Báo cáo khoa học

Tính thích ứng của Doanh nghiệp vừa và nhỏ

trong khu vực nông nghiệp – nông thôn Việt Nam
T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, TËp 1, sè 3/2003

TÝnh thÝch øng cña Doanh nghiÖp võa vµ nhá

trong khu vùc n«ng nghiÖp – n«ng th«n ViÖt Nam
Adaptability of small medium-sized enterprises to agriculture and rural sector in
Vietnam
Vò V¨n TuÊn1
Summary
According to the decree 681/CP-KTN dated 20 June 1998 issued by the government on the
support to development of small and medium-sized enterprises, a small and medium enterprise
is defined as an enterprise which uses less than 300 laborers and has the capital of less than 10
billion VND. Therefore a small and medium enterprise has several advantages over a large-sized
enterprise such as it can be easily established and functioned, and highly flexible; it can bring
into play the local internal resources, potential of domestic market; and it can also provide
efficient supports for the existence and development of the large enterprise, etc. With the
characterized features of labor force, market niche, raw material zone, financial setting,
infrastructure and traditional handicrafts in our country, small and medium enterprises can
highly adapt to the field of agriculture and rural development. It can be confirmed that the small
and medium-sized enterprises could only promote its ability well when they enable to take
advantages of agricultural production and rural development. Conversely, the potential of
agricultural production and rural development could only be efficiently exploited when the small
and medium enterprises can bring into play their advantages.
Keywords: Adaptability, small and medium-sized enterprises.

Thêi gian gÇn ®©y ®· cã mét sè c«ng tr×nh
nghiªn cøu xoay quanh c¸c vÊn ®Ò vÒ x¸c ®Þnh
tiªu chuÈn doanh nghiÖp võa vµ nhá, vai trß
cña doanh nghiÖp võa vµ nhá… ë ViÖt Nam
còng nh− trªn thÕ giíi. Trong ph¹m vi bµi viÕt
nµy chóng t«i xin ®Ò cËp tíi tÝnh thÝch øng cña
lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy trong khu vùc
n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam.
1. Tiªu chÝ x¸c ®Þnh vµ lîi thÕ cña doanh
nghiÖp võa vµ nhá1
Phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ,
môc ®Ých ph©n lo¹i doanh nghiÖp, yÕu tè lÞch
sö vµ mét sè yÕu tè ®Þnh l−îng kh¸c nh− tÝnh
1
Bé m«n Ph¸p luËt, Khoa Mac-Lªnin
chÊt ngµnh nghÒ, vÞ thÕ ®éc quyÒn, tr×nh ®é
chuyªn m«n ho¸, møc ®é phøc t¹p cña qu¶n
lý… mçi quèc gia trªn thÕ giíi ®−a ra tiªu chÝ
x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá riªng,
kh«ng gièng nhau (Vò Quèc TuÊn, Hoµng
Thu Hoµ, 2001). T¹i ViÖt Nam, nhiÒu n¨m qua
ch−a cã tiªu chÝ x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ
nhá thèng nhÊt. Do yªu cÇu ho¹t ®éng, mét sè
ngµnh nh− Ng©n hµng C«ng Th−¬ng ViÖt
Nam; Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh - X· héi vµ
Bé Tµi chÝnh; Dù ¸n VIE/US/95/004 do
UNIDO -Tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp Liªn
HiÖp Quèc hé trî doanh nghiÖp võa vµ nhá ë
ViÖt Nam; Quü hç trî doanh nghiÖp võa vµ
nhá thuéc ch−¬ng tr×nh ViÖt Nam- EU; Quü
ph¸t triÓn n«ng th«n thuéc Ng©n hµng Nhµ
 tÝnh thÝch øng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá...
