لیکوالي hu5shj

Downloaded from: ketabton.
com
‫معاصره ليکوالي‬
‫ل کال‬۴۹۳۱
‫‪Downloaded from: ketabton.com‬‬
‫معاصره ليکوالي‬ ‫د کتاب نوم‪:‬‬
‫پوهنوال احمدشاه زغم‬ ‫لـيکـــــوال‪:‬‬
‫د افغانستان ملي تحريک‪ ،‬فرهنګي څانګه‬ ‫خـپرونـدی‪:‬‬
‫‪www.melitahrik.com‬‬ ‫وېــبپـاڼـه‪:‬‬
‫ضياء ساپی‬ ‫ډيـزايـنګر‪:‬‬
‫فياض حميد‬ ‫پښتۍ ډيزاين‪:‬‬
‫‪ ۰۱۱۱‬ټوکه‬ ‫چــاپشمېـر‪:‬‬
‫‪ ۰۹۳۱‬ل کال‪۵۱۰۲ /‬م‬ ‫چــاپـکـــال‪:‬‬
‫د تحريک د خپرونو لړ‪)۳۹( :‬‬

‫د تحريک يادښت‬
‫تو ګرانتتو‬ ‫پتتپ پ ت هتتپ تتپ‬ ‫د افغانستتنام ي تتر تحر تتک د )‪ ۳۱۳۱‬ل( کا‬
‫هېوادوا و سره ژينپ هړې وه چپ د دې هال پپ به ر هپ بپ (ش عنوانونتپ بتې‬
‫ي تر‬ ‫تپ نتو نپ تتپ ويانتلې هتو‬ ‫بې دينتر ع يتر ادبتر او نتو ن ا اختاې‬
‫پتتر (‪ ۸۲‬يتتپ نې تتپ پتتوېه او د يتتوې پرتي نتتپ‬ ‫تحر تتک دا ژينتتپ د يتتاد هاتتل د ه ت‬
‫غونډې پپ ترڅ هتپ يتپ شت عنوانونتپ ع يتر اختاې هېوادوا تو تتپ ويانتلې هتړل‬
‫پتپ به تر هتپ‬ ‫ي ر تحر ک پپ ياده غونډه هپ ژينپ وهتړه چتپ د (‪ ۳۱۳۱‬ل کا‬
‫س (‪ ۳۱۱‬عنوانپ بې بېت ع يتر‬ ‫بپ انشاء اهلل د لای (ج پپ نصرت نول ټ‬
‫تتر‬ ‫طب عتر بتره ده چتتپ دا استانپ هتتاې نتپ دی‬ ‫اختاې نتو نپ تتتپ ويانتلې هتو‬
‫تپ‬ ‫و ي ر تحر ک ن نګ هو هړی چتپ‬ ‫زيات زياې او زحيت تپ ايت ا ر‬
‫دا اخر چتپ سناستو پتپ کې هتپ‬ ‫دا ژينپ بپ هم د تېرې ژينپ پپ څېر عي ی هو‬
‫دی د هيلې (س عنوانونو ژينپ هتړو اختاېو تپ ېي تپ څیتپ دی چتپ د چتا‬
‫ي ر تحريک ه پ ر چپ پ دې اختر څیتپ بتپ زيتو هېاادواد‬ ‫ېايپ اغونل‬
‫ي تر تحر تک تپ نو تو هغتو ‪،‬وا تو ژبتايون‪،‬و‬ ‫پپ زيه پوېې ګ پ پوېتپ هړ‬
‫چاېو څیتپ چتپ ددې اختاېو‬ ‫سيونچاېو يا ر او يعنو يرسننلويانو او چا‬
‫پتتپ دې نتتول به تتر هتتپ يتتپ يتتو ب ت ستتره يرستتنپ او ي ګرت تتا هتتړې او دا‬ ‫د چتتا‬
‫فرهنګر به ر يپ بريا ی هړی د زيه پ هويپ يننپ هتو او هتوې ودانتر وېتتپ‬
‫واير‬
‫د هېواد د فرهنګ د ښېرازۍ پپ ه پ‬
‫د افغانسنام ي ر تحريک فرهنګر څانګپ‬

‫لومړۍ خبرې‬
‫ماچې په ‪ ۸۸۱۱‬کال په پښتوڅانګه کېې لليکېوال م موې ود یسي چېي چېاي‬

‫په غاړه واخيچتې‪ ،‬پښتو وه پاڼه ليکنه اومعلومات په غه برخه کې نه وو‪.‬‬
‫غېه موې ود یسي چېاوه‪.‬‬ ‫مخه زموږ ګراد استا حبيب اهلل جاد پښېتونوو‬ ‫یر‬
‫ونيېوه اومرېوي مېې ويسېره وکېولې کېه پېه‬ ‫م اله يانه استا سره په وايواي ی ېا‬
‫غېېه برخېېه کېېې مېېوا ياکي ‪ ،‬تېېاغلي استا ياسېېره پېېويه ړ کېېاي و ېېسه وکېېيه‪،‬‬
‫خویرډ ره بر سه مروي په ډول و ؛ آخرمې وليک لي لفهرستم برابرکي‪ ،‬بيامې‬
‫اسېېېتا یېېېه زح ېېېت ويکېېېي‪ ،‬نومېېېوړ لېېېه کېې وز ېېېات کولوويوسېېېته ياسېېېره ومانېېېه؛‬
‫ېې ېوا‬ ‫مو ود په برخه کې یل مېې یېر پوتېتنې کېولې‪ ،‬چېې پېه وي ېی ینېس‬
‫نه کي‪ .‬خط‪ ،‬کتا ‪ ،‬کتابت اوليکوالي ړغېه څېه‬ ‫ياکاوه‪ ،‬کتا اوچپتر ې ياپه ال‬
‫‪ ،‬چېېې برېېر یېېاي و پېېه اوږ وکېېې لېېه بررسېېره ملګېېر وو؛ غېېه ملګریيېېا ې‬
‫ليکېېوالي برېېر ژونېېس‬ ‫او‬ ‫ژونسپېېه بيیبيلوپياوونېېوکې ويسېېره کېېي اواو‬
‫مختلفوبرخویېه اليپرانيچېېتې اوپېه کلېېي ډول برېر ژونېېس کلتېوي ټولېېو پراخېېو‬
‫اړخونوانعکاسونکی نسه په غاړه لر ‪.‬‬
‫خلکېو ی ېسد اوکلتېوي ايزتېتونه تېيراز اوغوړ ېسنې اوپېه‬ ‫وملت اوړيېوا‬
‫مج و ي ډول لتيګڼواوبس وم حساوانسازه ړغو په فرړنګي انکرېا پېوي‬
‫اړه لر ‪ .‬څومره چې وفر ‪ ،‬خلک‪ ،‬ټولنه اوړيوا خپېل برخليېک پېه برخېه کېې تېه‬
‫کې شک نرېته‪ ،‬چېې‬ ‫کي ‪ .‬په‬ ‫فکرکو ‪،‬با س ليکوال اوليکوالي ړغه انعکا‬
‫ليکنه ته یفکرپه ليکې ړو ت مومي‪ ،‬خو ټولوپيښېوړنر ‪ ،‬ل ېي او‪ ...‬انعکېا‬
‫ليکوال نسه ه‪.‬‬
‫أ‬
‫کېېېېېې‬ ‫بهيرټولوولچېېېېېونواوپه یيېېېېېره زموږپېېېېېه پښېېېېېتوا‬ ‫ليکنېېېېېې اوليکېېېېېوال‬

‫کېېېې ژونسموې ې ود لېېېه پراخيسوسېېېره اموې ې ود‬ ‫ړرومروموجېېېو و‪ ،‬خوپېېېه او‬
‫پېېېالنې کايیېېېه مڼېېېې‬ ‫لليکېېېواليم الپېېېه غوړ سوشېېېوه اوپېېېه فنېېېي ډول ېېېې فرړنېې‬
‫ياونغېېېېاړلې‪ .‬پېېېېه شل واو رشېېېېوکلونوکې‪ ،‬چېېېېې زموږپېېېېه ړيېېېېوا کې لېېېېوړوز ه‬
‫کيو ل ېېي یابياوشېېوه‪ ،‬پېېه ټولنيووپوړنبيېېوکې بيیبيلومو ې ونونویسي پ پيېېل‬
‫شېېېېېو‪ ،‬ويسېېېېېره ويسېېېېېره لليکېېېېېواليم ېېېېېا لنګېېېېېاي م یېېېېېسي پ يامنبتېېېېېه شېېېېېو‪.‬‬
‫ينواسېېېېتا انو ل وکتوي بېېېېسال‪،‬يو ‪،‬‬ ‫لوموپېېېېوړنبی کېېېېې‬ ‫ا بيایواوبرېېېېر‬
‫وکتويمح سحچېېېېيی ېېېېيی‪ ،‬پوړانسصېېېېابرخاد خو رېېېېکی‪ ،‬اکتېېېېر زيغېېېېونې‬
‫ز وياو‪ ...‬په و ناخسا بښلي ګل پاچاالفت اوبيا واړوڅېانګو ل ي اوپښېتوم لېه‬
‫مچېېت‪،‬ل کيسوويوسېېته نګهېېت سېېعيس پېېه ي اوخېېسا بښېېلي پوړانسصېېس ا اهلل‬
‫يتتيی په پښتوڅانګوکې یسي چی چاي په غاړه واخيچتې‪.‬‬
‫استا ګل پاچاالفت په ړ اغېه رشې وکلونوکې ليکېوالي لامېی اوانرې م پېه نامېه‬
‫وکتا وليکه‪ ،‬چې پېه ح‪،‬ېه سېره پېه ړ اغېه وخېت کېې ډ ېر غني ېت ا رواویراوسېه‬
‫پاخېه یهېسا م ېال لېر ‪ .‬لېه ړغېه ياويوسېته یرکومېه ا ېه‪ ،‬چېې‬ ‫پښېتوليکوال‬
‫ما پښتوڅانګې له استا انواو مختلفو ويوله فايغانوپوتتنې وکېولې بچې اهلل‬
‫يېېرمی‪ ،‬اسېېتا خانباز لسېېپلګيیم‪ ،‬جېېیل الېېس ی خېېاد اسېېتا حبيېېب اهلل جېېا او‪...‬‬
‫‪.‬‬ ‫یسي چي چاي په غاړه يلو‬
‫فېېیم پېېه نامېېه معتبېېر‬ ‫پېېه او ېېا وکلونوکې سېېيسمحی الېېس ی ړاش ې ي لليکېېوال‬
‫پېه نامېه‬ ‫کتا وليکه او ه په و نا تاغلی شپود ړ په پخواوخت کېې ليکېوال‬
‫ېېوچپتر برابرکېېي و؛ ليکېېوالی فېېی کتېېا یرډ ېېره یسي چېېي مېېوا لر ‪ .‬پوړنېېوال‬
‫ل ېېېي يیبېېېې یېېېه لوړ ېېېسولپايه ل ا بپېېېوړنې‬ ‫مح ېېېسيفيا يفيېېېا پوړنېېېوال‬
‫بنچټونهم په نامه کتا ليکلي‪ ،‬چې مبتس مېوا یر السېته يا ېي‪ .‬ېا ولووړ ه‬
‫چېېېې پېېېه ل‪۱۷ -۰۷‬م کلونېېېوکې تېېېوونې اويوزنېېېې استا تېېېاغلی مح سآیاشېېېيرزا‬
‫لليکوال م کتا وليکه‪ ،‬چې يسېي مېوا لر اومېاړ یېر ډ ېره اسېتفا ه کيهېسه‬
‫‪.‬‬ ‫اوغويه ماخذ‬
‫فرړنګي پراختياو ز ایې شېو ‪ ،‬پښېتانه ليکېوال خېسا‬ ‫او‬ ‫څنګه‪ ،‬چې او‬
‫اوپېوړې لېه مخېې پېه پراخېه‬ ‫پېوړنې پېه مېو یوانيېسلې خپېل احچېا‬ ‫احچاد‬
‫پراختياوزيونېه پرانيېو ‪.‬‬ ‫موې ود ړې‬ ‫برخوکې ليکنې وکي ‪ ،‬الزمه ه ليکېوال‬
‫خوازموږپېه‬ ‫یرکومه ا ه‪ ،‬چې مایه معلومه ه کابوله لپنبوسېو‪...‬م کلونوياپېه‬
‫څانګېېه کېېې ېېومنک کېېر کل لېېه مخېېې یسيسېېي کتېېا نېېه و‪ ،‬چېېې ليکنېېې پراخېېه‬
‫خواووفني ډولونه ينومحصلينویه وړانس کېي ړ اغچېي‪ ،‬چېې پېه فايسېي ي‬
‫څانګه کې ليچېانپ پېه ويه کېې لفېی نګېاي م او لاصېول یح‪،‬يېام اونوياړخونېه‬
‫خپلو يسېېي یجربواو څېېانګې کېېر کل لېېه مخېېې پوړانېېس‬ ‫یسي چېېي‪ ، ،‬مېېاړ‬
‫څو ليچېانپ پېه ويه‬ ‫ل ي يیبي یه لوړ ېسولپايه یسي چېي کتېا برابرکېي‬
‫کې لېه اوسنيومروجو صېر ليکنيوصنفونوسېره بلساو ماسېتر پېه ويه کېې پېه‬
‫لي ډول کايوکي ‪.‬‬
‫‪ ،‬موږپېه پښېتوڅانګه‬ ‫ېوفني مچېلک‬ ‫او‬ ‫با سوو ل شي‪ ،‬چې ليکېوالي او‬
‫ژونسپراخو ل ي‬ ‫لپايه نه يوزو‪ ،‬بلکې غواړوړغو‬ ‫کې محصليی واز معل‬
‫غوړ ېېسنې پېېه‬ ‫ا وفرړنګېېي برخېېوکې فرړنګېېي پنبېېونې وکېېي اوزمېېوږ فرړنېې‬
‫کايکې ستره برخه واخلي‪.‬‬
‫کتابونېېېه‪ ،‬ل ېېېي‪ ،‬مویېېېي‪ ،‬معلومېېېایی مجلېېېې‪ ،‬وي پېېېاڼې‪ ،‬اوونيېېېو انترنيېېېت‬
‫‪.‬‬ ‫سا ټونه‪ ،‬فيچبوک‪ ،‬وټو او‪ ...‬نويزموږ ا ا تې بېلګې‬
‫‪ ،‬ا کېه‬ ‫زما غه ا ریاليفي بڼه لر ‪ ،‬خوکلېه پېه برابرولېوکې یح‪،‬ي‪،‬ېي شېو ړې‬
‫کېېېې نېېېه وو‪ ،‬موغېېېوا نو ېېېوالی اوغنالپېېېايه الزمېېېه وه‬ ‫چېېېې ړېېېيپ موا پېېېه ال‬
‫بيیبيلوکچانویه ويغلی وا ؛ ډول ډول لپښتو‪ ،‬ي ‪ ،‬اي و‪ ،‬انګر ېو ‪ ،‬ربېي‪...‬م‬
‫منابعویه مې مراجعه کي وا ‪ .‬اا رپېه برابولېوکې مېې ل مآ اي څوکلونوپېه یېر‬
‫‪ ،‬چېېې م کېېی غني ېېت ا ر ېېې وګڼېېو‪،‬‬ ‫ليېېسلی او غېېه کتېېا مېېې یېېر برابرکېېي‬
‫لپېېېايه چېېېې اجن ېېېا ي لومو مرخصېېېویجربي لومولېېېه‬ ‫‪.‬‬ ‫خومک ېېېل نېېېه‬
‫کې پخي‪ ، ،‬لېه ړ ېس املېه پېه‬ ‫ميچنې نه یېر ‪ ، ،‬بلکې وختونواویجربوپه بټ‬
‫وکتا وايله وايه مک ل کتا حک نروکوال ‪.‬‬
‫ت‬
‫غه ا ر برابروپېه کېايکې ل‪،‬وز ېات‬ ‫په پا کې په اد الومي بول چاچې له ماسره‬
‫مرسته کي ؛ مننه وکي ‪.‬‬
‫لېېېېېه ړرڅېېېېېه مخکېېېېېې زموږ څېېېېېانګې ټولواسېېېېېتا انوپه یېېېې ېره پوړانسصېېېېېابرخاد‪،‬‬
‫وکتويزيغوني ز وي‪ ،‬وکتوياستا ح‪،‬پال‪،‬پوړانساسېتا وال‪،‬پوړنېوال اسېتا‬
‫يفيا‪ ،‬پوړنسو استا بر الي بېاجوړ ‪ ،‬سېرمح‪،‬ا اسېتا زل ېی ړېوا مېل‪ ،‬اج ېل‬
‫ي څېېانګې تېېاغلی اسېېتا‬ ‫جېېاد تېېکلی‪ ،‬تېېاغلی آزمېېود اسېېتا ‪ ،‬ړ ساينګېېه‬
‫وکتېوي ېيی‪ ،‬پوړنېوال اسېتا بهبو ‪،‬‬ ‫پوړانس وکتويیيو یو ‪ ،‬پوړانساسېتا‬
‫يوسېېي څېېانګې مررتېېاغلی کېېوچي‪ ،‬انګليچېېي څېېانګې اسېېتا اد مح ېېس کېېر‬
‫وصيل‪ ،‬خالېسجاد وز ېر ‪ ،‬ژوينېاليو پېوړنبی يئېيپ غېروال او يانېه اسېتا اد‬
‫جاو ېېېېسه جېېېېانې‪ ،‬اسېېېېتا فانو ‪ .‬غېېېېه ياز تېېېېوونې اويوزنېېېېې اسېېېېتا پوړنوال‬
‫مح سآیاشېېيرزا ‪ ،‬پېېه شېېکلي برخېېوکې انجنيېېر پېېوړنبی يئېېيپ استا تېېاغلی‬
‫لياد‪ ،‬سا نپ پوړنبی استا پوړانس وکتوي یيو شاه باوي‪ ،‬ک پيوټرسېا نپ‬
‫پوړنبی استا اميرکروړ‪ ،‬په ک پيوټر چايو کې ماسټر برخې محصل صفي‬
‫اهلل اوي اخېل‪ ،‬ليچانپ وي محصېليی شېفيا جېاد‪ ،‬خالېسجاد اواختيېاي اح ېس‬
‫غه فرړنګي يانېه کېاي پېه سېریه يسېولوکې‬ ‫سلي انخيل او‪ ...‬ډ ره مننه کو ‪ ،‬چې‬
‫؛ و یه له خسا ېه صېحت غېواړ او ړېوا فرړنې‬ ‫ې له ماسره مرستې کي‬
‫مټواوفکر الیوت ړيله کو ‪.‬‬ ‫و‬ ‫الغوړ سوپه کايکې‬
‫په ينښت‬
‫پوړنوال اح سشاه زغ‬
‫کابل پوړنتود ژبوا بيایوپوړنبی پښتو څانګې استا‬
‫ث‬
‫لړليک‬
‫ګڼه‬ ‫سرليک‬
‫سر وهلم‪،‬سمهم‪۸................................................................................. ................................. :‬‬
‫لومي څپرکی‬
‫نښه ه!‬ ‫‪ -۸‬ليکوالي برر ی سد او فرړن‬
‫پيليوه لمسخلم‪7 ...............................................................................................................:‬‬
‫‪ -۸-۸‬ليکوال ګټه‪8 .......................................................................................................:‬‬
‫! ‪01.....................................................‬‬ ‫‪ -2-۸‬ليکوالي و غويه للفیمم‬
‫‪ -۸-۸‬ليکوالي ميرا ي تکاينسه لپس سهم ه که کچبي ؟‪01....................................‬‬
‫‪ -4-۸‬ړغه ټکي چې با س په ليکوال کې په پا ونيول شي!‪01 ..............................‬‬
‫‪ -5-۸‬څنګه ې با س وليکو؟‪24.......................................................................................‬‬
‫‪ -6-۸‬لومي څپرکي لنډ و‪22............................................................... :‬‬
‫‪ -۰-۸‬لومي څپرکي پوتتنې‪15..................................................................................‬‬
‫‪ -۱-۸‬لومي څپرکي ماخذونه‪11.................................................................................‬‬
‫و څپرکی‬
‫‪ -2‬ليکوال "ليکنې" فني خواو‬
‫پيليوه ‪15....................................................................................... :‬‬
‫‪ -۸-2‬په ليکنه کې له یېروینو اد سایل‪11..............................................................‬‬
‫‪ -2-2‬څه ډول ليکنه وکيو؟‪18.....................................................................................‬‬
‫‪ -۸-2‬په ليکوال کې تو کل و او ج لو کايول‪74............................... :‬‬
‫‪ -4-2‬په ليکنه کې شعر‪ ،‬متلونو او غويه و ناوو کايونه‪77 ............................:‬‬
‫‪ -5-2‬په ړنر او ا بي ن ر او شعر کې ړنر یرکيبونو کايونې ايزتتونه‪85.............. :‬‬
‫‪ -6-2‬په ليکنه کې سرليکنو نوانونه غويه کولو ايزتت‪017.......................‬‬
‫‪ -۰-2‬پر ن ر نک ا نک پر ن ر اړولو اړیياو ‪045................................. :‬‬

‫و څپرکي مطالبو لنډ و‪045............................................. :‬‬ ‫‪-۱-2‬‬
‫و څپرکي پوتتنې‪057...................................................... :‬‬ ‫‪-۹-2‬‬
‫و څپرکي ماخذونه‪020..........................................................................‬‬ ‫‪-۸۷-2‬‬
‫يهي څپرکی ل فصلم‬
‫‪ -۸‬امیاو انراء‬
‫پيليوه ل مسخلم‪021........................................................................ :‬‬
‫‪ -۸-۸‬الف‪ -‬امی‪021.................................................................................................. :‬‬
‫‪ -2-۸‬امی ي پرهکي ‪012................................................................ :‬‬
‫‪ -۸‬لومي پرهکيه ل فيصلهم‪012...................................................... :‬‬
‫‪ -2‬و ه پرهکيه ل فيصلهم‪011...................................................... :‬‬
‫‪ -۸‬يهي ه پرهکيه ل فيصلهم‪017..................................................... :‬‬
‫‪ -4‬پښتو ژبې متحس ليکسو او ليک الي لپايه‪010 ..................................‬‬
‫‪ -5‬پوړنې وزايت یعلي ي نصا لپايه منل شو واحس ليکسو ‪012....‬‬
‫‪ -۸-۸‬پښتو ژبې امی په پښتو کتابونو کې‪071.....................................................‬‬
‫‪ -۸‬یذکرةاال وليا امی‪070............................................................ :‬‬
‫‪ -2‬مح سړویک پټې خوانې امی بېلګه‪074 ...........................................:‬‬
‫‪ -۸‬خيرالبياد امیء‪075........................................................................................‬‬
‫یل ي واد امی‪072 .................................................:‬‬ ‫‪ -4‬ميرزا خاد انصاي‬
‫ولت اهلل یل ي واد امی‪071 .............................................................. :‬‬ ‫‪-5‬‬
‫بسالرح ی بابا یل ي واد امی‪077... ...................................................:‬‬ ‫‪-6‬‬
‫واد امی‪078 ....................................................................... :‬‬ ‫‪ -۰‬اح س شا بابا‬
‫‪ -۱‬پښتو لومي کتا امی‪075 ..........................................................................:‬‬
‫‪ -۹‬منري اح س جاد امی‪081 ................. ............................................................:‬‬
‫‪ -۸۷‬پښتو ا بي انج ی امی‪080 ............................................................................:‬‬
‫ح‬
‫‪ -۸۸‬الفت ليکوال امی‪084 ...............................................................................:‬‬

‫‪ -۸2‬غني خاد غني لکليات م امی‪084.............................................................:‬‬
‫‪ -۸۸‬پښتو پخوان الفبې کتا امی‪085......................................... :‬‬
‫‪ -‬انراء ‪:‬ل‪COMPOSITION‬م ‪082...............................................‬‬ ‫‪-4-۸‬‬
‫‪ -۸‬انراء کل ه په بيیبيلو ژبو کې ‪081............................................... :‬‬
‫‪ -2‬انراء ډولونه ‪088.................................................................... :‬‬
‫‪ -۸‬انراء اصطیحات ‪088............................................................ :‬‬
‫‪ -4‬انراء لومينی موا ‪051........................................................... :‬‬
‫‪ -5‬انرا ء اصل او پپ منکر‪051..................................................... :‬‬
‫‪ - 6‬انراء جوړتت لاسکليت م ‪052...................................................‬‬
‫‪ -۰‬انراء په ليکلو کې مه يغانيویوکې‪055..................................... :‬‬
‫ينې ا ستونووي انراء ليکنې لتونه ‪411.............................. :‬‬ ‫‪-۱‬‬
‫‪ -۹‬په انرا ء کې بهرنيو کل و کايونې اړیياو ‪411........................ :‬‬
‫‪ -۸۷‬په انراء کې له موغوا ویل ‪415................................................ :‬‬
‫لپايه نوتتي الي ‪400................................... :‬‬ ‫‪ -۸۸‬انراء پرمخت‬
‫‪ -۸2‬انراء ډولونه اومنکرنګاي ‪441.............................................. :‬‬
‫يهي څپرکي موغو ایو لنډ و‪445...................................... :‬‬ ‫‪-5-۸‬‬
‫يهي څپرکې پوتتنې ‪452..................................................... :‬‬ ‫‪-6-۸‬‬
‫يهي څپرکی لفصلم ماخذونه‪457......................................... :‬‬ ‫‪-۰-۸‬‬
‫څلوي څپرکی لفصلم‬
‫‪ -4‬ليک نښې ل یمات ین‪،‬طم‬
‫پيليوه ‪420...................................................................................... :‬‬
‫‪ -۸-4‬په ليکنه کې ليک نښو کايولواړیياو اوايزتتونه‪424.............. :‬‬
‫الف‪ -‬اړیياو ‪424....................................................................... :‬‬
‫‪ -‬ايزتتونه‪421........................................................................ :‬‬
‫خ‬
‫‪ -۸‬ټکی‪ ،‬ن‪،‬طه‪ ،‬نرانه ل‪.‬م افول سټا ل ‪POINT FULL STOP‬م ‪425........‬‬
‫‪ -6‬سرچپه واو ل‪،‬م‪ ،‬کامه ل‪ LAVIRGULE CAMMA‬م ا و رګول‪417.....‬‬
‫ز ات مکث نښه‪411....... :‬‬ ‫رګول بان‪،‬طهل؛م ‪SEMI COLUMN‬‬ ‫‪ -۰‬نډنښه‪ ،‬و‬
‫‪ -۹‬وړه کرت ل ‪ -‬م نښلوونکی ل ‪HYPHEN‬م‪415............................... :‬‬
‫‪ -2-4‬څلوي څپرکي لنډ و ‪472......................................................... :‬‬
‫‪ -۸-4‬څلوي څپرکي پوتتنې‪481...........................................................................‬‬
‫‪ -4-4‬څلوي څپرکي ماخذونه‪484..........................................................................‬‬
‫پنب څپرکی لفصلم‬
‫ډولونه‬ ‫‪ -5‬ليکوال‬
‫پيلېوه‪482....................................................................................... :‬‬
‫‪ -۸-5‬لنډ ليک ا لنډه ليکنه ‪481......................................................... :‬‬
‫‪ -2-5‬لنډ ليکنې لرغونتو ‪487..................................................... :‬‬
‫‪ -۸-5‬لنډ ليکنې ډلبنس ل یصنيفم ‪518.......................................... :‬‬
‫الف‪ -‬یصنيف ې ‪518.............................................................................TO WRITE‬‬
‫‪ -۸‬یصنيف ډولونه‪500................................................................. :‬‬
‫‪ -2‬یصنيف اړیياو ‪504.............................................................. :‬‬
‫بډا نه ه! ‪501...............................‬‬ ‫فرړن‬ ‫‪ -4-5‬یخلي‪،‬ي ٍآ ايو وا‬
‫‪ -5-5‬ړنر – ا بي یخلي‪،‬ي آ ايو یوپير له غير یخلي‪،‬ي سره ‪508............. :‬‬
‫‪ -6-5‬پنب څپرکي لنډ و‪541........................................................... :‬‬
‫‪ -۰-5‬پنب څپرکي پوتتنې‪545...................................................... :‬‬
‫‪ -۱-5‬پنب څپرکي ماخذونه‪552...................................................... :‬‬
‫شپ‪ ،‬څپرکی ل فصلم‬
‫‪ -6‬یاليف او څېينه ل یح‪،‬يام‬
‫پيليوه‪551....................................................................................... :‬‬
‫‪ -۸-6‬یاليف‪557................................................................................ :‬‬
‫‪ -۸‬یاليفي ا ر انګينې ‪520.......................................................... :‬‬

‫‪ -2‬څېينيوو او یاليفي آ ايو برابروالو ينې مېتو ونه‪525............... :‬‬
‫‪ -2-6‬څېينه ل یح‪،‬يام ‪521...................................................................‬‬
‫‪ -۸‬څېينې ل یح‪،‬يا م مېتو ونه ‪511................................................ :‬‬
‫‪ -2‬څېينې ل یح‪،‬يام مفهو ‪ ،‬ايزتتونه او موخې‪510......................... :‬‬
‫؟ ‪512...............................................................‬‬ ‫‪ -۸‬څېيونکی ل مح‪،‬ا م څوک‬
‫‪ -4‬څلوي ‪ :‬څېيونکي لمح‪،‬ام انګيیياو ‪515............................... :‬‬
‫‪ -5‬څېينيوو ل ي آ ايو محتوا ي انګينې‪574.............................. :‬‬
‫‪ -6‬څېينې یرسره کولو پياوونه‪577.............................................. :‬‬
‫‪ -۰‬ماخذونو کايولو او برابرولو ډولونه‪584.................................. :‬‬
‫‪ -۱‬څېينې لیح‪،‬يام او یحليل یرمنځ یوپير ‪582................................ :‬‬
‫‪ -۸-6‬شپ‪ ،‬څپرکي مطالبو لنډ و‪581................................................ :‬‬
‫‪ -4-6‬شپ‪ ،‬څپرکي پوتتنې‪551........................................................ :‬‬
‫‪ -5-6‬شپ‪ ،‬څپرکي ماخذ ونه ‪558...................................................... :‬‬
‫اوو څپېېېېېرکی لفصل م‬
‫‪ -۰‬م‪،‬اله ا م‪،‬اله ليکنه‬
‫پيليوه ل مسخلم‪211......................................................................... :‬‬
‫‪ -۸-۰‬م‪،‬اله ل ‪MAQALA‬م ‪210.................................ARTICLE. ESSAY.‬‬
‫‪ -2-۰‬م‪،‬اله او يساله څه یوپير لر ؟‪211................................................................‬‬
‫‪ -۸-۰‬م‪،‬الې ډولېېېېېېېونه ‪200........................................................... :‬‬
‫‪ -4-۰‬مطبو ایو اړونس م‪،‬الې او ړغو انګينې‪207.......................... :‬‬
‫الف‪ -‬وي پاڼې او جرهس ‪242........................................................ :‬‬
‫‪ -‬انټرنيو ل ‪INTERNET‬م ‪241.....................................................‬‬
‫‪ -۸‬ل ي – څېينيو او یحليلي م‪،‬الې‪245........................................ :‬‬
‫‪ -2‬ا بي –یوصيفي ‪،‬یح‪،‬ي‪،‬ي او ل ي م‪،‬الې او انګينې‪255.............. :‬‬
‫م‬
‫م‪،‬الې او ړغو انګينې‪222........................................ :‬‬ ‫‪ -۸‬انت‪،‬ا‬

‫‪ -4‬یبليغې م‪،‬الې او ړغو انګينې‪212.......................................... :‬‬
‫‪ -5‬یوا ي‪ ،‬ح‪،‬ویي اوجنا ي م‪،‬الې او ړغو انګينې‪217................. :‬‬
‫‪ -6‬اخییي‪ ،‬ني اويوزنيو م‪،‬الې او انګينې‪215......................... :‬‬
‫‪ -۰‬طنو ه لفکاړيهم م‪،‬الې او ړغو انګينې‪212............................... :‬‬
‫‪ -5-۰‬اوو څپرکي مطالبولنډ و‪274............................................... :‬‬
‫‪ -6-۰‬اوو څپرکي پوتتنې‪282....................................................... :‬‬
‫‪ -۰-۰‬اوو څپرکي لفصلم ماخذونه‪288............................................ :‬‬
‫لغتونه اواصطیحات‪254.................................................................................................‬‬
‫ي‬
‫سريزه(مقدمه)‪:‬‬
‫‪ ،‬برر ټولو معلومایو او څرګنسونو یه لې‬ ‫ليکو الي و غويه ا خیق فی‬
‫او فی وا ي‪.‬‬
‫ړر مت سد او پرمختللی انچاد با س یل ملګر و او ټولنېه یل ېوال‪ ،‬ليکېوال او‬
‫ېو بېچېا او ړوسېا ټېولنې‬ ‫يوڼ ېې آنسوليوشنفکرانو م یه اړیيا لر ‪ .‬لېه شېک پریېه‬
‫‪.‬‬ ‫فکر محصول‬ ‫خپلول او جوړول مت سد انچاد او مومی سي‬
‫څرګنسه او تکايه خبره ه‪ ،‬چې مسني ټولنې په لوي ود‪ ،‬څه سا ه خبره ړې‬
‫ېو او یېو ړېوډ غېواړ ‪ .‬یلې ‪،‬‬ ‫نه ه‪ .‬ټولنې ټولو لوړ فکره انچېانانو پيېاوړ‬
‫کتا او ليکنېې م‪،‬ېا او منولېت یېه لېو خېسا ل م او ړغېه سېتر پېغ بېر حوېرت‬
‫م پېېه واي‪ ،‬واي اشېېايه کېېي اوالعلېېي خېېسا ېېېې ل م آد یچې او سېېوګنس ړې‬ ‫مح ېېسل‬
‫‪.‬‬ ‫ا کي‬ ‫ويبانس‬
‫لو او لي خسا ل م په خپل کی کې فرمائي‪ :‬ل د ‪،‬وَالْ‪َ،‬لَ ِ وَمَېا چْېطُرُودَ‬
‫لال‪،‬ل ‪۸:/‬م‪.‬‬
‫اهلل ي العوت ل م په یل او ړغه څه چې په یل سره ليکل کې‪ ، ،‬سوګنس ېا و او‬
‫فرما ي چې یچ په نود او یچ په یل او ړغه څه چې ليکل کې‪. ،‬‬
‫العوت‬ ‫معنا ويکو ‪ ،‬چې آد اهلل ي‬ ‫اهللل م سوګنس ا ول‬ ‫په یل‬
‫څومره یل شاد لوړ بولي او له بلې خوا ا ړ څرګنسو چې یل څومره ايزتت‬
‫! یل او ليکنه ټولنيو پا ښت او شخصيتونو يابرسېره کولو‪ ،‬تکايه‬ ‫وړ‬
‫کولو‪ ،‬ړو ت شتود او ب‪،‬ا نښه ګڼل کې‪. ،‬‬
‫یېېېېاي و شېېېېېې له ړغه یو شي ړچکه‬
‫چې یېېېېېېل ې ب‪،‬ېېېېېېا په خېېېېېېېاطر توي‬
‫ا‪:‬‬
‫‪۸‬‬
‫بې یلېېېې ه‪ ،‬بې کېېېېېېتابه ژونېېسود څه‬

‫ړر ملت چې بې یل و ش ېر په ميه‬
‫ا‪:‬‬
‫یېېېېل زبهېېېېېر ړچتي مېېېا است‬
‫یېېېېل مېېېېېېېېا ه وستي مېېاست‬
‫زبهر یل ی ېېېسد و مچتي شو‬
‫وينه به یل ملت و نيچتي بو‬
‫ا ا چې‪:‬‬
‫بې ليکواله بې یلېېېېې ه خلک ميه‬

‫په نيا کې ژونس و په ش اي نه‬
‫‪ ،‬سياسېېېېي‪ ،‬ټېېېېولنيوو او فرړنګېېېېيم موسچېېېېو‬ ‫ټېېېېولنې ټولولایتصېېېېا‬
‫متوازنه و ه‪ ،‬وه ټولنه له انحطاط او بس مرغيو څخه ژغويال شي‪.‬‬
‫‪ ،‬چېې برېر لېوړ فکېره‬ ‫آنېس‬ ‫اسیمي او غيېر اسېیمي ټولنپوړېاد پېه‬
‫انچاناد‪ ،‬ټولنې ژغويود پويه المل کېسا شي‪.‬‬
‫ړغېه وخېېت ېوه ټولنېېه او ملېت نيک رغېېه او باړو تېه ګڼېېل کېېسا شېېي‪ ،‬چېېې‬
‫م په ګاڼه تکلی کي ‪.‬‬ ‫خپل شتودلب‪،‬ام لفرړن‬
‫او سېېې ې ود اصېېېېېلي منبېېې ې ‪ ،‬فرړنګېېېېېي و ه او‬ ‫ټولنيو لاجت ېېېېېا يم و‬
‫‪ .‬ټولو ملتونو ب‪،‬ا ړ اغه ټولنو لېوړفکره‪ ،‬بافرړنګېه او یل والېو‬ ‫پرمخت‬
‫‪ ،‬چې نی‬ ‫مېيونه پازه ل نسهم بلل کې‪ ،‬او ړ سغو یل والو او متفکر نو برکت‬
‫په ني کې ډهر پراخه مليتونه په خپلو جغرافيا ي چاپير الونو کېې ژونېس کېو ‪ .‬لېه‬
‫نويو سره ګډه ټولنيوه او فرړنګي اړ که پالي او ال سایي ې که نو‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪—۸‬ړغه ملتونه‪ ،‬مليتونه‪،‬یوک ونه او یومونه ژونس ړچک ننسايه کوال‬

‫شي او ړ ساينګه ب‪،‬ا او شته والي حا یرالسه کوال شي‪ ،‬چې خپل اد په برر‬
‫ټولنه کې مطرح کي او خپل حا ابت کي ‪..‬‬
‫پراخه ولچونو په زړونو او سېينو کېې ړې م کېی‬ ‫خونس تو‬ ‫‪ -2‬فرړن‬
‫و پېه سېينو کېې‬ ‫ېو ي ښېتني مېال پېه یوګېه‬ ‫‪ ،‬ا که چې فولکلوي ولېپ‬
‫څخه سترګې نرېو پټېوال ‪ ،‬چېې حېاالیو یرخېه او‬ ‫خونس پایي کې‪ ، ،‬مګر له‬
‫ینس یوفانونه کله نا کله کوال شي‪ ،‬ړ اغه فرړنګي بېي ډوبه کي ‪..‬‬
‫املېېه اړ نېېه برهښېېې چېېې ټېېول و س او متفکېېر نچېېلونه خپېېل ټېېول‬ ‫‪ -۸‬لېېه‬
‫و اړونه یل په ژبه‪ ،‬کاغس پر مو خونس کي او زي نو کرتو په یوګه ې نويو‬
‫نچلونو یه ويولې‪ ،‬و ‪.‬‬
‫که یل او ليکنه نه وا ‪ ،‬یاي و به مي وو‪ .‬ملتونېو یېاي و ژونېسود یلې‬
‫ب‪،‬ا له چينې څخه اوبه څښې ‪:‬لکه‪:‬‬
‫یېېېل ب‪،‬ېېېېېا ه سېېېېېېېېېېېې ود نښه ه‬
‫لکه يوڼ لېېې ر چې ژونسود نښه ه‬
‫پالنېه ملېي او‬ ‫پالنېه ه‪ .‬فرړنې‬ ‫مو ود غېويه موخېه فرړنې‬ ‫ليکوال‬
‫پالنه په ملي يوحيې سره ژونس سایل کېې‪ . ،‬ملېي‬ ‫ني وال لوي لر ‪ ،‬ملي فرړن‬
‫او‬ ‫غېو مېا‬ ‫ل ی پالنه او وطی وستيم ينې مرترکې ګټې جوړو ‪.‬‬ ‫فرړن‬
‫معنو ګټو سایل لوړ ړ ت او پويه حوصله غواړ ‪ ،‬موږ کوال شو‪ ،‬چې شعر په‬
‫خېېوږه‪ ،‬نرمېه خېېو غوڅېېونکې ژبېېه کېچېېې او اسېېتاد پېېه یصېېو ر ‪ ،‬سې بوليکه او‬
‫خوږو وږمو خلکو مړنونه يوتانه کيو‪.‬‬
‫مينه زړه په مرانسو کې‪،‬‬ ‫وست‬
‫شي‬ ‫یويه خېېېېېاويه په بېاياد سره ژو‬
‫امله ملي ړو ت ساینه په ټولو حاالیو کې غروي بر ښېې‪ .‬کېه مېوږ‬ ‫له‬
‫لپايه ونه کاي وو ا نېويو پر ېو افکېايو‬ ‫خپلې یاي خي ړچت‬ ‫خپل فکر او یل‬
‫‪۸‬‬
‫یر اغېوو النس ياشو نو خپله ړچتي به مو له منبه وړ و ‪.‬‬

‫‪،‬چې څنګه کېوال شېو غه‬ ‫مله ليکلوڅخه ا‬ ‫غه کتا لليکوال‬ ‫زموږړس‬
‫مچلک په فني ډول البا کيو‪ ،‬څو الهي سوګنس يتتيا نه مېو‬ ‫سپيڅلی اوم‪،‬س‬
‫په غويه او يست ډول الډاګيوه کي و ‪.‬‬
‫ه اوپه‬ ‫ليکوالي وخیق فی په یوګه له ډ ر پخواپه برر ژونسکې با شو‬
‫‪:‬پېېه ژونېېس پېېوي‬ ‫ډول برېېر خپېېل فکېېر اوفرړنګېېي ا ګايونېېه خونېېس کېېي‬
‫‪،‬سياسي ‪،‬ا بی ‪،‬ملي اوفرړنګي ‪، ...‬طبعېي ‪،‬اجت ېا يم لېو‬ ‫اړونس لایتصا‬
‫‪.‬‬ ‫اوبیخره برر ژونس اړونس ټول لو اوواړه آ اياوافکاي ې يانغاړلي ړ‬
‫‪ ،‬بسالحلي ا رکتا په ل‪۸۰‬ممو لليک اوليکنه میرسېرليک النېس‬ ‫پښتوا‬
‫‪ .‬اخبره‬ ‫‪،‬ړغومره ليک يس ونه ګڼ‬ ‫ليکي ‪:‬څومره چئ په نيا کې ژبې ګڼې‬
‫ا‬ ‫‪،‬الپېويه ‪،‬ينېي نېه ه ‪.‬یيېا‬ ‫چې بنيا مواول سرکې کو خط ا جا کېي‬
‫چېې ړغېېې یېه خېېط اشېکال لیصېېو ر مو لېی شېېي‬ ‫چېې ټولونېه اولنېېی خېط ړغېېه‬
‫او خاوي په کیلي یختواومهرونو بانس به ليکل کيسه او راق په کڼېډوالوکې‬
‫‪.‬او بابل له ېوه پخېواني خانېساد سېي اطي‪،‬ي لڅلېويزيه کالېه یبېل‬ ‫مونسل شو‬
‫ال يی م سره یعلا لر ‪....‬‬
‫بېېسالحی حبيبېېي پېېه آنېېسلومينی خېېط ړيروغليېېف اوپېېه‬ ‫پوړانېېس یمېېه اسېېتا‬
‫مصېېر انو پېېوي اړه لېېر ‪ ...‬بېېسالحلي ا ېېر انکېېر ړې لېېر ‪،‬چېېې سېېوات پېېه لیختېېه‬
‫او اپېه‬ ‫منومي ا کېې خېاوي پېه مهرونېو بانېس ليکلېی خېط مونېسل شېو‬
‫لاووه زيه یبل ال يی م آسوي خانساد پوي مربوطي‪. ،‬‬
‫بابليېېانو‪ ،‬فن‪،‬يېېانو‪ ،‬آسېېوي انو‪ ،‬ونانيېېانو ربوپېېه بېېيی بيلېېو وختونېېو کېېې ليکونېېه‬
‫‪.‬‬ ‫يامنبته کي ړ‬
‫پېېهل یېېاي و خېېط ونوشېېتها کهېېی افغانچېېتاد از صېېر یبېېل التېېاي و یېېاکنودم‪،‬‬
‫یاليف پوړانس بسالحی ‪۸۸5۷،‬ه کال کې خط اوکتابت په لیبل ازاسی وبعساز‬
‫اسی م ويو پوي اړه لر ‪.‬ايواتا استا ز ایو ‪:‬مچاله خط ونګاشتی يیېاي و‬
‫مسنيت وفرړن افغانچتاد ازمباحث بچيا يمه است ‪....‬‬
‫‪4‬‬
‫وا ي چې اسیمي ی خپر سو په ابتسا کې ‪ ۸5‬ا ‪ ۸۰‬ینه وو‪،‬چې ليکنه کولېه ؛لېه‬
‫ياويوسېېته پېېه ټولېېو اسېېیمي ړيېېوا وکې خېېط ‪،‬ليکنېېه اوکتابېېت ېېو ل ېېي‬
‫او لېېي اړیيېېا پېېه یوګېېه يامنبتېېه شېېو اوپېېه ويوسېېتيو پيي ېېو اوکلونېېو کېېې الډ ېېر‬
‫پرمخت ې وکېېي او ا او او هلل الح ېېس پېېه ني ېېوال حت ېېي ‪ ،‬ل ېېي اوح‪،‬ي‪،‬ېېي‬
‫حرکېېت اوغوي نېې بېېسل شېېو اوالهېېي لېېي اوخبيېېر مات اايشېېا لایراويبک‬
‫االکر الذ ل بال‪،‬ل ‪...‬مپويه پويه یح‪،‬ا ومونس اوال غوړ سو په حالت کې ه‪.‬‬
‫پوړنوال مح س ایا شيرزا پوړنوال په کتېا ل ليکېوال م کېې ياوړ لپوړېاد‬
‫ليک برر ژونس پرمخت مه ه وسيله او برر سېتره السېته ياوړنېه ګڼېي ‪.‬‬
‫ل ز رمه او پانګه ړ سا ليېک نتيجېه ه ‪ ،‬کېه ليېک نېه وا ا ړېومره کتابونېه ‪،‬‬
‫مجلې ‪ ،‬اخبايونه به نه وو ‪ .‬يتتيا ړ که چېر برر ليک نه وا يامنبته کي ‪ ،‬نو‬
‫بېېېل پښېېېت او يایلونکې ېو نچېېېلونو یېېېه ېېېې یجربېېېو او پېېېوړې انت‪،‬ېېېال ناشېېېونی وو ‪.‬‬
‫منوموړ ز ایو ‪:‬‬
‫خو ليک ل مکتو م ‪ ،‬ليکنه ليکوال او څه ليکلېو ېوه ډول او ېو نېو ې پېه‬
‫یوګه خط له پيسا ښت سره س ياپيل شو ‪ .‬و چا بل چایه خپېل مېافي الوې ير‬
‫ليک په وسيله ليکلی او لير ې لېر ا و پوي لې‪،‬ل شو او يسېسلی ‪.‬‬
‫کېېه څېېوک غېېواړ خپېېل فکېېر او خپېېل ړو ېېت ژونېېس وسېېایي نېېو نېېويو او يایلونکېېو‬
‫نچلونو یه لې‪ ،‬ډهېره تېه وسېيله لليکېوالي م ه ‪ .‬نېی سېبا برېر ټېولنې ېوه کلېي‬
‫م ال لر ‪ ،‬غو م الونو ړو ت مون‪ ،‬په بېیبېلو وسا لو کې ليکېوال او ليکنېو‬
‫له برکته پيسا کوو ‪.‬‬
‫ليکېېوال لپېېايه غېېروي شېېياد ل ژبېېه ‪ ،‬ليېېک او انچېېاني فکېېر م لېېه املېېه‬
‫ليکېېوالي ړغېېه وخېېت ايزتېېت پيېېسا کېېو ‪،‬چېېې پېېه انچېېانانو پېېوي اړونېېس مختلېېف‬
‫مچا ل انعکا کي ‪.‬‬
‫یېېاليفي او لېې‪ ،‬یېېر لېې‪،‬ه یح‪،‬ي‪،‬ېېي ا ېېر غېېويه ړېېس ا ‪،‬چېېې او او‬ ‫زمېېا‬
‫ليکوالي ډهره پراخه شو ه ‪ .‬په تېوونبيو ‪ ،‬پوړنتونونېو او پېه یېېره ا بيېایو پېه‬
‫ايزتېت پېه برخېه کېې ‪ ،‬مچېلکي يسېونه‬ ‫پوړنبيو کې ليکوال او ليکوال‬
‫ويکېېول کېېې‪ ،‬او لېېي کايونېېه یرسېېره کېېې‪ ،‬؛ ا بيېېایو مو ې ود چېېې ړراړخيېېوه‬
‫ليکېوالي ياپېننېي ‪ ،‬ړ ساينګېه ړغېېه موې ود ال وميېت ويکولېو او مچېېلکي‬
‫‪5‬‬
‫کولوپېېه برخېېه کېېې ډهېېره ړڅېېه او ړانېېس کېېو ‪.‬مېېوږ لتېېه پېېه پښېېتو څانګېېه چېېاخبره‬
‫معل اد نه يوزوو‪ ،‬ړيوا پراخه فرړن بډا کوونکي ليکوال ړ يوزو‪.‬‬
‫ليکوال او بيا پښتو ليکوال په برخه کې خېسا پښېلي اسېتا ګېل پاچېا الفېت‬
‫پېه رشې و کلونېو کېې ل ليکېوال ې امېی انرېاء م پېه نامېه ېو ډهېر غني ېت کتېا‬
‫وليکه چې یر اوسه پوي م یسي پ په بهير کې یر کاي اخيچېتل کېې‪ ،‬او نېی سېبا‬
‫بياړ په غه برخه کې ډ ر ته ماخېذ او م ېس يسېي مېوا پېه ال ياکېو ؛ لېه ړغېه‬
‫ياويوسته خسا بښلي بينوا ړې خېوي وي ليکنېې وکېي ‪ ،‬خېو پېه منک ېه یوګېه‬
‫چېېې یېېسي پ پېېه برخېېه کېېې یېېر ډهېېر کېېاي اخيچېېتل شېېو ‪ ،‬ړغېېه پيېېاوړ اسېېتا‬
‫مح س ایا شيرزا ليکوال ا ر چې په لي یسي پ کې برخه لرلې ه ‪.‬‬
‫غواړ ا ووا چې نی سبا ليکوال ل نه له کتا او کتېابونو څخېه انترنېو او‬
‫معنېا‬ ‫ړغه اړونس نټونو ‪ ،‬فچبوکونو ‪ ،‬وټيوبونو ‪ ،‬ټېو ټر ‪ ...‬ويغبېېسلې او ا‬
‫لر چې ليکوالي واز په ل امی او انراء م پوي نه محسو ه‪ ، ،‬بلکې یخليېا ‪،‬‬
‫یح‪،‬يا ‪ ،‬یصنيف او یاليف ‪ ...‬يانغاړ ؛ له ړ س امله اوسېن ليکېوالي انچېاني‬
‫ژونس پراخو اړخونو ايزت نس تکايه کو ‪.‬‬
‫زما غه کتا ل معاصېره ليکېوالي او ليکېوال ايزتېت م پېه اوو فصېلونو کېې‬
‫ياوړل شو چې ړر فصل یاليف پر معياي یر ډهره بر ېسه برابېر ‪ .‬ا کتېا مېنک‬
‫فهرس ېت ‪ ،‬فصېېل پېېه پېېا کېېې لنېېډ و ‪ ،‬سېېوالونه او ماخذونېېه ياغلېېي او اوسېېنيو‬
‫؛ په غېه کتېا کېې ټولټېال لېه‬ ‫پوړنتوني معيايونو اصل له مخې برابر شو‬
‫او ليکېېوالي‬ ‫‪ .‬غېېه کېېاي کېېابو نېېو‬ ‫ل‪62‬مماخذوڅخېېه کېېاي اخيچېېتل شېېو‬
‫مو ود مو له ايزتتونو سره په پراخه ډول یاليف په ګاڼه پچوللی ‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫لومړی څپرکی‬
‫‪ -١‬ليکوالي د بشري تمدن او فرهنګ نښه ده!‬
‫پيليزه (مدخل)‪:‬‬
‫مسني لوړیيا ړغو نيېک او غېويه فکېر محصېول ه؛‬ ‫برر ت اوسن‬
‫یرالسېه کېو ‪ .‬ړغېه ړېېوا‬ ‫له برکته و ه او پرمخت‬ ‫او فکر تې و نا او ليکوال‬
‫پېوي اړونېس شېياد‬ ‫او ړغه خلک مت سد ګڼل کې‪ ، ،‬چې په خپله ټولنېه او فرړنې‬
‫خونس کيا شي‪.‬‬
‫او ی سد بنچو پياوړیيا ړغو ناپا ېه او‬ ‫ړ ساينګه برر ت فرړن‬
‫ډ ېېرو کياوونېېو او فرړنګېېي ړڅېېو نتيجېېه ه‪ ،‬چېېې پېېه اوږ و کلنېېو کېېې پرلېېه پچېېې‬
‫کې پخه شو و ‪.‬‬ ‫یجربو په بټ‬
‫للژبېهمم مه ېه‬ ‫نويو واملو او موا و یېر څنې‬ ‫فرړنګي غنا او بډا ن‬
‫وسيله ه‪ .‬ړر ملت ژبه په ي برخو لو ي پوړنې‪ ،‬ن ر او نکې م کېې و ه او یکامېل‬
‫ژب‬ ‫ړر یو للا بياتمم جوړو ‪ .‬و ي پوړنه ړر یو‬ ‫مومي او غه ي برخ‬
‫خپېل ټېولنيو ژونېس التېه یېر سېره کولېو‬ ‫م وجو ه لغتونو يانغاړ ‪ ،‬چېې ړغېه یېو‬
‫لپايه څينې و يونه للفکونهم لر ‪ ،‬چې شيانو یه نومونېه ټېاکي؛ شېيانو نومونېو‬
‫و ټولنيو ناخو اګاه او آګاه یراي ا په لي کې يامنبته کې‪. ،‬‬ ‫ټاکل‬
‫‪ ،‬چېې و ېي‬ ‫ن ر‪ :‬ټولو شيانو نومونو او ويپوي اړونسو یوکو پييل‬
‫‪.‬‬ ‫پانګې غير موزونه خو منط‪،‬ي بڼه و ؛ ن ر کل و ليول‬
‫و چا او یو په ژبېه کېې يامنبتېه‬ ‫لفکونو موزونه مج و ه ه‪ ،‬چې‬ ‫نک‬
‫ېېو یېېو‬ ‫کېېې‪ ،‬؛ عنېېي پېېه مج ېېو ي ډول ل و يونېېو من ېېويه او منکومېېه شېېت ن‬
‫‪۰‬‬
‫ا بيات جوړو ‪.‬م ا په بله و نا لڅه چې و ل کې‪ ، ،‬ا ې وا ېو‪ ،‬څېه چېې ليکېو‪ ،‬ېا‬
‫‪.‬‬ ‫ليکل کې‪ ، ،‬ا ې لولو او ا ې نويویه ويتيو ړ ا بيات‬
‫غ‪ ،‬پوړنهل‪Phonology‬م‪ ،‬ګيپوړنهل‪Morphology‬م‪ ،‬غونډلېه پوړنېه‪،‬‬
‫نحېېو ل‪Syntax‬م او ړ ېېساياز لغېېت پېننسنېېه او کل ېېې نېېي ا بيېېات ړې جېېوړو ؛‬
‫ېا‬ ‫لنډه ا چې ل و يونو او پېه مج ېو ي ډول ژبېې لېه موجو تېه پریېه و انېس‬
‫کل ېېو لېېه یریيېېب او ینکېېي څخېېه پریېېه‬ ‫او ن ېېر او نک ې‬ ‫مېېتی لوسېېتل م کېېی نېېه‬
‫موجو ت نري يلو ال ‪.‬م؛لپه ح‪،‬ي‪،‬ت کې ليکوالي ژبې ړنسايه ه‪.‬م‬
‫یوي او کل ېې ا بيېایو بنيېا او سېټه ګېڼی شېو‪ ،‬ا کېه چېې الفېاه شېعر پېه‬
‫ېا ولو وړه ه‪ ،‬یرڅېو څېه‬ ‫کالب کې يانغاړل کې‪ ،‬او ا په ن ېر کېې کېايول کېې‪. ،‬‬
‫ونېېه وا ېېو‪ ،‬ېېا ونېېه و ېېل شېېي‪ ،‬ېېا ېېې ونېېه ليکېېو اونېېه ليکېېل شېېي‪ ،‬خبېېر ایېېر نېېه‬
‫جوړ ‪ ، ،‬توونه او يوزنه ړ مفهو نه پيسا کو ‪.‬‬
‫که څوک وشی ز ه کو ‪ ،‬ا ې ويز ه کو ‪ ،‬تېوونه کېو او تېوونبي یېه‬
‫؛ لېه شېک‬ ‫کې لر ‪ ،‬ا ټول و نا او ليکلو لېه برکتېه‬ ‫يومي او ا کتا په ال‬
‫پریه په پېر مختللېي ټولنېه کېې لېه و لېو او خبېرو څخېه ليکلېو برخېه لېوړه ه‪ ،‬کېه‬
‫انچاني ټولنه ړغه وخت ی سد پوړونېو یېه اليپرانچېتی شېي‪ ،‬چېې خلکېو یلې پېه‬
‫کې و ؛ په څه چې پوړې‪ ،‬ړغه وليکي‪.‬‬ ‫ال‬
‫یل وال یفکر په یوت‪ ،‬الفاظو له یرکيب نه ټولنيوو پيښو جېا باسېي‪.‬‬
‫‪ ،‬چې موږ ليکنه وکيو‪ ،‬خپېل او ټېولنيو ړو ېت یلې پېه‬ ‫ا کاي ړغه وخت م کی‬
‫ډول فرړنک يڼاو وکيو‪.‬‬ ‫واسطه و لوو؛ او په‬
‫‪ -١-١‬د ليکوالۍ ګټه‪:‬‬

‫ګټه اسې ګڼی شو‪:‬‬ ‫په لنډه یوګه ليکنې او ليکوال‬
‫په فر او ټولنې پوي اړونس مچېالې لېه ويکېېسو ژوغېول کېې‪ . ،‬کلتېوي‬ ‫‪-1‬‬
‫پانګه خونس کو ‪.‬‬
‫‪۱‬‬
‫په ټولنه او ټولنې پوي اړونس معلومات ياټوليسا شي‪ ،‬خونس کېې‪ ،‬او‬ ‫‪-2‬‬
‫او‬ ‫ډول فرړنګېېي ز رمېېه پيېېسا کېېې‪ ، ،‬کېېه نېېو ليکېېوال ټېېولنې فرړنې‬ ‫پېېه‬
‫کلتوي محافظ ړ ګڼل کې‪. ،‬‬
‫له برکته ليکوال او ټولنه الته ړو ت پيسا کو ‪.‬‬ ‫ليکوال‬ ‫‪-3‬‬
‫یل ې تېېويولو لليکېېوال م لېېه برکتېېه زمېېوږ لماغېېيم خونېېس کېېې‪ ،‬او‬ ‫‪-4‬‬
‫وبايه یح‪،‬يا پر مهال ال خونسويه کې‪. ،‬‬
‫‪ ،‬خونس او تکی ويکول کې‪ ،‬او ی سد لوړیيا یېه‬ ‫حاللاوس هالم یه ين‬ ‫‪-5‬‬
‫مو ړڅو ‪.‬‬
‫ليکېېوالي اوس ې هال یېېه لېېه يایلېېونکي سېېره پيونېېس ويکېېو او نچېېلونو یېېه‬ ‫‪-6‬‬
‫زمانې یياو پر منطا الکتيکي بافت لغوټهم ويکول کې‪. ،‬ل‪ ۸۸2 :۸‬م‬
‫ا ونه‪:‬‬
‫‪ ،‬چېېې ړ ېېس یلې او ليکنېېې لېېه‬ ‫مچېېل انانو ېېو لېېه و ېېاړونو څخېېه ا‬
‫ويوسېته مچېل انانو پېه‬ ‫کاغېذ پېرمو خونېس کېي‪ .‬او لېه‬ ‫برکته ې الهي کی‬
‫زړونو او مړنونو کې ا پر ا لحکم شو‪.‬‬
‫اسی په لومي و کې ا له مچل انانو ش ېرهل‪۸۰‬م ینو یه يسيسه؛ ړ سغو‬
‫مچل انانو په خپلو ړلو لو او طبېا تي یجربېي پېوړې سېره وکېوال شېوا ‪ ،‬الهېي‬
‫کی لیراد مجيسم يا ټول او یسو ی کي ‪.‬‬
‫ک ېت‪ ،‬تېکی او‬ ‫یر ټولو سېتره مچېا له ا ه چېې اهللل م ېو ېل بيېا یلې‬
‫ېېېا و ؛ لکېېېه‪:‬ل د وَالْ‪َ،‬لَېېې ِ وَمَېېېېا‬ ‫اړ يېېېت پېېېه خپلېېېه سېېېتا ي او سېېېوګنس ويبانېېېس‬
‫چْطُرُودَلال‪،‬ل ‪۸/‬م ل ‪ :2‬م‬
‫م حُېرا پېه غېاي کېې حوېرت‬ ‫او کله چې پر جنا حورت يسېول اکېر ل‬
‫یلې پېه اړ يېت‪ ،‬ايزتېت او حک ېت‬ ‫جبرائيل اميی له خېوا وحېي يایلېه‪ ،‬نېو بيېا ړې‬
‫َلَ َ بِالْ‪َ،‬لَ ِل‪4‬م َلَ َ الْإِنْچَادَ مَا لَ ْ عْلَ ْلالعلا‪5/‬م‪.‬‬ ‫خبر وشو ؛ لکه‪ :‬الَذِ‬
‫‪۹‬‬
‫لنډه ا چې لليکوالي انچاد فکر او ژبې حک يانه پنبونه ه‪ ،‬چې یل‬

‫پېېه واسېېطه شېېکل پيېېسا کېېو او ړغېېې پېېه وسېېيله برېېر او برېېر ټېېولنې ړو ېېت‬
‫لوي خپلېو ‪.‬م ړغېه څېوک یلې چلېولی شېي‪،‬‬ ‫خونس کې‪ ،‬او ی سد او پرمخت‬
‫‪ ،‬خېو یل ېوال کېېسل‬ ‫فکر ې په یابو کېې و ؛ چېا خبېره امپراطېوي کېېسل آسېاد‬
‫سخت!!!‬
‫‪ -2-١‬ليکوالي يو غوره ((فن)) دی!‬

‫‪ ،‬لېه‬ ‫ليکوالي انچاني مسني ړو ت لومي یېس او ی ېسد زي ېی اصېل‬
‫پوي اړه لر او غه کېاي‬ ‫ړ س امله [ل برر ت ټول و اړونه په یل او ليکوال‬
‫ېل‬ ‫و فی او منک ی ر ی په نتيجه کې خپلېېساال شېي؛ عنېې ليکېوالي ېو فنېي‬
‫‪ ،‬چې کلتوي یفکر او ړڅو یه اړیيا لر ‪.‬م] ل‪۸۹:۸‬م‬
‫برر ټولو معلومایو او پوړنو یه ل او فی وا ي‪ .‬ل او پوړه ړغېه پوړنېه‬
‫‪،‬ېل پېه‬ ‫او شت نې ه‪ ،‬چې انچاد له فکر سره کاي لېر ‪ ،‬فکېر ېې ياز ه کېو او‬
‫آزما ش ا کې ې یجو ه او یحليلو او فرغيې ا نکر ېې پېه بڼېه ېې وړانېس‬
‫لې ‪ ،‬ایتصېا ‪،‬‬ ‫یه ل او پوړه وا ي؛ لکه‪ :‬فلچفې ل ‪ ،‬ډاکتر‬ ‫کو ‪،‬‬
‫حس ث‪ ،‬ف‪،‬ې‪ ،‬یفچير‪ ،‬یاي و او نويو‪ ...‬ل ‪ .‬ل ‪4۱2 : 4‬م‬
‫کله نا کله ينې اصطیحات سره مغالطېه او ګېډوډه‪ ، ،‬عنېل اسېې و ېل‬
‫‪ ،‬چېېې‬ ‫!م‪ ،‬خېېو ا خبېېره ېېا ول غېېروي‬ ‫کېېې‪ ، ،‬چېېې ليکنېېه او ليکېېوالي ړنېېر‬
‫لليکنېېه م اي ېېت او ی ېېر ی پېېه وسېېيله شېېکل پيېېسا کېېو او غېېه شېېکل ړغېېه وخېېت‬
‫‪ ،‬چېې للړنېرمم‬ ‫برپيه‪ ، ،‬چې فنېي ړو ېت ومېومي‪.‬م عنېې ليکېوالي مخکېې لېه‬
‫او ړغېې بهيېر او اړ يېت پېه برخېه کېې فکېر‬ ‫و ‪ ،‬للفیمم ګڼل کې‪ ،‬؛ ليکوال‬
‫يلو ل للړنرمم ګڼی شو‪.‬‬
‫لېېومي بېېه للړنېېرمم او للفېېیمم یېېوپير وکېېيو او بيېېا بېېه څرګنېېسه کېېيو‪ ،‬چېېې‬
‫او که فی؟م‪.‬‬ ‫ليکوالي لړنر‬
‫‪۸۷‬‬
‫فی او ړنر یوپير او ويیوالی ‪:‬‬

