VÔ NGÃ LÀ NIẾT BÀN
Thích Thiện Siêu
One who sees all dharmas as non-self
is walking on the path to realizing Nirvana.
Mặc dù biết Phật pháp mênh mông, cũng không
ngoài một vị giải thoát cho nên dù chỉ học một câu
kinh, tu hành một pháp môn cho thấu đáo cũng có
thể hưởng được hương vị giải thoát mà không cần
uống hết cả biển giáo lý. Nhưng điều cốt yếu là
phải thực hành chứ không phải nói suông mà hiểu
đạo được.
Đạo là con đường, nhưng đi trên con đường đạo
không như đi trên đường cái. Đường cái dễ đi, dễ
đến, có khoảng cách rõ rệt, bao nhiêu cây số là bấy
nhiêu thời gian tương ứng, có điểm khởi hành, có
điểm đến hẳn hoi. Nhưng đường đạo thì không như
thế. Khi bắt đầu tu gọi là khởi điểm, mà khởi điểm
này cũng ở tại Tâm. Tu hành gọi là đi, cũng chỉ
trong một Tâm ấy mà khi đạt đến đích giác ngộ, thì
cũng ở một Tâm ấy chứ đâu khác.
Thế mà tại sao đi mãi vẫn không đến? Đó chính là
vì cái Ta (Ngã) cứ ngăn chận làm cho trễ nãi, biếng
nhác, sa ngã, bước được một bước thì bị lục căn
lục trần xen vào kéo lui ba bước. Muốn tinh tấn tu
hành nhưng cái ngã nó xen vào và bảo: Để ta ăn
cái đã, để ta ngủ cái đã, để ta coi cái đã, để ta nghe
cái đã. Cái ngã chấp đó càng bành trướng càng
gây tai họa. Ngã chấp của ta càng to càng dễ gây
đụng chạm với cái ngã của người khác. Người
khác cũng bồi bổ cái ngã của họ nên lại va chạm
với ta. Ví như có một ngôi nhà rộng thênh thang
mười người ở không khắp, thế mà một khi những
người ở trong đó để cái Ta nổi lên thì sẽ va chạm
nhau đến nỗi rốt cuộc mỗi người đi mỗi ngả, khi
còn một người mà vẫn thấy chật. Đó là vì ngã
chấp. Tôi lấy ví dụ để minh họa vấn đề ngã chấp
này:
Translated by Nguyên Giác
The Buddhadharma is vast, but there is only one
same taste of liberation. You don't need to drink the
whole sea of teachings. If you study a sutra verse
deeply or practice a method thoroughly, you can
still appreciate the taste for liberation. But the most
important thing is to practice, not simply to speak or
understand the Way.
The Dharma is the path, but walking on the path is
different from walking on a boulevard. It is easy to
walk along a boulevard that has a clear distance
with a clear timetable to finish, which has a starting
point and a destination. When you start practicing,
it's called the starting point, but this starting point is
also in the mind. Practicing is called walking, just in
that one Mind, but when reaching the goal of
enlightenment, it is also in that same Mind,
nowhere else.
So why go and still not come? That's because the
self-grasping keeps preventing, delaying, lazing,
and stumbling. When you forward one step, the six
senses and the six sense objects push you back
three steps. When you wish to practice diligently,
the ego comes in and says: Let me eat first, let me
sleep first, let me see first, and let me hear first.
The more that ego expands, the more disaster it
causes. The bigger our ego, the easier it is to
collide with the ego of others. Other people also
nourish their egos, so they collide with us again.
For example, there is a large and spacious house
where ten people can live comfortably, but once the
people in it let their egos emerge, they will collide
and go their separate ways. While one person
stays, the house is still felt tight. It is because of
clinging to the ego. I use an example to illustrate
this problem of self-grasping.
"Once upon a time, there was a spirit who, after
Ngày xưa có một linh hồn sau nhiều kiếp tu luyện,
đến thiên đàng gõ cửa Thượng Đế, Thượng Đế
hỏi:
- Ai đó?
- Tôi, Linh hồn đáp.
Thượng Đế hỏi:
- Tôi là ai?
- Tôi là tôi.
Thượng Đế bảo:
- Ở đây không đủ chỗ cho ta và ngươi cùng ở.
Ngươi hãy đi nơi khác.
Linh hồn ấy trở lui về trần gian tu luyện thêm một
ngàn năm nữa, sau đó lên trời gõ cửa lại.
