Serce - budowa

Marta Sobolska, ID
 Układ krążenia
W skład układu krwionośnego człowieka wchodzą:

 Serce - zbudowany z tkanki mięśniowej

centralny narząd układu krwionośnego
człowieka i zwierząt pompujący krew. Działa
jako pompa zalewowo-tłocząca i jego zadaniem
jest utrzymanie przepływu krwi przez tkanki.

 Naczynia krwionośne: tętnice, żyły, naczynia

włosowate

 Krew

 Narządy tworzące i niszczące komórki krwi,

szpik kostny oraz śledziona i komórki Kupffera w
wątrobie)

Układ krwionośny wraz z układem krwionośnym

tworzą UKŁAD KRĄŻENIA
 Serce - położenie
• Serce jest narządem mięśniowym,
leży w śródpiersiu, wewnątrz klatki
piersiowej.

• Większa jego część około 2/3 leży

po lewej stronie, a po prawej
pozostała 1/3

• Oś długa serca jest odchylona lekko

w prawo, co powoduje że serce
przechylone jest podstawą do tyłu,
a koniuszkiem do przodu, dlatego
jego uderzenia są lepiej wyczuwalne
po przyłożeniu ręki poniżej lewego
sutka – są to uderzenia
koniuszkowe
Serce – budowa zewnętrzna
 W ogólnej budowie możemy wyróżnić
podstawę serca znajdującą się na górze,
bardziej po prawej stronie, oraz
wierzchołek zwany też koniuszkiem,
znajdujący się na dole po lewej, bliżej
ściany klatki piersiowej

 W górnej części można też wyróżnić tzw.

koronę serca. Jest to miejsce , z którego
odchodzą i łączą się z sercem jego główne
naczynia.

 W skład korony wchodzą:

- żyła gówna górna i dolna,
- aorta
- oraz 4 żyły płucne

 Serce umieszczone jest w worku

osierdziowym

Rysunek pochodzi z: R. Woźniacka

„Zarys anatomii człowieka”
 Serce – budowa wewnętrzna
W budowie wewnętrznej serca
wyróżniamy cztery jamy: Prawy Lewy przedsionek
• Prawy przedsionek oraz komorę, przedsionek
które tworzą tzw. serce prawe,
w którym krąży krew odtlenowana
• Lewy przedsionek oraz komorę – tworzą
serce lewe, w którym krąży krew
utlenowana. Zastawka
• Przedsionki oddzielone są przegrodą dwudzielna
międzyprzedsionkową, a komory (mitralna)
przegrodą międzykomorową. W życiu
pozapłodowym jest ona szczelna, dzięki
czemu krew odtlenowana nie miesza się z
utlenowaną.
• Przedsionki od komór oddzielone są Lewa komora
Zastawka
komorami przedsionkowo-
trójdzielna
komorowymi, w których znajdują się
ujścia przedsionkowo-komorowe
zamknięte zastawkami serca. Prawa komora
 Przedsionki
PRZEDSIONEK PRAWY
 możemy podzielić na
1. część zatokową - do tej części uchodzi
żyła główna górna i dolna oraz zatoka żylna
2. przedsionek prawy właściwy
 Ściany przedsionka nie są grube, gdyż ich
zadaniem jest tylko przepompowanie krwi z
żył z krążenia wielkiego do komory prawej
 W życiu płodowym krew przepływa z
prawego do lewego przedsionka serca
poprzez otwór owalny. Po urodzeniu
zastawka otworu owalnego zamyka ten
otwór w wyniku wzrostu ciśnienia w lewym
przedsionku po wypełnieniu się krążenia
płucnego, a następnie przyrasta na stałe.
PRZEDSIONEK LEWY
 Do przedsionka lewego uchodzą 4 żyły
płucne - dwie z lewego i dwie z
prawego płuca
 Ma on 6 ścian: górną (ujście żył
płucnych), przyśrodkową (ślad zastawki
otworu owalnego), tylną, boczną,
przednią i dolną
 Krew po wyrzuceniu podczas skurczu
zprawej komory przepływa pniem
płucnym poprzez żyły płucne powraca
do serca do jego lewego przedsionka. Z
lewego przedsionka krew jest
wyrzucana do lewej komory.
Zadaniem przedsionków jest
zapewnienie nieprzerwanego
dopływu krwi żylnej do serca.
 Komory serca
KOMORA PRAWA
 Komora prawa jest większa od
przedsionka prawego a jej ściany są
grubsze i pokryte drobnymi beleczkami
mięśniowymi oraz trzema mięśniami
brodawkowatymi.
 Od mięśni tych odchodzą struny
ścięgniste i łączą się z zastawką
trójdzielną oddzielającą komorę prawą
od przedsionka prawego.
 Komora prawa ma za zadanie wypchnąć
krew odtlenowaną do pnia płucnego, a
stamtąd do płuc.
KOMORA LEWA
 Krew utlenowana z przedsionka lewego
dostaje się do komory lewej przez ujście
przedsionkowo-komorowe i zastawkę
dwudzielną mitralną.
 Ściany komory lewej są najgrubsze w
całym sercu, gdyż musi ona wtłoczyć
krew poprzez aortę do krążenia dużego.
 Podobnie jak w komorze prawej ściany
komory lewej pokryte są beleczkami
mięśniowymi oraz dwoma - tym razem,
mięśniami brodawowatymi, od których
odchodzą struny ścięgniste do zastawki
mitralnej. Dwa mięśnie ponieważ ta
zastawka posiada tylko dwa płatki.
STRUNY ŚCIĘGNISTE
 Zastawki przedsionkowo-
-komorowe serca