‫الف‪ -:‬فی؛‬
‫‪ :۸‬انچاد بسني غيو په وسيله شکل مومي؛ څومره چې په ېوه کچېب او کېاي کېې‬
‫په منط‪،‬ي ډول او پوړې سره مهايت یر السه کوو‪ ،‬پېه ړ اغېه انېسازه فنېي پوړېه مېو‬
‫ز ایي‪. ،‬‬
‫وه فني کاي یر سره کولو لپايه لفکر او بسد نوي غي م لکه السېونه‪ ،‬پښېې‪...‬‬ ‫‪:2‬‬
‫اوبېسلو‪ ،‬موسېي‪،‬ي ز ه کولېو‪ ،‬مېوټر‬ ‫په کاي لو ‪ ،‬؛ لکه‪ :‬ن‪،‬اش ‪ ،‬یرکاڼ ‪ ،‬غال‬
‫چلولو او‪...‬م نېويو کېايونو یرسېره کولېو لپېايه الزمېه ه‪ ،‬بېسد غېي بيابيېا او پېه‬
‫واي‪ ،‬واي فعاليت وکي ‪ ،‬څو زموږ له غوتتنو سره س کاي یر سره شي‪.‬‬
‫اوبسلو په کېاي کېې مهېايت یېر السېه کېيو او ېا موسېي‪،‬ي‬ ‫‪ : ۸‬که وغواړو غال‬
‫سره سې وباسېو‪ ،‬الزمېه ه‪ ،‬پېر لېه پچېې ی ېر ی وکېيو‪،‬‬ ‫و آلې غ‪ ،‬له خپلې خوت‬
‫لنډه اليه ه‪.‬م‬ ‫لي پوړې او کامياب‬ ‫لی ر ی او م اي ت‬
‫‪،‬‬ ‫په کاي کې بر اليتو ړغه مهېال شېونی‬ ‫ليکوال‬ ‫‪ :4‬نويو کايونو یر څن‬
‫لي او ل ي ډګر کې خپل کيو‪.‬‬ ‫چې لکينې ماړرانه خيال و فکر په‬
‫سه يول پېه کېې بېسد ېي‬ ‫‪ :5‬فی؛ انچاد فکر او بسني غيو ګډه بر ا ه‪ ،‬چې‬
‫لر او فکر په حک خو له فکر ه بانس شکل مومي‪.‬م‬
‫‪ :6‬فی؛ ی ر ی او یکراي په لي کې ړو ت مومي؛ کنت آپل په نکر‪ :‬لل حرکي او بيا‬
‫له امله زمېوږ غېي وړیيېا مېوميم کېه نېو فېی ړې زمېوږ پېه مړېی کېې‬ ‫لي احچا‬
‫یجچې پيېسا کېېو ؛ فېی طبعيېېتل انچېاد لېه مړېېی څخېه بانېېس نېي م او ژونېېس‬
‫له املېه ړو ېت مېومي او پخېې‪ ،‬؛ نېه ېواز‬ ‫موجو ‪ ،‬بسد غيو بيا بيا ی ا‬
‫؛ لکېه‪ :‬مايغېه څنګېه الېه‬ ‫انچانانو‪ ،‬بلکې ټولو ژو و په برخه کې مطالعې وړ‬
‫ګڼی شومم‪ .‬ل‪۸۸۰ : 5‬م‬ ‫ل اسا‬ ‫جوړو ؟ اړیيا مهايت او فني‬
‫کې يا ي‪:‬فی لل‪ fan‬یه‪art‬م و ی شو‪.‬مم ل‪2۷۷۹ : ۱‬م‬ ‫‪ :۰‬پښتو‪ -‬انګليچي یامو‬
‫‪۸۸‬‬
‫‪ :۱‬فی ل‪fan‬م نر ل ‪ -‬فنود‪ ،‬صنعت‪ ،‬ټکنيکو وړیيېا او یا ېسو مج و ېه ه‪ .‬ل ‪: ۸2‬‬

‫‪۰۸۱‬م‬
‫‪ :۹‬په فی کې موا او شياد لیوکيم انچاد غيو په واسطه یغير شېکل مېومي او‬
‫خا مېوا پېه پخېو بېسلي‪ ،‬؛ لکېه‪ :‬لرګېی چېې بخېاي مهېايت لېه وجهېې پېه يوازه‬
‫ه‪ .‬ل‪۸۰۸ : 2۰‬م‬ ‫بسلې‪ ، ،‬خو انتکا ې انچاد شعوي لي‬
‫؛ فېی او‬ ‫‪ ،‬خو ګډول ې ړ انصا نېه‬ ‫‪ :۸۷‬لفیم او لړنرم بېلول ستونووي کاي‬
‫‪ ،‬مګر فی فو کي وړیيا‬ ‫ړنر واړه له فکر او انس رې او یع‪،‬ل څخه بې نيازه نه‬
‫له الي خپلې‪. ،‬‬
‫‪ :‬ړنر ل‪Art‬م‪:‬‬
‫‪ :۸‬ړنر ل‪hunar‬م‪Art.skill‎=‎‬م ړ و لی شو‪ ،‬عنېې ړنېر فکېر ل‪skell‬ملمهېايتم‬
‫‪.‬‬
‫‪ :2‬ړنېېېر فطېېېر او غر ېېېو و شېېېت ني ه‪ ،‬عنېېېې برېېېر پېېېه خټېېېه کېېېې اخښېېېل شېېېو‬
‫تکاينسهلپس سهم ه‪.‬‬
‫‪ ،‬چې لړنرم په ټولو ډولونو ل يسام ‪ ،‬مجچ ه‬ ‫‪ :۸‬ړنر؛ ټولنيو شعوي و ډول‬
‫جوړنې‪ ،‬حکاک ‪ ،‬مع اي ‪ ،‬موسي‪ ، ،‬خ طېاط ‪ ،‬نڅېا او شېعرم کېې ېاد پېه بېېل‬
‫بېل ډول څرګنسو ‪.‬‬
‫‪ :4‬ړنر ل‪hunar‬م نر_ _ فی‪ ،‬ک ال – جوړر‪ ،‬کچب لپښتو‪،‬پښتو سينسم ‪۸۷۰2‬‬
‫کې يا ي‪ :‬للړنرله‪،‬دم پيره‪ ،‬صنعت‪ ،‬فی‪،‬کايبرجچته‪.‬مم‬ ‫يس فرړن‬ ‫‪ : 5‬حچی‬
‫ل‪۸۹۱ : 2۸‬م‬
‫ياک مړی او طبعيت امتوا په لي کې ړو ت پيسا کو ؛ کله شعر‪ ،‬چې‬ ‫‪ :6‬ړنر؛‬
‫پر شا ر ماحول اغېو و ‪ ،‬خو ماحول اغېو لېومي با ېس انچېاد لېه فکېر او‬
‫موا سره امتوا وکي او بيا ړغه اغېو په پاخه‪ ،‬تکلي‪ ،‬خيالي او متغيېر شېو‬
‫او فني ډول الفاظو او ړنر نويو ډولونو له لوي ميساد یه ياوو ي‪.‬‬
‫ړنېر مېسيک‬ ‫م په نکر‪ ،‬انچاد پر مړی ماحول اغېو‬ ‫‪ :۰‬ايسطو ل ‪ ۸۸2‬ق‬
‫‪۸2‬‬
‫یوليېس کېو او ړنېر‬ ‫احچېا‬ ‫ياکو ‪ ،‬مېاحول اغېېو‬ ‫او موا و مسلول په ال‬
‫خيال احياء کو او له ړغه ويوسته مهايت یر السه کولو لپايه الي برابر ‪ . ،‬ل‪: ۸‬‬
‫‪2۹۹‬م‬
‫نابغېېه او متفکېېر ړنېېر پېېوه انچېېاد لېېه خبېېرو ا نتيجېېه پېېه ال‬ ‫‪ :۱‬ايسېېطو غونېېس‬
‫او فېی خبېره‬ ‫يا ي‪ ،‬چې لړنر موا و یوليس مرکېو ړنرمنېس انچېاد مړېی‬
‫غې خبېر‬ ‫مهايت او پلټنې په بهير کې مونسل کې‪ ،‬او یرالسه کې‪. ،‬م لته به‬
‫لي م الونه ياوړو‪:‬‬ ‫یوغيح لپايه څو‬
‫اي مې ګلېېېېو لو کو ګېېېېویې ي ېېبينه‬ ‫سېېېېپوږميه سر وړېېېېه ياخېېېنه‬
‫چې زه والړه اللی اخېېېېېېلي يخېېېېېېېېېصېتونه‬ ‫پرود نيا وه‪ ،‬نی یېيامت‬
‫نېېېېېېېېېاو پښېېېېېېېتنه والړه ېې ه‬ ‫یر شاه‬ ‫یه په مېېېېو ېېېېېېېه مه ا چاي ‪،‬ه‬
‫لکه شنو لښېېېتو ینوي چې ل ېېېېېېبه شينه‬ ‫له زړه مې شيی لوګي ياخې‪،‬‬
‫لکه په کوي چا چې بل شي سره اويونه‬ ‫ا‪ :‬په مېېېېېېېاز ګر ګو ي یه ياغله‬
‫ل‪ 4۸5،۸۸2،2۸۷:۸۱‬م‬
‫په پويیه لنډ و کې لړنر انبويونهم په طبيعي ډول اسې اد ياڅرګنسو ‪ ،‬چې ل‬
‫ويکېو او ېو‬ ‫شا ر واطېف‪ ،‬احچاسېات او مېاحول اړونېس پېښېې سېره ال‬
‫انېسويني اګاړانېه‬ ‫منکو او من وي انبوي جوړو ‪ ،‬خو الفاظو یریيېب او ینکېي‬
‫مهايت باکيفيتېه تېوونه کېو ‪.‬م‪ .‬ړنېر برخېه ېې مړنېي یصېو ر جوړونېه او فېی ېې‬
‫ماړرانه بيا لونه ه‪.‬‬
‫لنډ ويامنبته کېسل اوړو ت پيساکول ې فني برخه ه اوله ړ سغولنېډ ومفهو‬
‫‪.‬‬ ‫اوخونساخيچتل ې فی جوړو ‪.‬‬
‫ړې فېی بېولي او ړې ړنېېر‪ ،‬نومېوړ ز ېایو ‪ :‬للفېېی او ا‬ ‫‪ :۹‬مح ې س نېواز طېاړر ا‬
‫ېوه شېا ر پېه کېی کېې‬ ‫خصوص ًا للشعرمم خپلېو صېر ی‪،‬اغېو ړنېسايه و ‪.‬‬
‫او معاشېېرت کېېپ ډهېېر واغېېح او ن ا ېېاد ليېېسلی شېېي‪ ،‬غېېه‬ ‫خپېېل ولېېپ معېېا‬
‫‪۸۸‬‬
‫کېېپ محلېېي پېښېېو یصېېو ر و او شېېعر ېېې ړنېېر برخېېه جېېوړوال شېېي‪.‬مم ل‪: 22‬‬
‫‪ 254،25۸‬م‬
‫لپايه څو‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ :۸۷‬ړنر او فی واړه له فکر او انس ښنې او یع‪،‬ل څخه بې نيازه نه‬
‫لېېي یح‪،‬ېېا‬ ‫فېېی ېېا ړنېېر پېېه یوګېېه‬ ‫فکېېر ېېوه مچېېاله يک نېېه کېېي ‪ ،‬نرېېي کيېېسا‬
‫ومومي‪ .‬ړ ساينګه په ل کې که ينې غي په کاي ونه لېو ‪ ، ،‬انچېاد ل ېي او‬
‫پوړنيو مطلب نه يامنبته کې‪ ،‬او په اصطیح نوموړ شی له لیو م په لفعل م نه‬
‫لې او ړنېر ېا لفکېر‬ ‫ېا ولو وړ ه‪،‬‬ ‫‪:۸۸‬‬ ‫ي واخله‪.‬‬ ‫اوړ ‪ ،‬ړ ساسې فی ړ‬
‫‪.‬‬ ‫بسد غي‬ ‫او فی څرګنسولو ا‬ ‫او مړیم‬
‫‪،‬ېل‪ ،‬مړېی‪،‬‬ ‫لپايه‪ ،‬چې‪ :‬لل ل ‪ ،‬فی او ړنر پېر انچېاد مېاحول اغېېو او‬ ‫‪:۸2‬‬
‫انچاد لوړ فکر محصول ه‪.‬مم‬ ‫؛ ليکوالي ړ‬ ‫خيال او اطفې يک ز ‪،‬نسه‬
‫لپېايه غېويه فېی ګېڼی شېو‪ ،‬چېې احچاسېي‬ ‫ماړرانه یلې چلونېه او ليکېوالي‬
‫یع‪،‬ل او شعوي له انګيو سرچينو ياټوکي‪ ، ،‬خو حيوانات غه صېیحيت نېه لېر‬
‫او غه واک په اصل کې له نويو واک نيو سره سره انچاد یه اهللل م لېه خېوا ويکېي‬
‫م ا ينې نوي حيوانات ړ څه ټا پ کي او وليکی‬ ‫‪ .‬م کی بيوو لشا‬ ‫شو‬
‫نري ويکېوال ؛ مړنېي ينګونېو طبيعېي یبېايز‬ ‫شي‪ ،‬خو ليکنې یه احچاسي ين‬
‫ويکونېېه‬ ‫ويکېېول او پېېر ا‬ ‫او يامنبتېېه کيېېسو یېېه للړنېېرمم او ينګونېېو یېېه بيېېا ينې‬
‫لېېي کېېاي ل ېېي‬ ‫للفېېیمم ګېېڼی شېېو او ليکېېوالي فکېېر ړڅونېېو ز ‪،‬نېېسه او‬
‫مهايت او ړو ت ټاکلی شي‪.‬مم ل‪ ۸۰ :۸۸‬م‬
‫ليېل لالهېېامي او‬ ‫خبېر‬ ‫‪ : ۸۸‬ړنېر؛ طبيعېي سېرچينې لېر او فېېی مصېنو ي؛ او‬
‫ی ر ني شا ر کولم ړ کېسا شي‪.‬‬
‫لنډه ا چې‪[ :‬ليکوالي انچاد ماړرانه‪ ،‬باړسفه پوړې او بيا بيا ی ر ی فني شکل‬
‫؛ نېېو کېېه ېېې اهلل ي‬ ‫لپېېايه چېېې انچېېاد یېېه يسېېيسلی‬ ‫‪ ].‬او غېېه غک ېېت‬
‫َلَېېې َ الْإِانْچَېېېېادَ مَېېېېا لَېېې ْ‬ ‫َلَېېې َ بِېېېېالْ‪َ،‬لَ ِل‪4‬م‬ ‫الجليېېېل اسېېېېې ا ونېېېېه کېېېو ‪ :‬لالَېېېذِ‬
‫عْلَ ْلالعلا‪5/‬م‪.‬ل‪ : 2‬م‬
‫‪۸4‬‬
‫‪ -3-١‬ليکوالي ميراثي ښکارنده (پديده) ده که کسبي ؟‬

‫؛ غېه فنېي‬ ‫یير بحېث نتيجېه ا شېوه‪ ،‬چېې لليکېوالي فېی او مهېايت‬
‫مهايت بسد غيو په وسيله برپي ‪. ،‬م‬
‫پس خبره غ‪، ،‬و‪ ،‬چې ليکوالي موږ یېه لېه مېوي او پېیي او نېويو‬ ‫او‬ ‫او‬
‫مخکې اسیفو لنيکونوم په ميراث يايسيسلې او يايسې‪ ،‬او که ې موږ کچبوو؟‬
‫له ا بي پلوه په و نا او ليکنه کې ل ل م کل ه نه کايول کې‪ ،‬؛ م یً وا و چې لې‬
‫‪ ،‬بلکې وا و‪ ،‬چې خطابې ا خبر کولو فېی‪ ،‬ليکېوالي‬ ‫خبر کول ا ړ ليکل‬
‫فی کل ه کايو ‪.‬‬ ‫ليې یه ړ‬ ‫ا غه‬
‫موږ ګويو چې په بازايونو کې په لچګونو‪ ،‬زيګونو‪ ،‬لکونېو او آد ميليونېو‬
‫خلک شته او ېا ړې ډهېر شې ېر خلېک پېه تېوونبيو‪ ،‬پوړنبيېو او نېويو ز ه کي يېو‬
‫کچب لپېايه الزمېه‬ ‫ا ونو کې يسونه وا ي‪ ،‬خو ټول ليکوال نه و ؛ ليکوال‬
‫هلموق‪ ،‬ی ر ی‪ ،‬مطالعې‪ ،‬پوړې او حرفو کايم یه ايزتت ويکيو‪.‬‬
‫‪ ،‬چې ز ات شې ېر باسېوا ه خلېک آد اسېتا اد ړې ليکنېه‬ ‫ډهر ليسل شو‬
‫نري کوال او که ليکوالي کوال شي‪ ،‬خو فني ليکنه نري کوال ؛ له فني ليکنې‬
‫م‪ .‬بېې سېوا ه‬ ‫څخه مطلب لخلېک پېه لنېډ او واغېح ډول پېه ېوه موغېوا پوړېول‬
‫خلک شا راد و ‪ ،‬مګر ليکواالد نه! پويیه موغوا په ډاګېه کېو ‪ ،‬چېې تېې او‬
‫غويه ليکنې لپايه با س ډهر مرا او ی ر ی وکيو او خپلې ليکنې فی استا انو یېه‬
‫ويوتييو‪ .‬لکه څنګه‪ ،‬چې لخطم حچی خط ته کېسو لپايه الزمه ه ډهر مرېا‬
‫وکېېيو او ک ېېال پېېوړ یېېه ويسېېې‪،‬و‪،‬‬ ‫وکېېيو او وي ېېې پېېه یېر ېېسو سېېره پرمختې‬
‫ه‪.‬‬ ‫ړ ساسې ليکوالي ړ‬
‫؛ له ړ ېس‬ ‫ل ي او یجربې ژونس محصول شو فی‬ ‫ليکوالي انچاد‬
‫ليېېېه‪ ،‬جنټکېېي لويا تېېېيم م لېېې انچېېېاد‬ ‫‪ ،‬نېېېه مېېوي ي‬ ‫املېېه کچېېېبي بهيېېر‬
‫شخصيت او ل ي ړو ت په جوړولو کې ډهر يول لر ‪.‬‬
‫‪۸5‬‬
‫ليکنه کول استعسا او پوړه غواړ ‪ ،‬خو کچب کېول ېې ی ېر ی غېواړ او‬
‫ړ ېرېېنی ړو ېېت لېېوړو ؛ لکېېه بېېوټي او ګېېید چېېې پرخېېې او اوبېېو یېېه اړیيېېا لېېر ‪،‬‬
‫مچېېلک پياوړیيېېا ړېې پېېه کچېېب او ی ېېر ی پېېوي اړه لېېر ‪.‬‬ ‫ليکنېېې او ليکېېوال‬
‫ليکوالي ماړرانه‪ ،‬پوړه ه‪ ،‬چې ی ر ی او کچب سحر له الي غنامنس یرالسېه‬
‫کو ؛ ليکوالي کچبې پس سه ه‪ ،‬چې مهايت په سيی او ي ا کې غوټو وړلو‬
‫له الي تکی یرالسه کو ‪.‬‬
‫به يشي‬ ‫چې غوټې پچې وړي په ال‬
‫چا و ل چې په ي ا کې ګوړر نرته‪...‬‬
‫کو ‪:‬‬ ‫موق خبره ال موږ ړس یه ن‪،‬‬
‫آد ينېېې خلېېک فینکېېي ېېا بچېېتانکي یېېه الهېېامي شېېا ر وا ېېي؛ پېېه ‪ ...‬خېېسا ل م‬
‫سېره سېره تېه شېعر و لېو‬ ‫فول شو ‪ .‬شعر ې يواد شېو‪ ،‬ا يسېته ه‪ ،‬خېو لېه‬
‫فېېی لېېه ا ېېر بهېېر مهېېايت‬ ‫لپېېايه ال ډهېېر ی ېېر ی یېېه اړیيېېا لېېر او شېېعر ليکېېوال‬
‫!!!‬
‫ينښېېت او‬ ‫‪ ،‬چېېې متخصېېل ليکېېوال او فنېېي ليکېېوال‬ ‫ړ ېېسا ليېېل‬
‫ايزتت ليکنې په نيا کې اړ يت پيسا کو ‪.‬‬
‫‪ -4-١‬هغه ټکي چې بايد په ليکوالۍ کې په پام ونيول شي!‬

‫غېه کېاي لپېايه‬ ‫که وغواړو چې فني او تېه ليکنېه وکېوال شېو‪ ،‬الزمېه ه‪،‬‬
‫وړیياو پيسا کيو او ليکنېې غېويه چلنسونېه پېه پېا کېې ونيچېو‪.‬ل مچېلکي کېاي‪،‬‬
‫ی ر ی او ليکنه وکيو‪.‬م‬
‫ليکنه په لومي سر کې للامیمم ه‪ .‬اوا میء په لغت کې مهلېت ويکولېو او‬
‫؛‬ ‫ډکولو یه وا ي‪ .‬اوپه اصطیح کې ‪:‬ل خپلې ا بل خبر په صېحيح ډول ليکېل‬
‫یېه امېیء‬ ‫که څوک له انه څه نري ليکلی او بل ليکنېې لېه مخېې څېه وا ېي‪،‬‬
‫نرو و ی ‪.‬م ل ‪۸۰ :2‬م‬
‫‪۸6‬‬
‫‪ ،‬چې موږ آسانه او فني ليکنېې لپېايه اصېولو او اليتېوونو‬ ‫ړ سا المل‬

‫یه اړیيا لېرو‪ ،‬کېه لېه فنېې الي ل ليکنېې یرېې ډکېې کېيو؛ تېې او فنېي ليکنېې‬
‫لپايه با س النس ټکو یه پاملرنه وکيو‪:‬‬
‫‪ :۸‬څه په بايه کې ليکنه کوو؟‬
‫‪ ،‬ړنېر‪ ،‬ایتصېا ‪،‬‬ ‫واي له وايه با س له ېاد سېره فکېر وکېيول سياسېت‪ ،‬ا‬
‫وي نيو اخلي او خايجي پېښو‪ ،‬یخلي‪،‬ي پنبونو ا کېومې بلېې موغېوا پېه برخېه‬
‫کېېې ليکنېېه کېېو ؟ پېېه خپلېېه با ېېس غېېې پوتېېتنې یېېه ېېوا پيېېسا کېېيو‪ .‬لېېه څېېه ی رکېېو‬
‫ويوسته ا ل اړیيېا احچاسېوو اصېلي مېوي او ېا پيېسا کېوو او ېا ړې لې‪ ،‬یېر لې‪،‬ه‬
‫یخليا کولو لپايه فکر خو ود یه اليه اوايوال شو‪.‬م‬
‫‪ :2‬کومې اړیيا له مخې ې ليک ‪ ،‬ا ليکنه کو ؟‬
‫انچاد فکېر خو ېود او جچې ي یحېرک لپېايه یېر ټولېو مه ېه لانګيېوهم‬
‫سه المل جېوړو ‪ .‬حرکېت؛ فلچېفې پېه حُکې ل ژونېس و‬ ‫اړیيا ه‪ .‬اړیيا حرکت‬
‫موجو ایو پا ښت اصل ګڼل کې‪. ،‬م ل‪2 :۸۸‬م‬
‫اساسېېي‬ ‫اړیيېېا‪ ،‬خو ښېېت‪ ،‬حرکېېت‪ ،‬لټولېېو بېېاالخره مونېېسنې او کاميېېاب‬
‫و فرړنګي غويه او برجچته اصل په یوګه ومنو‪،‬‬ ‫شرط بلل کې‪ . ،‬که موږ ليکنه ل‬
‫کېيو‪.‬م چېې کلېه مېو ليکنېې‬ ‫نو لکه ژونېس اساسېي یېوکي بېه ويیېه اړیيېا احچېا‬
‫کيه‪ ،‬ويسره س ې موغوا ليکلو یابيا کوو‪ ،‬په ليکنه پيل کوو‬ ‫اړیيا احچا‬
‫او په ليکنه کې کاميابي یرالسه کوو‪ .‬لپه غه کاي کې موغوا یرخيل له مخېې‬
‫‪.‬م‬ ‫اړ ی‬
‫‪ :۸‬ليکنه مې څېينېوه لیح‪،‬ي‪،‬يم بڼه لر ‪ ،‬که مویي؟‬
‫له اړیيا ويوسته غه يک او پوړه ډهره مه ه ه‪ ،‬چې خپېل کېاي لېوي یېه‬
‫ی رکو ويکيو‪ .‬لزه څېينه کو او که ړنر ن رليک ؟م‪.‬‬
‫الف‪ :‬څېينه‪ ،‬زموږ له مړېی څخېه بانېس پلټنېې او کېاي یېوکي غېواړ ‪ ،‬خېو‬
‫ړنر ن رل مړنيم پلټنې لیخليام یه ډهره انګي کې‪ . ،‬لل څېينې لپايه څېينې‬
‫‪۸۰‬‬
‫بيیبېل ميتو ونه په پا کېې لېرال شېو او پېه یخليېا کېې طبيعېي تېکیوو ل ېی‬
‫تا چېت‬ ‫‪ ،‬که په پنبونولا جا ونوم کې الهېا‬ ‫لټول مناسب او مچلکي کاي‬
‫معتبر څپرکی جوړو ‪.‬مم ل ‪6۱ : ۸۰‬م‬
‫‪ :‬که مېو څېينېه کولېهل موغېوا با ېس کېره کېيو او لېه ړغېې سېره برابېر مېوا‬
‫کتابتود او نويو منابعو کې ولټوو او که مویي وه نېو ا بېي ټېوټې او ويسېره اړونېس‬
‫شياد ا انګي یفکر او مهال یه ايزتت ويکيو‪.‬م‬
‫؛ م یً‪ :‬څېينېوه م‪،‬اله ډهر وخت او ډهېره پلټنېه‬ ‫و وخت کاي نه‬ ‫‪ :‬څېينه‬
‫‪،‬‬ ‫غواړ ‪ ،‬خو مویي ليکنه محسو او مرخل وخت غواړ ‪ .‬او یخلي‪،‬ي ا ر ته‬
‫چې په و وخت کې برپي شي‪ ،‬کنه لومينی يک او موق بيا یغيير کو ‪.‬‬
‫په اصطیح ړغه یوه ه‪ ،‬چې لطافت لنازکواليم او تېکی‬ ‫‪ :‬موق؛ ا‬
‫‪.‬‬ ‫يک کو او ړنر خاونساد ويیه ډهر اړ‬
‫خسا بښلی ګل پاچا الفت په و نا لکه‪ :‬لڅنګه چې انچاد په خوله کې‬
‫‪ ،‬چې ړغه لما ‪،‬هم ه‪ ،‬ړ ساينګه په انچانانو کې بله یوه ړ‬ ‫څکلو یوت موجو‬
‫موجو ه ه‪ ،‬چې کی په خونس ړ پوړې‪ ،‬او نوي ويبانس پوړوال شي‪.‬م‬
‫نو مویي ليکنې له فطر استعسا څخه یوت اخلېي‪ ،‬پېه غېو ليکنېو کېې‬
‫یفکر‪ ،‬خيال‪ ،‬پوړې او انچېاني يک یېوت ډهېر موجېو و ‪ .‬ا ډول يامنبتېه شېو‬
‫آ ېېاي ړنېېر تا چېېت ډهېېر لېېر ؛ سېېلي موق یېېوت یخلي‪،‬ېېي آ ېېايو بنچېېو جېېوړو ‪.‬‬
‫‪ ،‬چېې لا بېي پوړېه ېواز پېه ز ه کېيه کولېو نېه حاصېلې‪ ، ،‬بلکېې‬ ‫ړ سغېه سېبب‬
‫مویي برخه ې یوت ز ېایو ‪.‬م څېينېه لټېونې مهېايت لېه املېه پيېاوړ کېې‪ ،‬او‬
‫خيال او موق پرمو و ه مومي‪.‬‬ ‫یخليا فر‬
‫‪ :4‬مړني ج توالی لاما ه ګيم‪:‬‬
‫‪ ،‬بلکې ټول ژونس په‬ ‫او ليکنه کې مه‬ ‫غه اصل نه واز په ليکوال‬
‫چايو کې مه اصل جوړو ؛ په یخلي‪،‬ي او یخ‪،‬ي‪،‬ي ډګرونو کې یخييل او پلټنې‬
‫مهايیونه ليکنه پاوړ کو ‪ .‬په ل ي‪ ،‬ويزشي‪ ،‬سياسي او ژونس ګڼ ش ير نويو‬
‫‪۸۱‬‬
‫اړخونو کې کايونو په کولو ا یرسره کېسلو کېې آسېانتياو يامنبتېه کېو ‪ .‬ېوه‬
‫کاي یه مخکې له مخکې یياي او چ توالی ا معنا لر ‪ ،‬لکه ني ا ي کاي مو‪ ،‬چېې‬
‫له مخکې ې کېي و ؛ پېه یېېره پېه یخ‪،‬ي‪،‬ېي او ا بېي ډګرونېو کېې چ تېوالی‪ ،‬مېوږ ژي‬
‫غه کاي ګټه ا ه چې‪:‬‬ ‫ړس یه يسوال شي‪.‬‬
‫ياوړو‪.‬‬ ‫الف‪ :‬موږ یفکر لپايه وخت او موی په ال‬
‫‪ :‬په غه بهير کې کوال شو‪ ،‬یح‪،‬يا کاي یوکي ړ برابر کيو‪.‬‬
‫‪ :‬آد پېېه یخليېېا کېېې لېېه مخکېل نېېوادم مونېېسل او فکېېر فوېېاء جېېوړول‬
‫ليکنې یوت ز ایو او ا بي او ل ي ني خيالي است راي پياوړ کو ‪.‬‬
‫‪ :‬مړنېېېي چ تېېېوالی‪ ،‬ژونېېېس پېېېه پراخېېېه ډګېېېر کېېېې ‪ ،‬يایلونکېېېو کاميابېېېه‬
‫فعاليتونو یرسره کولو ز ر ويکو ‪.‬‬
‫پېېېه ا بېېېي ډګېېېر کېېېې ليکېېېوال لېېېه لماغېېېي‪ ،‬حېېېال او يایلېېېونکيم سېېېره یېېېي‬
‫لوړو پوړ و یه ې له انه سره لې‪ ،‬و ‪..‬‬ ‫او کامياب‬
‫ړې‪ :‬له مخکې چ توالی يایلونکي سترو یح‪،‬ي‪،‬ېي کېايونو پېه یرسېره کولېو‬
‫ياکېو او کېېسا‬ ‫او ا نه یر سره کولو کې ل کاي وړیيا او اټکلم انېسازه پېه ال‬
‫شي موږ کاميابه شو‪.‬‬
‫‪ :5‬ليکنې لپايه موا و برابرول‪:‬‬
‫‪:‬‬ ‫ليکنې په کاي کې موا و برابرول په وه ډوله‬
‫الف‪ :‬مړني موا ‪ ،‬لکه‪ :‬یح‪،‬يېا پېه کېاي کېې چېې ېو تېه نېواد مناسېب موې ود‬
‫لپايه لټو ‪ ،‬ړ ساسې په ا بي ني کېې لیخيېلم لیفکېرم پېه لېي کېې انبېوي وه بڼېه‬
‫پيېېسا کېېو ‪ ،‬خېېو خي ېالي یخيېېل مو ې ود مفهېېو ک ېېووي کېېو ؛ ليکنېېې لپېېايه‬
‫لمړني چ توالیم ليکنې موا و په برابرولو کې مرسته کو ‪.‬‬
‫ليکېوال یخليېا‬ ‫په مړی کې موا و او مو ود ژونس کول‪ ،‬نېه ېواز‬
‫او ليکنې په کاي کېې مرسېته کېو ‪ ،‬بلکېې پسغېه کېاي سېره ليکېوال پراخېه موې ود‬
‫آفر ني ړ کوال شي‪ ،‬چې بيا ويوسته سترو ليکوالو په ليکه کې ي ‪. ،‬‬
‫‪۸۹‬‬
‫‪ ،‬چېې مېوږ پېه یح‪،‬ي‪،‬ېي ډګېر‬ ‫‪:‬محيطي موا ؛ ړغه آسانيتاو برابېرول‬
‫کې پياوړ کوال شي‪ ،‬لله یل ‪ ،‬ک پيوټر او کتا څخه نيولي بيېا یېر ټولېو مه ېو‬
‫و وړ یح‪،‬يا لپېايه جوګېه‬ ‫موا و چې څېينې پر مهال پکاي ‪ ،‬؛ یر السه کوو او‬
‫مېوا و برابرولېو پېوي اړه‬ ‫کې‪،‬و‪.‬م په ليکنه کې لزموږ پياوړیيېا پېه مړنېي او مېا‬
‫لر ‪.‬م‬
‫کايولوم له مخکې برابرول پېه موغېوا کېې‬ ‫‪ :‬لمړني فاکتونهم او لما‬
‫ی رکو او یي‪،‬ې ليکنې واک په موږ کېې پيېاوړ کېو ‪ ،‬آد یخليېا ايا ه پيېاوړ‬
‫کو او ينګيی یخيل واک ني يابښي‪.‬‬
‫‪ :6‬يست او پر ا یلفظ‪:‬‬
‫الف‪ :‬په پښتو ژبه کې لو نېام او لليکنېېم یېر مېنځ یېل لپېايه سېتونو او‬
‫ينېېو‬ ‫ويوسېېتيو وختونېېو کېېې خېېو غېېه اصېېل‬ ‫‪ ،‬آد پېېه‬ ‫یوپيرونېېه موجېېو‬
‫‪ ،‬چېې لڅېه ډول‬ ‫او ته ليل ېې ا‬ ‫ليکوال له خوا په السي ډول ال پچي ګډوډ‬
‫غ‪، ،‬و‪ ،‬با س ړغچې ې وليکو‪.‬م پر ا خبره ه‪ ،‬مګر ن ګيیياو ړې لېر او ړغېه‬
‫ومې کره پښتو ليکنې معياي ک ووي کو ؛ بېلګې په ډول‪:‬‬ ‫ا چې‬
‫‪ :۸‬ا ړلک ه‪.‬لمرکو پښتو او لهجهم‬
‫‪.‬ل جنو غربي لهجهم‬ ‫‪ :2‬ا ړلک‬
‫‪ :۸‬ا الک و‪ .‬لجنوبي‪ ،‬مچو و لهجهم‬
‫‪ :4‬ا لک ه‪ .‬ل لو س به لهجهم‬
‫؛ زمېوږ ټولېو خلکېو لهجېې پېه‬ ‫له پلوه يستې‬ ‫پويیه ډول ټولې ج لې و ن‬
‫م‬ ‫‪ ،‬مګر معياي ليکنې پر یله او یرازو غه ج لېه چېې ل ا ړلېک‬ ‫زړه پوي‬
‫يسېېته بر ښېېي ل يهېېي شېېخل ل ام غې ير مفر مېېذکر‪ ،‬نېېو لخلېېکم ړې مېېذکر او‬
‫مذکر په بڼه ګر انې‪. ،‬‬ ‫مصرفي الح‪،‬ه ړ‬ ‫ل‬
‫‪ :‬څه چې وا و با س ړغه ړ اغچې ې وليکو‪ ،‬خو ل استاد او ړنېر ن ېرم‬
‫احچېېا‬ ‫فېېر‬ ‫‪ .‬اسېېتاد او ړنېېر ليکنېېه لنېېه ېېواز‬ ‫خبېېر مچېېت نی‬ ‫لېېه‬
‫‪2۷‬‬
‫پالېېل او‬ ‫لې‪ ،‬ونکېېي و ‪ ،‬بلکېېې ټېېولنيو احچاسېېات ړې يانغېېاړ او ټېېولنيو احچېېا‬
‫خپله ژبه او خپل چاپير ال غواړ ‪.‬م‬
‫‪.‬‬ ‫‪ -:۰‬ګرامر اصولو په پا کې يلو ل غروي‬
‫؛ غېېه یوا ېېس نېېه خلکېېو پېېه خبېېرو کېېې‬ ‫ګرامېېر ژبېېې یوا ېېس او اصېېول‬
‫مرا ایې‪ ،‬او نه په ړنر او استاني ليکنو کې‪....‬‬
‫‪ ،‬چېې پېه لېو ال‬ ‫ړ ساينګه په وي ينېي ژونېس کېې ړې څېوک ناچېاي نېه‬
‫غېېېه یوا ېېېس پېېېر ېېېاد ومنېېېي‪ ،‬ېېېواز او ېېېواز ګرامېېېر یوا ېېېس پېېېه تېېېوونبيو‪،‬‬
‫کويسونو‪ ،‬پوړنتونونو کې لوستل کې‪ ،‬او په ليکلو کې مرا ایې‪. ،‬‬
‫ګرامر یوا سو او اصولو لمرا تيېسو او پېه پېا کېې يلو لېو یېر ټولېو‬
‫غېېو اصېېولو پېېه وسېېيله‬ ‫تېېه بچېېتر او ېېا "ليکنېېه ېېا ليکېېوالی" ه‪ ،‬چېېې ډهېېر ژي‬
‫مفهومونه لې‪ ،‬وال شو او بېیبېلو ژبو او لهجو و ونکو یېه کېاي آسېانولی شېو‪.‬م‬
‫پېېه یېېېره څېينېېې لیح‪،‬يېېام پېېه برخېېه کېېې ژبنيېېو او ګرامېېر یوا ېېسو پېېه پېېا کېېې‬
‫يلو ل معياي ليکنو پوړاو ز ایو ؛ لکه‪:‬‬
‫ېېېېومي ډول ي برخېېېېې لغېېېې‪ ،‬پوړنېېېېهلفونولوژ‬ ‫الېېېېف‪ :‬ګرامېېېېر چېېېېې پېېېېه‬
‫ېا‬ ‫”‪ “Phonology‬ګيپوړنېهلمويفولوژ ”‪ “Morphology‬ېا صېرفي او نحېو‬
‫سېېېنټکپ”‪ “Syntax‬سېېېاخت اني نکامونېېېهم يانغېېېاړ ‪ ،‬پېېېه ليکنېېېي نکېېېا ېېېا‬
‫په کاي کې ډهر مه يول لر ‪ ،‬پېه یېېره خېو مچېلکي ليکوالېو لپېايه غېه‬ ‫ليکوال‬
‫‪.‬‬ ‫یوا سو په پا کې يلو ل‪ ،‬و اړ ی امر‬
‫‪ :‬پښېېېېتو ګرامېېېېر او ژبېېېېه نېېېېويو ګرامرونېېېېو او ژبېېېېو پېېېېه پریلېېېېه ينېېېېې‬
‫فونولېېوژ کي‪ ،‬مويفولېېوژ کي او نحېېو یوپيرونېېه لېېر ‪ ،‬چېېې ړرومېېرو ېېې زمېېوږ‬
‫پښېېتانه ليکېېوال با ېېس پېېه پېېا کېېې ولېېر ؛ بېلګېېې پېېه ډول‪ ،‬يانېېه ېېا ېېانګي‬
‫یېېېوي لټ‪ ، ،‬ځ‪،‬ډ‪ ،‬ړ‪ ،‬ښ‪ ،‬ڼ‪،‬ږم‪ ،‬زويکېېېيل‪Ə‬م واول او اګېېېانې؛ لکېېېه‪ :‬ل نرمېېېه‬
‫واله ل م ل‪Əy‬م؛ زويواله لئم)‪Ə y‬م چې ي واړه غبرګغ‪،‬ونه‬ ‫ل مل‪ay‬م؛ زويک‬
‫‪ ،‬لېېه بلېېې خېېوا‬ ‫‪ ،‬اوږ ه ل مل‪e‬م‪ ،‬لنېېډه ل مل‪i‬م‪ ،‬چېېې واولونېېه‬ ‫ل فتانګونېېهم‬
‫‪2۸‬‬
‫لمذکر او مؤنېثم مچېله او نومونېو مغيېره حالتونېه پېه پېا کېې يلېو ل‪ ،‬پښېتو‬
‫برجچتګي ړ ز ایو ؛ با س په پا کې ونيول شي‪.‬‬ ‫ليکونو او ليکوال‬
‫لیلفېېېظم سېېېره زمېېېوږ ليکېېېوال ليکنېېېه پېېېه یېېېېره پېېېه‬ ‫‪ :‬لېېېه و ېېېو و نې ې‬
‫مويفولوژ برخه کې تکايه یوپير ولر ؛ لکه په کليوالي او سا ه خبرو کې کل ېې‬
‫ا ج لې لنډو ؛ بېلګې په ډول‪ :‬لڅيکېم‪ ،‬لنه ک م چې با س لڅه ې کېو م او لنېه‬
‫ې کو م وليکل شي‪ ،‬ړ ساسې ډهر م الونه نوي ړ لرو‪.‬‬
‫‪ :‬لکه چې مخکې وو ل شول په پښتو ژبه کې اکرلحالتم موغېوا پېا‬
‫‪ ،‬چې و نو په ج له کې خپل چاپير ال په لحاه‬ ‫ا‬ ‫وړ ه‪ .‬للله حالت څخه مرا‬
‫څه حالت لر ‪.‬مم بېلګې په یوګه النس م الونو یه یوجه وکيئ‪:‬‬
‫‪ :۸‬زيمينه ياغله‪.‬‬
‫‪ :2‬زيمينې ډوډ پخه کيه‪.‬‬
‫‪ :۸‬ما زيمينې یه ډوډ پخه کيه‪.‬‬
‫‪ :4‬ما زيمينه ویيله‪.‬‬
‫‪ ...‬که چېېر پويیېه م ېالونو یېه يېر شېو و نېو‪،‬‬ ‫‪ : 5‬زيمينې ژونس خرا‬
‫چې لپه لومي ج له کې زيمينه په اصلي بڼه او په و ېه ج لېه کېې پېه غيېر اصېلي‬
‫لزيمينېم به بڼه ياغلې ه‪.‬‬
‫‪ ،‬الزمېي فعېل فا ېل پېه اصېلي حالېت‬ ‫په لومي ج له کې ج لې فعېل الزمېي‬
‫؛ په یيرمهال کې متعس فعل‬ ‫يا ي‪ ،‬په و ه ج له کې ج لې فعل متعس‬
‫فا ل په غيراصلي بڼه استع الي‪.... ،‬مم ل‪46-45 : ۸۸‬م‬
‫ړې‪ -:‬په پښتو ژبه کې له نويو ژبو سرهل س او معسو م یوپير ړ شته؛ لکه‪،‬‬
‫کې‪ ،‬نو معسو ړ بسلود مومي‪.‬‬ ‫بېلګې په ډول کله چې س ج‬
‫ج‬ ‫مفر‬
‫او ويسره کېومکي فعېل ېې‬ ‫وه ړلکاد‬ ‫و ړلک‬
‫ړ بسلود کو ‪:‬‬
‫‪22‬‬
‫وه ړلکاد ياغلل‬ ‫و ړلک ياغی‬
‫وه نجونې ياغلې‬ ‫ياغله‬ ‫وه نجل‬
‫وه سي ياغلل‬ ‫و سي ياغی‬
‫و تبې ياغلې‬ ‫وه تبه ياغله‬
‫وه سېېي وویېېل‪ ....‬ز ایومعلومېېایو لپېېايه‬ ‫و سي ووت‬
‫وګويئ‪.‬ل‪ ۱۱ : ۸4‬م‬
‫‪ -:‬په پښتو ژبه کې ج لو جوړتت په ينو برخو کې یېوپير لېر ‪ .‬لج لېې‬
‫ېو برېپي ج لېې‬ ‫یه متی انسازه کولو واحس ړ وا ي‪.‬م په پښېتو ژبېه کېې‪ :‬لل‬
‫ومي انګينې اسې بيانوو‪:‬‬
‫‪ ،‬چېېې‬ ‫‪ : ۸‬برېېپي ج لېېې څخېېه مطلېېب ړغېېه خپلېېواک ګرامېېر شېېکل‬
‫جوړتت او معنا له مخې برپي مطلب و ‪.‬‬
‫‪ :2‬ج لې په جوړتت کې ج لې اصلي ايکادلمبتساء او خبرم و ‪.‬‬
‫‪:۸‬ج لهل نحو واحسم و ‪...‬‬
‫او ‪....‬مل‪۸6 : ۸6‬م‬ ‫‪ :4‬ج له نه یجو ه کيسونکي واحس‬
‫‪ -:۱‬وه بېلې کل ې سره جی ليکل‪:‬‬
‫ليکوالو یه الزمه ه‪ ،‬په خپله ليکنه کې ل وه بېلې کل ې ېو لېه بلېه ېو ېا‬
‫ونه ليکي ا ونه نښلو ‪.‬م نی سبا غې خبر یه ډهره پاملرنه نه سایل کې‪ ،‬؛ لکه‪:‬‬
‫نا يست‬ ‫يست‬
‫لو کوي‬ ‫لو کوي‬
‫ټولچي‬ ‫ټول سي‬
‫برګچرګ‬ ‫برګ چرګ‬
‫وانچي‬ ‫واد سي‬
‫خپلوطی‬ ‫خپل وطی‬
‫‪2۸‬‬
‫خپلچر‬ ‫خپل سر‬

‫پويیه کل ې چې برپي مفهو لې‪ ،‬و ‪ ،‬که جی له نويو کل و وليکل شي يسته ه؛‬
‫کل ېېېه مع ېېېوالً لډهر لېېېهم سېېېا ه او یرکيبېېېي و ‪ ،‬کيېېېسا شېېېي ېېېوه کل ېېېه لېېېه وو‬
‫مويفي ونو ړ جوړه و ؛ لکه‪:‬‬
‫کتا ‪ +‬چه= کتابچه‪ ،‬یرکيبي کل ې لکه پوړنتود ‪ ،‬يملتود‪ ،‬مي‪،‬یود او ‪....‬‬
‫‪:۹‬کو ګيونه و ا او کو جی ليکل کې‪ ،‬؟‬
‫و یا ېس لېه‬ ‫م‪،‬يس مويفي ونه کله جی‪ ،‬کله ړ و ا ليکل کې‪ ، ،‬خو ا ړ‬
‫مخې و ‪.‬‬
‫پوړانېېس‬ ‫پښېېتو ژبېېې پيېېاوړ ليکېېوال‪ ،‬زبر سېېت مح‪،‬ېېا او تېېه اسېېتا‬
‫ډوکتويمجاوياح س ز اي په نکر‪ :‬لل ژبپوړنيو یا س له مخېې ټېول ژبنېي یېوکي‬
‫ا و وونونه لواحسونهم سره بيل بيل ليکل ‪ ،‬ا په بله و نا اړونس ليک سيچت له‬
‫شونتيا سره س ‪ ،‬یر وسې وسې جوليو ووالی له مانيو ووالي سره غاړه غېي کېول‬
‫که ړغه آزا و يکي و ‪ ،‬لکه سېربلونه لسېر نهم‪ ،‬وستربلونهلپچېينهم او‬ ‫په کاي‬
‫اړ و يکي لپه‪ ،‬پر‪ ،‬یر‪ ، ،‬له‪ ،‬سېره‪ ،‬کېې‪ ،‬پېوي ‪ ،‬یېه‪ ،‬چېې‪ ،‬کېه ‪ ،‬او‪ ،‬ړې م کېه سېا ه‬
‫‪ ،‬ا‪ ،‬ړغېېېه‪ ،‬ېېېو‪ ،‬وهم ېېېا‬ ‫و يونېېېه و ‪ ،‬لکېېېه نومونېېېه لکېېېوي‪ ،‬لېېېو ‪ ،‬زه‪ ،‬یېېېه ‪،‬‬
‫ګيونېهلیلل‪ ،‬خېوړل‪ ،‬ېېي‪ ،‬خېوي م او ېېا یيتېتي ‪ ،‬یرکيبېېي او بيلښېتي لاشېېت‪،‬ایيم‬
‫و يونېېېه و ‪ ،‬لکېېېه‪ :‬ګټېېېل‪ ،‬پوړن ېېېل‪ ،‬پوړنتېېېود‪ ،‬مرسېېېتود‪ ،‬یلپېېېایي‪ ،‬ولچ رېېېر‪،‬‬
‫السليک‪...‬ممل‪۰۰ : ۸5‬م‬
‫ينې کل ېې چېې لېه وو مويفي ونېو څخېه جېوړ شېو و ‪ ،‬لکېه‪ :‬نيکېي‪،‬‬
‫‪.‬‬ ‫مچتي‪ ،‬سچتي‪ ،‬ټولي رر او ‪...‬بيلول ې يست نه‬
‫‪ -:۸۷‬سربلونه کومو نومونېو یېر مېو او اوسېتربلونه کومېو نومونېو یېر شېا‬
‫ليکېېېل کېېېې‪ ،‬؟ سې ېربلونه لپيرېېېنه ړېېېا‪Prepositions،‬م او اوستربلونهلپچېېېينه‬
‫‪ ،‬په ج لو کېې لوړ ‪ ،‬وړ م‬ ‫ړا‪Post positions،‬م یيلي ګيونه لمويفي ونهم‬
‫‪ ،‬چې خپلواکه معنا نه لر ‪ ،‬خو نويو خپلواکېو کل ېو سېره او ېا ج لېو‬ ‫ټوټې‬
‫‪24‬‬
‫پېېه مېېنځ کېېې سېېتر يول لوبېېولی شېېي؛ في ېېاغويث پېېه و نا‪:‬للم‪،‬يېېس مويفي ونېېهم‬
‫پېه جوړتېتي نکېا کېې ډهېر‬ ‫خپلواکو او په مج و ي ډول کل ېو سېتر کېوين‬
‫پېېه غنېېي کولېېو‪ ،‬ټولولېېو‪ ،‬نېې‪،‬‬ ‫غېېې کېېوين‬ ‫‪ ،‬خېېو‬ ‫مهې او اول سېېر غېېي نېېه‬
‫کولېېو‪ ،‬یيلېېو او پيوسېېتود کېېې مهې يول لوبېېولی شېېي؛ م‪،‬يېېس مويفي ونېېه ج لېېو‬
‫جوړولو او پويه کولو غويه م س او مس ګاي یوکي ګڼل کې‪. ،‬مم ل‪۸۹2 : ۸۷‬م‬
‫ړغه سربلونه چې خپلواکو کل و څخه مخه او ويوسته يا ي او مناسېب‬
‫ېېو لښېېتليک لجېېسولم پېېه یوګېېه‬ ‫لېېي یوګېېه‬ ‫یېېياو پيېېسا کېېو ‪ ،‬پېېه النېېس ډول پېېه‬
‫ياوړو‪:‬‬
‫م الونه‬ ‫اوستربل‬ ‫سربل‬ ‫ګڼه‬
‫په کوي کې‬ ‫کې‬ ‫په‬ ‫‪۸‬‬

‫په ز اي او زح ت سره‬ ‫سره‬ ‫په‬ ‫‪2‬‬
‫په چا پوي‬ ‫پوي‬ ‫په‬ ‫‪۸‬‬
‫په یا پچې نه‬ ‫پچې‬ ‫په‬ ‫‪4‬‬
‫بانس ناست‬ ‫پر څوک‬ ‫بانس‬ ‫پر‬ ‫‪5‬‬
‫کاي سربېره نوي کاي ړ کو‬ ‫پر‬ ‫سربېره‬ ‫پر‬ ‫‪6‬‬
‫خبرو لپايه وخت نه لر‬ ‫لپايه‬ ‫‪۰‬‬
‫ې وګټه‬ ‫مو وي غونس‬ ‫غونس‬ ‫‪۱‬‬
‫اح س کره نه‬ ‫کره‬ ‫‪۹‬‬
‫یر ميو النس پروت‬ ‫النس‬ ‫یر‬ ‫‪۸۷‬‬
‫یر توونبي پوي‬ ‫پوي‬ ‫یر‬ ‫‪۸۸‬‬
‫له ل ي سره‬ ‫سره‬ ‫له‬ ‫‪۸2‬‬
‫بې له اوبو څخه ژونس ګراد‬ ‫څخه‬ ‫بې‬ ‫‪۸۸‬‬
‫و یا یه مې وو ‪ .‬ل‪26 : ۸۸‬م‬ ‫یه‬ ‫و‬ ‫‪۸4‬‬
‫‪25‬‬
‫په پويیه ج لو کې ګېويو‪ ،‬چېې ينېې ج لېې بېې سېربل او اوسېتربل ړې جوړ ېسال‬
‫شي؛ لکه‪ :‬ل په کوي کې ‪.‬م چې په ينو پښتو مرکو لهجو کېلکوي م ړې وا ېي‪.‬‬
‫‪ ،‬خېېېو‬ ‫زمېېېوږ موخې ېه ا ه چېېېې م‪،‬يېېېس مويفي ونېېېه اصېېېلي کل ېېېې او ج لېېېې نېېېه‬
‫په المکبوط ېې والي کې غويه يول لوبو ‪.‬‬ ‫في اغويث په و نا کل و کوين‬
‫‪ -:۸۸‬وه کل ه بلې په شېاد ونېه ليکېو‪ :‬کيېسا شېي وه کل ېې چېې و نې‬
‫و او ا په ليکلو کې سره و شي و ‪ ،‬خېو پېه معنېا کېې سېره‬ ‫لیلفظم له مخې ن‪،‬‬
‫یوپير لر ‪ ،‬و بل په ډول ونېه ليکېو‪ .‬او ېا ېې ړغچېې یلفېظ نېه کېيو؛ آسېانه خبېره‬
‫ا ه‪ ،‬چې پښتو ړره کل ه جی ليکل او بېله معنا لر ؛لکه‪:‬‬
‫معنا‬ ‫لغت‬
‫لن‬ ‫‪ :۸‬ګوډ‬
‫مرترک‬ ‫‪ :2‬ګډ‬
‫لسوالم‬ ‫ټپو‬ ‫‪ :۸‬پوتتنه‬
‫زد پرتو زباد لاس فا لملزد پرتودم‬ ‫‪ :4‬پښتنه‬
‫جس س‬ ‫‪ :5‬نو‬
‫نباشس‬ ‫‪ :6‬نه و‬
‫سياه مي کنس‬ ‫‪ :۰‬یويو‬
‫سياه باشس‬ ‫‪ :۱‬یويو‬
‫غه ستونو په نويو ژبو کې ړغو لېه ج لېل ربېي او ي م ژبېو کېې شېته‪ ،‬چېې‬
‫؛ النېس کل ېې‬ ‫‪ ،‬خو ليکل ې سېره ېو شېی‬ ‫معنا له پلوه وه سره بېلې کل ې‬
‫وګويئ‪:‬‬
‫‪ :۸‬شيرل‪šir‬م شو‬
‫‪ :2‬شيرل‪šer‬م حيواد لزمر م‬
‫په پښتو ژبه کې لغي م وواوغي صسیه – خيرات‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫له افعالو جی وليکل شي‪.‬‬ ‫‪ -:۸2‬لنه او مهم لنفې او نهېم یوي‬

‫یوغيح‪ :‬لنهم لومي شخل لاس فا لم ا لزهم یه منچېوبې‪ ، ،‬لنېه خېوي ‪،‬‬
‫‪ ،‬نه کېو م لېومي شېخل پېه ايا ه پېوي اړه لېر ‪ ،‬کېه نېو ې لنفېېم ېا ي‬ ‫نه‬
‫و ې شېخل‬ ‫کو ‪ .‬او لمهم په امر ه ج لو کې ړغه ړ پساسې حال کې يا ي‪ ،‬چېې‬
‫ا امر ه ج لو کې نه‬ ‫ا امر نه کو‬ ‫له و کاي څخه نيچي؛ که مطلا امر نه کو‬ ‫ال‬
‫استع الې‪ ،‬نو م انعت ې کوو‪ .‬لنډه ا چې‪ :‬لل لنهم او لمېهم یېوي چېې لنفېېم‬
‫او لنهېم لپايه يا ي‪ ،‬با س له کيونولفعلونوم جی وليکېل شېي‪ ،‬مګېر پېه لنرېي او‬
‫نرتهم کې و ا ليکل کې‪. ،‬مم ل‪۹ : 2۷‬م‬
‫او ا چېېې لنرېېي‪ ،‬نرېېته‪ ،‬نکېېي ‪ ،‬مرېېه‪ ،‬نېېاخليم ډهېېر لېېه ېېو ېېا ليکېېل‬
‫‪.‬م‬ ‫کې‪ ، ،‬پوړانس ز اي په و نا لخپلواک و يونه؛ یيسونه او فعلونه نه‬
‫انګيو یويو کايونې انګينې له پامه نه غويزول‪.‬‬ ‫‪ -:۸۸‬پښتو ژبې‬

‫پښتانه ليکوال با س ا خبره ډهره په پا کې ولر او ړغه ا چېې ډهېر اسېې‬
‫یوي او آد کل ې په لپښتوم کې شته‪ ،‬چې په نېويو ژبېو پېه یېېره ي او ربېي ژبېو‬
‫کې نرته؛ ا یوي په پښتو ليکنو او ليکنه کې انګي اړ يت لر ‪ ،‬چې با س پېه‬
‫خپل ا کې وليکل شي؛ لکه‪ :‬لښم چې ينې پښتانه ې په لخم سېره وا ېې او ېا‬
‫ېېېې پېېېه لخم یلفکېېېو او ينېېېې نېېېوي ېېېې ل م پېېېه ډول وا ېېېي؛ بېلګېېېې پېېېه ډول‪:‬‬
‫لنښهلنرېېېانيم‪ ،‬کېېېه لنرېېېهم وليکېېېل شېېېي‪ ،‬کيېېېسا شېېېي لېېېه پتېېېې پریېېېه ل‪naša‬م‬
‫لسکرآويم مرروبو معنا ړ ويکي ‪.‬‬
‫ړ ساينګېېه للوتېېي‪ ،‬اوښ‪ ،‬تېېېګڼه‪ ،‬تېېهم او نېېوي کيېېسا شېېي پهللوشېېي‪،‬‬
‫او ‪ ،‬شېګڼه‪ ،‬شېه ېا لېوخي‪ ،‬اوخ‪ ،‬خېګڼېه او خېهم وليکېل شېي لېه للوتېي‪ ،‬اوښ‪،‬‬
‫تېګڼه او تېهم سېره ړې معنېاو ‪ ،‬چېې څېه سېتونوه نېه پيښېو ‪ ،‬خېو زه ېې ليکلېو‬
‫‪.‬‬ ‫لیلفظم کې خو ړر چا واک خپل‬ ‫جواز نه ش ويکوال ‪ ،‬مګر په و ن‬
‫په ا ولرو لپه پښتو غني ژبه کېم ډول ډول و نګونه شته‪ ،‬چې ړر و ې ولپ له‬
‫‪2۰‬‬
‫‪ .‬خو په لخم ا ل م پيېل‬ ‫خوا اختياي استع ال لر ‪ ،‬او ا واک اهللل م ويکي‬
‫کل ېېې با ېېس پېېه لښم ونېېه ليکېېو؛ لکېېه‪ :‬خټهلتېېټهم خاويهلتېېاويهم‪ ،‬شېېګه لتېېګهم‪،‬‬
‫شولېلشالي‪ ،‬تولېم ا خولې ونه ليکل شي‪.‬‬
‫‪ -:۸4‬پېېوي و يونېېه للېېه نېېويو ژبېېو ياغلېېي لغتونېېهم پېېه ليکلېېو کېېې با ېېس یوجېېه‬
‫وکيو‪ ،‬چې خپلې ژبې یر یا س النس ياشي او وليکل شي‪ .‬او آد په ج عه کولېو‬
‫کولو اليه ونيچو؛ لکه‪ :‬موغوا= موغو ګانې‬ ‫کې ې خپلې ژبې ج‬
‫معنېېېی= معنېېېاو ؛ ېېېا ړغېېېو کل ېېېو یېېېه چېېېې نېېېو لېېېرو‪ ،‬پښېېېتو نېېېو ويکېېېيو‪.‬‬
‫لشې هم‪ ،‬ط ې ‪ ،‬ی ېېه‪ ،‬یصېه لکېچېېهم‪ ،‬فېو لپېېوځم‪ ،‬صېېباح‬ ‫معصو لماشېو م‪ ،‬شې‬
‫لسبام‪ ،‬ميراثلميراثم یرايلکرايم‪ ،‬سحرلسهايم ‪ ،‬فيللپيېلم‪ ،‬طوفېاد لیوپېادم‪،‬‬
‫ک يو ا ی يپ لک يپم‪ ،‬او نوي لغتونه ړ شته‪.‬‬
‫‪ -:۸5‬لځم او لزم یېويو یېېوپير‪ :‬کلېه نېېا کلېه لځم او لزم یېېويو یېر مېېنځ څېه پېېه‬
‫او څه په ليکنه کې یوپير نري کېسال ؛ کېه څېه ړې لځم چېې ېانګي پښېتو‬ ‫ون‬
‫‪ ،‬يونېېس و ېېل کېېې‪ ،‬او چېېې کلېېه یلفېېظ کېېې‪ ، ،‬نېېو ژبېېه پويیېېه مخکېېې‬ ‫یېېوي‬
‫‪ .‬له پخوا زموږ پېه ژبېو کېې مېرو‬ ‫کو ‪ ،‬خو لزم ربي یوي‬ ‫غاتونو سره ی ا‬
‫او ليک و ل کې‪ ، ،‬ژبه ډهېره نرمېه النېس او بانېس مخکېې غاتېونو‬ ‫‪ ،‬ا‬
‫ړ نه کو ‪ ،‬یلفظ کې‪ ،‬؛ لکه‪ :‬ل ادم په پښتو ژبه کې ل هم امر فعل او‬ ‫سره ی ا‬
‫لزهم لېومي شېخل غې ير یېېر مېنځ کلېه د یېوپير ‪ ،‬؛ ېېا ېوړ مخکښېته کېه پېېه لزم‬
‫وليکل شي لزوړم یر جوړ ‪. ،‬‬
‫آسانه الي ا ه؛ ړغه کل ې چې په ي ژبېه کېې پېه ل م و ېل کېې‪ ،‬او ليکېل‬
‫کې‪ ،‬پېه پښېتو ژبېه کېې پېه لځم يا ېي؛ لکېه‪ :‬لجېاد‪ ،‬ېاد‪ ،‬جنګېل‪ ،‬نګېل‪ ،‬جېواد‪،‬‬
‫واد‪...‬م خو غه یا سه ومېره ل ېي نېه ه‪ .‬وکتېوي مجاوياح ېس ز ېاي پېه و نېا‪ :‬لل‬
‫ډلېېو کېېې للښ‪،‬ځ‪،‬ږ‪،‬ژم یېېر څنګېېه لېېه ش ې ال‬ ‫"ځ" پرېېتو پېېه څلويګونېېو ګېېي و‬
‫ختيو ړغې څخه یر ی شو او له ړ س کبله ې اړونس ليکېوال پېه ليکېسو کېې‬
‫ز ایره ټکني کې‪. ،‬‬
‫‪2۱‬‬
‫ړغلته چې با س لځم وليکل شي‪ ،‬لزم ليکي او چېر چېې لزم یېه اړیيېا و ‪،‬‬
‫ړلته لځم کاږ ‪ ،‬لځم پېر ېا لزم لکېه پېه غو ېسل‪ ،‬وي ېسل‪...‬؛ لزم پېر ېا لځم‬
‫لکه په و ‪ ،‬و ات ا و ات‪ ،‬ې‪ ،‬سل‪ ،‬انګو‪ ،‬انګېل ېا نګېل‪ ،‬نګلېول‪،‬‬
‫‪ .‬سلي انبی‪ ،‬یتيل ېو ‪ ...‬کېه څېه‬ ‫ون‪ ،‬ا ‪ ...‬ړ ناکره‬ ‫ا‪،‬‬ ‫نګېسل‪ ،‬وا ې‪،‬‬
‫ړ په و لي منبيو ګي و ونو‪ ،‬لکه و خروټو‪ ،‬انسړو او وي ګو په ړغو کې څېه نېا څېه‬
‫ړ شته خو ل‪،‬ه ليکوالي له کبله له آيو معيايونو غوي ي‪.‬مم‬ ‫ون‬
‫پښېېتو ژبېېې ېېانګي او‬ ‫‪ -:۸6‬ل م یېېوي س ې یلفېېظ وکېېيو؛ غېېه یېېوي‬
‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬په ينو مرکو او شریي لهجو کې ې ا ل م یه پر ښی‬ ‫يونس یوي‬
‫ېېې ي ژبېېې مرا ېېات نرېېي‬ ‫؛ نېېه ېېواز‬ ‫ېېې ل م یېېه نېې‪،‬‬ ‫ا کېه چېېې و نې‬
‫يسېت نېه وا ېي؛ لڅلېويوم پېر‬ ‫کوال ‪ ،‬بلکې زموږ پا وړ ش ير پښتانه ېې ړې‬
‫ا لسلويم لڅا يم پر ا لسا يم لڅلو ښتم یه لسلو ښېتم‪ ،‬سېپېڅلي یېه‬
‫سپېچلې وا ي‪.‬‬
‫غه کاي او غه ني ګي یلفظ کل و په معنېا کېې یغيېر ياولېي‪ .‬لکېه ‪ :‬څېو‬
‫ا یتل کېيا شېو معنېا ويکېو ؛ ېا څېوک‬ ‫لګر دم که لسوم ووا و‪ ،‬نو ميشو‬
‫لکی؟م لسوکم وليکو لمرتم لموټی شو ال م یر جوړه‪. ،‬‬
‫‪ -:۸۰‬پښتو څلوي یوي لټ‪،‬ډ‪،‬ړ‪،‬ڼم په ته ډول یلفظ او وليکو‪.‬‬
‫لېېه و نېېاوال څخېېه ليک ېوال یېېه هېېره اړ نېېه ه‪ ،‬چېېې پېېويه ېېې پېېه ليکنېېه کېېې‬
‫؛ زموږ ژبې‬ ‫مرا ات کي ‪ ،‬که غه یوي له و خوا پښتو يانه او خا‬
‫ه او س نه و ل او نه ليکل ې کل ې په معنا کې یغير ړ ياولي؛‬ ‫بډا نه ويبانس‬
‫لکه النس م الونه‪:‬‬
‫‪ :۸‬ټ‪ -‬ټول لی ا م‬
‫‪ :2‬ت‪ -‬یولل وزد‪ ،‬پي انهم‬
‫‪ :۸‬ټ‪ -‬ټبرل یو ‪ ،‬کوين م‬
‫‪ :4‬ت‪ -‬یبر ل لرګيو مایولو وسيلهم‬
‫‪2۹‬‬
‫‪ :5‬ډ‪ -‬ډاډ ل اط ينادم‬

