Układ krążenia

Składa się z:
? układu krwionośnego (naczynia krwionośne i krążąca w nich krew, serce),
? układu limfatycznego (węzły i naczynia limfatyczne) oraz limfy (limfa to płyn ustrojowy o skła-
dzie zbliżonym do osocza krwi zawierającym limfocyty ).

Krwioobieg
Układ krwionośny, krwioobieg, wewnętrzny układ transportujący, mający za zadanie
rozprowadzanie składników pokarmowych i tlenu do wszystkich tkanek organizmu, usuwanie
zbędnych produktów prze-miany materii i utrzymanie homeostazy w organizmie.
U większości wyżej stojących w ewolucji bezkręgowców występuje otwarty układ krążenia. Układ
krwionośny wszystkich kręgowców jest zamknięty, co oznacza, że krew nie wylewa się do jam
ciała, ale krąży w systemie naczyń krwionośnych, zwanych tętnicami i żyłami. Tętnice - naczynia o
grubych i wy-trzymałych ścianach - rozprowadzają krew z serca do tkanek, a żyły mające ściany
wiotkie i cienkie, od-prowadzają krew z tkanek do serca (istnieją dwa wyjątki: sieć dziwna, czyli
tętniczo-tętnicza w nerkach i krążenie wrotne, czyli żyła wrotna - żyły wątrobowe w wątrobie).

Duży obieg krwi

Rozpoczyna się w lewej komorze serca, sąd krew z tlenem wypływa aortą. Następnie aorta
rozgałęzia się na coraz mniejsze tętnice, a później w naczynia włosowate, które oplatają wszystkie
narządy ciała. Po przejściu przez narządy ciała naczynia włosowate zamieniają się na większe -
żyły. Do prawego przed-sionka wchodzi żyła główna górna i dolna.

Mały obieg krwi

Rozpoczyna się w prawej komorze serca, następnie przepompowywana jest do pnia płucnego, który
roz-gałęzia się na prawą i lewą tętnice. Jest to krew pozbawiona tlenu. Później rozgałęziają się na
mniejsze tętniczki, które oplatają pęcherzyki płucne. W pęcherzykach następuje wymiana gazowa.
Następnie 4 żyłami płucnymi krew wpływa do prawego przedsionka.
Przyczyny chorób krążenia
? nadmierne spożywanie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego,
? nadmierne spożywanie cholesterolu,
? otyłość,
? siedzący tryb życia,
? palenie tytoniu,
? picie alkoholu,
? cukrzyca,
? nadciśnienie tętnicze,
? stresy,
? uwarunkowania dziedziczne.

Niewydolność krążenia, stan niewydolności układu krwionośny uniemożliwiający pełnienie jego

