საინჟინრო - ტექნოლოგიური სკოლა

ელექტრონული და კომპიუტერული ინჟინერიის მიმართულება

საგანი: ელექტრონიკა

კურსი: II

ჯგუფი: elec22-01

სახელი, გვარი: ანა მესრობიანი

ლაბორატორიული სამუშაო #1

(ნახევარგამტარული დიოდის მუშაობის პრინციპის შემოწმება)

სამუშაოს მიზანი: გამმართველი დიოდის კონსტრუქციის, მოქმედების

პრინციპის, ვოლტ-ამპერული მახასიათებლისა და ძირითადი
პარამეტრების გაცნობა.

გამოსაკვლევი ელექტრონული ხელსაწყოს ჩართვის სქემა

ცდის შედეგები (ცხრილი)

ა. პირდაპირი წანაცვლება, მულტისიმი;
U ვ. პირ. 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5
U დ. 0 0.411 0.5 0.534 0.555 0.57 0.581 0.591 0.599 0.606 0.612
I მა. 0 0.089 0.5 0.966 1.445 1.93 2.419 2.909 3.401 3.894 4.3888

ბ. უკუ წანაცვლება, მულტისიმი;

U ვ. უკუ. 0 50 60 70 80 90 100 110 120
U დ. 0 -49.95 -53.11 -53.133 -53.146 -53.154 -53.161 -53.166 -53.171
I მკა. 0 -0.044 -6.885 -17 -27 -37 -47 -57 -67

გ. პირდაპირი წანაცვლება, ექსპერიმენტი;

U ვ. პირ. 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5

U დ. 0 0 0.5 0.544 0.563 0.579 0.584 0.596 0.601 0.605 0.609
I მა. 0 0 0.5 0.998 1.636 1.887 1.996 2.786 3.589 3.859 4.388

მახასიათებელი

ა. მულტისიმი

უკუ წანაცვლება
0
-60 -50 -40 -30 -20 -10 0
-10

-20

-30

-40

-50

-60

-70

-80
 ბ. მულტისიმი

პირდაპირი წანაცვლება
5
4.5
4
3.5
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7

გ. ექსპერიმენტი

ექსპერიმენტი
5
4.5
4
3.5
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7

გამოყენებული ხელსაწყოები
№ ხელსაწყოს დასახელება ტექნიკური პარამეტრები
1. ნახევარგამტარული დიოდი 1N4001
2. რეზისტორი 1 კ.ომი
3. მულტიმეტრი მილივოლტი/მილიამპერი
4. მუდმივი დენის რეგულირებადი კვების წყარო ვოლტი მეათედებში
5. სადენები გამტარებლობა
6.

შესრულებული სამუშაოს მოკლე შინაარსი

ლაბორატორიული სამუშაოს პირველ ნაწილში ავაწყეთ სიმულაცია პროგრამა

მულტისიმში (ქვემოთ ჩავსვამ ფოტოს), ექსელის ფაილში ჩავინიშნეთ მონაცემები
პირდაპირი და უკუ წანაცვლებისათვის და ავაგეთ მახასიათებლები. მეორე ნაწილში,
შესაბამისი ელემენტებისა და მუდმივი დენის რეგულირებადი კვების წყაროს
დახმარებით ეს სიმულაცია ავაგეთ რეალურად და ჩავატარეთ ცდა პირდაპირი
წანაცვლებისთვის, მულტიმეტრით გავზომეთ მონაცემები, იგივე პრინციპით შევინახეთ
ისინი და ავაგეთ მახასიათებელი. აღნიშნულმა ცდამ, პირველ რიგში, კიდევ ერთხელ
გაგვავარჯიშა სამონტაჟო დაფაზე მუშაობაში, მოგვცა საშუალება, რეალური ცდის
შედეგად შეგროვებული მონაცემები შეგვედარებინა მულტისიმის შედეგებისთვის და
დასკვნები გაგვეკეთებინა ცდომილებებთან დაკავშირებით.
საკონტროლო კითხვები:

1. რომელი ელემენტები და ნივთიერებები მიეკუთვნებიან ნახევარგამტარებს?

ნახევარგამტარობა ნივთიერების ელექტრული გამტარობის ისეთი კატეგორიაა, რომელსაც
უკავია შუალედური მდგომარეობა გამტარებსა და დიელექტრიკებს შორის.
ნახევარგამტარები მენდელეევის პერიოდული სისტემის ოთხვალენტიანი ნივთიერებებია,
რომელთაგანაც ყველაზე „პოპულარულია“ გერმანიუმი (Ge) და სილიციუმი (Si).
2. რას ეწოდება პოტენციალური ბარიერი?
პოტენციალური ბარიერი არის ჩამკეტი ფენა, რომელიც წარმოიქმნება p-n გადასასვლელზე,
მუხტის გადამტანების დიფუზიის შედეგად. ის ხელს უშლის მუხტის ძირითადი
გადამტანების გადინებას ერთი არედან მეორეში.
3. როგორ შეიძლება პოტენციალური ბარიერის სიდიდის რეგულირება? (გაზრდა ან
შემცირება)
პოტენციალთა ბარიერის სიდიდის რეგულირება შეიძლება ნახევარგამტარზე ძაბვის
მოდებით. P-N გადასასვლელის პირდაპირი წანაცვლების დროს პოტენციალური ბარიერი
მცირდება, და გადასასვლელში გადის დიფუზიური დენი, ხოლო უკუ წანაცვლების დროს,
პოტენციალური ბაიერი იზრდება, დიფუზიური დენი მცირდება ნულამდე და
გადასასვლელში გადის ძალიან მცირე სიდიდის დრეიფის დენი.
4. რას ეწოდება უკუძაბვა და უკუდენი?
უკუძაბვა არის ნახევარგამტარზე ძაბვის მოდების ის რეჟიმი, როდესაც
ელექტრომამოძრავებელი მოწყობილობის დადებითი პოლუსი დაკავშირებულია N ტიპის
ნახევარგამტართან, ხოლო უარყოფითი პოლუსი P ტიპის ნახევარგამტართან.
ელექტრომამოძრავებელი მოწყობილობის დადებითი პოლუსი მიიზიდავს N
ნახევარგამტარში არსებულ ძირითად გადამტანებს, ხოლო უარყოფითი პოლუსი P
ნახევარგამტარში არსებულ ხვრელებს. ხოლო P-N გადასასვლელში, არაძირითადი
გადამტანების საწინააღმდეგო მიმართულებით მოძრაობისას აღძრულ დენს უკუდენს
(თბურს) უწოდებენ.
5. რა გამოყენება აქვს ნახევარგამტარულ დიოდს?
ნახევარგამტარული დიოდები გამოიყენება ცვლადი დენის გამართვისთვის. მისი
„ფუნქციურობა“ იმაშია რომ დენს ატარებს ერთი მიმართულებით; თუ წრედში გვხვდება
უკუჩართვით, დენს არ გაატარებს.