‫‪ _ :6‬ا لبخرشم‬
‫‪ :۰‬ړ‪ -‬ړونسلکويم‬
‫‪ :۱‬ي‪ -‬يونسلپروسه‪ ،‬بهيرم‬
‫‪ .‬لحبيب اهلل جا پښتود زو استا م ل ‪ : ۹‬م‬ ‫‪ :۹‬ڼ‪ -‬ڼير لشلخیم لبوټیم‬
‫‪ :۸۷‬د‪ -‬نر لنازک ‪،‬مهيی باي کم‬
‫مل‪ :۸۷‬بغید‪ ،‬نهير ی‪ ،‬ینګي یب‪،‬اد‪-‬نعي م‪.‬‬ ‫‪ :۸۸‬ڼ‪ -‬ڼيو لميز یه ويیه مايغه‬
‫‪ :۸2‬د‪ -‬نر لباي ک‪ ،‬مؤنث نو م‬
‫يست نه وا ي‪ .‬او ليکل خو‬ ‫ا ونه‪ :‬کله نا کله غه یوي مرکو پښتانه ړ‬
‫خپلې ژبې یوي‬ ‫غو یويو يست یلفظ ا ګټه لر ‪،‬چې نه واز‬ ‫ې ال پر ‪ ،‬ه‪.‬‬
‫یه ويیه یوي ړې تېه‬ ‫ته و ی او ليکلی شو‪ ،‬بلکې نويو ژبو لکه‪ :‬انګليچي‬
‫و ی او ليکی شو؛ لکه‪ :‬ل‪Water‬م واټر‪ ،‬بر ډل‪Bride‬م او نوي‪....‬‬
‫ټوکه‪ :‬و غېر پښتنې محصلې پېه ټېولګي کېې يانېه وپوتېتل؛ زه و‬
‫ړغېېه چېېې‬ ‫بېېازاي نېېو‬ ‫وا ې ‪،‬ډوډ نېېه وا ې ؛ مېېا ويیېېه پېېه ټوکېېه وو ېېل‪ :‬و‬
‫نانوا ېېاد ويسېېره څنې ‪ ،‬السېېو او برېېو خيېېر پخېېو او کېېه سېېيه شېېي نېېو نېېه خېېوړل‬
‫ېې‬ ‫ینايه لنادم یه وا ېې چېې خېوږ بېو‬ ‫پخه شو‬ ‫موي په ال‬ ‫کې‪ ، ،‬خو ډوډ‬
‫ړ سي ميو او نره کو ‪ .‬لناپښتو څانګه‪ ،‬ي صنفم‪.‬‬
‫‪ ،‬پخېېېوا او پېېېه‬ ‫‪" -:۸۱‬و" ل‪o,u‬م یېېېوي ‪ ،‬ډولونېېېه او ړغېېېو تېېېه یلفېېېظ‬
‫او ړغېه‬ ‫وه ډوله واو مرو‬ ‫پخوانيو ګرامرونو کې ې ډولونه ډ ر وو‪ ،‬خو او‬
‫ړ په ليکلو کې‪.‬‬
‫م‬ ‫او ګر‬ ‫‪ :۸‬اوږ واولوم ل‪o‬م؛ مویعيت له پلوه لمنبنی‪ ،‬ويستی‪،‬ټين‬
‫لکه‪ :‬اويل‪or‬م‪ ،‬کويل‪kor‬م‪ ،‬ا زانګوي‪ ،‬يخو‪ ،‬ويشو‪...‬؛خو پېه زانګېو ‪ ،‬يخېو کېې‬
‫نچبت کوي او لاويم یه څه لنډ و ل کې‪ ، ،‬مګر په لاويم ‪ ،‬کوي‪ ،‬نوي‪...‬کې بيا ټينې‬
‫و ل کې‪. ،‬‬
‫‪۸۷‬‬
‫‪ :2‬لنډ واولوم ل‪u‬م‪ ،‬مویعيت ې‪ ،‬پويینی‪ ،‬ويوسېتنی‪ ،‬ګېر او سچېت آواز‬

‫؛م لکه‪ :‬او ل‪um‬م‪ ،‬زو ل‪zum‬م‪ ،‬ټټول‪țaț u‬م‪ ،‬ابو ل‪yabu‬م‪ ..‬خو پېه زو او‬
‫او کې نچبت ټټو او ابو ا سوي یه ل‪ ،‬څه اوږ او په ټټو ‪ ...‬کې له زو څخه لنډ و ل‬
‫کې‪. ،‬‬
‫زموږ په ليکنو کې و ډول لواوم ليکل کې‪ ، ،‬مګر مچلک خاونېساد ېې‬
‫په یلفظ او کايولو با س اد پوه کي ‪.‬‬
‫کې مهې‬ ‫اګانو کايونه او س یلفظ په پښتو ژبه او په یېره ليکوال‬ ‫‪-:۸۹‬‬
‫اصل جوړو ‪.‬‬
‫په پښتو ژبېه کېې نېويو ژبېو پېه یېوپير څېو ډولېه اګېانې ل ‪، ، ، ،‬ئم‬
‫ه؛ الزمېه ه‬ ‫شته‪ ،‬چې ړ ې پښتو ژبې یه انګينه ويکېي او ړې ېې سېخته کېي‬
‫لته وه خاطر ياوړ ‪.‬‬
‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫×‬
‫‪x‬‬ ‫×‬
‫خاطر ‪:‬‬
‫‪ :۸‬وه ويځ چې مختلفو ژبو استا اد سره ناست ول‪ ،‬په ټوکو وو ل شول‬
‫‪ ،‬و یی وا ويکېي‪ ،‬پښېتو ژبېې اګېانې‬ ‫پښتو ژبې ومره اګانې څه پکاي‬
‫لناي نه او تبينهم نومونو‪،‬صفتونو‪ ،‬شيانو او ېا ونو پېننېسلو او یصېنيف کېاي‬
‫غو ټوکيوو خبرو وا وکي او وو ل شول ل خو اسېت‬ ‫!‪ ،‬خو بيا ړ‬ ‫آسانه کي‬
‫که برا اشيا ء و اس ا مذکر و مؤنث ک ل م مرو باشس!م پېه ېوا کېې ويیېه‬
‫وو ل شول‪ ،‬په چا کې چې تبې او نر یېوپير و ‪ ،‬نېو پېه ژبېه کېې ېې ړې لېه ويا ېه‬
‫تکاي ‪....‬‬
‫‪ : 2‬لو استا ايواتېا پوړانېس يتېتيی صېاحب څېو یلېيی و پېه ل‪۸۸۱۷‬م‬
‫کېېال پېېه ننګرړېېاي کېېې ل انبېېل کېېېسه‪ ،‬لومي ېېو پرانچېېتونکو و نېېا وو پېېه لېېي کېېې‬
‫‪۸۸‬‬
‫پېه‬ ‫توونې او يوزنې وزايت یسي چېي معېيی تېاغلی پېت ی نېويو خبېرو یېر څنې‬
‫کابل تاي او نويو تايونو کې ې یسي چېي نصېا پېه برخېه کېې خبېر وکېي ؛ ړغېه‬
‫‪ ،‬خېېو پښېېتنو او غيېېر پښېېتنو یېېه پښېېتو ژبېېې پېېه‬ ‫وو ېېل‪ :‬زمېېوږ يسېېي نصېېا تېېه‬
‫یېرهلپښتو اګانو ډهروالیم ژبه سخته کي ‪ ،‬چې مېوږ ويسېره مخېالف ېو‪ ...‬ومېره‬
‫ا خبېېر وکېېي او لېېه سېېټيجه سېېترګو پېېه ي کېېې‬ ‫‪ .‬نومېېوړ‬ ‫اګېېانې څېېه پکېېاي‬
‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬لکه څنګه‪ ،‬چې ړر لمايغېه پېه خپلېو بڼېو تا چېته‬ ‫ا‬ ‫ويک شو‪ .‬لنډ وا‬
‫! سېېتونوه ا ه‪ ،‬چېېې زمېېوږ تېېوونې او‬ ‫ړېېر یېېو پېېه خپلېېه ژبېېه معېېوز او مکېېر‬
‫يوزنې یسي چي نکا ستونوه لر او ړغه ا چې‪ :‬شېاګر انو یېه با ېس لېه اول ټېولګي‬
‫څخه په يست او مچلکي ډول مچلکي او بایجربېه تېوونکو لېه خېوا ژبېو ي‬
‫ويکي شي‪ .‬و ماشو ړغه وخت تې ژبې ز ه کوال شي‪ ،‬چې ړ وماد ې ز ه کي ‪.‬‬
‫پښتو اګانو‪ ،‬کايونې ا ونه او م الونه‪:‬‬
‫‪.،‬‬ ‫الف‪ :‬واول‪ :‬ل‪e‬م‪ ،‬ناکش‪ ،‬اواز‬
‫‪ -:۸‬ړېر ل‪her‬م‬
‫‪ -:2‬ډهرل‪ḍ er‬م‬
‫‪ -:۸‬یېرل‪ter‬م‬
‫ل‪šode‬م شېېيس ل‪šide‬م غېېه ل م پېېه ډه ېر لېېه پېېه مؤنېېث‬ ‫ل‪ade‬م‪ ،‬شېېو‬ ‫ېېا ا‬
‫نومونو کې کايه‪. ،‬‬
‫؛ پېېېه مېېېذکر نومونېېېو کېېېې کېېېاي ‪ ،‬؛ لکېېېه‪:‬‬ ‫‪ :‬لنېېېډه‪ :‬ل‪i‬م ا ړې ې واول‬
‫وبيل‪dobi‬م‪ ،‬موچيل‪moči‬م‪ ،‬یوپچي‪ ،‬يبابي‪ ،‬کبابي ‪ ...‬البته په ينو نچبتي او‬
‫مفر و نومونو کې چې لاړل کچبهم و ؛ يا ي‪ .‬ز ایره ړه مفر ناي نه نومونه‪ ،‬چېې‬
‫ړغېه ج ې کلولېو لپېايه؛ لکېه‪:‬‬ ‫په نرمه ل م بې ټکول ‪ay‬م پا یېه يسېيسلي و‬
‫سي – سي ‪ ،‬منګی – منګي‪ ،‬پچرلی‪-‬پچرلي‪ .‬ز ېایره ړغېه ېوګي لمفېر م ناي نېه‬
‫نومونېېه‪ ،‬چېېې مفېېر ه بڼېېه ېېې پېېه ل م پېېا یېېه يسېېيسلی و ‪ .‬ړغېېو ګر انيېېسونکي‬
‫لمغيېېېرهم حالېېېت لپېېېايه؛ لکېېېه‪ :‬سېېېي وا ېېېي لاصېېېلي حالېېېتم‪ ،‬سېېېي و ېېېل کېېېې‪،‬‬
‫‪۸2‬‬
‫لاصېېلي حالېتم منګېېي اوبېېه لرلېېي لمغيېېره‬ ‫لاوتېتیلمغيرهم حالېېتم منګېېی اوبېېه‬
‫حالتم‪ ،‬زمر غوته وخوړه لاوتتي بڼېهم او اسېې نېوي‪ ...‬نېويو معلومېایو لپېايه‬
‫وګويئ‪ :‬ل پوړنسو م حسآیا شيرزا ‪ ،‬ليکوالي‪۸5،۸6 ،‬مخونهم‪.‬‬
‫‪ :‬ني واک ل م ل‪ay‬م؛ غه ل م ا غ‪ ،‬کل و په پيل او منځ کې يا ي او‬
‫غبرګغې‪ ،‬پېه یوګېه يایېی شېي؛ کل ېو پېه پېا کېې لکېه‪:‬‬ ‫کل و په پا کې واز‬
‫سي ‪ ،‬منګی‪ ،‬په سرکې؛ لکه‪ :‬وي‪ ،‬و‪ ،‬ووالی او ‪ ...‬ا ا ‪ ،‬چا‪....‬‬
‫ل م ل‪Əy‬م زويک ‪ ،‬چې ډهر له تبينه نومونو لپېايه يا ېي؛‬ ‫‪ :‬فتان‬
‫او ‪....‬‬ ‫لکه‪ :‬سېرلک ‪ ،‬سپوږم ‪ ،‬کيک ‪ ،‬څپل‬
‫فتانېېېېې‬ ‫غېېېېېه لئم ړېېېېې‬ ‫لئمل‪Əy‬م زويوالېېېېېهل ئم‪.‬‬ ‫ړېېېېېې‪ :‬فتانېېېېې‬
‫والېېه ل م غونېېس و ‪ ،‬خېېو پېېه‬ ‫؛ پېېه یلفېېظ کېېې کېېو مېېو لکېېه زويکې‬ ‫لغبرګغېې‪،‬م‬
‫استع ال کې یوپير لر ‪ ،‬که ا لئم په فعلونو کېې يا ېي ېا کېايول کېې‪ ،‬؛ لکېه‪:‬‬
‫کېې ډهېر‬ ‫خويئ‪ ،‬کښنئ‪ ،‬وستئ‪ ،‬ئ او ‪ ...‬لنډه ا جې اګېانې پېه پښېتو ليکېوال‬
‫او مغيره نومونو کې يایی شېي او خپلېه بڼېه بېسلو‬ ‫ايزتت لر او په مفر ‪ ،‬ج‬
‫او چا خبره لېه لسي ملسېي م او لېه کرز لکېرز م جېوړو ‪ ،‬نېو کېه ليکېوال او بيېا‬
‫و انس په غو خبرو پوه نري ل اګانېم يستې یلفظ او نه شي لېيکی نېو پښېتو‬
‫ژبې حا به ې نه و ا اء کي ؛ لپښېتو ګرامېر کېه خلکېو یېه سېخت تېکاي ‪ ،‬خېو زه‬
‫و پياوړ ژبې پياوړ ګرامر و او پياوړیيا وه وجه ې ړ سا اګېانې‬ ‫وا‬
‫ېا پلوشېې‬ ‫ه چېې ايواتېا اميرح ېوه غېول بېول غېويه فکېر‬ ‫‪.‬م پر ېا‬ ‫ړ‬
‫لته څه و لوو‪:‬‬
‫ه ل‪ :2۸‬م‬ ‫وزخ ژبه ه زه به پښتو سره جنت یه‬ ‫اغياي که وا ي‬
‫خسا بښلی الفت ړ ل م پنبه ډوله بللې‪ .‬لليکوالي‪5:‬م‬
‫ېاني يوزنېې الي م‬ ‫تې ليکنې لپايه ليکوالو یه الزمه ه النس يوزنيو اصول ل‬
‫‪.‬‬ ‫ړ په پا کې ولر ؛ شکلي کايونو سره سره یربيتي کايونه ړ غروي‬
‫‪۸۸‬‬
‫‪ -:2۷‬مطالعېېه – کېېه څېېوک غېېواړ ‪ ،‬چېېې تېېه ليکېېوال شېېي الزمېېه ه‪ ،‬سېېترو‬
‫ليکوالو او استا انو بيیبېل آ اي مطالعه کي ؛ په یېره لیخلي‪،‬ي او ا یخ‪،‬ي‪،‬يم‬
‫ن ر مينه وال ليکوال با س غه کاي ډهر په پا کېې ونيچېي‪ ،‬څېو پېه فنېي او مچېلکي‬
‫لېېي‬ ‫ډول ليکېېوال شېېي‪ .‬تېېه ليکنېېه کېېول او تېېه ليکېېوال کېېېسل ډهېېر مطېېالعې‪،‬‬
‫ی ر ی او مچلکي یو له برکتېه یرالسېه کېېسا شېي‪ .‬کېه ی ېر ی وړیيېا يامنبتېه‬
‫کو ‪ ،‬ليکوال فکر واک حاصلو او څه چې غواړو په آسانه او کېره ډول لېيکی‬
‫شو؛ له ړ س کبله نېه ټېول خلېک ليکېوال کېېسو لپېايه ی ېر ی کېو او نېه ړې ټېول‬
‫‪ .‬ليکوال په ړره ټولنه کې ګویو په ش اي و ‪ .‬ليکېوال بېا کلتېويه‬ ‫خلک ليکوال‬
‫انچاد و او ټولنې جوړر و ؛ لکه‪:‬‬
‫و الل په کې پيسا شي‬ ‫جو انې یسي‬
‫م‬ ‫‪...‬ل‪: ۰‬‬ ‫نوي ړ ه واړه یويو کېېېېېېاڼو غېېېېېېر‬
‫‪ -:2۸‬صېېبر؛ پېېه ړېېر کېېاي کېېې صېېبر‪ ،‬سېېينه او حوصېېيله کېېول الزمېېي خبېېره ه‪.‬‬
‫ا ېې مېاڼ‬ ‫جوړو ‪ ،‬غېه مېاڼ‬ ‫ليکوال له الفاظو او کل و څخه معناوو ماڼ‬
‫ډهېېرو او ېېا‬ ‫لکېېه ډبېېرو او خټومېېاڼ‬ ‫ټولېېو ه‪ ،‬خېېو ا مېېاڼ‬ ‫ه‪ ،‬ا مېېاڼ‬
‫او یصېر‬ ‫مېاڼ‬ ‫خلکول مو ويانو‪ ،‬باشيانو او انجينرانوم له خېوا نېه جېوړ ‪ ،‬؛‬
‫ېو یېی لپخپلېه ليکېوالم و ‪ .‬ايواتېا‬ ‫جوړونکی‪ ،‬طراح او پويیه کوونکی ېواز‬
‫الفت پښتو ژبې معاصر ليکوال چې لکېه ل ېر يوتېانه لېې‪ ، ،‬نکېر يلېو ‪ ،‬ټولېه‬
‫شپه به مې ليکنه وکيه‪ ،‬خو پاڼې به مېې وشېکولي‪ ،‬مګېر صبالسېهايم بېه مېې بېریېه‬
‫ټولولې‪ .‬ړ ساينګه ني ستر ليکوال للف یولچېتو م خپېل نېامتو ا ېر للجګېيه او‬
‫سولهمم کابو شل وايه وليکه‪.‬‬
‫م چېې آل ېاد ړېېوا پيېېاوړ ليکېوال و‪ ،‬ليکېوال کېېسو پېېه‬ ‫بېالواک ل‬
‫‪ ،‬نوموړ په خپل وه ا ر چې استاني بڼه لر‬ ‫ليسلې‬ ‫اليه کې ې ډهر سخت‬
‫او په فايسي ژبه ژباړل شو او لل ختر زي ېی چرې ممنومي‪ ،‬؛ ليکېي‪ :‬لل وه شېياد‬
‫لېه مېوږ سېره پېه ليکېېوال کېېسو کېې ډهېره مرسېته کېېو ‪ ،‬صېبر او وامېسايه کېاي‪ ،‬بېېل‬
‫‪۸4‬‬
‫یریيېېب او نک ې ‪ ...‬کېېه مېېوږ غ ېواړو پېېه يتېېتني معنېېا ليکېېوال شېېو او پېېه غېېه خونېېس‬
‫وپېوړې‪،‬و الزمېېه ه ل ړېېره ويځ‪ ،‬پېه ډهېېر صېېبر او تېېه یریيېب سېېره ليکنېېه وکېېيو‪.‬مم ل‪: 6‬‬
‫م‬
‫ا راد ړېوا پياوړ مح‪،‬ا او ليکوال لي واني پسغېه برخېه کېې وا ېې‪:‬‬
‫لل په ليکنه کې له صبر سره سره و موغوا یه پاملرنه او په ړغه کې ته فکر کېول‬
‫؛ له بلې خوا با س ليکنېې موې ود مېو ومېره تېکلی او غېويه انتخېا‬ ‫غروي‬
‫کيو‪ ،‬چې خلک ويیه پاملرنه وکي او و ې لولي‪.‬مم‬
‫م‬ ‫ل‪:۸۰‬‬
‫‪ -:22‬لفصاحت‪ ،‬بیغت‪ ،‬صراحت‪ ،‬ابتکاي او‪...‬م با س پېه ليکنېه کېې پېه نکېر‬
‫واړه با س تېکايه ل نېواد او موې ودم‬ ‫کې ونيول شي‪ .‬یخلي‪،‬ي او یح‪،‬ي‪،‬ي ا‬
‫يلو ونکي و ‪ ،‬که مو ود له مخکې موجو نه و ړره ليکنه‪ ،‬چې و ک ووي‬
‫به و ؛ آد په شعر کې للنو مو ودمم زموږه ليکنه پياوړ کو ‪ ،‬که څه ړې شېعر‬
‫خېو يانغېاړ ‪ ،‬خېو مچېلکي او یح‪،‬ي‪،‬ېي ليکنېې ژونېس او‬ ‫انچاد ژونس احچا‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي مو ود یه اړه لر ‪.‬‬
‫؛ للموق‬ ‫‪ -:2۸‬موق ‪ :‬ليکنېېېې لپېېېايه للموقمم للمينېېېهمم ډهېېېر غېېېروي‬
‫‪ ،‬چېېې ړېېس یېېه يسېېيسو الي مېېوږ یېېه آوايو ؛ موق ړيلېېو او‬ ‫محېېرک یېېوت‬
‫ياکېېې يوز او‬ ‫‪ ،‬احچېېا‬ ‫زيغونېېو او مېېوږ آيا یېېه نېېه پر ېې‪،‬‬ ‫اميېېسونو غېېوټ‬
‫انسويني خو ښتونه لیحرکاتم ژونس سایي؛ که مېوږ وغېواړو غېه خو ښېتونو‬
‫یه سازماد ويکېيو‪ .‬بر اليتوبونېه بېه زمېوږ يواز وټکېو ‪ .‬موق او شېوي پېه انچېاد‬
‫کې په طبيعي او مصنو ي ډول شتود لېر ‪ ،‬تېه ا ه چېې غېه میئيکېه ويوزو‪.‬مم‬
‫ل‪۸25- ۸24 :2۱‬م‬
‫لايواپوه – شایو بر اد وا ي‪ :‬په ړر سر کېې ېو شېوي ېا موق شېته‪ ،‬خوشېبخته خلېک‬
‫غه شوي پيسا کوال شي‪.‬م‬
‫‪۸5‬‬
‫‪ ،‬چېې مېوږ کېاي یېه ړڅېو ‪ .‬لرېک‬ ‫‪ -:24‬احچا ؛ متحرکه نيرو او یېوت‬
‫‪،‬‬ ‫ېېو پيېېاوړ متفکېېر‬ ‫‪ ،‬شېېل ي پېېېي‬ ‫کوالفچېېکي ل‪۸۹۸۷‬م چېېې لهچېېتاد‬
‫ليکنېېې او څېينېېې پېېه کېېاي کېېې‬ ‫؛ نومېېوړ‬ ‫ډهېېر ليکنېېې او څېينېېې ېېې کېېي‬
‫يلو ل نه ېواز‬ ‫او احچا‬ ‫لاحچا م یه ډهر ايزتت ويکو او وا ي‪ :‬لل احچا‬
‫موږ په ټولنيو ژونس کې له انفرا ت څخه ژوغوي ‪ ،‬بلکې موږ یه انرژ او یوت ړ‬
‫ياکو او څېينې په کاي کې خو وه ګټې مېوږ یېه لېر او ړغېه ا چېې ېو مېو پېويه‬
‫نس لیح‪،‬يام په یو کولو او مچېلکې کولېو‬ ‫یفکر کولو یه ړڅو او بل ا چې‬
‫کې ياسره مرسته کو ‪.‬مم‬
‫ل‪۹2 :26‬م‬
‫ړ ساينګه پښتو ژبې پياوړ ليکېوال‪ ،‬متفکېر او نوتېتګر شېا ر خېسا‬
‫بښېېلی ګېېل پاچېېا الفېېت شېېعر پېېه ژبېېه لېېوړو کېېايونو ډهېېر تېېه یرسېېره کولېېو لپېېايه‬
‫للاحچا مم ډهر اړ ی او حت ي طایت ګنې او وا ي‪:‬‬
‫چې آيا مې نه پر ‪،‬‬ ‫و پو غلی احچا‬
‫‪....‬مل‪ :4‬م‬ ‫په اوي مې سوزو لکه چې خېېېېېا مې نه پر ‪،‬‬
‫يلو ل‪ ،‬کايونو یه ړڅونې و ته او غويه وسيله کېسا شي‪.‬‬ ‫احچا‬
‫لپايه حافکې پياوړیيا ډهره اړ نه ه‪،‬‬ ‫‪ -:25‬حافکه؛ ليکوال او ليکوال‬
‫وامېېسايه‬ ‫و ېېل کېېې‪ ،‬انچېېاد کېېه پېېه ړرسېېی و سېېال لکلونېېوم کېېې و ؛ کېېوال شېېي‬
‫يسېېک لی ېېر یم او لژويیيېېام لېېه الي خپلېېه حافکېېه پيېېاوړ کېېي ‪ .‬پېېر حافکېېه واک‬
‫يلېېو ل یفکېېر لېېي پيېېاوړ کېېو او ليکنېېې پرمهېېال اصېېلي مطلېېب یېېل یېېه‬
‫ويننېېو ي او ړغېېه اصېېلي کليېېس ټکېېی کېېوال شېېي‪ ،‬یل ې پېېر وسېېيله پېېه تېېه ډول‬
‫وليکي‪.‬‬
‫‪ ،‬ياتېي‪،‬‬ ‫حافکې پياوړیيا په برخه کې چې کومې نو څېينې شېو‬
‫چې موږ په یېره لليکوالم څنګه کوال شو خپله حافکه پياوړ کيو‪.‬‬
‫پاسکال حافکه ل‪memory‬م اسې یعر فو ‪ :‬لل مغېو ېوه برخېه ه‪ ،‬چېې‬
‫‪۸6‬‬
‫پېېېېه صېېېېويت کېېېېې ړغېېېېه خپلېېېېو ‪.‬‬ ‫لېېېېه مغېېېېو څخېېېېه بانېېېېس شېېېېيانو سېېېېره ی ېېېېا‬
‫لل‪memoriction‬مم شېېيانو ړغېېه مهېېال تېېه یېېر سېېره کېېې‪ ، ،‬چېېې خپلېېه حافکېېه‬
‫لز رمتودم فعې ال وسېایو؛ حېافکې فعاليېت وړ ی ر نونېو لېه الي انچېجا پيېسا‬
‫کو ‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫؛ لېېه فکېېر او معېېوو څخېېه بېېايت‬ ‫شېېياد‬ ‫او حافکېېه سېېره نېې‪،‬‬ ‫ړېېو‬
‫حېېافکې یېېه اليه اوايو څېېو بانېېس شېېيانو‪ ،‬آوازونېېو او نېېويو تېېکاينسو‬ ‫ړېېو‬
‫لپس ېېسوم پېېه برخېېه کېېې فکېېر وکېېيو او بيېېا ېېې مغېېو محرکېېه او محېېافکو ی ېوت‬
‫لحافکېم په یوت خپل کيو‪.‬‬
‫حافکې پياوړیيا لپايه الزمه ه له ينو یکنيکونو څخه کاي واخلو‪:‬‬
‫يریيېا ل یېتم لېه املېه پيېاوړ‬ ‫الف‪ :‬ټول خلک حافکه لر ‪ ،‬چې کېاي یېه‬
‫کې‪. ،‬‬
‫ه‪ ،‬مغو یحرک له امله وړیيا یرالسه کو ‪.‬‬ ‫النس‬ ‫‪ :‬حافکه مغو ال‬
‫ل کو ‪ ،‬مغوو پياوړ کولو لپايه‬ ‫‪ :‬مغو لکه نويو انسامونو په څېر‬
‫ړ الزمه ه‪ ،‬ينې ی ر نونه وشي‪.‬‬
‫ېېل ‪ ،‬تېېه حافکېېه يامنبتېېه کېېوال شېېي‪ .‬مغېېو او‬ ‫‪ :‬تېېه یکنيکونېېه او تېېه‬
‫حېېافکې فعېېال او یېېو سېېایلو لپېېايه پاسېېکال‪ ،‬ولتېېر‪ ،‬ي ېېوايول‪ ،‬افییېېود‪ ،‬ژيژ و‬
‫ړامل او پیشی ډهر نکرونه ويکي ‪،‬‬
‫بله مه ه خبره ا ه‪ ،‬چېې لېه مطېالعې ېو سېا ت ويوسېته‪ ،‬بيېا پنبېه او ایېه‬
‫موغوا یکراي کيو‪.‬ممل ‪۸۸،۸2،۸۸ :24‬م‬ ‫سا ته ويوسته لومي‬
‫‪ -:26‬نوتېېت لابتکېېايم‪ :‬الفېېاظو ا اء کولېېو طېېرز نو ېېوالي یېېه نوتېېت ېېا‬
‫ابتکاي وا ي‪.‬‬
‫نوتېېت یخليېېا یېېوت ز ېېایو ؛ الفېېاظو وړانېېس کولېېو الي ‪-‬چېېاي پېېه‬
‫سه يول لرلی شي‪ ،‬نوتت لابتکايم‬ ‫ټولو متونو ‪ ،‬خو په ا بي او ړنر متونو کې‬
‫نېېه ېېواز پېېه الفېېاظو پېېوي اړه لېېر ‪ ،‬بلکېېې پېېه موې ود پېېوي ړې مربېېوطي‪ . ،‬کېېه‬
‫‪۸۰‬‬
‫پرلېه‬ ‫؛ غېه پرمختې‬ ‫ې ناشونی‬ ‫ليکوال نوتت ړڅه ونه کي ‪ ،‬نو پرمخت‬
‫پچېېې کېېاي غېېواړ ؛ پېېه څېينيېېوو ېېا یخلي‪،‬ېېي کېېايونو کېېې نوتېېت‪ ،‬کېېاي محصېېول‬
‫نوتت یېر سېره کېي و ‪ ،‬چېې باړسفېه او‬ ‫ک‬ ‫ز ایو ‪ ،‬ړغه وخت به مو په ليکوال‬
‫پراخېه الي او ګېو ي‬ ‫مچلکې کاي وکيو؛ یخصصي او مچلکې ړڅې کامياب‬
‫ياپه ګویو کېو ‪ ،‬پېه ېانګي ډول ا بېي او یح‪،‬ي‪،‬ېي کايونېه ډهېره پوړېه‪ ،‬مطالعېه‪،‬‬
‫لوړیخيل او مو ود غواړ ‪.‬‬
‫مو ود او شکل لجو له او بڼېهم ړغېه مهېال غنېي کېېسلی شېي‪ ،‬چېې ليکېوال‬
‫پسغه برخه کې ژوي مچلکې یخيل او فکر وکي ‪ ،‬نو بڼه او نو مو ود ومومي‪.‬‬
‫کاظ خاد شيسا وا ي‪:‬‬
‫موېېې ود شېېېېعر لکه پېېېېېيکر‬

‫ينګيی الفاه ې يخت و ز وي‬
‫ا واړه څېوه‬ ‫ويیه غېېېېېروي‬
‫ل ‪ :۸۹‬م‬ ‫موېېېې ود که ړېېېېېر څو لربایر‬
‫‪ ،‬چې زموږ وخت اخلي‪ ،‬زموږ خوبونه ړ اخلي‪.‬‬ ‫نو مو ود مونسل سره له‬
‫خوشحال خاد ليه الرح ة په و نا لته لفظم او لته مو ودم لټول کې‪ ،‬؛ لکه‪:‬‬
‫لېېېو په لېېېېو وبله اوړ یر صېېېباحه‬
‫ته لفظ ته مو ود په ایصال ل ‪ :۸۷‬م‬
‫ژونېس څخېه‬ ‫‪ ،‬له یرخه مېا‬ ‫‪ -:2۰‬یخيل؛ انچاد ملګر معنو یوت‬
‫‪ ،‬چېې لېه مړېی څخېه یومنېه اخلېي‪ .‬خيېال او‬ ‫یېښتې په خاطر ړغېه یېوت او طایېت‬
‫فکېر ژونېېس پېېه پراخېېه ډګرونېېو کېېې لانبويکېېاږنې ېېا یصېېو ر جوړولېېوم ېېو پراخېېه‬
‫فصل پرانيو ‪ .‬ژونس ټول یصو رونه ا انچاد خيال او فکېر محصېول و ‪ .‬اوسېني‬
‫‪ .‬ټولې انچاني بر او‬ ‫انچاني‪ ،‬یخنيکي ژونس خيال له برکته يامنبته شو‬
‫ړغو خيال او ‪،‬ل امتوا ل و ا کېسوم لي ګڼل کې‪ . ،‬لکېه ړېر شېعر‪ ،‬چېې‬
‫‪۸۱‬‬
‫انجينېېر‬ ‫شېېا ر مخيلېېه یېېوت وي ښې يی یايونېېه جېېوړو ‪ ،‬مهنسسېېي ن‪،‬رېېې ړې‬

‫‪ ،‬ليکوالي ړ پراخه یخيل او یفکر پواسېطه پياوړیيېا پيېسا کېو ‪.‬‬ ‫یخيل ز بنسه‬
‫‪ ،‬ړغېه ينګونېه‪ ،‬چېې ټېولنېو‬ ‫‪ ،‬بلکېې یفکېر ينګونېه‬ ‫خيال ‪ ،‬وړې او ډاي نېه‬
‫ژونس یياونو یه تکی ويبښې‪.‬‬
‫په پښتو‪ ،‬انګليچيل‪Pashto, English Directory 2۷۸۷‬م کې يا ېي ‪:‬‬
‫‪ ،‬چېېې ا بېېي پيېېس ې تېېکلي‬ ‫لل یخيېېل ‪ magination‬ېېا ‪Fancy‬م ړغېېه یېېوت‬
‫وا ې چېې ا یېوت ابتکېاي یومنېه جېوړو ‪ ،‬څېومره چېې ا‬ ‫کو ‪.‬مم ل ‪ ۸۷4 : ۱‬م‬
‫یېوت پيېېاوړ و ‪ ،‬ړېومره ابتکېېاي ړې ژي يامنبتېېه کېې‪ ،‬او ا بېېي ا ېر لپېېايه نېېو‬
‫شکل او مو ود برابر ‪. ،‬‬
‫‪ -:2۱‬مناسب ا لخلوتم؛ ليکوال ليکنې پر مهال ړوسا او آيامه ېا یېه اړیيېا‬
‫پېر مهېال پېويه غېوړ ‪ ،‬؛ څېومره چېې ېو ليکېوال‬ ‫لر ‪ ،‬که یفکر یېوت آيامې‬
‫مناسېب‬ ‫او معنېو اړیيېاوو یېر څنې‬ ‫غواړ مچلکي ليکنه وکېي ‪ ،‬نېويو مېا‬
‫ا یه غرويت لر ‪ .‬انچاد یفکر یوت پياوړ ی رکو لېه الي پراختيېا پيېسا‬
‫کو او ی رکو ړغه وخت کېسا شي‪ ،‬چې یفکر لپايه مناسب ا موجو و ‪.‬‬
‫ليکوال او شا ر خلوت پرمهال‪ ،‬انته و ې محېيطل یفکېر چاپير ېالم‬
‫جوړو ‪ ،‬چې ړ سغه چاپېر ال شېا ر او ليکېوال پېه غېې‪ ،‬کېې اخلېي‪ ،‬االړېو او اللېو‬
‫ويیه وا ې او ا اطفې استر کېې ېې يانغېاړ ؛ پېه م‪،‬ابېل کېې شېا ر او ليکېوال‬
‫خپل ايغا شو او ا یچکيی شو طبعيت له امله شعر وا ې او په تېه ډول ليکنېه‬
‫کو ؛ ړغه ليکنه پيېاوړ او ړېر اخېېوه و ‪ ،‬چېې ليکېوال پېه لمناسېب ېا کېې پېه‬
‫سره يامنبته کي و ‪.‬م‬ ‫او ړو‬ ‫او برپي نويمال احچا‬ ‫پويه آيام‬
‫وکېي‪،‬‬ ‫احچېا‬ ‫نيومی ل‪Niumen‬م؛ باوي يلو کله چې ليکوال آيامې‬
‫فکر له پلوه پياوړیيا واک ني پيسا کو ‪ ،‬غه واک ني لیفکر له الي له الفاظو‬
‫سره یياو پيسا کو ‪ ،‬له ړ س امله تې ج لې او بايیونه اوبسلی شي‪.‬م‬
‫‪.‬‬ ‫و له بله نېه جیکېېسونکي یېوکي‬ ‫نوموړ باوي يلو ‪ :‬للیفکر او خبر‬
‫‪۸۹‬‬
‫و واحس شي برخي ګڼل کې‪ ، ،‬سبک ړغه فکر شت ني ه‪ ،‬چېې‬ ‫فکر او خبر‬
‫ېېود پيېېاوړ او شا چېېته ړېېاي جېېوړ وال‬ ‫ژبېېې پېېه وسېېيله څرګنېېس ‪ . ،‬ړغېېه فکېېر‬
‫شي‪.‬ېېېېېې‬
‫چې په ايامه فوا کې یفکر په یوت الفاظو له پيوسېتود څخېه يامنبتېه‬
‫و شي ليکلو پر مهال پېر کل ېو‬ ‫شي؛ ليکوال ړغه وخت برالسی بلل کې‪ ، ،‬چې‬
‫او و نګونو واک ني ولر ‪ ،‬غه واک ني خلوت او مناسب ا غوتتنه کو ‪.‬مم‬
‫‪ -:2۹‬یفر ح‪ :‬مناسب ا که ليکوال یه ته یفکر کولو الي چاي برابرو‪،‬‬
‫ليکېوال او شېا ر لپېايه غېروي‬ ‫نو له ړغه ويوسته للیفېر ح ‪Relaxation‬م ړې‬
‫‪ .‬پر وه وخت ډهرو شيانو ز ه کيه ته نېه ه‪ .‬پروفيچېوي بېاطی شېاه لصېافیم لېه‬
‫ليکلو‪ ،‬لوست او مطالعې ويوسته‪ ،‬یفر ح او آيامي ليکوال لپايه الزمي ګڼېې او‬
‫وا ي پر وه موغوا یفکر کولو لپايه ته ا او له ړغه ويوسته ساه اخيچتل او‬
‫یفر ح اړ ی کاي ګڼل کې‪ . ،‬ړغېه ز ېایو ‪ :‬لل پېر ېو وخېت ډهېر شېياد نېه ز ه کېې‪ ،‬او‬
‫حافکېه کېې ېېا نېه نيچېېي‪ ،‬ړغېه کچېېاد چېې پېه ېېو ېل ډهېېرو موغېو ایو ېېا ول‬
‫غواړ ‪ ،‬په پا کې ړېپ شی ړ نري ا وال ‪ ،‬یېر ډهېر ز ه کېي او کېاي ويوسېته‬
‫اسې په ګویو‬ ‫یفر ح کول کاي ګټوي برخې جوړو ‪ ...‬یفر ح لپايه ينې م‪،‬ري‬
‫کو ‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪ :۸‬یفر ح وخت‪ ،‬کاي وخت په س ه یوګه و رل په کاي‬
‫و وړ یفر ح ګانې وشي‪.‬‬ ‫یفر ح پر ا‬ ‫و اوږ‬ ‫‪ :2‬غويه به و ‪ ،‬چې‬
‫‪ :۸‬وه پنبه یي‪،‬ه ېې یفېر ح یېر ړېرو ل‪۸۷‬م او ل‪4۷‬م یي‪،‬ېو کېاي او مطېالعې‬
‫ويوسته ګټويه و ‪.‬‬
‫‪ : 4‬یېر ېو نېي ېېا وه سېا ته کېاي ويوسېته پېېه کېاي ه‪ ،‬چېې ېوه اوږ ه یفېېر ح‬
‫وشي او اد آيا او کاي له زوي څخه اد وژغوي ‪.‬‬
‫لي کيئ‪.‬‬ ‫‪ :5‬یفر ح وخت مخکې وټاکئ او بيا ړغه په خپل وخت پويه‬
‫یجربو توولې ه‪ ،‬وه ډلې لبوګرو کاي ګرو او ليکواالدم ډهر ړډوکو پېه‬
‫‪4۷‬‬
‫کېاي‬ ‫ي ونو ګرفتاي ‪ ،‬؛ یل څو او می ړډوکو له ي ونو شکا ت کېو او‬

‫‪.‬‬ ‫المل مناسب ا ‪ ،‬ميوو څوکيو نه يلو ل و ا الزمه یفر ح نه کول‬
‫‪ -:۸۷‬پاکه ل يکنېه کېول؛ کلېه چېې ليکنېه کېوو‪ ،‬الزمېه ه‪ ،‬خپېل کېاي ميېو او‬
‫اسېې ینکېي کېيو‪ ،‬چېې لېه یېر کېاي النېس‬ ‫ا پاک وسېایو؛ کېاي ميېو او ېا ېا‬
‫سېره سېره کلېه چېې‬ ‫موغوا پریه نوي کتابونه‪ ،‬موا او مېسايک ړلتېه نېه و ؛ لېه‬
‫با ېس خپلېه ليکنېه پاکېه او پېه‬ ‫یرڅن‬ ‫ليکوال څه ليکي با س وغاحت ولر او‬
‫څرګنسو الفاظو سره وکي او وبايه ې په واي‪ ،‬واي ووا ي‪.‬‬
‫و کتا یېلليف کېي ‪ ،‬الزمېه ه‪ ،‬لېومي خپېل‬ ‫و ليکوال غواړ‬ ‫که چېر‬
‫ړس وټاکي‪ ،‬ړغه کره کي ‪ ،‬ليکنه ويبانس پيېل کېي او لېه ړغېه ويوسېته خپلېې‬
‫ليکنې ړره کل ېه‪ ،‬ړېره ج لېه‪ ،‬پېاياګرا او م‪،‬الېه پېه تېکايه یېويو وليکېې او‬
‫لپايه چې غه ليکنه مو الباړسفه شو و ‪ ،‬په واي‪ ،‬واي ې ولولي‪.‬‬
‫امر کائي معاصر ليکوال للآينچت ړي نګو مم‬
‫پېه‬ ‫ليکوال‬ ‫‪ ،‬پاکه ليکنه کول او نک‬ ‫کاميابه ليکوال نويو صفتونو یر څن‬
‫کېېاي کېېې اړ ېېی بر ېېاليتو ګڼېېې؛ نومېېوړ څرګنېېسو ‪ :‬لل کېېه غېېواړو ېېوه کل ېېه ړ ې‬
‫وليکو‪ ،‬با س په واغحو یويو ې وليکو؛ خپله پوړه نويویه تېکايه و نګونېو لېه‬
‫الي لې‪ ،‬وال شو؛ لکېه چېې پېه مخېامو خبېرو کولېو کېې خبېرو وغېاحت اړ يېت‬
‫لر او په ليکنه کې څرګنسیيا څو وايه اړ يت وړ خبره ه‪.‬‬
‫ګونېسونو‪ ،‬سېازمانونو‪ ،‬خلکېو‪،‬‬ ‫ړر څه‪ ،‬چې ليکېو ېو پيغېا لېر ؛ پيغېا‬
‫‪ .‬نېېو الزمېېه ه ل زړونېېو غېې‪،‬م پېېه‬ ‫ټېېولنيوو ټولونېېو او افېېرا و زړه و نېېا او مېېرا‬
‫مجهولو یويو او کل و کې ونه نغاړو؛ په يسا ډول ې وليکېو‪ ،‬بيېا ېې پېه واي‪ ،‬واي‬
‫له سترګو یېره کيو او که غواړو نوي خلېک زمېوږ پېه ليکنېو او غوتېتنو پېوه شېي‪.‬‬
‫او متانت سره سره ص ي يت او صراحت ړ ولر ‪.‬مم‬ ‫یويو له پاک‬
‫؛‬ ‫پاکي نکافت لباطني او ظاړر م تکی ل بر ايه کلتوي او فرړن‬
‫لکينې په نا کې ړ اړ يت لر ‪.‬‬
‫‪4۸‬‬
‫‪ -5-١‬څنګه يې بايد وليکو؟‬

‫الي برابېرو ؛ پېه ليکنېه‬ ‫يسا او تکايه ليکنه کول‪ ،‬ليکېوال کاميېاب‬
‫کېېې لېېه ابهامېېه ېېاد سېېایل ليکنېېه او ليکنېې مچېېلک لېېه حت ېېي او احت ېېالي مرګېېه‬
‫‪.‬‬ ‫ژغويل‬
‫ړېېره ل ېېي‪ ،‬ا بېېي او څېينيېېوه ليکنېېه ېېوه موخېېه لړېېس م لېېر ؛ مېېوخې‬
‫څرګنسول او بيا خلکېو یېه فکېر ويکېول کېه پېه څرګنېسو یېويو کېې و ‪ ،‬کاميېابي ه‪.‬‬
‫پا ښت لپايه الزمه ګڼل کې‪ ،‬ليکوال ينېې مچېلکي مهايیونېه‬ ‫غې کامياب‬
‫یرالسه کي او النس ټکي ړ په پا کې ونيچي‪:‬‬
‫الف‪ :‬کله چې ليکنه کوو‪،‬نه واز په خپله ژبېه پېوه شېو‪ ،‬بلکېې الزمېه ه‪،‬‬
‫ي ‪ ،‬اي و او ربېي ژبېو ړې وپېوړې‪،‬و؛ کېه پېويه ويبانېس نېه‬ ‫ژبې یر څن‬ ‫موين‬
‫‪.‬‬ ‫ومي ګرامر یا سو پوړېسل خو غروي‬ ‫پوړې‪،‬و په‬
‫‪ :‬یېېر ړېېر څېېه مخېېه خپلېېې ژبېېې لغ‪،‬پوړنېېه‪ ،‬ګيپوړنېېه او غونډلېېه پوړنېېهم‬
‫‪ .‬غه کېاي مېوږ یېه واک ياکېو ‪ ،‬څېو نېويو ژبېو څېلنګيو‬ ‫بانس پوړېسل اړ ی‬
‫یويو‪ ،‬ګيونېو‪ ،‬کل ېو‪ ،‬خپلواکېو او نېاخپلواکو مويفي ونېو‪ ،‬غونېډونو او ج لېو او‬
‫نويو څانګينو په برخه کې آسانتياو يامنبته کي ‪ .‬نويو ژبو ز ه کي ګټوي‬
‫‪.‬‬ ‫الي په نښه کول او خپلول خپلې ژبې په یا سو پوړېسل‬
‫نېېی سېېبا زمېېوږ پېېه ړېېېوا کېېې ژبېېو پېېه یېېېره انګليچېېي ژبېېې ز ه کېېي او‬
‫امولو لپېايه پېه ډهېرو ېا ونو‪ ،‬آد کليېو او کوڅېو کېې کويسېونه جېوړ شېو ‪ ،‬چېې‬
‫کتنېېې سېېره ومېېره ګټېېوي کايونېېه خلکېېو او وانېېانو یېېه‬ ‫ړغېېو یېېه پېېه انت‪،‬ېېا‬
‫انګليچي ژبې ز ه کي په برخه کې نري یرسره کوال ‪ ،‬ا که لومي خو ړغو‬
‫او بېېل ړغچېېې چېېې الزمېېه ه‪ ،‬اسېېتا‬ ‫کويسېېونو ډهېېر اسېېتا اد مچېېلکي نېېه‬
‫‪ ،‬چې خپلو ژبو په‬ ‫غو کويسونو شاګر اد ړ مخکې له‬ ‫مهايیونه ړ نه لر ‪.‬‬
‫یوا سو پوه شي‪ ،‬نويو او بيا انګليچي ژبې په ز ه کيه پيل کو ‪ ،‬چې پېه ډهېرو‬
‫‪42‬‬
‫کلونو کې بله ژبه نري ز ه کوال ‪.‬‬

‫‪ :‬پښتو ژبې ليکوال لپايه الزمېه ه‪ ،‬پېه فايسېي‪ ،‬ي او ربېي ژبېو یېر‬
‫ېېی‪ ،‬یېېرآد او یرانېېي پېېوړې او بېېاويونو لپېېايه او‬ ‫ډهېېره بر ېېسه پېېوه شېېي؛ ربېېي‬
‫او‬ ‫ړ ساينګېېه زمېېوږ ژبېېو ګرامرونېېو اسېېتخرا ړې یېېر ډهېېره بر ېېسه یېېر شېېو‬
‫م ه‪،‬‬ ‫‪ ،‬ته بېلګه ې لیا سه بغېسا‬ ‫زموږ ژبې اک ر ت الفباء ړ له ربي ژبې‬
‫؛ ډهېرو‬ ‫فايسي ي خو زموږ فتر او واني ژبېه ه او کلتېوي یېر اغېېومی‬
‫فايسېېي کل ېېو کايونېېه زمېېو پېېه وي ينېېي‪ ،‬پښېېتو بېېازاي ګېېي و کېېې و لېېر ‪ .‬څېېو‬
‫‪.‬‬ ‫یوي لچ‪ ، ،‬گ‪ ،‬ژم ړ سره شر ک‬
‫اسې تکاي ‪ ،‬چې زمېوږ او زمېوږ ژبېې یېر نېه يغېې‪ ،‬؛ ړغېه متېل چېې ‪:‬‬
‫يغې‪ ، ،‬نو شل له ويیه سی اچوه‪.‬مم‬ ‫للیر نه‬
‫‪ :‬که نويو ژبو کل ې مو پېه ژپېه کېې کېايولېلمفر ه او ج عېهم بڼېه با ېس‬
‫ېېې وکېېايو؛ کلېېه‪ :‬بانېېډل ‪Banḍ‬م بانېېس‬ ‫خپلېېې ژبېېې یېېويو یلفېېظ یېېر اغېېېو النېېس‬
‫ل‪Band‬م ډا رکت ل ‪ḍ ayricṭ‬م ا رکت‪ ،‬موټرل‪moṭ ar‬م مویرل‪motar‬م ټيچر‬
‫ي ژبي یلفېظ یېر‬ ‫ل‪ṭ racher‬م یيچر او ډهر نوي ش ير انګليچي کل ې شته چې‬
‫ې ونه وا و‪.‬‬ ‫اغېو النس‬
‫‪4۸‬‬
‫‪ -6-١‬د لومړی څپرکي لنډيز‪:‬‬

‫مسني لوړیيا ړغو نيک او الي فکر محصول ه‪.‬‬ ‫برر ت اوسن‬ ‫‪-‬‬
‫او یل له برکته برجچته کې‪. ،‬‬ ‫انچاد فکر الي ډول ليکوال‬ ‫‪-‬‬
‫ړغېه ړېېوا او خلېک مت ېسد ګڼېل کېې‪ ، ،‬چېې پېه خپلېه ټولنېه او فرړنې‬ ‫‪-‬‬
‫پوي اړونس و اړونه یل په واسطه خونس کي ‪.‬‬
‫لژبېهم هېره‬ ‫فرړنګي غنېا او بېډا نې نېويو واملېو او مېوا و یېر څنې‬ ‫‪-‬‬
‫مه ه وسيله ه‪.‬‬
‫ړر ملت ژبه په ي برخوللغت پوړنې‪ ،‬نک او ن ېرم کېالبونو کېې و ه او‬ ‫‪-‬‬
‫برپيیيا پيسا کو او غه ي برخې نوموړ ملت ا بيات جوړو ‪.‬‬
‫و يونېېه للغتونېېهم؛ شېېيانو ا و اشخاصېېو نومونېېه او ړو تونېېه ټېېاکي؛‬ ‫‪-‬‬
‫شيانو‪ ،‬ا ونو او اشخاصو نومونو ټاکل نېا خېو اګېا و خېو اګېالبې‬
‫او ړوتياي م یراي ا په لي کې يامنبته کې‪. ،‬‬ ‫ړوت‬
‫‪ ،‬چېېې برېېر ت ټېېولې غوتېېتنې‪،‬‬ ‫ن ېېر؛ مرغلېېرو او ېېا کل ېېو پېيېېل‬ ‫‪-‬‬
‫خبرو لبې نک هم کل و په یاي کې اميلو ‪.‬‬ ‫پوتتنې او ټولنيو اړیياو‬
‫نک ؛ کل و او و نګونولیلفکونوم موزونېه ټولګهلمج و ېهم ه‪ ،‬چېې‬ ‫‪-‬‬
‫و چېا او ېو یېو پېه ژبېه کېې يامنبتېه کېې‪ ، ،‬عنېې پېه مج ېو ي ډولل‬
‫و یو ا بيات جوړو ‪.‬م‬ ‫کل و من ويه او منک ومه شت ني‬
‫ګټېېه ا ه‪ ،‬چېېې پېېه فېېر او ټېېولنې پېېوي اړونېېس مچېېالې لېېه‬ ‫ليکېېوال‬ ‫‪-‬‬
‫ويکېسو ژغوي ‪ ،‬کلتوي پانګه خونس کو ‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫یلې او ليکنېېې لېېه برکتېېه یېېولنې لماغېېي‪ ،‬حېېال او يایلېېونکيم خونېېس‬ ‫‪-‬‬
‫کې‪. ،‬‬
‫ليکوال او ليکوالي اوس هال یه له يایلونکي سره پيونس او یياو ويکېو‬ ‫‪-‬‬
‫‪44‬‬
‫او نچېېلونو یېېه زمېېانې پيوسېېتود پېېر منطېېا ېېالکتيکي غوټېېه ويکېېول‬
‫کې‪. ،‬‬
‫کاغذ پر مو خونس کي؛‬ ‫مچل انانو یل او کتابت له برکته الهي کی‬ ‫‪-‬‬
‫اسی په لومي و کې ليکوالو مچل انانو ش ېر ل‪۸۰‬م ینو یه يسيسه‪.‬‬
‫اهللل م یل او ليکنې سېتروالي او ک ېت یېه اشېايه کېو او وا ېي‪ :‬لد‪-‬‬ ‫‪-‬‬
‫وال‪،‬ل وما چطرود‪......‬م‬
‫یل او ل اړ يت ال ړغه وخت په ډاګه شو‪ ،‬چېې اهللل م پېر خپېل معکې‬ ‫‪-‬‬
‫َلَې َ بِېالْ‪َ،‬لَ ِل‪4‬م َلَې َ‬ ‫لې ز ېر وکېي لالَېذِ‬ ‫م‬ ‫استاز حورت مح سل‬
‫الْإِنْچَادَ مَا لَ ْ عْلَ ْ لالعلا ‪5‬م ‪...‬‬
‫ليکوالي انچاد فکر او ژبې حکي انه پنبونه ه‪ ،‬چې یل په واسطه‬ ‫‪-‬‬
‫شکل پيسا کو او ړغه په وسيله برر او برر یولنې ړو ېت خونېس‬
‫لوي خپلو ‪.‬‬ ‫کې‪ ، ،‬ی سد او پرمخت‬
‫‪ ،‬چېې مېنک ی ېر ی لېه الي ال تېه ړو ېت پيېسا‬ ‫ليکوالي و غويه فی‬ ‫‪-‬‬
‫کو ‪.‬‬
‫‪ ،‬چې کلتوي ړڅېو او یفکېر یېه اړیيېا لېر او‬ ‫ل‬ ‫ليکوالي و فني‬ ‫‪-‬‬
‫برر ټولو معلومایو او پوړنو یه ل وا ي‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫ليکوالي انچاني مسني ړو ت لومي یس او ی سد زي ی اصل‬ ‫‪-‬‬
‫پوي اړه لر ‪.‬‬ ‫برر ت ټول و اړونه په یل او ليکوال‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫ليکوالي انچاد و خیق فی‬ ‫‪-‬‬
‫ليکوالي م اي ت او ی ر ی له الي پخې‪ ، ،‬که نو للفیمم ګڼل کې‪. ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫و مو ود‬ ‫ليکنې ړر ډول او صنف فی په ا رۀ کې يایی شي‪ ،‬خو‬ ‫‪-‬‬
‫پېېه برخېېه کېېې فکېېر کېېول اوچېېې کلېېه پېېه ړنېېر پيرا ېېه سېېنبال بيېېاړنریر‬
‫جوړ ‪. ،‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪45‬‬
‫فی انچاد بسني او فو کي غيو په وسيله شکل مومي‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫څومره چې په وه کچب او کاي کې په منط‪،‬ېي ډول او پېوړې سېره مهېايت‬ ‫‪-‬‬
‫یرالسه کوو‪ ،‬په ړ اغه انسازه مو للفني پوهمم ز ایې‪. ،‬‬
‫و للفني کايمم یر سره کولو لپايه لفکر او بسد غي لکېه ‪ :‬السېونه‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫می‪ ،‬پښې او ‪...‬م په کاي لو ‪. ،‬‬
‫سه يول په کې بسد‬ ‫فی؛ انچاد فکر او بسد غيو ګډه بر ا ه‪ ،‬چې‬ ‫‪-‬‬
‫ا واء لر او فکر په حک خو له فکره بانس شکل مومي‪.‬‬
‫فېېی ی ېېر ی او یکېېراي پېېه لېېي کېېې ړو ېېت مېېومي‪ .‬فېېی طبعيېېت او ژونېېس‬ ‫‪-‬‬
‫لېېه املېېه ړو ېېت مېېومي او‬ ‫موجېېو لانچېېادم بېېسد غېېيو بيېېا بيېېا ی ېېا‬
‫پخې‪. ،‬‬
‫فېېی یېېه آيت و ېېل کېېې‪ ،‬؛فی ج ې ېېې فنود‪،‬صېېنعت یکنيکېېو وړیيېېااو‬ ‫‪-‬‬
‫یا سو مج و ه ه‪.‬‬
‫په فی کې موا او شياد انچېاد غېيو پېه واسېطه یغيېر شېکل مېومي او‬ ‫‪-‬‬
‫خا موا په پخو بسلې‪. ،‬‬
‫؛ فېی‬ ‫‪ ،‬خو ګډول ې ړ انصېا نېه‬ ‫فی او ړنر بېلول ستونووي کاي‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬مګېر فېی‬ ‫او ړنر واړه له فکر او انس رې او یع‪،‬ل څخه بې نيېازه نېه‬
‫فو کي وړیيا له الي خپلې‪. ،‬‬
‫‪.‬ل‪Skill‬م او ل‪art‬م ړ ويیه و ل شو ‪.‬‬ ‫ړنر؛ فکر مهايت‬ ‫‪-‬‬
‫ړنر فطر او غرزو شت ني ه‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬چېې ړنېېر پېه ټولېېو ډولونېو ليسېېام ‪،‬‬ ‫ړنېر‪ ،‬ټېېولنيو شېعوي ېېو ډول‬ ‫‪-‬‬
‫مجچ ه جوړونې‪ ،‬حکاکي‪ ،‬مع اي ‪ ،‬موسي‪،‬ي‪ ،‬خطاطي‪ ،‬نڅا او شعر م‬
‫کې اد په بېیبېلو ډولونو کې څرګنس و ‪.‬‬
‫ړنر ل‪hunar‬م نر ‪ -‬فی‪-‬ک ال‪ ،‬جوړر‪ ،‬کچب یه و ل کې‪. ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫ړنر لړې‪،‬دم پيره‪ ،‬صنعت‪ ،‬فی‪ ،‬کاي برجچتګي ه‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪46‬‬
‫ياک مړی او طبعيت امتوا په لي کې ړو ت پيسا کو ‪.‬‬ ‫ړنر‬ ‫‪-‬‬

‫ړنېېر مېېسيک او‬ ‫ايسېېطو پېېه نکېېر‪ ،‬انچېېاد پېېر مړېېی مېېاحول اغېېېو‬ ‫‪-‬‬
‫یوليېس کېو او‬ ‫احچېا‬ ‫ياکو ‪ ،‬ماحول اغېو‬ ‫موا و مسلول په ال‬
‫ړنېېر خيېېال احيېېاء کېېو ‪ .‬او لېېه ړغېېه يا ويوسېېته مهېېايت یرالسېېه کولېېو‬
‫لپايه الي برابر ‪. ،‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫خصوصاً للشعرمم خپلو صر ی‪،‬اغاؤ ړنسايه و ‪.‬‬ ‫فی او ا‬ ‫‪-‬‬
‫ړنر او فی واړه له فکېر‪ ،‬انس ښېنې او یع‪،‬ېل څخېه بېې نيېازه نېه و ‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫فی ا ړنر پېه یوګېه‬ ‫لپايه چې فکر وه مچاله يک نه کي ‪ ،‬نري کيسا‬
‫لي یح‪،‬ا ومومي‪.‬‬
‫بسد غي‬ ‫او فی څرګنسولو ا‬ ‫ل او ړنر ا لفکر او مړیم‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬
‫‪،‬ېل‪ ،‬مړېی‪ ،‬خيېال او‬ ‫ل ‪ ،‬فی او ړنر پر انچاد ماحول اغېو کو او‬ ‫‪-‬‬
‫انچاد لوړ فکر محصول ه‪.‬‬ ‫؛ ليکوالي ړ‬ ‫اطفې يک ز ‪،‬نسه‬
‫لپېېايه غېېويه فېېی ګېېڼی شېېو‪ ،‬چېېې‬ ‫ماړرانېېه یلې چلونېېه او ليکېېوالي‬ ‫‪-‬‬
‫انچېېاد احچاسېېي یع‪،‬ېېل او شېېعوي لېېه ېېانګيو سېېرچينو ياټېېوکې‪ ، ،‬خېېو‬
‫حيوانات غه صیحيت نه لر ‪.‬‬
‫ليل لالهېامي او‬ ‫خبر‬ ‫ړنر طبيعي سرچينې لر او فی مصنو ي او‬ ‫‪-‬‬
‫ی ر نيم شا ر ړ کېسا شي‪.‬‬
‫ليکوالي کچبي تکاينسهلپس سهم ه‪ ،‬نه ميرا ي‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ېېا ليکېېوال کېېېسو لپېېايه الزمېېه ه لموق‪ ،‬ی ېېر ی‪ ،‬مطېېالعې‪،‬‬ ‫ليکېېوال‬ ‫‪-‬‬
‫پوړې او حرفو پوړې او کايم یه اړیيا لېسل کې‪. ،‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬لېه‬ ‫ل ي او یجربي للژونس محصول شو فېیمم‬ ‫ليکوالي انچاد‬ ‫‪-‬‬
‫‪4۰‬‬
‫ليه‪.‬‬ ‫‪ ،‬نه موي ي‬ ‫ړ س امله کچبي بهير‬

