Professional Documents
Culture Documents
การอนุรักษ์พลังงานในระบบทำความเย็น
การอนุรักษ์พลังงานในระบบทำความเย็น
ด้านใน
ค�ำน�ำ
ปั จ จุ บั น ภาคอุ ต สาหกรรมยั ง คงเป็ น ภาคธุ ร กิ จ ที่ มี ก ารใช้ พ ลั ง งานสู ง ที่ สุ ด ใกล้ เ คี ย งกั บ ภาคการขนส่ ง ทั้ ง นี้
เนื่องจากประเทศไทยเป็นประเทศก�ำลังพัฒนาที่อยู่ในช่วงการขยายตัวทางเศรษฐกิจมาอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้การ
ใช้พลังงานทั้งในภาคอุตสาหกรรม และภาคการขนส่งสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องเช่นกัน ซึ่งผู้ประกอบการส่วนใหญ่ยังไม่มี
ความตระหนักหรือให้ความส�ำคัญถึงการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพมากนักโดยเฉพาะผู้ประกอบการขนาดกลาง
และขนาดย่อม (Small and Medium Enterprises, SME) ดังนัน้ กองทุนเพือ่ ส่งเสริมการอนุรกั ษ์พลังงาน ส�ำนักงานนโยบาย
และแผนพลังงาน กระทรวงพลังงาน จึงสนับสนุนให้ สถาบันพลังงานเพื่ออุตสาหกรรม สภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย
ด�ำเนิน “โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม” วัตถุประสงค์เพื่อ
เผยแพร่ แ นวทางการอนุรักษ์พ ลังงานผ่า นศูน ย์ก ลางการเผยแพร่ ฯ ที่ ก รุ ง เทพ และศู น ย์ ก ารเผยแพร่ ฯ 18 แห่ ง
ตามภูมิภาคต่างๆ ทัว่ ประเทศทัง้ นีเ้ พือ่ เป็นการปลูกฝังให้การอนุรกั ษ์พลังงานเป็นปัจจัยส�ำคัญทีภ่ าคอุตสาหกรรมจะต้อง
ตระหนักถึงอย่างต่อเนื่อง และยั่งยืนตลอดไป
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
โดยมีหัวข้อเนื้อหาครอบคลุมการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรมระบบต่างๆ 12 หัวข้อดังนี้
1. ภาพรวมการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
2. การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลาง และขนาดย่อม
3. แนวทางการสร้างจิตส�ำนึกการอนุรักษ์พลังงานในองค์กร
4. การอนุรักษ์พลังงานในระบบอากาศอัด
5. การอนุรักษ์พลังงานในระบบไฟฟ้า
6. การอนุรักษ์พลังงานในระบบไอน�้ำ
7. การอนุรักษ์พลังงานในระบบน�้ำเย็น
8. การอนุรักษ์พลังงานในระบบปรับอากาศแบบแยกส่วน
9. การอนุรักษ์พลังงานในระบบท�ำความเย็น
10. การอนุรักษ์พลังงานในระบบเตาเผา
11. การอนุรักษ์พลังงานในระบบปั๊มความร้อน
12. การอนุรักษ์พลังงานด้วยบริษัทจัดการพลังงาน (Energy Service Company : ESCO)
โดยหัวข้อความรู้ที่น�ำเสนอในเล่มนี้ คือ “การอนุรักษ์พลังงานในระบบท�ำควาเย็น” ซึ่งเป็นหนึ่งใน 12 หัวข้อชุด
ความรูข้ องโครงการฯ โดยเป็นหัวข้อเชิงเทคนิคที่จะแนะน�ำแนวทางการวินิจฉัยเพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพการใช้พลังงาน
ของระบบสนับสนุนการผลิตต่างๆ ของโรงงาน โดยการจะด�ำเนินการปรับปรุงระบบใดๆ ได้นั้น จ�ำเป็นต้องมีความรู้
ความเข้าใจในระบบนั้นๆ เป็นอย่างดีเสียก่อน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการปรับปรุงเพื่อลดการใช้พลังงานนั้น ยิ่งมีความจ�ำเป็น
ต้องมีความรู้ ความเข้าใจในเรื่องต่างๆ ดังนี้ คือ องค์ประกอบของระบบ, หน้าที่การท�ำงานขององค์ประกอบแต่ละส่วน
ในระบบ, การบ�ำรุงรักษา และค่ามาตรฐานหรือ ค่าที่เหมาะสมในการใช้งานของระบบ เพื่อน�ำความรู้เปล่านั้นมาประกอบ
การตัดสินใจได้ว่าระบบที่ใช้งานอยู่ท�ำงานได้อย่างถูกต้องมีประสิทธิภาพหรือไม่ และควรจะด�ำเนินการปรับปรุงแก้ไขที่
จุดใด และอย่างไรหากพบปัญหา
การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
สารบัญ
หน้า
1. ขั้นตอนในการวางแผนอนุรักษ์พลังงานในระบบต่างๆ 2
2. หลักการของระบบท�ำความเย็น 4
2.1 ระบบท�ำความเย็นแบบไครโอเจนิค (Cryogenic Refrigeration) 4
2.2 ระบบท�ำความเย็นแบบอัดไอ 5
3. องค์ประกอบและอุปกรณ์ในระบบท�ำความเย็น 7
4. ตัวแปรปัจจัยที่มีผลต่อประสิทธิภาพของระบบท�ำความเย็น และค่าเกณฑ์ 11
ที่แนะน�ำของปัจจัยต่างๆ (Criteria)
4.1 ปัจจัยข้อที่ 1 ประสิทธิภาพพลังงานระบบท�ำความเย็น 13
4.2 ปัจจัยข้อที่ 2 การตั้งค่าอุณหภูมิห้องเย็น 20
4.3 ปัจจัยข้อที่ 3 อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) 20
4.4 ปัจจัยข้อที่ 4 อุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวดของสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) 21
4.5 ปัจจัยข้อที่ 5 อุณหภูมิผิวห้องเย็นด้านนอกและท่อสารท�ำความเย็น 30
4.6 ปัจจัยข้อที่ 6 ระบบระบายความร้อน ในระบบท�ำความเย็น 35
5. การบันทึกข้อมูลปัจจัยทีม่ ผี ลต่อประสิทธิภาพการใช้พลังงานของระบบท�ำความเย็น 50
6. การใช้ระบบท�ำความเย็นให้เหมาะสม 52
7. การบ�ำรุงรักษา 52
8. กลเม็ดเคล็ดไม่ลับส�ำหรับระบบท�ำความเย็น 52
บรรณานุกรม
ภาคผนวก
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
รูปที่ 1 การใช้งานระบบท�ำความเย็นในโรงงานอุตสาหกรรม
การวางแผนด�ำเนินมาตรการอนุรักษ์พลังงานในระบบท�ำความเย็นนั้น จ�ำเป็นต้องทราบถึงปัจจัยที่มีผลต่อ
ประสิทธิภาพในการใช้พลังงานก่อน จากนั้นจึงท�ำการประเมินว่าปัจจัยเหล่านั้นอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานหรือไม่ โดยสามารถ
ศึกษารายละเอียด และเกณฑ์การตัดสินใจจากชุดความรู้เรื่อง “การอนุรักษ์พลังงานในระบบท�ำความเย็น” ฉบับนี้ ซึ่งจะ
อธิบายรายละเอียดตัง้ แต่ขนั้ ตอนในการวางแผนอนุรกั ษ์พลังงาน, องค์ประกอบของระบบท�ำความเย็น, ปัจจัยและค่าเกณฑ์
การตัดสินใจที่มีผลต่อประสิทธิภาพการใช้พลังงานของระบบท�ำความเย็นและการบ�ำรุงรักษาระบบท�ำความเย็นให้
ยั ง คงมีประสิทธิภาพที่ดีอยู่เสมอ
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
1
1. ขั้นตอนในการวางแผนอนุรักษ์พลังงานในระบบต่างๆ
จากชุดความรูห้ วั ข้อเรือ่ ง “การจัดการพลังงานส�ำหรับผูบ้ ริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม”
ของโครงการ ในหัวข้อที่ 4 ได้กล่าวถึงรายละเอียดขัน้ ตอนการวางแผนการอนุรกั ษ์พลังงาน โดยมีลำ� ดับขัน้ ตอนการด�ำเนินงาน
เพื่อหามาตรการ และวางแผนด�ำเนินงานอย่างเป็นระบบ โดยมีขั้นตอนทั้งสิ้น 12 ขั้นตอน เพื่อให้บุคลากรของอุตสาหกรรม
ขนาดกลาง และขนาดย่อม (SMEs) สามารถน�ำไปประยุกต์ใช้ในทางปฏิบตั ไิ ด้ไม่ยาก โดยมุง่ เน้นการประเมินประสิทธิภาพ
และปัจจัยที่มีผลต่อประสิทธิภาพของระบบต่างๆ ทุกปัจจัย โดยมีขั้นตอนการด�ำเนินงาน ดังนี้
ศึกษารายละเอียดปัจจัยที่มีผลต่อ
ประสิทธิภาพการใช้พลังงานของระบบ
ประชุมเตรียมการตรวจวัด
เพื่อประเมินประสิทธิภาพของระบบ
ส�ำรวจข้อมูลเบื้องต้น
เพื่อเตรียมการวางแผนการตรวจวัด
ด�ำเนินการตรวจวัด
ตามแผนที่วางไว้
ประเมินผลการตรวจวัดเทียบ
กับค่าเกณฑ์ที่แนะน�ำเพื่อตัดสินใจว่า
ระบบมีประสิทธิภาพหรือไม่
ก�ำหนดมาตรการอนุรักษ์พลังงาน
เพื่อปรับปรุงปัจจัยที่ต�่ำกว่า
ค่าเกณฑ์ที่แนะน�ำ
การก�ำหนดเป้าหมายการประหยัด การก�ำหนดค่าเกณฑ์ที่แนะน�ำใหม่
เชิงปริมาณ และประเมินความคุ้มค่า เพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพ
การลงทุน ให้ดีขึ้นอย่างต่อเนื่อง
การก�ำหนดรายละเอียดขั้นตอน การตรวจติดตามผลการด�ำเนินงาน
การปรับปรุง อย่างสม�่ำเสมอ
เสนอแผนงานการปรับปรุง
ให้ผู้บริหารอนุมัติ
ด�ำเนินการปรับปรุงตามแผนงาน
