Kümelerde İşlemler

Konu Özeti
Matematikteki toplama, çıkarma işlemi olduğu gibi kümelerde de birleşim,
kesişim ve fark işlemleri gibi işlemler vardır. Kümeler arasındaki işlemlerde
evrensel küme içerisindeki diğer kümeleri de düşünmeliyiz.
Bu konuda

 Kümeler arasındaki işlemlerin özelliklerine göre hangi elemanların dahil

olup olmayacağını
 Kümeler arasındaki işlemlerin mantık sembollerindeki benzerlikleri

öğreneceksiniz.

Kümelerde Birleşim İşlemi

A ve B iki kümedir. A ile B kümelerinin oluşturduğu kümeye, A ve B kümesinin birleşim
kümesi denir. A ∪ B şeklinde gösterilir.

A ∪ B = {x | x ∈ A veya x ∈ B} = { x | x ∈ A V x ∈ B} olarak ifade edilir.,

Mantıktaki V (veya) sembolü kümelerde ∪ (birleşim) işlemine karşılık gelir.

 Reklam

Birleşim İşleminin Özellikleri

1. Bir kümenin kendisi ile birleşimi yine kendisidir. Buna tek kuvvet özelliği denir. A ∪ A
= {x | x ∈ A V x ∈ A} = { x | x ∈ A } = A olduğunda A ∪ A = A olur.
2. Bir kümenin boş küme ile birleşimi yine kendisidir. Bu durumda boş küme, birleşim
işleminin etkisiz elemanıdır. A ∪ ∅ = {x | x ∈ A V x ∈ ∅} = A olduğundan A ∪ ∅ = ∅ ∪
A = A olur.
3. Kümelerde birleşme işleminin değişme özelliği vardır. A ∪ B = {x | x ∈ A V x ∈ B} =
{ x | x ∈ B V x ∈ A} = B ∪ A olduğundan A ∪ B =B ∪ A olur.
4. Kümelerde birleşim işleminin birleşme özelliği vardır. A ∪ (B ∪ C) = {x | x ∈ A V x ∈
(B ∪ C)} = { x | (x ∈ A) V (x ∈ B V x ∈ C)}
= {x | (x ∈ A V x ∈ B) V (x ∈ C)} = { x | (x ∈ (A ∪ B) V (x ∈ C}
=(A ∪ B) ∪ C olur.
5. A ∪ B = ∅ olduğunda A ve B kümeleri boş küme olur. Bu durumun tersi de doğrudur.
Kümeler boş küme ise birleşim kümesi de boş küme olur. A ∪ B = ∅ ⇔ A = ∅ ve B =
∅ olur.
6. B ⊂ A ⇒ A ∪ B = {x | x ∈ A V x ∈ B} = {x | x ∈ A V x ∈ A} = {x | x ∈ A } = A
olduğundan B ⊂ A ⇒ A ∪ B = A olur.

Kümelerde Kesişim İşlemi

A ile B iki küme olsun, A ile B kümelerinin ortak elemanlarının alınması ile oluşan kümeye, A
ve B kümelerinin kesişim kümesi adı verilir. A ∩ B şeklinde gösterilir.
 Reklam

A ∩ B = {x | x ∈ A ve x ∈ B} = {x | x ∈ A ∧ x ∈ B} olarak ifade edilir.

Mantıktaki ∧ (ve) sembolü kümelerde ∩ (kesişim) olarak ifade edilir.