‫ليکنه کول استعسا او پوړه غواړ ‪ ،‬خو کچب کېول ېې ی ېر ی یېه اړیيېا‬ ‫‪-‬‬
‫لر ‪ .‬او انچاد ړ ېرنی ړو ت لوړو ؛ لکه بوټي او ګید چېې پرخېې او‬
‫مچلک پياوړیيا ړ په کېېچب‬ ‫اوبو یه اړیيا لر ؛ ليکنې او ليکوال‬
‫او ی ر ی پوي اړه لر ‪.‬‬
‫ليکېېېوالي مېېېاړراد پوړېېېه ه‪ ،‬چېېېې ی ېېېر ی او کچېېېب سېېېحر لېېېه الي‬ ‫‪-‬‬
‫غنامنس یرالسه کو ؛ ليکوالي کچبي پس سه ه‪ ،‬چې مهايت په سېيی‬
‫کې غوټو وړلوله الي تکی یرالسه کو ‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ليکنه پېه لېومي سېر کېې امېیء ه؛ امېیء پېه لغېت کېې مهلېت ويکولېو او‬ ‫‪-‬‬
‫ډکولو یه وا ېې او پېه اصېطیح کېې خپلېې ېا بېل خبېر پېه صېحيح ډول‬
‫‪ ،‬که څوک له انه څه نري ليکی او بل ليکنېې لېه مخېې څېه‬ ‫ليکل‬
‫یه امیء نه شو و ی ‪.‬‬ ‫ليکي‬
‫ليکنه وه اړیيا ه‪ ،‬با س ليکوال پوه شي‪ ،‬چې غه ليکنېه کېومې اړیيېا‬ ‫‪-‬‬
‫له مخې یر سره کې‪. ،‬‬
‫ليکنه ليکوال فرړنګي يک له مخې ړو ت پيسا کو ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ليکنه فوي لبڼېېم او معنېا لېه مخېې ډهېر ډولونېه لېر ؛ ړنېر او څېينيېو‬ ‫‪-‬‬
‫ن رونه یر نويو غويه والی لر ‪ ،‬که لړر یخليا او یح‪،‬يام ېوه کلتېوي‬
‫او فرړنکي پنبونه ه‪.‬‬
‫یخلي‪،‬ي ا ر په يامنبته کولو کې طبعيېت او طبيعېي تېکیو مناسېب‬ ‫‪-‬‬
‫او وړ محېېېل او ېېېا ګڼېېېل کېېېې‪ ،‬او څېينېېېې لپېېېايه څېينېېېې بېیبېېېېل‬
‫ميتو ونه په پا کې لرال شو‪.‬‬
‫؛ وخېت او پلټنېېه غېواړ ‪ ،‬غېه پلټنېېه‬ ‫څېينيېو کېاي لنېډ مهالېېه کېاي نېه‬ ‫‪-‬‬
‫یر سره کېسا شي‪.‬‬ ‫الزمې او مچلکي پوړې پر اسا‬
‫‪4۱‬‬
‫مړني چ توالی لآما ه ګېيم پېه ليکنېه کېې مهې يول لېر ‪ ،‬بلکېې پېه ټولېو‬ ‫‪-‬‬
‫ژونس چايو کې مه اصل جوړو ؛ په یخلي‪،‬ېي او یخ‪،‬ي‪،‬ېي ډګرونېو کېې‬
‫یخيل او پلټنې مهايیونه ليکنه پياوړ کو ‪.‬‬
‫یخليا او یح‪،‬يا پر مهېال ليکېوال یېه الزمېه ه لېومي پېه نېواد ټېاکلو‬ ‫‪-‬‬
‫فکر وکي ‪ ،‬بيا ې وټاکي‪ ،‬غه کاي ليکنې اليه مرخصو ‪.‬‬
‫چاپير ال لمحيطم او محيطي موا ړغه اسانتياو برابر و ‪ ،‬چې موږ‬ ‫‪-‬‬
‫څېينې پېه کېاي کېې پيېاوړ کېو ‪ .‬غېه مېوا لېه یلې ‪ ،‬ک پيېوټر‪ ،‬کتېا‬
‫‪.‬‬ ‫څېينې پرمهال غروي‬
‫کاي لوتي له مخکېې برابېرول‪ ،‬پېه موغېوا کېې‬ ‫مړني فاکتونه او ما‬ ‫‪-‬‬
‫ی رکو او یي‪،‬ي ليکنې واک په موږ کې پيېاوړ کېو ‪،‬آد یخليېا ايا ه‬
‫یو کو او ينګيی یخيل واک ني يابښي‪.‬‬
‫لیلفظم ليکنې پر مهال اړ ی بر ښي؛ بېلګې‬ ‫يست او پر ا و ن‬ ‫‪-‬‬
‫په ډول‪ :‬که موږ وا و‪ ،‬ا الک ه‪ ،‬نو يسېته نېه ه‪ .‬با ېس ووا ېو ل ا ړلېک‬
‫‪.‬م‬
‫؛ پېه‬ ‫په ليکنه کې ګرامر یوا س او اصول پېه پېا کېې يلېو ل ح تېي‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫ېسه برخېې‬ ‫یېره لغ‪،‬پوړنه‪ ،‬ګرپوړنه‪ ،‬غونډله پوړنهم ګرامر‬
‫له ليکنه کې ې با س په پا کې ونيچو او ليکنه ګرامر یوا سو په پا‬
‫‪.‬‬ ‫کې يلو لو وړ بچتر‬
‫که څوک غواړ ته ليکوال شي ويیه الزمېه ه‪ ،‬ډهېره مطالعېه وکېي او‬ ‫‪-‬‬
‫سترو ليکوالو آ اي او نکر وپلټل شي یخلي‪،‬ي او یخ‪،‬ي‪،‬ي ن ر ليکوال‬
‫‪ ،‬چېې ليکېوال ډهېره مطالعېه‬ ‫کېې‬ ‫یه تا ي غه اصل یېه ايزتېت پېه‬
‫وکي ‪.‬‬
‫له مطالعې ويوسته ليکنې په کاي کېې ی ېر ی او بيېا ليکنېه ليکېوال‬ ‫‪-‬‬
‫ا څپرکېېېی ړغېېېه وخېېېت‬ ‫زي ېېېی بنچېېېو جېېېوړ و ‪ .‬ليکنېېېې او ليکېېېوال‬
‫‪4۹‬‬
‫ينګينېېېسا شېېي‪ ،‬چېېې ليکنېېې ليکېېوال بيېېا بيېېا او پېېه واي‪ ،‬واي ی ېېر ی‬
‫وکي ‪.‬‬
‫لپېايه‪ ،‬چېې ليکېوال‬ ‫؛‬ ‫ليکوال لپايه حت ېي‬ ‫صبر او حوصيله ړ‬ ‫‪-‬‬
‫ا ي و ‪ ،‬نېو‬ ‫جوړو او غه ماڼ‬ ‫له الفاظو څخه ل ي او ا بي ماڼ‬
‫خويا ز ایې ظرافت کاي یه اړیيا لېسل کې‪. ،‬‬
‫په ليکنه کې با سلفصاحت‪ ،‬بیغېت‪ ،‬صېراحت‪ ،‬ابتکېاي او موقم پېه نکېر‬ ‫‪-‬‬
‫کې ونيول شي‪.‬‬
‫واړه با ېېېېس تېېېېکايه نېېېېواد او موېېېې ود‬ ‫یخلي‪،‬ېېېېي او یح‪،‬ي‪،‬ېېېېي ا‬ ‫‪-‬‬
‫يلو ونکي و ؛که ليکنې لپايه نواد او مو ودلیازه موې ودم ونېه‬
‫لرو‪،‬نو ليکنه به ړرومرو ک ووي و ‪.‬‬
‫ليکنې لپايهلل موق او مينهمم ډهره غروي خبره ه‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫موق محرکه یوه ه‪ ،‬چې ړسفه یېه يسېيسلو الي مېوږ یېه آوايو ‪ .‬موق‬ ‫‪-‬‬
‫ياکېې يوز او پېه‬ ‫زيغونو ‪ ،‬احچا‬ ‫چا خبره ړيلو او اميسونو غوټ‬
‫موږ کې انسيوني خو ښتونه ژونس سایي‪ .‬موق او شوي په انچاد کې پېه‬
‫طبيعي ډول شتود لر او په مصنو ي ډول ړ ويکې يوزل کې‪. ،‬‬
‫‪ ،‬چېې مېوږ‬ ‫او مچېووليت احچېا ‪ ،‬متحرکېه نيېرو او یېوت‬ ‫احچا‬ ‫‪-‬‬
‫کاي یه ړڅو ‪.‬‬
‫؛ پېېر‬ ‫پېېه کېېاي کېېې مه ې‬ ‫حافکېېه يلېېو ل او حافکېېه جېېوړول ليکېېوال‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫حافکه یچلط يلو ل یفکر لي پياوړ کول‬
‫نوتت‪ ،‬ړ په ليکنېه کېې غېروي خبېره ه‪ ،‬نوتېت پېه شېکل او معنېا کېې‬ ‫‪-‬‬
‫وانېېه‬ ‫ليکنېېې نکېېا منک ېېو ‪ .‬کېېه ليکېېوال پېېه ليکنېېه کېېې نوتېېت یېېه ال‬
‫اچو ‪ ،‬نو ليکنه ې پر ا ټېپ ي ې‪ ، ،‬ليکنېه ېې څېوک نېه خوتېو او‬
‫کنواخته ې بولي‪.‬‬
‫او په یېره ا بي او ړنر ليکنو ډهر په کاي ‪. ،‬‬ ‫یخيل ليکوال‬ ‫‪-‬‬
‫‪5۷‬‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫کاي لپېايه کېه غېروي‬ ‫مناسب ا ‪ ،‬لکيوال او ليکوال‬ ‫‪-‬‬

‫لېه برکتېه غېوړ ‪ ، ،‬پېه ېوه موغېوا‬ ‫یفکر یوت مناسب ا او آيام‬
‫کې ته یفکر کولو لپايه الزمه ه‪ ،‬مناسب ا کې ليکنه وکيو‪ ،‬څو پېه‬
‫آيامو ا صابو یفکر وکيو او په ليکنه کې اړونس موغوا په ړکله ته‬
‫معلومېېات وړانېېس کېېيو‪ .‬نيېېومی پېېه و نېېا کلېېه چېېې ليکېېوال آيامېې‬
‫وکي‪ ،‬فکر له پلوه پياوړیيا واک ني پيسا کو ‪.‬‬ ‫احچا‬
‫یفېېر ح‪ ،‬ليکېېوال لليکنېم پېېه مېېنځ او ېېا لېېه ړغېېه ويوسېېته حت ېېي ه‪ .‬یېېر‬ ‫‪-‬‬
‫ليکنې‪،‬کره او ز ه کي ‪ ،‬شایه یفر ح یه موږ اړیيا پيېسا کوو؛کېه وغېواړو‬
‫ډهېېره ليکنېېه او کېېاي وکېېيو الزمېېه ه‪ ،‬پېېه مېېنځ مېېنځ کېېې ېېې ویفېېه ېېا مېېه‬
‫ونيچو؛ یر ړرل‪ ۸۷‬او ‪4۷‬م یي‪،‬و ويوسته پنبه یي‪،‬ي نو سېاه اخيچېتل‬
‫‪ .‬او له و ه‪ ،‬ي سا ته ليکنېې او کېاي شېایه لو ېه مېه ړې مېوږ یېه‬ ‫ته‬
‫ګټه يسو ‪.‬که یفر ح او مې کولو وخت له ليکنې مخکې وټاکو تېه بېه‬
‫و ‪.‬‬
‫پاکه ليکنه او ليکنې پر مهال تېه انتکېا لېه مېوږ سېره ليکنېې پېه کېاي‬ ‫‪-‬‬
‫کې ډهره مرسته کوال شي‪.‬‬
‫يسا او تکايه ليکنه کول ليکېوال موف‪،‬يېت او ليکنېې پوخېوالی تېي‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫پېېه ليکنېېه کېېې لېېه ابهامېېه ېېاد سېېایل او ليکنېېه او ليکېېوال لېېه حت ېېي مرګېېه‬
‫‪ .‬ړېره ل ېي‪ ،‬ا بېي او څېينيېوه ليکنېه ېوه موخهلړېس م لېر ؛‬ ‫ژغويل‬
‫موخې څرګنسول او خلکو یېه فکېر ويکېول‪ .‬کېه پېه څرګنېسو یېويو او کل ېو‬
‫توونه کو ‪.‬‬ ‫ليکنې او ليکوال کامياب‬ ‫کې و‬
‫ړر ليکوال یه تا ي په خپله ژبه پوه شي‪ ،‬پر ګرامېر یوا ېسو پوړېسنېه‬ ‫‪-‬‬
‫ليکوال ل يت او ليکنې ړو ت لوړو ‪ .‬که په بلېه ژپېه ړې ليکنېه کېوو‪،‬‬
‫موږ یه بو ه له یوا سو ې پويه خبریيا ولرو‪.‬‬
‫نويو ژبو ز ه کي ګټوي الي په نښه کولو او خپلول خپلې ژبې په‬ ‫‪-‬‬
‫‪5۸‬‬
‫‪.‬‬ ‫یا سو لګرامرم پوړېسل‬

‫پښتو ژبې ليکوال یه الزمه ه‪ ،‬په فايسي‪ ،‬ي ‪ ،‬ربي او نويو خايجي‬ ‫‪-‬‬
‫ژبېو پېوه و ؛ ربېي یېراد ژبېېه ه او الفبېا مېو ړې یېر يا اخيچېېتي ه‪ .‬او‬
‫فايسي سره ګډ یياو‪ ،‬کلتوي او ګډ پولې لرو‪.‬‬
‫‪52‬‬
‫‪ -7-١‬د لومړي څپرکي پوښتنې‬

‫نښه ګڼی شو؟‬ ‫‪ -:۸‬ولې ليکوالي برر ی سد او فرړن‬
‫او ی سد بنچو پياوړیيا ړغه ملت څه شېي نتيجېه ګڼېل‬ ‫‪ -:2‬برر ت فرړن‬
‫کې‪ ،‬؟‬
‫ه؟‬ ‫‪ -:۸‬ړر ملت ژبه له څو برخو جوړه شو‬
‫‪ -:4‬په وه ژبه کې ن ر‪ ،‬نک او و يونو موجو ت څه شي څرګنسونه کو ؟‬
‫څه ګټېه لېر ؟‪-:۰‬‬ ‫ډول څنګه یعر فوال شئ؟‪ -6‬ليکوال‬ ‫‪ -:5‬ژبه په ا او خا‬
‫ګټه په څۀ کې ه؟‬ ‫ليکنې او ليکوال‬
‫له برکته څۀ شی ړو ت پيسا کو ؟‬ ‫‪ -:۸۷‬ليکنې او ليکوال‬
‫فی په واسطه څه شی خونس کوال شو؟‬ ‫‪ -:۸۸‬ليکوال‬
‫‪ -:۸2‬ليکوال او ليکوالي په ټولنه کې کومو یياوونو یه پيونس ويکوال شي؟‬
‫لېه برکتېه کېو شېياد خونېس کېيل او پېه لومي ېو کېې‬ ‫‪ -:۸۸‬مچل انانو ليکېوال‬
‫ليکوالو مچل انانو ش ېر څو ینو یه يسيسه؟‬
‫‪ -:۸4‬اهلل ل م یل ستروالی څه ډول ياپېنني؟‬
‫‪ -:۸5‬یل او ل فوليت او اړ يت څه وخت ال يوتانه شو؟‬
‫‪ ،‬که ړنر؟‬ ‫‪ -:۸6‬ليکوالي فی‬
‫؟‬ ‫‪ -:۸۰‬ليکنې او فني ليکنې الته کولو لپايه څه پکاي‬
‫‪ ،‬چې ‪.....................‬او ‪....................‬اړیيا لر ‪.‬‬ ‫‪ -:۸۱‬ليکوالي و‪.................‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪ -:۸۹‬ليکوالي‪..................‬لومي یس او ی سد‪.............................‬‬
‫‪ -:2۷‬برر ت ټول و اړونه په ‪..............‬او ‪.................‬پوي اړه لر ‪.‬‬
‫؟ په څه معنا ل!م‬ ‫‪ -:2۸‬ليکوالي انچاد و خیق فی‬
‫فی څنګه پخې‪ ،‬؟‬ ‫‪ -:22‬ليکوال‬
‫‪5۸‬‬
‫او ړغه بهير او اړ يت په برخه کې فکر يلو ل څه ګڼل کې‪ ،‬؟‬ ‫‪ -:24‬ليکوال‬
‫يو په وسيله شکل مومي؟‬ ‫‪ -:25‬فی انچاد فو کي که فکر‬
‫‪ -:26‬ليکوالې په کاي کې فني پوړه څنګه یرالسه کوال شو؟‬
‫‪ -:2۰‬فی او ړنر یعر فوال شئ؟‬
‫‪ -:2۱‬فی‪...............‬او ‪...............‬په لي کې ړو ت مومي‪.‬‬
‫یه ‪...........‬وا ي‪.‬‬ ‫‪ -:2۹‬فی یه‪..............‬او ج‬
‫‪ -:۸۷‬په فی کې موا او شياد انچاد کو شي په وسيله یغير شکل مومي؟‬
‫‪ ،‬پويه ال ل وړانس کيئ؟‬ ‫‪ -:۸۸‬آ ا فی او ړنر سره بېلول انصا‬
‫‪ -:۸2‬ړنر و جام یعر ف يا واخلئ؟‬
‫‪ -:۸۸‬ړنر ا ياک ‪......‬او ‪ ......‬امتوا په صويت کې ړو ت پيسا کو ‪.‬‬
‫‪ -:۸4‬ايسطو للړنر مسيک او مُسلمم په برخه کې کو نکر يلو ؟‬
‫‪-:۸5‬‬
‫؟‬ ‫‪ ،‬ولې نه وا و چې ړنر‬ ‫‪ -:۸6‬ولې وا و‪ ،‬ليکوالي فی‬
‫‪ -:۸۰‬ماړرانه یل چلونه او ليکوالي څه لپايه فی ګڼی شو؟‬
‫ا ه و ‪ ،‬واغح ې کيئ؟‬ ‫‪ -:۸۱‬ړنر او فی سرچينې له کو‬
‫‪ -:۸۹‬ليکوالي کو وخت ماړرانه ړو ت پيسا کو ؟‬
‫‪ -:4۷‬که موږ ووا ېو‪ ،‬چېې ليکېوالي فېی او مهېايت‪ ،‬غېه فنېي مهېايت څېه شېي پېه‬
‫وسيله برپيهسا شي؟‬
‫‪ -:4۸‬ليکوالي اي ي پس سه ه‪ ،‬که کچبي؟ په څرګنسه یوګه ې یوغيح کيئ؟‬
‫‪ -:42‬ولې وا و‪ ،‬چې ليکوالي ماړرانه پوړه ه‪ ،‬یوغيح ې کيئ؟‬
‫؟‬ ‫کاي لپايه څه الز‬ ‫‪ -:4۸‬که وغواړو ته او فني ليکنه وکيو‪،‬‬
‫‪ -:44‬ليکنه په لومي سر کې څه یه و ل کې‪ ،‬؟‬
‫‪ -:45‬آ ا ړر څوک‪ ،‬په وه انګي برخه کې‪ ،‬فني ليکنه کوال شي؟‬
‫‪ -:46‬ليکنه بڼې لفوي م له مخې و ډول ه‪ ،‬که مختلف شکلونه او بڼې لر ؟‬
‫‪54‬‬
‫‪ -:4۰‬یخلي‪،‬ېېي او یح‪،‬ي‪،‬ېېي ليکنېېو پېېه برخېېه کېېې څېېومره پېېوړې‪،‬ئ خپېېل معلومېېات‬
‫وليکئ؟‬
‫و ليکوال سلي موق په یخلي‪،‬ي ليکنوکې ډهېر يول لېر او کېه پېه یح‪،‬ي‪،‬ېي‬ ‫‪-:4۱‬‬
‫کې؟‬
‫ويکېو ‪ .‬او ليکنېې پېه‬ ‫‪ -:4۹‬چاپير ال لمحيطم ليکوال یه کو امکانېات پېه ال‬
‫مهايت او بهير څه ډول اغېوه کو ؟‬
‫‪ -:5۷‬له مخکې ليکنې په کاي کې مړنې فاکتونه يلو ل له ليکوال سره څه مرسته‬
‫کو ؟‬
‫او کنه؟‬ ‫ليکنې په کاي کې غروي‬ ‫‪ -:5۸‬يست او پر ا و ن‬
‫‪ -:52‬په کومو ليکنو ګرامر یوا سو په پا کې يلو ل غروي خبره ه؟‬
‫ېو‬ ‫و فوني پر ا بل وکېايو او ېا ېو غ‪،‬لفېوني م‬ ‫‪ -:5۸‬که ليکنې پرمهال‬
‫لهجې ليکوال له پا وغوي و ‪ ،‬نو موږ به خپلې ژبې یه ګټه يسولې و که یاواد؟‬
‫‪ -:54‬مطالعه کول ليکنې په کاي کې له ليکوال سره څه مرسته کوال شي؟‬
‫ليکنې یوا س لر کنه‬ ‫‪ -:55‬پښتو ژبه نويو‪ ،‬په یېره فايسي ي ژبې پر خی‬
‫اګانو په برخه کې څه یوپير لر ؟‬ ‫او‬
‫‪55‬‬
‫‪ -8-١‬د لومړي څپرکي ماخذونه‬

‫‪ -۸‬یرآنکر ‪ .‬سويه ب‪،‬ره‬
‫‪ -2‬ايسطو‪ .۸۹4۰ .‬فی شعر‪ .‬لای چا م‪ .‬یهراد‪ :‬خياباد شهر‪ .‬پيا چاپخانه‪.‬‬
‫‪ -۸‬الفت‪ ،‬ګل پاچا‪ .۸۸۱6 .‬ليکوالي لامیء او انراء م ل و چېا م‪ .‬پېښېوي‪ :‬بېويډ‪.‬‬
‫ناصرباغ‪ .‬يفعت کتابخانه‪.‬‬
‫‪۸۸۸۱‬کېېېېېال‪ .‬غېېېېېويه اشېېېېېعاي‪ .‬کابېېېېېل ‪:‬پښېېېېېتو ټولنېېېېېه‬ ‫‪ -4‬الفېېېېېت‪ ،‬ګېېېېېل پاچېېېېېا‪.‬‬
‫‪ .‬ژبواوا بيایوڅانګه ‪.‬‬
‫‪ -5‬آپېېل کنېېت‪ ،‬آپېېل جېود‪ .۸۸۱۱ .‬يوانرناسېېي بېېرا ړ ېېه‪ .‬لڅوايلچې چېېا م‪ .‬ا ېېراد‪:‬‬
‫یهراد‪ .‬چا ج اياد‪.‬‬
‫‪ -6‬بېېالواک‪ .۸۹۱6 .‬ختېېر زي ېېی چر ې ‪ .‬ل ليکنېېه او بېېالواک م‪ .‬لڅلېېوي چېېا م‪ .‬ا ېېراد‪:‬‬
‫یهراد‪ :‬ی ‪ .‬مرکو چاپخانه‪.‬‬
‫‪ -۰‬بابا‪ .‬بسالرح ی‪ .۸۸۹۸ .‬واد لایلچ چا م‪ .‬پېښوي‪ :‬ا ايه اشا ت سرحس‪.‬‬
‫لومو اکاډمي‪ .‬پښتو‬ ‫لاول چا م‪ .‬کابل‪:‬‬ ‫‪ -۱‬پښتو‪ ،‬انګليچي‪ .۸۸۱۱ .‬یامو‬
‫خپرونو ي است‪.‬‬
‫‪ -۹‬جا ‪ .‬پښتود زو ‪ ،‬حبيب اهلل‪ .۸۸۹۸ .‬کابل ‪ :‬کابل پوړنتود لمرکوم‬
‫‪ -۸۷‬خوشحال‪ . ۸۸۱5 .‬واد‪ .‬ل ايلچ چا م‪ .‬پېښوي‪ :‬یصه خوان ‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬خو رکی‪ .‬مح ېس صېابر‪ .۸۸۹۷ .‬پښېتو فونولېوژ ‪ -‬مويفولېوژ ‪ .‬ل و ې چېا م‪.‬‬
‫کابل‪ :‬ساپي خپرونو مرکو‪.‬‬
‫لومو اکاډ ي‪ .‬نررایو مرکو‪.‬‬ ‫‪ -۸2‬زاړس‪ .۸۸۱5 .‬پښتو – پښتو سينس‪ .‬کابل‪:‬‬
‫‪56‬‬
‫‪ -۸۸‬زغېېې ‪ ،‬اح سشېېېاه‪ .۸۸۱۰ .‬ليکېېېوالي الي چېېېاي لګچتچېېېنرم کابېېېل‪ :‬کابېېېل‬
‫پوړنتود‪ .‬ا بيایو پوړنبی‪ .‬پښتو څانګه‪.‬‬
‫‪ -۸4‬ز اي‪ ،‬وکتوي مجاوياح س‪ .۸۸62 .‬پښېتو پښېو ه‪ .‬للېومي چېا م‪ .‬کابېل‪ :‬کابېل‬
‫پوړنتود نررایو ي است‪.‬‬
‫‪ .‬پېښوي‪ :‬انش خپرنسو ېه‬ ‫‪ -۸5‬ز اي‪ ،‬وکتوي مجاوياح س‪ .۸۸۱6 .‬ليکیيتو‬
‫ټولنه‪.‬‬
‫‪ -۸6‬ز ېېوي‪ ،‬وکتېېوي زيغونېېه‪ .۸۸۱2 .‬پښېېتو نحېېوه‪ .‬کابېېل‪ :‬کابېېل پوړنتېېود‪ .‬نرېېرایو‬
‫ي است چا ‪.‬‬
‫‪ -۸۰‬واني‪ ،‬لي‪ .۸۸۱4 .‬ړنر نو چنسه ګي ونامېه نګېاي ‪ .‬ا ېراد‪ :‬یهېراد‪ :‬انترېايات‬
‫کتا ‪ .‬خياباد شهر‪.‬‬
‫‪ -۸۱‬شاړيی‪ ،‬سل ی‪ .۸۹۱4 .‬يوړي سنسي ‪ .‬پېښوي‪ :‬پښتو اکاډم ‪ .‬جي‪ ،‬ټي پر پ‪.‬‬
‫‪ 24۰‬پرله پچې ن بر‪.‬‬
‫‪ -۸۹‬شېېېيسا‪ ،‬کېېېاظ خېېېاد‪ .۸۸۱4 .‬ېېېواد‪ .‬لحنيېېېف خليېېېل سېېېر وهم‪ .‬پېښېېېوي‪ :‬انېېېش‬
‫خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫‪ -2۷‬شيرزا ‪ ،‬مح سآیا‪ .۸۸۹۷ .‬ليکېوالي‪ .‬کابېل‪ :‬تېوونې او يوزنېې وزايت‪ .‬یعلي ېي‬
‫نصا ‪.‬‬
‫وزايت‪ .‬بيه‪،‬ېي‬ ‫‪ -2۸‬شينواي ‪ ،‬ح وه‪ .۸۸۱۷ .‬کليات‪ .‬کابل‪ :‬اطی ایو او فرړنې‬
‫کتا خپرولو ي است‪.‬‬
‫لمت‪،‬سميیم‪ .‬پېښوي‪ :‬پښتو اکاډمي‪ .‬پرله‬ ‫‪ -22‬طا ر‪ ،‬مح س نواز‪ .۸۹۰۱ .‬يوړي ا‬
‫پچې ل م ن بر‪.‬‬
‫يس‪ ،‬حچی‪ .۸۸۱۸ .‬یېامو ‪ .‬و ې ټېوک ل‪ 25‬چېا م‪ .‬ا ېراد‪ :‬یهېراد‪ .‬چاپخانېه‬ ‫‪-2۸‬‬
‫سپهر‪.‬‬
‫برا ی‪،‬و ت حافکه‪ .‬لشېپ‪ ،‬چېا م‪ .‬کابېل‪:‬‬ ‫‪ -24‬یر ب‪ ،‬بسالکر ‪ 5۰ .۸۸۱6 .‬ي‬
‫سعيس خپرونو مرکو‪.‬‬
‫‪5۰‬‬
‫‪ -25‬کاينګي‪ ،‬ل‪ .۸۸۱۸ .‬يمو موف‪،‬يت‪ .‬ا راد‪ :‬یهراد‪.‬خياباد شهر‪.‬‬

‫‪ .‬ا ېراد‪ :‬یهېراد‪ .‬خيابېاد‬ ‫‪ -26‬کوالفچکي‪ ،‬شک‪ .۸۹۰۹ .‬م‪،‬االت بويګ‪ .‬پيک فرړن‬
‫ان‪،‬ی ‪ .‬خر شهر‪ .‬انرايات طرح نو‪.‬‬
‫‪ -2۰‬مفتود‪ ،‬اشر ‪ .۸۹۰۱ .‬څي کې‪ .‬پېښوي‪ :‬اکاډ ي‪ .‬یصه خوان ‪.‬‬
‫ړ م‪ .‬ا راد‪ :‬یهراد‪ :‬خيابېاد ان‪،‬ېی ‪.‬‬ ‫‪ -2۱‬مهرباد‪ ،‬ا ر ‪ .۸۸۱۱ .‬یسيت ايا ه‪ .‬لچا‬
‫چا ش را ‪.‬‬
‫‪ -2۹‬فرخېېېاي ‪ ،‬مح ېېېس اسېېېيی‪ .۸۸۱۰ .‬يسېېېت بنو چېېېي ‪ .‬کابېېېل‪ :‬ړنېېېر و ا بيېېېات‬
‫افغانچتاد‪ .‬انرايات سعيس‪.‬‬
‫‪Rahimullah, Qazi. ۸۹66. The modern Pashtu instractor. Peshawar -۸۷‬‬
‫‪University. Khyber Bazar.‬‬
‫‪Foustar, Narman J. M Sfidman. ۸۹۱۸. Composition: A short Pice of -۸۸‬‬
‫‪writing.‬‬
‫‪5۱‬‬
‫دويم څپرکی‬
‫‪ -2‬د ليکوالۍ"ليکنې" فني خواوې‬
‫پيليزه ‪:‬‬
‫لېېي کېينیيه ه؛ ړغېېه ليکېېوال مچېېلکي او‬ ‫ليکېوالي پېېه خپلېېه فنېي فېېی او‬
‫ليکوالي فني ګڼی شو‪ ،‬چې ليکنه ې حرفي په یوګېه منلېي و ‪ ،‬پېه ړ ېس کېاي‬
‫پچې و ‪ ،‬پوړه ې ولر او شوق‪....‬‬
‫ليکېوال او ليکنېېې لپېېايه فنېي خېېواو او اصېېول ټاکېل یصېېا في او بېېا يوه‬
‫خبره نه ه‪ ،‬بلکې ليکېوال یېه فنېي خېواو وي پېه ګویېو کېول‪ ،‬ليکېوال لېه اشېتباه او‬
‫او لېېه بلېې خېوا ليکېوال وخېت نېه غېا‬ ‫خطېاوو څخېه ياګر ېول او منې کېول‬
‫‪ ،‬کېېه ليکېېوال فرړن ې‬ ‫کېېېسل او لېېه خپېېل کېېايه تېېه ېېره او ګټېېه پويیېېه کېېول‬
‫‪.‬‬ ‫سایونکی‬
‫که ليکوال په فني ډول ليکنه ونه کي ‪ ،‬وخت ې بې ا ه لګې‪ ، ،‬پوړه ې‬
‫نويو یه نه لې‪ ،‬ول کېې‪ ،‬او چېا خبېره پېه کېاي ېې مينېه نېه مېایې‪ ،‬او مچېؤليت‬
‫يکولو او غويه ړس لوي یر ويکې‪. ،‬‬
‫پس فصل کې ړخه کې‪ ، ،‬چې واي له واي اصول په ګویېو شېي؛ ړغېه اصېول‬
‫لېي الي _ چېاي پېه ګویېه کېي ‪ .‬پېه‬ ‫چې توونه او حتی ليکنې په برخه کېې‬
‫لي الي او ګو ي ړ په نښه کې‪. ،‬‬ ‫څپرکي کې له یيويک بحث سره سره‬
‫فني ليکنې الي ليکوال یه ا په ګویېه کېو ‪ ،‬چېې څنګېه ليکنېې آسېانه‬
‫الي غويه کي ؛ او په ړنر ن ر کې نو یرکيبونه وکاي و ‪ ،‬نوانونه څنګه غويه‬
‫کي او په مج وا کې ن ر کاږلو او ليکلو تې چاي خپلېې کېي ‪ .‬ړنېر ن ېر پېه ال‬
‫خېېواږه او زړه ياکښېېوونکي ډول وکېېاږ او غېېه اړیيېېاو پېېه یعلي ېېي یوګېېه خپلېېې‬
‫کي ‪.‬‬
‫‪5۹‬‬
‫‪ -١-2‬په ليکنه کې له تېروتنو ځان ساتل‬

‫اشېېېتباه ګېېېانو‪ ،‬خطېېېاوو‪ ،‬ګنېېېاړونو‪ ،‬یېروینېېېو‪ ،‬میميتېېېو او آد جنا ېېېایو‬
‫موجو ت په انچاني ټولنيو نکا کې پا ‪ ،‬ل پ‪ ،‬حېپ کېېسو او يکېېسلو وړ‬
‫او له ړ س امله حچا او محاسېبه پېه نيېا او آخېرت کېې لېه انچېاد سېره کېې‪ ،‬او‬
‫‪ .‬اهلل ل م پېېه خپېېل معتبېېر‬ ‫غېېه حچېېا او بخرېېش انچېېاد پېېه حېېا کېېې غېېروي‬
‫کی ‪ ،‬ي ر ه سپايه‪ ،‬لال‪،‬اي ةم سويت کې په څرګنسو کل و کې مؤمی انچاد‬
‫او مچل اد سي مچوليتونو او خطاو‪ ،‬تېګڼو او نيکو یېه انصېا یلېه ا ښېې او‬
‫‪ ،‬چې په زيه ګناه نيول کې‪ ،‬او په زيه بخښل کې‪ ،‬؛ لکه‪ :‬للفَ َېیْ‬ ‫خبر ې ويکي‬
‫ېېو‬ ‫عْ َ ېلْ مِ ْ‪َ،‬ېېالَ مَيَةٍ خَي ېرًا ېرَهُل‪۰‬موَمَ ېیْ عْ َ ېلْ مِ ْ‪َ،‬ېېالَ مَيَةٍ شَ ېر(ا رَهُلالولولېېة‪۱/‬مم ل‬
‫و زي په انسازه خير او بس معامله له انچاد سره کې‪. ،‬م‬ ‫م ‪،‬ال‬
‫ټېېولنيو ژونېېس پېېه لو ېېه ا ېېرۀ او کائينېېایو پېېه ايیېېه او پراخېېه ل نېېه کېېې‬
‫او ا نوي ټول طبعيت او‬ ‫انچاد په غاړه‬ ‫مچؤليت باي‪ ،‬واک او اختياي واز‬
‫کېې مېو واک ېی او کلېه‬ ‫په انچاد پوي اړه لر ‪ ،‬که نو انچېاد‬ ‫ړغه شت ن‬
‫‪.‬‬ ‫ړ مجبوي مخلوق ګڼل شو‬
‫کله چې انچاد کاي کو ‪ ،‬ويسره‪ ،‬ويسره تا ي چې اشتباه ګانې او خطاو‬
‫ېل او مچېلکي کېينیيه ه‪،‬‬ ‫ړ وکي ؛ په یې‪،‬ه ليکنې په کاي کېې‪ ،‬چېې ېو فنېي‬
‫الزمه ه‪ ،‬موږ په واي‪ ،‬واي ټکني‪ ،‬وه زړ او له ستونوو سره مخامو شو‪ ،‬له ړ س‬
‫املېېه با ېېس فنېېي الي خپلېېې کېېيو‪ ،‬لېېو ‪ ،‬لېېو ړسفونېېه او يسېېونه پېېه مچېېلکي ډول‬
‫يالنډ او آسانه کيو او په ته او ړوتيايانه یوګه غه کاي یرسره کيو؛ له ړ س امله‬
‫ليکنېېې پېېه کېېاي کېېې غېېروي ه‪ ،‬چېېې ليکنېېه مچېېلکي کېېيو؛ لېېه مچېېلکي ليکنېېې او‬
‫و مچېؤليت ټېولنيو يک لېه مخېې‬ ‫‪ ،‬چې‬ ‫څخه زموږ موخه لړس م ا‬ ‫ليکوال‬
‫خپلې ژبې او کلتوي یه څه ويوبښو‪.‬‬
‫‪6۷‬‬
‫ا کاي ړله امکاد لر ‪ ،‬چې ژونس غه کايیه ویف کيو‪ ،‬ړره ژبه یخليېا او‬
‫یح‪،‬يا په لي کې پياوړ کې‪ . ،‬که وغواړو مچلکي ليکوالي وکيو الزمه ه النېس‬
‫ټکو یه پاملرنه وکيو‪:‬‬
‫وي اوږ ول الزمي‬ ‫ل یه ال‬ ‫‪ -:۸‬یفکر کول‪ -‬په مچلک فکر کول او م بت‬
‫‪.‬‬
‫ړېېر یخليېېا کېېوونکی ټېېولنيو ژونېېس پېېه اوږ و او طبعيېېت پېېه ايیېېه غېېې‪ ،‬کېېې ېېو‬
‫نوتتګر‪ ،‬مبتکر او بس انچېاد ګڼېل کېې‪ ، ،‬ويیېه بو ېه خپېل سېپېڅلی او يواکېاي‬
‫لليکنېم په فني ګاڼېه سې بال او لېه بېبا ېه وخېت یېرونېې او خطېاوو ېاد وسېایي؛‬
‫غه کاي ړله یرسره کې‪ ، ،‬چې ليکنه و مچلک او و کچب وګټي‪.‬‬
‫؛ که ليکوال خپېل‬ ‫ليکنې په کاي کې حت ي‬ ‫‪ -:2‬سوا ؛ پوړه او سوا‬
‫مچلک اړونس ډهره مطالعه ونه کي ‪ ،‬له طبعيت او ماحول څخېه متېا ره نېه شېي‪ ،‬نېه‬
‫یخليا کوال شي او نه ړې یخ‪،‬يېا؛ ا واړه اصېله ليکنېې پېه کېاي کېې حت ېي او‬
‫‪.‬‬ ‫غروي یوکي‬
‫کېېه ليکېېوال غېېواړ ړنېېر ن ېېر وليکېېي او ېېا څېينېېه وکېېي ‪ ،‬الزمېېه ه‪ ،‬لېېه‬
‫یکراي کل و اد وسایي‪ ،‬عنېې خپلېواک او م‪،‬يېس مويفي ونېه او کل ېې پېر ېا‬
‫وکايو ‪.‬‬
‫‪ -:۸‬شرطيه یېوي ؛ غېه یېوي پېه پښېتو ژبېه کېې ډهېر کېايول کېې‪ ، ،‬عنېې‬
‫‪ .‬ل‪۸۰ :2۸‬م‬ ‫یکراي او بيا‪،‬بيا کايول کې‪ ، ،‬چې یکراي ې غروي نه‬
‫غو یويو لېه بيېا‪ ،‬بيېا‬ ‫بس عي ن ر ليکوال او مح‪،‬ا یه تا ي خپله ليکنه‬
‫ولولي‪ ،‬نو کاميابه به شي‪.‬‬ ‫یکرايه وسایي؛ لکه‪ :‬لکه‪ ،‬ړ ساينګهم مح و ډهر ي‬
‫په پويیه ج له کې ګويو‪ ،‬چې نه واز لشېرطيهم یېوي ‪ ،‬بلکېې صېفت یېه ړې پېس‬
‫ولېولي‪ ،‬کاميابېه بېه شېي‪.‬م‬ ‫ي‬ ‫ج له کې اړیيا نه ليېسل کېې‪ ،‬؛ لکېه‪ :‬ل کېه مح ېو‬
‫پس ج له کې لبهم یاکيس او ټينګاي لپايه ياغلی‪ ،‬چې ېوه لنېډه‪ ،‬سېا ه او برېپيه‬
‫ج له ګڼل کې‪. ،‬‬
‫‪6۸‬‬
‫‪ -4‬یيتېېتي غ ې يرونه‪ - :‬ېېالچېر ‪ ،‬یرڅېېوچې‪ ،‬لکېېه څنګېېه چېېې‪ ،‬څېېوچې‪...‬م یيتېېتي‬

‫ايیباطي نومبر ړ با س پويه او پر ا وکېايوو‪ ،‬نېو ليکېوالي بېه مېو مچېلکي‬
‫کېېېسو لېېوي یېېه نېېه و يوا کېېي او جنجېېال لېېوي یېېه بېېه مېېو خو ېېولي و ؛ لکېېه‪ :‬ل کېېه‬
‫چېر ‪ ،‬یرڅوچې یاسو موږ کره يانېه شېئ‪ ،‬نېو زه بېه ړ ساينګېه یېر ړغېو یاسېو کېره‬
‫ينر ‪.‬م‬ ‫ړېپ ي نه ش ‪.‬م با س په لنډ ډول وليکولڅو یاسو موږ کره يانرئ‪ ،‬زه به ړ‬
‫‪ -5‬اشاي لنغوینومبر م او پوتتنيولاستفهاميم غ يرونه ړ پر ېا کېايول وړ‬
‫خبره ه او کله نا کله و مفهو ړ لر ؛ لکه‪ :‬ل که یه کله یر څو چې ز ېاي ونېه باسېي‪،‬‬
‫نو یر ړغو پوي به بر الي نرئ!م پويیه ج له پېه و يکېو لا ایېوم پيسېېسلي ه‪ ،‬ژي‬
‫مفهو ړ یر نه اخيچېتل کېې‪ ، ،‬با ېس لنېډه او بامفهومېه وليکېل شېي؛ لکېه‪ :‬لڅېو‬
‫ز اي ونه کاږ ‪ ،‬بر الی به نه شئ‪.‬م‬
‫‪ ،‬ا‪ ،‬ړغېه‪ ،‬ړغېه‪ ،‬ړغېې او ‪...‬م څېوک لچېام پېر ېا کېايول‬ ‫‪ -:6‬لزه‪ ،‬یه‪،‬‬
‫؛ لکه‪ :‬للیللمم فعل په نایېره لاوس هالم او ماغيلیېرمهالم وختونېو‬ ‫حت ي‬
‫کې پر ا وکايو او یصر في بڼه ې په واړو زمانو کې په پا کې ولر ‪.‬‬
‫الزمي او متعېس فعلونېو پېه اوسېني یعر ېف‪ ،‬ګېر اد او یصېر في ال حېو‬
‫کايولو ړ پوه شي؛ بېلګې په ډول لیللم فعل په نایېره او یېره زمانه کې‪:‬‬
‫یېره زمانه‬ ‫نایېرهلحالمزمانه‬
‫ج‬ ‫مفر‬ ‫ج‬ ‫مفر‬
‫موږ الړو‬ ‫زه الړ‬ ‫مېېېوږ و‬ ‫زه ېېېې‬
‫یاسو الړئ‬ ‫یه الړ‬ ‫یاسو ئ‬ ‫یه ېېېې‬
‫و الړل‬ ‫الړ‬ ‫ي‬ ‫و‬ ‫ي‬
‫و الړ للېم‬ ‫ا الړه للهم‬ ‫ي‬ ‫و‬ ‫ا ېېي‬
‫پېېه پويیېېه ج لېېو کېېې ګېېويو چېېې‪ :‬لزهم لېېومي شېېخل مفېېر مېېتکل ‪،‬لمېېوږم‬
‫لېېومي شېېخل ج ې مېېتکل ‪ ،‬لیېېهم و ې شېېخل‪ ،‬مفېېر مخاطېېب‪ ،‬لیاسېېوم و ې‬
‫م يهي شخل‪ ،‬مفر غا ب خو لمفر مېذکر غا ېبم او‬ ‫مخاطب‪ ،‬ل‬ ‫شخل ج‬
‫‪62‬‬
‫ل و م يهېي شېېخل لج ې غا ېېبم او ړ ساينګېه ل ام يهېېي شېېخل مفېېر مؤنېېث‬

‫‪.‬‬ ‫په و ډول ياغلي‬ ‫مذکر او مؤنث ج‬ ‫يهي شخل‪ ،‬ج‬ ‫غا ب‪ ،‬چې‬
‫لومي شخل لزهم لمفر مذکر او مؤنثم لپايه فعلي خای ه ېا یصېر في‬
‫مذکر او مؤنېث لپېايه فعلېي خای ېه لو‪،‬‬ ‫ال ح‪،‬ه لا ‪am‬م‪ ،‬لومي شخل ج‬
‫‪ o,wa‬م و ېې شېېخل مفېېر مېېذکر او مؤنېېث لپېېايه فعلېېي خېېای ې ل م او و ېې‬
‫يهي شخل مفر‬ ‫مذکر او مؤنث لپايه فعلي خای ېلئم په یوګه او‬ ‫شخل ج‬
‫لپايه ېل م او غه ياز يهي شخل‬ ‫م لپايه فعلي خای ه ل م‪ ،‬ج‬ ‫مذکر ل‬
‫مفر مؤنېث او ج ې مؤنېث لپېايه یصېر في ال ح‪،‬ېې لنېډ ل م ل‪i‬م پېه ډول ياغلېی‬
‫‪.‬‬
‫ړ ساينګه لیللم په ماغي زمانه کې ا ډول یصر ف لر ‪.‬‬
‫موږ الړو‬ ‫زه الړ‬
‫یاسو الړئ‬ ‫یه الړ‬
‫و الړل‬ ‫الړ‬
‫و الړ للېم‬ ‫ا الړه‬
‫په پويیه ج له کې ګويو چېې‪ :‬لزهم لېومي شېخل مفېر مېذکر او مؤنېث‪ ،‬لېومي‬
‫مذکر او مؤنث‪ ،‬و شخل مفر مذکر اومؤنېث‪ ،‬و ې شېخل ج ې‬ ‫شخل ج‬
‫مېېذکر او مؤنېېث‪ ،‬يهېېي شېېخل مفېېر مېېذکر‪ ،‬يهېېي شېېخل ج ې مېېذکر او يهېېي‬
‫مؤنث لپايه فعلي خای ې لا ‪ ،‬و‪ ، ،‬ئ‪ ،Ə،‬ال‪،‬ه‪،‬‬ ‫شخل ل ام مفر مؤنث او ج‬
‫‪ .‬نېو لیلېلم پېه یېېره او نېایېره زمېانو کېې لفعېل او فا ېلم‬ ‫‪ ،‬لېم په ډول ياغلېي‬
‫لپايه یصر في‪ ،‬په لنډ ډول و ی شو چې ‪:‬‬
‫پېېېه یېېېېره زمانېېېه کېېېې فعلېېېي‬ ‫نایېره زمانه کې فعلي خای ې‬
‫خای ې‬
‫زه لپېېېېېايه ا ل‪am‬م‬ ‫زه لپايه ا ل‪am‬م‬
‫‪6۸‬‬
‫موږ ‪ -‬و ل‪ow‬م‬ ‫موږ ‪ -‬و ل‪ow‬م‬

‫ل‪e‬م‬ ‫یه ‪-‬‬ ‫ل‪e‬م‬ ‫یه ‪-‬‬
‫یاسو – ئ ل‪Əy‬م‬ ‫یاسو – ئ ل‪Əy‬م‬
‫– ل‪i‬م‬
‫‪Ə -‬ل څرګنسه ړېم‬
‫و‬ ‫و – ل‪i‬م‬
‫– ال ل‪al‬م‬
‫ا ‪-‬‬ ‫ا ‪ -‬ل‪i‬م‬
‫ه ل‪a‬م‬
‫و‬ ‫و ‪ -‬ل‪i‬م‬
‫م‬ ‫– ل‪e‬م ل‪:۸5‬‬
‫‪ -:۰‬ليکېېوال یېېه الزمېېه ه‪ ،‬ل نېېو او فعېېل پېېه یصېېر ف‪ ،‬الزمېېي‪ ،‬متعېېس او‬
‫حک ېېېي متعېېېس م افعېېېالو غې ې يرونو‪ ،‬نومونېېېو‪ ،‬صېېېفتونو او یيېېېسونو پېېېه ګېېېر اد‬
‫وپوړې‪ ، ،‬که پښتو ژبه وه یصر في ژبه ه ل الزمي او متعس م لکه‪:‬‬
‫الېېف‪ -:‬الزمېېېي افعېېال پېېېه یېېېره او نېېېایېرو زمېېانو کېېېې لفعېېل فا ېېېل لپېېېايه‬
‫ګر انې‪ ،‬م ا مفعول یه اړیيا نه لر ‪.‬؛ لکه ‪:‬‬
‫و م‪،‬الېېه‬ ‫م‪،‬الېېه ليکېېي‬ ‫مېېوږ م‪،‬الېېه ليکېېو‬ ‫زه م‪،‬الېېه لېېيک‬
‫ليکي‬
‫و م‪،‬الېېه‬ ‫ا م‪،‬الېېه ليکېېي‬ ‫یاسېېو م‪،‬الېېه ليکېېي‬ ‫یېېه م‪،‬الېېه ليکېېي‬
‫ليکي‬
‫‪ -:‬مت عس افعال په نایېره زمانېه لکېه الزمېي فعېل او پېه یېېره زمانېه کېې‬
‫لفعل مفعولم لپايه ګر انې‪ . ،‬لکه‪ :‬لليکلم‬
‫یېره زمانه‬
‫‪64‬‬
‫مېوږ م‪،‬اله وليکله‬ ‫ما مېې‪،‬اله وليکله‬
‫یاسو م‪،‬اله وليکله‬ ‫یا مېېېې‪،‬اله وليکله‬
‫و مې‪،‬اله وليکله‬ ‫ه مېېې‪،‬اله وليکله‬
‫و مېېېېې‪،‬اله وليکله‬ ‫م‪،‬اله وليکله‬
‫‪،‬‬ ‫په پويیه ج لېو کېې ګېويو چېې لوليکلېهم لم‪،‬الېهم لپېايه چېې مفعېول‬
‫ګر انې‪ . ،‬که ووا و چې لکتا م نو بيا ليکولما کتا وليکه‪ ،‬موږ کتا وليکهم‬
‫ېا ګر انېې‪. ،‬م کېه ل م‪،‬الېهم‬ ‫په ړر صويت یر آخره لفعل مفعول لپايه یصر فې‪،‬‬
‫پر ا لم‪،‬الېم ړ وليکو مفعول ويسره بسلود مومي‪.‬‬
‫‪ -:‬حک ي متعس افعال‪ ،‬ړېپ یصر ف نه لر ؛ لکه‪ :‬لنڅلم فعل‬
‫موږ ونڅل‬ ‫ما ونڅل‬
‫یاسو ونڅل‬ ‫یا ونڅل‬
‫و ونڅل‬ ‫ه ونڅل‬
‫و ونڅل ل‪ ۰۹ :۸5‬م‬ ‫ونڅل‬
‫ا ونېېه‪ :‬ټېېول فعلونېېه پېېه حېېال زمانېېه کېېې الزمېېي فعېېل یېېر یا ېېس النېېس‬
‫یصر فې‪ ، ،‬عنې لفعل فا لم لپايه ګر انې‪. ،‬‬
‫‪ :۸‬الزمي فعل ل په یېره او نایېره زمانهم کې فا ل لپايه ګر انې‪. ،‬‬
‫‪ : 2‬متعس افعال لپه یېره او نېایېره زمانېهم کېې الزمېي فعېل غونېس او پېه‬
‫ا یصر فې‪. ،‬‬ ‫لیېره ماغيم زمانه کې مفعول لپايه ګر انې‪،‬‬
‫الزمېېي فعېېل یېېر‬ ‫‪ :۸‬حک ېېي متعېېس فعلونېېه‪ ،‬پېېه لحېېالم زمانېېه کېېې بيېېا ړې‬
‫یا س النس يا ي او په ماغي زمانه کې ړېپ یصر ف نه مني او مفعول یېه اړیيېا‬
‫نه لر ‪.‬‬
‫ېر کېې لې‪ ،‬و ز ایېه‬ ‫‪ -:۱‬ينې پښتنو چې فايسي ي ژبه ويوسته ېا پېه لېو‬
‫‪65‬‬
‫ز ه کي ‪ ،‬غ يرونه ا و کېومکي فعلونېه يسېت نېه شېي و ېی ‪ ،‬نېو کېېسا شېي‪،‬‬
‫ليکنېېې پرمهېېال ړ ې ړغېېه یکېېراي کېېي ؛ لکېېه‪ :‬لمېېیم لزهم پېېر ېېا لمېېام نېېومبر‬
‫کايو ‪ ،‬چې ا تېکايه یېېر وینېه ه؛ و انېساد او څېينيېوو يپوټونېو ليکېوال با ېس‬
‫غه خبره په پېويه ډول پېه پېا کېې ونيچېي؛ لکېه‪ :‬ليفېتیم پېر ېا چېې ووا ېې‪ :‬مېی‬
‫ميرو ل لومي شېخل مفېر مېذکر ېا مؤنېث غې ير پېر ېا م لېومي شېخل‬
‫مذکر او مؤنث غ يرلمام استع الو او فعلي خای ې ړ غلطي کېايو ‪ .‬ل‪:2۸‬‬ ‫ج‬
‫‪ ۸۸2‬م‬
‫‪ -۹‬للپېېهمم او للپېېرمم او نېېويو سېېربلونو پېېه کېېايولو کېېې زمېېوږ بيیبيلېېو حېېوزو‬
‫پښېتانه ليکېوال اشېتباه کېو ‪ ،‬پېه یېېېره مرکېو او شېریي خېوزو پښېتانه ډهېر لېېه‬
‫زموږ په و ناوو او خبرو کېې ال څېه چېې آد پېه يسېنيولیلو ونونو‪ ،‬ياډ وګېانو او ‪....‬م‬
‫غو خبرو یه مچلکي خلکو له خوا ړ یوجه نه کې‪. ،‬‬
‫ا ال څېېه کېېو ‪ ،‬چېېې ېېو بېېل پېېر وړانېېس زمېېوږ ليکوالېېو بېېې پروا ېېي‪،‬‬
‫په ډکېر کېې ړې سېتونو ياپيېسا کېو ؛ کېو شېی چېې زمېوږ لېه‬ ‫ليکنې او ليکوال‬
‫ړغه پروا نه سایو‪.‬‬ ‫په ايت ډګر ړ‬ ‫طبعې لطبعيتم سره س نه و‪ ،‬آد ليکوال‬
‫لپهم او لپرم په لو به حوزه کې پر ا کايول کې‪ ،‬؛ په النس ج لو کېې‪:‬‬
‫زل ېي خپېېل پېیي پېېر وړانېس خبېېر وکي ‪.‬لزل ېی برغېېس ل ليېهم پېېسي خېو سېېخی‬
‫لېه ا ېر ویلېی و ‪ ،‬ړغېه ج لېه يسېته ه او کېه زل ېی‬ ‫ګفتم‪ ،‬نېو کېه زل ېی ا‬
‫پیي یر مخې څه ووا ي‪ ،‬ا بيا بلېه خبېره ه! با ېس اسېې ووا ېو‪ :‬لزل ېي‬ ‫غواړ‬
‫پیي یر مخې خبر وکېي ‪.‬م زل ېی ي حوېوي پېسي سېخی لچيېو م ګفېت‪ ،‬چېې پېس‬
‫ډول ړ و ی شو‪ :‬لزل ي پیي په مخکې خبر وکي ‪ ،‬پېس ډول بېه مېو ړې سې ه‬
‫پیي په مخکې مرا ات کي و ‪.‬‬ ‫مواي‬ ‫ج له کايولې و او ړ به مو ا‬
‫ا‪ :‬پر ل پر کابل اوسي ل پر ل ي اطرا کابل زنسه ګي مېی کنېس‪.‬م پېر ل پېه‬
‫کابل کې اوسي‪ .‬لپر ل ي کابل زنسه ګي می کنس‪.‬م‬
‫او کېه‬ ‫که پر ل کابل پر شاه او خوا اوسي خېو لپېرم کېايول پېر ېا‬
‫‪66‬‬
‫‪.‬لپښو ه‪۱۰ :‬م‬ ‫کابل منځ کې اوسي‪ ،‬نو لپهم استع ال پس ج له کې ته‬
‫‪ -:۸۷‬پېېر و کل ېېو لېېه السېېي کېېايونې مخنيېېو ؛ پېېه اوسېېني ژونېېس کېېې بيیبيلېېو‬
‫الزمه ه‪ ،‬ليکوالې په ډګر کې و ش ېر ډهر کل ې له نويو‬ ‫پرمختګونو یر څن‬
‫ژبو او کلتويونو څخه ياخپلې کيو ‪ ،‬خو اسې نېه‪ ،‬چېې خپلېه ژبېه ړېېره کېيو او ېا‬
‫اد ل چا خبره لېو وتېيوم او پېه السېي ډول خپلېې ژبېې کل ېې لېېر کېيو او پېر‬
‫ېېې لاي وم‪،‬لفايسيم‪،‬لانګليچېېيم او ل ربېېيم کل ېېې وکېېايو؛ لکېېه‪ :‬ډا رکېېو‬ ‫ېېا‬
‫ويشه‪ ،‬ولې نه وا و ا نه لکيو؛ مخامو ويشه!‬
‫‪ -:۸۸‬وه سېېره ړ ې معنېېا کل ېېې پېېه ېېوه ج لېېه ېېا ېېوه ليکنېېه کېېې ياوړل ج لېېې او‬
‫غېه کېاي پېه زړه‬ ‫ليکنې تا چت نېه ز ېایو ‪ .‬آد پېه یح‪،‬ي‪،‬ېي او ا بېي ليکنېو کېې ړې‬
‫او زړه مې کې‪ ، ،‬چې نی که وشي‬ ‫‪ ،‬لکه‪ :‬ل زما ايزو‪ ،‬ړيله او اميس ا‬ ‫پرو نه‬
‫تاي یه الړ ش او غېواړ ‪ ،‬ړيلېه لېر او زړه مېې غېواړ لېه ينېو او بعوېي وسېتانو‬
‫سره وګوي ‪.‬م‬
‫ې اسې ه‪ :‬ل زما ړيله ا ه‪ ،‬نی تايه یه الړشې او‬ ‫ته‪ ،‬لنډه او په زړه پوي‬
‫ړلته له ينو وستانو سره وګوي ‪.‬م‬
‫ينېو خېو‬ ‫‪ -:۸2‬له ربي ژبې ياغلې کل ې خپلو ژبو یر یا سو النس وليکو‪.‬‬
‫څوتې‪ ،‬چې غټې‪ ،‬غټې ربي کل ې ووا ي او آد په ليکنه کې ې ړ وکايو ‪.‬‬
‫‪ ،‬چې غه کل و څخه لالف او ال م وغوي ول شي؛ لکه‪:‬‬ ‫زما مطلب ا‬
‫پښتو‬ ‫ربي‬
‫مُنجس‬ ‫ال نجس‬
‫بلخي‬ ‫البلخي‬
‫ربي‬ ‫العربي‬
‫مچعو‬ ‫ال چعو‬
‫ل ‪ :۸2‬م‬
‫‪6۰‬‬
‫‪ -2-2‬څه ډول ليکنه وکړو؟‬

‫سېېېېهولت‬ ‫نېېېېه خوتېېېېو ‪ ،‬ا کېېېېه خلېېېېک او‬ ‫ليکنېېېېې او‬ ‫پخېېېوان‬
‫معنا نه لر ‪ ،‬چې لآسان م په پل ه ړر اصل‬ ‫لآسان م خوایه يومي‪ ،‬مګر ا‬
‫له منبه وسو‪ ،‬بې له یربې خسا مه کيه‪ :‬لل کايغه زيکې چ کاوه‪ ،‬خپل ې ړ له‬
‫ا ه ووت‪.‬مم ل‪۸۰ :۸4‬م‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫‪ ،‬چې ووا ېو‪ ،‬ليکنېه ېو ډول اصېول‬ ‫پس خبره ټينګاي الز‬
‫معنا نه لر ‪ ،‬چېې لليکنېه‬ ‫ی ر ی له الي پياوړ کې‪ ،‬او تکی مومي‪ ،‬خو ا‬
‫‪ ،‬چې ګواکي ړېپ یغير نه کو ‪ .‬کېه اسېې وا ‪ ،‬نېو‬ ‫و ا و ډول غوابط‬ ‫واز‬
‫اسی په لومي و کې چېې کومېو مچېل انانو ړغېه ابتېسائي ليکنېې او ياغونېډونې‬
‫کېېېي ‪ ،‬وبېېېايه بېېېه ويکېېېی پرمختګونېېېه او انکرېېېافات نېېېه يایلېېېل‪ .‬ېېېا بلېېېه بېلکېېېه‬
‫لفولکلوي ک استاد‪ ،‬کيچې به له معاصر استاد او کيچې سره شکل او معنېا‬
‫له پلوه څه یوپير نه يلو ‪.‬‬
‫ويیېه اړ يېت ويکېول‪ ،‬کېې‪، ،‬‬ ‫ا ونه‪ :‬کومه یا سه چېې آسېانه ه او او‬
‫با س ينې یوي لم‪،‬يس مويفي ونهم له نومونو مخه او ويوسته وليکل شي‪.‬‬
‫الف‪ :‬است راي ماغي او فعل سره جی وليکل شي؛ لکه‪:‬‬
‫يست‬ ‫نا يست‬
‫له کويه‬ ‫لکويه‬
‫له مويه‬ ‫ل ويه‬
‫له یاسره‬ ‫لتاسره‬
‫له کتابه‬ ‫لکتابه‬
‫په کوي کې‬ ‫پکوي کې‬
‫په یا پچې‬ ‫پتاپه سې‬
‫يست‬ ‫ا‪ :‬نا يست‬
‫‪6۱‬‬
‫است راي ماغي ‪:‬‬

‫‪ -:۸‬ما به په کويکې کاي کاوه‪.‬‬ ‫‪ -:۸‬ما به پکوي کې کاي کولو‪.‬‬
‫‪ -:2‬مېا بېه ړېېره غرمېه پېه لېېوږه‬ ‫‪ -:2‬ما بهره غرمه پلوږه یېروله‪.‬‬
‫یېروله‬
‫لفا ل‪ +‬مفعول‪ +‬فعلم‬
‫؛ بېلګېې پېه ډول‬ ‫ليکنه ړ و لي اصېول او مېنک یوا ېس‬ ‫‪ -:‬اوسن‬
‫اسې ليکنه کېوو‪ ،‬چېې یرکيېب او جوړتېت لېه پلېوه آسېانه وليکېل شېي؛ نېه‬ ‫او‬
‫واز په ليکنه کې‪ ،‬بلکې آسانه ليکنه لوستل کې‪ ،‬ړ ؛ النس م الونه‪:‬‬
‫يست‬ ‫ناي ست‬
‫ما یه ې و لې‬ ‫ما یې و لی‬
‫آس اد یه ې کتل‬ ‫آس انتې کتل‬
‫لي خاد صا ق یه ليکل‬ ‫ليخاد صا یته ليکل‬
‫او ړغېه ا چېې‪ :‬لل ړېره‬ ‫‪ -:‬په پښتو ژبه کې له نيک رغه ليکنه کول آسانه کاي ړ‬
‫لیلفظ م لېه مخېې با ېس وشېي‪ ،‬تېه یلفېظ تېې ليکنېې ز ېر‬ ‫يست و ن‬ ‫ليکنه‬
‫ويکو ‪ .‬ته یلفظ ليکنېې الي اوايو او مېتی پېه تېه ډول لوسېتل کېې‪. ،‬مم ل‪25‬‬
‫‪65:‬م‬
‫ومي کليېه ه‪ ،‬خېو پېه پښېتو ژبېه کېې ل تېه یلفېظ لېه مخېې‬ ‫پويیه خبر‬
‫ليکنه فصاحت او وغاحت اليه ړ آوايو ‪.‬م‬
‫م ېېال پېېه ډول ېېواز لکېېې‪ ،‬کښېېې‪ ،‬کرېېې‪ ،‬کخېېېم یلفېېظ کېېې‪ ، ،‬خېېو‬
‫مرکېېېو لهجېېېې و ېېېونکي او ليکېېېونکي ېېېې لکېېېېم او جنېېېو لو ېېېس وه لهجېېېه کېېېې‬
‫لکرېم‪،‬کښې او ړ ساينګه نوي بڼې لېر ‪ .‬ا منېو چېې ليکنېه او و نېا سېره یېوپير‬
‫کوال شو؟‬ ‫لر ‪ ،‬خو اساسي خبره ا ه‪ ،‬چې لليکنهم او لو نام سره څنګه ن‪،‬‬
‫ليکنې او و نا یر منبه یل یوپير موجو و ‪ ،‬ا که ډهر خلېک غ‪ ،‬ې‪، ،‬‬
‫‪ ،‬لکېه و نېاو او‬ ‫خو ليکنه کوال نري‪ .‬ليکنه کول او ليکوالي مچلکي خبېر‬
‫‪6۹‬‬
‫‪ ،‬ليکوالي ېو مېسني او مچېلکي‬ ‫خبر کول چې طبيعي او یلپایي انچاني بهير‬

‫او ډهرو وختونو یه اړیيا لر ‪ ،‬چې لو نا او ليکنېم یر منځ یوپير له منبه‬ ‫کاي‬
‫الړ شي‪.‬‬
‫په و نا او خبر کولو کېې ړېېپ مصېنو يت نرېته‪ ،‬خېو پېه ليکنېه کېې غېه‬
‫مصېېنو يت ډهېېر یېېر سېېترګو کېېې‪ ،‬؛ لکېېه‪ :‬للالېېکمم چېېې للړلېېکمم ليکېېو‪ ،‬سې بله‪،‬‬
‫سنبله‪ ،‬کلپ‪ ،‬یلف او ا خو ا کل ه لاړ يتم په لامنيتم وا و‪ ،‬چېې بېخېې معنېا‬
‫کل ې یغيرو ؛ ما یه امنيت نېه لېر ؛ پساسېې حېال کېې چېې با ېس لمېا یېه اړ يېت نېه‬
‫لر م وليکو‪.‬‬
‫‪ -:‬په پښتو اوسني ليکنېی بهيېر کېې ېو لېي ک ېونې او ز ېایونې ړې کېې‪، ،‬‬
‫چې ليکنېی بهيېر شخصېي‪ ،‬سې تي او سېل‪،‬ه و خوایېه وړ ؛ لکېه‪ :‬ډهېر خلېک فکېر‬
‫کو ‪ ،‬ډهر خلک فکر کو ‪ .‬ډهر کا يبه وکي ‪ ،‬ډهر کېاي بېه وکېي ‪ .‬ينېې کل ېې پېه‬
‫مغيره ا صرفي صويت کېې بېس لود مېومي او ېو یېوي لېه السېه ويکېو او ېا ړېېپ‬
‫بسلود نه مومي؛ لکه پچه څر ‪ ،‬پچه ياوستل شو‪.‬‬
‫ړ ساينګېېه ا ج لېېې ل کويونېېو خبېېره‪ ،‬کېېوي ېېو خبېېره‪ ،‬شېېيسو خونېېس‪،‬‬
‫یوکو لا ایوم په وسيله څرګنس ‪ ، ،‬یوکيو لا ایېوم چېې جاپېاد پیزمېنېې سېره‬
‫ليکل کې‪. ،‬‬ ‫یوپير نه لر ‪ ،‬په لو ال‬
‫ړېېې‪ -:‬اوسېېني ليکېېسو پېېه برخېېه کېېې بلېېه غټېېه سېېتونوه ړېېر فېېوني لپېېايه ېېو‬
‫مرخللګرافي م نه يلو ل خېويا ز ایېه سېتونوه يامنبتېه کېو ‪ ،‬واول یېويو پېه‬
‫کې اسې وا ي چې‪ :‬لل له واول پر یه کل ه نه یيل کې‪. ،‬مم ل الها ژباړه‪....‬م‬ ‫معرف‬
‫که پويیه خبره ومنو نو اسې کل ې په پښتو او ي ژبو کې لرو‪ ،‬چې زموږ‬
‫‪ .‬چېې‬ ‫يس الخېط لېه مخېې لواولم ويکېې نرېته ؛ لکېه‪ :‬لبېسم ل او م یېوي‬
‫واول پويیه معرفي کې نه يا ي‪ ،‬که خو له وو یويو ل او م څخېه لبېسم کل ېه‬
‫يغېسلې ه‪ .‬مګر که په فوني کي الفبې ې وليکېو نېو بيېا پويیېه یعر ېف ويبانېس‬
‫صسق کېو ؛ لکېه‪:‬ل‪bad‬م لتېه ه ‪ ،‬چېې وا ېول کل ېه واول لېه موجو تېه پریېه نېه‬
‫‪۰۷‬‬
‫يغول کې‪. ،‬‬