n−íc ViÖt Nam… ®· tù ®−a ra tiªu chÝ, nªn sè
l−îng tiªu chÝ, lo¹i tiªu chÝ vµ chØ sè cña mçi
tiªu chÝ kh«ng gièng nhau. Sau c«ng v¨n sè
681/CP- KTN ngµy 20/6/1998 cña V¨n phßng
ChÝnh phñ, ngµy 23/11/2001 ChÝnh phñ míi
ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 90/2001/N§ - CP vÒ
trî gióp ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Theo ®ã doanh nghiÖp võa vµ nhá ®−îc x¸c
®Þnh theo 2 tiªu chÝ lµ sè lao ®éng tõ 300
ng−êi trë xuèng vµ sè vèn nhá h¬n 10 tû ®ång
(C«ng b¸o, 2001). §©y lµ tiªu chÝ thèng nhÊt
x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam
hiÖn nay.
So víi doanh nghiÖp cã quy m« lín, doanh
nghiÖp võa vµ nhá cã nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ lîi
thÕ râ nÐt lµ :
Thø nhÊt: DÔ khëi nghiÖp, do yªu cÇu vÒ
vèn thÊp phï hîp víi kh¶ n¨ng ®Çu t− cña mét
ng−êi, mét hé gia ®×nh, mét nhãm ng−êi
(NguyÔn Cóc, Hå V¨n VÜnh, §Æng Ngäc Lîi,
NguyÔn H÷u th¾ng, 1997); doanh nghiÖp Ýt
chÞu rµng buéc vÒ ph¸p lý; yªu cÇu qu¶n lý
gi¶n ®¬n…
Thø hai: DÔ g¾n liÒn víi nguån nguyªn
liÖu vµ cung øng hµng ho¸, do ®ã rÊt thÝch hîp
víi lÜnh vùc s¶n xuÊt, chÕ biÕn n«ng- l©m-
thuû- h¶i s¶n vµ b¸n lÎ. Cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n
nhu cÇu cã h¹n trong thÞ tr−êng chuyªn m«n
ho¸ thÊp.
Thø ba: Cã tÝnh n¨ng ®éng, linh ho¹t cao,
th©m nhËp nhanh vµo thÞ tr−êng tiÒm n¨ng vµ
nhanh rót lui khái thÞ tr−êng hÕt tiÒm n¨ng; dÔ
thÝch øng víi thay ®æi cña thÞ tr−êng; cã kh¶
n¨ng ®ãn ®Çu nh÷ng biÕn chuyÓn vÒ c«ng
nghÖ, qu¶n lý, nh÷ng giao ®éng nhÊt thêi hoÆc
c¬ b¶n l©u dµi trªn thÞ tr−êng (NguyÔn C«ng
T¹n, 2003), hay nh÷ng thay ®æi ®ét ngét tõ
trong thÓ chÕ, trong chÕ ®é kinh tÕ - x· héi.
Thø t−: Cã kh¶ n¨ng ph¸t huy mäi tiÒm
n¨ng cña ®Þa ph−¬ng vµ c¬ së, cã ¶nh h−ëng
tèt ë c¬ së khi dÔ thùc hiÖn chÝnh s¸ch kÕt hîp
t¨ng tr−ëng kinh tÕ víi c«ng b»ng x· héi, hµi
hoµ ®−îc c¶ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc còng nh−
nh÷ng −u thÕ cña ®Þa ph−¬ng trong ho¹t ®éng
kinh tÕ (Vò Quèc TuÊn, Hoµng Thu H¶i,
2001), ®Æc biÖt cã ®iÒu kiÖn ®i vµo ngµnh nghÒ
truyÒn thèng, ®¹t hiÖu qu¶ cao nªn cã lîi thÕ
®Ó ph¸t triÓn trong khi l¹i Ýt chÞu ¶nh h−ëng
cña ®éc quyÒn vµ c¹nh tranh quyÕt liÖt.