พร้อมประเมินผลการด�ำเนินงาน
รูปที่ 2 ขั้นตอนในการวางแผนอนุรักษ์พลังงาน
2 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
1. ศึกษารายละเอียดปัจจัยที่มีผลต่อประสิทธิภาพการใช้พลังงานของระบบ
เพื่อก�ำหนดมาตรการอนุรักษ์พลังงานได้นั้น จ�ำเป็นต้องมีความรู้ในระบบนั้นๆ อย่างเพียงพอ ดังนั้นผู้ที่ได้
รับมอบหมายให้ดำ� เนินการปรับปรุงด้านพลังงาน สามารถศึกษาความรูด้ งั กล่าวได้จากชุดความรูก้ ารอนุรกั ษ์พลังงาน
ในระบบต่างๆ ของโครงการ ทีม่ รี ายละเอียดแนะน�ำปัจจัยต่างๆ ทีเ่ กีย่ วข้องกับประสิทธิภาพพลังงานของแต่ละระบบ
อย่างละเอียด เพื่อให้ผู้อ่านสามารถก�ำหนดแผนอนุรักษ์พลังงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยมีชุดความรู้ทั้งสิ้น
12 ชุดความรู้
2. ประชุมเตรียมการตรวจวัด เพื่อประเมินประสิทธิภาพของระบบ
โดยการวางแผนการตรวจวัดเป็นสิง่ ทีส่ ำ� คัญมาก เพราะในโรงงานอุตสาหกรรมมีผเู้ กีย่ วข้อง กับการใช้พลังงาน
ในระบบต่างๆ หลายหน่วยงาน เช่น แผนกผลิต แผนกวิศวกรรม แผนกซ่อมบ�ำรุง การตรวจวัดระบบต่างๆ เพือ่ หา
มาตรการในการปรับปรุงประสิทธิภาพอาจมีความจ�ำเป็นต้องหยุดระบบสนับสนุนต่างๆ เพือ่ ตรวจวัดค่าเฉพาะทาง ดัง
นัน้ การประชุมวางแผนการตรวจวัด เพือ่ เตรียมการตรวจวัดจึงจ�ำเป็นต้องด�ำเนินการเพือ่ แจ้งให้ทกุ ฝ่ายทีเ่ กีย่ วข้องทราบ
และประสานงานด�ำเนินการตรวจวัด และมอบหมายผูร้ บั ผิดชอบในการตรวจวัด การเตรียมเครือ่ งมือตรวจวัด
3. ส�ำรวจข้อมูลเบื้องต้น เพื่อเตรียมวางแผนการตรวจวัด
โดยส�ำรวจดูการท�ำงานของระบบทีจ่ ะท�ำการตรวจวัดเบือ้ งต้น ดูจดุ ทีจ่ ะท�ำการตรวจวัดต่างๆ ของระบบ เพือ่
จัดเตรียมเครื่องมืออุปกรณ์ต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง และวางแผนการตรวจวัด
4. ด�ำเนินการตรวจวัดตามแผนที่วางไว้ ตามวิธีการตรวจวัดและแผนงาน
โดยวิธตี รวจวัดและปัจจัยทีค่ วรด�ำเนินการตรวจวัดของแต่ละระบบมีอธิบายในชุดความรูก้ ารอนุรกั ษ์พลังงาน
ในระบบต่างๆ ของโครงการ
5. ประเมินการตรวจวัดเทียบกับค่าเกณฑ์ที่แนะน�ำ เพื่อวิเคราะห์ว่าระบบมีประสิทธิภาพหรือไม่
จากการวิเคราะห์ผลการตรวจวัดค่าปัจจัย และประสิทธิภาพต่างๆ เทียบกับค่าเกณฑ์ที่แนะน�ำ โดยผลจาก
การประเมินสามารถน�ำไปก�ำหนดมาตรการอนุรักษ์พลังงาน เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพของระบบได้
6. ก�ำหนดมาตรการอนุรักษ์พลังงาน
เพื่อปรับปรุงปัจจัยที่ต�่ำกว่าค่าเกณฑ์ที่แนะน�ำ เป็นการวิเคราะห์ผลการตรวจวัดโดยหากปัจจัยใดที่มีค่าต�่ำ
กว่าค่าเกณฑ์ทแี่ นะน�ำ แสดงให้เห็นว่าปัจจัยดังกล่าวมีปญ ั หาท�ำให้เกิดความสิน้ เปลืองพลังงาน จึงน�ำปัจจัยดังกล่าว
มาวิเคราะห์หาแนวทางการปรับปรุง พร้อมทั้งก�ำหนดแผนงาน และผู้รับผิดชอบ ในการด�ำเนินงาน
7. ก�ำหนดเป้าหมายการประหยัดเชิงปริมาณ และประเมินความคุ้มค่าการลงทุน
โดยประเมินศักยภาพการประหยัดพลังงาน และมูลค่าการประหยัดพลังงานเมื่อด�ำเนินการปรับปรุงเทียบ
กับเงินลงทุน แล้วจึงเทียบระยะเวลาในการคืนทุนในการด�ำเนินการแต่ละมาตรการ ประกอบการตัดสินใจว่าคุม้ ค่าหรือไม่
8. ก�ำหนดรายละเอียดขั้นตอนการปรับปรุง
โดยการวางแผนตามล�ำดับมาตรการทีก่ ำ� หนด เพือ่ น�ำไปปฏิบตั ไิ ด้อย่างมีประสิทธิภาพและถูกต้องเหมาะสม
9. เสนอแผนงานการปรับปรุงให้ผู้บริหารอนุมัติ
เพือ่ ตัดสินใจสนับสนุนการด�ำเนินงานปรับปรุง โดยผูบ้ ริหารมักเลือกอนุมตั ใิ ห้ดำ� เนินงานในมาตรการทีเ่ ห็น
ผลชัดเจนก่อน เช่น มีระยะเวลาคืนทุนเร็ว มีผลการประหยัดพลังงานสูง เป็นต้น
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
3
10. ด�ำเนินการปรับปรุงตามแผนงาน พร้อมประเมินผลการด�ำเนินงาน
โดยเป็นการด�ำเนินการหลังการก�ำหนดมาตรการ และประเมินความคุ้มค่าการลงทุนแล้ว จากนั้นจึงท�ำการ
ประเมินผลการด�ำเนินงานอีกครั้ง เพื่อเปรียบเทียบผลการประหยัดพลังงาน
11. ตรวจติดตามผลการด�ำเนินงานอย่างสม�่ำเสมอ
เพือ่ คงสภาพการท�ำงานทีด่ ขี องระบบไว้ ซึง่ ถือเป็นหลักการส�ำคัญของการอนุรกั ษ์พลังงานอย่างยัง่ ยืน
12. ก�ำหนดค่าเกณฑ์ที่แนะน�ำใหม่หลังจากด�ำเนินการปรับปรุง
เพื่ อ ปรั บ ปรุ ง ประสิ ท ธิ ภ าพของระบบให้ ดี ขึ้ น อย่ า งต่ อ เนื่ อ ง หากพบว่ า มี ค ่ า ที่ ดี ก ว่ า เกณฑ์ ที่ แ นะน� ำ
(ท�ำได้ดกี ว่ามาตรฐาน) อาจพิจารณาตัง้ ค่าดังกล่าวเป็นค่ามาตรฐานของโรงงานแทน หรืออาจปรับปรุงเป้าหมายใหม่
เพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพให้ดีขึ้นอย่างต่อเนื่องได้
2. หลักการของระบบท�ำความเย็น
ระบบท�ำความเย็นแบ่งเป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ คือ
• ระบบท�ำความเย็นแบบไครโอเจนิค (Cryogenic Refrigeration)
• ระบบท�ำความเย็นแบบอัดไอ
Recirculation
Food in
Gas
Insulated cabinet
คอนเดนเซอร์
คอมเพรสเซอร์
วาล์วลดความดัน Pc
เพลาขับ
เครื่องท�ำระเหย
ของผสมสองสถานะ ไออิ่มตัวหรือ
ของเหลว-ไอ 4 1 ไอซุปเปอร์ฮีท
Qin
บริเวณเย็น
รูปที่ 4 การท�ำงานของระบบท�ำความเย็นแบบอัดไอ
1. คอมเพรสเซอร์ (Compressor)
เป็นอุปกรณ์ต้นก�ำลังในการอัดสารท�ำความเย็นที่อยู่ในสถานะไอ ณ ที่จุด 1 ในแผนภาพ ให้มีความดันสูงขึ้น
เมื่อความดันสูงขึ้น อุณหภูมิของสารท�ำความเย็นจะสูงขึ้นตามกฎของก๊าซ (จากจุดที่ 1 เป็น จุดที่ 2)
2. คอนเดนเซอร์ (Condenser)
เป็นอุปกรณ์ที่ท�ำหน้าที่ควบแน่นสารท�ำความเย็นในสถานะไอ ที่มีอุณหภูมิและความดันสูง โดยส่งผ่านพลังงาน
Qout ไปให้กับน�้ำ (Water Cooled) หรืออากาศ (Air Cooled) ที่เป็นสื่อการระบายความร้อนท�ำให้สารท�ำความเย็น
ควบแน่นเป็นของเหลว (จากจุดที่ 2 เป็น จุดที่ 3)
4. เครื่องระเหย (Evaporator)
เป็นอุปกรณ์ทที่ ำ� หน้าทีร่ บั ความร้อนจากบริเวณทีต่ อ้ งการท�ำความเย็น โดยความร้อนจะถูกน�ำพาผ่านสารท�ำความเย็น
ท�ำให้สารท�ำความเย็นมีอณ ุ หภูมสิ งู ขึน้ เกิดการระเหยกลายเป็นไอจนอยูใ่ นสถานะไออิม่ ตัวหรือไอร้อนยวดยิง่ (Superheat Vapor)
ก่อนที่จะถูกคอมเพรสเซอร์ดูดแล้วเริ่มการท�ำงานต่อไปอย่างต่อเนื่อง (จากจุดที่ 4 เป็น จุดที่ 1)
ประสิทธิภาพ การท�ำงานของระบบท�ำความเย็นแบบอัดไอดังกล่าวขึ้นอยู่กับสารท�ำความเย็นที่ใช้และจุดท�ำงาน
ของระบบ ซึ่งสามารถดูได้จาก “แผนภาพความดัน-เอนทาลปี (P-h Diagram)” ซึ่งจะกล่าวถึงต่อไป
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
5
P2,3 3 คอนเดนเซอร์
2
การควบแน่น
การอัด
วาล์วลดความดัน
งานของคอมเพรสเซอร์
P1,4
อัตราการท�ำความเย็น h1- 1
4
h4 h2-h1
อิแวปทอเรเตอร์
h3,4 h1 h2 เอนทัลปี
รูปที่ 5 แผนภาพความดัน-เอนทาลปีและจุดท�ำงานของระบบท�ำความเย็น
การวั ด สั ม ประสิ ท ธิ์ ส มรรถนะพลั ง งงานของระบบท� ำ ความเย็ น จากสั ม ประสิ ท ธิ์ ส มรรถนะท� ำ ความเย็ น
(Coefficient of Performance : COP) คือ การวัดความสามารถในการท�ำความเย็นของระบบท�ำความเย็นโดยระบบได้ความ
เย็นช่วง h1-h4 ช่วงที่อยู่ในเครื่องระเหย (Evaporator) และงาน (Work) ที่ต้องใส่ให้กับสารท�ำความเย็นคือ ช่วง h2-h1 งาน
ของคอมเพรสเซอร์
6 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
3. องค์ประกอบและอุปกรณ์ในระบบท�ำความเย็น
1. คอมเพรสเซอร์ (Compressor)