‫پښتو ژبې استا پوړنسو مح سیچي چ تو په و نا‪ :‬للزموږ په اوسېني‬
‫ليکسو و کې ډهر ستونو شته‪ ،‬ړغه اسې چې موږ ړر فوني لپېايه ېو ګېرافي‬
‫نه لرو‪ ،‬څو فوني ونه په وه ګرافي وليکو‪.‬‬
‫غو ي واړه آوازونېو‬ ‫یوګه ړېپ نرو کوال چې په مجر ه یوګه‬ ‫نو په‬
‫ګرافي‬ ‫یر منځ ګرافي له مخې یوپير وکيو حتی موږ نرو کوال په کل و کې ړ‬
‫غو آوازونو یلفظ یېوپير وکېيو‪ .‬بېل ا چېې پېه کل ېو کېې‬ ‫سره‬ ‫له مخې په آسان‬
‫ډهر آوازونه موږ یلفظ کوو‪ ،‬خو نه ې ليکو‪ ،‬لکه په لړڅه ‪acah‬م کېې چېې ېو وه‬
‫‪ ،‬په لومي سېيی کېې زوي ل‪a‬م یلفېظ کېوو‪ ،‬خېو نېه ېې ليکېو‪.‬‬ ‫سيیبيک و ی‬
‫ړ ساياز موږ په خپل اوسني ليکسو کېې کل ېو پېه ينېو برخېو کېې غې‪ ،‬لېرو‪ ،‬خېو‬
‫ګرافي ويیه نېه لېرو؛ لکېه‪ :‬لمڼېه‪ maṇ a-‬او یرخېه ‪tərxa‬م کل ېو پېه مېنځ کېې‬
‫زيول‪a‬م او زويکي یوي شته خو نه ليکل کې‪. ،‬مم‬
‫ېا یصېر ف مچېاله‬ ‫و‪ -:‬پښتو ژبه و اوتتونکي لیصر فيم ژبه ه‪ ،‬صر‬
‫ډهره مه ه ه‪ .‬په پښتو ژبه کې لنو او فعلم صر شته‪ ،‬عنې نومونېه او فعلونېه‬
‫ل جنپ‪ ،‬ګڼې او اکر لحالتم له مخې یصر فې‪ ،‬؛ بېلګې په یوګه‪:‬‬
‫‪ ،‬اصېلي حالېت لېر ‪ ،‬خېو‬ ‫الف‪ :‬نو صر لپلوشه ياغله – پلوشه فا ل‬
‫ا ګر اد يامنبته کې‪. ،‬‬ ‫چې کله پلوشه په پلوشې بسلې‪ ،‬نو نو صر‬
‫‪ :‬فعل صر ‪ ،‬ړ په پښتو ژپه کې ناي نه او تبينه لپېايه پېه جېی جېی‬
‫ياغلېه ل ختېر‬ ‫او واغح ډول یر سېره کېې‪ ،‬؛ لکېه‪ :‬ړلېک ياغېی ل بچېه آمېسم – نجلې‬
‫آمسم ا‬
‫ياغله‪.‬‬ ‫و ړلک ياغی – وه نجل‬
‫په پويیه ج لو کې په تکايه ډول فعل او فعېل یصېر ف ګڼېې ل ېس م لېه‬
‫ياغله‪ .‬لته تېکايه مطاب‪،‬ېت فا ېل او فعېل یېر‬ ‫پلوه ړ ګويو‪ .‬ړلک ياغی‪ -‬نجل‬
‫منځ يا ي‪.‬‬
‫‪۰۸‬‬
‫‪ :‬ګڼې ل س م صر ؛ با س ووا و چې ل کله په پښتو ژبېه کېې ېس بېسلود‬

‫ياغلېېه‪ -‬یېېوي ړلېېک‬ ‫مېومي ويسېېره لفعېېل او فا ېېلم ړې بېېسلود مېېومي‪.‬م یېېويه نجلې‬
‫ياغی‪.‬‬
‫ياغله‪.‬‬ ‫و ړلک ياغی‪ -‬وه نجل‬
‫‪ -3-2‬په ليکوالۍ کې د ښو کلمو او جملو کارول‪:‬‬

‫ړره ليکنه لو يونو "لفکونو" مج و ه ه؛ لکه کل ه چې بې یويو‪ ،‬ج لېه‬
‫بېې کل ېو او ‪....‬يغېې‪ ، ،‬ړ ېسا شېاد لړېېپ ليکنېه او ا ېر بېې لېه کل ېو نرېي يامنبتېېه‬
‫کېسلی‪.‬م للکل ې خښتو م ال لر ‪ ،‬لکه واي ل والم چې له خښېتو جېوړ ‪ ،‬او‬
‫‪ .‬ړ ساينګېه کېه مع ايلبنېاءم پېه‬ ‫ړره خښته پر ا کېښو ل پاخېه مع ېاي کېاي‬
‫فنېېي ډول پېېه مع ېېاي ونېېه پېېوړې‪ ، ،‬نېېو ړېڅکلېېه سې ه مع ېېاي نرېېي کېېوال ‪ ،‬کېېه‬
‫ېانګي‬ ‫مع ايفني شخل و ‪ ،‬ړغه لپايهلخټه‪ ،‬خښتې او مع اي نوي لېواز‬
‫وايل ېوالم لېه جوړولېو خونېس نرېي‬ ‫اړ يت لر ‪ .‬او که څېوک مع ېاي نېه و نېو‬
‫اخيچتلی؛ په ليکنه کې کل و او ړغه ړ په ړنر ليکنو کې تو کل و کايول و‬
‫‪.‬ممل‪۸2۱ :4۱‬م‬ ‫ل‬ ‫فني کاي او ز رکانه‬
‫امر کېېېا معاصېېېر او مېېېسيد اسېېېتاد پېېېیي انسيسېېېی ل‪Anderson‬م‬
‫الفاظو جا و ي ا غېوو او مویعيتونو پېه برخېه کېې نکېر يلېو ‪ :‬للالفېاه او مېا‬
‫یوکي کابو و ډول اغېو تنس ؛ که و څوک په کېوي کېې مېل ېه کېوو او ېا ړغېه‬
‫تېګڼو بيېاد نېويو یېه کېوو‪ ،‬واړه پېر نومېوړ او ړغېه پېر شخصېت اغېېو لېر ‪،‬‬
‫ړ ساسېېې چېېا پېېه يټلېېو کېېې ړې خبېېر کېېوال شېېو‪ .‬نېېو الزمېېه ه‪ ،‬کل ېېو کېېاوينې‬
‫ا ونه او ړغو ړر اړخېوو او اغېوو یه ډهر پېا وسېایو‪ ،‬پېه یېېره پېه اسېتاد کېې‬
‫اسېتاد‬ ‫ليکوال او استاد ايزتت ز ېایو ‪ ،‬بلکېې‬ ‫تو کل و کايول نه واز‬
‫‪۰2‬‬
‫پرسوناژولکايکوونکوم پر شخصيت نېغې اړ کې لر ‪.‬‬

‫اسېېېتانونو او ليکنېېېو اسېېېتع ال‬ ‫نومېېېوړ ز ېېېایو ‪ ،‬مېېېسينو او ړنېېېر‬
‫مو ود برجچتګي ز ایو ‪ ،‬با س په ليکنو او په یېېره ړنېر ليکنېو کېې غېويه او‬
‫تا چته کل و کايونه ليکوال کاي صیحيتونو انسازه ز ایه کي ‪.‬‬
‫که له و خوا په ليکنه کې تو کل و کايونه اړ نه ه‪ ،‬له بلې خوا ليکوال‬
‫یه الزمه ه‪ ،‬په خپله ليکنه کې تو او نوتتي الفاظو په کايونه ینا ت ونه کېي ‪،‬‬
‫ليکوال با س ته او کره مو ود پلټنه ړ وکي ‪ .‬لتا چته الفاه او کره موې ودم‬
‫نيا غنېي کېو ‪ ،‬نېو الزمېه ه‪ ،‬ېو کېره موې ود الفېاظو پېه‬ ‫ليکوال او ليکوال‬
‫تکلو زيبفتو کې ياونغاړو‪.‬‬
‫مخلوق له يه پر کيه‬ ‫ط‬ ‫چې‬

‫مبايک شه که ګسا ې‬ ‫پا شاړي‬
‫ا‪:‬‬
‫ي ا کې ګرزه‬ ‫یواد يسي په لو‬ ‫څو‬
‫زوال و ېېېېېېېېېېېېن نهنګېېېېېېېه‬ ‫په و اله کې‬
‫لر کېېېېېېېېو‬ ‫مېېېېېينه خوبانو نېېېامېېو ننېېېېې‬ ‫ا‪:‬‬

‫لېېر کېېېو‬ ‫ېېېسد تکلو زړه زنېې‬ ‫یش‬
‫بل شغل مې نرته په زړه بېېېېېېېې ېېېايله مينې‬
‫لر کو‬ ‫چې بل ين‬ ‫را و ړېچې ين‬
‫ليکېېوال‬ ‫کېېې تېېو کل ېېو او ج لېېو کېېايول‪ ،‬نېېه ېېواز‬ ‫پېېه ليکېېوال‬
‫‪.‬‬ ‫مچلک مو ت ز ایو ‪ ،‬بلکې ليکوال ړو ت لپايه ړ په زړه پوي کاي‬
‫‪ ،‬ليکوال یه تا ي غه سپېڅلتيا پېه تېه‬ ‫ليکوالي و سپېڅلی مچلک‬
‫ېېل ېېو پېېر لېېه پچېېې ي اغېېت او کېېاي‬ ‫سېېره‪ ،‬سېېره ليکېېوال‬ ‫ډول ويوز ‪ ،‬لېېه‬
‫‪۰۸‬‬
‫غواړ ‪ ،‬ډهر‪ ،‬ډهر او مچلکي ی ر ی یه اړیيا لر ‪.‬‬

‫او مچېېلکي‬ ‫ما کوفچېکي يوسېېي معاصېر ليکېېوال لمچېلکي ليکېېوال‬
‫؛ کېه‬ ‫ېل‬ ‫کېاي ډهېر سېتونووي‬ ‫ليکوالم په برخه کې نکېر يلېو ‪ :‬لل ليکېوال‬
‫ل ټول اصطیحات ز ه کيو‪ ،‬نو ستونو به مو حل شو و ‪ ،‬خو ليکېوالي‬ ‫طب‬
‫کې ړره شيبه بسلود يا ي‪ ،‬پرمختګونه ړ يا ېي‪،‬‬ ‫‪ ،‬په ليکوال‬ ‫ل نه‬ ‫اسې‬
‫مج و ېېېه نېېېه ه‪ ،‬بلکېېېې فعېېېال‬ ‫ليکېېېوالي لغتونېېېو او اصېېېطیحایو ېېېواز ن‬
‫یفکراوړراړخيووپس سو زه‪،‬نسه ه‪.‬‬
‫ليکوال یه تا ي له ټولو ټولنيوو بسلونونو سېره‪ ،‬سېره آشېنا شېي؛ لېه ړ ېس‬
‫املېېه ليکېېوال با ېېس نېېو فکېېر پېېه نو ېېو الفېېاظو کېېې وخېېت لېېه بېېسلود سېېره وړانېېس‬
‫کي ‪.‬مم ل‪ ۹۹ :4۹‬م‬
‫کېاي لپېايه‬ ‫ليکېوال با ېس ړېره شېيبه لېه خپېل مچېلک سېره مينېه وکېي ؛‬
‫الزمه ه‪ ،‬النس ټکو یه پاملرنه وشي‪:‬‬
‫‪ -:۸‬ليکوال یه تا ي ړر څه یه په ژوي نکر وګېوي او لېه ټولېو ټېولنيوو پېښېو‬
‫خلېک سېره یېوپير لېر ؛‬ ‫څخه ژويه مړني کاسي وکي ‪ .‬ليکوال او ټولنې ېا‬
‫ډګر غني او مچېلکي کېې‪ ، ،‬چېې مچېؤل او لېه مچېلک‬ ‫ړغه وخت زموږ ليکوال‬
‫سره مينه ناک خلک ولرو او و ې يوزو‪.‬‬
‫‪ -:2‬ليکنې لپايه الزمه ه‪ ،‬ړر ليکوال ليکنې کولو لپايه انګي وخت‪،‬‬
‫ا اشت کتابچه ولر او په منک وخت کې ليکنه وکي ‪.‬‬ ‫منک پید وړ فکر او‬
‫منک پید ليکوال ړس یه يسو ؛ لپید م ژونېس اصېلي مچېير او اليه پېه‬
‫نښه کو اول ړس م موږ م‪،‬صس یه يسو ‪.‬‬
‫پېېه کتابچېېه کېېې با ېېس نېېه ېېواز پېېه یح‪،‬يېېا پېېوي اړونېېس اصېېطیحات او‬
‫و يونهللغتونهم‪ ،‬بلکې وي ينې ا اتتونه او تکلې کل ېې او ج لېې ياټېولې شېي‬
‫او بيا په ليکنو کې ړغه په ته ډول او پر ا وکايول شېي‪ .‬بېلګېې پېه ډول کېه ېو‬
‫اجت ا ي مو ود لکبېر ېا غېرويم پېه برخېه کېې ليکېو الزمېه ه‪ ،‬اسېې وجېېو ‪،‬‬
‫‪۰4‬‬
‫اصطیحات او متلونه ويکې وکايو‪ ،‬چې له موغوا سره یياو ولر ‪.‬‬
‫ړ ساينګېه ليکېېوال یېېه تېېا ي موې ود مناسېېبې کل ېېې او ج لېېې ولېېر ؛‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬ېالې کل ېې او ج لېې لېه ېو ا بېي او ړنېر موې ود څخېه یېوپير لېر ‪ .‬ل‬
‫خبرم اول يپوټ مکل ې‪ ،‬ج لې او په مج وا کې ړغو ژبېه یېوپير لېر ‪ .‬آد ليکنېو‬
‫و ډول ليکنه نه کې‪ . ،‬ا بي ن ېر نېواد‬ ‫په ډګر کې یر ړر سرليک ل نوادم النس‬
‫یر یح‪،‬ي‪،‬ي ن ر یوپير لر ‪.‬‬
‫‪ :۸‬ړغه اصطیحات‪ ،‬و يونه‪ ،‬کل ې او ج لې چې له بيیبيلو متونو څخه‬
‫یح‪،‬يېېا پېېه نتيجېېه کېېې ياباسېېو ليکنېېې پېېر مهېېال ېېې لېېه انېېه سېېره ولېېرو؛ لکېېه ل‬
‫پېښېېوګر ابونه‪ ،‬وخېېت څپي ېي ‪ ،‬حېېاالیو یرخېېه ا ونېېه‪ ،‬اوتېېکو سېېيیونه‪،‬‬
‫نامر و ګنګې شېبې او ‪...‬م کوال شو‪ ،‬په و یراجس ا بي ليکنه کې وکايوو‪ .‬خېو‬
‫ل ګینو نازکه او پچرلي وږمه‪ ،‬تېکی وو کېايواد‪ ،‬نيېازبيی او مېالګيی کایېه‪،‬‬
‫او یخيل ال اسي ېیو او ‪...‬م کل ېې کېوال شېو پېه ړنېر او ا بېي ن ېر کېې‬ ‫ړو‬
‫ياوړو‪.‬‬
‫ل ي‪ ،‬یخنيکېي‪ ،‬کرنيېوو‪ ،‬سياسېي او ا بېي څېينيېوو ليکنېو‬ ‫ړ ساينګه‬
‫و يونه او اصېطیحګانې سېره یېوپير لېر ‪ ،‬چېې ل ړېر برخېې ليکېوال یېه تېا ي‬
‫خپل مچلک اړونس ا شو اصطیحات په خپله انګي کتابچه کې له انه سره‬
‫ولر او ليکنې پرمهال ې پر ا او په یت سره وکايو ‪.‬م‬
‫‪ :4‬ليکوال با س له وخت او طبعيت څخه خونس واخلي؛ لکېه لېه سېهايه‪ ،‬ل ېر‬
‫لېه ړېیل‪ ،‬بېسي‪ ،‬سپوږميووشېپو او‬ ‫له ختلو‪ ،‬له څاتت‪ ،‬ل ر له غېرو ‪ ،‬سېپوږم‬
‫شېبو‪ ،‬له غرونو‪ ،‬طبعيېت لېه پراخېې غېې‪ ،‬خپلېو او ملګېرو لېه خېاطرو ژونېس او‬
‫واخلېي او مخکېې لېه‬ ‫حاالیو له بسلونونو او نويو پېښو او پلېو څخېه خونېس او ي‬
‫ليکنې ړغه له اد سره ز رمه کي ‪.‬‬
‫‪ :5‬که ليکوال غواړ ليکنه ې ال یوت پيسا کي او یوت ولر ‪ ،‬ويیه بو ېه‬
‫په واي‪ ،‬واي سترو لکيوالو او شا رانو کتابونه‪ ،‬م‪،‬الې او ليکنې په کرایو مرایېو‬
‫‪۰5‬‬
‫مطالعه کي او خپلو ليکنو یوت لپايه الها یر واخلي‪.‬‬

‫پېه کېې ی‪،‬ليسلپېښېېم کېو ‪ ،‬یېر ېوه سېرحسه‬ ‫که ينې ليکېوال ليکېوال‬
‫لبر سهم ته ه‪ ،‬خو اسې نه‪ ،‬چې نويو په پلونو پلونه واخلېي او نېويو لېه پلونېو‬
‫څخه بهر پل کېښو ال شي‪.‬‬
‫او بېل يوا؛‬ ‫‪ :‬لل و ړونس ی‪،‬ليېس‬ ‫و ليکوال نکر لر ی‪،‬ليس په وه ډوله‬
‫نرېېي کېېوال ‪ ،‬بلکېېې‬ ‫ړونېېس ی‪،‬ليېېس‪ ،‬م‪،‬ليېېس ړونېېس و ‪ ،‬نېېه ېېواز م‪،‬لېېس پرمختې‬
‫‪ ،‬خېو چېې سېبک و ‪ ،‬نېه‬ ‫لومي کاي ي ښې ړې وچېو ‪ .‬و ې ډول ی‪،‬ليېس تېه‬
‫اصلي مطلب‪....‬مم‬
‫‪ :6‬کېه ليکېېوال غېېواړ ليکنېېه ېېې مچېلکي‪ ،‬پخېېه او ينېېه و ‪ ،‬الزمېېه ه‪ ،‬لېېه‬
‫سېره‬ ‫ېومي فرړنې‬ ‫سره مينه کول ټولنې لېه‬ ‫خپل کاي سره مينه ولر ‪ .‬ليکوال‬
‫‪ .‬لکه له خسا ل م‪ ،‬موي‪ ،‬پیي‪ ،‬معرویې‪ ،‬اوال او نس سره مينه او‬ ‫مينه کول‬
‫‪.‬‬ ‫اسا‬ ‫محبت کامياب‬
‫او‬ ‫سره مينه کول انرژ او یوت خپلول‬ ‫له مچلک او په یېره ليکوال‬
‫ا کاي ليکوال یه حوصله ړ ويکو ‪.‬‬
‫وميېېت‬ ‫یېېه‬ ‫وا او ليکېېوال‬ ‫‪ :۰‬سېېينه او حوصېېيله کېېول‪ ،‬ليکېېوال‬
‫ېسه او غېويه السونسلسېينه‪ ،‬حوصېيله‬ ‫ويکولو ته وسيله ه‪ .‬ړر کاي پياوړیيا‬
‫کېو او مچېلک پېه‬ ‫م صبر او سينه کول موږ له مچلک سره نن‬ ‫او صبر کول‬
‫کوال شي او په ېوه‬ ‫ټولو يموز مو پوړو ‪ .‬ړغه خلک په و مچلک کې پرمخت‬
‫مچلک کې پياوړ و ‪ ،‬چې و مچلک کې په صبر‪ ،‬سينې او حوصېيلې سېره کېاي‬
‫‪ ،‬الزمېه ه‪ ،‬پېه پېويه‬ ‫ېل‬ ‫وکي ؛ نېو ليکېوالي چېې ېو ومېسايه او پېر لېه پچېې‬
‫صېېبر‪ ،‬پېېوړې‪ ،‬مچېېلکې والېېي او مينېېې سېېره غېېې الي یېېه وا ويکېېيو‪ ،‬څېېو مېېو‬
‫ال بډا نې په برخه کې کاي کي و ‪.‬‬ ‫غني فرړن‬ ‫ړېوا‬
‫‪۰6‬‬
‫‪ -4-2‬په ليکنه کې دشعر‪ ،‬متلونو او غوره ويناوو کارونه‪:‬‬

‫ړنر ن ر په انبوي‪ ،‬ړنر یرکيب‪ ،‬شېعر‪ ،‬ی يېل‪ ،‬غېويه و نېاوو‪ ،‬متلونېو‪،‬‬
‫محاکایو او محاسنو تکی مومي‪.‬‬
‫ړر څومره چې په ړنر ن ر کې شعر وکايول شېي‪ ،‬تېکی ېې الز ېایې‪ . ،‬پېه‬
‫ليکنه کې شعر کايول ليکنې يوح پياوړ کو او تکی ويبښي‪.‬‬
‫په ړنر ن ر کېې یصېو ر م الېه ډهېره مه ېه ه؛ ړغېه ن ېر تېکلی و چېې‬
‫پېښو یچلچل ويکې مرا ېات شېو و ؛ پېښېو ړنېر یېياو‪ ،‬پېه ړنېر ن ېر کېې‬
‫شعر کايونې له لي کې امکاد پيسا کو ؛ لکه‪:‬‬
‫ړېغه زړه به له طېېېېېوفانه په امېېېېېېېېېېاد و‬

‫خلکو بايبر ايشي ل‪۸22 :۸۸‬‬ ‫غونس‬ ‫چې کرت‬
‫م‬
‫ېا جېوړوال شېي‪ ،‬چېې ټېولنيو‬ ‫و اجت ا ي مطلب ړله لټېولنيو موې ودم جېوړ ‪،‬‬
‫خلکېو بېايبر اي کېېسلم‪ ،‬ېو ټېولنيو‬ ‫غونېس‬ ‫ي ونه ويکې نغښېتي و ‪ .‬ل کرېت‬
‫ېېو اجت ېېا ي مفهېېو‬ ‫‪ .‬کېېه اسېېې او اسېېې نېېوي ټېېولنيو مو ې ونونه‬ ‫مفهېېو‬
‫يکولو لپايه په ليکنه کې وکايول شي‪ ،‬ليکنه و پيغا پيسا کو ‪.‬‬
‫په ليکنه کې شعر وړیيا او اړیيا له مخې کېاي ېا پيېسا کېو او پېه النېس یوګېه‬
‫امکاد لر ‪:‬‬
‫و فعال ډول په یوګه یل ټولنيو پيغا لر او ټولنيو پيغا‬ ‫اول‪ :‬شعر ړنر‬
‫لېېې‪ ،‬و ‪ .‬ړنېېېر ټېېېول ډولونېېېه لانبېېويګر ‪ ،‬شېېېعر‪ ،‬حکېېېاکي‪ ،‬مع ېېېاي ‪ ،‬يسېېېامي‪،‬‬
‫بېیبېلو‬ ‫نڅاليیلم سين ا او ‪...‬م و انچاني ټولنيو پيغا لې‪ ،‬و ‪ ،‬پيغا لې‪،‬‬
‫یوکو وسېا لو او الفېاظو پېه مي عېه و ل ړنېر ړېر ډول مختلفېو وسېيلو او مي عېو‬
‫پواسېېېطه‪ ،‬ټېېېولنيو پيغامونېېېه لېېېې‪ ،‬و او انعکاسېېېو ؛ بېلګېېېې پېېېه ډول شېېېعر ېېېا‬
‫‪۰۰‬‬
‫ټولنيو وایعيتونه و يونولالفاظوم پېه واسېطه لېې‪ ،‬و ‪ ،‬شېکل ويکېو‬ ‫ليکوال‬
‫او آد انبوي و پيغا لې‪ ،‬و ‪.‬م‬
‫او‬ ‫که څه ړ ليکوالي‪ ،‬انبويګر ‪ ،‬شا ر او و ناوالي له و کوين‬
‫‪ ،‬خو کېېسا شېي ليکېوال انبېويګر او انبېويګر شېا ر او‬ ‫ډهر له سره یيلي‬
‫شا ر و ناوال لو انسم لېه کېايه بېې خبېره و ‪ .‬ا کېاي محېال نېه بر ښېي؛ ډهېر لېېسل‬
‫‪ ،‬چې ړېپ‬ ‫شو ‪ ،‬چې شا ر ليکوال نه و ‪ ،‬ډهر ته م ال ې نالوستي شا راد‬
‫‪ ،‬سياسي او ګټو ټېولنيوو برخېو‬ ‫په يموزو نه پوړې‪ . ،‬په یېره ایتصا‬ ‫ليکوال‬
‫ز ه او ېا شېعر نرېي و ېی او کل ېه‬ ‫ل يکوال شته‪ ،‬چې شعرونه ېې لېه ېا ه نېه‬
‫ې ړ نري‪.‬‬ ‫کوال‬
‫وړېې ‪ :‬ا چېېې څنګېېه پېېه ليکنېېه کېېې شېېعر کېېايولي شېېو‪ ،‬اساسېېي م الېېه‬
‫ړنر له بل ړر ډول څخه پېه شېعر کېې ز ېات‬ ‫لاحچا م ه‪ .‬انچاني يک او احچا‬
‫‪.‬‬
‫اکاډ چی ايواتا مح سصس ا يوړي شعر مه والي او په شعر کې‬
‫په برخه کې موالنا خا ‪ ،‬ګل پا شاه الفت او نويو ا بپوړانو نکر ېایو‬ ‫احچا‬
‫یلفيا په برخېه کېې نکېر يلېو ‪ :‬لل لېه یر نېې څخېه څرګنېس ‪ ، ،‬چېې پېه شېعر کېې‬
‫خاونېس ړغېه څېوک‬ ‫م اله شعر له اصالت سره اړه نه لېر ‪ .‬لتېه احچېا‬ ‫احچا‬
‫‪ ،‬چېېې پېېه يمېېوزو او بېېاي کيو وپېېوړې‪ ،‬او موغېېوا لېېه یرېېر څخېېه موغېېوا‬
‫ماړيت او ژويویه ويننو ي‪ .‬الفت کېولي شېي پېه سېا ه طبيعېي پس ېسو کېې ژونېس‬
‫اسراي کرف کي ‪.‬مم ل‪۹4 : ۸۷‬م‬
‫يهي ‪ :‬په ليکنه کې شعر استع ال پس پوي ړ اړه لېر ‪ ،‬چېې ليکېوال‬
‫سره کوال شېي‪ ،‬خپېل موق او ټېولنې موق لېه‬ ‫موق یحر کو ؛ ليکوال په آسان‬
‫غې الي خيو کي ‪ ،‬ا ډول ړنرمنساد کېسا شي‪ ،‬په و مچلک او ا ډهرو کې‬
‫اچو ‪،‬‬ ‫ولر ‪ .‬ينې ليکوال او ړنرمنساد متعس و ړنرونو یه ال‬ ‫پوړه او لو ال‬
‫چې کاي ې په ټولو برخو کې ني ګي و ‪.‬‬
‫‪۰۱‬‬
‫و لو وړ ه‪ ،‬چې مح‪،‬ا کاي یر نويو ړنرمنسانو ستونووي و ‪ .‬ړغه څېوک‬

‫ډهر پياوړ و ‪ ،‬چې په و مچلک کې کاي کو ‪ .‬که مح‪،‬ا فطر موق لېه ليکنېې‬
‫سره نه ا و ‪ ،‬الزمه ه‪ ،‬خپل موق او ليکنې اليه ال مرخصه کي ‪ .‬او ړغه ا چېې‬
‫فطر موق یه پياوړیيا ويکېي ‪ ،‬پېس معنېا لليکېوال چېې پېه کومېه برخېه کېې خپېل‬
‫لولی شي‪ ،‬ړغه خوا با س پياوړ کي ‪.‬م‬ ‫استعسا‬
‫با ېېېس ووا ېېېو ړغېېېه ليکېېېوال‪ ،‬چېېېې شېېېعر پېېېه خپلېېېو ليکنېېېو کېېېې ياوړال او‬
‫یفچيروال شي؛ ړغېه پيېاوړ ليکېوالد و ‪ ،‬کېه ګېڼ شې ېر اجت ېا ي افکېاي پېه‬
‫شعر کې یبايزلڅرګنسیيام مومي‪.‬‬
‫څلوي ‪ :‬شعر او نوي برجچته افکاي په ليکنه کېې‪ ،‬ليکېوال شېاړس پېه یوګېه‬
‫ړ ياوړال شي‪ ،‬ا که شعر ژونس ټول ټولنيو مه اړخونه يانغاړ ‪.‬‬
‫او‬ ‫لنډه ا چې شعر کايول ليکوال له خوا و شعوي او فکېر بهيېر‬
‫ويکېو او‬ ‫ليکنې يوح ړ جوړو ؛ له و خوا لوستونکي یېه ېانګي احچېا‬
‫له بلې خوا ليکنې خونس ړ ز ایو ‪.‬‬
‫پېېنب ‪ :‬متلونېېه او غېېويه و نېېاو ‪ ،‬پېېه کنېېډه برابېېر ‪ ،‬پخېېې او یجرپېېه شېېو‬
‫لشېېفاړيم خبېېرو کېېې برجچېېتګي او فېېوق‬ ‫‪ ،‬نېېه ېېواز پېېه ېېا‬ ‫پېوړنې او خبېېر‬
‫کې ې استع ال او کايول ړ له تېکی خېالي‬ ‫العا ګي لر ‪ ،‬بلکې په یحر ر ا‬
‫‪.‬‬ ‫نه‬
‫خسا بښلي استا حورت بسالرو بينېوا پېه و نېا‪ :‬لل متلونېه لنېډ ‪،‬‬
‫‪ ،‬چې ې نچل په نچل استسالل‬ ‫جام مفهو لرونکي‪ ،‬په کنډه برابر و ناو‬
‫‪ .‬لفظ اومعنا له مخېې غوهې‪،‬‬ ‫یائيس لپايه‪ ،‬خبروایرو په یر کې و ل جاي‬
‫زمانې یجربو څخه ياویلې او م بته بڼه ې غويه کي و ‪.‬مم ل‪ :۸۷‬الف موم‬
‫متل پاخه فکر‪ ،‬پوړې‪ ،‬یجربېې او ولچېي ناخو اګېاه مهېايت او غېرويت‬
‫زه‪،‬نسه و ‪ ،‬کو په اوږ و کې يامنبته کې‪. ،‬‬
‫غېېي‬ ‫پښېېتو ژبېېې پيېېاوړ ليکېېوال او مح‪،‬ېېا او پېښېېوي پښېېتو اکېېاډم‬
‫‪۰۹‬‬
‫ډاکتر يا ولي شاه خټېک لپښېتو متلونېهم لکېاڼي کرتېېم چېې افغانچېتاد‬
‫غي نويمح س نوي زيمتي له خوا ياټوله شو مج ېو ې پېه سېر وه کېې‬ ‫اکاډم‬
‫او‬ ‫ليکي‪ :‬للوئيلی شي‪ ،‬چې پښتانه يوماد ټول په پښتو ټپه کې ېا شېو‬
‫انش و جيبه ين‬ ‫پښتانه پوړه او انا ي په متل کې محفوظه ه‪ .‬پښتو متل‬
‫لر ‪ .‬که ړر څوک متل ړر ا او ړر چېر یه ژونس یجربونه جوړو ‪ ،‬خو پښتانه‬
‫اړليېېت او ېېانګي تو لېېر ‪ .‬شېېا س کېه چېېې ټېېول یېېا پېېه‬ ‫ژونېېس یجربېېه ېېو خېېا‬
‫وشاد جغرافيائي او فطر چوړتت کې پويت و ‪ .‬پښتو متل یه کېاڼي کرتېې‬
‫پېوړې او یجربېې‬ ‫و‬ ‫لېېسل غېواړ‬ ‫ړ وا ي؛ که څوک پښتانه ژونېس ينې‬
‫انسازه کولو غواړ ‪ ،‬نو با س پښتو متلونېو معنولمعنېام یېه يېر شېي‪.‬مم ل‪:2۸‬الېف‬
‫موم‬
‫‪ ،‬ولچېي پېوړې ېانګي حک ېت‬ ‫و لو وړ ه‪ ،‬متلونه‪ ،‬غويه و ناو‬
‫پکې پروت و ‪ ،‬له ړ س امله په النس مواي و کې کايونې ا لر ‪:‬‬
‫الف‪ :‬ولچي جرګو ال بااړ يته کولو او با ايزتېته کولېو‪ ،‬لو ېو خبېرو‬
‫يالنډو او ‪ ...‬لپايه پکايه‪ . ،‬که جرګېه مېاي غېواړ خبېر يالنېډ کېي او جرګېې یېه‬
‫ويکي ‪ ،‬نو ړغه متل‪ ،‬چې ل ا م ولر ؛ استع الو ‪.‬‬ ‫نتيجه په ال‬
‫‪-۸‬لغر په غره نه وي ي‪ ،‬سي په سي وي ي‪.‬م‬
‫وه ګېډ ‪.‬م‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ -2‬ل ډهرو یو‬
‫‪ -۸‬یويه سره ته ه‪ ،‬خو نه ويوي په و نو‬
‫‪ -4‬اوتاد نه ژاړ ‪ ،‬بايونه ژاړ ‪...‬م‬
‫؛ کېه څېوک غېواړ ‪ ،‬جېام مفهېو پېه لنېډه‪،‬‬ ‫‪ :‬متلونه جام مفهېو لرونکېي‬
‫يسېا او سېيسه یوګېه چایېه پېه ېوه غونېېډه‪ ،‬ليکنېه او څېينېه بيېاد کېي نېو ړ ېېسا ډول‬
‫کو ‪.‬‬ ‫متلونه ويیه وا ي‪ ،‬ليکي او ډال‬
‫‪.‬‬ ‫‪ ،‬ومره بپ‬ ‫‪-۸‬که ړو‬
‫‪۱۷‬‬
‫‪ ،‬پر سرالي لر ‪.‬‬ ‫‪ -2‬که غر لوړ‬

‫‪ -۸‬ته جالواد طوفاد په ويځ معلومې‪. ،‬‬
‫‪ ،‬جامه ې وه ينګه‪.‬‬ ‫و ين‬ ‫‪ -4‬سي‬
‫ې فيل نه شي وړ ‪ ،‬په کوي کې ې ګر ا وړه نرته‪...‬‬ ‫‪ -5‬خبر‬
‫‪ :‬متلونه‪ ،‬ولچونو نچېلونو ايیبېاطي پېل پېه یوګېه وختونېو پېه يشېل کېې‪،‬‬
‫ويکو او په پېويه پېوړې او امانتېساي‬ ‫خوله په خوله‪ ،‬سينه په سينه و بل یه ال‬
‫سره معناو او مفهومونه لې‪ ،‬و ‪.‬‬
‫که و څوک له خپېل ړېېوا ه ډهېر وختېه ویلېی و ‪ ،‬نېو چېا خبېره مېي خېو‬
‫بېریه خپل وطی یه يايسو ‪.‬‬
‫‪-۸‬چې ي ي‪ ،‬ابازو له به يا ي‪.‬‬
‫‪ -2‬چې اوسي‪ ،‬په خو به ړغو شي‪.‬‬
‫‪ -۸‬چې اد خفه نه کي ‪ ،‬بل نري خوشحالولی‪.‬‬
‫‪ -4‬چې په کوي کې بې ایفایي شي‪ ،‬اوبه وچې منګي شي‪.....‬‬
‫‪،‬ل کل او امه فکر او شعوي حاک يت پېه یوګېه لفېظ او معنېا‬ ‫‪ -:‬متلونه‪،‬‬
‫له پلوه مفهو لې‪ ،‬و ؛ لکه‪:‬‬
‫بساهلل‬ ‫الال وړي‪ ،‬مي‬ ‫‪-۸‬یوي‬
‫ل الي مل‬ ‫‪ -2‬خپل‬
‫‪ -۸‬مر خواړه‪ ،‬نامر په ګېډه کې پایې کې‪. ،‬‬
‫‪ -4‬شپې بنس اوبه وړ ‪.‬‬
‫‪ -5‬ماي یه په لچتوڼي کې ا مه ويکوه‪...‬‬
‫ړېېې‪ -:‬پښېېتنو پيښېېو او پخېېواني ژونېېس اسېېتاد نېېه ېېواز لېېه ټپېېې څخېېه‬
‫غه استاد بياد په ته ډول کو ؛ بېلګې په ډول‪:‬‬ ‫تکاي سلی شي‪ ،‬بلکې متل‬
‫‪ -۸‬یوي زخ يغې‪ ، ،‬خولې نه‪.‬‬
‫په خوله‪.‬‬ ‫په زړه لر ‪ ،‬سی به‬ ‫‪ -2‬بسبه‬
‫‪۱۸‬‬
‫‪ ،‬نه بېلې‪. ،‬‬ ‫‪ -۸‬اوبه په ډان‬

‫ه‪ .‬پوړانېس مح ېسطاړر بېويګی‪،‬‬ ‫‪ -:6‬متلونه‪ ،‬پوړې او ‪،‬ل ژويیيا تکاينسو‬
‫ېېو‬ ‫پښېتو متېېل حک ېت او اغېېېوو پېه برخېېه کېېې نکېر لېېر او وا ېي‪ :‬لل متلونېېه‬
‫‪ .‬پېه ډهېرو اسېې ټولنېو کېېې‬ ‫ټېولنې پېي ېو‪ ،‬پېي ېو اړونېس او ايزتېت نس ميېراث‬
‫ياغلي‪ ،‬ټولنې معوېیت پېه مع‪،‬ولېو‬ ‫ړلته چې ال موغو ه یوانيی مينځ یه نه‬
‫منېېل شېېو و متلونېېو حېېل او فصېېل کېېې‪ ، ،‬ا حالېېت مېېوږ ايوپېېا پېېه ړېوا ونېېو کېېې‬
‫خصوصاً کنتي یتال ايوپا په یس و جرمني ټولنو کې ليسلی شو‪ ،‬چې وړانس لېه‬
‫واوو په حل او فصېل کېې کېايول‬ ‫اوسنيو موغو ه یوانينو ړلته ړ سا متلونه‬
‫کېسل‪.‬ممل‪:۸۸‬ړېم‬
‫ړې چېې ېو ېل بيېا ژونېېس یېومي او ولچېي ي فېوي یېه مخېېه‬ ‫‪ -:‬او ‪ ،‬او‬
‫کېي او خلکېو یېر مېنځ چېې النجېې پېه ولچېي جرګېو‪ ،‬مرکېو او سېپيی ږ ېرو حېېل او‬
‫فصل کې‪ ، ،‬نو ليسل شو ‪ ،‬چې په ينو مرکو کې مناسب متلونه ياوړل شو ‪ ،‬لېه‬
‫شک پریه متل له و لو سره س لکه په اوي چې اوبه واچو ‪ ،‬په غونډه کېې بېسلود‬
‫‪.‬‬ ‫ليسل شو‬
‫‪ ،‬چې یر ډهېره بر ېسه ويبانېس‬ ‫شپ‪ : ،‬غويه و ناو ؛ پخې او ينې خبر‬
‫ستونو حل کې‪ . ،‬غويه و ناوو یه لپخېم ا لنډ خبېر ړې وا ېي‪ .‬غېويه و نېاو‬
‫‪ ،‬لېېو مفهېېو پېېه لکېېره ج لېېه کېېې ياوړل لېېه پېېوړې او‬ ‫لېېه پېېوړې او حک تېېه ډکېېې‬
‫حک ت څخه سرچينه اخلي‪.‬م‬
‫که غويه ګڼل کې‪ ، ،‬چې پېه ژونېس او ټېولنيوو پيښېو پېوي‬ ‫غويه و ناو‬
‫اړونس مطلب په لنډ یالب کې ا و ‪ .‬غويه و ناو ‪ ،‬لنډ خو با مفهومه و ‪.‬‬
‫په ربي ژبه کې ويیهلم‪،‬ولهم ړې وا ېې‪ .‬پېه ربېي ژبېه کېې وا ېي‪ :‬لل بهتېر ی‬
‫چېې لنېډ‪ ،‬خېو مېسلل و ‪ .‬کېره او پېه اميانېه ژبېه و ‪ ،‬خېو سېتره معنېا‬ ‫کی ړغېه‬
‫افا ه کي ‪.‬ممل ‪ ۱ : ۸6‬م‬
‫‪،‬ینېي یفکېر اساسېي برخېه ګڼېل کېې‪ . ،‬خلېک او‬ ‫انچاد‬ ‫غويه و ناو‬
‫‪۱2‬‬
‫ولچونه ې غونډو او په خپلو منبو کې النجو حل لپايه کېايو ‪ ،‬نېه ېواز‬

‫النجو حل‪ ،‬بلکې په ډهرو مواي و کې پکايه‪ ،‬؛ بېلګې په ډول ‪:‬‬
‫اد پېننسنې او ته مومی والي په برخه کې‪.‬‬ ‫‪-۸‬‬
‫اد پېننسنه‪ ،‬اهلل پېننسنه ه‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫پويه‪ ،‬پويه کايونې وړ‬ ‫ا په نويو برخو کې ړ غويه و ناو‬
‫‪.‬‬ ‫حيا ني ائي ا اد‬ ‫‪-‬‬
‫اد پټوه‪.‬‬ ‫آد وړانسه یر مخې ړ‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫ژونس و نفپ‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫غوږ نيول ړنر‬ ‫‪-‬‬
‫ینبلي ړ انسازه لر ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ايزانه‪.‬‬ ‫مېيانه یي ته ه‪ ،‬او نامر‬ ‫‪-‬‬
‫یوي کالي واغونسه‪ ،‬خو یوي مخی مه اوسه‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ .‬ل ‪-۸۸-۹ :44‬‬ ‫ړر څوک په تو خوشحاله او به بسو پښي انه شي مېومی‬ ‫‪-‬‬
‫‪۸5‬م‬
‫په هنري او ادبي نثر او شعر کې د هنري ترکيبونو د کارونې ارزښتونه‪:‬‬ ‫‪-5-2‬‬
‫ړنر او ا بي یرکيب ليکنې اوکی تکی او ايزتت ټاکي؛ غه یرکيبونه‬
‫ا بي نک او ا بي ن ر پر ا بي ړو ت اللت کو او پېه وو برخېو کېې لنکې او ن ېرم‬
‫کې ياخلو‪.‬‬
‫الف‪ :‬ړنر او ا بي یرکيب په ړنر ن ېر کېې لېه نېويو ليکنېو ز ېات و ‪ .‬ا بېي‬
‫ليکنو ا جاز او تکی په ړنر یرکيبونو پوي اړه لر ‪ .‬ن ر‪ ،‬ړغه وخت ړنېر ګڼېل‬
‫کې‪ ، ،‬چې ړنر یرکيب ولر ‪ .‬ړنر او ا بي یرکيب‪ ،‬په ليکنه کې ړغه ېاطفې او‬
‫یخيلي غوټه ه‪ ،‬چې نوموړ مو ود ماړيت یر جوړ ‪. ،‬‬
‫خو غه ماړيت ډهېر لېه شېکلي او فو کېي بڼېه احتېوا کېو ‪ .‬ړنېر او ا بېي‬
‫‪۱۸‬‬
‫یرکيب خيالي پوړې ا جا او يامنبته کېسو په کاي کې ګټوي يول لوبو ‪.‬‬
‫‪ ،‬بلکې انبوي ړنر زمينه او‬ ‫ا ا بي یرکيب لړنر انبوي نه‬ ‫خو ړنر‬
‫‪.‬م‬ ‫وه برخه جوړو او یوپير ې لکه متل او بايت غونس‬
‫و شعر او و ن ېر یېه ړغېه وخېت تېه شېعر او تېه ن ېر و لېی شېو‪ ،‬چېې لړنېر‬
‫‪ ،‬خېېو‬ ‫یرکيبونېېهم پکېېې ز ېېات کاي ېېسلي و ‪ ،‬ړنېېر یرکيېېب کېېه ړنېېر انبېېوي نېېه‬
‫؛ ړنر انبوي پېه ا بېي ليکنېو او شېعر کېې خيېالي او ېاطفي پېوړنې‬ ‫وين‪،‬‬
‫لوي ټاکي‪ .‬ړنر یصو ر موغوا او خيال یر منځ فکر یياو یه و ل کې‪ . ،‬ړنر‬
‫انبوي پېښو کاسي ه‪.‬‬
‫؛ ړنېر یصېو ر بانېس نېي او‬ ‫ړنر یصو ر لو او چا خبېره فراګيېر‬
‫شا ر خيالي نيا یر منځ يابطېه جېوړو ‪ .‬پېه ړنېر یصېو ر کېې کېی معنېو او‬
‫مرېبه او مرېبه بېه یېر‬ ‫لفکي تکی يایی شي‪ ،‬خو ړنېر او ا بېي یرکيېب ېواز‬
‫مېنځ یناسېېب يامنبتېېه کېېوال شېېي؛ پېېه ح‪،‬ي‪،‬ېېت کېېې ړنېېر یرکيېېب ا بېېي موې ود‬
‫محاکات اوتکی ز ایو ‪ .‬ل‪۸۸۸ : 4۸‬م‬
‫ني او زموږ ړېوا او بيا پښتو معاصر ړنر ن ر ل ی لهل ړنر او ا بي‬
‫یرکيبونهم ماالمال ه‪ ،‬چې ا بي ن ر او په انګي یوګه شعر یه ې تکی بښلې ه‪.‬‬
‫کې ډهره لرغونه لر ‪.‬‬ ‫ړنر ن ر په پښتو ا‬
‫پښتو معاصر ړنر ن ر په شېل ه پېېي کېې پېه پېويه یېوت او آد پېه ني والېو‬
‫ړنر معيايونو ياڅرګنس ‪ . ،‬ړنر ن ر پيیمه خېسا بښېلي یمېه بېسالحي‬
‫کې و نو‪ ،‬چې بر‬ ‫حبيبي په و نا‪ :‬لل په ش له پېي کې ړنر ن ر ړ په پښتو ا‬
‫غو ن رونېو تېه ليکېوال‬ ‫کاکاخيل ينې ړنر ټوټې په خيبر مګو ی کې خپر ‪. ،‬‬
‫‪ ،‬چېې ړېره ن ېر ټوټېه ېې لکېه ېو بيلېا او شېيوا‬ ‫په افغانچتاد کې تاغلي الفت‬
‫‪ .‬اسې ن رونه تاغلي بينوا‪ ،‬تاغلي ډاکټر مجروح‪ ،‬حبيبېي‪ ،‬خېا‬ ‫شعر اسې‬
‫او تېاغلی ال ېېا او نېويو زل يېېو ړې ليکلېېي‪ .‬ايواتېا مح ېېسا و خېاد خېېو ېاد یېېه‬
‫سيسيسېېول يسېېا‪ ،‬شېېيسا‪ ،‬بېېرق‪،‬‬ ‫سېېبک يلېېو ‪ .‬پېېه لېېره پښېېتونخوا کېېې ړ ې‬ ‫خېېا‬
‫‪۱4‬‬
‫‪ ،‬چېې لېه ېو خېوا‬ ‫اج ل‪ ،‬سيسياحت‪ ،‬ح ېوه او يوغ ليېوني ن رونېه کلېه غچېې‬
‫ړې مېومي‪ ،‬چېې جعفېر‬ ‫ړنر ظرافېت او لطافېت لېر او کلېه طنېو او انت‪،‬ېا ينې‬
‫بېېسالغفوي خروټېېي موېېاميی‪،‬‬ ‫‪ .‬مرحېېو‬ ‫لوسېېتلو وړ‬ ‫اڅکېېو ‪ ،‬جعفر ېېات ړې‬
‫چې کنسړاي په طلوا افغاد ېا پښېتو مجلېه کېې خپر ېسل ړې کلېه‪ ،‬کلېه غېه ينې‬
‫لر ‪.‬مم ل‪۸۸۸ :۸۰‬م‬
‫کې شل ې پېي خبره‬ ‫ر په پښتو ا‬ ‫که څه ړ چې معاصر ړنر ن ر‬
‫ېره ا بېي ن ېر پېه ک ېه مېو ه کېې لرغېوني‪ ،‬پراخېه او اړ يېت وړ‬ ‫ه‪ ،‬خو غه لنډ‬
‫‪.‬‬ ‫موغو ات په غې‪ ،‬کې يانغاړلي‬
‫ړنېېر ن ېېر پيسا ښېېت او برېېپيیيا ي ېېود پېېه برخېېه کېېې ړېېېوا یکېېيه‬
‫ليکوال او ویلی څېيونکی سر مح‪،‬ا زل ی ړېوا مل نکر لېر ‪:‬لل پېه پښېتو ا بيېایو‬
‫کېېې معاصېېر ت زړ ېېو‬ ‫کېېې نو ېېو ا بېېي پس ېېسو ياپيېېسا کېېېسو او پېېه ا‬
‫ز يغونيسو او نو و نښو ياڅرګنس ېسو موغېوا پېه سېي ه کېې شېل ې پېېي لېه‬
‫نو ېېېو ل ېېېي او ړنېېېر پرمختيېېېاوو سېېېره نيغېېېه اړ کېېېه لېېېر او شېېېل ې پېېېېي‬
‫نو ېېوالي پېېه ياڅرګنس سنېېه کېېې خپېېل مُو ر ېېت‬ ‫سياسېېي‪،‬اجت ا ي وامېېل ړې‬
‫لر ‪.‬‬
‫مچېېلطو سياسېېېي‪ ،‬اجت ېېېا ي او فرړنګېېېي يوابطېېېو یېېېر اغېېېېو النېېېس و ه‬
‫ېېود‬ ‫پښېېتنو پېېه ټولېېو فرړنګېېي مراکېېوو کېېې‬ ‫ړېې‬ ‫مونېېسونکې پښېېتني فرړنېې‬
‫مچالې پېه‬ ‫و‬ ‫او په نها ت کې فرړن‬ ‫بيیبيلې الي خپلې کي ‪ .‬پښتو ا‬
‫ټولېو فرړنګېي حې وزو کېې ېو شېانوالی لېه السېه ويکېي او بيلتېود ړ ېسغو واملېو‬
‫پېه معاصېره ويه کېې ېو‬ ‫‪ ،‬چېې پښېتو ا‬ ‫معت‪،‬ېس کېي‬ ‫ينې ا بپوړاد پېه‬
‫شېېاد يشېېس نېېه کېېو ‪ ...‬نومېېوړ پېېه خپلېېه ليکنېېه کېېې پېېه ډهېېر یېېت معاصېېر ن ېېر‬
‫ړې‬ ‫او تېراز لپايه ډهر پياونېه پېه نښېه کېو ‪ ،‬چېې ويسېره معاصېر ا‬ ‫پرمخت‬
‫و ه کو ‪.‬مم ل ‪۰۹۰ :54‬م‬
‫لشعر او ن رم لکه ژونس نېويو پس سوغونېس پېه شېل ه‬ ‫پښتو معاصر ا‬
‫‪۱5‬‬
‫لوي ومونس او خويا و ليس‪.‬‬ ‫او پرمخت‬ ‫پېي کې و‬