Thø n¨m: Lµ sù bæ sung thiÕt yÕu cho sù
tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp lín
(NguyÔn C«ng T¹n, 2003). Bëi ®©y lµ n¬i thö
nghiÖm c¸c ®æi míi, c¸c ph¸t minh, s¸ng chÕ;
®¶m nhiÖm cã hiÖu qu¶ tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n
cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mµ doanh nghiÖp lín
kh«ng nªn lµm; cã kh¶ n¨ng thÝch øng tèt víi
nhiÒu lo¹i dÞch vô cã lîi thÕ “gÇn kÒ”; cã thÓ
ph¸t triÓn trªn mäi ®Þa bµn kÓ c¶ vïng s©u,
vïng xa, vïng nói… lÊp vµo kho¶ng trèng vµ
thiÕu v¾ng cña doanh nghiÖp lín
Thø s¸u: Cã thÓ ph¸t huy tiÒm lùc vµ ph¸t
triÓn thÞ tr−êng trong n−íc. §©y lµ ph−¬ng
thøc tèt nhÊt ®Ó thay thÕ hµng nhËp khÈu ®èi
víi c¸c mÆt hµng mµ chi phÝ vµ vèn ®Çu t−
thÊp, kü thuËt kh«ng phøc t¹p, s¶n phÈm phï
hîp víi søc mua cña ng−êi d©n, tõ ®ã t¨ng søc
mua cña thÞ tr−êng.
2. §Æc tr−ng cã lîi cho sù ph¸t triÓn doanh
nghiÖp võa vµ nhá cña khu vùc n«ng
nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam
Dï ë khu vùc nµo doanh nghiÖp võa vµ nhá
còng cã ®−îc nh÷ng lîi thÕ riªng cña m×nh.
Phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ ®Þnh h−íng ph¸t
triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc, t¹i NghÞ
quyÕt Trung −¬ng 5 Ban chÊp hµnh TW §¶ng
kho¸ IX vÒ thñ tôc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch
khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh
tÕ t− nh©n ®· ghi nhËn “chó träng t¹o ®iÒu
 Vò V¨n TuÊn
kiÖn hç trî nh÷ng doanh nghiÖp nhá vµ võa”.
§©y còng chÝnh lµ mét lîi thÕ vÒ chÝnh s¸ch
cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. Tuy nhiªn,
víi ®Æc tr−ng vÒ kinh tÕ - x· héi khu vùc n«ng
nghiÖp, n«ng th«n l¹i t¹o ra cho lo¹i h×nh
doanh nghiÖp võa vµ nhá nh÷ng lîi thÕ riªng
cÇn kÓ ®Õn lµ:
ThÞ tr−êng
Víi tèc ®é t¨ng d©n sè, thu nhËp trªn ®Çu
ng−êi t¨ng… nhu cÇu vÒ s¶n phÈm hµng ho¸
nãi chung trong ®ã cã s¶n phÈm hµng ho¸ cña
khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n còng t¨ng
lªn. Cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸ ®Êt n−íc, sù ph¸t triÓn cña khu vùc ®«
thÞ ®· kÝch thÝch nhu cÇu vÒ l−¬ng thùc, thùc
phÈm… t¨ng vÒ c¶ sè l−îng vµ chÊt l−îng.