ท�ำหน้าทีส่ ร้างความดันในระบบโดยอัดสารท�ำความเย็นในสถานะไอท�ำให้เกิดการไหลเวียนไปยังอุปกรณ์ตา่ งๆ
เครื่องอัดสารท�ำความเย็น (Compressor) ที่นิยมใช้มี 3 แบบ ได้แก่
1) คอมเพรสเซอร์แบบลูกสูบ (Reciprocating Compressor)
2) คอมเพรสเซอร์แบบโรตารี่ (Rotary Compressor)
3) คอมเพรสเซอร์แบบแรงเหวี่ยงหนีศูนย์กลาง (Centrifugal Compressor)
ปัจจุบนั นิยมใช้คอมเพรสเซอร์แบบลูกสูบ เพราะสามารถใช้ทำ� ความเย็นขนาดเล็กส�ำหรับครัวเรือนหรือร้านค้าทัว่ ไป
จนถึงขนาดใหญ่ส�ำหรับโรงงานอุตสาหกรรม ที่ส�ำคัญสามารถใช้ได้กับสารท�ำความเย็นหลายชนิด เช่น R-12, R-22,
R-500, R-717 (แอมโมเนีย) เป็นต้น รวมทัง้ มีการพัฒนาให้สามารถใช้งานในช่วงอุณหภูมทิ กี่ ว้างมากขึน้ คอมเพรสเซอร์
ประเภทนี้มีทั้งแบบอัดขั้นตอนเดียว (Single Stage) ส�ำหรับระบบท�ำความเย็นทั่วไปและแบบอัดหลายขั้นตอน
(Multi Stage) ส�ำหรับระบบท�ำความเย็นที่ต้องการใช้งานที่อุณหภูมิต�่ำมากๆ
2. คอนเดนเซอร์ (Condenser)
ท�ำหน้าที่ระบายความร้อนให้กับสารท�ำความเย็นหลังจากผ่านการอัดโดยคอมเพรสเซอร์ ซึ่งสารท�ำความเย็น
ดังกล่าวจะมีสถานะเป็นไอความดันสูงและอุณหภูมสิ งู เมือ่ ผ่านคอนเดนเซอร์ จะมีอณ
ุ หภูมติ ำ�่ ลงและกลัน่ ตัวเป็นของเหลว
ที่อยู่ภายใต้ความดันสูง ซึ่งคอนเดนเซอร์สามารถแบ่งประเภทได้ 3 แบบคือ
1) คอนเดนเซอร์แบบระบายความร้อนด้วยอากาศ (Air Cooled)
2) คอนเดนเซอร์แบบระบายความร้อนด้วยน�้ำ (Water Cooled)
3) คอนเดนเซอร์แบบระเหยตัวของน�้ำ (Evaporative Condenser)
รูปที่ 7 คอนเดนเซอร์แบบต่างๆ
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
7
3. ถังเก็บสารท�ำความเย็น (Receiver Tank)
ท�ำหน้าที่กักเก็บ พัก และแยกสารท�ำความเย็นในสถานะไอกับสารท�ำความเย็นในสถานะของเหลว มีทั้งถังพัก
ด้านความดันสูงและถังพักด้านความดันต�่ำ ซึ่งในระบบลดอุณหภูมิแบบท่วมคอยล์ (Flooded Coil) และระบบ
เครื่องท�ำความเย็นแบบรวมศูนย์ จ�ำเป็นต้องมีอุปกรณ์ชิ้นนี้อยู่ในระบบ โดยท�ำงานร่วมกับเครื่องระเหย (Evaporator)
เมื่อมีการใช้งานที่อุณหภูมิแตกต่างกัน ซึ่งบางช่วงเวลามีความต้องการใช้สารท�ำความเย็นในประมาณมาก จึงจ�ำเป็น
ต้องมีถังเก็บสารท�ำความเย็นขนาดใหญ่ เพื่อให้เพียงพอกับเครื่องระเหยหลายชุด
5. เครื่องระเหย (Evaporator)
ท�ำหน้าที่แลกเปลี่ยนความร้อนระหว่างวัตถุหรือผลิตภัณฑ์กับสารท�ำความเย็น โดยเมื่อสารท�ำความเย็นเหลว
ถูกลดความดันลงจะดูดความร้อนจากบริเวณโดยรอบเครือ่ งระเหย (Evaporator) เพือ่ เปลีย่ นสถานะจากของเหลวเป็นไอ
ส่งผลให้อุณหภูมิในบริเวณพื้นที่ที่ต้องการท�ำความเย็นลดต�่ำลง และโดยปกติการดึงความร้อนระหว่างผลิตภัณฑ์กับ
เครื่องระเหย (Evaporator) มักไม่สามารถท�ำได้โดยตรงจึงต้องมีสารทุติยภูมิเป็นตัวกลางถ่ายเทความร้อนที่เหมาะสม
เช่น อากาศที่อาศัยการเคลื่อนที่ด้วยพัดลมในห้องเย็น โดยในการน�ำความเย็นไปใช้นั้นมีหลายลักษณะ ดังนี้
5.1 แบบขยายโดยตรง (Direct Expansion)
เป็นระบบซึ่งสารท�ำความเย็นจากถังพักความดันสูง ผ่านวาล์วลดความดัน (Expansion Valve) เข้าสู่
คอยล์เย็นโดยตรง ดังรูปที่ 8 โดยระบบขยายโดยตรงเหมาะส�ำหรับห้องเก็บหรือห้องเย็นที่มีปริมาณการถ่าย
รับความร้อนไม่มาก
Refrigerant
flow control
วาล์วลดความดัน
8
Evaporator
1
Liquid
line
7
Suction
line
2 Discharge Discharge line
service Receiver
valve 4 Condenser tank valve
Suction
service valve
5 7
Compressor 3 Receiver
tank
รูปที่ 8 วงจรระบบขยายตัวโดยตรงผ่านวาล์วลดความดัน
LIQUD AND
CONDENSER COMPRESSOR GAS RETURN
RECEIVER
LIQUID TO
COOLER COOLER
รูปที่ 9 วงจรระบบท่วมคอยล์
LOW TEMPERATURE
RECEIVER
LIQUD
AND
GAS
COMPRESSOR
CONDENSER
RECEIVER
THREE COOLER SYSTEM
LOW TEMPERATURE LIQUID
PUMP
รูปที่ 10 วงจรระบบปั๊มหมุนเวียน
6. อุปกรณ์และระบบการละลายน�้ำแข็ง (Defrost)
การใช้งานทีอ่ ณ
ุ หภูมติ ำ�่ กว่า 0๐C ทีค่ วามดันบรรยากาศ อุณหภูมนิ ำ�้ จะมีสถานะเป็นของแข็งเมือ่ น�ำวัตถุดบิ หรือ
ผลิตภัณฑ์เข้ามารักษาอุณหภูมิ จะมีความชืน้ ระเหยจากผิวสูบ่ รรยากาศ นอกจากนีย้ งั มีความชืน้ จากบรรยากาศภายนอก
เนือ่ งจากการเปิด-ปิดประตูหอ้ งท�ำความเย็น ซึง่ ความชืน้ เหล่านีเ้ มือ่ ได้รบั ความเย็นจะกลายเป็นน�ำ้ แข็งเกาะส่วนท�ำความเย็น
ซึ่งส่งผลให้การถ่ายเทความเย็นภายในห้องเย็นลดลง และการท�ำอุณหภูมิในห้องท�ำความเย็นไม่ได้ค่าตามที่ต้องการ
จึงจ�ำเป็นต้องมีการละลายน�้ำแข็งที่เกาะส่วนท�ำความเย็น โดยด�ำเนินการตามวิธีการดังนี้
6.1 การละลายน�้ำแข็งด้วยน�้ำ (Water Defrost)
โดยการฉีดน�้ำอุ่นเข้าไปภายในห้องเย็นอย่างเร็ว และฉีดหลายๆ จุด โดยก่อนฉีดจะต้องปิดเครื่อง และ
ค�ำนึงถึงท่อระบายน�้ำทิ้งที่เหมาะสมกับปริมาณน�้ำที่ใช้ในการละลายน�้ำแข็งรวมกับน�้ำแข็งที่ละลายออกจาก
ส่วนท�ำความเย็น การละลายใช้เวลา 5-10 นาที การท�ำงานสามารถควบคุมได้โดยผู้ใช้งานหรือแบบอัตโนมัติ
โดยใช้อุปกรณ์ตั้งเวลา (Timer)
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
9
1) Supply Line
2) Drain Line
3) Three-Way Valve
4) Supply Line Bleed
5) Line Valve
รูปที่ 11 วงจรระบบละลายน�้ำแข็งด้วยน�้ำ
defrost heater
defrost thermostat
fan motor
defrost timer
cold
compressor control
รูปที่ 12 วงจรระบบละลายน�้ำแข็งด้วยฮีตเตอร์ไฟฟ้า (Heater Defrost)
6.3 การละลายน�้ำแข็งด้วยก๊าซร้อน (Hot Gas Defrost)
วิธนี เี้ ป็นการละลายน�ำ้ แข็ง โดยการให้ประโยชน์จากไอร้อนของสารท�ำความเย็นทีผ่ า่ นคอมเพรสเซอร์
เข้าไปยังส่วนท�ำความเย็นแทนทีส่ ารท�ำความเย็นเหลวทีผ่ า่ นการระบายความร้อนมาแล้ว เป็นวิธที มี่ ปี ระสิทธิภาพ
สามารถละลายน�้ำแข็งได้รวดเร็วและใช้พลังงานต�่ำที่สุด
Thermostatic
expansion
valve
Defrost Evaporator
solenoid
valve
Suction
pressure
Condenser regulator
Receiver Re-evaporator
Compressor
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
11
ในการตรวจวัดประสิทธิภาพ และปรับปรุงประสิทธิภาพระบบท�ำความเย็นนั้น ทางโรงงานควรมีอุปกรณ์ตรวจวัด
การใช้พลังงานที่จ�ำเป็น เพื่อวัดปริมาณการใช้พลังงานก่อนการปรับปรุง และประเมินผลการประหยัดพลังงานหลังการ
ปรับปรุง
ตารางที่ 1 ตารางแสดงเครื่องมือวัดเตาเผา
เครื่องมือวัด ค�ำอธิบาย การน�ำไปใช้
เทอร์โมมิเตอร์ (Thermometer) ใช้สำ� หรับวัดอุณหภูมอิ ากาศ และน�ำ้ ร้อน
รูปที่ 14 จุดวัดความเร็วลมหน้าคอยล์เย็น
รูปที่ 15 จุดวัดอุณหภูมิอากาศและความชื้นก่อนเข้าคอยล์เย็น
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
13
4. วัดอุณหภูมิอากาศหลังเข้าคอยล์เย็นได้ -8°C (สัญลักษณ์ Tin) และความชื้น
อากาศก่อนเข้าคอยล์เย็นได้ 100% (สัญลักษณ์ Rhin) และหาค่าเอนทาลปี
อากาศและปริมาตรจ�ำเพาะหลังเข้าคอยล์เย็นจากโปรแกรมไซโครเมตริก
(ภาคผนวก) ได้ ค ่ า -3.27 kJ/kg (สั ญ ลั ก ษณ์ hin) และ 0.75 m 3/kg
(สัญลักษณ์ SVout) ตามล�ำดับ
รูปที่ 16 จุดวัดอุณหภูมิอากาศและความชื้นหลังเข้าคอยล์เย็น
5. ค�ำนวณความเย็นที่ผลิตได้
Ton = S x A x (hin - hout) / SVout
แทนค่าจากข้อมูลต่างๆ (ข้อ 1-5)
Ton = 1.4 x 40 x (8.05-(-3.27))/0.75