funkcji fizjologicznych. W zależności od szybkości narastania objawów klinicznych wyróżniamy
niewydolność ostrą i przewlekłą, natomiast ze względu na źródło niewydolności na prawo- i
lewokomorową.
Niewydolność krążenia ostra
Niewydolność krążenia ostra to szybko pogłębiające się upośledzenie czynności układu krążenia,
najczę-ściej na skutek dużego uszkodzenia serca, np. w zawale mięśnia sercowego. W ostrej
niewydolności spo-wodowanej uszkodzeniem lewej komory serca występuje obrzęk płuc.
W niewydolności spowodowanej nagłym przeciążeniem prawej komory (np. przy zatorze tętnicy
płucnej) występuje sinica, maksymalnie nasilona duszność, uczucie rozpierania pod prawym łukiem
żebrowym na skutek powiększania się wątroby (zastój), nabrzmienie żył szyjnych.
Niewydolność krążenia przewlekła, lewokomorowa
Przewlekła lewokomorowa niewydolność krążenia może być spowodowana: nadciśnieniem
tętniczym, niewydolnością naczyń wieńcowych serca (choroba wieńcowa), wady zastawki aorty lub
zastawki dwu-dzielnej (twarz mitralna).
Objawy: duszność wysiłkowa, a nawet spoczynkowa, napadowa duszność nocna, astma sercowa,
bezsen-ność, oddech Cheyne'a i Stokesa, kaszel, sinica, przesięki w jamie opłucnej.
Niewydolność krążenia przewlekła, prawokomorowa
Niewydolność krążenia przewlekła, prawokomorowa, występuje jako konsekwencja przewlekle
utrzymu-jących się oporów w krążeniu płucnym (układ krwionośny), spowodowanych np.: przez
rozedmę płuc, rozległe zrosty opłucnowe, duże zniekształcenie klatki piersiowej, stwardnienie tętnic
płucnych, wady zastawkowe serca lewego, uprzednio istniejącą niewydolność lewego serca.
Objawy: znamiona zastoju w układzie żylnym na obwodzie: poszerzenie żył szyjnych, powiększenie
wą-troby, stan podżółtaczkowy (żółtaczka), obrzęki, zwłaszcza na kończynach dolnych, najpierw w
okoli-cach kostek i stóp, później na goleniach i udach, przesięki w jamie brzusznej (wodobrzusze) i
jamie opłucnowej, sinica, dolegliwości z przewodu pokarmowego, wynikające z zastoju krwi w
narządach brzusznych (wzdęcia, nudności, zaparcia stolca lub biegunki). Szczególną postacią tego
rodzaju niewy-dolności jest zespół płucno-sercowy (serce płucne).

Serce
Dla większości ludzi serce stanowi symbol miłości i uczucia. Czy jednak wygląda ono tak jak
przedsta-wiane jest na rysunkach na murach? Jedną z możliwych odpowiedzi jest stwierdzenie, że
serce jest pom-pą ssąco-tłoczącą, przepompowującą krew do wszystkich narządów i tkanek dzięki
czemu utrzymuje cały organizm przy życi .
W układzie krążenia centralną rolę pełni serce. Jest mięśniem tworzącym dwie pompy. Każda z nich
dzie-li się na dwa segmenty połączone zastawkami. Głównymi elementami owych pomp są
komory : prawa i lewa . Krew niosąca składniki odżywcze i tlen do wszystkich części ciała, a
zabierająca stamtąd niepo-trzebne produkty przemiany materii, przetaczana jest przez ciało za
sprawą serca. Najpierw przez płuca, gzie pobierany jest tlen, a usuwany jest dwutlenek węgla.
Stamtąd krew ponownie wraca do serca, prze-chodzi przez lewy przedsionek i lewą komorą do
aorty i dalej do mózgu oraz wszystkich pozostałych narządów. Od serca krew przepływa tętnicami,
natomiast wraca do niego żyłami. Powracająca do serca krew przechodzi najpierw przez prawy
przedsionek, mija zastawkę trójdzielną i wpływa do prawej komo-ry, skąd tłoczona jest do płuc, po
świeży tlen.
Serce u dorosłych jest również pompą mięśniową złożoną z czterech części podłączonych do
głównych naczyń krwionośnych, transportując krew od i do pozostałych narządów ciała. Rytmiczne
skurcze i roz-kurcze wymuszają ruch krwi we właściwych kierunkach. Krew transportuje tlen i
wszystkie składniki odżywcze do wszystkich okolic ciała, zabierając stamtąd zbędne produkty
przemiany materii. Przepływ utlenionej krwi odbywa się za pośrednictwem tętnic, w żyłach
natomiast płynie ku sercu krew 'zużyta', to znaczy pozbawiona tlenu.
Zdrowie każdego narządu wewnętrznego uwarunkowane jest prawidłowym krążeniem, a więc
zależy zarówno od skuteczności funkcjonowania mięśnia sercowego, jak i łatwości przepływu krwi
przez tętni-ce. Kondycja układu krążenia zależy od tego, na ile naczynia Krwionośne są wolne od
rozmaitych prze-szkód, np.: złogów tłuszczu lub skrzepów krwi. Ważne też, aby ciśnienie krążącej
krwi nie przekraczało pewnych wartości. Wysokie ciśnienie krwi - nadciśnienie może uszkodzić
naczynia krwionośne lub zwiększyć ryzyko ich zablokowania. objawy niewydolności krążenia zależą
od dotkniętego nią narządu lub obszaru. Choroba serca może pociągać za sobą ból w klatce
piersiowej, palpitacje lub duszności; nie-dostateczne krążenie mózgowe może powodować
omdlenia, zawroty głowy roztargnienie (zaburzenia orientacji), niewłaściwe krążenie w kończynach
powoduje obrzęki i bóle.
Serce jest wspaniałym narzędziem, ale też bardzo delikatnym i wymagającym dbałości o nie. Bez
serca nie ma w ogóle życia ludzkiego, a upośledzenie jego pracy odbija się na całym organizmie i
na jakości naszego życia. Chrońmy więc je już od urodzenia, a może nawet już od chwili powstania
życia ludzkiego. Bowiem to my, naszym niewłaściwym stylem życia, doprowadzimy do jego 'ruiny'.