 Pełnią bardzo ważną rolę: dzięki nim

krew krąży zawsze w jednym kierunku
i nie może wrócić z komory do
przedsionka.

 W momencie skurczu przedsionków

zastawki otwierają się pod ciśnieniem
napierającej krwi

 Po wpłynięciu do komory, krew odbija

się od jej dna i próbuje zawrócić, ale
mięśnie brodawkowate napinają się i
przytrzymują za pomocą strun
ścięgnistych płatki zastawek.
Zastawki półksiężycowate
 Zastawki półksiężycowate
oddzielają komory serca od pnia
płucnego i aorty. Dzięki nim krew
wypchnięta z komór do naczyń nie
cofa się.
 Zbudowane są z trzech kieszonek
przymocowanych do pierścieni
włóknistych. Podczas skurczu krew
dociska kieszonki do ściany naczyń
i wypływa z komór, a kiedy próbuje
się cofnąć, kieszonki wypełniają się
krwią, powiększają i stykając ze
sobą zamykają światło zastawki.
Budowa ściany serca
 Na przekroju ściany serca możemy idąc od wewnątrz wyróżnić trzy
warstwy:
1. wsierdzie 2. śródsierdzie 3.nasierdzie

1. Wsierdzie (łac. endocardium) jest najbardziej wewnętrzną warstwą

ściany serca. Jest to jednowarstwowym nabłonek płaski wyściełający
wnętrze serca wraz z beleczkami mięśniowymi, mięśniami
brodawkowatymi i zastawkami.

2. Nasierdzie (łac. epicardium) jest to blaszką trzewną worka

osierdziowego pokrywającego bezpośrednio serce. Serce leży więc
wewnątrz worka osierdziowego zbudowanego z osierdzia włóknistego
znajdującego się najbardziej na zewnątrz oraz blaszek nasierdzia
(osierdzia trzewnego) i osierdzia ściennego, pomiędzy którymi
występuje wolna przestrzeń – jama osierdziowa wypełniona płynem
surowiczym.
Budowa ściany serca cd.
Budowa ściany serca: śródsierdzie
 2. Śródsierdzie (łac. myocardium ) składa się z trzech głównych elementów:
2.1. SZKIELET SERCA - znajduje się w podstawie serca na granicy między przedsionkami i
komorami. Zbudowany jest z tkanki włóknistej zbitej i stanowi rusztowanie dla przyczepu
mięśniówki serca. Składa się z: czterech pierścieni włóknistych otaczających ujścia żylne i
tętnicze serca, dwóch trójkątów włóknistych – prawego i lewego.