= 845.23 kW (ความเย็น)
= 0.284 x 845.23
= 240.04 ตันความเย็น (TR)
หมายเหตุ : 0.284 เป็นตัวคูณแปลงหน่วย จาก kW (ความเย็น) เป็น ตันความเย็น (TR)
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
15
รูปที่ 18 ตัวอย่างการกรอกข้อมูลการค�ำนวณประสิทธิภาพเครื่องท�ำความเย็น
โดยปกติทั่วไปการคืนทุนควรอยู่ในระยะไม่เกิน 3 ปี
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
17
รูปที่ 19 ตัวอย่างการเก็บข้อมูลเพื่อท�ำการค�ำนวณการเปลี่ยนเครื่องคอมเพรสเซอร์ใหม่ในระบบท�ำความเย็น
18 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
ตัวประกอบโหลดเครื่องท�ำความเย็น (LF= 90%)
เวลาท�ำงาน (H) ของโรงงานเท่ากับ 24 ชั่วโมงต่อวัน
วันท�ำงาน ใน 1 ปี (DY) เท่ากับ 365 วัน
ก�ำลังไฟฟ้า (PW) เท่ากับ 420 kW
ค่าไฟฟ้า (B) เท่ากับ 3.6 บาท/kW
รูปที่ 20 คอยล์เย็นในห้องเย็น
ปริมาณพลังงานที่เครื่องท�ำความเย็นเก่าใช้
EU = (LF) x (Pw) x (H) x (DY)
= 90% x 420 x 24 x 365 = 3,311,280 kWh/ปี
รูปที่ 21 เครื่องท�ำความเย็นเก่า
พลังงานที่ประหยัดได้ (ES)
ES = Eu x (1-Eff1/Eff2))
= ปริมาณพลังงานทีเ่ ครือ่ งท�ำความเย็นเก่าใช้ x (1–ประสิทธิภาพเดิม )
ประสิทธิภาพใหม่
= 3,311,280 x (1-(0.57/0.84))
= 1,064,340 kWh/ปี
รูปที่ 22 เครื่องท�ำความเย็นใหม่
ค่าใช้จ่ายพลังงานที่ประหยัดได้ (CS)
CS = ES x B
= พลังงานที่ประหยัดได้ (ES) x ราคาพลังงาน (B)
= 1,064,340 x 3.6 kWh/ปี
= 3,831,624 บาทต่อปี
ระยะเวลาคืนทุน (PB)
PB = I / CS
= เงินลงทุนในการเปลี่ยนเครื่อง (I)/ค่าพลังงานที่ประหยัดได้ (CS)
PB = 8,000,000 / 3,831,624
= 2.09 ปี
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
19
4.2 ปัจจัยข้อที่ 2 การตั้งค่าอุณหภูมิห้องเย็น
ค�ำแนะน�ำความถี่ในการตรวจวัด : ทุก 3 เดือน
ค่าเกณฑ์ที่แนะน�ำ : ห้องเย็นควรตั้งค่าอุณหภูมิควบคุมดังนี้
› ห้องแช่เย็น (Cold Room) ควรตั้งอุณหภูมิระหว่าง 0-8°C หรือไม่ต�่ำกว่าความต้องการ
ของกระบวนการ
› ห้องแช่แข็ง (Freezing Room) ไม่ควรตั้งอุณหภูมิต�่ำกว่า -18°C หรือไม่ต�่ำกว่าความต้องการ
ของกระบวนการ
› ตัวควบคุมอุณหภูมิท�ำงานได้แม่นย�ำ (± 1 °C )
20 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
4.4 ปัจจัยข้อที่ 4 อุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวดของสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator)
ค�ำแนะน�ำความถี่ในการตรวจวัด : ทุก 12 เดือน
ค่าเกณฑ์ที่แนะน�ำ : อุณหภูมิสารท�ำความเย็นก่อนเข้าคอมเพรสเซอร์สูงกว่าอุณหภูมิอิ่มตัวในเครื่องระเหย หรือ
อุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวด(Superheat Temperature) ไม่เกิน 5°C
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
21
รูปที่ 23 ข้อมูลการใช้เครื่องท�ำความเย็น
1.ทางช่างได้เก็บข้อมูลของระบบท�ำความเย็นในเบื้องต้น แสดงดังรูปที่ 23
ระบบระบายความร้อน
ก�ำลังไฟฟ้าที่เครื่องท�ำความเย็นใช้
ชนิดสารท�ำความเย็น (หมายเลขสารท�ำความเย็น)
จ�ำนวนชั่วโมงการท�ำงานต่อวัน
จ�ำนวนวันท�ำงานต่อปี
ตัวประกอบโหลด (Load Factor) เวลาเครื่องท�ำงานต่อเวลาเครื่องท�ำงานรวมเวลาละลายน�้ำแข็ง
2. ประเมินพลังงานไฟฟ้าที่ระบบท�ำความเย็น
EU = LF x H x DY x Pw
LF คือ ค่าตัวประกอบโหลด
H คือ จ�ำนวนชั่วโมงการท�ำงานต่อวัน
DY คือ จ�ำนวนวันท�ำงานต่อปี
Pw คือ ก�ำลังไฟฟ้าของระบบท�ำความเย็น
แทนค่า
EU = 90% x 24 x 365 x 420
= 3,311,280 kWh/ปี
22 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
3.ทางช่างได้เก็บข้อมูลอุณหภูมิห้องเย็น ก่อนปรับปรุง ดังรูปที่ 23
ค่าตั้งอุณหภูมิห้องเย็น ก่อนการปรับปรุง มีค่าอยู่ที่ 0°C หรือ 32°F (TE11)
ค่าความดันสารท�ำความเย็นด้านเครือ่ งระเหย (Evaporator) เป็นค่าทีส่ ามารถอ่านจากมิเตอร์วดั ความดันด้านต�ำ่
ของคอมเพรสเซอร์ ซึ่งได้ข้อมูล 2.67 บาร์ (PE11) และน�ำค่าดังกล่าวไปหาค่าอุณหภูมิสารท�ำความเย็น
จากตารางสารท�ำความเย็น R717 (แอมโมเนี ย ซึ่ ง เป็ นสารท� ำ ความเย็ นที่ ใ ช้ ม ากที่ สุ ด ในอุ ตสาหกรรม
ดูได้จากภาพผนวก 5) ได้ค่าอุณหภูมิ -12°C (TE12)
วัดอุณหภูมสิ ารท�ำความเย็นก่อนเข้าคอมเพรสเซอร์ (วัดอุณหภูมสิ ารท�ำความเย็นหลังจากออกจากเครือ่ งระเหย
(Evaporator)) ได้ค่าอุณหภูมิ -5°C (TE13)
4. หาค่าอุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวดของสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator)
SE11 = TE13-TE12 (หน่วยองศาเคลวิน)
SE11 = อุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวดของสารท�ำความเย็น
TE13 = อุณหภูมิสารท�ำความเย็นก่อนเข้าคอมเพรสเซอร์
TE12 = อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator)
แทนค่า
SE11 = -5-(-12) = 7°K
ค่าความแตกต่างในหน่วยองศาเซลเซียส เช่น 50-60oC มีค่าความแตกต่าง 10oC
มีค่าเท่ากับค่าความแตกต่างในหน่วยองศาเคลวิน เช่น
50oC = 50+273.15 = 323.15oK
60oC = 60+273.15 = 333.15oK
ค่าความแตกต่างของอุณหภูมิ oK = 333.15-323.15oK
=10 oK = 10 oC
5. วัดค่าความดันสารท�ำความเย็นด้านคอนเดนซิ่ง เป็นค่าที่สามารถอ่านจากมิเตอร์วัดความดันด้านสูงของ
คอมเพรสเซอร์ซึ่งอ่านค่าได้ 17.35 บาร์ (PC11) และน�ำค่าดังกล่าวไปหาค่าอุณหภูมิสารท�ำความเย็น จากตาราง
สารท�ำความเย็น R717 ได้ค่า 44°C (TC11)
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
23
รูปที่ 24 ค่า COP ที่ได้ก่อนการปรับปรุง
จากการประเมิน และเก็บข้อมูลในเบือ้ งต้นช่างพบว่าผลไม้ทจี่ ดั เก็บ คือ ส้มแคลลิฟอร์เนีย มีอณุ หภูมจิ ดั เก็บที่ 4.5°C
(ภาคผนวก 2) และได้ปรึกษาฝ่ายควบคุมคุณภาพ ท�ำให้สามารถปรับอุณหภูมิห้องเย็นจาก 0°C เป็น 4.5°C และยังพบว่า
ความแตกต่างระหว่างอุณหภูมิของสารท�ำความเย็น มีค่าแตกต่างกันเกิน 10°C (อยู่ที่ 12°C) อีกทั้งความแตกต่างระหว่าง
อุณหภูมสิ ารท�ำความเย็นก่อนเข้าคอมเพรสเซอร์ และอุณหภูมอิ มิ่ ตัวในเครือ่ งระเหย เกินกว่า 5 °C (อยูท่ ี่ 7 °C) ช่างสามารถ
ปรับปรุงตัง้ ค่าอุณหภูมหิ อ้ งเย็นใหม่ ท�ำความสะอาดเครือ่ งระเหย (Evaporator) ปรับตัง้ วาล์วลดความดันใหม่ และประมาณผล
การปรับปรุงได้ค่าดังรูปที่ 25
24 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
รูปที่ 25 ข้อมูลประมาณการหลังการปรับปรุงการปรับตั้งค่าอุณหภูมิห้องเย็น
7. ทางช่างได้เก็บข้อมูลอุณหภูมิห้องเย็นหลังปรับปรุง ดังรูปที่ 25
ค่าอุณหภูมิห้องเย็น (ดูค่าแนะน�ำแต่ละประเภทอาหาร ผัก ผลไม้ได้จากภาคผนวก) เช่น ส้มแคลลิฟอร์เนีย
โดยมีค่าแนะน�ำอุณหภูมิห้องเย็นคือ 4.5 °C (TE 21)
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
25
9. ประเมินค่าอุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวดของสารท�ำความเย็น จากค่าความแตกต่างระหว่างอุณหภูมิอิ่มตัวสาร
ท�ำความเย็นในเครือ่ งระเหย กับอุณหภูมสิ ารท�ำความเย็นก่อนเข้าคอมเพรสเซอร์ไม่ควรเกินกว่า 5°C ตามเกณฑ์ปจั จัย
ข้อ 3 จากรูปที่ 25
SE21 = TE23 – TE22 (หน่วย องศาเซลเซียส)
SE21 คือ ค่าอุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวดของสารท�ำความเย็น