Thượng Đế hỏi:
- Ai đó?
Đáp:
- Tôi.
- Tôi là ai?
- Tôi là Ngài, Linh hồn đáp.
Khi ấy Thượng Đế liền mở cổng cho vào.
Thí dụ trên cho ta thấy, một ngàn năm trước tôi là
tôi - còn ngã chấp, thì không vào thiên đàng được.
Một ngàn năm sau, tôi là Ngài, mới vào được, vì
hết ngã chấp. Vì ta với mình tuy hai mà một. Niết
bàn là cái tuyệt đối không dung ngã. Niết bàn
không có hạn lượng, không có nơi chốn, vì Niết
bàn vô tướng - vô tướng nên rất khó vào. Muốn
vào Niết bàn, ta cũng phải vô tướng như Niết bàn.
Cửa Niết bàn rất hẹp, chỉ bằng tơ tóc nên ta không
thể mang theo một hành lý nào mà hy vọng vào
Niết bàn được cả. Cái thân đã không mang theo
được, mà cái ý niệm về tôi, về ta, cũng không thể
mang theo vào được. Cái ta càng to thì càng xa
Niết bàn. Nên biết hễ hữu ngã thì luân hồi mà vô
ngã là Niết bàn chứ không phải đòi hỏi có cái ta để
vào Niết bàn.
Một hôm có người đến hỏi Thiền sư Duy Khoang:
"Đạo ở đâu?" Sư đáp: "Đạo ở trước mắt" - "Sao tôi
không thấy?", người ấy hỏi. Ngài đáp: "Vì ngươi
đang bận nghĩ tới mình ta cho nên không thấy" -"
còn Hòa Thượng có thấy không?", người ấy hỏi.
Ngài đáp: "Hễ còn bận nghĩ tới ta, ngươi thì đều
không thấy" - "Khi không còn bận nghĩ tới ta, ngươi
nữa thì có thấy không?", người ấy hỏi. Ngài đáp:
"Khi không còn có tâm phân biệt bận nghĩ tới ta,
ngươi, thì bấy giờ ai hỏi đạo ở tại đâu?"
Giả sử lúc đó người ấy hỏi ngài Niết bàn ở tại đâu
thì chắc Ngài cũng đáp tương tự như thế, và câu
đáp cuối cùng hẵn là: "Khi không còn có tâm phân
many lives of cultivation, came to heaven and
knocked on God's door. God asked: Who is it?
This is 'I', replied the spirit.
God asked: Who is 'I'?
'I' is 'I'.
God said: There is not enough room for you and me
to live together; go somewhere else.
That spirit returned to earth to practice for another
thousand years, then went to heaven to knock on
the door again.
God asked:
Who is it?
This is 'I', replied the spirit.
God asked:
Who is 'I'?
I am You, replied the spirit.
Then God opened the gate and let him in."
.
The example above shows us, a thousand years
ago I was - with ego-grasping, I was unable to enter
heaven. One thousand years later, I am Him and I
can come in because the ego is gone. Because I
and others are two but one. Nirvana is the absolute
that does not contain any self. Nirvana has no limit,
no place, and no shape. Because it is unseen, it is
very difficult for anyone to enter. To enter Nirvana,
we must also be unseen like Nirvana. The gate of
Nirvana is very narrow, just like a strand of hair, so
we cannot carry any luggage and hope to enter
Nirvana. The body could not be carried in, and the
idea of a "me" or any self also could not be carried
in. The bigger the self-grasping, the further away
from Nirvana. When you see any self, you are
seeing samsara. When you see no self, you are
seeing Nirvana. Because there is no self to enter
Nirvana, don't think that there must have a self to
enter Nirvana.
One day someone asked Zen master Duy Khoang:
"Where is the Way?"
The Master replied, "The Way is before your eyes."
"Why can't I see it?" he asked.
The Master replied, "Because you are busy thinking
about yourself and about others, you do not see the
Way."
"Dear Venerable Master, do you see it?" he asked.
The Master replied, "As long as someone is busy
thinking of self or others, he does not see it."
"When one is no longer thinking about self or
others, does he see it?" he asked.
The Master replied: "When someone no longer has
a discriminating mind to think about self or others,
then who asks where is the Way?"
If that person were to ask him where Nirvana is at
that time, he would probably give the same answer.