Definicja naukowa oraz budowa

Serce, pompa tłocząca krew, narząd zbudowany z dwu przedsionków (prawego i lewego),
oddzielonych od siebie przegrodą międzyprzedsionkową, i dwu komór (prawej i lewej),
oddzielonych od siebie prze-grodą międzykomorową, łączących się z przedsionkami przez zastawki
przedsionkowo-komorowe, które nie pozwalają na cofanie się krwi z komór do przedsionków,
natomiast umożliwiają jej przepływ z przed-sionków do komór.
Z komory prawej krew wypływa przez zastawkę półksiężycowatą do pnia płucnego (tętnica płucna),
a z komory lewej również przez zastawkę półksiężycowatą do aorty.
Serce ma kształt stożka o podstawie zwróconej do góry w prawo i ku tyłowi, o koniuszku
należącym do komory lewej, skierowanym do przodu w lewo i ku dołowi, uderzającym w czasie
skurczu o przednią ścianę klatki piersiowej. Serce składa się z następujących warstw: od wewnątrz
jest wysłane wsierdziem, dalej znajduje się warstwa mięśnia sercowego oraz tkanka pokryta błoną
surowiczą - nasierdziem.
Mięsień sercowy przedsionków i komór przyczepia się do pierścieni włóknistych otaczających ujścia
(zastawki) przedsionkowo-komorowe. Pierścienie te oddzielają mięsień przedsionków od mięśnia
komór, stanowiąc dla nich przyczep - szkielet serca.
Mięsień sercowy przedsionków komór łączy tzw. układ bodźcotwórczo-przewodzący, który
automatycz-nie powoduje naprzemienne skurcze przedsionków i komór. Składa się on z węzła
zatokowego, węzła przedsionkowo-komorowego i odchodzącego od niego pęczka Hissa dzielącego
się na dwie gałęzie. Te gałęzie dzielą się na gałązki kończące się włóknami Purkyniego w mięśniu
komór.
Serce położone jest w klatce piersiowej w worku osierdziowym. Jest unaczynione przez dwie tętnice
wieńcowe (naczynia wieńcowe), prawą i lewą, odchodzące od aorty tuż ponad zastawką
półksiężycowatą.
W trakcie ewolucji podlegało licznym przemianom: u ryb serce jest dwudziałowe - zbudowane z
jednej komory i jednego przedsionka, u płazów występuje jedna komora i dwa przedsionki, u
gadów serce jest również trójdziałowe, ale w komorze pojawia się częściowa przegroda, u ptaków i
ssaków serce podzie-lone jest na cztery części: dwa przedsionki i dwie komory. Czterodziałowa
budowa serca uniemożliwia mieszanie się krwi utlenionej z nieutlenioną i warunkuje utrzymanie
stałocieplności.
Praca serca
Praca serca stanowi cykl następujących po sobie skurczów i rozkurczów przedsionków i komór. W
czasie skurczu przedsionków krew z nich przechodzi przez zastawki przedsionkowo-komorowe do
pozostają-cych w tym czasie w rozkurczu komór, wypełniając je. Po napełnieniu się komór
następuje rozkurcz przedsionków i skurcz komór, na początku którego zostają zamknięte zastawki
przedsionkowo-komorowe. W czasie tego zamknięcia powstaje ton skurczowy.
W skurczu komór wyróżnia się dwie fazy: skurcz izometryczny, podczas którego wszystkie zastawki
są zamknięte, a dochodzi jedynie do zwiększenia ciśnienia krwi w komorach, oraz skurcz
izotoniczny, w czasie którego ciśnienie krwi w komorach zwiększone ponad wartość ciśnienia w
tętnicach powoduje otwarcie zastawek półksiężycowatych aorty i tętnicy płucnej. Krew zostaje
wtedy wyrzucona do głów-nych pni tętniczych.
Po wyrzuceniu krwi z komór na obwód, następuje rozkurcz komór - zamykają się zastawki
półksiężyco-wate tętnic i powstaje ton rozkurczowy. Przedsionki i komory są w rozkurczu, a
mięsień serca jest niepo-budliwy (to okres refrakcji mięśnia sercowego). Po przejściu tego okresu
cykl powtarza się od początku. Cykl serca trwa ok. 0,8 s.
Rytm serca
Rytm serca to kolejne, następujące po sobie w równych odstępach czasu, skurcze serca, w liczbie
ok. 72 na min, objawiające się kolejnymi falami tętna. Rytm i pracę serca reguluje autonomiczny
układ nerwo-wy, ale wpływ mają także ośrodki korowe i podkorowe mózgu.