TE22 คือ อุณหภูมิอิ่มตัวสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator)
TE23 คือ อุณหภูมิสารท�ำความเย็นก่อนเข้าคอมเพรสเซอร์ (Compressor)
แทนค่า
SE21 = -0.5 – (-5.5)
= 5°C
จากค่าอุณหภูมหิ อ้ งเย็นทีท่ างโรงงานตัง้ (TE21 = 4.5 oC) ถ้าอุณหภูมสิ ารท�ำความเย็น และอุณหภูมหิ อ้ งเย็นต่างกัน
เกินกว่า 10°C แสดงว่าระบบของโรงงานมีปัญหา และถ้า SE21 เกินกว่า 5°C แสดงว่าระบบของโรงงานมีปัญหาเช่นกัน
ทางโรงงานสามารถปรับปรุงแก้ไข โดยมีแนวทางปรับปรุง ดังนี้
1. ตรวจสอบการท�ำงานของวาล์วลดความดันของระบบท�ำความเย็น
2. ท�ำความสะอาด หรือเปลี่ยนเครื่องระเหย
26 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
11. ประเมินอัตราการเปลี่ยนแปลงค่า COP หลังการปรับปรุง (%ES)
%ES = (1-COP1/COP2) x 100
COP1 คือ ค่า COP ก่อนการปรับปรุง
COP2 คือ ค่า COP หลังการปรับปรุง
แทนค่า
%ES = (1-3.65/4.37) x 100
= 16%
12. ประเมินผลประหยัดพลังงาน หลังการปรับปรุง (ES)
ES = Eu x (1-COP1/COP2)
Eu คือ พลังงานที่ใช้ต่อปี จากข้อมูลการใช้พลังงาน มีค่า 2,419,200 kWh/ปี
COP1 คือ ค่า COP ก่อนการปรับปรุง
COP2 คือ ค่า COP หลังการปรับปรุง
แทนค่า
ES = 3,311,280 x (1-3.65/4.37)
= 545,565 kWh/ปี
13. ประเมินผลค่าใช้จ่ายประหยัดพลังงาน (CS)
CS = ES x B : B คือ ค่าใช้จ่ายไฟฟ้า มีค่า 3.6 บาท/kWh
แทนค่า
CS = 545,565 x 3.6
= 1,964,036 บาทต่อปี
14. การลงทุน (I) และประเมินระยะเวลาคืนทุน (PB) ทางโรงงานตรวจสอบแล้วพบว่า การเปลี่ยนเครื่องระเหย
(Evaporator) และวาล์วลดความดันเครื่องท�ำความเย็นต้องใช้เงินลงทุน 1,000,000 บาท ( I )
PB = I / CS
แทนค่า
= 1,000,000 / 1,964,036
= 0.51 ปี
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
27
28 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
รูปที่ 27 ตัวอย่างการกรอกข้อมูลแบบฟอร์มที่ 3 การปรับตั้งค่าอุณหภูมิห้องเย็นและสารท�ำความเย็น
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
29
4.5 ปัจจัยข้อที่ 5 อุณหภูมิผิวห้องเย็นด้านนอกและท่อสารท�ำความเย็น
ค�ำแนะน�ำความถี่ในการตรวจวัด : ทุก 12 เดือน
ค่าเกณฑ์ที่แนะน�ำ : อุณหภูมผิ วิ ห้องเย็นด้านนอกและท่อสารท�ำความเย็น มีคา่ ต่างจากอุณหภูมอิ ากาศโดยรอบไม่เกิน 20°C
30 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
1. ทางช่างได้เก็บข้อมูลระบบท�ำความเย็น ดังรูปที่ 28
ระบบระบายความร้อน
ประสิทธิภาพระบบท�ำความเย็น
ขนาดเครื่องท�ำความเย็น
ก�ำลังไฟฟ้าที่ระบบท�ำความเย็นใช้
ชนิดสารท�ำความเย็น
จ�ำนวนชั่วโมงการท�ำงานต่อวัน
จ�ำนวนวันท�ำงานต่อปี
ตัวประกอบโหลด (Load Factor)
2. ทางช่างได้เก็บข้อมูลและบันทึกค่าการตรวจสอบอุณหภูมิผิวฉนวนก่อนปรับปรุง
พื้นผิวฉนวนที่อุณหภูมิต�่ำกว่า 20°C เท่ากับ 24 ตารางเมตร (A)
อุณหภูมิผิวฉนวนเฉลี่ย 15°C (Tp1)
อุณหภูมิบรรยากาศเฉลี่ย 35°C (Tamb)
3. พลังงานความเย็นสูญเสีย
Q1 = h x A x (Tamb - Tp1)
h = ค่าสัมประสิทธิ์การน�ำความร้อน พื้นผิวอากาศ = 10 W/m2 K
แทนค่าต่างๆ จากข้อ 2
Q1 = 10 x 24 x (35-15)
= 4,800 W
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
31
รูปที่ 29 การประเมินการสูญเสียพลังงานหลังการปรับปรุง ค่าใช้จ่ายการใช้พลังงานและเงินลงทุนในการปรับเปลี่ยน
32 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
7. เปรียบเทียบพลังงานสูญเสียที่คอมเพรสเซอร์
kWe = Q1-2 (หน่วย TR) / Eff1
Eff1 = ประสิทธิภาพระบบท�ำความเย็น
แทนค่า
kWe = 0.34 / 0.57
= 0.6 kW
8. ประเมินผลประหยัดพลังงาน
ES = kWe x H x DY
แทนค่า
ES = 0.60 x 24 x 365
= 5,243 kWh/ปี
9. ประเมินค่าใช้จ่ายในการประหยัดพลังงาน
CS = ES x B : B ค่าใช้จ่ายไฟฟ้า มีค่า 3.6 บาท/kWh
แทนค่า
CS = 5,243 x 3.6
= 18,875 บาทต่อปี
10. การลงทุน (I) และประเมินระยะเวลาคืนทุน (PB) ทางโรงงานได้วางแผนที่จะเปลี่ยนฉนวนใหม่ โดยต้องใช้
เงินลงทุนประมาณ 20,000 บาท ( I )
PB = I / CS
แทนค่า = 20,000 / 18,875
= 1.06 ปี
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
33
34 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
รูปที่ 30 ตัวอย่างการกรอกข้อมูลแบบฟอร์มที่ 4 การค�ำนวณการสูญเสียความเย็น (เมื่อไม่มีฉนวนหรือฉนวนเสื่อม)
รูปที่ 31 ข้อมูลการใช้ระบบท�ำความเย็น
36 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
1. ทางช่างได้เก็บข้อมูลระบบท�ำความเย็นดังรูปที่ 31
ระบบระบายความร้อน
ประสิทธิภาพระบบท�ำความเย็น
ขนาดเครื่องท�ำความเย็น
ก�ำลังไฟฟ้าที่ระบบท�ำความเย็นใช้
หมายเลขสารท�ำความเย็น
จ�ำนวนชั่วโมงการท�ำงานต่อวัน
จ�ำนวนวันท�ำงานต่อปี
ตัวประกอบโหลด (Load Factor)
2. ประเมินพลังงานไฟฟ้าที่ระบบท�ำความเย็นใช้
EU = LF x H x DY x Pw
LF คือ ค่าตัวประกอบโหลด
H คือ จ�ำนวนชั่วโมงการท�ำงานต่อวัน
DY คือ จ�ำนวนวันท�ำงานต่อปี
Pw คือ ก�ำลังไฟฟ้าของเครื่องท�ำความเย็น
แทนค่า
EU = 90% x 24 x 365 x 420
= 3,311,280 kWh/ปี
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
37
รูปที่ 32 ข้อมูลก่อนการปรับปรุง
3.ทางช่างได้เก็บข้อมูลของระบบท�ำความเย็นก่อนปรับปรุง ดังรูปที่ 32
วัดค่าความดันสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) อ่านค่าจากมิเตอร์วัดความดันด้านต�่ำของ
คอมเพรสเซอร์ซึ่งได้ข้อมูล 3.45 บาร์ และน�ำค่าดังกล่าวไปหาค่าอุณหภูมิสารท�ำความเย็น จากตาราง
สารท�ำความเย็น R717 (แอมโมเนีย) ได้ค่า -5.5°C (TE12)
วัดค่าอุณหภูมิสารท�ำความเย็นก่อนเข้าคอมเพรสเซอร์ ได้ค่า -0.5°C (TE13) และค�ำนวณค่าอุณหภูมิไอร้อน
ยิ่งยวดของสารท�ำความเย็นได้ 5°K (SE11) (ดูตัวอย่างที่ 4.2)
อุณหภูมิน�้ำหล่อเย็น (Cooling Water) เป็นน�้ำที่ระบายความร้อนให้กับระบบท�ำความเย็นด้าน คอนเดนซิ่ง
ซึ่งได้ข้อมูล 33°C หรือ 91.4°F (Tct1)
วัดค่าอุณหภูมิอากาศโดยรอบหอผึ่งเย็น (Cooling Tower) ได้ข้อมูล 36°C หรือ 96.8°F (Tab) และ
ความชื้นสัมพัทธ์ 60%
จากอุณหภูมิและความชื้นรอบหอผึ่งเย็น ใช้ Program Psychromatic Chart หาค่าอุณหภูมิกระเปาะเปียก
(Wet Bulb) (ดูภาคผนวก 3) ได้ค่า 29.04°C หรือ 84.27°F (Tct2)
4. ประเมินอุณหภูมิน�้ำหล่อเย็นจากหอผึ่งเย็น เทียบกับเกณฑ์ข้อ 6.1.1 ดังสูตร
Tct1-Tct2 = 91.4-84.2
= 7.20°F
ถ้าได้คา่ น้อยกว่า 6°F แสดงว่า หอผึง่ เย็นสามารถท�ำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ถ้าได้คา่ มากกว่า 6°F แสดงว่า
หอผึ่งเย็นมีปัญหา ต้องด�ำเนินการแก้ไข ซึ่งมีแนวทางในการพิจารณาแก้ไขดังนี้
ล้างท�ำความสะอาด หรือเปลี่ยนฟิลเลอร์ (Filler) หอผึ่งเย็น
38 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
ตรวจสอบปรับตั้ง หรือเปลี่ยนสปริงเกอร์เฮด (Sprinkler Head)
ตรวจสอบปรับปรุงอัตราการไหลของอากาศ
เปลี่ยนหอผึ่งเย็น (Cooling Tower)
5. วัดค่าความดันสารท�ำความเย็นด้านคอนเดนซิ่ง ซึ่งอ่านค่าได้ 17.35 บาร์ และน�ำค่าดังกล่าวไปหาค่า
อุณหภูมิสารท�ำความเย็น จากตารางสารท�ำความเย็น R717 ได้ค่า 44°C หรือ 111.2°F (TC11)