The final answer must be: "When there is no longer
a discriminating mind to think about self or others,
who will ask where Nirvana is? Why can't I enter?
When there are no longer any discriminating
biệt bận nghĩ tơi ta, ngươi thì bây giờ ai hỏi Niết
bàn ở tại đâu? Sao tôi không vào được? Vì đã
không còn tâm phân biệt bận nghĩ tới ta, ngươi thì
tức lúc ấy tâm thanh tịnh không còn vọng tưởng
tham ái, tức là Niết bàn đó rồi, chứ có phải ở đâu
xa mà phải tìm kiếm?"
Vậy cho nên cần phải biết: Niết bàn chính là từ bỏ
ba độc tham, sân, si do ngã chấp gây nên. Vô ngã
là Niết bàn. Giờ phút nào cởi bỏ được ba độc, giờ
phút đó là Niết bàn. Cho nên chúng ta thấy Niết
bàn vừa là cái chung, vừa là cái riêng. Cái chung là
ai cũng tu được, vào được. Cái riêng là chỉ ai tu
người ấy đắc. Đức Phật, Ngài không bưng Niết bàn
đến cho ta ngồi lên. Ngài chỉ dạy cho ta con đường
tu chứng Niết bàn mà thôi. Ngài dạy:
"Ai còn tham luyến (tức còn ngã ái chấp đây là của
tôi, ngã mạn chấp đây là tôi, ngã kiến chấp đây là
tự ngã của tôi), thời có dao động. Ai không tham
luyến, thời không dao động. Ai không dao động,
thời được khinh an. Ai được khinh an thời không
thiên chấp (nati). Ai không thiên chấp, thời không
có đến và đi. Ai không có đến và đi, thời không có
diệt và sanh. Ai không có diệt và sanh, thời không
có đời này đời sau, không có giữa hai đời. Đây là
sự đoạn tận khổ đau". (Niết bàn - Tương Ưng Bộ
Kinh 4/65, 1982)
Vậy thì nói Phật độ chúng sanh là gì? Ở đây chúng
ta cần phân biệt chữ "độ" và chữ "cứu rỗi". Chữ
"cứu rỗi" thì chỉ cần đức tin, tin có một đấng tối cao,
đấng ấy sẽ rước ta vào cõi phúc lạc của Ngài ở một
nơi nào đó, nếu ta đầy đủ lòng tin. Trái lại chữ "độ",
nghĩa là vượt qua, có nghĩa là làm cho chúng sanh
thấy rõ rằng: chính vì bản ngã mà nổi chìm trong
biển phiền não sanh tử. Vậy chỉ cần trừ cái ngã
chấp thì phiền não không còn đất đứng.
Khi phiền não đã trừ thì kiến hoặc, tư hoặc, vô
minh hoặc cũng dứt mà vượt qua bờ giác. Khi
phiền não chấm dứt thì dù bất cứ đang ở đâu, bất
cứ giờ phút nào cũng là Niết bàn, không cần phải
cất bước đi đến một nơi nào cả để tìm cõi Niết bàn.
Bởi thế đức Phật dạy luôn luôn quán vô ngã, bốn
đại, năm uẩn tạo nên thân này đều là những thứ do
duyên ở ngoài kết hợp lại mà thành chứ cái thân
"đồng nhứt" với cái ngã thì không thực có.
thoughts about one's self or that of others, the mind
will then be pure, free from delusions and cravings.
It's already Nirvana, not far away, and you have
nothing to look for."
Therefore, it is necessary to know: Nirvana is the
abandonment of the three poisons of greed, hatred,
and delusion caused by self-grasping. No-self is
Nirvana. At any moment when the three poisons
are removed, that moment is Nirvana. So we see
that Nirvana is both general and particular. The
common thing is that anyone can practice and
enter. The unique thing is that only those who
cultivate will gain it. The Buddha did not bring
Nirvana for us to sit on. He only taught us the way
to attain Nirvana.
The Buddha said: "For those who still have
attachments (i.e., the self that clings to this is mine,
the conceit that holds this is me, the ego that holds
this is my self), there is fluctuation. For those who
have no attachments, there is no fluctuation. For
those who have no fluctuation, there is tranquility.