Khu vùc n«ng th«n hiÖn nay h×nh thµnh nªn
c¸c vïng chuyªn canh, mçi vïng l¹i cÇn l−îng
s¶n phÈm, hµng ho¸ lín ®Ó phôc vô sinh ho¹t
vµ s¶n xuÊt. Víi t− c¸ch lµ mét thÞ tr−êng,
ngoµi nhu cÇu vÒ hµng tiªu dïng, vËt liÖu x©y
dùng… khu vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n hiÖn
cÇn sè l−îng lín vÒ ph©n bãn, gièng c©y
trång, vËt nu«i, dÞch vô s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp… ThÞ tr−êng nµy hiÖn ch−a ®ñ søc hót
®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt lín do mËt ®é tËp
trung d©n c− ch−a cao, thu nhËp cßn thÊp vµ
tÝnh chuyªn m«n ho¸ trong s¶n xuÊt ch−a râ
nÐt… nªn cßn bá ngá. Víi yªu cÇu vèn kh«ng
cao, c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n,… nh÷ng
lÜnh vùc nµy rÊt phï hîp víi lo¹i doanh nghiÖp
cã quy m« nhá. §¨c biÖt, hiÖn nay tû träng
kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû, h¶i s¶n
vÉn chiÕm gÇn 40% tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt
khÈu cña c¶ n−íc, trong ®ã nhiÒu s¶n phÈm cã
tû träng xuÊt khÈu rÊt cao nh− ®iÒu 100%, cµ
phª 95%, cao su vµ h¹t tiªu gÇn 90%, chÌ
50%… mét sè trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu
chñ lùc vµ cã thø h¹ng cao trªn thÕ giíi nh−
g¹o, cµ phª… Tuy nhiªn, mét trong nh÷ng vÊn
®Ò bøc xóc lµ ph¶i n©ng cao chÊt l−îng n«ng
s¶n ®Ó c¹nh tranh víi s¶n phÈm cïng lo¹i cña
nhiÒu n−íc nh− g¹o víi Th¸i Lan, Ên §é,
Trung Quèc, Mianma; cao su víi Th¸i Lan,
In®«nªxia, Malaixia, Srialanca; chÌ víi
Srilanca, Trung Quèc, Ên §é, In®«nªxia;
®−êng víi Th¸i Lan, Hµn Quèc, Trung Quèc;
rau qu¶ víi Trung Quèc, Th¸i Lan… b»ng
viÖc cÇn tiÕp tôc ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña
s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ s¶n phÈm cã xuÊt xø
tõ n«ng th«n ViÖt Nam ®Ó gãp phÇn gi÷ tèc ®é
t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cña c¶ n−íc 15 – 16%
trong nh÷ng n¨m tíi.
C¬ së h¹ tÇng
C¬ së h¹ tÇng n«ng th«n ngµy cµng tèt h¬n
trªn tÊt c¶ c¸c mÆt: ®iÖn, ®−êng, th«ng tin liªn
l¹c… Cô thÓ lµ 86,2% sè x· víi 77,3% sè th«n
trong toµn quèc ®· cã ®iÖn, trong ®ã ba vïng
®· thùc hiÖn xong ®iÖn khÝ ho¸ n«ng th«n víi
trªn 95% sè x· cã ®iÖn lµ ®ång b»ng s«ng
Hång (99,8%), ®ång b»ng s«ng Cöu Long
(99,7%) vµ §«ng Nam Bé (97,5%). C¶ n−íc
®· cã 26/61 tØnh thµnh 100% sè x· cã ®iÖn;
83,8% sè x· trong toµn quèc cã m¸y ®iÖn
tho¹i, riªng vïng ®ång b»ng s«ng Hång lµ
88,6%, §«ng Nam Bé 97% vµ ®ång b»ng s«ng
Cöu Long lµ 99,7%. VÒ chî, 57% sè x· trong
toµn quèc cã chî, trong ®ã cao nhÊt lµ khu vùc
®ång b»ng s«ng Cöu Long, §«ng Nam Bé vµ
®ång b»ng S«ng Hång. VÒ ®−êng giao th«ng,
97,1% sè x· trong toµn quèc cã ®−êng giao
th«ng tíi tËn trung t©m, riªng ®ång b»ng S«ng
Hång (99,99%), §«ng Nam Bé (99,%) vµ T©y
Nguyªn (98%); 23 tØnh thµnh trong toµn quèc
100% sè x· cã ®−êng giao th«ng tíi trung t©m
(B¸o Nh©n d©n, 2002).