6. เปรียบเทียบค่า Tct1 (อุณหภูมิน�้ำหล่อเย็น) กับค่า TC11 (อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านคอนเดนซิ่ง)
จากตัวอย่าง ได้ค่า
TC11-Tct1 = 111.2-91.4
= 19.80 > 16oF
แสดงว่าคอนเดนเซอร์ท�ำงานอย่างไม่มีประสิทธิภาพ ควรท�ำการล้างท�ำความสะอาด
7. ประเมินค่าสัมประสิทธิ์สมรรถนะ (Coefficient of Performance : COP) จากรูปที่ 32
อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) ได้ค่า -5.5°C (TE12)
อุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวดของสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) ได้ค่า 5°K (SE11)
อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านคอนเดนซิ่ง ได้ค่า 44°C (TC11)
ป้อนข้อมูล อุณหภูมิข้างต้นเข้า Program CoolPack (ดูวิธีการป้อนข้อมูลจากภาคผนวก 4 )
ได้ค่า COP1 = 4.37
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
39
รูปที่ 33 ค่าสัมประสิทธิ์สมรรถนะและระยะเวลาคืนทุน หลังการปรับปรุงตามเกณฑ์
8. ทางช่ า งได้ ท�ำการประเมินผลตามเกณฑ์ หลั ง การปรั บ ปรุ ง จากรู ป ที่ 33 โดยอุ ณ หภู มิ ร อบหอผึ่ ง เย็ น
ได้ค่าอุณหภูมิกระเปาะเปียก 84.20oF ประเมินอุณหภูมิน�้ำหล่อเย็นจากหอผึ่งเย็น เทียบกับเกณฑ์ข้อ 6.1.1 ดังสูตร
Tct3 = Twb+6
Twb คือ อุณหภูมิกระเปาะเปียกอากาศรอบ หอผึ่งเย็น
แทนค่า
Tct3 = 84.20 + 6
= 90.20oF
40 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
9. ประเมินอุณหภูมิสารท�ำความเย็น TC22 จากอุณหภูมิ Tct3 (เกณฑ์ข้อ 6.1.2)
TC22 = Tct3 + 16
แทนค่า
TC22 = 90.20 + 16
= 106.20oF
หรือ = 41.22 oC
จากการพิ จ ารณาเกณฑ์ที่ได้จะได้ค่า อุณหภูมิ ส ารท� ำ ความเย็ นด้ า นคอนเดนซิ่ ง 41.22 oC น� ำ ค่ า ดั ง กล่ าวไป
ค�ำนวณเพื่อหา COP
10. ประเมินค่าสัมประสิทธิ์สมรรถนะ (Coefficient of Performance : COP) หลังการปรับปรุง
อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) ได้ค่า -5.5°C (TE12)
อุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวดของสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) ได้ค่า 5°K (SE11)
อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านคอนเดนซิ่ง ได้ค่า 41.22 °C (TC22)
ป้อนข้อมูล อุณหภูมิข้างต้นเข้า Program CoolPack (ดูวิธีการป้อนข้อมูลทางภาคผนวก 4 )
ได้ค่า COP = 4.68
ผลจากการค�ำนวณพบว่า ค่า COP2 สูงกว่า COP1 แสดงว่า ระบบท�ำความเย็นท�ำงานได้ประสิทธิภาพสูงขึ้น
11. จากรูปที่ 33 ช่างได้ประเมินผลการประหยัดพลังงาน หลังการปรับปรุง
ES = Eu x (1-COP1/COP2)
Eu คือ พลังงานไฟฟ้าที่ใช้
COP1 คือ COP ก่อนปรับปรุง
COP2 คือ COP หลังปรับปรุง
แทนค่า
ES = 3,311,280 x (1-4.37/4.68)
= 219,336.92 kWh/ปี
12. ประเมินผลการประหยัดค่าใช้จ่ายพลังงาน
CS = ES x B : B คือ ค่าใช้จ่ายพลังงาน มีค่า 3.6 บาท/kWh
แทนค่า
CS = 219,336.92 x 3.6
= 789,612.92 บาทต่อปี
13. การประเมินความคุ้มค่าในการลงทุนจากระยะเวลาคืนทุน ทางโรงงานตรวจสอบแล้วพบว่า การเปลี่ยน
หอผึ่งเย็นและท�ำความสะอาดคอนเดนเซอร์ ต้องใช้เงินลงทุน 1,000,000 บาท ( I )
PB = I / CS
แทนค่า
= 1,000,000 / 789,612.92
= 1.27 ปี
ในกรณี ที่โรงงานต้อ งการค�ำนวณการปรั บปรุ ง ให้ กรอกข้ อ มู ลลงในแบบฟอร์ ม ที่ 5 การตรวจวั ดหอผึ่ ง เย็ น
(Cooling Tower) และ คอนเดนเซอร์ ตามภาคผนวก 7 ซึ่ ง เป็ นโปรแกรม Microsoft Excel เพื่ อ ค� ำ นวณอั ต โนมั ติ
โดยมีตั ว อย่ า งการกรอกข้อ มูล ดังนี้
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
41
42 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
รูปที่ 34 ตัวอย่างการกรอกแบบฟอร์มที่ 5 การตรวจวัดหอผึ่งเย็น (Cooling Tower) และคอนเดนเซอร์
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
43
4.6.2 ปัจจัยที่ 6.2 การตรวจวัดอีวาพอเรทีฟ คอนเดนเซอร์ (Evaporative Condenser)
ค�ำแนะน�ำความถี่ในการตรวจวัด : ทุก 3 เดือน
ค่าเกณฑ์ที่แนะน�ำ : อุณหภูมอิ มิ่ ตัวของสารท�ำความเย็นด้านคอนเดนซิง่ (Condensing) สูงกว่าอุณหภูมกิ ระเปาะ
เปียกบริเวณอีวาพอเรทีฟคอนเดนเซอร์ (Evaporative Condenser) ไม่เกิน 16oF (หรือ 8.8oC)
อีวาพอเรทีฟ คอนเดนเซอร์ เป็นระบบระบายความร้อนด้วยน�ำ้ อีกระบบหนึง่ ทีน่ ำ� น�ำ้ ทีผ่ า่ นการระเหย (อุณหภูมเิ ข้าใกล้
อุณหภูมิกระเปาะเปียก) เข้าแลกเปลี่ยนความร้อนกับแผงคอนเดนเซอร์ในทันที ท�ำให้ประสิทธิภาพการระบายความร้อน
ให้กับสารท�ำความเย็นสูง ดังรูปที่ 35
Superheated
Evaporator Refrigerant
coil Gas In
Condenser Condensed
Refrigerant
Coil Liquid Out
Cool Dry Cool Dry
Air Inlet Entering Entering
Air Air
Spray
Compressor Pump
รูปที่ 35 ระบบการท�ำงานของอีวาพอเรทีฟ คอนเดนเซอร์
44 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
ตัวอย่างที่ 4.3 การตรวจวัดหอผึ่งเย็น (Cooling Tower) และคอนเดนเซอร์ (Condenser)
ช่างผูร้ บั ผิดชอบโรงงาน เอบีซี ได้เก็บข้อมูลการใช้พลังงาน และตัวแปรต่างๆ ดังรูปที่ 36
รูปที่ 36 ข้อมูลการใช้ระบบท�ำความเย็น
1. ทางช่างได้เก็บข้อมูลระบบท�ำความเย็นดังรูปที่ 36
ระบบระบายความร้อน
ประสิทธิภาพระบบท�ำความเย็น
ขนาดเครื่องท�ำความเย็น
ก�ำลังไฟฟ้าที่ระบบท�ำความเย็นใช้
หมายเลขสารท�ำความเย็น
จ�ำนวนชั่วโมงการท�ำงานต่อวัน
จ�ำนวนวันท�ำงานต่อปี
ตัวประกอบโหลด (Load Factor)
2. ประเมินพลังงานไฟฟ้าที่ระบบท�ำความเย็นใช้
EU = LF x H x DY x Pw
LF คือ ค่าตัวประกอบโหลด
H คือ จ�ำนวนชั่วโมงการท�ำงานต่อวัน
DY คือ จ�ำนวนวันท�ำงานต่อปี
Pw คือ ก�ำลังไฟฟ้าของระบบท�ำความเย็น
แทนค่า
EU = 90% x 24 x 365 x 420
= 3,311,280 kWh/ปี
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
45
รูปที่ 37 ข้อมูลก่อนการปรับปรุง
3.ทางช่างได้เก็บข้อมูลระบบท�ำความเย็นก่อนปรับปรุง ดังรูปที่ 37
วัดค่าความดันสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) อ่านจากมิเตอร์วัดความดันด้านต�่ำของ
คอมเพรสเซอร์ ซึ่งได้ข้อมูล 3.45 บาร์ และน�ำค่าดังกล่าวไปหาค่าอุณหภูมิสารท�ำความเย็น จากตาราง
สารท�ำความเย็น R717 (แอมโมเนีย) ได้ค่า -5.5°C
วัดค่าอุณหภูมิสารท�ำความเย็นก่อนเข้าคอมเพรสเซอร์ ได้ค่า -0.5°C และค�ำนวณค่าอุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวด
ของสารท�ำความเย็น ได้ 5°K (จากตัวอย่าง 4.2)
วัดค่าอุณหภูมิอากาศโดยรอบอีวาพอเรทีฟ คอนเดนเซอร์ หรือ 96.8°F และความชื้นสัมพัทธ์ 60%
จากอุณหภูมิและความชื้น ใช้ Program Psychromatic Chart หาค่า อุณหภูมิกระเปาะเปียก (Wet Bulb)
(ดูภาคผนวก 3) ได้ค่า 29.04°C หรือ 84.27°F (Twb)
46 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
4. วัดค่าความดันสารท�ำความเย็นด้านคอนเดนซิ่ง โดยอ่านจากมิเตอร์วัดความดันด้านสูงของคอมเพรสเซอร์
ซึ่งอ่านค่าได้ 17.35 บาร์ และน�ำค่าดังกล่าวไปหาค่าอุณหภูมิสารท�ำความเย็นจากตาราง สารท�ำความเย็น R717
ได้ค่า 44°C หรือ 111.2°F (TC11)
5. เปรียบเทียบค่า Twb (อุณหภูมิกระเปาะเปียก ตามเกณฑ์ 6.2) กับค่า TC11 (อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้าน