For those who have tranquility, there is no insisting
on anything. For those who have no insisting on
anything, there is no coming and going. For those
who have no coming and going, there is no death
and birth. For those who have no death and birth,
there is no this life and the next life, and there is no
the "in-between" existence. This is the cessation of
suffering." (Nibbana Sutta, Collections of Linked
Discourses)
What does it mean when we say the Buddha helps
sentient beings to cross to the other shore? We
need to distinguish between "helping to cross to the
other shore" and "salvation." The word "salvation" is
used for those who believe in a supreme being who
will take them to His blessed realm somewhere, if
they have enough faith. Such faith is contrary to the
Buddha's teaching about the meaning of helping to
cross the river of birth and death. It means to make
sentient beings see clearly that: it is because of
self-grasping that they float and sink in the sea of
afflictions of birth and death. So, just wipe out the
self-grasping, then the affliction has no ground to
stand. When the defilements have been eliminated,
all the delusive views, misleading thoughts, and
ignorance also cease. It is said that the shore of
Enlightenment has been reached.
When defilement ends, no matter where you are,
any moment is the moment of Nirvana; there is no
need to go anywhere to find Nirvana. That's why
the Buddha taught us to always contemplate that
no-self, that the four elements, that the five
aggregates that make up this body are all things
brought together by external conditions. And the
body identified with the so-called self is not real.
The Buddha was called the Dharma King because
he was free from all dharmas, at all times and

Đức Phật được tôn xưng là đấng Pháp vương vì
Ngài tự tại với tất cả các pháp, vào tất cả thời, xứ.
Dù ở đâu Ngài cũng không bị dính mắc vào sáu
trần, không bị chúng lôi kéo. Nên chúng ta phải
biết, nếu chúng ta đối với một việc gì trong một thời
gian nào đó mà được tự tại, không bị nó lôi kéo, chi
phối, thì ta cũng đáng được gọi là vua của pháp đó,
nhưng chỉ đối với một việc đó, trong một thời gian
đó mà thôi, còn ở giờ khác, đối với việc khác, thì ta
lại bị ràng buộc, cho nên ta không được như Phật
xưng là Đấng Pháp Vương đối với toàn diện các
pháp và tất cả các thời, xứ.
Muốn được như Phật phải quán vô ngã luôn luôn.
Quán vô ngã thì tất cả cái gọi là: phải, trái, được,
thua ở đời đều là một cái duyên cho ta tu, hoặc trở
thành bình thường không có gì bận tâm cả. Quán
vô ngã cũng như người võ sĩ luyện thân thể cho
rắn chắc. Khi chưa rắc chắc thì dễ bị quật ngã
trước một tác động bên ngoài. Người tu vô ngã
cũng vậy, khi chưa thuần thục còn nhiều ngã chấp
thì dễ đau khổ trước một lời nói độc. Nếu khi ngã
chấp tiêu bớt, thì chỉ còn thấy đau khổ sơ sơ và
cuối cùng thì không còn ngã chấp thì cũng không
còn chút đau khổ nữa. Nên kinh Pháp Cú nói:
Như ngọn núi kiên cố
Không gió nào lay động
Cũng vậy giữa khen chê
Người trí không giao động. (Pháp Cú câu 81)
Kết luận: Cái Trí ở đây chính là cái trí thấy lý vô ngã
vậy.
places. Wherever he was, he was not attached to
the six sense objects, not drawn by them. So we
must know, if we can be free from something for a
certain period of time and not be manipulated or
dominated by it, then we are also worthy to be
called the king of those dharmas. In that case, we
are free only for those things, and for that period of
time. However, we are bound in another hour and
for the other things. So we cannot be like the
Buddha who is called the Dharma King for all
dharmas and at all times and all places.
If you want to be like the Buddha, you must
contemplate no-self all the time. When you
contemplate no-self, all the so-called right, left,
gain, and loss in life become all predestined
conditions for you to practice, or to see as normal,
nothing to worry about. Contemplation of no-self is
like a martial artist who trains his body to be firm
and strong. When the body is not firm and strong, it
is easy to be knocked down by an external impact.
The same is true of practitioners contemplating not-
self, when they are still immature and self-grasping,
they will easily suffer from poisonous words. When
ego-clinging is fading, practitioners will feel less
suffering. When ego-clinging is gone, there will be
no more suffering.
Thus, Verse 81 from the Dhammapada says:
Just as a solid mountain is unmoved by the wind,
So the wise are unmoved by praise and criticism.
Conclusion: The Wisdom here is the mind that sees
no-self.