§ã lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp
võa vµ nhá tiÕn hµnh x©y dùng c¬ së s¶n xuÊt
 tÝnh thÝch øng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá...
kinh doanh vµ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh trªn ®Þa bµn n«ng th«n.
Lao ®éng
N«ng th«n lµ n¬i chiÕm gÇn 76% d©n sè,
trªn 70% tæng lao ®éng x· héi, nguån nh©n
lùc t¹i khu vùc n«ng th«n rÊt dåi dµo. HiÖn
nay kÓ c¶ sè lao ®éng thiÕu viÖc lµm quy ®æi
th× khu vùc nµy ®ang cã kho¶ng 8 triÖu lao
®éng thÊt nghiÖp vµ mçi n¨m cã thªm h¬n 1
triÖu lao ®éng bæ sung. Víi 12% sè lao ®éng
®−îc ®µo t¹o, tuy so víi toµn quèc lµ thÊp
nh−ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña c¸c c¬ së s¶n
xuÊt cã quy m« võa vµ nhá. Ng−êi lao ®éng
n«ng th«n tuy ch−a cã t¸c phong vµ tinh thÇn
kû luËt trong lao ®éng, thËm chÝ kh«ng muèn
gß bã trong quan hÖ qu¶n lý, kû luËt cøng
nh¾c nh−ng cã tÝnh cÇn cï, khÐo lÐo, giµu trÝ
s¸ng t¹o do ®· quen víi ho¹t ®éng nghÒ
nghiÖp thñ c«ng truyÒn thèng; mÆt kh¸c hä
lu«n gi÷ quan hÖ ®ång nghiÖp, quan hÖ t×nh
c¶m tèt, kÓ c¶ víi ng−êi qu¶n lý, víi «ng chñ
vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, lßng trung thµnh cña
hä còng xuÊt ph¸t tõ ®ã. Víi quy m« võa vµ
nhá, ng−êi qu¶n lý doanh nghiÖp kh«ng cÇn sö
dông nhiÒu mÖnh lÖnh hµnh chÝnh, thËm chÝ
cßn cã ®iÒu kiÖn ®Ó gÇn gòi víi ng−êi lao
®éng vµ nh− vËy sÏ khai th¸c ®−îc triÖt ®Ó kh¶
n¨ng lao ®éng cña hä. Lùc l−îng lao ®éng ë
n«ng th«n kh«ng chØ lµ lao ®éng lµm thuª, víi
yªu cÇu vÒ vèn, c«ng nghÖ… kh«ng cao
nh−ng víi tinh thÇn d¸m nghÜ, d¸m lµm, ®Æc
biÖt lµ sè lao ®éng trÎ, nhiÒu ng−êi cã ®ñ ®iÒu
kiÖn ®Ó lËp vµ lµm chñ doanh nghiÖp võa vµ
nhá ®Ó lµm giµu cho m×nh vµ lµm giµu cho ®Êt
n−íc. Khi lËp doanh nghiÖp vµ sö dông chÝnh
lao ®éng gia ®×nh, hä m¹c, lµng xãm th× tinh
thÇn lao ®éng vµ sù trung thµnh cña ng−êi lao
®éng cµng cao, ®iÒu nµy ®· t¹o ra lîi thÕ c¹nh
tranh cho doanh nghiÖp.