2.2. MIĘSIEŃ SERCOWY, czyli właściwe myocardium. Składa się na nią osobna mięśniówka
przedsionków i komór: w przedsionkach nie rozróżniamy ściśle oddzielnych warstw, a jedynie
pasma mięśniowe głębokie - krótsze, biegnące w obrębie jednego przedsionka, i długie,
leżące bardziej powierzchowne, łączące oba przedsionki. W komorach wyróżnia się:
 zewnętrzną warstwę skośną - wspólną dla obu komór, na wierzchołku serca tworzącą wir
serca (łac. vortex cordis)
 środkowa warstwa okrężna - jej powierzchowna część jest wspólna, a głębsza osobna dla
komór. To ona wytwarza główną siłę skurczu serca
 wewnętrzna warstwa podłużna - osobna dla każdej komory
Budowa serca: śródsierdzie cd.
- szkielet serca

Rysunek pochodzi z: R. Woźniacka „Zarys anatomii człowieka”

 Budowa serca – śródsierdzie cd.
- układ przewodzący serca
2.3. UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA
(łac. systema conducens cordis) – reguluje rytmikę pracy serca oraz prawidłową kolejność skurczów
poszczególnych części serca. To mechanizm pozwalający na samodzielne wytwarzanie rytmicznych
skurczów przedsionków i komór. Jest on zbudowany z zmodyfikowanych miocytów. Składają się na
niego:
 węzeł zatokowo-przedsionkowy – leży w obrębie przedsionka prawego, przy ujściu żyły głównej
górnej, generuje on wskutek powolnej samoistnej depolaryzacji prawidłowy rytm zatokowy skurczów
serca.
 węzeł przedsionkowo-komorowy - leży również w obrębie przedsionka prawego, ale wchodzi w skład
przegrody międzyprzedsionkowej, blisko dna przedsionka
pęczek przedsionkowo-komorowy, pęczek Hisa, - odchodzi od węzła przedsionkowo-komorowego i
jako pień przechodzi przez część błoniastą przegrody międzykomorowej i w dolnej części dzieli się na
dwie odnogi – prawą i lewą.
 rozgałęzienia końcowe (włókna Purkiniego) wstępują ku górze w mięśniówce właściwej podstawy
serca (zarówno komory prawej jak i lewej)
Budowa serca – śródsierdzie cd.
- układ przewodzący serca

Rysunek pochodzi z: R. Woźniacka „Zarys anatomii człowieka”

 Układ przewodzący serca
automatyzm serca
 Wyspecjalizowane komórki węzła zatokowo-przedsionkowego potrafią cyklicznie wytwarzać impulsy elektryczne. Jest to
nasz naturalny, fizjologiczny rozrusznik serca. Prawidłowy rytm serca, który inicjowany jest właśnie z tego miejsca to rytm
zatokowy. Impulsy, które powstają w węźle zatokowym, przewodzą się szybkimi włóknami do węzła przedsionkowo-
komorowego. W zdrowym sercu węzeł przedsionkowo-komorowy to jedyne połączenie elektryczne między przedsionkami i
komorami.
 Impulsy, które dotarły do węzła przedsionkowo-komorowego, są przewodzone dalej w dół, do pęczka His. Impulsy
przebywają tę drogę z pewnym opóźnieniem. W początkowej fazie pracy serca krew napływa przez rozkurczone przedsionki
do rozkurczonych komór, pod koniec tej fazy kurczą się przedsionki dopompowując wypełnione już komory . Ta faza wymaga
czasu, aby komory zdążyły się napełnić. Czas ten zapewnia opóźnienie, które powstaje właśnie dzięki wolniejszemu
przewodzeniu przez węzeł przedsionkowo-komorowy.
 Dalej impulsy elektryczne wychodząc z pęczka Hisa i rozgałęziają się w dwie odnogi, prawą i lewą, które rozgałęziają się
na coraz mniejsze włókna Purkiniego, a te przewodzą impulsy do ścian prawej i lewej komory
 Jeśli węzeł zatokowy nie wytwarza impulsów, jego rolę może przejąć rozrusznik niższego rzędu którym jest węzeł
przedsionkowo-komorowy. Aby rozruszniki nie zakłócały się, rozrusznik niższego rzędu wytwarza impulsy wolniej niż węzeł
zatokowy. Jeśli i ten zapasowy rozrusznik zawiedzie, mamy jeszcze trzecią linię obrony – komórki mięśnia komór serca, które
też potrafią wytwarzać impulsy przy braku innych pobudzeń, ale ich rytm jest jeszcze wolniejszy. Węzeł zatokowy wytwarza
impulsy z częstością ok. 60 uderzeń / minutę, węzeł przedsionkowo-komorowy 40-50 u/min, a komórki mięśnia ok. 30 u/min.
Oczywiście rytm z rozruszników niższego rzędu jest zbyt wolny do normalnego funkcjonowania organizmu, ale pozwala mu
przeżyć. Rytm inicjowany przez rozruszniki niższego rzędu to rytm zastępczy.
DZIĘKUJĘ