‫لېه آيه خو نېسه او لېه ژونېس سېره مېل‬ ‫حبيب اهلل يفي په و نا‪ :‬لل پښېتو ا‬
‫ويه کې ې خپل يسالت په ته یوګه یرسېره کېي؛ ولچېي شېا رانو‬ ‫ؤ‪ .‬او پس‬ ‫ا‬
‫له خېوا و ښېوونکې یرانېې وغې‪،‬ول شېو او افغېاد او انګر ېو پېه جګېيو کېې ېې‬
‫افغانانو مېيانې او سرتنسنې کيچې په مچتولچايبيتوم کې خونس کي ‪....‬‬
‫ېېوه ټپېېي مايغېېه پېېه یوګېېه‬ ‫شېېل ې پېېېي پېېه يابر ېېسلو سېېره افغانچېېتاد‬
‫استع اي په وي ښ ينه کڅوړه کې‬ ‫انګر وانو تکيیک طی ي یفپ پر ا‬
‫اسېتع اي پېه نامحچوسېه لومېه کېې تېکيل و؛ ا‬ ‫نغښتل شو او غيېر محچېو‬
‫وخ ت پېه افغانچېتاد کېې یعلېي افتېه‪ ،‬جهېاد ېسه‪ ...‬يوتېانفکره وانېاد ړې پيېسا‬
‫اسېې وطېی پرسېتو وانېانو پټېې او تېکايه‬ ‫شو وو او په لره پښتونخوا کې ړ‬
‫ډلې جوړ شو و ‪....‬‬
‫له يانښلوونکو څخه ېو ړې ايواتېا‬ ‫په افغانچتاد کې پښتو نو ا‬
‫او پېه لېره پښېتونخوا کېې پښېتو زاړه او نېو ا‬ ‫غی محېي الېس ی افغېاد‬
‫یوګېه پرېتو نننېي ا‬ ‫‪ .‬پېه‬ ‫کي ايواتا ياحت زاخيلي سېره ويوسېتلي‬
‫پيېېل چېېې پېېه شېېعوي یوګېېه نېېو ني ېېوالي ا بېېي پس ېېس پېېه کېېې خونېېس او ين ې‬
‫شل ې پېي په لومي لچيوه کېې شېو‬ ‫لمو ود او شکلم له پلوه خونس شو‬
‫‪.‬ممل‪65-55:2۹‬م‬
‫پياوړ ليکوال او استا څېينوال سېيسمحي الېس ی ړاشې ي لن ېر ا‬
‫بېلګېېې نويمح ېېس نېېوي او مولېېو‬ ‫ډولونېېهم پېېه کتېېا کېېې ړنېېر ن ېېر لېېومين‬
‫غېېه ډول ن ېېر لېېېومين‬ ‫اح ېېسل‪۸۸۷۷:۸26۸‬م څخېېه يا حچېېابو ‪ .‬نومېېېوړ وا ېېي‪ :‬لل‬
‫بېلګې موږ نويمح س نوي افغاني په ا رللغ چه يوهمم کې پېه ل‪۸۸2۱‬ړېې‪،‬قم کېال‬
‫؛ ليسلی شو‪.‬‬ ‫ې برپي کي‬
‫ړ سغه پياو و بل ليکوال ړرنغر ینګي اوسيسونکی مولو اح ېس‪،‬‬
‫کيچېېېېه ل‪ ۸۱۰2‬م‪ ،‬ګېېېېن‬ ‫چېېېېې پېېېېه من ېېېېويو آ ېېېېايو کېېېېې ېېېېې آ خېېېېاد يخېېېېان‬
‫‪۱6‬‬
‫پښتول‪ ۸۱۰2‬م او یاي و فرشېته ژبېاړه یېاي و سېلطاد مح ېو پېه نامېه ل‪ ۸2۱۹‬م‬
‫ه‪.‬‬ ‫کال شو‬
‫‪ ،‬مېوږ پکېې ړنېر‬ ‫چېې کيچېه يېو آ ېاي‬ ‫ګن پښتو ا و آ خاد يخان‬
‫ن ېېر پيیمېېې لېېوميني څرکونېېه و نېېو‪ .‬پېېه ړ سغېېه وختونېېو کېېې ړنېېر آ ېېايو و ه‬
‫ژباړونکي پېننو چې و مياحچيب ګل کاکاخيل له اي و څخه ن‪،‬ش نګيی ناول په‬
‫ل‪ ۸2۹2‬ړې‪.‬قم او ميېا مح س وسېف ړې لېه اي و ژبېې څخېه لیوبېة النصېوحم نېاول پېه‬
‫‪.‬مم ل‪4۱ :52‬م‬ ‫انګينو سره پښتو ژبې یه يا اړولی‬ ‫ل‪۸۸2۸‬ړې‪.‬قم له ټولو ړنر‬
‫اسې تکاي ‪ ،‬چې ا مهال نه واز په ابتکاي یوګېه لا بېي ړنېر ن ېر‬
‫بيیبيلو ليکوالو له خوا يامنبته شو‪ ،‬بلکې غه ن ر لا بي ړنر م ژباړو له الي‬
‫‪.‬م‬ ‫په معياي ډول ياخپل شو ړ‬
‫‪ ،‬مګېر‬ ‫که ړنر ن ر پيل او یاي و په برخه کې وغ‪ ،‬ې‪،‬و‪ ،‬نکر ېات ډهېر‬
‫بېلګېو کېې لړنېر یرکيبونېهم‬ ‫غه ن ر ينې بېلګې او پېه‬ ‫زموږ اصلي ړس‬
‫‪.‬‬ ‫توول او جوړول‬
‫ړغېېه ړنېېر او ا بېېي ن ېېر بېلګېېې چېېې مېېوږ ويکېېې ړنېېر یرکيبونېېو ن ېېونې‬
‫کتی شو په النس ډول ياوړو‪:‬‬
‫‪.‬‬
‫ا بي‪ -‬ړنر ن ر‪:‬‬
‫ن ر غه څانګه له تکی او معنا ډکه ه‪ ،‬چې زي نه څانګه ې بللی شېو؛‬
‫او ړې ېېې‬ ‫لپېېايه ه‪ ،‬چېېې ړې ېېې ل شېېکل تېېکلی‬ ‫غېېې څېېانګې تېېکی‬ ‫ن ېېر‬
‫و ټولنيو فکر پيغا لې‪ ،‬و ‪.‬‬ ‫سره سره غه ن رلړنر ا بيم‬ ‫معنا‪...‬م؛ خوله‬
‫‪ ،‬چېېېې لفکېېېي او معنېېېا ي تېېېکیوو‬ ‫ړنېېېر او ا بېېېي ن ېېېر‪ ،‬ړغېېېه ن ېېېر‬
‫يلو ونکی و ‪ .‬خسا بښلي ډاکتر ز وي په و نا‪ :‬لل ړغه و نېا چېې لفېظ لېه پلېوه‬
‫تکلې او معنا له پلوه بېل بېل مو ونونه ولر ‪ ،‬ړنر ن ر نومې‪. ،‬مم ل ‪5 :۸6‬م‬
‫ړنېېر ن ېېر‪ ،‬تېېکلی‪ ،‬خېېو لېېه مفهېېو او مطلېېب نېېه ډک مطالېېب لېېر ‪ ،‬ېېو فکېېر‬
‫‪۱۰‬‬
‫لې‪ ،‬و او وه موغوا څاي ‪ .‬ړنر ن ر ليکوال په ټولنيو نکا کې ټېولنيو فکېر‬
‫‪ .‬غه ليکوال له و خېوا نېسه لېر ‪ ،‬خلکېو یېه فکېر ويکېي ‪ ،‬لېه‬ ‫ال‪،‬اء کوونکی‬
‫بلې خوا خلک ټولنيو ژونس او نکا په ايزتت نس پوه کي ‪.‬‬
‫ړنر ن ر که له و خوا لذت‪ ،‬خونس او تکی منب او ز رمېه ګڼېل کېې‪، ،‬‬
‫له پلې خوا پوړې‪ ،‬ا جاز او انچاني ايمانونو لې‪ ،‬ونکی فکر ړ بلل کې‪. ،‬‬
‫یمه حبيبي په و نا‪ :‬لفظ له پلېوه ومېره تېکلی و ‪ ،‬چېې ‪ :‬لل‬ ‫ړنر ن ر‬
‫و ډول من وي شعریه ويیه و ؛ له اطفې‪ ،‬احچاسه او انچاد لطيفېو او ظر فېو‬
‫ا ياکایو څخه يابهې‪ ، ،‬نو کېه اجت ېا ي ي ونېو او آالمېو څخېه ينېې نېازکې‬
‫حېېېال‬ ‫او بېېېې وزلې ې‬ ‫ټېېېوټې يابرسېېېيره کېېېو او ټېېېولنې محرومېېېو او خواشېېېين‬
‫ياڅرګنسو ‪.‬مم ل ‪6۷ :۸۱‬م‬
‫غېې موغېوا یائيېس‬ ‫ړنېر ن ېر یېه یېر سېي ې او حکېا و ن ېر ړې وا ېي‪.‬‬
‫پښتو ژبې پياوړ ليکوال او مح‪،‬ا لبر سم لافغاد ا م کتا په ل‪۰۸‬م مېو کېې‬
‫‪.‬‬ ‫ړ کي‬
‫‪:‬‬ ‫یر سي ي او حکا و لړنر ن رم تې بېلګې په النس ډول‬
‫‪-۸‬لنډه کيچه ‪ -2‬نېاول ‪ -۸‬اسېتاد ‪ -4‬يومېاد ‪ -5‬ډيامېه ‪ -6‬طنېو لسېکونډنهم‬
‫‪-۰‬ا بېېي ټوټېېه‪ -۱ ،‬ا بېېي ليکونېېه‪ -۹ ،‬ا بېېي ېېاد پېښېېې‪ -۸۷ ،‬ا بېېي ياپېېوي یېېاژ‪-۸۸ ،‬‬
‫ا بي ونليک‪ -۸2 ،‬ا بي خېاطر ‪ -۸۸،‬یکېل‪ -۸4 ،‬ا بېي انبېوي‪ -۸5 ،‬فل نامېه‪-۸6 ،‬‬
‫فني سناي و‪ -۸۰ ،‬ا بي ن ا رنامه او ‪....‬‬
‫او شېېل ې پېېېي‬ ‫ړنېېر ن ېېر ړنېېر تېېکی وو او ايمېېانونو لرونکېېی‬
‫‪.‬‬ ‫التکلی شو‬ ‫او‬ ‫او او‬ ‫او ملګر‬ ‫ړ ګام‬
‫غه ن ر تا چته بېلګې په النس ډول ياوړو‪:‬‬
‫‪ :۸‬پچرلي ګله‪:‬‬
‫څېېېره پېېه جهېېاد کېېې څېېومره یېسي لېېر ‪ ،‬آسې اد لېېه ومېېره‬ ‫لل سېېتا تا چېېته او ګیلې‬
‫‪۱۱‬‬
‫لو والي سره ړېر سېهاي شېبن پېه پېاکو او يڼېو څېاڅکو سېتا تېکلی مېو و نبېي او‬
‫که خپل زړه له ن ه اوبه يکو ‪.‬‬
‫کې مو په یا تا چته ه اوړوا ستا په وږمو معطره شوه‪ ،‬بلبل خېوږه‬
‫‪ ،‬شېا راد سېتا پېه سېتا نه پېه جامعېه کېې م‪،‬بېول شېوه‪،‬‬ ‫نغ ه ستا جلو برکت‬
‫يکي‪ ،‬بويا ستا پېه مينېه پېه غولېو کېې‬ ‫ا‬ ‫تکلو پېغلو یایه په خپل اوي بل بانس‬
‫وستا ل شو‪.‬‬
‫کې ستا برخه ز ایه ه‪ ،‬مينې او محبت ډهېر تېه سېوغات یېه‬ ‫په شعر او ا‬
‫مګېېر ګېېويه چېې پېېه خپېېل ج ېال او ک ېېال مغېېروي نرېې او لېېه باغېېه ونېېه اوز ‪،‬‬ ‫ېې‪.‬‬
‫یاغونس ډهر تکلی او تا چته ګلونه ړېوا په غرو يغونو کې پيسا شوه‪ ،‬چې نه‬
‫ېا‬ ‫چا وليسل او نه چا وستا ل‪ .‬که یه له غه چ ی نېه وویلېې او پېه غرونېو کېې‬
‫ونيو‪ ،‬نه به بلبل پيسا کي او نه مالياي یه خلکېو لېه نکېره مېه لېر کېې‪،‬ه او ېاد یېه‬
‫مالياي پيسا کيه!‬
‫‪ ،‬چې مطلا ته نېه سېتا ي او ړېر تېه څېېو تېه نېه ګڼېي‪.‬‬ ‫انچاد ا ا ت‬
‫ه خپل وبلل شي‪.‬‬ ‫و او‬ ‫ړ اغه شی ته بولي‪ ،‬چې ه یه نن‬ ‫ړو!‬
‫لتېېه ړېېر څېېوک خپېېل تېېاغلي ګڼېېي او ړېېر ېېو خپېېل بېېاغ ګلونېېه سېېتا ي‪ .‬یېېه‬
‫ړېڅکله خلکو له نکره لر کې‪ ،‬مه!‬
‫ستا تا چت خلکو یوجه او التفات نتيجه ه‪.‬‬
‫يکېې لکېه‬ ‫یسي وکي او پېه خپېل سېر پاسېه ېا‬ ‫که یه غواړ ‪ ،‬چې ړر څوک‬
‫ړر سهاي خلکو یه خانسه!‬ ‫نرګپ ړر چایه په ته سترګه ګويه او لکه باغ غوټ‬
‫خلکو زړونه خپلولی شي‪.‬‬ ‫په غچې التفات او وه خوله خنسا سي‬
‫پېېه ېېواز ګلتېېو او ګیليتېېو ړېڅېېوک یېېسي او منولېېت نېېه مېېومي او نېېه پېېه یېېش‬
‫تا چت لبر او لربائي کې‪. ،‬‬
‫په سد اوبه کومېه‪.‬ممل ‪:۸‬‬ ‫چې ړر سهاي‬ ‫ياشه زما باغچې ګل شه‬
‫‪۱۸ - ۱2‬م‬
‫‪۱۹‬‬
‫‪ ،‬چېې تېکلي ړنېر او ا بېي‬ ‫کتنه‪ :‬په پويیېه ا بېي ټوټېه لړنېر ن ېرم کېې سېره لېه‬
‫یرکيبونه ياغلي‪ ،‬ويسره‪ ،‬ويسره ليکوال ګل په څېره کې فعال او ته معاشېریي‬
‫انچاد کرکټر ړ انبوي کي ؛ ا ې په ډاګه کي ‪ ،‬چېې یرکېاي‪ ،‬فعاليېت او تېېګڼې‬
‫بسالرح ی بابا په و نا‪:‬‬ ‫بل څه پس ني کې په څه نه ايز ‪ .‬او‬
‫په سر‪ ،‬په ینس ا ښی و ړر چایه‬ ‫ال‬
‫شېېېېېېېېېېرافت په ا نا‪...‬‬ ‫ړ ېېېېېسغه‬
‫‪ ،‬نو انچاد بيا‬ ‫او غه لنډ ژونس‪ ،‬چې شا ر خبره الفت او محبت لپايه ړ ک‬
‫نفرت کولو یه څنګه اوزګاي ‪ ،‬؟ ی ریا و و لي‪:‬‬
‫محبت لپايه ړ‬ ‫ا ژونس خو زموږ ک‬
‫حيراد ‪ ،‬چې نفرت یه اوزګاي ‪ ،‬خلک څنګه؟‬
‫‪ .‬لپه زړه پوي موې ود او تېکلي یرکيبونېهم‬ ‫ړو! غه ټوټه سر یرپا ه ړنر ن ر‬
‫؛‪.‬‬ ‫پکې ياغلي‬
‫‪ -2‬پچرلي ايماد‪:‬‬
‫غېو یېېرو يو رېېتو پچېرليو نېه‪ ،‬چېې بېېايویو‬ ‫لل ړېو! پچېرلي پېه ايمېېاد‪ ...‬خېو‬
‫لوخوړو به ې وي بو ا ونيو او اوتکو به ې باياد او ماشينګڼو‪ ،‬یوپونو‬
‫غو پچرليو په ايمېاد‬ ‫او یوغنس و په و رتلو به ې ای آس اد ياپيسا شو‪ ،‬نه زه‪...‬‬
‫نه‪ ،‬چې باغ او بڼ به ې نه اويتت لېه املېه پېه وچېو او سېو نسه وپرو ېسل شېول نېه‬
‫!نه! ړېڅکله‪....‬‬
‫ړغه پچرلي په ايماد‪ ،‬چې په يایلو به ې آس اد څک غرونېو وي بېو لېه‬
‫ګر وانه سرونه وو چتل او له شنه آس اد سېره بېه ېې زړه خوالېه کولېه او پېه خپلېو‬
‫تکلي ګېید ټېومبلي وو‪ ،‬چېې معطېر وږمېې بېه ېې‬ ‫پراخه ل نو به ې ينګاين‬
‫المل و ‪.‬‬ ‫ستيو زړونو او ماغونو ړوسا نې او سوکال‬
‫ړغه پچرلي په ايماد‪ ،‬چې ونو په اوچتو څانګو او شنو کښتونو کېې بېه‬
‫‪۹۷‬‬
‫نه په جامو کې نېه ا ېسه او‬ ‫يوح جهاد له خوت‬ ‫آوازه مرغانو په یرن‬ ‫ې خو‬
‫بايانونو ړر څاڅکی به ې په صس کېې بېې بهېا مرغلېره وه؛ سېينسونو‪ ،‬و ېالو او‬
‫څيوبيو به ې شڼ ړایي شڼا پېښې کولې‪ ،‬له وچو کرونسو او بوټو به ېې اسېې‬
‫وو خېوږو وسېتانو بېلتانېه شېپه وصېال پېه‬ ‫غ‪ ،‬چاپير کي و‪ ،‬یابه و ل‪ ،‬چېې‬
‫ويځ بسله شو او کيچې ې پا یه نه يسي‪.‬‬
‫ړو! ړغه پچرلي په ايماد‪ ،‬چې آس اد په ل ی به ې شيبه‪ ،‬شيبه بېاياد‬
‫پر له پچې څېاڅکو يبېا یايونېه جېوړول او نر ‪،‬نېر شې ال پېه شېهباز بېه ېې‬
‫کې پر مو به ېې اسېې بېې پا ېه شېيی‬ ‫ژونس سنسي او خوږ نغ ې غ‪،‬ولې او‬
‫وغواړوه لکه پر مېل ه پال کويبه‪ ،‬چې یسيمی مېل انېه الي ‪ ،‬کېوڅې پېه شېنو‬ ‫فر‬
‫یالينو فرشي کي ‪.‬‬
‫لېه‬ ‫ړغه پچرلي په ايماد‪ ،‬چې ړر څه به ې مني او ژمېي سېختي سېيل‬
‫ناخوالو ژغويل او په طرو خوشبو ه‪ ،‬نرمېه او می ېه ړېوا بېه ېې مېي ژوانېسو پېه‬
‫بسد کې يوح په څېر ويپوه کيه‪ ،‬لغيو څانګو او بوټو به ې پاڼې‪ ،‬ګلونه او ميېو‬
‫ويبښېلې‪ ،‬ويکېېي او سېخاوت جنېېډه بېېه ېې ړېېېوا پېېر ړېره لېېوړه‪ ،‬ژويه يپېسلېه‪،‬‬
‫خوږو وږمو به ې ونو او بوټو څانګې اسې سره غاړه غي کي لکه مچل اناد‪،‬‬
‫چې اختر په ويځ کې و بل یه یرغاړ و ي‪.‬‬
‫ړو کی! ړغه پچرلي په ايماد چې نجونېو او زل يېانو بېه ېې پېه ډاډه زړه‬
‫په فوا کې ړېوا پالنې په يوحيه لېه خپلېو ويونېو او پلرونېو‬ ‫سولې او خپلواک‬
‫سره اوږه په اوږه ژونېس چېاي سېریه يسېولې‪ .‬ړ ساسېې پچېرلې پېه ړيلېه‪.‬ممل ‪:۸۹‬‬
‫‪۸۸‬م‬
‫ړو! غه ا بي او ړنر ن ر تکايه ايمانونو څرګنسونه کو ‪ ،‬چې ن ېر ېې‬
‫او خپېل آيمېاد ېې لفېظ‬ ‫تکلو ړنر او مویي الفاظو په ز وي تا چته شو‬
‫‪.‬‬ ‫او معنا په ګاڼه تکلی کي‬
‫‪ ،‬و نو او اوتکو وياد‪ ،‬می ه ړوا ميژوانس بېسد‪،‬‬ ‫ل بايویو خي ين‬
‫‪۹۸‬‬
‫يوح تېېکی‪ ،‬لغېېي څېېانګې‪ ،‬ګلونېېه او ميېېو بښېېوونکې پچېېرلي‪ ،‬غېېاړه غېېي‬
‫څانګېم ا او اسې نوي ړنېر یرکيبونېه شېته‪ ،‬چېې ليکېوال خپېل آيمېاد ويبانېس‬
‫‪.‬‬ ‫لولی‬
‫‪ -۸‬ګرانه ملګر ه!‬
‫لل ما خوستا سره زړه خواله بپ کي و‪ .‬او نويمې نه غوتېته‪ ،‬چېې پخپلېو‬
‫پټه نه و م ړغه وخت ما یه‬ ‫نا خوالو ستا خوا ي شنه کي ‪ ،‬بله ا چې ل ستا څخه‬
‫خبرو ګوډ ړ یش تکاي سه څه‪ ،‬چې و لو نه و‪ ،‬ړغو یعبيېر مېې نېه مونېسه او‬
‫څه چې و لو وه‪ ،‬ړغه يایه بې مو غونس بر ښسه‪.‬‬
‫نېېو زمېېا زړه و‪ ،‬چېېې نېېوي نېېو بېېې ل ېېه ن‪،‬ېېا پېېه څيېېر نښېېې مېېنځ وولې او‬
‫ميساد بې طرفه ننساچي په شاد نېويو پېر لوبېو خونېس واخلې ‪ ،‬خېو لکېه‬ ‫شطرن‬
‫چې کله‪ ،‬کله ګل سره اغو او‪ ...‬سره نيري ملګر و ‪ ،‬نو ينې ا ياز خونسونېه‬
‫بېطرفېېه ننېېسايچي لېېه‬ ‫ړ ې لېېه يوحېېي ېېذا سېېره ګېېډو ‪ ،‬پېېه یېېېره بيېېا شېېطرن‬
‫اغطرا سره اغلی خونس‪ ،‬چې لوبې مچت‪ ،‬اً واک ونه لر ‪.‬‬
‫يتتيا ړ یا خو به شطرن لوبه ليسلي و ‪ ،‬چې وه لوبغاړ په خپله لوبه‬
‫کې څنګه ډو و او پخپله خوته څنګه‪ ،‬چې ې زړه غواړ پخپلو ګوټونو لوبې‬
‫وژني او که ې زړه وغواړ له‬ ‫کوال شي‪ .‬م یً که الزمه وګڼې پيا ه په فيل او آ‬
‫پيا ه څخېه وز ېر جېوړو ‪ ،‬خېو بيېوزلې ننېسايچي یېه ا حېا نرېته‪ ،‬چېې پېه ګوټونېو‬
‫ا ننسايچي ډهر ته شطرن بازو ‪.‬‬ ‫ګویې ووړې؛ که څه ړ‬
‫لوبې سره زړه ییه ولېر ‪ ،‬نېو شېطرن‬ ‫ګرانه ملګر ه! که یه شطرن‬
‫ميساد ننسايچي يوحي ذا او اغېطرا تېه يکېوال شېي‪ ،‬چېې نېه لېوبې لېه‬
‫ننساي څخه اد ژغويال شي‪ ،‬که چېې ا ېې موق وژلېو حکې لېر او نېه پېه‬
‫‪.‬‬ ‫لوبو کې مچت‪،‬ي و ګویو وړلو اجازه لر ‪ ،‬که چې ننسايچي‬
‫ړو! ا ه چې لوبې له ننساي څخه خونس اخلي‪ ،‬خو ا چې په خپله لوبې‬
‫واک ا اجازه نه لر ‪ ،‬خونس سره ې ډول يوحي یرن ړ ګډو ‪....‬‬
‫‪۹2‬‬
‫یه مه ړوسې‪،‬ه‪ ،‬چېې ا ياز زړه خوالېه بېه څېه اغېېوه و یېا ير ولېر ‪ ،‬خېو‬
‫ومره ه‪ ،‬چې زما او ستا زړه سو ه په کې‪. ،‬‬
‫مېېاغ او‬ ‫ړېېو! زړه نېېاخوالې څرګنېېسول زړه غ ې بېېاي سېېپکو او سېېي‬
‫وجساد ل‪ ،‬آيامو ‪.‬مم ل ‪55 :۹‬م‬
‫کتنه‪:‬‬
‫بېېسالرو بينېېوا للزړه خوالېېهمم ن رونېېو یېېه‬ ‫کېېه خېېسا بښېېلي اسېېتا‬
‫لېېي‪،‬‬ ‫پاملرنېېه وکېېيو‪ ،‬معنېېا او فېېوي لېېه پلېېوه ېېانګي سېېبک لېېر ؛ ليکېېوال پېېه‬
‫ل ې‪ ،‬خو ړنر ډول خپله مس ا م‪،‬ابل لوي یه لې‪ ،‬و ‪ .‬ليکوال خپل للملګر مم‬
‫ليکېوال پېه یوګېه‬ ‫ېو ي الچېت مېؤ‬ ‫په خطا کېې ټېول ح‪،‬ي‪،‬تونېه څرګنېسو او‬
‫زموږ ټولنې ا ې ناخوالې ياسپي او په له منبه وړلو کې ې ایسا کو ‪.‬‬
‫ليکوال‪ ،‬په کليوالي اصطیحایو سره مخاطب یه ګویه نيچي‪ .‬په ليکنه کې‬
‫انګي ژبه او لهجه کايو ؛ لکه‪ :‬ل خبرو ګوډ ‪ ،‬په خبرو خوا شنه کول‪ ،‬بې مو‬
‫له ن‪،‬ا ‪ ،‬شطرن بې طرفه ننسايچي‪ ،‬يوحېي ېذا ‪ ،‬پېه لوبېه کېې‬ ‫مو ود‪ ،‬بې‬
‫ډوبېسل‪ ،‬زړه سو ه لیوتم او نوي‪....‬م‬
‫‪ -4‬اوي ا لیکاړرم‪:‬‬
‫لل وګي ړر و خپل ميل او موق په ميچ یسيت لېه یحېا فو سېره‪ ،‬چېې‬
‫‪ ،‬مينېه لېر ‪ .‬څېوک‬ ‫پچرلي پېه موسې کېې بېې انچېانانو لېه پېايه ايمغېاد ياوړ‬
‫خوشبو ه وږمه خوتو ‪ ،‬ينې بلبل نايو او سنسيو یه غوږ نيچي‪ .‬څوک‬ ‫سحرن‬
‫؛ چېېا شېېنې سېېبو یېېه اړخ‬ ‫یللېېی‬ ‫ګېېل و نېېازکې خنېېسا او بېېويا وو نڅېېا یېېه منې‬
‫‪ ،‬بعوېېې يهېېس و پرړېېاي او ړېېا نېېوي نېېرګپ میلېېو سېېترګو یېېه ړېېيس‬ ‫لګېېولی‬
‫ګوي ؛ ړ سغچې نوي‪....‬‬
‫اما زه‪ ...‬ړغه ګېي پېه ړيلېه ناسېت ې ‪ ،‬څېو يح ېت یېسيت لېه ړغېه لېو‬
‫ي ا څخه وما یه خپله ونډه لڅو انې مرغلر څڅواکيم ياويسي‪. ،‬‬
‫‪۹۸‬‬
‫باياد یر و څاڅکو او چې په یاسېې سېره مېې خپلېو یېو و‬ ‫يایو سئ ا‬

‫اوتکو لونس ګر واد ا یازه کې‪ ،‬؛ يا اوي ‪،‬ئ!‬
‫یېېسيت یېېر ډهېېرو ايمغېېانونو‬ ‫موس ې‬ ‫پېېه ح‪،‬ي‪،‬ېېت کېېې ستاسېېې وجېېو پېېر‬
‫ر ډهر لنډ او وظيفه مو خويا ينه ه‪....‬‬ ‫‪ ،‬که ستاسې‬ ‫غني ت‬
‫سبا نچي ال په شنه خيه ګلرېی پېر خېوا يايړېي ه‪ ،‬ژي‪ ،‬ژي پخپلېو پچېتو‬
‫ګویو سره ګینو له مخه ګر و غباي پاکو ‪.‬‬
‫ل ر ال وخته خپلېې ینېسه وړانګېې يالې‪،‬لېي او بېڼ پېر اوسېيسونکو ېې‬
‫ه‪.‬‬ ‫یويه شپه يڼا ويځ جوړه کي‬
‫‪ ،‬مطېېر پېېه زړه وړونکېېو نغ ېېو ګېېویې‬ ‫بلبېېل لېېه ني ېېې شېېپې پېېه نېېايو سېېر‬
‫‪....‬مم ل ‪6۸2 :4۷‬م‬ ‫پوي کي‬
‫غه ا بي او ړنر ټوټه په تاغلي سلي ي چې په لل اوسني ليکوال‪ ،‬و ې چېا پېه‬
‫‪6۸۷‬مو کې معرفي شو ‪ ،‬اړه لر ‪.‬‬
‫ليکېېوال نېېه ېېواز ړنېېر ‪ ،‬ا بېېي یرکيبونېېه جېېوړو ‪ ،‬بلکېېې پچېېرلی زړه‬
‫بښېېېوونکی فصېېېېل یصېېېېو ر ړېېې باسېېېېي‪ .‬ليکېېېوال خپلېېېېې سېېېېي ې خېېېېوږ ړنېېېېر‬
‫اصطیحګانې په خواږه انساز کې کايو ‪.‬‬
‫خوشېبو ه‬ ‫ه په ن ر کې تا چېته یرکيبونېه ل ميېل او موق مېيچ‪ ،‬سېحرن‬
‫وږمه‪ ،‬ګل او بلبل نازکه خنسا‪ ،‬وه چاشنې سبو یه اړخ لګول‪ ،‬يح ت یېسيت‬
‫اوتکې‪ ،‬لونس ګر واد‪ ،‬یسيت ايمغاد‪ ،‬سبانچي او ‪....‬م‬ ‫ي ا ‪ ،‬یو‬ ‫لو‬
‫‪ -5‬تا چت‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫و انګي لآنس او ل م له مخې پيسا کي‬ ‫که او آس انونه‬ ‫اهللل م‬
‫کېسا شي خپل یسيت موږ یه ياتي‪ ،‬که نو په ژونس ميی شو‪.‬‬
‫ل که م‪،‬صو ې خپل مو ننسايه نه وه‪ +‬انچاد جامه ې څه لره کيه سازهم‬
‫او ا ړ م کنه ه‪ ،‬چې برر ت او ژونېس سې ره بېې سېاي مينېه لېر ‪ ،‬چېې ژونېس یېر‬
‫‪۹4‬‬
‫‪.‬‬ ‫ې بې ش ېره تا چتونه ويبانس لويولی‬ ‫څن‬

‫ما الهي لو ې نيا په نه ياټوليسونکی چيی ايه ل ی کې پياوړو یجربو‬
‫پر مټو تکیوو ډهر ‪ ،‬ډهر یجربېې وکېي ‪ ،‬خېو ېوه تا چېت او ړېېپ تېکی ړې‬
‫زما زړه ملک یچخير نه کي‪.‬‬
‫لو جهاد ننسايه مې له سترګو څو څو وايه یېره کيه‪ ،‬خېو ړغېه تا چېت‬
‫ا ګېايونو‬ ‫ننسايه مې نه په طبعيت‪ ،‬نه چا مو په پاڼه‪ ،‬نېه سېين ا او یلو و ېود‬
‫پېېه پېېر و او ک پيېېوټر نيېېو مېېوو نېېر ليکېېې پېېر مېېو ومونېېسه‪ ،‬چېېې زړه زمېېا‬
‫ويبانس اوبه وڅښې‪.‬‬
‫نيېېا خپلولېېو یېېه‬ ‫پنبېېه حواسېېه مېېې پېېه واي‪ ،‬واي تېېکی او تا چېېتونو‬
‫وګ ايل‪ ،‬خو زما زړه یراي ې يا ونه تو او زړه مې سو ويبانس پيسا نه کي‪ .‬زما‬
‫په بچتر للو نه شو کېيا ‪ .‬لېه خسا ېه مېې زړه یېراي تا چېته‬ ‫مړی ې سوکال‬
‫ويشو ګلونو یه باطني اشراق له س نسيه غي ‪ ،‬غي اوبه ياوړ او زړه ابېس‬
‫و ښيسو یواد مې وغوتت‪.‬‬
‫زړه نيا یه ويتکته شو ‪ ،‬جومات الي مې سترګوپه کچېيو پېه واي‪،‬‬
‫واي پل کي ‪ ،‬خو چې له زړه سره مې تا چتونو ننساي یه یې شېو ‪ ،‬نېو ا لېه مېې‬
‫تکی او تا چت ننسايه وکيه‪!....‬‬
‫غه ا بي او ړنر ن ر معنو تکی او ژونس ډاډ یرالسه کولو په برخه‬
‫‪.‬‬ ‫کې‬
‫انچاد‪ ،‬مچل اد او مېؤمی ړغېه مهېال ډاډ او زړه سېو یرالسېه کېوال شېي‪ ،‬چېې‬
‫الهي نويانيت له ج اله یومنه او متره یرالسېه کېي ‪ .‬پېس ن ېر کېې لېه معنېو ج ېال‬
‫؛ لکېه ل الهېي لې او پېوړې واکونېه‪،‬‬ ‫سره‪ ،‬سېره ړنېر یرکيبونېه ډهېر ياغلېی‬
‫نيېېا نېه ياټوليېېسونکي چېېيی ايه ل ېېی‪ ،‬تېېکی ډهېېر ‪،‬‬ ‫الهېېي یېېسيت لو ېېه نيېېا‪،‬‬
‫ډهر یجربې‪ ،‬زړه ملک یچخير‪ ،‬زړه اوبه زړه سو ‪ ،‬مړېی بچېتر سېوکالي‪،‬‬
‫زړه یراي‪ ،‬باطی اشراق‪...‬‬
‫‪۹5‬‬
‫په شعر کې یرکيبونو استع ال‪:‬‬

‫‪.‬انچاني شعوي پوړې ‪،‬‬ ‫څخه اخيچتل شو‬ ‫شعر له شعوي اوشعوي له ز ره ک‬
‫کياست‪ ،‬خيال‪ ،‬اونوتت منب ګڼل کي‪. ،‬‬
‫‪.‬‬ ‫شعر له لرغونی وناد څخه يانيولې بيا یر اوسه پوي ډول ‪ ،‬ډول یعر ف شو‬
‫چاويیه موزود اویافيه وال کی و لی‪ ،‬ينې له شويه ډک مفهو ‪ ،‬څوګ الیراوسه‬
‫‪ ،‬چی یافيه ولر ؛ خومعاصر ی ويیه مخيل اوموزود کی‬ ‫وا ي شعرړغه کی‬
‫وا ي اونی سبا ی موزود اوړجا ي کی ړ ګڼي‪.‬‬
‫پېه شېعرکې ا بېی اوړنېر یرکيبونېه شېعر خونېساوفی یېه نېو یېا اوآ ويکېي‪،‬‬
‫بيلګی په ډول ‪:‬‬
‫وآس اد یه به شعرز نې کي‪،‬‬
‫که ح يس غ سره زنګود وکيس ‪۸۷۷: ۸...‬مو‬
‫‪ ،‬چېې نېه ېواز الفېاه‬ ‫ل غ له سره زنګانېه پويیېه کېولم اونويړغېه یرکيبونېه‬
‫زي ی تېکايکو ‪ ،‬بلکېې معنېااومفهو ړې پېه ا بېی زيبفتېوکې يانغېاړ ‪.‬معنېو‬
‫اولفکی صنعتونه لکه طباق‪ ،‬مرا ات النکير‪ ،‬لف ونرر‪ ،‬کپ ویبس ل‪ ،‬ا هېا ‪،‬‬
‫یوي ېه‪ ،‬حچېی یعليېل‪ ،‬يجېوا‪ ،‬ج ې اویفر ېا ی‪،‬چېي ‪ ،‬ايفانېه یجاړېل‪ ،‬یل يې ‪،‬‬
‫ایتبا ‪ ،‬حچی مطل مبالغه‪ ،‬یبليا‪ ،‬اغراق‪ ،‬غلو‪ ،‬م‪،‬ابله‪ ،‬یکرايحچی ‪...‬اومعنو‬
‫لکه یجنيپ‪ ،‬یلب‪ ،‬سج ‪ ،‬یربه‪ ،‬مربه‪ ،‬مربه به‪ ،‬کنا ه‪ ،‬ال رجر‪ ،‬مجاز‪ ،‬یر نه‪،‬‬
‫اسېتعايه ییېه او ‪...‬نېوي صېفتونه پېه شېعر کېې خېوآد پېه یصېس اوالسېي یوګېه‬
‫نه و ‪ ،‬چې‬ ‫شعر ړنراومعنو ز نت اوتا چتونوپه خاطرکايول کي‪. ،‬پایې‬
‫پښتو شعر پېه لرغېونې‪ ،‬کیسېيکو ويو کېې یېر معاصېر ‪ ،‬وي‬ ‫غه تکیو‬
‫‪ .‬لتېېه بېېه پښېېتو ا بيېېایو لرغېېونې‪ ،‬کیسېېيکې‪،‬‬ ‫پيېېرال ز ېېات شېېو‬ ‫اونېېو‬
‫معاصر او نو و ويو بېلګې يا واخلېو‪ ،‬چېې ړنېر یرکيبونېه او تا چېتونه پکېې‬
‫ه‪.‬‬ ‫ياغلي او پښتو شعر تکی ې ز ایه کي‬
‫‪۹6‬‬
‫الف‪ :‬په لرغوني شعر کې ړنر یرکيب کاي سنه‪:‬‬

‫لر ‪ ،‬مو ود ېې ړې‬ ‫پښتو ا بيایو لرغونې وي شعر فوق العا ه طبيعي ين‬
‫‪ .‬کلېېي‪،‬‬ ‫او فېېوي ېېې اصېېل پښېېتو‬ ‫لېېه کليېېوالي ژونېېس څخېېه خونېېس اخيچېېتلی‬
‫کوي‪ ،‬اد ستا نې‪ ،‬لوړو او نګېو غرونېو‪ ،‬پراخېو تېتو‪ ،‬لېو سېهاي‪ ،‬ني ېو شېپو‬
‫شپلکيو‪ ،‬ګینو او ميرو او نويو انبويونو په غه شعر کې سېر ياپويیېه کېي او‬
‫‪.‬‬ ‫غه شعر تکلې خوا او مو ود ې ړ غني کي‬
‫اوشعر وله ېانګينو ه؛ البتېه پېه طبيعېی‬ ‫ړنر یرکيبونو کاي سنه لرغونې ا‬
‫‪.‬‬ ‫ډول ؛ پسغېېه ويه کېېې شېېعر‪ ،‬ولچېېې‪ ،‬طبيعېېې اوکليېېوالي فکرانبېېوي‬
‫زوياوزيوفکرپکېېې نرېېته؛ يواد‪ ،‬سېېا ه‪ ،‬سېېليپ‪ ،‬تېېکلي اولېېه بېېې ا ېېه‬
‫؛ یصېو رونه اوړنېر یرکيبونېه اونويمحاکېات ړنېر‬ ‫ی‪،‬ليسونواوسېختيو لېر‬
‫ې وخت له فکر یياواوپيښوسره پيونس لر ؛ لکه ‪ :‬شېيو متېي یېس‬ ‫تکیو‬
‫اهلل سېېره رفېېاني سېنسي لېه ړ ساسېېې ړنېېر ‪ ،‬طبيعېي اسېطويو څخېېه ‪ 62۸‬ق‬
‫یوليسګڼی شو ‪.‬له اهلل سره خپلې مينې پيونسپساسې و ونو الفاظو سره کو ‪،‬‬
‫چې ړنر یرکيبونه پکی له ويا ه تکاي ‪ .‬ابيلګې په شعرکې وګويئ‪:‬‬
‫په غاړه ږغ اوپه شپيلکوکې‬
‫ا و رژليوپه شپيلوکې‬
‫ټول ستا ا ‪ ،‬ناي ‪ ،‬سوي‬
‫استا مينې ننساي‬
‫جنډ زيغود که په بيس ا‬
‫‪...‬‬ ‫بربڼ خوایه په خنسا‬
‫که ل ر يوتانه مو ې سپيی‬
‫‪...‬‬ ‫ینس وي ی‬ ‫ا سپوږم‬
‫‪...‬زړه مې استا مينې کوي‬
‫‪۹۰‬‬
‫‪...‬‬ ‫را په سو نساوي‬ ‫سو‬

‫را شپلک‬ ‫په غرو کې ستا‬
‫ني په را س‬
‫شېيو متېي ليېه الرح ېه شېعرړره کل ېه ‪ ،‬مصېراا‪ ،‬او وي کېه لېه خېسا ی مينېې‬
‫‪ ،‬خوله بلې خوازموږ پا وړموغوا ړنر یرکيبونه ړ پکېې‬ ‫اوانوايوماالمال‬
‫‪ ،‬وګېويئ ل پېه غېاړه غې‪ ،،‬و رژلوشېپيل ‪ ،‬ا نېاي سېوي ‪ ،‬مينېې‬ ‫پر انېه‬
‫رېا‬ ‫رېا سېو نساوي‪،‬‬ ‫وي ی ینس ‪ ،‬مينېې کېوي‪،‬‬ ‫ننساي ‪ ،‬بربڼ‪ ،‬سپوږم‬
‫‪.‬‬ ‫م اونويیرکيبونه اویصو رونه ياغلی‬ ‫را س‬ ‫شپيلک ‪،‬‬
‫‪ ،‬چی یرکيب موغوا ا پيښو وه‬ ‫ړنر یرکيب اوړنر یصو ر یوپيرړ سا‬
‫برخېه ينګينېو اوړنېر انبويلېه ېو پيښېې ېوه ېا لېومي یصېو ر جېوړو‬
‫اوبيېا ي مج ېو ي لونېه کېو ؛ لکېه ‪:‬پېه بيېس اکې جنډوزيغونيېسل وژونېس‬
‫ینېس او ‪...‬ړنېر‬ ‫رېا سېو نساوي‪ ،‬سېپوږم‬ ‫یصېو راو بېربڼ‪ ،‬مينېې کېوي‪،‬‬
‫یرکيبونه جوړو ‪.‬‬
‫یصو ر له الفاظو‪ ،‬کل و‪ ،‬خيال‪ ،‬چاپير ال‪ ،‬ړنر پېوړې او ‪ ...‬څخېه شېا ر خيېالي‬
‫‪ ،‬چېېې الهېېا یېېوت پکېېې پېېروت و ‪ .‬ېېا پېېه بلېېه و نېېا‪،‬‬ ‫او متېېا ره کېېوونکی يک‬
‫انبوي شېا رانه خيالېه ويه غوټېه ه‪ ،‬چېې ېو ېا څېو چاپير ېالو کېې يامنبتېه شېو‬
‫و ‪ ،‬خو ړنر یرکيب ډهر که خيېال لفکېي تېکیوو سېينګايو او پېه مرکبېو‬
‫کل و کې تکی ز ایو ‪.‬‬
‫که پښتو ا بيایو لرغوني وي شعر په غوي او یت سره وګېويو ډهېرو تېکلي او‬
‫‪ .‬که شيو اسېعس سېوي او تېکاينسو غېوي او شېيو‬ ‫معنو تکیوو ډک‬
‫یي ی او نويو ټول آ اي ړنر یرکيبونه لر ‪.‬‬
‫وي په شعر کې ړنر یرکيبونو کايول‪:‬‬ ‫‪ - :‬منبن‬
‫‪ ،‬چېېې‬ ‫پښېتو کیسېېيک شېعر فېېوي او معنېی لېېه پلېوه ومېېره غنېي او تېېيرازه‬
‫یېرو او ياويوستيو ويو تېګڼې ړ له انه سره لر ‪.‬‬
‫‪۹۱‬‬
‫لرغېونې او معاصېره ويه ړې زمېوږ شېعر او ن ېر نېه‬ ‫له مبالغې پریه که پښېتو ا‬
‫يلو ال نو کیسېيکې وي شېعر او ن ېر پنبېونې او ا بېي ړلېې لېې ويیېه‬
‫بپ و ‪ .‬حورت پير يوتاد‪ ،‬ميرزاخېاد‪ ،‬خوشېحال خېاد‪ ،‬بېسالرح ی بابېا‪ ،‬ح يېس‬
‫مومنس‪ ،‬کاظ خاد شېيسا‪ ،‬یا يخېاد خټېک او ګڼېو نېويو شېا رانو او ا بېانو بېې‬
‫المل شو ‪ ،‬څو نېه فنېا کېېسونکي ا بيېات‪ ،‬ا بېي‬ ‫يهغه او مچلکي ړلې لې‬
‫نېويو ني والېو ا بيېایو‬ ‫ويه‪ ،‬سبکونه او مکتبونېه يامنبتېه شېي او پښېتو ا‬
‫سيال کي ‪.‬‬
‫اهلل یعالی ډهېره پيرزو نېه شېو وه‪ ،‬چېې‬ ‫په غه ويه کې چا خبره په پښتو ا‬
‫سبب شېول‪ .‬پېه غېه ويه‬ ‫آد يایلونکو ويو لپايه لویيا ډاډ‪ ،‬و اړ او بالنسه ګ‬
‫تېګڼې او تېراز لپېايه کېاي پيېل‬ ‫کې په مچلکي او شعوي ډول شعر او ا‬
‫ه په و نا ژونس ړربا و نو‪.‬‬ ‫کې‪ ، ،‬لکه خوشحال په شعر کې‬
‫خوشحال خټک په ژبه برکته شه‬
‫چې و ل کا په پښتو له ړره بابه‬
‫خپل ړنر څرګنس کا‬ ‫په ړر ا چې ط‬
‫بنس کا‬ ‫ډهر ړوتياي ماړی‪ ،‬مرغونه ط‬
‫ل‪4 :22‬م‬
‫غنېسولو لپېايه کنا ېه‬ ‫‪ ،‬چېې احتيېا‬ ‫په پويیه بيېت کېې ګېويو ط ې یرکيېب‬
‫‪ .‬ا‪:‬‬ ‫شو‬
‫ړنرونه ې يبونه شي خوشحاله‬
‫سي چې چاي بخت شي سچته سچته‪ ...‬ل ‪ 4۸‬موم‬
‫سچته نري‪.‬‬ ‫‪ ،‬ړيچا برخه‬ ‫بخت چاي ړنر یرکيب‬
‫شعوي او فکر پيسا کېو ‪ ،‬چېې‬ ‫یرکيب په کايولو مخاطب یه‬ ‫په شعر کې‬
‫ړنر ې په يب بسل نري او که شېي سېي بخېت بېه خېواي او سچېت و او خپلېې‬
‫معرویې له السه په ګر د یويه یبلو او غه مطلب په ته ړنر انساز کې بيانو ‪.‬‬
‫‪۹۹‬‬
‫کتل ستا له السه یويه ست و‬

‫ما خوشحال یبوله کي و ګر د یه ل ‪ 44‬موم‬
‫او یويه له ست سره یياو لر ‪،‬‬ ‫ست یويه و يخ منط‪،‬ي ړنر یرکيب‬
‫خوشېېحال خېېاد‪ ،‬شېېعر ړنر شېېعوي مخېېکس اوبيریسايپېېه یوګېېه وغوتېېتل پېېه‬
‫غېه ايت اوفنېي‬ ‫اوپېه یيېره شېعرکې نېو یجربېې وکېي ؛ نومېوړ‬ ‫پښېتوا‬
‫ډګرماړرفنکاياوا اکايسرالي پایې شو‪.‬‬
‫شېعریه ېی شېکل او محتوالېه پلېوه فنېي ړو ېت ويپېه برخېه کياو ګڼوتېکیوو‬
‫ا جا اوزمينېه سېازئ یابيېا ي وکېيه ‪ .‬غېه پيرزو نېې ېې ن ېراونک پېه برخېوکې‬
‫‪ .‬ړغېېه مهېېال کېه چېېا غېېه سېېتر فنېېي ‪ ،‬فکېېر ‪ ،‬ړنېېر او‬ ‫یریيامتېه نېېه ړيرولېېو‬
‫تکی و بسلود یه فکر نه و‪ ،‬نو نوموړ لېه مېرګ ويوسېته خېو ټېول ړغېه افکېاي او‬
‫سره کاي لر ‪.‬‬ ‫خياالت خپلول غواړ ‪ ،‬چې پښتود ژونس او ا‬
‫په ړيچا نرته‬ ‫خوشحال یسي که او‬
‫پپ له مرګه به ې ا کا ډهر ال ‪...‬‬
‫لي ډول شعر تکی لپايه مټې يا بډ وړلې‪ ،‬نومېوړ‬ ‫خوشحال په شعوي او‬
‫‪:‬‬ ‫خپل واد په و بيت کې اسې ياوړ‬
‫کايکې سرالي اوړنرمنېسمبلا ګڼېل‬ ‫نازک خيال شا ر بسالح يس مومنسخوپه‬

‫کي‪ ،‬؛ لکه چې وا ي‪:‬‬
‫را ړوسناکي ويیه په خواشي‬ ‫چې‬
‫ډ رو رژلی کانس ګډپه یی ینا‪...‬‬
‫ا ا چې‪:‬‬
‫را په یيا سوي سوي شه‬ ‫که مې زړه‬
‫نه کيه يایه نا‬ ‫یر وه ونه‬
‫که ړرڅو بڼوغری کاږه ولی‬
‫‪۸۷۷‬‬
‫وله نښې زړه نه يومي خطال ‪...۸2: 5۷‬م‬

‫رېا یيېا‪ ،‬بڼوغرېي‬ ‫را اومينې و رژلي ېاو ر پلي ‪،‬‬ ‫را ړوسناکي ‪،‬‬
‫او‪...‬‬
‫بسالح يسمومنس شعرړ تکلی کو اوړنر طایېت ېې‬ ‫نويډ رړنر یرکيبونه‬
‫ز ایو ‪.‬‬
‫کاظ خاد شيسا‪ ،‬چې په ميرا ي اوفطر ډول شعر فوي اومعناتکیاومحتوایه‬
‫ې‬ ‫ډ رايزتت ويکو ‪ ،‬پسغه برخه کې خويا ډ رتکلي شعرونه لر ‪ ،‬چې وه ي‬
‫موغوا الپياوړ کولو لپايه ياوړو؛ لکه‪:‬‬
‫نرګپ سترګې ګل کله معيو‬
‫سي وزي کانس زشتي ړرچاخونه‬
‫څه بياد ړغه ناز کو وچایه‬
‫نه خانس سبایه‬ ‫لکه ګل ش‬
‫چی په طاق نچياد یل زړه ميناږ‬
‫څه اميس کو وړچې لربایه ل ‪62: 66 :4۸‬م‬
‫ایرکيبونه په پويه مهايت سره ياوړ ‪ .‬ا ولو‬ ‫اخو انويو رفاني بيتونو کې ړ‬
‫وړ ه‪ ،‬چېېې ړنېېر یرکيبونېېه شعراسېېترجوړو ‪ ،‬نېېه ېېواز و ونېېو لفکونېېو یېېه‬
‫يا والی اوژويیياالمل ړ ګر ي؛ لکه‪:‬‬ ‫تکیويبښي‪ ،‬بلکې معنا ي‬
‫الهي مينې ي يا‬
‫ګر ل‪ ،‬آړونه سر اي‬
‫ا اچې‪:‬‬
‫جب شاه وال ت‬
‫بلکې ماه ړسا ت‬
‫په النس لو څپيوشعرکي غه یرکيبونه په ته ډول يا ي‪ ،‬وګويئ‪:‬‬
‫کسويت مې صفاپه صي‪،‬ل ويک شو‬
‫‪۸۷۸‬‬
‫په اچاکه سينه خوښ لکه سحر‬

‫که شعله سوزاد اويګر يو ي کا‬
‫په محبت ی ميی شو س نسي‬
‫اډول شعرونه‪ ،‬چې ړنر یرکيبونه تکلی کو ‪ ،‬پښتوا بيایوپه کیسيکه ويه‬
‫‪.‬‬ ‫کې ډ ر‬
‫ويه کې ‪:‬‬ ‫‪ -:‬په معاصره او نو‬

‫‪ ،‬څېومره‬ ‫په غه ويه کې ګويو پښتو معاصر شعر لېه ډهېرو تا چېتونو بېرخ ی‬
‫چې نويو ټولنو زموږ ټولنه وپېننسله‪ ،‬اړ کي ز ات شول‪ ،‬پېښې ړې ز ېایې شېو ‪،‬‬
‫او ګر ېواد شېول‪ ،‬پېه سېي ه او نېي کېې نېو اسېتع اي‬ ‫خلک لېه النجېو سېره ال‬
‫یویونه ياپيسا شول زموږ ټولنې فکر نکا ړ پېه بسلېېسو شېو‪ ،‬ړ اغېه و‪ ،‬چېې‬
‫ا بيایو ډګر ړ ويسره پراختيا ومونسه او ويسېره ويسېره پښېتو معاصېر شېعر ړې‬
‫او تېراز وزيونه ويپول او په نو بڼه او تا چته مو ود ژونس ډګېر‬ ‫پرمخت‬
‫یه ياووت‪ ،‬وا ې وکي او له ابتذاله ياووت‪.‬‬
‫ړنر انبويو‬ ‫پښتو معاصرشعر نويومعنو بر اليتوبونو اوتکیوو یرڅن‬
‫وختونېو‬ ‫اویرکيبونوامتيېازړ یرالسېه کياو اکايڅېه پېه شېعوي ډول اوڅېه ړې‬
‫اویریي وکيه؛‬ ‫یر خوالي اویر نګلتو له امله الپرمخت‬
‫لکه ‪:‬خرک طينت چې ساحل يایه ون ا ي‬
‫لکه مو سرګر اد خوښ ش ه په‬
‫په ړجراد کی‬ ‫پر راد‬ ‫یرکاکل‬
‫شانی په صسپايه يګر یچ ‪...‬‬
‫چې زخ ونه مو يوغ شي‪ ،‬شي نابو ه‬
‫ي مه ا ‪ ،‬ه مرړ ‪...‬‬ ‫په پرړايبانس‬
‫وزباد په را کی مه شه نويمح سه‬
‫‪۸۷2‬‬
‫سيه يوبه شی په طوي یل ل ‪۸2: ۸۰‬م‬

‫لمېېو سېېرګر اد ‪ ،‬شېېانې صېېسپايه جيګېېر مېېو زخ ونېېه پرړېېاي مېېرړ او‪ ...‬اټېېول‬
‫‪،‬چې شعر یه تکی ويبښي ‪.‬‬ ‫ړنر یرکيبونه‬
‫‪ ،‬پېه سېي ه‬ ‫پښتومعاصرشېعر کېې چېې څېومره معنېو ايزتېتونه خپېل کېي‬
‫غېی ا ا سېپيناو لپېايه ا‬ ‫اوړيوا کی خاصوشرا طو له امله و ‪.‬زمېوږ‬
‫استا ايواتېېا پوړانس وکتېېوي ز ېېوي وا ېېی ‪:‬‬ ‫یېېاي و یګېېيه ليکېېوال اوپيېېاوړ‬
‫ېېېو‬ ‫پېېېه نتيجېېېه کېېېی‬ ‫انګر وانو لېېېومي ‪ ،‬وړ ېېېی او يهي ېېېی جګېېېي‬
‫‪،‬‬ ‫ينېېس اغيېېو ياغلېېی‬ ‫خوا افغانچېتاد خلکوپېېه ژونسانېېه بانېېس ډ ېېر‬
‫سېایلوله پېايه چ تېوکي‬ ‫اوآزا‬ ‫خېو بلې خواڅخېه ېې افغانېاد خپلېواک‬
‫معنېا‪،‬چې‬ ‫‪ ،‬پېه‬ ‫ېې جنګېي اويزمېي الي څخېه بېډا کېي‬ ‫اوپښېتو ا‬
‫پيښې په ح اسي شکل نک کي‬ ‫کليواوبانډواومي اوبې سوا ه شا رانو جن‬
‫اوپوړانوړ پسغه ملي نهکت کې ونډه اخيچتې او وش ير اسېې کتابونېه ېې‬
‫ويکي‬ ‫ډ رته ي‬ ‫‪ ،‬چې غوکتابونوپه ړغه وخت کې خلکویه آزا‬ ‫ليکلی‬
‫‪...‬‬
‫له غې ېا ونې څخېه او‪ ،‬چېې پيښېې اوحېاالت کېه ړرڅېومره‬ ‫زموږموخه اوړس‬
‫اوژونېس متېا ره کېو اوتا چېتونه‬ ‫ا بيایوپرزمينېه اغيوتېنس ‪ ،‬ا‬ ‫یرخېه و‬
‫يامنبته کو ‪.‬‬
‫غه بيلګې الډ ر په معاصرشعرکې پيساکي‪: ،‬‬
‫نصرت ش ال به کوږشي‬
‫ت ی خاطربه خوږشي‪...‬‬
‫‪+++++++++++++‬‬
‫مچت‪،‬بل په یايکييوکې زه‬
‫که لټو ف‪،‬ط افغاد لټو ‪...‬‬
‫‪+++++++++++++‬‬
‫‪۸۷۸‬‬
‫چې ملک پايه ميشي‬

‫په سينه چينوړاي‬
‫وت نو ي سويګل شي‬
‫ل و سر ستاي‬
‫تکلي‪ ،‬تا چته سرکې‬ ‫په‬
‫‪...‬‬ ‫مچکی‬ ‫اونن‬ ‫نامو‬
‫ا‪:‬‬
‫سترګو جاناد کې زماتکلي جهانونه‬
‫خله نيا زه وږ ستا نيانه‬ ‫وا‬
‫پروت‬ ‫سکنسي‬ ‫ګويه ف‪،‬يرکچکول کې یا‬
‫سخيانو‪ ،‬شومانوګسانه ‪...‬‬ ‫زه‬
‫څاڅکی ينه ټيک ايله غواړ‬ ‫و سپوږم‬
‫‪...‬ل‪266: 4۰‬م‬ ‫خوبونو‪ ،‬اللونوګسانه‬ ‫زه‬
‫ړنېر یرکيبونېه نېه ېواز پېه رې‪،‬ي اوغنېا ي شېعرکې ېا لېر ‪ ،‬بلکېې پېه ملېي‬
‫اوح اسي نک ونو‪ ،‬شعرونواویرانوکي ړ مطلوبيت لرال شي‪.‬‬
‫ي منه شا ره وه‪ ،‬په خپلوملي‬ ‫ميرمی الفت جانه ‪ ۸۸46‬ړې ق خټکه چې یا په ي‬
‫اوح اسي یرانوکې ړنر ا بې یرکيب څومره ته پييي‪:‬‬
‫وختل‬ ‫ګويه یامونه ټول په با یری‬
‫په لوي ګا پويیه کيه‬ ‫یه څله ګوي یری‬
‫بياپه نياکې یامونو انج ی جوړ ‪،‬‬
‫انج ی کې ګ نا پښتنو نا پويیه کيه‪...‬‬
‫جهالت الوا په یابانس په ا لګي‪،‬‬
‫خپل یعلي انتکا وکيه الوا پويیه کيه ل‪۸۸4: 4‬م‬
‫‪۸۷4‬‬
‫‪ ،‬پېه آزا شېعرکې ېې بيلګېې ړې‬ ‫ړنر یرکيبونه که په نک اوغېول کېې پر انېه‬
‫ډ ر مونسال شو‪:‬‬
‫زما مړی په اوږ ه کوڅه کې‬
‫چې له ماغي یرمچت‪،‬بله غو سلې نيغه‪...‬‬
‫زما فکرسترګواليويکه کيه‬
‫ينکې‬ ‫اوما ړوډ ډ ر یو‬
‫فکرسترګویه په سترګوکيلې‬
‫زړه ډ وه مې اميسپه یيلو‬
‫په وه سو اسو لی بله کيه‪...‬‬
‫‪ .‬غېېه یرکيېېب شېېا ر‬ ‫عنېېې ړنېېر یرکيېېب شېېعر لپېېايه محاکېېات او یېېوکي‬
‫وو کل و تا چته او مکبویه غوټه ه‪ ،‬ړغېه غوټېه ه‪ ،‬چېې لېه‬ ‫‪.‬‬ ‫خيال محصول‬
‫لفکي تی سره معنو تا چتونو المل ړ کېسا شي‪.‬‬
‫يو ېش يانېي پېه شېعرکی‬ ‫وي فايغېه‬ ‫ېوه وانېه څييونکېی او ماسېتر‬
‫پېه مج و ېه کېې ړنېر یرکيېب‬ ‫یيېو‬ ‫سياسېي اواجت ېا ي افکايوانعکېا‬
‫وو کل ېېویرمنځ مناسېېبت‬ ‫‪ :‬لل یرکيېب معنالېه پلېوه‬ ‫یعر ېف اسېې ياوړ‬
‫انبوياویصېو ر منبتېه يا ېي‪ ،‬شېا راد‬ ‫اویېيود یېه وا ېي‪ ،‬چېې لېه املېه ېې نېو‬
‫ډ روختونه نو نو شېا رانه یرکيبونېه ړې کېايو ‪ ،‬خوړغېه یرکيبونېه چېې‪ ،‬پېويه‬
‫‪،‬‬ ‫یعول اوشر عت مالګه پکې ګډه و ‪ ،‬پرزړونوته لګي‪ ، ،‬خوماړرشا رړغه‬
‫چی شا رانه یرکيبونه ې شعر له يوح‪ ،‬اطفې اوله یخيل سره مچېت‪،‬ي ه اوژويه‬
‫اړ که ولر ‪ .‬ل‪ 45 :6‬م‬
‫ړنر یرکيب که لېه وخوا شېعر وزد پېه پېويه کولېوکې ړې ونېډه لرلېی شېي‪.‬لېه بلېې‬
‫خوا شعرتکی څوچنسه کو ‪.‬‬
‫‪۸۷5‬‬
‫ړنېر یرکيېب پېه شېعرکې یخيېل مېاحول اوفواتېکلي کېو ؛ لکېه کېوټې پېه‬
‫جوړتت کېی چېې‪ ،‬پېويه اوپبېی خښېتی ډ ېر يول لرلېی شېي ‪ .‬شېعرپه جوړونېه کېې‬
‫ړنر یرکيب ړ تکايه ا لر ؛ حچی اختتا لپايه النس شعرګويو‪:‬‬
‫ک څوکې ستا ا چې مې نی خيال وزنګيسه‬
‫زانګوکې مې ړيلو و ړیل وزنګيسه‬
‫انبويمې شو سترګوپه پر وکې ستایصو ر‬
‫په ړچک خاطروکې مې مرال وزنګيسه‬
‫په غي‪ ،‬اميسوکې مې سلګئ و سرګر انې‬
‫ړجرپه څپوکې نی وصال وز نګيسه‬
‫ط عې یوي شپی کې ستا حچی ستوي وخوت‬
‫ايپه څڼوکې وکال وزنګيسه‬ ‫وخت‬
‫کو سوز يغي اح سه ستا شعرپه لي و کې‬
‫ايچې مې سويخال وزنګيسه ل ‪4۸۱: ۸4‬م‬ ‫ینس بانس‬
‫لته ګويو ‪،‬چې ړيلوپه زانګوکې ړیل ‪ ،‬سترګوپه پر وکې یصو ر ‪ ،‬ړچک پېه‬
‫‪ ،‬ط عېې یېوي‬ ‫خاطروکې مرال زنګېسل ‪ ،‬اميېس پېه غي‪،‬کېې سېرګر انه سېلګ‬
‫اي پېېېېه څڼېېېېوکې کېېېېال زنګېېېېېسل‬ ‫شېېېېپې کېېېېې حچېېېېی سېېېېتوي ختېېېېل ‪ ،‬وخېېېېت‬
‫‪،‬چې شعرکې یرکيب یصو ر او منکرنګاي یوت‬ ‫اونويیرکيبونه اویصو رونه‬
‫ز ایو ‪.‬‬
‫لې لېه پلېوه ړې پېويه اړ يېت لېر ‪ :‬لل یرکيېب غونېډ‬ ‫لنډه اچې یرکيب ژبپوړنی‬
‫وو از ایوخپلواکواوناخپلوکل واومويفي ونولېه و ېا کيسوڅخېه بېايت‬
‫‪ ،‬چې اجوا ې وله بله سره ګرامر ايیباط لر ‪.‬مم ل ‪۸۹: ۸2‬م‬
‫که ج لې په جوړتېت کېې کل ېی و ېا نرېي نونېه یرکيېب جېوړ ‪ ،‬اونېه ج لېه !‬
‫ووکل وغونډ اومج و ېه ه‪ ،‬چېې ج لېه پېه زغېر ه یېر جوړ ېسا شېي ‪.‬‬ ‫یرکيب‬
‫ېوکی پېه ح‪،‬ي‪،‬ېت کېې ني ګېي بلېېل کيې‪ ، ،‬چېې یرکيېب ېې نېېایل و ‪.‬پېه‬
‫‪۸۷6‬‬
‫پښتوکل واوبيا په شېعرکې ني ګېي یرکيبونېه ‪.‬چېې نحېو یرکيبونېه بلېل کيې‪، ،‬‬
‫ياوړو ‪:‬اغېافي یرکيېب‪ ،‬یوصېيفي ايیبېاطي‪ ،‬طفېي‪ ،‬نېسا ي‪ ،‬فعلېي‪ ،‬یاکيېس ‪...‬‬
‫بانس و رل کي‪ ،‬ل ‪42۰: 2۱‬م‬
‫په شعراوبياج لوکې یرکيب انتکا اوجوړتت م ال لر ‪.‬‬
‫په شعرکې یرکيب شعر تکی‪ ،‬خوزتت اومعنو اولفکېې تا چېتونو سېبب ړې‬
‫چېېې شېېعرپه یرکيېېب کېېې پری ېې‬ ‫اولفکېېې تېېکیو‬ ‫‪ .‬غېېه معنېېو‬ ‫کيېې‪،‬‬
‫شعر تېکی ې اړخونو لوونېه کېو ‪ ،‬ړنېر یرکيېب‬ ‫وي‬ ‫ړرشېا راو ړر‬
‫شعر تکی يوطایت اوپياوړیيا المل کيسال شي‪ ،‬پښتوشعرکې ړنر یرکيېب‬
‫‪ ،‬چېې پښتوشېعر ې لوړیيېاپوړ یېه‬ ‫ېاطفې اوطبيعېي اسېتع ال خېوياډ ر‬
‫‪.‬‬ ‫يسولی‬
‫‪ -6-2‬په ليکنه کې دسرليکنوعنوانونه دغوره کولو ارزښت‬

‫ړره ليکنه نواد اوسرليک لر ؛ بې نوانه ليکنه بې نومه انچاد او ا یه ويیېه‬
‫ه؛ لکه چې بېې نومېه انچېاد او ېا نرېته اوړرڅېه نېو لېر ‪ ،‬ړ ساسېې ليکنېه ړې‬
‫يواخله!‪...‬‬
‫که وغواړو ليکنه مو ړو ت ولر اومچلکي ليکنېه وکېيو‪ ،‬با ېس نواد اوسېرليک‬
‫‪ .‬نېېو ‪ ،‬نېېواد‪ ،‬سېېرليک‪ ،‬ړيېېډلی ړو ېېت‬ ‫ولېېر ‪ ،‬کېېه نېېو نېېواد ډ ېېراړ ی‬
‫ليه الچی‬ ‫اوايزتت الړغه وخت ډ ربرجچته شو‪ ،‬چې پاک پروي ګايحورت آ‬
‫نو ‪ ،‬نواد اوسرليک یوت‬ ‫یه شيانو اوانچانانو نومونه ويوتو ل ‪ .‬غې خبر‬
‫الز ات کي؛ ړرشی اوړرڅه ړو ت پيساکياوله ړغه ياويوسته ړرچایه اوړرشي یه په‬
‫نامېه وينېاي کېي ‪.‬پېه کېی مجيېسکې نومونېو او نوانو ايزتېت اړونېس څېه تېه‬
‫لی ال لکته ف‪،‬ېال انبېونی باسې‬ ‫رغه‬ ‫‪:‬و ل آ االس کلها‬ ‫ايشا شو‬
‫ړؤالاد کنت صسیيی‪.‬‬
‫‪۸۷۰‬‬
‫ليه سی یه ټولو شېيانونومونه وتېو ل‪ ،‬بيېا ی‬ ‫ژباړه ‪:‬له ړغه ويوسته اهلل آ‬
‫ړغېه پرتېتویه وړانېس کېيل اوو ېی و ېل‪ ،‬کېه ستاسېې اګومېاد صېحيح و ‪ ،‬چېې‬
‫شيانو نومونه وتاست‪ .‬ل ‪۸4: ۸‬م‬ ‫کو خليفه په ټاکنه کې به نک وياد شي‪ ،‬نو‬
‫نواد اونو که شيانوپه نومونه کې ايزتت لر اوپېه ټېولنيو ژونېس کېې ېې ېا‬
‫او اړیيا ويیه ليسل کي‪ ، ،‬نو په یح‪،‬ي‪،‬ېي او ل ېي څيينواوپنبونېو کېې‬ ‫نيولی‬
‫ې غرويت اوکايونه الز ایه ه‪.‬‬
‫‪ ،‬چېې ړېر‬ ‫نواد اوسرليک ړر م‪،‬الې او کتا ړو ت ټېاکي‪ ،‬خوشېرط ا‬
‫م‪،‬الې اوکتا لپايه لومي مناسب نواد وټاکل شي اوبيام‪،‬الېه اوکتېا یرړغېه‬
‫نواد النس وليکل شي؛ په څيينيوو آا ايوکې ېوه تېه نېواد ټاکېل کېه اړ ېی‬
‫‪ ،‬چې م‪،‬اله په تکايه کل و کې یر وه نواد النس ياټوليسا شي‪.‬‬
‫او‬ ‫ليکېېوال اوڅييونکېېی اسېېتا پوړانس مح ېېس حچېېی يشېېيا ی ې ليفي کتېېا‬
‫نواد ټاکلویریيب اوینکي یه اسېې اشېايه‬ ‫څيينيووم‪،‬الواویح‪،‬يا آ ايولپايه‬
‫کېو ‪ :‬لل کلېه چېې مولېف خپېل ا رانتخېابو با ېس پېه ېا ولېر ‪ ،‬چېې کيېسا شېي‬
‫نواد ډ رخلک ولولي‪ ،‬پساسی حال کې چې ټوله م‪،‬اله اا رل‪،‬خلک لولي ‪ .‬له ړر‬
‫کل ې ‪،‬چې ا رپه نواد کې کايول کي‪ ، ،‬با ېس ډ ر یيېا اوپېه زړه پېوي و ‪.‬لېه‬
‫ېانګي پېاملرنې وړ‬ ‫يایلېونکی مېتی سېره ويیېه والېی ولېر او لوسېتونکي‬
‫وګر ي‪...‬‬
‫نواد کيسا شي له و کل ی‪ ،‬وه او ا له وه کل و جوړ و ‪ ،‬خوکه ړ سغه وه‬
‫ا ک ې کل ې متی مو ود يسته معنا یرر ح اوافا ه کيا شي‪ ،‬يسته ه او‬
‫‪.‬‬ ‫نواد کاميا نه‬ ‫که ډ ر ړ و ‪ .‬متی اصلی معنایرر ح نه کي‬
‫ړغه ا رچې يست او وړ مناسب نواد ونه لر ‪ ،‬نو پويه مفهو نېه وړانېس کېو ‪،‬‬
‫پيغا نري لي‪ ،‬وال او يسوال ل ‪۰: 2۰‬م‬
‫که طبيعت په ايیه غي‪،‬کې له وړ زي ياواخلو یرډ روغټېو اوستروشېيانو ړرڅېه‬
‫نو لر ‪ ،‬چې اصل شي مفهو او مو ود وړانس کېو ‪ ،‬نېو ړ ساسېې یح‪،‬يېا‬
‫‪۸۷۱‬‬
‫او ل ي ا رپه ليکلواوايزت نس کې نواد ټاکېل ډ ېر يول لېر ‪.‬لکېه وتېه نېو ‪،‬‬
‫ل ي یح‪،‬ي‪،‬ېي‬ ‫چې انچاد په يایلونکی شخصيت کې خويا يول لر ‪ ،‬ړ سا ډول‬
‫ا ر په وړانس کولو او ليکلو کې ته نواد غويه بر ښي‪.‬‬
‫نېواد ټاکېل‬ ‫پېه ل ېي اویح‪،‬ي‪،‬ېي يسېاله‪ ،‬م‪،‬ېالو‪ ،‬یې ليفي اویح‪،‬ي‪،‬ېي آ ېايوکې‬
‫‪.‬‬ ‫اوغويه کول له ړرڅه غروي‬
‫‪.‬‬ ‫ړریح‪،‬ي‪،‬ي ا ر له نوانه پيل کي‪ ،‬؛ نواد کايله پيل اوشېروا څخېه بېايت‬
‫نواد یه سرليک مو ود محتوا ې ايزتت بيانوونکی پيغا و ل کي‪. ،‬‬
‫نواد؛ م‪،‬الې‪ ،‬يسالې‪ ،‬ا راو يسنيو یه پاملرنې اصلي المېل ګېڼی شېو ‪ .‬نېواد‬
‫په يساله کې موغوا یرر ح ا ید یه و ی شو ‪ .‬اپه بله و نا نواد‪ ،‬م‪،‬ېالې‬
‫ا یح‪،‬ي‪،‬ي ا ربيانونکی ګڼل کي‪. ،‬‬
‫کابل پوړنتود ژويناليو پوړنبی ليکواالنو اومح‪،‬ي‪،‬ينو پوړنوال و ېو اح ېس‬
‫يسنيواوخبر نواد برخه کېې ډ رتېه یح‪،‬يېا‬ ‫اوپوړن ل جاو س اح س‬ ‫فانو‬
‫؛ لکېه ‪:‬‬ ‫کي ‪ ،‬چې لېه مچېلکي او ل ېي پلېوه ا ونېه او يااخيچېتل ېې غېروي‬
‫‪.‬‬ ‫نواد کاي خبر پيغا لي‪ ،‬ول‬ ‫نواد خبر يتتنی محتوا سپيونکی و ‪،‬‬
‫‪ ،‬له ړ س املېه خبرمحتېوا با ېس‬ ‫مخاطب مړی یه موغوا الفبې و يسول‬
‫له نواد سره ړ آړنګه و ‪.‬‬
‫نواد‪ ،‬لوستونکی اصلي موغېوا یېه متوجېه کېو او اصېلي موغېوا یېه ړېسا ت‬
‫ويکو ‪.‬لوستونکی اد یه ياغواړ ‪ ،‬که نو نواد ليکنه وظر ف اوبافکره کاي‬
‫اوله بلې خوا نواد ليس فرر ه نڅوړ بللی شو‪.‬‬
‫نواد په ټاکلو کې النس ټکو یه پاملرنه کي‪. ،‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪ - ۸‬نواد مطلب خبر يتتنی څرګنسونکی‬
‫‪.‬‬ ‫‪ - 2‬نواد لوستونکی اومطلب یرمنځ پيوستود ټکی‬
‫ل ‪2۸- 2۷: 5‬م‬ ‫‪ - ۸‬نواد مطلب یه مخاطب جذبيسو اصلي المل‬
‫‪۸۷۹‬‬
‫و څيينيو یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الې‪ ،‬يسالې او ل ي ا بي ا ر ټول یوت په نواد پوي‬

‫اړه لر ‪ .‬نواد ونې ینې م ال لر ‪ .‬نواد په جنګي لښکر کېې سېر لښېکر يول‬
‫لوبېولی شېي؛ کېه سرلښېکرمغلو شېو‪ ،‬لښېکرناکا او کېه سرلښېکر زوياو مېو پېر‬
‫و او آد ړرسېریير يوحيېه پېه‬ ‫وړانېس يواد و‪ ،‬نولښېکر ړې ويسېره کاميېا‬
‫سرلښکراویومانساد پوي اړه لر ‪.‬‬
‫مح ېس اخونېس زا ه ‪۸25۷‬زوکېيه‪ ،‬چېې ېو سېتر ېال او مجاړېس‬ ‫خېسا بښېلی فېي‬
‫کې ‪۸2۹2‬ړېې ل‬ ‫‪ .‬امير شير لي خاد په اوله پاچاړ‬ ‫شا ر او ليکوال یير شو‬
‫يوغته ال جاړس ی م په نامه په پښتو ژبه او نک او م نو شعر پېه یالېب کېې ېو‬
‫ېو تېه سرلښېکر اوغېويه افچېر شخصېيت یېر تېه تېکاي‬ ‫کتېا وليکېه‪ ،‬چېې‬
‫نوموړ نکر يلو ‪:‬‬
‫په لښکرکې چې افچر و‬
‫مې با س چې الوي و‬
‫شجا ت لر یراي و‬
‫په صفونو کې جراي و‬
‫ایل اوړ مسبر و‬ ‫ړ‬
‫ته نسايه مذکر و‬
‫لچوز لر ناصح و‬
‫ړ انصا لر صالح و‬
‫سخاوت لر ته ا کا‪...‬‬
‫له لښکر سره امسا کا‬
‫له لښکره باخبر و‬
‫په خپل کاي کې باړنر و مم ل ‪2۸- 22: ۸۱‬م‬
‫‪۸۸۷‬‬
‫نېواد ‪ ،‬سېرليک ېا لېه اصېلي موغېوا سېره ايیبېاطي پلېه پېه معنېا ه ‪ .‬نېواد‬
‫نېواد اصېلي‬ ‫؛ موغېوا مېتی ليې‪،‬‬ ‫معنا لي‪ ،‬ول اوابیغول‬ ‫اصلي پيغا‬
‫امله ړرڅه یه و ته نو او نواد ټاکل غروي خبره بر ښي‪.‬‬ ‫نسه ګڼل کي‪ ،‬له‬
‫سرليک ا نواد اړ يت‪:‬‬