Kesişim İşleminin Özellikleri

1. Bir kümenin kendisi ile kesişimi yine kendisidir. Buna tek kuvvet özelliği denir. A ∩ A
= { x | x ∈ A ∧ x ∈ A} = { x | x ∈ A} = A olduğundan A ∩ A = A olur.
2. Kümelerde kesişim işleminin değişme özelliği vardır. A ∩ B = { x | x ∈ A ∧ x ∈ B} = { x
| x ∈ B ∧ x ∈ A} = B ∩ A olduğundan A ∩ B = B ∩ A olur.
3. Kümelerde kesişim işleminin birleşme özelliği vardır.
A ∩(B∩C) = {x| (x ∈ A) ∧ x ∈ (B∩C)} = {x| (x ∈ A) ∧ (x ∈ B ∧ x ∈ C)}
={x| (x ∈ A ∧ x ∈ B) ∧ (x ∈ C)} = {x| x ∈ (A∩B) ∧ (x ∈ C)}
=(A∩B) ∩ C olur.
4. Bir kümenin boş küme ile kesişimi boş kümedir. Bu durumda boş küme, kesişim
işleminin yutan elemanıdır. A ∩ ∅ = {x| x ∈ A ∧ x ∈ ∅} = {x| x ∈ ∅} = ∅ olduğundan
A ∈ ∅ = ∅ = A = ∅ olur.
A∩B = ∅ ⇒ A ve B kümelerinin ortak elemanı yoktur. Bu durumda A ve B
kümeleri ayrık kümelerdir denir.
5. B ⊂ A ⇒ A ∩ B = {x| x ∈ A ∧ x ∈ B} = {x| x ∈ B} = B olduğundan B ⊂ A ⇒ A ∩ B =
B olur. Bu durumda kesişim kümesi, kapsayan kümeye (alt kümeye) eşit olur.
 6. Kesişim işleminin birleşim işlemi üzerine hem soldan hem sağdan dağılma özelliği
vardır. A ∩ (B∪C) = (A∪B) ∩ (A∪C) Kesişim işleminin birleşim işlemi üzerine dağılma
özelliği vardır.
7. Birleşim işleminin kesişim işlemi üzerine hem soldan hem sağdan dağılma özelliği
vardır. A ∪ (B∩C) = (A∩B) ∪ (A∩C) Birleşim işleminin kesişim işlemi üzerine dağılma
özelliği vardır.
o A ve B ayrık kümeler ise A∪ B kümesinin eleman sayısı, s(A∪B)=s(A)
+s(B) şeklinde olur.
o A ve B ayrık kümeler değilse A∪ B kümesinin eleman sayısı, s(A∪B)= s(A) +
s(B) – s(A∩B) olur. Burada çıkarılan değer kümelerin kesişimi sonucu toplama
işlemine iki defa eklenen değerdir.

Evrensel Küme ve Bir Kümenin Tümleyeni

Belirli bir konuda üzerinde işlem yapılan, bütün kümeleri içine alan, boş küme olmayan en geniş
kümeye evrensel küme denir. A ⊂ E olmak üzere, evrensel kümede olup A kümesinde olmayan
elemanların kümesine, A kümesinin tümleyeni denir. A’ ile gösterilir.

A’= {x| x ∈ E ∧ x ∉ A} şeklinde ifade edilir.

Reklam

1. A ⊂ E ise s(E) = s(A)+ s(A’)

2. (A’)’=A
3. ∅’=E, E’=∅
4. De Mogan Kuralları:
o (A ∪ B)’ =A’ ∩ B’
o (A ∩ B)’ = A’ ∪ B’
5. A ⊂ B ⇒ B’ ⊂ A’
6. A ∪ A’ = E, A ∩ A’ = ∅
7. E ∪ A’= E, E ∩ A’ = A’

Kümelerde Fark İşlemi

A ve B iki kümedir. A kümesinde olup B kümesinde olmayan elemanların oluşturduğu kümeye
(yalnız A da olan elemanların oluşturduğu kümeye) A fark B denir. A-B veya A\B şeklinde
gösterilir.

A-B=A\B={x| x ∈ A ∧ x ∉ B} olur.
 1. A\B = {x| x ∈ A ∧ x ∉ B} = {x| x ∈ A ∧ x ∉ B’}=A∩B’ olduğundan A\B elde edilir.
2. A\A=∅
3. A\∅=A
4. E\A=A’
5. A\E=∅
6. ∅\A=∅
7. (A\B)’=(A∩B’)’=A’∪(B’)’=A’∪B
8. A ⊂ B ⇒ A\B={x| x ∈ A ∧ x ∉ B} demektir. Ancak A ⊂ B durumunda x ∉ B olamaz.
Sonuç olarak A ⊂ B ⇒ A\B= ∅ olur.

Küme İşlemleri ile Sembolik Mantık Kuralları Arasındaki

İlişki
Sembolik Mantık 0 1 v ∧ Değil(‘)
Kümeler ∅ E ∪ ∩ Tümleyen

Reklam

Sembolik Mantık Kümeler

p V p’ ≡ 1 A ∪ A’ = E
p ∧ p’ ≡ 0 A ∩ A’ = ∅
pV1≡1 A∪E=E
p V p ≡ p (Tek kuvvet özelliği) A ∪ A = A (Tek kuvvet özelliği)
p ∧ p ≡ p (Tek kuvvet özelliği) A ∩ A = A (Tek kuvvet Özelliği)
p V q ≡ q V p (Değişme özelliği) A ∪ B = B ∪ A (Değişme özelliği)
 Sembolik Mantık Kümeler
(p V q)’ ≡ p’ ∧ q’ (De Morgan Kuralı) (A ∪ B)’ = A’ ∩ B’ (Tümleme özelliği)
p V (q ∧ r) ≡ (p V q) ∧ (p V r) (Dağılma özelliği) A ∪ (B ∩ C) = (A ∪ B) ∩ (A ∪ C) (Dağılma Özell

📌 Kümeler Ünitesi
✍ Ders Notları

 Kümeler ile İlgili Temel Kavramlar

 Kümelerde İşlemler
 Kümelerin Kartezyen Çarpımı ve Bağıntı