Tµi chÝnh
HiÖn theo dù tÝnh nguån tiÒn cã trong d©n
c− n«ng th«n ch−a ®−îc sö dông lªn tíi 5 tû
USD, nguån vèn nµy cã thÓ khai th¸c ®−îc ®Ó
ph¸t triÓn s¶n xuÊt. HÖ thèng ng©n hµng vµ
m¹ng l−íi tæ chøc tÝn dông còng ®· ®−îc thiÕt
lËp vµ ho¹t ®éng kh¸ m¹nh trong khu vùc, khi
thiÕt lËp quan hÖ vay vèn c¸c c¬ së s¶n xuÊt
kinh doanh trong khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng
th«n th−êng ®−îc h−ëng −u ®·i vÒ thñ tôc vay,
l·i suÊt vµ thêi h¹n tr¶ nî… Ngoµi ra, cßn
nhiÒu nguån tµi chÝnh tõ c¸c dù ¸n nh− −u ®·i
ph¸t triÓn s¶n xuÊt, quü xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo,
quü ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n… Nh−
n¨m 2001 nhµ n−íc ®· ®Çu t− trªn 70 tû ®ång
cho h¬n 100 dù ¸n, quü hç trî ph¸t triÓn ®Çu
t− 1500 tû ®ång cho c¸c lµng nghÒ... Thªm
vµo ®ã, nhµ n−íc còng dµnh nhiÒu −u ®·i vÒ
thuÕ gåm møc thuÕ suÊt, thêi h¹n miÔn, gi¶m
thuÕ… cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong
khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n.
Lµng nghÒ truyÒn thèng
Víi h¬n 1400 lµng nghÒ truyÒn thèng (2/3
lµng nghÒ cã truyÒn thèng l©u ®êi), trong ®ã
nhãm lµng nghÒ chÕ biÕn hµng n«ng s¶n
chiÕm 27%, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ x©y dùng
33%, s¶n xuÊt dÞch vô kh¸c 50% ®· thu hót
h¬n 15 triÖu lao ®éng (Vò Quèc TuÊn, Hoµng
Thu H¶i, 2001). Sau nhiÒu n¨m th¨ng trÇm,
®Õn nay hµng thñ c«ng mü nghÖ tõ c¸c lµng
nghÒ ®· cã mÆt t¹i trªn 50 quèc gia vµ vïng
l·nh thæ, tiªu biÓu lµ NhËt B¶n, §øc, §µi
Loan, Hång K«ng… Mét sè mÆt hµng ®−îc
®¸nh gi¸ cao nh− tranh thªu mü thuËt cña §µ
L¹t, T−îng §¸ Non N−íc - §µ N½ng, ®å gç
§ång Kþ - B¾c Ninh… gi¸ trÞ xuÊt khÈu n¨m
2001 ®· ®¹t trªn 300 triÖu USD, trong ®ã ®å
gç gia dông chiÕm 40%, gèm sø chiÕm 33%,
gç mü nghÖ chiÕm 17%… §Ó ®¹t môc tiªu
 Vò V¨n TuÊn
gÇn 1 tû USD gi¸ trÞ xuÊt khÈu nhãm mÆt hµng
nµy vµo n¨m 2005, ngoµi hé gia ®×nh, cÇn lËp
thªm c¸c c¬ së s¶n xuÊt cã quy m« lín h¬n
t¹o ra s¶n phÈm ®¸p øng yªu cÇu c¶ vÒ sè vµ
chÊt l−îng. Cø 1 triÖu USD gi¸ trÞ xuÊt khÈu
nhãm mÆt hµng nµy t¹o thªm ®−îc tõ 3000 -
4000 chç lµm míi, nh− vËy sÏ gi¶i quyÕt mét
sè l−îng lín lùc l−îng lao ®éng ®ang d− thõa
cña khu vùc n«ng th«n.
