2.

Świat okiem chemika

2.1 Atomy i cząsteczki (s. 23)

1. złożone; atom; cząsteczki

2. a) cząsteczka pierwiastka; b) atom pierwiastka; c) cząsteczka pierwiastka; d) cząsteczka związku; e) cząsteczka związku;
f) atom pierwiastka

3. F, P

4. B, D, F

5. grot strzałki skierowany w lewą stronę; stanu skupienia; gazowym; stałym

2.2 Układ okresowy pierwiastków chemicznych – wprowadzenie (s. 25)

1. P, F, F

2. kolejno od lewej: 14 grupa, liczba atomowa glinu, grupy główne, 5 okres

3. Be – beryl: 2 okres, 2 grupa; S – siarka: 3 okres, 16 grupa; Ar – argon: 3 okres, 18 grupa; K – potas: 4 okres, 1 grupa; Al – glin:
3 okres, 13 grupa; Si – krzem: 3 okres, 14 grupa

4.

Nazwa Symbol Liczba

Numer grupy Numer okresu
pierwiastka chemiczny atomowa

węgiel C 6 14 2

potas K 19 1 4

magnez Mg 12 2 3

neon Ne 10 18 2

brom Br 35 17 4

5. P, F, F, P

2.3 Masa atomowa, masa cząsteczkowa (s. 27)

1. Masa; unit; u; 35,5 u; wodór; rosną

2. A. – IV; B. – III; C. – I; D. – V; E. – II

3. F – 19 u; Na – 23 u; Br – 80 u; C – 12 u; S – 32 u; Cu – 64 u; Cl – 35,5 u; Mg – 24 u; Fe – 56 u

4. a) 17 u; b) 80 u; c) 16 u; d) 40 u; e) 174 u; f) 171 u

5. nazwa i symbol pierwiastka: fosfor, P; wzór sumaryczny kwasu: H3PO4

6. O: jeden atom tlenu, 1; O2: jedna dwuatomowa cząsteczka tlenu, 2; 2 O2: dwie dwuatomowe cząsteczki tlenu, 4

2.4 Budowa atomu – protony, neutrony i elektrony (s. 29)

1. p+, proton, +1, 1 u, jądro atomowe;

e–, elektron, –1, 1/1840 u, powłoki elektronowe;
n0, neutron, 0, 1 u, jądro atomowe

2. P, F, P, F

5
 3. 9
Be: liczba atomowa (Z): 4, liczba masowa (A): 9;
31
P: liczba atomowa (Z): 15, liczba masowa (A): 31

4. hel, He, niemetal, 2, 2, 2;

lit, Li, metal, 3, 4, 3

5. K, potas

2.5 Budowa atomu pierwiastka chemicznego a jego położenie w układzie okresowym (s. 31)

1. chmurą elektronową; powłoką elektronową; elektrony walencyjne; różną; właściwości; układu okresowego pierwiastków
chemicznych

2. P, P, F, P

3.

Liczba powłok Liczba elektronów

Symbol pierwiastka Numer okresu Numer grupy
elektronowych walencyjnych

Ca 4 2 4 2

O 2 16 2 6

Be 2 2 2 2

Br 4 17 4 7

4. 3, M, 18;
1, K, 2;
2, L, 8

5.

Uproszczony
Symbol pierwiastka
model atomu

11
B
+5 2e– 3e–

K L

14
N
+7 2e– 5e–

K L

27
Al
+13 2e– 8e– 3e–

K L M

24
Mg
+12 2e– 8e– 2e–

K L M

6. Na, sód;
He, hel;
Si, krzem;
S, siarka
6
 7. F, F, P, F, P

8. Ca, wapń

+20 2e– 8e– 8e– 2e–

K L M N

9. 1. D; 2. B; 3. B; 4. A

2.6 Izotopy (s. 36)

1. izotopami; jądrze atomowym; liczbie masowej (A);

elektronów; neutronów; pierwiastek chemiczny

2. stront – Sr – od A = 83 do A = 90;
argon – Ar – od A = 38 do A = 42;
siarka – S – od A = 32 do A = 36

3. Uproszczony model atomu jest we wszystkich trzech przypadkach taki sam:

+6 2e– 4e–

K L

Liczba protonów i elektronów wynosi zawsze 6. Natomiast liczba neutronów rośnie od liczby 6 do 8.
Dokończ zdanie: liczby neutronów.

4. przykładowe rozwiązanie: Izotop: – radioaktywny izotop jodu, 131I; zastosowanie: przy leczeniu chorób tarczycy;
Izotop: – radioaktywny izotop fluoru, 18F; zastosowanie: znakuje się nim podawaną dożylnie FDG (deoksyglukozę) podczas
skanowania PET (pozytonowa tomografia emisyjna), żeby zdiagnozować i zobrazować, np. zmiany nowotworowe w mózgu.

5. a) 14C;
b) Jest to metoda badania wieku przedmiotów;
c) Węgiel pod tą postacią jest wchłaniany przez rośliny, przez co dostaje się do pożywienia zwierząt i ludzi. Jest więc obec-
ny w każdym żywym organizmie. Po śmierci jego ilość zaczyna się zmieniać (połowiczny rozpad wynosi 5730 lat). Dzięki tej
wiedzy możemy sensownie datować przedmioty od 500 do 70 000 lat wstecz. Metoda ta polega również na wyznaczeniu
proporcji między izotopami: 14C, 12C i 13C w badanej próbce.

Podsumowanie działu 2 (s. 38)

1. A, B, D

2. numer okresu, masa atomowa, liczba atomowa (porządkowa), numer grupy

3. liczba protonów i elektronów – z liczby atomowej; liczba powłok elektronowych – z numeru okresu;
liczba elektronów na powłoce walencyjnej – z numeru grupy; liczba neutronów – na podstawie masy atomowej oraz liczby
atomowej

4. 62 u, 34 u, 164 u

5. kolejno od lewej: 8, 8, 8, 16, 8, 168O; 9, 8, 8, 17, 8, 178O; 10, 8, 8, 18, 8, 188O

6.

+18 2e– 8e– 8e–

K L M
jądro atomowe powłoka walencyjna