Tony serca
Tony serca to zjawiska akustyczne powstające w sercu w związku z jego skurczami. Ton I,
skurczowy, powodowany jest głównie przez gwałtowne napinanie zamykających się w czasie
skurczu komór zasta-wek dwudzielnej i trójdzielnej oraz włókien kurczącego się mięśnia
sercowego. Ton II, rozkurczowy, powodowany jest drganiami napinających się w czasie rozkurczu
komór zastawek półksiężycowatych tętnicy płucnej i tętnicy głównej.

Za automatyzm serca jest odpowiedzialny układ bodźcowo-przewodzący serca, który znajduje się
pomię-dzy komórkami mięśnia sercowego. Jest on kontrolowany przez wyższe struktury mózgowe
za pośred-nictwem nerwu błędnego.

Choroby serca
Do najczęstszych chorób serca należą:
1) ostra lub przewlekła niewydolność serca (której skutkiem może być zawał mięśnia sercowego)
na tle: chorób naczyniowych (choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego), wad zastawkowych
wrodzonych i nabytych (po bakteryjnym, wirusowym czy reumatycznym zapaleniu wsierdzia lub
mięśnia sercowego),
2) kardiomiopatie pierwotne lub wtórne (na podłożu zmian wymienionych w punkcie 1),
3) zaburzenia rytmu serca (arytmie),
4) wady serca wrodzone
5) zapalenia mięśnia serowego (bakteryjne - głównie paciorkowcowe, wirusowe, na tle choroby
reuma-tycznej)

Szmery sercowe, zjawiska akustyczne o charakterze szumów, wysłuchiwane (za pomocą