‫نواد؛ موغوا متی لي‪ ،‬ونکی وسيله ه؛ نواد ړغه وخېت ړو ېت او اړ يېت‬
‫پيساکو ‪ ،‬چې متی ته معرفي کيا شي ‪.‬که غواړو وشي‪ ،‬و نو ‪ ،‬و ا او وه‬
‫ليکنه باايزتته معلومه شي الزمه ه پېه زړه پېوي او یيېا نېواد ولېر ‪ .‬نېواد‬
‫اړ يت و موغوا منبپانګې ته برجچته کول اوتکايه کولو پوي اړه لر ‪.‬‬
‫نېواد اړ يېت‪ ،‬لېه بېل ړرڅېه نېه ډ ېر تېکايه‬ ‫پېه څيينيېوو او ل ېي ليکنېو کېې‬
‫اوايزتت ی بر ښي ‪.‬نه ېوا ې پېه یح‪،‬ي‪،‬ېي ليکنېو او پلټنېو کېې‪ ،‬بلکېې پېه خبېر ‪،‬‬
‫نېواد لېه‬ ‫‪ ،‬سياسي او ټولو ټولنيوو ليکنو کې ! ړره خپرونه اوړرخبره‬ ‫ایتصا‬
‫نواد‬ ‫مخې اړ يت پيسا کو ‪ ،‬ميه او متروک خبر موا له جالب او په زړه پوي‬
‫يواخله!!!‪...‬‬ ‫سره اړخ نه لګو ‪ ،‬ړ ساسې وه زړه څيينيوه ا بي موغوا ړ‬
‫ا یع ير بنچو او با م ال لر ‪.‬له و خوا ېوه‬ ‫و ماڼ‬ ‫زما په نکر نواد؛‬
‫با س و تېه اسېا ‪ ،‬یهېسا او بنچېو ولېر ‪ ،‬لېه بلېې خېوا کلېک اوموېبوط‬ ‫ماڼ‬
‫با !‪ ،...‬که ا واړه ونه لر او ا کلک نه و ‪ ،‬نو ماڼ ‪ ،‬به ک ووي او ا ک‪،‬ه و ؛‬
‫شېاد‬ ‫له ړ س امله نېواد ېا سېرليک ېوه ا ېر ټېول طبيعېي حېسو ټېاکي او پېه‬
‫ليکنو یه اړ يت ويکو ‪.‬‬
‫‪۸۸۸‬‬
‫نواد انګينې‪:‬‬ ‫وڅيينيو ا ر‬

‫نواد ډ ر ډولونه لر ‪ ،‬الزمه ه وا ې ې نومونه واخلو او بيا اصلي موغوا یېه‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي ا ر سرليک په انګينو او ايزتت پوه‬ ‫يا شو‪ ،‬عنې له مچلک سره س‬
‫شو‪.‬‬
‫سرليک نواد ډولونه‪:‬‬
‫‪.‬ړېره موغېوا‬ ‫ړر موغوا یرر ح کولو لپايه مناسېب نېواد ټاکېل اړ ېی‬
‫ماړيت له مخې بيله الي یع‪،‬يبو ؛ که نو نېواد ېې ړې یېوپير لېر لېومي با ېس‬
‫نواد وټاکواو بيېا موغېوا یرړغېه سېرليک النېس ياوسېپيو؛ موغېوا سېپيل‬
‫نېواد ماړيېت تېکايه کېو کېه څېوک اسېې فکېر کېو ‪ ،‬چېې خېالي نېواد ټاکېل‬
‫نېواد ا ښېو او اړیيېا‬ ‫يسېته نېه ه؛ موغېوا موجو ېت‬ ‫‪ ،‬ا ړې‬ ‫غېروي‬
‫يامنبتېه کېو ‪ ،‬مه ېه ا ه ‪ ،‬چېې څنګېه اړونېس موغېوا لپېايه مناسېب نېواد‬
‫غويه کيو ‪ .‬نواد موغو ایو مناسبت له مخېې ډول او ايزتېت پيېساکو اوپېه‬
‫النس ډول و رل کي‪. ،‬‬
‫‪- ۸‬یرخيصي ژويناليچتيکي نواد‬
‫موغېو ات‬ ‫موغوا په اړه خبر ويکو ‪ ،‬یېازه و ‪ ،‬نېو و او اول ال‬ ‫وي ين‬
‫ا ینو ؛ لکه ‪ :‬کابل ړوا و جنه ه‪.‬‬
‫‪– 2‬لنډ نواد سرم‪،‬الو نوادلسرليک م‬

‫موغوا او ا وي پاڼې پاليچي په برخه کېې معلومېات ويکېو ؛‬ ‫مه ې وي ين‬
‫لکه ‪:‬په ټولټاکنو کې يغل‬
‫‪ -۸‬فيشني (کشداره‪ ،‬تجارتي عنوانونه)‬
‫‪۸۸2‬‬
‫خلکو ز ایې یوجه او پاملرنې لپايه کايول کې‪ ، ،‬غه سرليکونه پېه وي پاڼېه‪،‬‬
‫ېې فيرېی او‬ ‫اوونيوه‪ ...‬او مویي مجلو کې ډ ر یر سترګو کې‪ ،‬؛ ماړيېت پېر ېا‬
‫موغوا یه ډ ره پاملرنه کې‪ ، ،‬بازاي مونسنې لپايه و ‪.‬‬
‫لپايه مختلېف و ‪ ،‬چېې مرېتر انو مویونېه سېره یېياو پيېسا‬ ‫خط ډولونه ې‬
‫کي ‪.‬‬
‫غه نوانونه ډ ر له ا ید پېه خېاطر کېايول کېې‪ ،‬؛ لکېه خوياکېه ‪ ،‬پوشېاکه‪،‬‬
‫شرکتونو مرهويولو ینونه‪...‬‬
‫‪ -4‬متحد المال او تکراري عنوانونه‪:‬‬

‫ويسېتيو کلنېو کېې ډ ېر‬ ‫غه نوانونه له بسه مرغه په سياست کې او ړغه ړې پېه‬
‫غو نوانونو استع ال ليکنې په ټولو ډګرونېو‬ ‫زموږ په ړيوا کې مرو شول‪.‬‬
‫!‬ ‫کې یر سترګو کې‪ ،‬لکه‪ :‬پاکچتاد په خپل سياست کې يتتنی نه‬
‫غه نوانونه شکل له پلوه ته‪ ،‬خو موغوا له اړخه خويا بسينګه او بې خونېسه‬
‫او ېېېو ډول سېېېېولېسلي کل ېېېې سېېېېره اړو يا اړو ؛ م ېېېال پېېېېه ډول ل زمېېېېوږ‬
‫م ا او غچېېېېې نېېېېوي‬ ‫حکېېېېومتي کېېېېايونو اولو تونېېېېه ل!م ېېېېو ډول شېېېېفا نېېېېه‬
‫‪ ،‬چېې پېه اخبېايونو‬ ‫‪ .‬له ړغو نوانونو بايت‬ ‫متحسال ال نوانونه پويه ډ ر‬
‫او سو اګر وو اوونيوو او مجلو کې بيا بيا کايول کې‪. ،‬‬
‫نوانونه ‪:‬‬ ‫‪5‬ې ا بي ړنر‬

‫له غو نوانونو څخه مطلب ل ا بي او ړنر م موغو ایو او ټوټو ليکلو لپېايه‬
‫‪ .‬غېېه نوانونېېه تا چېېته‪ ،‬جېېذا زړه‬ ‫نوانونېېو غېېويه کېېول‬ ‫ا بېېي او ړنېېر‬
‫اسې موغېو ات ليکېل کېې‪ ، ،‬چېې‬ ‫ياکښونکي او لنډ و ‪ ،‬یر غه نواد النس‬
‫پېېېويه پېېېويه ابتکېېېاي بڼېېېه لېېېر ‪ ،‬موغېېېو ات ېېېې پخپلېېېه ليکېېېوال نوتېېېت و ‪،‬‬
‫‪۸۸۸‬‬
‫اختصاصي ا وفني نوانونه ې ړ بلی شو؛ لکه‪ :‬سبا سېترګه‪ ،‬ي مېاموياد‪،‬‬
‫ل ر تکالو‪.....‬‬
‫یر غېو نوانونېو النېس کېېسا شېي ليکوالېو لخېوا بېیبېېل موې ونونه خپېايه‬
‫شي‪.‬‬
‫‪6‬ې پوتتنيو سرليکونه ل نوانونهم‬

‫ډ ر له غه سرليکونه په وي پاڼو او اخبايونو کې کايول کې‪ . ،‬له ړغو نوانونو‬
‫او یجېېايیي او‬ ‫‪ ،‬چېېې ژوينالچېېتيکي موې ود ولېېر ‪ .‬ایتصېېا‬ ‫څخېېه بېېايت‬
‫پو ي موغو ایو مرخصولو او ايیامو معلومولو لپايه پکايه‪. ،‬‬
‫موغوا له پلوه غير ا بي و ‪ ،‬خو معلومایو برخه ې پياوړ و ؛ولې اوسنی‬
‫شېېعرپرونی خونساوتېېکی نېېه لېېر ؟ل نېېی یيلېېو څېېو ټېېانکره ړيېېوا یېېه ياغلېېل؟! ېېا ل‬
‫خلکېو پېه ي ‪ ،‬ي منېس شېي؟ غېه نوانونېه کېه څېه ړې‬ ‫ولچ رر به کلېه ړيېوا‬
‫یوغيحي بڼه نه لر ‪ ،‬خو یرر حي او خبر برخېه کېې پېويه پېاملرنې‬ ‫په ال‬ ‫ال‬
‫وړ ه‪.‬‬
‫‪ - ۰‬څيينيولیح‪،‬ي‪،‬يم نوانونه‪:‬‬
‫لوي نه لر ‪ ،‬مګېر موغېوا لېه پلېوه‬ ‫څيينيو نواد که څه ړ پوتتنيو اوا نت‪،‬ا‬
‫ډ ر یاو ه‪ ،‬پا وړ او جالب و ‪ .‬ړغه مو ونونه‪ ،‬چېې یر غېو نوانونېو النېس يا‬
‫ټولو لپايه په زړه پېوي و ‪ .‬غېه نوانونېه ېوه زړه موغېوا پېه نېو‬ ‫سپيل کې‪،‬‬
‫ليسلوي سره یوغيح او يا سپي ؛ موغوا کېسا شي مختلفه و ‪ ،‬خېو یح‪،‬ي‪،‬ېي‬
‫و ژمي‬ ‫نواد با س لنډ سوچ پايونکی او وغاحت ويکوونکی و لکه ‪ :‬ل کابل‬
‫م‬ ‫حالت انسهښنې وړ‬ ‫ایتصا‬
‫موغوا له پلوه مختلف موغو ات یرر ح کيسا شي‪ .‬یېر‬ ‫یر غه نوانو النس‬
‫غو سر ليکنو النېس ړغېه موې ونونه یېر څيينېې النېس نيېول کېې‪ ، ،‬چېې ېو ډول‬
‫‪۸۸4‬‬
‫مخينه‪ ،‬ا لرغونې بډا نه لر او با ګرونډ ل‪Byground‬م ولر او مېوا مخکېې‬

‫‪،‬‬ ‫له مخکې یح‪،‬يا لپايه موجو و ‪ .‬لنډه ا چې نوانونېه ډول لېه پلېو ه ډ ېر‬
‫چې یوغيح ې اړ نه نه ه‪.‬‬
‫و څيينيو ا بي ا ر له کومو برخو جوړ سلی شي؟‬
‫‪.‬‬ ‫ېېېوه ا ېېېر‪ ،‬م‪،‬ېېېالې‪ ،‬او يسېېېالې جوړتېېېت او سېېېاخت اد‬ ‫یېېېر ټولېېېو مه ېېېه خبېېېره‬
‫مچلکي ليکنو ال ته س بالښت او ینکي او غويه یوغيح په خاطر الزمه ه ړېره‬
‫برخېېه ېېوه الي او پروګېېرا ولېېر ‪ ،‬څېېو ليکېېوال پېېه تېېه ډول وکېېوال شېېي پېېا وړ‬
‫موغوا ته یرر ح کي ؛ ړغه وخت وه موغوا مچلکي وړیيا پيسا کو ‪ ،‬چې یر‬
‫مرخل نواد النس يا وسپيل شي‪.‬‬
‫و څيينيو ا بی ا ر له النس برخو جوړه‪: ،‬‬

‫و مو ود ټولو‬ ‫‪۸‬ې سرليکل نوادم‪ :‬با س پر برجچته یويو وليکل شي؛ نواد‬
‫‪.‬‬ ‫معانيو‪ ،‬تېګڼو او بس ګڼيو بيانونکی سر خط‬
‫صفحې په منځ کېې ليکېل کېې‪ ،‬او نېوي ټېول مطلېب ويالنېس یوغېيح کېې‪ ،‬او‬
‫په و نا‪:‬‬ ‫يانسه استا پوړنسو فانو‬ ‫پوړنبي‬ ‫ژينالېو‬
‫نواد سر آغاز سخی ړ چو سی است‬
‫نواد کی ل و سر لوحه و نا است‬
‫نواد ستا رګر یعبير معاني‬
‫بر صفحه سروصويت و بر متی م‪،‬ا است لپرتيم‬
‫‪2‬ې سر وهلم‪،‬سمهم‬
‫و ل ي ا بي او څيينيو ا ېر لېومينی برخېه ه‪ .‬کېه نېواد پېه ېو‬ ‫سر وه ا م‪،‬سمه؛‬
‫سېترګو معنېا لېر ؛ لکېه بېې‬ ‫نو اهښو و معنا لر ‪ ،‬نېو سېر وه ماشېو‬ ‫ماشو‬
‫سترګو چې څه ليسال نه شو‪ ،‬بې سره یفکر کوال نه شو‪ ،‬بې م‪،‬سمې و څيينيو ا ر‬
‫‪۸۸5‬‬
‫پيل کېسا نه شي‪ .‬لم‪،‬سمه موغوا پيل او کېاي ابتېسا ګڼېل کېې‪ ،‬م غېه خبېره‬
‫منلو او نه منلو وړ ه‪.‬‬
‫که کاي پيل ته او مچلکي و‪ ،‬نوڅيينيوه موغوا ړ ته یرر ح کې‪ ،‬؛ لېه ړ ېس‬
‫امله سر وه موغوا او کتا پيېل او مچېلکي بيېاد یېه وا ېي‪ .‬سېر وه موغېوا‬
‫سپيلو لپايه وه غويه ابتسا ه‪.‬‬
‫وه یح‪،‬يا ټول نوتت او ابتکاي په م‪،‬سمه پوي اړه لر ‪ ،‬نه واز نوتېت بلکېې‬
‫څېينې او یح‪،‬يا اړیياو ړ په م‪،‬سمه کې يا سپيل کې‪. ،‬‬
‫نو م‪،‬سمه اسې یعر فوال شولل م‪،‬سمه یح‪،‬ي‪،‬ي کاي سربل ېا سېر نې او ېا پيېل‬
‫‪.‬م‪،‬سمېه پېه‬ ‫و موغوا یخنيکي خواو وړانس کول‬ ‫یه و ل کې‪ ،‬؛ م‪،‬سمه‬
‫اصله موغوا کې له ېو یعر ېف نېه شېروا کېې‪ ،‬؛ اړیيېاو پېه ګویېه کېو او خپېل‬
‫او چلنس شېېوه او ډول ړې پکېې وړانېس‬ ‫اړسا بيانو او ړ ساينګه کاي يو‬
‫کې‪ ،‬ممل‪۸2 :55-2۰‬م‬
‫‪ ،‬بلکېې‬ ‫اسې فکر ونه شي‪ ،‬چې م‪،‬سمه څېينې او کاي له نېويو برخېو بېېل کېاي‬
‫‪.‬‬ ‫م‪،‬سمه په موغوا کې ح‪،‬ي‪،‬ت يا برسيره کول او سا ه توول‬
‫و تې م‪،‬سمې تېګڼې په النس ډول ياوړال شو‪:‬‬
‫‪،‬چېې سېتونو پېه ډاګېه‬ ‫الف‪ :‬نوموړ موغېوا یح‪،‬يېا ېانګينې پېس کېې‬
‫کي ‪ .‬غه ستونو با س په تکايه ډول بياد شي‪ .‬للوستونکی ا ېر ټېولې سېتونو‬
‫په تکايه ډول په م‪،‬سمه کې پيسا کي ‪.‬م‬
‫‪ :‬لوستونکي یه موغوا اړونس آ ېايو سېره ايیبېاط ويکېيل شېي‪ .‬لوسېتونکی لېه‬
‫موغوا سره ړغه وخت ايیباط او یياو پيسا کولی شي‪ ،‬چې م‪،‬سمه مطالعه کي او‬
‫ليکوال په ړېسفونو ېاد وپوړو ‪.‬کېه ړسفونېه پېه سېر وه کېې پېه څرګنېس ډول بيېاد‬
‫شېېو و ‪ ،‬نېېو لوسېېتونکی یېېر تېېه مطلېېب اخيچېېتی شېېي او م‪،‬ېېالې مېېتی لېېه‬
‫ییه تيي او متی لوستل ړ ويیېه آسېانه کېې‪ . ،‬سېر وه مېتی‬ ‫لوستلو سره ړ‬
‫انګي يواز یه ويیه ه‪، .‬که نه نو انګي یه وي ننویلو کاي به ستونومی و ‪.‬‬
‫‪۸۸6‬‬
‫ې یح‪،‬ي‪،‬ېي کېاي چلنېس او ړې الملونېه ېې‪ ،‬چېې موغېوا ټېاکنې اصېول یوجيېه‬
‫کي ؛ با س یوغيح او څرګنس شي او په پويه وغاحت سره بياد شي‪ ،‬څېينې کاي‬
‫سه پا لې تکايه شي‪ .‬با س څرکنسه کيو‪ ،‬چې یح‪،‬يا کاي فيل له موغوا سره‬
‫‪،‬چې ړس په ړنر انساز او ړغه ړې پېه پېويه‬ ‫ړنر و خوږ ډول‬ ‫یوپير لر ‪ .‬فيل‬
‫غوټېو او بنېسونو یېر شېا يا‬ ‫پويه انساز کې تکايه کو ؛ پېه فېيل کېې اصېلي ړېس‬
‫يا ېي‪ ،‬ړېېپ ډول خيېال او‬ ‫تکايه کې‪ ، ،‬خو په یح‪،‬يا کې ړس نيا په نيا په ال‬
‫ابها په کې نه ا ‪ . ،‬یح‪،‬ي‪،‬ي ا ر سا تير آله نه ه‪ ،‬بلکېې پوړېه او معلومېات‬
‫‪.‬‬ ‫ويکوونکی‬
‫املېه سېتونوه با ېس‬ ‫‪ ،‬لېه‬ ‫ې م‪،‬سمه‪ ،‬ړس معرفي کوونکي یوکي او اسا‬
‫په مع‪،‬وله یوګه په کې حل شي‪ ،‬که نه نو لوستونکی ې له حل سره بې مينې کېې‪. ،‬‬
‫م‪،‬سمې ا څو اصله سره یياو لر ‪.‬‬
‫کېاي سېپيلو‬ ‫ينې اصطیحات ړ با س په م‪،‬سمه کېې يانرېي‪ ،‬کېه م‪،‬سمېه‬
‫‪.‬‬ ‫ته بچتر‬
‫‪:‬‬ ‫ا ونه‪ :‬په ح‪،‬ي‪،‬ت کې انرا پيل او شروا ي ډول‬
‫الف‪ :‬ينې څېيونکي او په یېره ايوپا ي ليکوال بې م‪،‬سمې په کاي پيل کو ‪ .‬و‬
‫ا په خپله اصل مطلېب جېذا و ‪ ،‬نېو م‪،‬ېسمې ليکلېو‬ ‫وا ي لکه مطلب ډ ر لنډ و‬
‫یه اړیيا نرته‪.‬م‬
‫‪ :‬لېېه مطلېېب او موغېېوا نېېه مخېېه ېېوه م‪،‬سمېېه ليکېېل ړ ې يوا و ‪ .‬ا ېېوه زړه او‬
‫پخوانی طر ‪،‬ه ه او ډ ر ليکوال په غه اليه یللي‬
‫‪ :‬يهي ه طر ‪،‬ه ا ه‪ ،‬چې م‪،‬سمه نه ليکي‪ ،‬مګېر موې ود او موغېوا ړې لېه سېره‬
‫استاد مېنځ ېا آخېر شېروا لپېايه غېويه کېو او‬ ‫وه استاد‬ ‫شروا کو ‪ ،‬بلکې‬
‫استاد متی ليکي‪ ،‬عنې اوله ې جذابه برخېه يا اخلېي او بيېا‬ ‫ويوسته له نتيجي‬
‫نويه کيچه ی امو ‪ .‬ا طر ‪،‬ه ډ ر مهايت غواړ ‪ ،‬که څوک په غه چل تېه پېوه و‬
‫‪۸۸۰‬‬
‫او په ته ډول ې سریه ويسو ډ ره جالبه طر ‪،‬ه ه‪ ،‬مګر که په ماړرانه ډول نه و‬

‫او بې یناسبه و نو نتيجه ې ته نه ه‪.‬‬
‫خسا بښلي استا الفت په و نالل م‪،‬ېسمې ليکېوال يوا پخېوا ومېره ډ ېر وو‪،‬‬
‫نېېه وو او منکېېو‬ ‫چېېې شخصېېي او يس ې ي مکتوبونېېه او فرمانونېېه ړ ې یر نېېه خېېی‬
‫حکا تونه به ړ په وه م‪،‬سمه شروا کېسل؛ ليکوالو او شېا رانو بېه پېه م‪،‬سمېه کېې‬
‫وسېېيله بېېه ېېې لوسېېتونکو یوجېېه خپېېل موېې ود یېېه يا‬ ‫ډ ېېر زوي لګېېاوه او پېېه‬
‫ګر وله‪ .‬ل ‪۸6 :۰‬م‬
‫یېوپير ‪ ،‬چېې‬ ‫‪ ،‬خو لېه پخېوا سېره پېه‬ ‫بيا مرو‬ ‫لنډه ا چې م‪،‬سمه ليکل او‬
‫کاي ړسفونه او چلنسونه م‪،‬سمې اصلي چوکاټ جوړو ‪ .‬با س په م‪،‬سمه‬ ‫لنډه و‬
‫ياشي؛ بيېا‬ ‫کې مو ود ليکول اسبا او لتونه بياد شي‪ ،‬څو ړسفونه په ال‬
‫تکلې و او له موغوا سره ته ايیباط ولر ‪ ،‬چې لوستونکو پاملرنېه موې ود‬
‫و مو ود لپايه ته م‪،‬سمه کاي ته پيل بلل‬ ‫او ليکوال مطلب یه يا وګر و ؛‬
‫کې‪. ،‬‬
‫‪ -۸‬موضوع يا متن‪:‬‬
‫موغوا او متی م‪،‬الې اصلي مو ود جوړو ؛ ا اصلي مېوا و ليکېول ډول او‬
‫‪ .‬موغوا غوټو يا سپيل او تکايه کول‬ ‫ومي طرز څخه بايت‬ ‫کاي له‬
‫و نواد او سر ليک يا سپيل او مو ود متی سپيلو پر مهال شېونی کېاي‬
‫‪.‬که پېه م‪،‬سمېه کېې ړسفونېه مکېر او ا ونېه کېې‪ ، ،‬خېو پېه مېتی کېې غېه ړسفونېه يا‬
‫سپيل کې‪ . ،‬کېسا شي غه ړسفونه یح‪،‬ي‪،‬ي و او ا کره کتنيوه بڼه ولر ‪ ،‬چې‬
‫ړر برخې سپيل و څه یوپير لر ؛ بېلګې په یوګه‪:‬‬
‫ډول ل که موغوا یح‪،‬يا او څېينه و ‪ ،‬با س يا وسپيل شي؛ لکه و بکپ ا‬ ‫په‬
‫شېي‪ .‬غېه کېاي یح‪،‬يېا مهېايت پېر‬ ‫بوخچه او ا و غوز لچايمغوم چې يا خی‬
‫مو کوال شو‪.‬‬
‫‪۸۸۱‬‬
‫معنې چې موغوا تکايه او مح‪،،‬ه شي با س موغوا په ړکله نکر ایو یل‬ ‫په‬
‫یه ويشو؛ موغوا ال تکايه کولو لپايه پر نويو مفکېويو ډه ډه لګېول ینا ېت‬
‫‪.‬م‬ ‫په ويغو کې اوبو يڼو څاڅکو نيول‬ ‫ل و ته یح‪،‬يا ال‬ ‫کول‬
‫یح‪،‬يېېېا او ليکنېېېې م ېېېالي سېېېپيلو ډول لنحېېېوم موغېېېوا مېېېتی يا سېېېپيل او‬
‫‪ .‬پېېه مېېتی کېېې ېېوه موغېېوا ل یحليېېل‪ ،‬یفچېېير‪ ،‬یفصېېيل او څېېېيل‬ ‫برجچېېته کېېول‬
‫کې‪. ،‬م‬
‫که موغوا کره کتنه و ‪ ،‬نو با س کره کتنې لېه اصېولو کېاي واخيچېتل شېي‪ .‬مېوا‬
‫و ته بوګر کايیه پېایې کېې‪ ،‬لل پېه یح‪،‬يېا‬ ‫سره او ناسره‪ ،‬ته او بس شي‪ .‬غه کاي‬
‫کې خپل نکر نه شو شاملوال ‪ ،‬خو په کره کتنه کې خپېل نکېر ياوړال شېو‪ ،‬پېه‬
‫شرط‪ ،‬چې طر او لوي وای نرو؛ عنې ړره موغېوا او مېتی اسېې يا وسېپيو‪،‬‬
‫لکه ل ر چې وي ې په غې‪ ،‬کې ني تکلې کو ‪ .‬ل‪۸۷6-۸۷5 :5۰- :2۷‬م‬
‫یح‪،‬يا موغوا او متی په سپيلو کې واز ‪:‬لل ليکوال مطالعه‪ ،‬یجربه‪ ،‬پوړه‬
‫ګټېويه نېه ی ېامې‪ ، ،‬بلکېې مېتی ال تېه څېيلېو لپېايه کلېه‬ ‫او کاي چلنس او يو‬
‫ناکلېېه او ایيېېا لېېه مخېېې با ېېس ل مرکېېې‪ ،‬ليېېسنې‪ ،‬خلکېېو یجربېېې کتابتونونېېه یېېه‬
‫‪ ،‬نېو‪ ،‬انګيو اليو چايو او نويو ګټويو چلنسو څخه کاي واخلو او مېتی‬ ‫ويی‬
‫و ته یح‪،‬يا له الي غني کيو‪.‬مم ل‪۰4 -5۱ :46‬م‬ ‫څېيل‬
‫‪4‬ې پا لهلنتيجهم‪:‬‬
‫په م‪،‬الېه ېا یح‪،‬يېا کېې ټېولنيوو لمج ېو ېم مونېسنو السېته ياوړلېو یېه پا لېه ېا‬
‫‪.‬‬ ‫څخه نچوړ يا و چتل‬ ‫حل کلي؛ له یيو‬ ‫و یېو‬ ‫نتيجه وا ي‪ .‬نتيجه‬
‫ه لکه بوګر لپايه له خپل کښت نه‬ ‫پا له په ا بي او ل ي متی کې ومره غروي‬
‫‪ ،‬چې له‬ ‫کې‬ ‫حاصل یر السه کول‪ .‬پا له ا ر مه ه برخه ه او مه والی ې په‬
‫ومي لنډ ر ېا مهې اج ېال وړانېس کېې‪ ، ،‬خېو غېه‬ ‫پويیه شو یح‪،‬يا څخه و‬
‫تا چېت پېه لنېډ و‬ ‫لنډ ر با س کره او ش ايلي کلي ې و ‪ .‬یح‪،‬يا ا ا ر ټول یيېو‬
‫؛ نتيجه وه برخې لر ‪:‬‬ ‫او نتيجه کې نغښتی‬
‫‪۸۸۹‬‬
‫اوله برخه؛ په غه برخه کې ل یح‪،‬يا ا وړانس شو و کلېي یجربېو انبېوي وړانېس‬

‫کې‪ ،‬؛ خو کو جو ات‪ ،‬چې متی ا موغوا په څېينه کې وړانس شو ول‪ ،‬نېه‬
‫وړانس کې‪ ،‬م پا له له متی څخه په ګویه ياټولو شو و مه و برخو یه وا ي‪.‬‬
‫و ه برخه؛ ړغه ايیا او ینا ېت وړیېوکي‪ ،‬چېې پېه یح‪،‬يېا کېې السېته ياغلېي‪،‬‬
‫وړانېېس کېېې‪ . ،‬پېېه نتيجېېه کېېې یکېېراي خبېېر نېېه ياوړل کېېې‪ . ،‬یح‪،‬يېېا لنېېډ و او‬
‫نتيجه ليکوال او مح‪،‬ا ته کاي کولېو یېسيت او یوانېا ي تېيي‪ .‬پا لېه با ېس لنېډه‬
‫و ړره پا له مح‪،‬ا کاي بر اليتوبونو خبریيا ه‪.‬‬
‫‪5‬ې ماخذونه‪:‬‬
‫؛ پېېه ليکېېوال اویح‪،‬ي‪،‬ي آ ېېايو‪،‬‬ ‫فهرسېېت جېېوړول غېېروي او ماړرانېېه کېېاي‬
‫‪ .‬ړغه ا ر غويه‬ ‫کتابونو او مجلو کې ماخذونو استع ال او کايول غروي کاي‬
‫او پېېه موغېېوا‬ ‫یح‪،‬ي‪،‬ېېي او ل ېېي ګڼېېل کېېې‪ ، ،‬چېېې ل یيېېا‪ ،‬کېېره‪ ،‬نېېو ‪ ،‬اول ال‬
‫پوي پويه اړونس ماخذونه پکې ياوړل شو و ‪.‬م‬
‫ېېو یح‪،‬يېېا‪ ،‬ېېوه یح‪،‬ي‪،‬ېېي م‪،‬الېېه ليکېېوال ېېا څېيونکېېي یسي چېېي اوږ و یجربېېو‬
‫مطالعو پوړنو مج و ه و ‪ .‬غه مج و ه ړغه وخت غنېي و ‪ ،‬چېې لېه پېويه ېا و‬
‫معنېا نېه لېر ‪ ،‬چېې‬ ‫شو و مطالبو سره نوي پوړې او یجربې يا واخلي‪ ،‬خېو ا‬
‫و ‪.‬‬ ‫او يا اخيچتنه‬ ‫نويو له موا و جوړ شو ‪ ،‬ایتبا‬ ‫وا ر‬
‫ېو موغېوا ال‬ ‫په یح‪،‬ي‪،‬ي ا ر کې مه ه خبره ا ه‪ ،‬چې موږ وپېوړې‪،‬و څېومره‬
‫ته کره کولو او غني کولو په خاطر له بل چا کتا او ا ر څخه يا اخيچتنه کوو‪.‬‬
‫او کنه؟‬ ‫غه ماخذ پر ا کايول پر ا‬
‫په نوموړ یح‪،‬يا کې ماخذ کايول و یح‪،‬يا غني کو او کنه؟‬
‫ليکوال او یح‪،‬يا موغوا له ماخذ سره يابطېه او اړ کېه لېر او کېه څنګېه؟ کېه‬
‫ل مه ېه‬ ‫خپل یح‪،‬يا ا م‪،‬اله ماخذونو په ياوړلو پېي سېوو ا کېاي بېې غېرويیه‬
‫‪ .‬ړ س اړیيا لېه‬ ‫و موغوا ته کره کول‪ ،‬سوچه کول او مح‪،‬ا کول‬ ‫مچاله‬
‫‪۸2۷‬‬
‫مخې په خپل ا ر کې ماخذونه کايوو‪ .‬په اکاډ کو څېينو‪ ،‬ليکنو‪ ،‬م‪،‬الو او کتا‬
‫ليکلو کې الزمه ه‪ .‬ل ي کتابي او اکاډميک ماخذونه وکايول شي‪.‬‬
‫له اخباي‪ ،‬مویي مجلو او غير معيېاي او اکېاډميکو مېوا و څخېه پېه ل ېي څېينېو‬
‫‪.‬‬ ‫کې ماخذ ياوړل وخت غا کول‬
‫ېېو کلتېېوي‬ ‫زمېېوږ پېېه ړېېېوا کېېې خپګېېاد وړ خبېېره ه‪ ،‬چېېې یراوسېېه ليکېېوالي‬
‫ايزتت په یوګه نه ه منل شو ‪ ،‬مع ول او استع ال خو ېې ال لېر خبېره ه‪ .‬ل ېي‬
‫سېره‬ ‫او پوړنتونونېو غېو مېواي و فنېي ليکېوال‬ ‫او اکاډميک مرکوونه‪ ،‬اکاډم‬
‫سرو کاي لر ‪.‬‬
‫ړر څومره چېې ټولنېه مېسنيت پېه لېوي ګامونېه اوچتېو پېه ړ اغېه انېسازه کلتېوي‬
‫ايزتېتونه ړې ړو ېېت پيېسا کېو ؛ لېېه بېسه مرغېېه ال یراوسېه پېه ل ېېي مؤسچېو کېېې‬
‫م‪،‬الو او کتابونو او نويو څېينو او یح‪،‬ي‪،‬ایو کې له و ډول ماخذونو ګټه نه پويیېه‬
‫کې‪. ،‬‬
‫و لېر‬ ‫کې ماخذونو کايولو پخوانی سيچت‬ ‫لومو اکاډم‬ ‫افغانچتاد‬
‫او په پوړنتونونو کې بل ډول‪ .‬په اجت ا ي او طبيعي لومو څېينو کېې ړې بلېه الي‬
‫ماخذونو کېايول بېېل بېېل‬ ‫یع‪،‬يبې‪ . ،‬یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الو‪ ،‬کتابونو او مجلو متی ړ‬
‫ډولونه لر او په مختلفو ډولونو کايول کې‪. ،‬‬
‫ي ډولونېو‬ ‫او په النېس‬ ‫ماخذونو فهرست برابرولو الي ‪-‬چاي ړ بېلې‬
‫یرسره کې‪ . ،‬ل نو او وخت ش اي په ډول‪ ،‬الفبا په ډول‪ ،‬ش اي طر ‪،‬ه ‪....‬م‬
‫په پوړنتونونو کې له ل ي او ا بي منېابعو څخېه ماخېذ يا اخيچېتل ېو‬ ‫او‬ ‫او‬
‫‪.‬‬ ‫کې بل ډول‬ ‫ډول او په اکاډ‬
‫پوړنتونونو کې م ال په ډول‪:‬‬
‫ل موغوا لو ه ا وړه له نويو منابعو يا اخلېي‪ ،‬چېې کلېه اخيچېتنه ېا ماخېذ پېا یېه‬
‫پرانيېو ‪ ،‬شېايحه ويکېو ‪،‬‬ ‫‪ ،‬لينس بنسو ‪ ،‬ويوسته ېو یېو‬ ‫ويسيس‪ ،‬ټکی ږ‬
‫‪۸2۸‬‬
‫ملتونو فطرت او فکر غنا څرګنسونه کو ‪.‬‬ ‫بنسو ‪ :‬لل ا‬ ‫مو ياوړ او یو‬
‫ل ي‪ ،‬کلتوي سوله توونکي وسيله ه‪ .‬مم‬ ‫په وه ټولنه کې‬ ‫ا‬
‫ېا م‪،‬ېالې پېه پېا کېې ماخذونېه الفبېا پېه‬ ‫پاويیي کېې بيېا ماخېذ ياوړ ‪ ،‬کتېا‬
‫یریيب ياوړ ‪.‬‬
‫کې پخوا په ډول یرر ح کې‪،‬‬ ‫په اکاډم‬
‫په پا کې نيول کې‪. ،‬‬ ‫لپايه په پوړنتونونو او ل ي کايونو کې غه يو‬ ‫او‬
‫ماخذونه‪:‬‬
‫وزايت بيه‪،‬ي خپرونه‪.‬‬ ‫‪ -۸‬یرآنکر ‪ .‬سويه ب‪،‬ره‪ .‬کابل‪ :‬اطی ایو او فرړن‬
‫‪ -2‬الفېېېت‪ ،‬ګېېېل پاچېېېا الفېېېت‪ .۸۸۸۱ .‬ليکېېېوالي‪ .‬لامېېېیء او انرېېېاءم پېښېېېوي‪ :‬يفعېېېت‬
‫کتابخانه‪ .‬ناصرباغ‪.‬‬
‫‪ -۸‬بابا‪ ،‬بسالرح ی‪ .۸۸۱۷ .‬واد‪ .‬پېښوي‪ :‬حيات آبا ‪ ،‬صبا خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫‪ -4‬بخاي ‪ ،‬ډاکټر‪ .‬سيس کي شاه خيال‪ .۸۸۹۸ .‬يح اد پوړنه‪ .‬پېښېوي‪ :‬بابوحيېسي‬
‫يوډ‪ .‬يح ی ا بي جرګه‪.‬‬
‫‪ -5‬واني‪ ،‬لي‪ .۸۸۰۰ .‬ړنېر نو چېنسه ګېي و نامېه نګېاي ‪ .‬ا ېراد‪ :‬یهېراد‪ .‬انرېګاه‬
‫ولتي خياباد شعر‪ .‬مطبعه سها ‪.‬‬
‫ا ر ل ي یح‪،‬ي‪،‬ي‪ .‬کابل‪ :‬کابل‬ ‫‪ -6‬يشيا‪ ،‬پوړانس مح س حچی‪ .۸۸۱4 .‬طرز نګاي‬
‫پوړنتود نررایو ي است‪.‬‬
‫ويه‪ .‬پېښېېوي‪:‬‬ ‫‪ -۰‬ز ېېوي‪ ،‬وکتېېوي ز ېېوي‪ .۸۸۹۷ .‬پښېېتو ا بيېېایو یېېاي و‪ .‬اوسېېن‬
‫ايبا يوډ‪ .‬ساپي پښتو څېينو او پراختيا مرکو‪.‬‬
‫یح‪،‬يا ي لېو اجت ېا ي‪ .‬کابېل‪:‬‬ ‫اني‪ ،‬پوړنوال حر ت اهلل ‪ .۸۸۱۹ .‬يو‬ ‫‪-۱‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪ .‬کتا فروشي فرړن‬ ‫انترايات فرړن‬
‫و ېېو او اح ېېس جاو ېېسه‪ .۸۸۱۱ .‬نېېواد نو چېېي‪ .‬کابېېل‪:‬‬ ‫‪ -۹‬فېېانو ‪ ،‬پوړنېېسو‬
‫انترايات يسالت‪.‬‬
‫‪۸22‬‬
‫یح‪،‬يېا ي لېو انچېېانی‪.‬‬ ‫‪ -۸۷‬نيېا‪ ،‬مح ېس يغېېا حېافظ‪ .۸۸۱۰ .‬م‪،‬سمېه ا بېېر يو‬
‫ا راد‪ .‬یهراد‪ :‬سازماد مطالعه‪ .‬مرکو یح‪،‬يا و یوسعه لو انچاني‪.‬‬
‫‪ -7-2‬پر نثر د نظم يا نظم پر نثر اړولو اړتياوې‪:‬‬

‫کېې ېوه اړیيېا ه؛ ليکېوال او‬ ‫ن ر پر نک ا نکې پېر ن ېر اړول پېه مچېلکې ليکېوال‬
‫شېېېا راد پېېېه یيېېېره ړغېېېه ليکېېېوال‪ ،‬چېېېې شېېېا راد مبلغېېېيی‪ ،‬سياسېېېتوال‪ ،‬وي پاڼېېېه‬
‫یېېه اړیيېېا لر ‪،‬چېېې مچېېلکي موې ود‬ ‫چلېېوونکي او ليکېېونکي او ېا اسېېتا ا د‬
‫آفر ني وکي ‪ ،‬او لن ر پرنک او نک پر ن ر واړو ‪.‬م‬
‫په یېېره نکې خېو ډ ېر پېر ن ېر اوتېتی‪ ،‬یفچېير شېو ‪ ،‬کېره کتنېه ويبانېس شېو او‬
‫سېنس پېه‬ ‫‪.‬م ن ر ال یوت لپايه نکې‬ ‫یح‪،‬يا ډګر ويبانس په واي واي یو شو‬
‫یوګه يا خيچتل شو او غه کاي په یحر ر او شفاړي ليکنو کې په کرایو مرایېو یېر‬
‫‪.‬‬ ‫سره شو‬
‫شعر ا متل پېه‬ ‫کله کله اسې ړ کېسا شي چې ليکوال و لو مطلب او مفهو‬
‫؛متېل او وجېېو ړې‬ ‫ېو ډول‬ ‫کېه شېعر خېو سېوچه کل ېې‬ ‫ژبه لنډ بياد کېي‬
‫ړ ساسې يواخله!‬
‫بېلګې په ډول بسالرح ی بابا خپلې مينې له یرخو شکا ت نه کېو او ېا اچې‬
‫او اوږ و خبرو کې نه بيانو ‪ ،‬خو خپله غه نېاکرايه‬ ‫مينې سوزنسه حاالت په ا‬
‫حالت شعر په آړنګينه او اغيومنه ژبه اسې ياوړ ‪:‬‬
‫زه ا ړچې وانه او مجنود چاکي‬
‫له يواجه له يسومه بېرود چا کي‬
‫نه پوړې‪ ،‬چې ا چاي په ماڅوک کا‬
‫ليونی خپل نګاه په افچود چا کي‬
‫کومې سترګې کو باڼه کومه غ وه ه‬
‫ډو شهيس غونس په خاک و په خود چا کي ‪ ...‬ل ‪۸22 :۱‬م‬
‫‪۸2۸‬‬
‫ا چې شعر په ن ر او ن ر په شعر اړوو په ا بيایو کې غروي او طبعي خبره ه‪.‬‬

‫او کېه ن ېر‬ ‫کېه نکې‬ ‫نک او ن ر ټولنيوو ح‪،‬ېا ‪،‬و ياسېپيلو ېو وړ بچېتر‬
‫یح‪،‬يا په کاي کې په ي خوي ‪ ،‬که نېو اړ نېه ه‪ ،‬چېې نکې پېر ن ېر او ن ېر پېه نکې‬
‫واړولی شي‪.‬‬
‫پېېه ا بيېېایو کېېې کېېه ل یخلي‪،‬ېېي برخېېه ه اوکېېه یح‪،‬ي‪،‬ېېيم پېېه یېېېره یخلي‪،‬ېېي ل موې ود‬
‫‪ .‬یخلي‪،‬ېي او یح‪،‬ي‪،‬ېي مېوا لېه‬ ‫آفر نيم ا مو ود پيسا کېول ېو غېروي اصېل‬
‫طبيعت ا په طبيعت پوي اړونس خبرو څخه یر السه کو ‪.‬‬
‫که غواړو یح‪،‬يا کره کتنې او نوي لومو په برخه کې ېوه خبېره بېوت یېه ويسېوو‬
‫الزمېېه هل لېېه یېېرآد‪ ،‬حېېس ث‪ ،‬شېېعر‪ ،‬ن ېېر یجربېېو‪ ،‬پوړنېېو‪ ،‬متلونېېو او وجيېېووم څخېېه‬
‫مرسته وغواړو؛ یح‪،‬يا په بهير کې شعر او ويیه مطالب يا سېپيل او یفچېيرول‬
‫موغوا حل اليه ه‪.‬‬
‫‪ ،‬چې برېر لېه لرغونېو‬ ‫نک او ن ر واړه په ح‪،‬ي‪،‬ت کې ليکنې وه مه شکلونه‬
‫‪.‬‬ ‫زمانو ويسره بلس‬
‫واړو فويمونول ن ر او نک م له الي یر سره‬ ‫انچاني ژونس پراخې برخې یفچير‬
‫؛‬ ‫کې‪ ،‬او ن ر خو ال ډ ر پراخ ميساد لر ‪ ،‬خو لته زموږ مطلب له ړغه ړنر ن ر‬
‫په ړر ډول په النس لمواي وم کې نک پر ن ر او ن ر پر نک اړوو‪:‬‬
‫‪۸‬ې مچلکي اړیياوو له مخې‪:‬‬

‫یح‪،‬يېېي ليکېېوالي او څېينېېې بهيېېر ا اهجېېابو ‪ ،‬چېېې ېېوه مفکېېويه پېېه ېېو لېېو‬
‫شا رلناظ م او ن رنګايلن رلکوالم پوي اړه ولر ړغه يا واخيچتل شي یح‪،‬يېا‬
‫ويکې وشي‪ ،‬کره کتنه ې وړانس کي لکېه‪ :‬کلېه چېې يوتانيانو‪،‬خوشېحال خېاد‬
‫بسالرح ی بابا او ړغه ملګرو په شعر‬ ‫او پلو انو او‬ ‫ه ا بې کويين‬ ‫او‬
‫سبک غ‪،‬ه‪،‬و الزمېه ه ړغېو مفکېويو یېل یېه وي ننو ېو شېعرونو او ن ېرو پخېې‬
‫‪۸24‬‬
‫ې بيېاد کېيو‬ ‫پخې بېلګې ې ياواخلو‪ ،‬یواوت ويبانس وکيو سبک او اغېو‬
‫او اسې نوي‪...‬‬
‫تېېګنڼو او‬ ‫او شېا ر‬ ‫و ليکېوال او شېا ر ليکېوال‬ ‫ړ ساسې که وغواړو‬
‫بسګڼو او نېويو اړخونېو پېه برخېه کېې معلومېات وړانېس کېيو‪ ،‬الزمېه ه مچېلکې‬
‫اړیيا له مخې ې یفچير کيو او غه کاي یر ډ ره بر سه ړنر په برخه کې پېه پېا کېې‬
‫نېول کې‪. ،‬‬
‫‪ 2‬ې مویي پوړې ز ایولو لپايه‪:‬‬
‫اصول ا جابو چې ړر ليکوال او شېا ر ابتېسا ي شېعرونو او ن رونېو‬ ‫ليکوال‬
‫ډګېر‬ ‫پوي کي او ا کاي په واي واي او بيا بيا وکي څو لکوال‬ ‫په یفچير ال‬
‫پوي اړه لر ‪ ،‬چې څومره شعرونه څو شا رانو او‬ ‫یه يوو ي ليکوال پوه په‬
‫او ا اچې لېه ېو کتېا او ېا بېل ېا‬ ‫څومره ن رونو څومره نا رانو زموږ ز ه‬
‫څخه و متل‪ ،‬شعر او ن ر يا اخلو پر ړغېه لېه موق سېره سې ه یحليېل او یفچېير کېوو‪.‬‬
‫مویي ليکنې یح‪،‬يا پنبونو لپايه ته م‪،‬سمه ه‪.‬‬
‫‪۸‬ې موغوا اختصاي او ا اوږ سو په خاطر‪:‬‬

‫وه غټه یح‪،‬ي‪،‬ي موغوا په وه ا وو بيتونو ا وه متل کې‬ ‫که اسې ړ پېښ‪،‬‬
‫يا ونغاړو او ا و شعر چې یغيېر یېوت پکېې موجېو و ويو ويو او ټوټېه ټوټېه پېر‬
‫ا یح‪،‬يا برپيولو لپايه په پيل کېې ل بچې‬ ‫و کتا‬ ‫ن ر واړوو؛ م ال په ډول‪:‬‬
‫اهلل الرح ی الرحي م وا و او بيا خسا یه التجا کوو او په خپل کاي ته پيېل کېوو او‬
‫غويه پا یه يسيسو لپايه شعر په ژبه ی نا کوو؛‬
‫حوېوي‬ ‫بسالرح ی بابا خپل کاي ته والېي لپېايه اهلل یېه حوېرت پيغ بېر‬
‫شفي وړانس کو ‪:‬‬
‫الهي خپل حبيب له برکته‬
‫ا سا ه انرا ينيګينه يح ی کي ‪...‬‬
‫‪۸25‬‬
‫نيالني م پيسا کېسلو کيفيت لتونه یوغيح او یرر ح کوو او‬ ‫ړ ساي نګه‬
‫و شا ر شعر يا‬ ‫رفاني سلمفکوي م او ‪،‬يسیي باويونو له مخې ې بيانوو‪،‬‬
‫اخلو‪:‬‬
‫انيا ه خسا له ر‪،‬ه پيسا کي‬
‫ا ‪...‬‬ ‫ړ ه وو مخلویایو پیي‬
‫يوزنې او يوزنيو فکر په برخه کې خپل اوال ‪ ،‬وطی اوال او اړل معاي یېه‬
‫ېا شېعر پېه واسېطه‬ ‫ېو لنېډ‬ ‫ز اي و چتلو يوحيه ويکوو‪ ،‬ړغو پېه لنېډ ډول‬
‫یرغيب او یرو ‪،‬وو؛ لکه‪:‬‬
‫به يشي‬ ‫چې غوټې پچې وړې په ال‬
‫چا و ل چې په ي ا کې ګوړر نرته‬
‫ا‪:‬‬
‫بې زح ته ياحت نرته زما ويويه‬
‫که وت غواړ زح ت يلره بو ه‪...‬‬
‫ړ ساينګه ح‪،‬ي‪،‬ي ا مجاز مينې مينانو یه الزمه ه شعر په ژبه يوحيه ويکېيو‬
‫او ويیه ووا و‪:‬‬
‫را اليه اغونه ه ړر ګويه‬ ‫که‬
‫اوي‬ ‫اشا په پښو څپل‬
‫که سد ګلعذاي په انتکاي شي‬
‫شبن غونس څلوي‬ ‫زما سترګې‬
‫ح‪،‬ي‪،‬ي ا مجاز مينه‪:‬‬

‫نر آ‬ ‫یيا اوسپنې محتا‬
‫ز ات یر زوي‬ ‫یر وحل و په سل‬
‫‪۸26‬‬
‫زما یوبه ه‬ ‫له لو ي له سرکښ‬

‫خسا څوک مه کيه آس اد په څېر نچکوي‬
‫خسا ز ه څه سو ا به پېښه په بازاي شي‬
‫بازاي خبر نري په خپل کوي‬
‫ا ړ ه واړه اشا لره پيسا شول‬
‫که پېغوي‬ ‫که یه ت‪ ،‬که میمت‬
‫جفا‪ ،‬جوي‪ ،‬ناز و کبر خوبانو‬
‫یبول کي لکه پوي‬ ‫ما په اد‬
‫چا مونسلیمم‬ ‫لل ياحت بې زح ته نه‬
‫ړر خوي و ويوي‬ ‫‪،‬‬ ‫غ ‪ ،‬تا‬
‫يح اد ړچې په خپل اي پچې غو غو‬
‫لکه غو په خپل اوال و پیي و موي ل‪ ۸4۷ :24‬م‬
‫را ګسا ی یصو ر و شا ر باسي‪ ،‬نو‬ ‫ا کله‪ ،‬چې پا شاړې زليخا ناسوي‬
‫په لنډو ټکو کې سوز او ساز څېره اسې وړانس کو ‪:‬‬
‫‪،‬ل په یسبير چیوه نه شي‬ ‫را‬
‫ناو نه جوړه‪ ،‬پچول چا‬ ‫په‬
‫چې پا شاړه زليخا ې کيه ګسا ه‬
‫په ا مينه یول چا‪...‬‬ ‫پر به ن‪،‬‬
‫له وړلو به ې شر څوک په څه کا‬
‫چې په غاړه شي مينې ډول چا‪...‬‬
‫ا ینا ت په برخه کې لنډ مطلب وړانس کوو‪:‬‬

‫ینا ت ړچې ولت و ح يس ويکېېېېېېېېېېېېېي‬
‫‪۸2۰‬‬
‫چې پېېېېېا شاه ګڼي یېېېېېېېېېېېېېېېېر ا نه بينوا‬

‫چا یه ح يسه!‬ ‫چې په سوال اوږ و ال‬
‫یېېېېېېېېېېېېېېېېېېر زنې بې نوا ل‪ ۸6-۸4 :6۸ :5۸‬م‬ ‫ته ې وږ ال‬
‫کله ړ م کی و څوک و یطعه شعر ا و بيېت لېه مېوزود حالېت څخېه غيېر مېوزود‬
‫حالت یه ياواړو ؛ په ړر ډول ل ن ېر پېر نکې او نکې پېر ن ېر م اړول ل ېي و یخيلېي‪،‬‬
‫مویي او ړنر مهايت او ی ر ی غواړ ‪.‬‬
‫سېېعس شېېيراز ل م ا یطعېېه شېېعر مېېوږ انچېېاد شېېکر و چېېتلو فوېېيلت یېېه‬
‫يابولي؛ و ليکوال غواړ نوي خلک نع تو پر مصر پوه کي ‪ ،‬خبره په څېومره‬
‫پوړېو ‪ ،‬چېې یېه‬ ‫ړنر انساز‪ ،‬حک ت او ايفانه ړوتياي کې کو او برر په‬
‫مخلویایو ې‪ ،‬که غو خبرو او ټولنيوو نواکتونو یه متوجېه مېه اصېرا‬ ‫اشر‬
‫کوه او مه غافله کې‪،‬ه؛ لکه‪:‬‬
‫ابرو‪ ،‬با ومه و خويشيس و فلک يکاينس‬
‫یا یوانی به کف آي و به غفلت نخوي‬
‫ج له از بهر یو سرګرته و فرمانېېېېېېبر اي‬
‫شرط انصا نباشس که یو فېېرماد نبر ‪ .‬ل ‪5۹ :26‬م‬
‫لنېېډه ا چېېې لنکې م او لن ېېرم اړیيېېا او څېينيېېوو سېېپينو‪ ،‬یفچېېيرونو‪ ،‬یحليلونېېو او‬
‫سيس يسول يسېا‬ ‫نويو ايزتتونو لپايه و پر بل اړول کې‪ ،‬او خسا بښلي‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫و نا له مخط نکې او ن ېر ليکنېې وه الي او وه سېبکونه او يوشېونه‬
‫ل ي او ټولنيو پراخه مفهو له الي یرر ح او یفچيره‪ ،‬؛‬
‫لکه‪:‬‬
‫که ن ر طر ‪،‬ې وه ليکلو‬ ‫نک‬
‫انحصاي شا ر په یش و لو‬ ‫نه‬
‫ن ر کې ړ ياشي شا ر تکلي تلغلي‬
‫نک ړ شي ن ر شا ر په زړه اغلي‬
‫‪۸2۱‬‬
‫ګل یه بلبل ژبه په کاي ه خو بې ګله‬

‫ه ال حاصله‬ ‫یره الفاظو مېېېېېېېېېاړر‬
‫ه‬ ‫خيال شا ر نه پيکر شعر‪ ،‬شا ر‬
‫ه‬ ‫پيکر و چاکر‬ ‫نوي يخت و ز وي‬
‫لبر‬ ‫يوح چې نه و ‪ ،‬تکلی که کالبوت شي‬
‫‪ ،‬زيبفت کفی په سر‬ ‫وا ه و مر ه‬
‫خياالیو‬ ‫پيلي مېېېېېېېېېېېېرغلر‬ ‫نک‬
‫یش لفکونه څوک ګڼي معياي ک االیو ‪ ...‬ل ‪25۸ :۸۹‬م‬
‫‪ -8-2‬د دويم څپرکي د مطالبو لنډيز‪:‬‬