Nguyªn liÖu
ë ViÖt Nam ®· h×nh thµnh nhiÒu khu vùc
s¶n xuÊt hµng ho¸ t¹o nguån nguyªn liÖu t¹i
chç cho nhiÒu ngµnh nh− vïng lóa ®ång b»ng
s«ng Cöu Long, ®ång b»ng s«ng Hång; vïng
cµ phª T©y nguyªn, §«ng Nam Bé; Vïng cao
su §«ng Nam Bé; vïng rau c¸c tØnh ®ång
b»ng s«ng Hång, L©m §ång; vïng mÝa duyªn
h¶i miÒn Trung, Nam Bé… Song thùc tÕ tû
träng n«ng l©m s¶n ®−îc chÕ biÕn c«ng nghiÖp
cßn rÊt thÊp chØ ®¹t 60% s¶n l−îng chÌ, 30%
s¶n l−îng mÝa, 5% rau qña, 1% thÞt, 25% s¶n
l−îng thuû s¶n… do n¨ng lùc chÕ biÕn cña c¸c
c¬ së cßn thÊp, c«ng nghÖ l¹c hËu. ChÝnh v×
thÕ s¶n phÈm hµng ho¸ cña n−íc ta th−êng bÞ
Ðp gi¸, nhiÒu n¨m qua gi¸ g¹o xuÊt khÈu lu«n
thÊp h¬n s¶n phÈm cïng lo¹i cña Th¸i Lan tõ
5- 10%. §©y chÝnh lµ lÜnh vùc ®ang rÊt cÇn
®−îc ®Çu t− ®Ó phôc vô chiÕn l−îc t¨ng gi¸ trÞ
xuÊt khÈu cña ®Êt n−íc trong nhãm mÆt hµng
nµy.
3. §¸nh gi¸ chung vÒ tÝnh thÝch øng cña
doanh nghiÖp võa vµ nhá trong khu vùc
n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam
Víi lîi thÕ riªng cña m×nh, doanh nghiÖp
võa vµ nhá hoµn toµn thÝch øng víi tÝnh chÊt
vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña khu vùc
n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Qua qu¸ tr×nh tån t¹i,
lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy ngµy cµng kh¼ng
®Þnh ®−îc vÞ trÝ, vai trß cña m×nh trong nÒn
kinh tÕ nãi chung vµ trong khu vùc n«ng
nghiÖp n«ng th«n nãi riªng. HiÖn nay lo¹i
h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang ho¹t ®éng
trong tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn, c¸c lÜnh vùc kinh
tÕ vµ chiÕm h¬n 90% trong kho¶ng 100.000
doanh nghiÖp (NguyÔn C«ng T¹n, 2003). Víi
kh¶ n¨ng t¹o ra hiÖu qu¶ cao (t¹o ra mét ®ång
doanh thu trªn 0,220 ®ång vèn cè ®Þnh - trong
®ã doanh nghiÖp tËp thÓ lµ 0,298 ®ång vµ
doanh nghiÖp t− nh©n lµ 0,188 ®ång - so víi
c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ë trung −¬ng ph¶i
®Çu t− 0,562 ®ång), c¸c doanh nghiÖp võa vµ
nhá ®· t¹o ra 26% GDP; 31% gi¸ trÞ s¶n xuÊt
c«ng nghiÖp vµ mçi n¨m ®ãng gãp kho¶ng
1500 tû ®ång ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, chiÕm tû
träng trªn 10% vèn ®Çu t− toµn x· héi. Bªn
c¹nh ®ã, kh¶ n¨ng t¹o viÖc lµm còng rÊt lín
(®Ó t¹o ra mét chç lµm míi, mét doanh nghiÖp
t− nh©n chØ ®Çu t− 15 triÖu ®ång, c«ng ty tr¸ch
nhiÖm h÷u h¹n 45 triÖu ®ång so víi doanh
nghiÖp nhµ n−íc cã quy m« lín ®Çu t− tíi 87,5
triÖu ®ång) nªn hiÖn nay lo¹i h×nh doanh
nghiÖp nµy ®· sö dông kho¶ng 24% lùc l−îng
lao ®éng quèc gia (Vò Quèc TuÊn, Hoµng Thu
H¶i, 2001). Trong nh÷ng n¨m 1990 – 1997 ®·
gãp phÇn t¹o thªm 2,9 triÖu chç lµm trong khu
vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n so víi 200.000
chç lµm cña khu vùc c«ng nghiÖp trong cïng
giai ®o¹n vµ ®−a sè lao ®éng phi n«ng nghiÖp
t¨ng lªn. HiÖn nay, doanh nghiÖp võa vµ nhá
®ang t¹o ra 100% gi¸ trÞ hµng ho¸ ë c¸c ngµnh
chiÕu cãi, thñ c«ng mü nghÖ... Nhê ®ã, nh÷ng
n¨m gÇn ®©y ®· gãp phÇn n©ng cao vµ thay
®æi c¬ cÊu thu nhËp cña ng−êi lao ®éng khu
vùc n«ng th«n, cô thÓ t¨ng thu nhËp tõ lóa
21%, c©y l−¬ng thùc kh¸c 55%, ch¨n nu«i vµ
nghÒ c¸ 53%, c©y ¨n qu¶ 112% vµ tõ c©y c«ng
nghiÖp tíi 127%. T¹i c¸c lµng nghÒ truyÒn
thèng cña Hµ T©y, thu nhËp tõ phi n«ng
 tÝnh thÝch øng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá...