stetoskopu) w przypadkach wad serca (wrodzonych lub nabytych), nad ujściami zastawkowymi
serca. Szmery nakładają się na tony sercowe lub są bardzo dyskretne i z tego względu bardzo
pomocna jest echokardiografia, EKG, RTG.
Zmienione zwyrodnieniowo zastawki lub niedomykających się z powodu ich rozciągnięcia przez
powięk-szone jamy serca, a także nieprawidłowe połączenia pomiędzy jamami serca (np.: przy
przetrwałym przewodzie tętniczym, otworze międzyprzedsionkowym lub międzykomorowym).
Masaż serca, zabieg mechaniczny zastępujący pracę serca w zatrzymaniu krążenia. Rozróżniamy
masaż pośredni i bezpośredni.
Masaż pośredni
Zgniatanie serca pomiędzy mostkiem a kręgosłupem i wyciskanie z serca krwi do dużych naczyń.
Należy ułożyć ratowanego na wznak, na twardym podłożu, uciskać mostek (na wysokości pomiędzy
2/3 górnych a 1/3 dolnej jego długości), nadgarstkami ułożonymi jeden na drugim, w rytmie ok. 60
ucisków na min (u dorosłych), z wykorzystaniem ciężaru górnej połowy ciała ratownika tak, aby
mostek prze-mieszczał się w kierunku kręgosłupa o 4-5 cm.
Wskazaniem do masażu pośredniego jest zatrzymanie krążenia krwi (zanik tętna). Skuteczność
masażu ocenia się na podstawie obecności fali tętna na tętnicy szyjnej lub udowej w czasie ucisku
na mostek.
W czasie reanimacji prowadzonej przez dwóch ratowników stosunek liczby wykonywanych
wdmuchnięć powietrza do dróg oddechowych do uciśnięć mostka, wynosi 1: 5.
Masaż bezpośredni
Bezpośrednie zgniatanie serca jedną ręką lub dwiema rękami przy otwartej klatce piersiowej.
Wykony-wany jest w przypadku zatrzymaniu krążenia przy już wcześniej otwartej klatce piersiowej
(zabiegi kar-dio- i torakochirurgiczne), nieskuteczności masażu pośredniego w warunkach
umożliwiających natych-miastowe otwarcie, a następnie zamknięcie klatki piersiowej (zasadniczo
tylko w sali operacyjnej).

Migotanie komór serca, jedna z sercowych przyczyn zatrzymania krążenia krwi.

Są to chaotyczne, niejednoczasowe, bardzo częste (340-600/min.) skurcze włókien lub pęczków
włókien mięśnia serca, nie wywołujące skurczu komór jako całości, nie dające skutku
hemodynamicznego - krew nie jest wyrzucana z serca do dużych naczyń.
Przyczyny: zaburzenia pobudliwości mięśnia serca, sprzyja im niedotlenienie, hiperkapnia, kwasica
me-taboliczna.
Migotanie komór serca jest statystycznie najczęstszą przyczyną zatrzymania krążenia. Występuje
często przy zawale mięśnia sercowego i porażeniu elektrycznym.
Częstoskurcz komorowy (150-240/min.) i trzepotanie komór (240-340/min.) mogą być
zapowiedzią mi-gotania komór serca. Postępowanie doraźne - masaż serca, definitywne -
defibrylacja elektryczna, ewen-tualnie farmakologiczna (defibrylacja).

Migotanie przedsionków, zaburzenie rytmu serca (arytmia) spowodowane aktywnością licznych

bodź-cotwórczych ognisk pozazatokowych w obrębie samych przedsionków. Pod ich wpływem
poszczególne pęczki włókien mięśniowych przedsionków kurczą się bezładnie i niezależnie od siebie
z częstością 400-600 na min.
W związku z tym komory serca kurczą się niemiarowo (ale wolniej 100-120/min. gdyż nie
wszystkie pobudzenia są przenoszone ze względu na dłuższy okres refrakcji układu przewodzącego
mięśnia komór) i całkowicie bezładnie, co objawia się jako niemiarowość całkowita serca.
Serce jest samoczynnie i rytmicznie pracującą pompą mięśniową, która zapewnia stały przepływ
krwi przez tętnice, naczynia włosowate i żyły.