คอนเดนซิ่ง ที่ตรวจวัด) ได้ค่า
TC11 – Twb = 111.2-84.27
= 26.93 > 16oF
ค่าความแตกต่างทีไ่ ด้สงู กว่า 16°F แสดงว่าอีวาพอเรทีฟ คอนเดนเซอร์ ท�ำงานอย่างไม่มปี ระสิทธิภาพ ควร
ตรวจสอบแก้ไขดังนี้
ควรท�ำการล้างท�ำความสะอาดอีวาพอเรทีฟ คอนเดนเซอร์
ตรวจสอบปรับปรุงอัตราการไหลของอากาศ
6. ประเมินค่าสัมประสิทธิ์สมรรถนะ (Coefficient of Performance: COP) จากรูปที่ 37
อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) ได้ค่า -5.5°C (TE12)
อุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวดของสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) ได้ค่า 5°K (SE11)
อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านคอนเดนซิ่ง ได้ค่า 44°C (TC11)
ป้อนข้อมูล อุณหภูมิข้างต้นเข้า Program CoolPack (ดูวิธีการป้อนข้อมูลทางภาคผนวก 4 )ได้ค่า COP = 4.37
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
47
7. ทางช่างได้ทำ� การประเมินผลตามเกณฑ์หลังการปรับปรุง จากรูปที่ 38 และค่าอุณหภูมโิ ดยรอบอีวาพอเรทีฟ
คอนเดนเซอร์ ได้ค่าอุณหภูมิกระเปาะเปียก 84.20 oF ประเมินอุณหภูมิสารท�ำความเย็น (TC22) จากอุณหภูมิ Twb
(เกณฑ์ข้อ 6.2)
TC22 = Twb + 14
แทนค่า
TC22 = 84.27 + 14
= 98.27°F
หรือ = 36.28°C
จากการพิจารณาตามเกณฑ์ที่ได้จะได้ค่าอุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านคอนเดนซิ่ง 36.28oC น�ำค่าดังกล่าว
ไปค�ำนวนเพื่อหา COP
8. ประเมินค่าสัมประสิทธิ์สมรรถนะ (Coefficient of Performance : COP) หลังการปรับปรุง
อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) ได้ค่า -5.5°C (TE12)
อุณหภูมิไอร้อนยิ่งยวดของสารท�ำความเย็นด้านเครื่องระเหย (Evaporator) ได้ค่า 5°K (SE11)
อุณหภูมิสารท�ำความเย็นด้านคอนเดนซิ่ง ได้ค่า 39°C (TC22)
ป้อนข้อมูลอุณหภูมิข้างต้นเข้า Program CoolPack (ดูวิธีการป้อนข้อมูลทางภาคผนวก 4 )
ได้ค่า COP2 = 5.27
ผลจากการค�ำนวนพบว่าค่า COP2 สูงกว่า COP1 แสดงว่า ระบบท�ำความเย็นท�ำงานได้ประสิทธิภาพสูงขึ้น
9. จากรูปที่ 38 ช่างได้ประเมินผลการประหยัดพลังงานหลังการปรับปรุง
ES = Eu x (1-COP1/COP2)
Eu คือ พลังงานไฟฟ้าที่ใช้
COP1 คือ COP ก่อนปรับปรุง
COP2 คือ COP หลังปรับปรุง
แทนค่า
ES = 3,311,280 x (1-4.37/5.27)
= 565,493 kWh/ปี
10. ประเมินผลการประหยัดพลังงาน
CS = ES x B : B คือ ค่าใช้จ่ายพลังงาน มีค่า 3.6 บาท/kWh
แทนค่า
CS = 565,493 x 3.6
= 2,035,777 บาทต่อปี
11. การประเมินความคุ้มค่าในการลงทุนจากระยะเวลาคืนทุน ทางโรงงานตรวจสอบแล้วพบว่าการเปลี่ยน
อีวาพอเรทีฟ คอนเดนเซอร์ ต้องใช้เงินลงทุน 2,500,000 บาท ( I )
PB = I / CS
แทนค่า
= 2,500,000 / 2,035,777
= 1.23 ปี
48 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
ในกรณีทโี่ รงงานต้องการค�ำนวณการปรับปรุง ให้ทำ� การกรอกข้อมูลลงในแบบฟอร์มที่ 6 การตรวจวัดอีวาพอเรทีฟ
คอนเดนเซอร์ ตามภาคผนวก 7 ซึง่ เป็นโปรแกรม Microsoft Excel เพือ่ ค�ำนวณอัตโนมัตโิ ดยมีตวั อย่างการกรอกข้อมูล ดังนี้
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
49
รูปที่ 39 ตัวอย่างการกรอกข้อมูลแบบฟอร์มที่ 6 การตรวจวัดอีวาพอเรทีฟ คอนเดนเซอร์
5. การบันทึกข้อมูลปัจจัยที่มีผลต่อประสิทธิภาพการใช้พลังงานของระบบท�ำความเย็น
ปัจจัยที่มีผลต่อประสิทธิภาพการใช้พลังงานของระบบท�ำความเย็น ตามข้อ 4.1 - 4.6 ที่กล่าวมาแล้วนั้น โรงงาน
สามารถตรวจวัดและบันทึกข้อมูลลงใน “แบบฟอร์มที่ 7 ปัจจัยทีม่ ผี ลต่อประสิทธิภาพระบบท�ำความเย็น” ตามภาคผนวก 4
เพื่อวินิ จ ฉั ยภาพรวมสถานะปัจจุบัน ของระบบท�ำ ความเย็ น รวมถึ ง ใช้ เ พื่ อ วางแผนด� ำ เนิ นมาตรการแก้ ไ ข ในกรณี
ไม่ผ ่านเกณฑ์ ปัจจัยในแต่ละหัวข้อ
50 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
แบบฟอร์มที่ 7 ปัจจัยที่มีผลต่อประสิทธิภาพระบบท�ำความเย็น ตรวจวัด ณ วันที่.....10 พ.ค. 2557............
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
51
6. การใช้ระบบท�ำความเย็นให้เหมาะสม
1. ลดภาระการท�ำความเย็นให้เหลือน้อยที่สุด
ลดการรั่วของไหลอากาศจากภายนอกเข้าสู่ภายในระบบห้องเย็น
ป้องกันไม่ให้แสงแดดกระทบผนังห้องเย็นโดยตรง
ยางขอบประตูห้องเย็นต้องไม่เสื่อมสภาพ หรือมีอากาศภายในห้องเย็นรั่วไหลออกไป
มีการติดตั้งแผ่นพลาสติกอ่อนที่ประตูห้องเย็น
2. ตั้งเวลาการละลายน�้ำแข็งให้เหมาะสม หรือใช้ระบบควบคุมและวัดอุณหภูมิลมจ่ายเครื่องระเหย (Evaporator)
3. มีห้องพรีคูล (Pre-cool) ก่อนเข้าห้องแช่แข็ง (ห้องที่อุณหภูมิต�่ำกว่า 0°C) เพื่อลดความชื้นเข้าห้องเย็น
4. ถังพักสารท�ำความเย็นมีขนาดใหญ่พอในการรับภาระสูงในบางช่วงได้
5. ห้องเย็นมีการกระจายลมเย็นอย่างทั่วถึง
6. ลดเวลาในการขนผลิตภัณฑ์เข้า-ออกห้องเย็น
7. การบ�ำรุงรักษา
การบ�ำรุงรักษาระบบท�ำความเย็น เป็นอีกหนึง่ ปัจจัยทีท่ ำ� ให้การท�ำงานของระบบท�ำความเย็นยังคงมีประสิทธิภาพทีด่ ี
ทางโรงงานควรบ�ำรุงรักษาคอมเพรสเซอร์ เครื่องระเหย และอื่นๆตามข้อแนะน�ำของผู้ผลิต หรือบ�ำรุงรักษาตามข้อแนะน�ำ
ในแบบฟอร์มที่ 8
8. กลเม็ดเคล็ดไม่ลับส�ำหรับระบบท�ำความเย็น
1. ในระบบท�ำความเย็นต้องไม่มีน้�ำหรือน�้ำแข็งเกาะบริเวณอุปกรณ์ต่างๆ เนื่องจากจะท�ำให้มีการสูญเสียความเย็น
มาก ควรท�ำการเปลี่ยนฉนวนหุ้มอุปกรณ์ต่างๆ เหล่านั้น
2. พืน้ ห้องเย็นไม่ควรมีนำ�้ แข็งเกาะถ้ามีแสดงว่ามีความชืน้ ในห้องเย็นมาก ให้หาสาเหตุและแก้ไขก�ำจัดแหล่งความชืน้ นัน้
3. ทีบ่ ริเวณขอบประตูหอ้ งเย็นมีนำ�้ เกาะ แสดงว่ายางขอบประตูเริม่ เสือ่ มสภาพแล้ว ท�ำให้มคี วามเย็นรัว่ ไหลผ่านขอบยาง
ประตูห้องเย็น ต้องท�ำการเปลี่ยนขอบยางประตู
4. สารท�ำความเย็นทีม่ กี ลิน่ เช่น แอมโมเนีย เมือ่ ได้กลิน่ แสดงว่ามีการลดความดัน (Purge) ซึง่ เกิดจากความดันด้านสูง
สูงเกินค่าที่ก�ำหนด ควรตรวจสอบความสะอาด คอนเดนเซอร์ อุณหภูมิและอัตราการไหลน�้ำระบายความร้อน
ชุดความรู้เรื่องการอนุรักษ์พลังงานในระบบท�ำความเย็นนั้น มีการพัฒนาเป็นสื่อเผยแพร่ความรู้รูปแบบต่างๆ
คือ คูม่ อื , วีดที ศั น์, แผ่นพับ และป้ายรณรงค์ตา่ งๆ เพือ่ แนะน�ำปัจจัยทีม่ ผี ลต่อประสิทธิภาพการใช้พลังงานในระบบท�ำความเย็น
พร้อมแนะน�ำค่าเกณฑ์ทใี่ ช้ตดั สินใจว่าปัจจัยนัน้ ๆ มีประสิทธิภาพหรือไม่ โดยหากค่าตรวจวัดต�ำ่ กว่าเกณฑ์ทแี่ นะน�ำ โรงงาน
ต้องด�ำเนินการปรับปรุงด้วยวิธีการต่างๆ ซึ่งมีการแนะน�ำล�ำดับขั้นตอนในสื่อต่างๆ ของโครงการฯ
หากท่านสนใจขอรับข้อมูลชุดความรู้รูปแบบใดเพิ่มเติม สามารถติดต่อขอรับได้ที่ อีเมล์ center.iie@gmail.com
หรือสามารถดาวน์โหลดได้ทเี่ ว็บไซต์ www.ienergycenter.net หรือติดต่อขอชุดความรูไ้ ด้ที่ ศูนย์การเผยแพร่แนวทางการ
อนุรกั ษ์พลังงานในเขตพืน้ ทีข่ องท่าน (รายละเอียดการติดต่อศูนย์ดรู ายละเอียดได้จากเว็บไซต์ www.ienergycenter.net)
52 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
บรรณานุกรม
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
53
ภาคผนวก 1 ตารางเปรียบเทียบประสิทธิภาพเครื่องท�ำความเย็น
54 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