nghiÖp cña ng−êi lao ®éng n«ng th«n lªn tíi
60%, gÊp 4 lÇn møc trung b×nh cña toµn quèc,
cµng cho thÊy râ ®iÒu nµy. Bªn c¹nh ®ã, lo¹i
h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i khu vùc
n«ng nghiÖp, n«ng th«n cßn khai th¸c ®−îc vµ
t¹o ra nhiÒu lîi Ých vÒ x· héi kh¸c nh− khai
th¸c tiÒm n¨ng vÒ trÝ tuÖ, tay nghÒ tinh x¶o,
vèn, bÝ quyÕt nghÒ nghiÖp,… cña ng−êi lao
®éng; ph¸t triÓn nh÷ng s¶n phÈm ®éc ®¸o,
nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng, tõ ®ã ph¸t huy
®−îc nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ trong t¨ng tr−ëng
kinh tÕ khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi
riªng vµ ph¸t huy ®−îc thÕ m¹nh cña ®Êt n−íc
nãi chung trong tiÕn tr×nh héi nhËp. Do vËy,
cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, doanh nghiÖp võa vµ
nhá chØ cã thÓ khai th¸c vµ ph¸t huy tèt nhÊt
lîi thÕ cña m×nh khi khai th¸c vµ ph¸t huy
®−îc lîi thÕ cña khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng
th«n ViÖt Nam, vµ ng−îc l¹i, lîi thÕ cña khu
vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam chØ cã
thÓ khai th¸c vµ ph¸t huy tèt nhÊt khi doanh
nghiÖp võa vµ nhá ph¸t huy ®−îc nh÷ng lîi
thÕ cña chóng.
Tµi liÖu tham kh¶o
NghÞ quyÕt TW 5, Ban ChÊp hµnh TW §¶ng khãa
IX vÒ thñ tôc ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn
khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ t−
nh©n.
C«ng b¸o sè 49 (2001), V¨n Phßng ChÝnh phñ.
NguyÔn Cóc, Hå v¨n VÜnh, PTS §Æng Ngäc Lîi,
NguyÔn H÷u Th¾ng (1997), ChÝnh s¸ch hç trî
doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam, Nxb
ChÝnh TrÞ Quèc Gia
NguyÔn C«ng T¹n (2003), "VÞ trÝ chiÕn l−îc cña
doanh nghiÖp nhá vµ võa trong sù nghiÖp ph¸t
triÓn kinh tÕ - x· héi n«ng th«n ViÖt Nam",
T¹p ChÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn.
Vò Quang TuÊn, Hoµng Thu H¶i (2002), Ph¸t triÓn
doanh nghiÖp nhá vµ võa, kinh nghiÖm n−íc
ngoµi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vµ võa ë
ViÖt Nam, Nxb Thèng kª, Hµ Néi.
B−íc tiÕn vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n - B¸o Nh©n
d©n 09/5/ 2002.