Zastawki, płaskie lub kieszonkowate łącznotkankowe struktury mające za zadanie zapobiegać

cofaniu się krwi lub chłonki , tak by przez naczynia żylne, chłonne (układ limfatyczny) i jamy serca
przepływ odby-wał się w jednym kierunku.
W sercu wyróżniamy zastawki przedsionkowo-komorowe (zwane też zastawkami ujść żylnych):
lewą (mitralną, dwudzielną, dwupłatkową) i prawą (trójdzielną, trójpłatkową) oraz zastawki
półksiężycowate (zwane zastawkami ujść tętniczych) tętnicy głównej i tętnicy płucnej (które są
zawsze trójpłatkowe). Za-stawki sercowe są położone w obrębie pierścienia włóknistego
tworzącego szkielet serca.
Do wolnego brzegu zastawek przedsionkowo-komorowych przyczepiają się struny ścięgniste
biegnące od mięśni brodawkowatych komór. Struny te zapobiegają wynicowaniu się zastawek do
przedsionków w czasie skurczu komór. Zastawki półksiężycowate przypominają kształtem jaskółcze
gniazda, które zamy-kają się pod wpływem cofającej się krwi, odcinając jej drogę powrotu z naczyń
do serca.

Naczynia krwionośne
Krew wprawiana jest przez serce krąży w organizmie zamkniętym systemem naczyń krwionośnych.
Naczynia krwionośne dzielą się na tętnice, które odprowadzają krew z serca i żyły, doprowadzające
krew do serca. Między systemem naczyń tętniczych i żylnych znajduje się gęsta sieć naczyń
włosowatych.

Tętnice, arterie, naczynia krwionośne prowadzące krew(zarówno utlenioną jak i zużytą) od serca do
narządów.
Mają różne średnice, a ich ściany zbudowane są zazwyczaj z trzech warstw: zewnętrznej -
łącznotkanko-wej (tkanka łączna), środkowej - zbudowanej z mięśni gładkich (tkanka mięśniowa)
oraz wewnętrznej - zbudowanej z tkanki łącznej i śródbłonka. Warstwa zewnętrzna zbudowana jest
z tkanki włóknistej, dzię-ki której tętnice są mocne i odporne na ciśnienie, jakie w nich powstaje.
Ściany tętnic unerwiane są przez dwie grupy nerwów: jedne powodują skurcz mięśni gładkich,
drugie natomiast ich rozkurcz. Przez skurcze i rozkurcze mięśnie gładkie warstwy środkowej
regulują ilość krwi przechodzącej do danego narządu.
Aorta, tętnica główna, największa tętnica organizmu, wychodząca z lewej komory serca (u
człowieka, ptaków i ssaków). Aorta człowieka ma średnicę ok. 28 mm, składa się ze skierowanej ku
górze aorty wstępującej, łuku aorty, zagiętego w tył i w lewo, oraz aorty zstępującej.
Od aorty wstępującej tuż ponad zastawką odchodzą dwie tętnice wieńcowe: prawa i lewa,
unaczyniające mięsień sercowy. Łuk aorty przebiega w śródpiersiu górnym i po przejściu poza
lewym oskrzelem przechodzi w aortę zstępującą. Od łuku aorty odchodzą: pień ramienno-głowowy,
tętnica szyjna wspólna lewa i tętnica podobojczykowa lewa.
Od aorty zstępującej (piersiowej), przebiegającej w śródpiersiu tylnym, odchodzą tętnice
międzyżebrowe do międzyżebrzy i mniejsze tętnice przełykowe. Następnie po przejściu przez
przeponę aorta dostaje się do jamy brzusznej (aorta brzuszna).
Przebiega tam aż do wysokości IV kręgu lędźwiowego, gdzie dzieli się na dwie tętnice biodrowe
wspólne oraz jedną tętnicę o małym przekroju - tętnicę krzyżową środkową. Z aorty brzusznej
odchodzą tętnice: ścienne lędźwiowe, trzewne parzyste (przeponowe dolne, tętnice nadnerczowe
środkowe, jajnikowe lub jądrowe), trzewne nieparzyste (pień trzewny oraz tętnice krezkowe górna i
dolna).
Nadciśnienie tętnicze należy do najbardziej rozpowszechnionych chorób na Świecie. W Polsce
choruje na nie ponad 20% dorosłej ludności, a w śród osób między 35 a 64 rokiem życia
nadciśnienie ma już prawie co drugi człowiek!!!
Nadciśnienie z reguły rozwija się bardzo powoli i przez długi czas nie wywołuje żadnych
dolegliwości. Pomimo to stopniowo uszkadza serce, mózg, naczynia krwionośne, nerki i inne
narządy wewnętrzne.
Dlatego tak ważne jest, by każdy z nas okresowo mierzył wysokość swojego ciśnienia, a osoby z
nadci-śnieniem pamiętały o stałej współpracy ze swoim lekarzem.