ภาคผนวก 2 อุณหภูมิการแช่เย็นผักและผลไม้
ในการแช่ผัก ผลไม้ ควรค�ำนึกถึงอุณหภูมิในการแช่ ความชื้นสัมพัทธ์ และการผลิตก๊าซเอทิลีน ความไวต่อก๊าซเอทิลีน
การเกิดอาการหนาวสะท้านได้ง่าย ซึ่งสามารถแบ่งได้ดังนี้
กลุ่มที่ 1 อุณหภูมิการแช่เย็นผักและผลไม้ อยู่ระหว่าง 0 to 2°C (32 to 36°F)
ความชื้นสัมพัทธ์ 90-95% ผลิตก๊าซ เอทิลีน (Ethylene)
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
55
กลุ่มที่ 2 อุณหภูมิการแช่เย็นผักและผลไม้ อยู่ระหว่าง 0 to 2°C (32 to 36°F)
ความชื้นสัมพัทธ์ 90-95% มีความไวต่อก๊าซเอทิลีน (Ethylene)
56 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
กลุ่มที่ 3 อุณหภูมิการแช่เย็นผักและผลไม้ อยู่ระหว่าง 0 to 2°C (32 to 36°F)
แต่ความชื้นสัมพัทธ์ 65-75% ผลไม้ เสื่อมเสีย ได้ง่าย ถ้าเก็บในทีมีความชื้นสูง
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
57
กลุ่มที่ 5 อุณหภูมิการแช่เย็นผักและผลไม้ 10°C (50°F)
ความชื้นสัมพัทธ์ 85-90% ผักผลไม้ในกลุ่มที่เกิดอาการสะท้านหนาว (Chilling Injury) ได้ง่าย
58 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
กลุม่ ที่ 7 อุณหภูมกิ ารแช่เย็นผักและผลไม้ 18-21°C (65-70°F)
ความชืน้ สัมพัทธ์ 85-90%
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
59
ภาคผนวก 3 แผนภาพไซโครเมตริก (Psychrometric Chart) และวิธีการใช้งาน
แผนภาพไซโครเมตริกเป็นแผนภาพทีแ่ สดงคุณสมบัตขิ องอากาศ ซึง่ มีคณ
ุ สมบัตติ า่ งๆ ทีเ่ ราสนใจดังนี้
1. อุณหภูมิกระเปาะแห้ง (Dry Bulb Temperature : DB) คืออุณหภูมิที่อ่านค่าจากเทอร์โมมิเตอร์ที่กระเปาะแห้ง
2. อุณหภูมกิ ระเปาะเปียก (Wet Bulb Temperature : WB) คืออุณหภูมทิ อี่ า่ นค่าจากเทอร์โมมิเตอร์ทกี่ ระเปาะเปียก เป็นการ
วัดอัตราการระเหยของน�้ำในสภาวะอากาศ ซึ่งสามารถบอกถึงความชื้นสัมพัทธ์ในอากาศ
3. ปริมาณความชืน้ ในอากาศ (Humidity Ratio) คืออัตราส่วนโดยน�ำ้ หนักระหว่างไอน�ำ้ ในอากาศต่ออากาศแห้ง 1 กิโลกรัม
4. ความชื้นสัมพัทธ์ (Relative Humidity : RH) คืออัตราส่วนความดันระหว่างความดันของไอน�้ำที่มีอยู่ในอากาศชื้น และ
ความดันอิ่มตัวของไอน�้ำที่อุณหภูมิเดียวกัน
5. ปริมาตรจ�ำเพาะ (Specific Volume : V) คือปริมาตรของอากาศชื้นต่ออากาศแห้ง 1 กิโลกรัม
6. อุณหภูมิจุดน�้ำค้าง (Dew Point : DP) คืออุณหภูมิที่ไอน�้ำในอากาศเริ่มควบแน่นเป็นหยดน�้ำเมื่อถูกท�ำให้เย็นลง
7. ความร้อนจ�ำเพาะของอากาศ (Specific Enthalpy : h) คือปริมาณความร้อนที่ท�ำให้อากาศแห้ง 1 กิโลกรัม และน�้ำ X
กิโลกรัม ร้อนขึ้นจาก 0 องศาเซลเซียส เป็น t องศาเซลเซียส และท�ำให้น�้ำ X กิโลกรัม ระเหยกลายเป็นไอหมด
60 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
2. เปิดโปรแกรม “CYTSoft Psychrometric Chart v.2.1” หน้าจอจะขึ้นดังรูปข้างล่าง ให้ท�ำการปิด “New Document”
• กรอกค่าคุณสมบัตอิ ากาศทีเ่ ราทราบ 2 คุณสมบัติ เช่น ค่าอุณหภูมกิ ระเปาะแห้ง (DB) 24oC และ ความชืน้ สัมพัทธ์ (RH) 50%
เพื่อหาอุณหภูมิกระเปาะเปียก (WB)
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
61
ซึ่งจะได้คุณสมบัติของอากาศดังนี้
• อุณหภูมิกระเปาะแห้ง (DB) อยู่ที่ 24oC
• ความชื้นสัมพัทธ์ (RH) 50%
• อุณหภูมิกระเปาะเปียก (WB) 17.0604oC
• ความร้อนจ�ำเพาะของอากาศหรือเอนทาลปี (h) 47.9 กิโลจูลต่อกิโลกรัมอากาศแห้ง
• ปริมาตรจ�ำเพาะ 0.8541 ลูกบาศก์เมตรต่อกิโลกรัมอากาศแห้ง
• อุณหภูมิจุดน�้ำค้าง (DP) 12.9489oC
การใช้แผนภาพPsychrometric Chart
62 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
รูปที่ ภ6 ตัวอย่างการหาคุณสมบัติจากแผนภาพไซโครเมตริก (Psychrometric Chart)
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
63
ภาคผนวก 4 การหาค่า COP (Coefficient of Performance) จาก โปรแกรม CoolPack
1. ท�ำการดาวน์โหลดโปรแกรม Coolpack version 1.50
จาก http://en.ipu.dk/Indhold/refrigeration-and-energy-technology/coolpack.aspx
64 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
4.เลือก icon “Log (p)-h Diagram” เพื่อเข้าไปเลือกชนิดสารท�ำความเย็น
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
65
6. ท�ำการเลือก icon “cycle” เพื่อเข้าไปตั้งค่าอุณหภูมิสารท�ำความเย็น
ตัวอย่าง อุณหภูมิสารท�ำความเย็นที่ Evaporation ที่ -12 องศาเซลเซียส ค่าอุณหภูมิซุปเปอร์ฮีท ที่ 13 องศาเคลวิน และ
ที่คอนเดนซิ่ง ที่ 35 องศาเซลเซียสและท�ำการเลือก Update ซึ่งได้ค่า COP เท่ากับ 3.61
66 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
ภาคผนวก 5 ตารางคุณสมบัติสารท�ำความเย็น R717 (แอมโมเนีย)
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
67
68 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
69
70 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
ภาคผนวก 6 การใช้มิเตอร์วัด 1 เฟส วัดการใช้พลังงาน 3 เฟส
ในโรงงานอุตสาหกรรม ภาระกว่าร้อยละ 90 เป็นมอเตอร์ไฟฟ้า ซึ่งเป็นอุปกรณ์ไฟฟ้า 3 เฟส เช่น มอเตอร์เครื่อง
อัดอากาศ เครื่องผลิตน�้ำเย็น ปั๊มน�้ำ เป็นต้น แต่เคล็ดไม่ลับคือ มอเตอร์ 3 เฟส เป็นระบบที่มีการใช้พลังงานสมดุลเฟส
(Balance Phase) คือ กระแสไฟฟ้าและพลังงานที่แต่ละเฟสใช้เท่ากัน หรือต่างกันไม่เกินร้อยละ 10 ดังนั้นเราสามารถวัด
การใช้พลังงานเพียงเฟสเดียวได้โดยไม่ต้องวัดทั้ง 3 เฟส ซึ่งมีวิธีการวัดดังนี้
การติดตั้งมิเตอร์วัดพลังงานไฟฟ้ามอเตอร์ เมื่อกระแสไฟฟ้ามอเตอร์ไม่เกิน 15 แอมป์
มิเตอร์วัดพลังงานไฟฟ้า (kWh Meter) แบบ 1 เฟส เป็นมิเตอร์ที่มีการใช้งานมากที่สุด และราคาไม่แพง (ประมาณ
500-800 บาท) แต่มีข้อจ�ำกัด คือสามารถวัดกระแสไฟฟ้าได้ไม่เกิน 15 แอมป์ ถ้ามอเตอร์มีกระแสไฟฟ้าไม่เกิน 15 แอมป์
ให้ติดตั้งมิเตอร์ ดังรูปที่ ภ19
ขั้นตอนการติดตั้ง
1. ดึงสายไฟฟ้าจากสวิตซ์ตัดตอน (หรือก่อนสวิตซ์ตัดตอนก็ได้) ที่เป็นไลน์ เช่น เฟส T ต่อเข้าขั้วไฟด้านเข้าของมิเตอร์
หมายเลข 1
2. ดึงสายกลาง (Neutral : N) จากสวิตซ์ตัดตอน ไปยังขั้วกลางด้านเข้าของมิเตอร์หมายเลข 2
3. ดึงสายไฟจากขั้วไฟด้านออกของมิเตอร์หมายเลข 4 ไปที่มอเตอร์
4. ดึงสายกลางจากขั้วกลางด้านออกของมิเตอร์หมายเลข 3 ไปที่มอเตอร์
ค่าพลังงานที่วัดได้
72 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
ภาคผนวก 7 แบบฟอร์มในการประเมินปัจจัยต่างๆ ที่มีผลต่อประสิทธิภาพการใช้พลังงาน
ของระบบท�ำความเย็น
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
73
74 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
75
76 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
77
78 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
79
80 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
81
82 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
โครงการจัดตั้งศูนย์การเผยแพร่แนวทางการอนุรักษ์พลังงานในภาคอุตสาหกรรม
83
84 การจัดการพลังงานส�ำหรับผู้บริหารของอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดย่อม
ปกหลัง
ด้านใน