Żyły, naczynia krwionośne prowadzące krew z obwodu w kierunku serca. Wyróżnia się żyły
głębokie, przebiegające często razem z tętnicami, i żyły powierzchowne, nie mające odpowiedników
tętniczych.
Żyły kończyn, prowadzące krew w kierunku przeciwnym do działania siły ciężkości, są zaopatrzone
w zastawki.
Do najczęstszych schorzeń żył zalicza się: żylaki, zakrzepowe zapalenie żył, zakrzepicę oraz ostre
lub przewlekłe zapalenie ściany żyły, wywołane sąsiedztwem ogniska zapalnego.

Żyła wrotna, naczynie krwionośne odprowadzające krew zużytą z naczyń włosowatych jednych
narzą-dów do innych. Bierze udział w krążeniu wrotnym. U kręgowców wyróżniamy żyłę wrotną
wątroby, ne-rek i przysadki mózgowej.
Żyła - zgłębnikowanie
Wprowadzenie przez żyłę zgłębnika (cewnika) z tworzywa sztucznego do światła układu żylnego, w
celu przetaczania krwi, różnych płynów infuzyjnych (w dużych ilościach, przez okres kilku dni),
wielokrotne-go lub ciągłego oznaczania ośrodkowego ciśnienia żylnego i pobierania próbek krwi
żylnej do badań la-boratoryjnych.
Zgłębnikowanie wykonuje się przez igłę o świetle szerszym od średnicy zgłębnika, wkłutą do jednej
z większych żył, lub bezpośrednio przez nacięcie żyły (wenesekcję).

Zapalenie żył
Proces zapalny ściany żylnej bez wytworzenia się zakrzepu pierwotnego lub wtórnego w świetle
żyły. Może toczyć się również w tkance okołożylnej. Zapalenie żyły powstaje najczęściej w
przebiegu chorób zakaźnych i stanów posocznicowych np. w połogu.
Skóra w miejscu zapalenia żyły jest obrzękła, zaczerwieniona, cieplejsza. Występuje silny ból
miejscowy w kończynie, dreszcze, podwyższenie temperatury ciała. Leczenie: miejscowe okłady,
ogólne antybioty-ki.

Zapalenie naczyń krwionośnych zakrzepowo-zarostowe, choroba Buergera, choroba głównie śred-

nich i małych tętnic oraz żył kończyn dolnych. Etiologia nieznana, występuje u młodych (20-45 lat)
męż-czyzn, częściej u palących tytoń. Zmiany są odcinkowe i polegają na zapaleniu całej ściany
naczyń krwionośnych, następnie na zarośnięciu ich światła i całkowitej niedrożności, stąd też
skutkiem tej choro-by jest zgorzel dystalnej (położonej dalej od środka ciała) części kończyn
dolnych.
Początkowo występują objawy: zmęczenie kończyn podczas wysiłku, chromanie przestankowe,
nadwraż-liwość na zimno, zaburzenia czucia z postępującymi zanikami mięśniowymi, zaburzenia
ukrwienia obja-wiające się zasinieniem przy opuszczeniu kończyny na podłoże i bladością przy
podniesieniu jej powyżej poziomu ciała. Stopniowo w miarę rozwoju choroby tętno w zajętych
kończynach zanika, pojawiają się objawy niedokrwienia i niedożywienia kończyn, które w efekcie
prowadzą do martwicy palców, a nawet stóp, co wiąże się z koniecznością amputacji kończyny.
Leczenie polega na całkowitym zaprzestaniu palenia tytoniu (co we wczesnym okresie choroby
może zatrzymać dalszy jej rozwój), bardzo dokładnej pielęgnacji stóp, profilaktyce i leczeniu
infekcji oraz bó-lów kończyn, stosowaniu leków przeciwzakrzepowych i poprawiających przepływ
naczyniowy. Chorobę opisał amerykański lekarz L. Buerger (1879-1943).

Krew i jej rola w organiźmie

Krążenie krwi, jednokierunkowy ruch krwi w układzie naczyniowym (układ krwionośny) nadawany
przez pompującą pracę serca.
Krążenie krwi spełnia rolę wewnątrzustrojowego środka transportowego stwarzającego łączność
pomię-dzy wszystkimi narządami i tkankami i przenoszącego wszystkie substraty nieodzowne dla
metabolizmu i jego produkty.
Spełnienie zadań krążenia krwi zależy od pracy serca, objętości krwi i oporów naczyń krwionośnych
(naczynia) (zależnych od wielkości średnicy ich światła).

Skład krwi i jej rola

Krew składa się z:
1. Osocza - płyn o żółtawym zabarwieniu, w którego skład wchodzi:
? woda (90-92%),
? związki organiczne, głównie białka oraz węglowodany, tłuszcze, witaminy i hormony,
? jony sodu, potasu, wapnia, magnezu, żelaza, chloru, fosforu i jodu,
? składniki gazowe, tlen , CO2 , azot.
2. Czerwone krwinki krwi - z przodu mają kształt dwuwklęsłych krążków, a z boku biszkopta.
? komórki nie mają jąder komórkowych,
? produkowane są w szpiku kostnym,
? żyją około 120 dni, zużyte niszczone są głównie w śledzionie,
? głównym ich składnikiem jest hemoglobina, dzięki niej krwinki mają zdolność do nietrwałego łą-
czenia się z tlenem lub CO2,
3. Białe ciałka krwi :
? są większe i mają jądra komórkowe,
? niektóre powstają w szpiku kostnym, ale większość w węzłach chłonnych układu limfatycznego i
w śledzionie,
4. Płytki krwi :
? najmniejsze z krwinek, komórki o nieokreślonym kształcie,
? powstają w szpiku kostnym,
? odgrywa zasadniczą role w procesie krzepnięcia krwi,
W razie przecięcia naczyń krwionośnych płytki krwi skupiają się w tym miejscu.
Krzepnięcie krwi to zespół bardzo złożonych reakcji, w której niezbędne są jony wapnia i witamina
K.

Układ limfatyczny
Składa się z naczyń limfatycznych oraz węzłów chłonnych. Jest to układ otwarty.
Pełni rolę :
? odpornościową, (powstają niektóre białe ciałka krwi),
? neutralizującą, (zobojętnienie ciał obcych dla organizmu).
Jego zadaniem jest również odprowadzanie limfy z powrotem do krwi.
W naczyniach limfatycznych krąży limfa(chłonka). Jest to lekko żółtawo zabarwiony płyn. Głównym
źródłem limfy jest przesącz z osocza krwi. Skład limfy jest podobny do składu osocz krwi. Sieć
naczyń chłonnych jest bardzo rozgałęziona tworzą ją duże pnie limfatyczne.
Wyróżniamy 2 przewody limfatyczne:
1. Piersiowy - zabiera limfę z kończyn dolnych, jamy brzusznej, lewej kończyny górnej, lewej części
klatki piersiowej, szyi i głowy.
2. Prawy - zabiera limf z prawej kończyny dolnej, prawej części klatki piersiowej, szyi i głowy.