‫فی ز ات ی ېر ی‪ ،‬اصېولي اليو او‬ ‫ليکنه وه فني اړیيا ه او ليکوال‬ ‫‪‬‬
‫ل ي طر ‪،‬و په واسطه یرالسه کېسا شي‪.‬‬
‫کله چې انچاد کاي کو ‪ ،‬ويسره ويسره تا ي‪ ،‬چې خطاو ړ وکي ‪ ،‬په‬ ‫‪‬‬
‫ل او مچلکي کينیيه ه؛ اليمه‬ ‫یېره په ليکنه کې‪ ،‬که ليکنه و فني‬
‫ه مېېوږ پېېه واي واي ټکنېېي‪ ،‬وه زړ او لېېه سېېتونوو سېېره مخېېامو شېېو‪ ،‬لېېه‬
‫ړ س امله با س فني الي خپلې کيو‪.‬‬
‫ليکنېېې پېېه کېېاي کېېې ا اړ نېېه ه‪ ،‬چېېې ليکنېېه مچېېلکي کېېيو؛ لېېه مچېېلکي‬ ‫‪‬‬
‫ېېو ل‬ ‫‪ ،‬چېېې‬ ‫څخ ېه زمېېوږ موخېېه لړېېس م ا‬ ‫ليکنېېې او فنېېي ليکېېوال‬
‫مچېېېوليت او ټېېېولنيو يک لېېېه مخېېېې خپېېېل کلتېېېوي او خپلېېېې ژبېېېې یېېېه څېېېه‬
‫ويوبښو‪ ،‬ا کاي ړله امکاد لر ‪ ،‬چې ژونس غه کاي یه ویف کيو‪.‬‬
‫ړره ژبه یخليا او یح‪،‬يا په لي کې پياوړ کې‪ ، ،‬کېه وغېواړو مچېلکي‬ ‫‪‬‬
‫ليکوالي وکيو الزمه ه النس ټکو یه پاملرنه وکيو‪:‬‬
‫وي اوږ ول‪.‬‬ ‫ل یه ال‬ ‫یفکر کول‪ ،‬په مچلک فکر کول او م بت‬ ‫أ‪.‬‬
‫‪۸2۹‬‬
‫‪ .‬ړر یخليا کوونکی ټولنيو ژونس په اوږ و او طبيعت په ايیه غېې‪ ،‬کېې‬
‫ېېو نوتېېتګر‪ ،‬مبتکېېر او بېېس انچېېاد ګڼېېل کېېې‪ ، ،‬ويیېېه بو ېېه پېېه خپېېل‬
‫سېېپېڅلي او يوا کېېاي ل ليکنېېېم پېېه فنېېي ګاڼېېه ېېاد سې بال او لېېه بېبا ېېه‬
‫وخېت یېرونېې او خطېېاوو ېاد وسېایي؛ غېېه کېاي ړلېه یرسېېره کېې‪ ، ،‬چېېې‬
‫ليکنه و مچلک او و کچب وګڼي‪.‬‬
‫؛ کېه ليکېوال خپېل مچېلک‬ ‫ت‪ .‬سوا ‪ ،‬پېوه ليکنېې پېه کېاي کېې حت ېي‬
‫اړونس ډهره مطالعه ونه کي ‪ ،‬له طبيعت او ماحول څخه متا ره نه شي‪ ،‬نېه‬
‫یخليا کوال شي او نه یح‪،‬يا‪ .‬که ليکوال غواړ ړنر ن ر وليکي او ا‬
‫څېينه وکي الزمه ه له یکراي کل و اد وسایي‪.‬‬
‫ژبې په ستوي اد پوه کي ‪ ،‬په یېره م‪،‬يس او آزا مويفي ونېه‪ ،‬شېرطيه‬ ‫ث‪.‬‬
‫یېېوي او یکېېراي او ټينګېېاي کل ېېې او مويفي ونېېه بيېېا بيېېا ونېېه کېېايو ‪.‬‬
‫ې وکايو ‪ ،‬نومونه‪ ،‬یيسونه او فعلونه‬ ‫غ يرونه ټول وپېنني او پر ا‬
‫په ګر اني یوګه او سا ه ډول استع ال او ګر اد کي ‪.‬‬
‫ليکنېې یېه خېال او ړ وينېه‬ ‫‪ .‬لنډه او سا ه ليکنېه وکېيو او پېه لېو ال‬
‫کيو‪ ،‬له نويو ژبو څخه خپلې ژبې یه ياغلي لغتونه خپلې ژبې یر یا س‬
‫النس مفر ه او ج عه بڼه ې وکايوو‪.‬‬
‫خلېک سېېتونوويه ليکنېه نېېه‬ ‫مه ېه ا ه‪ ،‬چېې څېېه ډول ليکنېه وکېېيو؛ او‬ ‫‪‬‬
‫پېه پل ېېه ړېر اصېل لېېه‬ ‫معنېېی نېه لېر ‪ ،‬چېېې آسېان‬ ‫خوتېو ‪ ،‬خېو ا‬
‫منبه وسو‪.‬‬
‫‪ ،‬چې ړېپ بېسلود نېه مېومي‪،‬‬ ‫که څوک وا ي‪ ،‬چې ليکنه و ډول اصول‬ ‫‪‬‬
‫نو اسی په اوا لو کې‪ ،‬چې کومو مچل انانو کومې ابتسا ي ليکنې او‬
‫وبايه به وي کې انکرافات نه يایلل‪ .‬م ال په ډول‬ ‫ياغونډونې کي و‬
‫‪۸۸۷‬‬
‫اسېو څېومره یېوپير‬ ‫ولچېي ېا فولکلوي ېک اسېتاد لېه اوسېني سېره او‬
‫لر ‪.‬‬
‫په پښتو اوسني ليکني بهير کې و لي ک ونې او ز ایونې ړ کېې‪ ، ،‬چېې‬ ‫‪‬‬
‫ليکني بهير یرخصي‪ ،‬س تي او سېل‪،‬ه ېې کولېو خېوا یېه وړ ؛ لکېه‪ :‬ډهېر‬
‫ا ياغلي وو‪ ،‬ياغلي ول ا ا ایېو‬ ‫خلک فکر کو ‪ ،‬ډهر خلک فکر کو‬
‫په کايولو کې یت وشي‪.‬‬
‫ېو مرېخل‬ ‫ړ ساينګه اوسني ليکسو په برخه کې ړر فېوني لپېايه‬ ‫‪‬‬
‫‪ ،‬لکېه چېې و ېل کېې‪ ، ،‬لېه ل واول پریېه کل ېه نېه یېيل‬ ‫ګرافي نه يلو ل‬
‫اسېې کل ېې شېته‪،‬‬ ‫کې‪ ،‬م که اسې و په پښېتو او ي ژبېو کېې ډهېر‬
‫چې زموږ يس الخط له مخې واول وي کې نرته ؛ لکه‪ :‬بسم‪ ،‬چې لېه وو‬
‫یويو يغېسلې کل ه ه‪ ،‬خو که په فوني کي الفبې ې ونه ليکو‪ ،‬نېو واول‬
‫ا حرکت په کې نه ليسل کېې‪ . ،‬پېه اسېې حېال کېې‪ ،‬چېې بېس ل‪Bad‬م با ېس‬
‫اسې وليکو‪.‬‬
‫فعل صر ړ په پښتو ژبه کې ناي نه او تېخينه لپېايه پېه جېی جېی او‬ ‫‪‬‬
‫ېو ړلېک‬ ‫ياغلېه‪.‬‬ ‫واغح ډول سره ياغلي؛ لکه ‪ :‬ړلېک ياغېی‪ ،‬نجلې‬
‫مطاب‪،‬تونه با س په نومونو‪ ،‬صفتونو‪،‬‬ ‫ياغله‪.‬‬ ‫ياغی‪ ،‬وه نجل‬
‫س او معسو او فعلونو کې په پا کې ولرو‪.‬‬
‫کې ښ‪ ،‬کل و‪ ،‬ج لو او ړنر یرکيبونېو کېايول پېه یېېره پېه‬ ‫په ليکوال‬ ‫‪‬‬
‫‪ .‬لکه ړېپ ليکنه او ا ر‪ ،‬بې کل و او ج لېو نرېي‬ ‫ړنر ن ر کې غروي‬
‫يامنبته کېسال ‪ ،‬نو و ړنر ا ر ړ پریه له تو ج لېو‪ ،‬کل ېو او یرکيبنېو‬
‫نرېېي يامنبتېېه کېېېسال ‪ .‬لکېېه ېېوال‪ ،‬چېېې بېېې لېېه خښېېتو نرېېي پويیېېه‬
‫ېو ليکېوال خبېره الفېاه او مېا‬ ‫کېسال ‪ ،‬ليکنېه بېې کل ېو نېه يغېې‪. ،‬‬
‫یوکي کابو و ډول اغيو تنس ‪ ،‬که څوک په کوي کې ميل ه کوو او ړغېه‬
‫یسي کوو او ا ړغه تېګڼو بياد نويو یه کوو‪ ،‬واړه ړغه پېر يواد او‬
‫‪۸۸۸‬‬
‫شخصېېيت سېېتا لو او غنېېسلو کېېې ېېو ډول يول لېېر ‪ ،‬نېېو لېېه ړ ېېس املېېه‬
‫کل و کايونې ا ونو یه با س ړر اړخيوه پاملرنه وکيو‪.‬‬
‫په ليکنه شعر‪ ،‬متلونو او غويه و ناوو کايونه که له و خوا ليکېوالي‬ ‫‪‬‬
‫فني او تکلې کو ‪ ،‬له بلې خوا ليکوال ړو ت ړ لوړو ‪.‬‬
‫ړرڅومره‪ ،‬چې په ړنر ن ر کې شعر وکايول شي‪ ،‬تکی ېې ال ز ېایې‪، ،‬‬ ‫‪‬‬
‫په ليکنه کې شعر کايول ليکنې يوح پياوړ کو او تېکی ويبښېي‪.‬‬
‫پېښو ړنر یياو په ړنر ن ر کېې شېعر کېايونې امکېاد پيېسا کېو ؛‬
‫لکه ‪:‬‬
‫خلکېو‬ ‫غونېس‬ ‫چېې کرېت‬ ‫ړغه زړه به له طوفانه په امېاد و‬
‫بايبر اي شي‬
‫په ليکنه کې شعر وړیيا او اړیيا له مخې کاي ا پيېسا کېو او ټېولنيو‬ ‫‪‬‬
‫بېیبېلېېو یوکېېو‪ ،‬وسېېا لو او الفېېاظو پېېه‬ ‫پيغېېا لېېې‪ ،‬و ‪ .‬پيغېېا لېېې‪،‬‬
‫مي عه و ‪.‬‬
‫سېره کېوال شېي خپېل او‬ ‫ليکوالي موق یحر کو ؛ ليکوال پېه اسېان‬ ‫‪‬‬
‫ټولنې موق له غې الي خيو کي ‪ .‬ا ډول ړنرمنس ليکوال کېېسا شېي‬
‫ولر ‪.‬‬ ‫په وه ا ډهرو مچلکو کې پوړه او لو ال‬
‫‪ ،‬کېېېېه‬ ‫مح‪،‬ېېېا او ليکېېېېوال کايلېېېه نېېېېويو فرړنګپېېېالو ال سېېېېتونووي‬ ‫‪‬‬
‫ليکېېېواالد پېېېه ټولنېېېو کېېېې ټېېېولنيوو موغېېېو ایو يامنبتېېېه کېېېوونکي او‬
‫‪.‬‬ ‫پالونکي‬
‫ليکواالد او مح‪،،‬يی په بېیبېلو خبرو کې یح‪،‬يېا او ليکنېې کېو ؛ غېه‬ ‫‪‬‬
‫ليکنېېې سياسېېي‪ ،‬اجت ېېا ي‪ ،‬ا بېېي‪ ،‬ل ېېي‪ ،‬فولکلېېوي کي او ړېېر ډول‬
‫ټولنيوه پوړه او شعوي انعکاسو ؛ شعرونه‪ ،‬متلونېه‪ ،‬وجېېو او ولچېي‬
‫پېېوړنې او یجربېېې او ړ ساينګېېه وختونېېو پېېه اوږ و کېېې پېېه ټولېېو ليکېېل‬
‫‪۸۸2‬‬
‫ډول خپلېېو ټولنېېو فرړن ې‬ ‫شېېو و موغېېوا ګېېانو ليکنېېې کېېو او پېېه‬
‫ژونس سایي‪.‬‬
‫په ټولنيوو‪ ،‬ا بي او ل ي موغو ګانو ليکوالو لپايه نويو خبرو یېر‬ ‫‪‬‬
‫اجت ا ي شعوي یوت په شېعر کېې‪ ،‬منېل‪ ،‬غېويه و نېاوو او نېويو‬ ‫څن‬
‫کو ‪.‬‬ ‫ولچي پوړنو کې ډهر انعکا‬
‫ليکواالد په ا ډول ليکنو کې ډهر ايزتتونه انعکاسو ‪ ،‬آد ل په ړنر او‬ ‫‪‬‬
‫ا بي ن ر او شعر کې ړنر یرکيبونه کايو ‪ ،‬چېې ا بېي او ړنېر ليکنېو‬
‫ايزتت ډهرو ‪.‬م‬
‫ا بي ليکنو ا جاز او تکی په ړنر یرکيبونو پوي اړه لر ‪ ،‬ن ېر ړغېه‬ ‫‪‬‬
‫وخت ړنر ګڼل کې‪ ، ،‬چې ړنر یرکيب ولر ‪ .‬ړنر او ا بېي یرکيېب پېه‬
‫ليکنېېه کېېې ل ړغېېه ېېاطفي او یخيلېېي غوټېېه ه‪ ،‬چېېې نومېېوړ مو ې ود‬
‫ماړيېېت یېېر جېېوړه‪ ، ،‬خېېو غېېه ماړيېېت ډهېېر لېېه تېېکلی او فو کېېي بڼېېه‬
‫احتوا کو که څه ړ چې ماړيت په مو ود کې پويټ و ‪.‬‬
‫؛ ړنېر یصېو ر‬ ‫په ن ر او په یېره شعر کېې ل ړنېر انبېويم ړېر اړخيېو‬ ‫‪‬‬
‫بانس ني او شا ر خيالي نيا یرمنځ يابطه جوړو ‪ .‬پېه ړنېر یصېو ر‬
‫کې کی معنو او لفکي تکی يایی شي‪ ،‬خو ړنر او ا بي یرکيب‬
‫مربه او مربه به یرمنځ یناسب يامنبته کوال شي؛ پېه ح‪،‬ي‪،‬ېت‬ ‫واز‬
‫کې ړنر یرکيب ا بي مو ود محاکات او تکی ز ایو ‪.‬‬
‫ړنېر ن ېر تېکلی‪ ،‬خېو لېه مفهېېو او مطلېب نېه ډک مطالېب لېر ‪ ،‬ېو فکېېر‬ ‫‪‬‬
‫لېېې‪ ،‬و او ېېوه موغېېوا څېېاي ‪ .‬ړغېېه و نېېا چېېې لفېېظ لېېه پلېېوه تېېکلی او‬
‫معنی له اړخه بېل بېل مو ونونه ولر ‪ ،‬ړنر ن ر نومې‪. ،‬‬
‫ړنر ن ر ليکوال په ټولنيو نکا کې ټولنيو فکر ال‪،‬ا کو ‪ .‬غه ن ېر یېه‬ ‫‪‬‬
‫یرسي ي او حکا و ن ر ړ وا ي‪.‬‬
‫‪۸۸۸‬‬
‫؛‬ ‫لړنر یرکيبونهم په شعرونو کې ډهر کاي ېسلي‬ ‫ړنر ن ر یرڅن‬ ‫‪‬‬
‫ويو کېې ډهېر ډهېر‬ ‫پښتو ا بيایو لرغېونې‪ ،‬منبنې ‪ ،‬معاصېر او نېو‬
‫‪.‬‬ ‫‪ ،‬چې بېلګې ې خويا ډهر‬ ‫کاي سلي‬
‫را په یيا سوي سوي شه‬ ‫که مې زړه‬
‫نه کيه يایه نا ‪...‬‬ ‫یېېېېېېېېېېېېېېېېېېېر ېېېېېېېېېېېېېېېېېېېوه ونه‬
‫ا‪:‬‬
‫کسويت مې صفا په صي‪،‬ل ويک شو‬
‫په ا چاکه سيېېېېېنه خوښ لکه سحر ‪...‬‬
‫‪.‬‬ ‫په ليکنه کې سرليکونو ل نوانونېوم غېويه کېول ېو بېا ايزتېته کېاي‬ ‫‪‬‬
‫ړره ليکنه نواد لر ‪ ،‬لکه ړر سي ‪ ،‬چې نو لېر ‪ ،‬ړ ېسا شېاد یح‪،‬ي‪،‬ېي‪،‬‬
‫ل ي او ا بي ليکنې خو بې نوانه نه و ؛ نواد موې ود او مطلېب‬
‫‪.‬‬ ‫حتوا اليتو‬
‫‪،‬‬ ‫نواد او سرليک ړر م‪،‬الې او کتا ړو ت ټېاکي‪ ،‬خېو شېرط ا‬ ‫‪‬‬
‫چې ړر م‪،‬الې او کتا لپايه لېومي مناسېب نېواد وټاکېل شېي‪ ،‬بيېا‬
‫م‪،‬الېېه او کتېېا یېېر ړغېېه سېېرليک النېېس وليکېېل شېېي‪ .‬تېېه نېېواد غېېويه‬
‫‪ .‬ړېر ليکنېې او کتېا ړو ېت کېه لېه نوانېه‬ ‫کتا معرفي کوونکی‬
‫تکاي ‪ ،‬مطالعه ې ړ له سرليک څخه پېليسونکي ه‪.‬‬
‫ېېېا وړوکېېېی مطلېېېب لخبېېېرم يتېېېتينی‬ ‫نېېېواد ړېېېر مطلېېېب کېېېه لېېېو و‬ ‫‪‬‬
‫‪ .‬نواد لوستونکي او مطلب یېرمنځ پيوسېتود ټکېی‬ ‫څرګنسونکی‬
‫ېېو‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬نېېواد ېېا سېېرليک مخاطېېب یېېه جذبېېېسو اصېېلي المېېل‬
‫‪ .‬ېېو یح‪،‬يېېا پېېه‬ ‫یح‪،‬ي‪،‬ېېي م‪،‬ېېالې نېېواد ټېېول ا ېېر یېېوت بيېېانوونکی‬
‫نواد برجچته کې‪. ،‬‬
‫‪۸۸4‬‬
‫‪ ،‬چېې موغېوا مېتی لې‪ ،‬ونکېی پيغېا‬ ‫کېې‬ ‫نواد اړ يت پېه‬ ‫‪‬‬
‫وسيله ه‪ .‬کېه غېواړو ېو شېی‪ ،‬ېو نېو ‪ ،‬ېو ېا او ېوه ليکنېه بېا ايزتېته‬
‫معلومه شي الزمه ه په زړه پوي او یيا نواد ولر ‪،‬‬
‫و موغوا منبپانګې برجچته کولېو تېه اليه ه‪.‬‬ ‫نواد اړ يت‬ ‫‪‬‬
‫نواد اړ يت له بېل ړېر څېه نېه تېکايه‬ ‫په ټولنيوو او یح‪،‬ي‪،‬ي ليکنو کې‬
‫او ايزتت لر ‪.‬‬
‫نواد ډهر ډولونه لر ؛ لکه ‪ :‬لنډ نواد‪ ،‬فيرني ېا کرېسايه لیجېايیيم‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫متحسال ال او یکراي ‪ ،‬ا بي او ړنر ‪ ،‬پوتتنيو‪ ،‬څېينيو‪ ،‬مویي او نېوي‬
‫‪...‬‬
‫ېېېو څېينېېېېو م‪،‬ېېېالې نېېېواد لېېېه ټولېېېو م‪،‬ېېېالو بېېېا ايزتېېېته و ‪ ،‬کېېېه‬ ‫‪‬‬
‫انګينې لر ‪ ،‬برجچته و ‪ ،‬معرفی کوونکی موغوا و ‪ ،‬مت رکو او‬
‫موغوا معرفي کو ‪.‬‬ ‫پياوړ و ‪ ،‬پوړه لې‪ ،‬و ‪ ،‬اول ال‬
‫ېېېومي ډول ېېېو څېينيېېېو ا ېېېر لم‪،‬الېېېهم‪ ،‬آد کتېېېا لېېېه النېېېس برخېېېو‬ ‫پېېېه‬ ‫‪‬‬
‫جوړهسال شي‪:‬‬
‫ل نواد‪ ،‬م‪،‬سمه‪ ،‬مت لموغوا سپينهم‪ ،‬نتيجه او ماخذونه م‬
‫سه برخه ه؛ له ډهره پخوا په‬ ‫یح‪،‬ي‪،‬ي ا ر ا م‪،‬الې‬ ‫سر وه لم‪،‬سمهم ړ‬ ‫‪‬‬
‫ليکل شو ‪ .‬په م‪،‬سمه کېې‬ ‫یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الو کې مروجې و ‪ ،‬خو کله نه‬
‫ليکوال با س خپل کاي ړسفونېه معرفېي کېي ‪ ،‬سېتونو با ېس پېه مع‪،‬ولېه‬
‫یوګه په کې حل شي‪ ،‬آد ينې اصطیحات ړ په م‪،‬سمه کې یرېر ح شېي‪.‬‬
‫‪ .‬په م‪،‬سمه کېې پېایې‬ ‫نواد او موغوا یرمنځ ايیباطي پل‬ ‫م‪،‬سمه‬
‫کاي شيوه‪ ،‬ميتو ‪ ،‬برخې او حل الي په ګویه کې‪. ،‬‬
‫ېېسه برخېېه ه‪ .‬موغېېوا او مېېتی‬ ‫موغېېوا ېېا مېېتی؛ څېينېېېو م‪،‬ېېالې‬ ‫‪‬‬
‫م‪،‬الې اصلي مو ود جوړو ‪ .‬مو ود با ېس ياوسېپيل شېي؛ ليکېوال‬
‫‪۸۸5‬‬
‫‪ ،‬ټولېه خېواي‬ ‫یح‪،‬يا کاي م‪،‬الې مو ود په سپيلو پوي اړونس‬

‫‪.‬‬ ‫و موغوا غويه سپيل او يالوڅول‬ ‫ليکوال‬
‫ومي مونسنو یه نتيجه وا ي‪ .‬نتيجه م‪،‬ېالې ېا‬ ‫په م‪،‬اله ا یح‪،‬يا کې‬ ‫‪‬‬
‫حل کيلېي ه‪ .‬پېه نتيجېه کېې ټولېه مېتی څېينېه ايیېامو لېه مخېې‬ ‫یېو‬
‫حچابې‪ . ،‬نتيجه ړنر ل نېه ه‪ ،‬چېې اصېلي پيغېا پېه کېې ياټېول شېو‬
‫و ‪.‬‬
‫ماخذونه ړ په معاصرو څېينو کې اړ يت لېر ‪ ،‬ړغېه ماخېس اړ يېت وړ‬ ‫‪‬‬
‫‪ ،‬چې زموږه کاي موغوا ال برجچېته او غېويه کېي ‪ .‬یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬ېالې‬
‫بې ماخذونو نه و ‪ .‬ماخذونه مختلف ډولونو بانس کايول کې‪. ،‬‬
‫‪۸۸6‬‬
‫‪ -۹-2‬د دويم څپرکي پوښتنې‪:‬‬

‫لېېي کېېينیيه‬ ‫او غېېه فېېی یېېه څنګېېه ليکنېېې‬ ‫ليکېېوالي څېېه ډول فېېی‬ ‫‪)1‬‬
‫وا ي؟‬
‫څنګه په ليکنه کې له یېروینو اد ژغويال شو؟‬ ‫‪)2‬‬
‫ړنر ن ر‪ ،‬یح‪،‬يا او یخليا څه یه وا ي؟‬ ‫‪)3‬‬
‫که وغواړو مچلکي ليکنه وکيو الزمه ه کومو ټکو یه پاملرنه وکيو؟‬ ‫‪)4‬‬
‫غ يرونو‪ ،‬نومونو‪ ،‬صفتونو‪ ،‬یيسونو او فعلونو پر ا کايول زموږ‬ ‫‪)5‬‬
‫په فني کېسو او ته کېسو کې څه يول لر ؟‬ ‫ليکوال‬
‫له خپلې ژبې یه له نويو ژبو ياغلي لغتونېه لېه کېومې یا ېس النېس ج ې‬ ‫‪)6‬‬
‫کې‪ ،‬؟‬
‫و نا اوليک یرمنځ ولې یوپير شته ؟‬ ‫‪)7‬‬
‫النس لغتونو يست او نا يست صويت وليکئ‪.‬‬ ‫‪)8‬‬
‫واخيچت‪.‬‬ ‫لکويه‪ ،‬ل ويه پکوي کې‪ ،‬لکتابه مې ال‬
‫لېېه یاسېېره‪ ،‬لتاسېېره‪ ،‬پېېه یاپچېېې‪ ،‬پتېېا پېېه سېېې‪ ،‬مېېا بهېېره غرمېېه پلېېوږه یېرولېېه‪،‬‬
‫آس انتې کتل‪...‬‬
‫په وه ل ي ليکنه کې ل کرې‪ ،‬کښې‪ ،‬کېې‪ ،‬کخېې ‪ ...‬کېو ډول یېه یېرجيح‬ ‫‪)9‬‬
‫ويکوئ او ولې؟‬
‫اوسېېني ليکېېسو پېېه برخېېه کېېې غټېېه سېېتونوه ړېېر فېېوني لپېېايه ګېېرافي‬ ‫‪)11‬‬
‫او که نوي څه ؟‬ ‫نرتوالی‬
‫مڼېېه او یرخېېه کل ېېو پېېه مېېنځ کېېې زوي او کېېه زويکېېي یفېېاوت شېېته او‬ ‫‪)11‬‬
‫ليکل کې‪ ،‬کنه؟‬
‫‪۸۸۰‬‬
‫وا ي‪ ،‬چې پښتو ژبه وه یصر في ژبه ه‪ ،‬غه خبره زموږ په ژبه کېې ولېې‬ ‫‪)12‬‬
‫ډهره مه ه ه؟‬
‫نو او فعل په صر څومره پوړې‪،‬ئ؟‬ ‫‪)13‬‬
‫کې تو کل و او تل چته ج لو کايول څه اړ يت لر ؟‬ ‫په ليکوال‬ ‫‪)14‬‬
‫که ېو ليکې وال غېواړ ړېره شېيبه لېه خپېل مچېلک سېره مينېه وکېي ويیېه‬ ‫‪)15‬‬
‫اليمه ه څه وکي ؟ او څو شياد په نکر کې ولر ؟‬
‫په ليکنه کې شعر‪ ،‬متلونو او غويه و ناوو کايول څه اړ يت لر ؟‬ ‫‪)16‬‬
‫په وه ليکنېه کېې شېعر وړیيېل او اړیيېا لېه مخېې څنګېه کېاي ېا پيېسا‬ ‫‪)17‬‬
‫کو او څنګه امکاد لر ؟‬
‫ېېېېېو بيېېېېېت پېېېېېه ېېېېېوه لنېېېېېډه ړنېېېېېر ليکنېېېېېه کېېېېېې یفچېېېېېير کېېېېېيئ‪.‬‬ ‫النېېېېېس‬ ‫‪)18‬‬
‫پېه پيېر کېې بېه څېه زهرمېې‬ ‫یېر کېي پېه غفلېت کېې‬ ‫ر‬ ‫وان‬
‫محرر کي ‪...‬‬
‫متل څنګه او څه لپايه په ليکنه کې کايولی شو؟‬ ‫‪)19‬‬
‫ېېا کېېې‬ ‫غېېه متېېل کېېايول پېېه ک ېو‬ ‫‪ ،‬پېېر سېېر الي لېېر ؛‬ ‫کېېه غېېر لېېوړ‬ ‫‪)21‬‬
‫مناسبت لر ؟‬
‫په ليکنه کې ل غويه و ناووم ياوړل څه اړ يت لر ؟‬ ‫‪)21‬‬
‫ړنر یرکيب څه یه وا ي؛ یعر ف ې کيئ؟‬ ‫‪)22‬‬
‫ړنر یرکيب شېعر او ن ېر پېه لفکېي برخېه کېې ډهېر کېايول کېې‪ ، ،‬کېه پېه‬ ‫‪)23‬‬
‫معنو ؟‬
‫آ ا یاسو په و ن ر کې څو ړنر یرکيبونه کايولی شئ؟‬ ‫‪)24‬‬
‫و‪ ،‬وه‪ ،‬ي بيتونه چې ړنر یرکيبونه په کې ياغلي و ‪ ،‬ياوړئ‪.‬‬ ‫‪)25‬‬
‫‪۸۸۱‬‬
‫؟‬ ‫کې ړنر ن ر ليکوال څوک‬ ‫په معاصر ا‬ ‫‪)26‬‬

‫کيچېه‪ ،‬یوبېة النصېوح پېه‬ ‫ل غنچه يوه م‪ ،‬ګن پښتو‪ ،‬آ خېاد او يخېان‬ ‫‪)27‬‬
‫کو ليکوالو پوي اړه لر ؟‬
‫؟ نومونه ې واخلئ‪.‬‬ ‫ړنر لیرسي ي او حکا و م ن ر بېلګې کومې‬ ‫‪)28‬‬
‫؟‬ ‫آ ا طنو ا سکونډنه شکل له پلوه ړنر ن ر و ډول‬ ‫‪)29‬‬
‫پښتو شعر په بېیبېلو ويو کې ړنر یرکيب استع ال په کومه ويه‬ ‫‪)31‬‬
‫وي ياواخلئ‪.‬‬ ‫‪ ،‬وه وه بېلګه ې له ړر‬ ‫کې ډهر شو‬
‫په وه ليکنه کې سرليک ياوړل څه ايزتت لر ؟‬ ‫‪)31‬‬
‫‪ )32‬سرليک ل نوادم څه یه وا ي؟‬
‫‪ )33‬و نواد په ټاکلو کې کومو ټکو یه ايزتت ويکول کې‪ ،‬؟‬
‫‪ )34‬نواد ا سرليک اړ يت په برخه کې څومره پوړې‪،‬ئ؟‬
‫‪ )35‬نواد څومره ډولونه لر ؟‬
‫‪ )36‬څېينيو نواد کومې انګينې لر ؟‬
‫‪ )37‬و څېينيو ا ر له څو برخو جوړه‪ ،‬؟‬
‫‪ )38‬و نواد څو یعر فونه يا واخلئ‪.‬‬
‫‪ )39‬سر وه څه یه وا ي‪ ،‬ا ر کومه برخه ه؟‬
‫‪ )41‬و تې م‪،‬سمې تېګڼې په څو ډوله ؟‬
‫‪ )41‬متی څېينه ا ياسپينه و یح‪،‬ي‪،‬ي ا ر کومه برخه ه؟‬
‫‪ )42‬متی ا موغوا سپيل او څېيل کومې الي لر ؟‬
‫؟‬ ‫‪ )43‬په متی کې یح‪،‬يا موغوا څه ډول او په څو ډوله یفچيره‪،‬‬
‫‪ )44‬و یح‪،‬ي‪،‬ي ا ر نتيجه څنګه ليکی شو؟‬
‫‪۸۸۹‬‬
‫نتيجه مع والً څو برخې لر ؟‬ ‫‪)45‬‬

‫‪ )46‬ولې و یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الې په پا کې نتيجه ليکو؟‬
‫‪ )47‬ماخذونه څه یه وا ي؟‬
‫؟‬ ‫‪ )48‬څېينيوو م‪،‬الو او کتابونو ماخذونه په څو ډوله ليکل کې‪،‬‬
‫‪۸4۷‬‬
‫‪ -١۱-2‬د دويم څپرکي ماخذونه‬

‫وزايت‪.‬‬ ‫‪ -۸‬یرآنکر ‪ .۸۸۱۷ .‬ال سپايه‪ .‬سويه ب‪،‬ره‪ .‬کابېل‪ :‬اطی ېایو او فرړنې‬
‫مطبعه‪.‬‬ ‫بيه‪،‬ي خپرونه ‪ .‬آزا‬
‫‪ -2‬ايسطو‪ .۸۸6۷ .‬فی شعر‪ .‬یهراد‪ :‬طوسي خياباد فر وسي‪.‬‬
‫‪ -۸‬الفېېت‪ ،‬ګېېل پاچېېا‪ .۸۸6۷ .‬غېېويه ن رونېېه‪ .‬کابېېل‪ :‬پښېېتو ټولنېېه‪ .‬مطبو ېېایو‬
‫مچت‪،‬ل ي است‪ .‬ولتي مطبعه‪.‬‬
‫یمېېېه يشېېېا‬ ‫‪ -4‬الېېېف جانېېېه‪ ،‬مېېېېرمی‪ .۸۸۱۱ .‬اوسېېېني ليکېېېوال‪ .‬کنېېېسړاي‪:‬‬
‫‪ -5‬اح ېېېس ‪ ،‬فېېېانو ‪ ،‬و واح ېېېس و جاو ېېېسه‪ .۸۸۱۱ .‬نېېېواد نو چېېېی‪ .‬کابېېېل‪:‬‬
‫انترايات يسالت‪.‬‬
‫يو ېېش يانېېي پېېه شېېعر کېېې سياسېېي او اجت ېېا ي‬ ‫‪ -6‬اميېېر ‪ ،‬فرزانېېه‪.۸۸۹۸ .‬‬
‫افکايو ړنر انعکا ‪ .‬کابل‪ :‬کابل پوړنتود ماسټر یيو ‪.‬‬
‫‪ -۰‬الفت‪ ،‬ګل پاچا‪ .۸۸۸۱ .‬ليکوالي‪ .‬امېی او انرېا‪ .‬پېښېوي‪ :‬يفعېت کتابخانېه‪.‬‬
‫ناصرباغ يوډ‪.‬‬
‫‪ -۱‬بابا‪ ،‬بسالرح ی‪ .۸۸۱۷ .‬واد‪ .‬پېښوي‪ :‬حيات ابا ‪ .‬صبا خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫‪ -۹‬بينېېېوا‪ ،‬بېېېسالرو ‪ .۸۸۱۹ .‬زړه خوالېېېه ل و ېې چېېېا م کنېېېسړاي‪ :‬يوړيېېېال‬
‫ک پيوټر ا ايه‪.‬‬
‫لومېېو‬ ‫‪ -۸۷‬بينېېوا‪ ،‬بېېسالرو ‪ .‬پښېېتو متلونېېه‪ . ۸۸5۱ .‬کابېېل‪ :‬افغانچېېتاد‬
‫اکاډمی‪ .‬ولتي مطبعه‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬بابا‪ ،‬بسالرح ی‪ ۸۸56.‬واد کابل‪:‬پښتو ټولنه‪ .‬ولتي مطبه‪.‬‬
‫بېېسالحا ‪ ،‬ملېېک الرېېعرا‪ ۸۸45 .‬انرېېا م‪،‬ېېاالت‪ .‬کابېېل‪:‬‬ ‫‪ -۸2‬بيتېېا ‪ ،‬اسېېتا‬
‫ماليې وزايت خپرونه‪ .‬ولتي مطبعه ‪ ۸۸۷ .‬پرله پچې ګڼه‬
‫‪۸4۸‬‬
‫‪ -۸۸‬بېېويګی‪ ،‬پوړانېېس مح ېېس طېېاړر‪ .۸۸۱۷ .‬کېېاڼي کرتېېې لم‪،‬الېېهم‪ .‬پېښېېوي‪:‬‬

‫ړویک ک پيوټر مطبعه‪.‬‬
‫‪ -۸4‬پنېېول ‪،‬ړربېېرت ل الهېېا ژبېېاړه م‪ .۸۸۱۹.‬پښتوګرامر‪.‬کابل‪:‬صېېس ‪،‬ي خپرنسو ېېه‬
‫‪ -۸5‬ی‪ ، ،‬ډاکټر‪ ۸۸4۹ .‬کال‪ .‬پښتو فعلونه‪ .‬کابل‪ :‬کابل پوړنتود‪ .‬نررات‪.‬‬
‫‪ -۸6‬یازو ‪ ،‬بساهلل‪ .۸۸۱۸ .‬ړوايګفتاي‪ :‬ربچتاد‪ .‬چا مطبعه مکه مکرمه‪.‬‬
‫‪ -۸۰‬حبيبي‪ ،‬پوړانېس بېسالحی‪ . ۸۸5۰ .‬پښېتو چېاپي آ ېاي پېه وو یېېرو پېي ېو‬
‫کې ‪ .‬کابل‪ :‬اطی ایو او کلتوي وزايت‪ .‬ولتي مطبعه ‪.‬‬
‫‪ -۸۱‬حبيبي‪ ،‬بسالحی‪ .۸۸۰5 .‬پښتو چاپي آ اي په وو یېرو پيي و کېې‪ .‬کابېل‪:‬‬
‫اطی ایو او کلتوي وزايت‪ .‬پښتو پرمختيا او پياوړیيا مرکو‬
‫‪ -۸۹‬ح‪،‬پېېېېېال‪ ،‬مح ېېېېېسآجاد ‪ .۸۸۱۷‬مچېېېېېت‪،‬بل لمجلېېېېېهم و ېېېې کېېېېېال‪ ۸۸ .‬او ‪۸4‬‬
‫کلچيکچود‪ .‬پېښوي‪ :‬جهانګير آبا ‪ ،‬ج رو ‪.‬‬
‫یح‪،‬يېا ي لېو‬ ‫‪ -2۷‬حافظ نيا‪ ،‬ډاکټر مح سيغېا‪ .۸۸۱۰ .‬م‪،‬سمېه ا بېر يو‬
‫انچانی‪ .‬ا راد‪ .‬یهراد‪ :‬سازماد مطالعه و یسو ی کتېب لېو انچېانی‪ .‬انرېګاه‬
‫س ت‪ .‬مرکو یح‪،‬يا و یوسعه لو انچانی‪.‬‬
‫‪ -2۸‬خټک‪ ،‬ډاکټر يا ولي شاه‪ .۸۸۱۷ .‬کاڼي کرتې‪ .‬ړویک ک پيوټر ‪.‬‬
‫‪ -22‬خټک‪ ،‬خوشحال‪ .۸۹52 .‬واد للومي چا م‪ .‬پېښوي‪ :‬یصه خوان ‪.‬‬
‫‪ -2۸‬خو رېېکی مح سصېېابر‪ .‬فونولېېوژ – مويفولېېوژ ‪.۸۸۹2.‬ننګرړېېاي‪:‬ختيځ‬
‫خپرنسو ه ټولنه ‪.‬جیل کوټ ‪.‬‬
‫‪ -24‬خيال بخاي ‪ ،‎‬ډاکټر سيس کي شېاه‪‎.۳۱۳۱‎.‬رحمان ‪‎‬وهنها ‪‎.‬ووراهرا‪‎‬وانوه‪‎‬‬
‫حيدر يوډ‪ .‬يح ی ا بي جرګه‪.‬‬
‫‪ -25‬چ تېېېو‪ ،‬مح سیچېېېي ‪ .۸۸۱۰ .‬پښېېېتو ليکېېېسو او فېېېوني کي ليکنېېېې‬
‫یرمنځ یوپيرونه‪ .‬کابل‪ :‬کابل پوړنتود ل ي مجله‪ ،‬و ه ګڼه‪.‬‬
‫‪۸42‬‬
‫‪ -26‬وانېېېی‪ ،‬لېېېي‪ .۸۸۰۰ .‬ړنېېېر نو چېېېنسه ګېېېی و نامېېېه نګېېېاي ‪ .‬ا ېېېراد‪ :‬یهېېېراد‪.‬‬
‫انرګاه ولتی‪ .‬خياباد شهر‪ .‬مطبعه سها ‪.‬‬
‫ا ېېر ل ېېی‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ېېی‪.‬‬ ‫‪ -2۰‬يشېېيا‪ ،‬پوړانېېس مح ېېس حچېېی‪ .۸۸۱2 .‬طېېرز نګېېاي‬
‫کابل‪ :‬کابل پوړنتود‪ .‬نررایو ي است‪.‬‬
‫‪ -2۱‬يتېېتيی‪ ،‬پوړانېېېس صېېېس ا اهلل‪ .۸۸۰2 .‬پښېېېتو ګرامېېېر‪ .‬پېښېېېوي‪ :‬خيبربېېېازاي‪.‬‬
‫ونيويستي بک ا جنچي‪.‬‬
‫‪ -2۹‬يفي ‪ ،‬حبيب اهلل‪ .۸۸6۷ .‬افغاد ا ‪ .‬کابل‪ :‬کابل پوړنتېود ژبېو او ا بيېایو‬
‫پوړنبی‬
‫‪ -۸۷‬يوړي‪ ،‬صس ا‪ . ۸۸6۷ .‬ا بي څېينې‪ .‬ننګرړاي‪ :‬ننګرړاي پوړنتود تېوونې‬
‫او يوزنې پوړنبی‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬يوړېېي‪ ،‬کانس ېېس اکاډ چېېی مح ېېس صېېس ا‪ .۸۸۱5 .‬شېېعر پېننسنېېه‪ .‬کابېېل‪:‬‬
‫ص ي ا بي ټولنه‪.‬‬
‫وکتوي‪ .۸۸۱2 .‬پښتو نحوه‪ .‬پېښوي‪ :‬سېاپي څېينېو او‬ ‫‪ -۸2‬زيغونه‪ ،‬پوړنسو‬
‫پراختيا مرکو‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬زغ ‪ ،‬اح سشاه‪ .۸۸۹۷ .‬ړنر ن ر‪ .‬کابل ‪ :‬کابل پوړنتود‪ ،‬ناچا ا ر‪.‬‬
‫‪ -۸4‬زغ ‪ ،‬اح سشاه‪ .۸۸66 .‬ا ليکوال او ا څېينې‪ .‬کابل‪ :‬نررایو ي اسېت‪.‬‬
‫چا او خپرونو ولتي ک يټه‪.‬‬
‫‪ -۸5‬ز ېېاي‪ ،‬ډاکټرمجاوياح ېېس‪ ۸۸65 .‬کېېال‪ .‬پښېېتو پښېېو ه‪ .‬ننګرړېېايپوړنتود‬
‫خپرونه‪.‬‬
‫‪ -۸6‬ز وي‪ ،‬پوړانس ز ويالس ی‪ .۸۸۹۷ .‬پښېتو ا بيېایو یېاي و لاوسېنی ويه م‪ .‬جېیل‬
‫آبا ‪ .‬ساپي نررات‪ .‬مخابرایو څلويالي ‪.‬‬
‫ويه‪.‬‬ ‫‪ -۸۰‬ز ېېوي‪ ،‬ډاکټېېر ز ويالېېس ی‪ .۸۸۹۷ .‬پښېېتو ا بيېېایو یېېاي و اوسېېن‬
‫پېښوي‪ :‬پښتونخوا‪ .‬ساپي ېينو او پراختيا مرکو‪ .‬ايبا يوډ‪.‬‬
‫‪۸4۸‬‬
‫‪ -۸۱‬ز ېېېوي‪ ،‬پوړانېېېس وکتېېېوي ز ويالېېېس ی‪ .۸۸۹۷ .‬پښېېېتو ا بيېېېایو یېېېاي و ل‬

‫ويهم‪ .‬پېښوي‪ :‬ايبا يوډ‪ .‬ساپي پښتو څېينو او پراختيا مرکو‪.‬‬ ‫اوسن‬
‫‪ -۸۹‬ز وي‪ ،‬پوړانسډاکټر ز ويالس ی‪ .۸۸۹۷ .‬پښتو ا بيایو یاي و اوسنی ويه‬
‫ل يهي چا م‪ .‬پېښوي‪ :‬ساپي پښتو څېينو او پراختيا مرکو‪.‬‬
‫‪ -4۷‬سلي ي‪ .۸۸۱۱ .‬اوسنی ليکېوال ل و ې چېا م‪ .‬کنېسړاي‪ :‬صېحا نرېرایي‬
‫مؤسچه‪.‬‬
‫‪ -4۸‬ش يچا‪ ،‬کتر سېيرو ‪ .۸۸۱۸ .‬انېواا ا بېي‪ .‬يهېي چېا ‪ .‬یهېراد‪ :‬طوسېي‬
‫خياباد فر وسي‪.‬‬
‫‪ -42‬شيرزا ‪ ،‬پوړن ل مح ېسآیا‪ .۸۸۱4 .‬ا بېي فنېود‪ .‬کابېل‪ :‬تېوونې او يوزنېې‬
‫پوړنتود‪ .‬سيسج ال ا بيی ک پيوټر خسمتونو چاپخونه‪.‬‬
‫‪ -4۸‬شيسا‪ ،‬کاظ خاد‪ .۸۸۱4 .‬واد ‪ .‬پېښوي‪ :‬انش خپرنسو ه ټولنه ‪.‬‬
‫‪ -44‬فر سونفر‪ ،‬مح سيغا‪ .۸۸۱۰ .‬ګل واژه ړا سخی‪ .‬ا ېراد‪ :‬مرېهس‪ .‬مطبعېه‬
‫ملي ا راد‪.‬‬
‫‪ -45‬یېېېېو ‪ ،‬پوړانېېېېس وکتېېېېوي بېېېېسال‪،‬يو ‪ .۸۸۱۹ .‬شېېېېعر چيبچېېېېت‪ .‬کابېېېېل‪:‬‬
‫انترايات سعيس‪.‬‬
‫یح‪،‬يا ي لېو اجت ېا ی‪.‬‬ ‫‪ -46‬ر انی‪ ،‬پوړنوال ر ت اهلل‪ .۸۸۱۹ .‬يو‬
‫‪.‬‬ ‫‪ .‬کتا فروشي فرړن‬ ‫کابل‪ :‬انترايات فرړن‬
‫‪ -4۰‬غني‪ ،‬غني خاد‪ .۸۸64 .‬کليات‪ .‬کابل‪ :‬یومونو او یبا لو وزايت‪ .‬نرېرایو‬
‫ي است‪.‬‬
‫‪ -4۱‬مانسګاي يوزنامه ‪ ۸۸۹۸‬کال‪ ۸2 .‬ګڼه‪.‬‬
‫‪ -4۹‬ما کوفچکی‪ ۸۸6۸ .‬کال‪ .‬يبايه ا بيات‪.‬‬
‫‪ -5۷‬مومنس‪ ،‬بسالح يس‪ .۸۸۱۸ .‬کليات‪ .‬پېښوي‪ :‬انش خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫‪ -5۸‬مومنېېېس‪ ،‬بسالح يېېېس‪ .۸۸۱۸ .‬ېېېواد‪ .‬پېښېېېوي‪ :‬یصېېېه خېېېوان ‪ .‬انېېېش‬
‫‪۸44‬‬
‫ډولونېه‪ .‬کابېل‪:‬‬ ‫‪ -52‬ړاش ي‪ ،‬څېينوال سېيسمحی الېس ی‪ .۸۸۱۹ .‬ن ېر ا‬

‫لومو معاونيت ‪ .‬پښتو څېينو ني وال‬ ‫لومو اکاډمی‪ .‬برر‬ ‫افغانچتاد‬
‫مرکو‪.‬‬
‫‪ -5۸‬ړویک‪ ،‬مح ېس‪ . ۸۸56 .‬پټېه خوانېه لڅلېوي چېا م کابېل‪ :‬کابېل پوړنتېود‪.‬‬
‫لومو پوړنبی‪.‬‬ ‫ا بيایو او برر‬
‫‪ -54‬ړېوا مېېل‪ ،‬سېېرمح‪،‬ا زل ېېی‪ .۸۸۹۷ .‬پښېېتو ن ېېر ایېېه سېېوه کالېېه‪ .‬و ې‬
‫چا ‪ .‬کابل‪ :‬کلوله پرته‪ ،‬انش خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫‪۸45‬‬
‫درېيم څپرکی‬
‫‪ -3‬امالاو انشاء‬
‫پيليزه ( مدخل)‪:‬‬
‫آيه او اساسي خبره‪ ،‬ل امیء او انراءم په بحث پوي اړه لر ‪.‬‬ ‫ليکوال‬
‫پېه امېیء او انرېاء کېې ياخېي؛ عنېې ليکنېي‬ ‫ټولې ليکنې که ا بي ا غير ا بېي‬
‫آ اي له وه سره امیء او انراءله ا ر نري ویی ؛ ړرومرو به ېا پېه امېیء او ېا‬
‫انراء پوي یياو لر ‪.‬‬
‫په غه فصل کې ل امیء لغو او اصطیحي پېونسنهم چې ل کل ېو سې یلفېظ‪،‬‬
‫کل و په ليکنه کې ګرامر یوا ېسو مرا ېایول‪ ،‬کل ېو او یرکيبونېو سې ليکېل‪،‬‬
‫کل و په ليکنه کې امکاد یر حسه اشتبا مخېه نيېول‪ ،‬پېه پښېتو ژبېه کېې نفېې او‬
‫نهې کل و جی ليکل‪ ،‬پښتو ژبې خانګيو یويو پر ا کايول او ‪...‬م‬
‫ينېې او‬ ‫انراء اصل‪ ،‬انراء په ليکلو کې يغاونيو یېوکي‪ ،‬انرېاء جوړتېت‪،‬‬
‫ستونووي انراء ليکلو لتونه‪ ،‬په انراء کې بهرنيو کل و کايونې اړیياو ‪،‬‬
‫ډولونه او ‪...‬‬
‫انرېاء پېوي اړونېېس شېيانو بانېس پېېه وړ او مناسېب ډول خبېر کېېې‪ ،‬او لکېه نېېويو‬
‫څپرکو غونس لنډ و‪ ،‬پوتتنې او ماخذونه به ړ که خسا کول تکايه شي‪.‬‬
‫الف‪ -‬امال‪Dictation :‬‬ ‫‪-١-3‬‬

‫نېو چېا پېه ل‪۸4‬م کېې يا ېي ‪ :‬لل‬ ‫لومېو اکېاډم‬ ‫پښتو‪ -‬انګليچي یېامو ‪،‬‬
‫امیء ل‪imla‬م تځ‪ Dictation-Spelling . -‬یه وآ ي‪.‬مم ل‪۸4 : ۹‬م‬
‫‪۸46‬‬
‫په پښتو ژبه کې نوږ لجنپم له پلوه مؤنث لتبينهم نومونو ډله کې ياخي؛ لکه‪:‬‬
‫‪ ،‬چې امیء ربي کل ه ه‪ ،‬په پا کې ړ وه ړ‬ ‫ليی‪ ،‬امر کا‪ ،‬امیء او ‪ ....‬سره له‬
‫لر ‪ ،‬خو په پښتو ژبه کې په الف یلفظ کې‪. ،‬‬
‫په خينو نويو یاموسونو کې وا ي‪ :‬للامیء ل‪imla‬م تځ‪ – -‬ډکول ‪ -2‬ليک و ‪،‬‬
‫کل و ليکلو یوا س‪.‬مم ل ‪ ۸۰ :۸6‬م‬
‫‪ ،‬کېېه ل‬ ‫کل ېېو ليکلېېو یوا ېېس نېېه‪ ،‬بلکېېې ج لېېو ليکلېېو یوا ېېس او الي‬
‫‪.‬‬ ‫‪Dictation‬م ج لو ليکلو یوا س‬
‫يس‪ ،‬جلس اول ‪ ،‬په ل‪2۸2‬م مو کېې ياخېي‪ :.‬لل امېیء‪ -‬مېل‪[ .‬ا] لام‬ ‫فايسي‬ ‫فرړن‬
‫و مطلب ی‪،‬س رول لو لم چې ړغېه ېې وليکېي او ړغېه مطېب چېې‬ ‫ډکول‪ ،‬بل چایه‬
‫يسېتې ليکنېېې الي‪.‬مم ل‪:26‬‬ ‫کل ېو‬ ‫معلې ېې ووا ېي او شېاګر ېې وليکېي او ړې‬
‫‪2۸۸‬م‬
‫کله لمهلت ويکولېو‪ ،‬کتېه کولېو پېه معنېا ړې ياغلېې‪ ،‬خېو چېې الېه امېیء سېره‬
‫یامل لسوچم وړه خبره ه‪.‬‬ ‫څومره سر لګو‬
‫کې يا ي‪ :‬لل االمیء ‪:‬‬ ‫يچی مت‪،‬ي زا ه یاليفي یامو‬ ‫په ل ربي‪-‬فايسيم نومې‬
‫مهلېېت ا د‪ ،‬کتېېه کېېر د ېېا امکېېی – کتېېه کېېر ‪ .‬املېېی لېېه – مهلېېت ا ‪-‬مم ل‪:2۹‬‬
‫‪۸۱‬م‬
‫و ې شېخل لېه لېوي مېوږ ېا ړغېو یېه پېه‬ ‫امیء‪ :‬یا‪ ،‬مېا معلې ‪ ،‬ړ ساينګېه‬
‫‪ ،‬خېو مه ېه ا ه‪ ،‬چېې نېويو یېه څېه‬ ‫يست ډول څه و ل او نويو لېه خېوا ليکېل‬
‫پېوړې لېه‬ ‫ې موږ یه وا ي تېه یلفېظ‪ ،‬ګرامېر اصېولو او ليکنې‬ ‫وا و او ا نوي‬
‫مخې و ‪.‬‬
‫لغتاً مهلت ويکولو او ډکولو یه وا ي او اصطیحاً لخپلې ا بل خبر پېه تېه ډول‬
‫‪.‬م‬ ‫ليکل‬
‫و ليکوال په و نا‪ :‬لل امیء په لغت کې مهلت ويکولو‪ ،‬نډولو او ډکولو یه وا ي‬
‫و ليک بل یه وا ي او ړغېه ېې ليکېي‬ ‫یه وا ي‪ ،‬چې و سي‬ ‫او په اصطیح کې‬
‫‪۸4۰‬‬
‫ېو څېه وا ېي او بېل ړغېه و ېل و نېا‬ ‫او کله پر ړغه ليک ړ اطییې‪ ، ،‬چې ېو سېي‬
‫ليکي‪.‬م ل‪2 :۰‬م‬
‫ډهر له اسې فکر کې‪ ، ،‬چې امیء للېومي شېخلم لېه خېوا ل و ې شېخلم ېا‬
‫‪ .‬ا چېېې لېېومي شېېخللمتکل م بېېه‬ ‫اشخاصېېو یېېه څېېه و ېېل او آد کتېېه کېېول‬
‫موغوا په برخه کې معلومات لر او کنه ؟ ا ړ وه خبره ه‪ ،‬خو که ا ومنو ل چې‬
‫م بيا ا موغوا يوتانه کې‪ ، ،‬چې‬ ‫خپلې ا بل خبر نويو یه و ل او ا ليکل‬
‫لمېېتکل م امېېیء موغېېوا پېېه برخېېه کېېې معلومېېات لېېر ‪ .‬و ې او يهېېي شېېخل‬
‫يسېت یلفېظ لېه‬ ‫مطرح کې‪ ، ،‬که ل خپلې ا بل خبر ‪ ،‬نويو یه و ل کېو ‪،‬چېې‬
‫مخې و ؛ امیء ه‪.‬م‬
‫‪،‬‬ ‫او اول او و ې ړې ‪ .‬ح‪،‬ي‪،‬ېت ا‬ ‫لته لومي ‪ ،‬و ې او يهېي شېخل مطېرح‬
‫‪ .‬پېه امېیء کېې مه ېه خبېره لليکلېوم ه‪،‬‬ ‫چې امیء په ليکنه کېې ېو مهې اصېل‬
‫عنې ړغه څېه چېې ونېه ليکېل شېي امېیء نېه ه؛ نېويو یېه کتېه کېول امېیء اصېل‬
‫شرط چې نوي ې وليکي‪.‬‬ ‫جوړو ‪ ،‬خو په‬
‫اسې و ل کې‪ ، ،‬که څوک له انه څه نری ليکلی‪ ،‬مګر بل چېا ليېک لېه مخېې‬
‫ې ن‪،‬لولی شي‪ ،‬غه ن‪،‬ل یول ا کاپي کولو یه امیء نه و ل کې‪. ،‬‬
‫يسېېت یلفېېظ لېېه مخېېې‪ .‬امېېیء ليکلېېو پېېه وخېېت کېېې‬ ‫‪ ،‬خېېو‬ ‫امېېیء څېېه ليکېېل‬
‫‪ .‬امیء ليکلو پر مهېال ل فونولېوژ کي‪،‬‬ ‫ګرامر یوا س په نکر کې نيول غروي‬
‫څرګنېسه‪، ،‬‬ ‫؛ لېه‬ ‫مويفولوژ کي او نحو م اصول په پا کې يلو غروي‬
‫ليکنېې اصېول نېه‬ ‫چې ل امیء ليکنې یوا سو له مخې یرسره کې‪ ، ،‬کېه څېه ړې‬
‫‪ ،‬خو بې اصولو ليکنه ړ نه ه‪.‬م‬
‫په برخه کې ویلي او‬ ‫په پښتو ژبه کې ل ته ليکلو او ته و لوم معاصر ليکوال‬
‫نامتو ليکوال او استا ايواتا حورت ګل پاچېا الفېت ل ‪ ۸56‬کېال مېيم ېو پېه زړه‬
‫‪.‬‬ ‫‪ ،‬چې ياوړل ې لته اړ ی‬ ‫پوي یح‪،‬يا کي‬
‫لل امیء او میء په لغت کې مهلت ويکولول‪۸‬م او ډکولول‪2‬م یه وا ي‪.‬‬
‫‪۸4۱‬‬
‫‪ ،‬که څوک‬ ‫ا بل خبر په صحيح ډول ليکل‬ ‫په ا بي اصطیح کې خپلې خبر‬
‫له انه څه نري ليکلی‪ ،‬مګر بل ليک له مخې ې ن‪،‬ل یول کوال شي‪ ،‬غچې‬
‫ن‪،‬ل یول یه امیء نرو و ی ‪.‬ممل‪۸ :۸‬م‬
‫ړغه څوک چې امیء ليکي با س النس ټکي په نکر کې ونيچي‪:‬‬
‫څه چې ليکي با س صحيح یلفظ لېه مخېې ېې وليکېي او پېه غلېط یلفېظ‬ ‫‪)1‬‬
‫وامو یلفېظ او صېحيح یلفېظ ېو څېه فېرق‬ ‫پچې الړ نري‪ ،‬په ړره ژبه کې‬
‫لر ‪ ،‬ينې الفاه شته‪ ،‬چې پېه و لېو کېې ېو ياز او پېه ليکلېو کېې بېل ياز‬
‫‪ ،‬لکه په فايسي ژبه کې چې لاوم و ل کېې‪ ،‬او لآ م ليکېل کېې‪ . ،‬پېه‬
‫پښتو ژبه کې لالکم وا ي او لړلکم ليکل کې‪. ،‬‬
‫‪.‬‬ ‫الفاظو په ليکلېو کېې ګرامېرل صېر ‪ ،‬نحېوم مرا ېات ډهېر پېه کېاي‬ ‫‪)2‬‬
‫‪ ،‬چېې ېو کل ېې غونېس‬ ‫ينې ج لې په و نا کې ومره لنېډ شېو‬
‫و ؛ لکه ل څيکېم چې با س ګرامر له مخې لڅه ې کو م وليکل شي‪...‬‬
‫وه بېلې کل ې به و له بله په ليکلو کېې نېه نښېلوو عنېې ا ياز کل ېات ل‬ ‫‪)3‬‬
‫ټول سي م للو کويم با س اسې و نه ليکو ل ټولچي م او ل لو کويم‪.‬‬
‫که له وو کل و وه کل ه جوړ شو و لکه ل ټولي رېرم‪ ،‬نېو با ېس سېره‬ ‫‪)4‬‬
‫جی ونه ليکل شي‪.‬‬
‫‪ ،‬خېېو با ېېس بېلېېې نرېېي‪ .‬ېېا ل‬ ‫وه کل ېېې‬ ‫ړ سغېېه شېېاد لټولېېواکم ړ ې‬ ‫‪)5‬‬
‫بېلتانهم کل ه جسا ي معنې ويکو ل بې له یا نه م ونه ليکېو‪ .‬کل ېو پېه‬
‫‪ ،‬چې وه کل ه بلې په شېاد ونېه ليکېو؛ لکېه ل‬ ‫ليکلو کې ا ړ غروي‬
‫ل پښتنهم پښېتود مؤن ېه کل ېه چېې با ېس پېه ليکلېو کېې‬ ‫پوتتنهم یپو‬
‫فرق ولر ‪.‬‬
‫او لګډم مرترک با س و شاد ونه ليکو‪.‬‬ ‫ل ګوډم لن‬ ‫‪)6‬‬
‫‪۸4۹‬‬
‫په ربي‪ ،‬فايسي او پښتو ليک اسې کل ې شته‪ ،‬چېې ليېک لېه مخېې‬ ‫‪)7‬‬
‫له ينو نويو کل ېو سېره فېرق نرېي کېېسلی؛ لکېه ‪ :‬لشېير – شېيرم چېې ېوه‬
‫کل ه پيو ل شو وم او بله لزمر م په معنی ه‪ ،‬چې م‪،‬ا له مخېې ېې‬
‫معنی معلومې‪ ، ،‬مګر په پښتو ليک کې غچې یېروینېې لې‪ ،‬پېښېې‪، ،‬‬
‫که په پښتو ژبه کې لنېډه لمعروفېهم ل م او اوږ ه ل م فېرق لېر ‪ ،‬عنېې‬
‫یېر ل ګذشته م‪ ،‬یير لک ادم نه ليکي‪.‬‬
‫له بلې خوا غي ل ووم ‪ ،‬ل غي م حل‪،‬و نه ليکل کې‪ ، ،‬که چې مؤن ه‬ ‫‪)8‬‬
‫انګي شکل لر ‪.‬‬ ‫ل‪ay‬م‬ ‫ل م چې فتان‬
‫ينې نوي کل ې شېته‪ ،‬چېې ېو شېکل کېې‪ ، ،‬خېو چېې پېه ج لېه کېې ونېه‬ ‫‪)9‬‬
‫کايول شي‪ ،‬پېه یېوپير ېې څېوک نېه پېوړې‪ ،‬؛ لکېه‪ :‬ل خولېه لکېیم‪ .‬خولېه ل‬
‫‪-۸‬خوله ې په سېر وه‪ -2 .‬پېه‬ ‫ړیم‪ ،‬خوله ل رقم؛ په النس ج لو کې ‪:‬‬
‫خوله کې ې خبره نه يه‪ -۸ . ،‬خوله ې وکيه‪.‬‬
‫په پښتو کې نفېې او نهېې یېوي ل نېه او مېه م لېه افعېالو څېه جېسا ليکېل‬ ‫‪)11‬‬
‫کې‪ ،‬؛ لکه‪ :‬نه ي‪ ،‬نه کېو ‪ ،‬نېه و نېي‪ .‬ېا مېه وا ېه‪ ،‬مېه کېوه‪ ،‬مېه ېه‪ ،‬مېه‬
‫غواړه ‪ ،...‬خو په ل نري‪ ،‬نرته‪ ،‬نکي ‪ ،‬مرېه‪ ،‬مکېيه‪ ،‬نېاخليم کېې ز ېایره‬
‫‪ ،‬چې پېه ل نېه ېي‪ ،‬نېه کېو ‪ ...‬مېه وا ېه ‪ ،‬مېه‬ ‫و ا ليکي‪ .‬لت ې ا‬
‫‪ ،‬کل و مچت‪،‬له برخه ه‪ ،‬خو‬ ‫ا ونسونه‬ ‫کوه ‪ ...‬کې ل نه ‪ ،‬مه م مختاړ‬
‫او کل ېېو‬ ‫پېېه ل نرېېي‪ ،‬نرېېته‪ ،‬نکېېي ‪ ،‬مرېېه‪ ،‬مکېېيه‪...‬م کېېې سېېربلونه‬
‫اصلي برخه نه جوړو ‪.‬‬
‫پښتو یوي ‪ :‬تکايه خبېره ه ړېره ژبېه ېانګي یېوي لېر ‪ ،‬پښېتو ژبېه ړې‬ ‫‪)11‬‬
‫غېو یېويو‬ ‫لالفتم په ربي او فايسي ژبو کې نرېته‪.‬‬ ‫ينې یوي لر‬
‫او ا کېېاي پېېه امېېیء کېېې ډهېېر اړ يېېت‬ ‫کېېايولو ېېا پېننېېسل غېېروي‬
‫لر ؛ چې زه به ې یریيب سره ياواخل ‪:‬‬
‫‪۸5۷‬‬
‫ټ ل‪t‬م؛ لکېېه ‪ :‬ټېېول ‪ ، tol‬ټېېال ‪ ،tal‬مېېو ‪ ،mat‬کېېه لټم یېېوي ل‬ ‫‪-1‬‬

‫تم وليکېېل شېېي‪ ،‬ټولېېو کل ېېو پېېه معنېېی کېېې یعيېېر يامنبتېېه‬
‫کېې‪ ،‬؛ لکېه‪ :‬ټېول لی ېا م‪ ،‬ټاللګېازم مولبېازوم لت مپېه یغيېېر‬
‫یول‪ ،‬یا موسي‪،‬ي او مت ال بې معنی شی جوړه‪. ،‬‬
‫او ‪...‬‬ ‫‪ ،‬ويځ‬ ‫که‬ ‫ځ ل ‪J‬م‬ ‫‪-2‬‬
‫‪ ،‬څلوي‬ ‫ل‪C‬م څا ي‬ ‫‪-3‬‬
‫‪ ،‬ړډ‬ ‫‪ ،‬ډډ‬ ‫ډ ل‪d‬م ډاډ‬ ‫‪-4‬‬
‫‪ ،‬ړن‬ ‫ړ ل‪r‬م ړومبی‬ ‫‪-5‬‬
‫‪ ،‬لو ‪ ،‬شاړس ل‪۹۱ :۸۱‬م‬ ‫‪ ،‬ږو‬ ‫ږ ل‪z‬م ږمنځ‬ ‫‪-6‬‬
‫\‬ ‫‪ ،‬تنک‬ ‫‪ ،‬واته‬ ‫ښل‪S‬م ته‬ ‫‪-7‬‬
‫‪ ...‬ل‪۸۷ :۸۹‬م‬ ‫‪ ،‬کوڼ‬ ‫ڼ ل‪n‬م پڼه‬ ‫‪-8‬‬
‫کېېه پېېه یېېت او يریيېېا سېېره وګېېويو يایېېه څرګنېېسه بېېه شېېي‪ ،‬چېېې ړېېر کل ېېې پېېه‬
‫لکېه انچېاد وجېو پېه جوړتېت کېې ړېر‬ ‫جوړولو کې ړر یو ي يول ومېره‬
‫غي ‪ ...‬نوکه و یوي پر خپل اصلي ا او اصلي بڼه ونه کايول شي‪ ،‬پېه ليکنېه او‬
‫شفاړي و نېا کېې یغيېر ياولېي؛ م ېال پېه ډول لښم ړې پېه ل م او ړې پېه لخم و ېل‬
‫کې‪ . ،‬خسا بښلي الفت په و نا ‪ ...‬و یوي په مختلفو غ‪،‬ونو و ېل کېې‪ ،‬او ا‬
‫‪ .‬با س ا یوي لښم په ل ته – لوتي او اوښم کې وليکل شي‪.‬‬ ‫لهجې اختی‬
‫ل م آواز لر ‪ ،‬ړلته غه یوي نه ليکېل‬ ‫لخم ا واز‬ ‫کومه کل ه‪ ،‬چې واز‬
‫با ېس ل خنېسلم پېه لخم او‬ ‫کې‪ ،‬؛ لکه ‪ :‬خټه‪ ،‬خاويه‪ ،‬شګه‪ ،‬شولېم ‪ ،‬پېه غېه اسېا‬
‫شينسل په ل م وليکو او تنسل په لښم وليکل شي‪.‬‬
‫ايواتا الفت ز ایو ‪:‬‬
‫‪۸5۸‬‬
‫ينې پښتانه لکه لژم او ينې ېې لکېه لګم ا ا کېو ‪ ،‬او لهجېو‬ ‫ږ‪ -‬ا یوي ړ‬
‫اختی په صويت کې ل ږل ‪ ،‬ل‪ ،،‬کوږم غو یويو لهجو اختی مخه نيولي ‪،‬‬
‫‪ :‬لکه‪ :‬لژل ‪ ،‬لن‪ ،‬کوژم ‪ ،‬چې په ليکنه کې پښتو پوړانو‬ ‫خو اختی وړ ړ‬
‫غونډو مطابا وليکو‪.‬‬
‫‪ ،‬چې پېه ينېو پښېتو کل ېو کېې ېې‬ ‫يونس‬ ‫یوي آواز له لزم ل‪ ،‬غونس‬ ‫ځ‪-‬‬
‫؛ لکه اد‪ ،‬نډ ‪ ...‬او پېه پښېتو ژبېه کېې ينېې کل ېې شېته لکېه ل‬ ‫ليکل ډهر اړ ی‬
‫او په لځ م ليکل کې‪ ،‬او که ا کل ه په لزم وليکو نو لزهم‬ ‫هم چې لیللو مامر‬
‫مېتکل للېومي شېخلم غې ير یېر جېوړه‪ . ،‬ړ ساينګېه ل ېوړم پېا يی ل مېو پېه‬
‫تکتهم که په لزم وليکل شي نو ل زوړ‪ ،‬سره مرابه کې‪. ،‬‬
‫یوي په برخه کې با س ووا و‪ ،‬چې ړغه کل ې چې په فايسېي کېې پېه ل م و ېل‬
‫کې‪ ،‬او په پښتو کې په لځم ليکل کې‪ ،‬؛ لکه‪ :‬جواد ل وادم‪ ،‬جاد ل ادم‪ ،‬جنګل‬
‫ل نګلم‪.‬‬
‫‪ ،‬چې په فايسي او ربي ژبو کې نرته؛ که‬ ‫پښتو ژبې انګي‬ ‫‪ -‬ا یوي ړ‬
‫فايسي ژبې په ړوايګي لهجه کې په نعنو یوګه و ل کې‪ ،‬؛ لکه‪ :‬ل څه مو‬ ‫څه ړ‬
‫کنیم ل چه می کنيسم‪ ،‬خو غه است نا ي خبره ه‪ ،‬کنه ړغچې خېو پېه ټولېو ل شېریي‬
‫اتم ل څرنګه ې؟م او نويو ‪...‬‬ ‫آي ا يم ژبو کې شته‪ .‬په شغني ژبه کې ل څه ين‬
‫لیلفظم ې له ل م پر ا ړ‬ ‫ا ه‪ ،‬چې و ن‬ ‫زموږ موخه لړس م ل م له یوي‬
‫کايو ‪ .‬لکه لڅوم یه لسوم‪ ،‬څوک لسوکم‪ ،‬څرنګه پر ا لسېرنګهم وا ېي‪ .‬الفېت‬
‫ز ېېایو ‪ ،‬چېېې لډ‪ ،‬ړ‪ ،‬ټم یېېوي پېېه پښېېتو امېېیء کېېې ډهېېره برخېېه لېېر ‪ ،‬با ېېس پر ېېا‬
‫وکايول شي‪ .‬ل ڼ‪ ،‬و‪...‬م او اګانو پېننسل او پر ا کېايول یحر ېر امېیء غېويه‬
‫برخه جوړو ‪.‬‬
‫پېېه ينېېو جنېېوبي او‬ ‫ل ڼ او وم خېېو پېېه ټولېېو پښېېتو لهجېېو کېېې شېېته؛ لوم کاي ېېسن‬
‫شریي لهجو کې فرق لر ؛ لکه‪ :‬ل ويشه په ويشهم‪ ،‬کوز‪ ،‬کيو‪ ،‬نوي‪ ،‬نير‪...‬‬
‫‪۸52‬‬
‫ا ګانو یلفظ په ينېو لهجېو کې ې یېوپير پيېسا کېو ‪ ،‬چېې پېه ليکنېه کېې اختیفېي‬
‫مواي يامنبته کو ؛ بېلګې په ډول‪ :‬اوږ ه ل م په جنو لو س به لهجېه کېې پېه‬
‫م و ل او ج عې پېه ډول اوږ ه و ېل کېې‪ ،‬؛ لکېه ‪ :‬ياغلېې‬ ‫م‪ ،‬لا‬ ‫مفر ه یوګه لا‬
‫لړغو ياغلېم‪.‬‬
‫پښتو امیء لکه ړر بلې ژبې امیء په ړر وخت او ړېره ويه کېې ينېې بېسلونونو‬
‫ېو لېي‬ ‫او یحېول وختونېو پېه اوږ و کېې‬ ‫؛ ټولېو لومېو پرمختې‬ ‫یه غېاړه ږ‬
‫‪.‬‬ ‫بسلونونو شاړس‬
‫په ړر ړېوا ‪ ،‬ړره ژبه کې ډهر و نګونه او لهجې شته؛ ړ ساينګه پښتو ژبه‪ ،‬چېې هلل‬
‫‪ ،‬نېو ړېرو مېرو‬ ‫الح س ډهېر و ېونکي لېر او مختلفېو ېا ونو کېې خېوايه واي ه‬
‫لهجو اغيو ړ شته‪ ،‬غه سېي ه ا ېو او لهجېو اغيېو‬ ‫و‬ ‫و په ليکونو کې‬
‫ومي ليک او آ ايو کېې تېکاي او اختیفېات يامنبتېه کېو او ل‬ ‫پښتو ژبې په‬
‫چا خبره‪ ،‬چې يس الخط ووالي یه ز اد يسو ‪.‬م‬
‫لپايه چې په وه ژبه ‪ ،‬په یېره پښتو ژبه کې و يس الخط مرا ات شېو و ‪،‬‬
‫څېېو ژبېېه ليېېک‪ ،‬یحر ېېر او یح‪،‬يېېا پيېېاوړ شېېو و ‪ ،‬نېېو لېېه ډهېېر پخېېوا ليېېک‬
‫ووالي په برخه کې ړلته او لته‪ ،‬کله ناکله ينې پرهکي شو ‪ ،‬چېې لنېډه ا ونېه‬
‫ه‪.‬‬ ‫یر غروي‬
‫څېينې‬ ‫بسالرکوي يشا‬ ‫پښتو ژبې فاغل استا او ح‪،‬ساي ليکوال ايواتا‬
‫کېو یېوي ل‪Graphemes‬م کېايه‪، ،‬‬ ‫له مخې ‪ :‬لل په پښتو ليک کېې‪ ،‬چېې او‬
‫‪ ،‬پایېه خالصېه ج ېي ږغونېو‬ ‫ز ایره ېې لېه ربېي الفبېې څخېه اخيچېته سېو‬
‫ربېي الفبېې نخښېو ل‪Symboles‬م‬ ‫ل‪Phonemes‬م له پايه ټاکلي یېوي ړې‬
‫او ا نه ه معلومه‪ ،‬چې یر غو یويو پخوا پښتو ليک څنګه وه؟‬
‫‪ ،‬ړغېېو لېېه‬ ‫‪ ...‬پښېېتو پېېه بېېا چېېې یراوسېېه پېېوي کېېو کښېېلي آ ېېاي ليېېسل شېېو‬
‫الفبېې غونېي سېتر ټولېواک سېلطاد‬ ‫لوسته څخه ا ياوز ‪ ،‬چې پښتو اوسېن‬
‫ه‪...‬‬ ‫مح و غونو يح ت اهلل ل ‪ 42۸ – ۸۱۰‬ه قم په زمانه کې جوړه سو‬
‫‪۸5۸‬‬
‫ېېا ولو وړ ه‪ ،‬چېې پيېېر يوتېېاد‬ ‫کېېې ا خبېېره ړې‬ ‫غېېو يوا تونېو پېېه څنې‬ ‫‪ .‬مګېر‬
‫پښتو یويو ز ایول‬ ‫با و س اويمي ل‪ ۹۱۷ – ۹26‬ه قم پر یرآني ل ربيم الفبې بانس‬
‫اد کېاي بېولي‪ ...‬او با و ېسه! اوکښېه ړغېه حرفونېه‪،‬‬ ‫په امر او الها سره‬ ‫خسا‬
‫فا س له پايه آ مياد‪...‬‬ ‫چې په ړغو ژبه کې سازه‪،‬‬
‫‪ ...‬با و س اويمي لپيريوتادم پير و‪ ،‬ولت خاد لواڼی خپېل بوميالم‪،‬تېسام خبېره‬
‫ه‪:‬‬ ‫اسې نک کي‬
‫افغاني لفظ مرکل و‪ ،‬لوست‪ ،‬کو س نه شه‬
‫ويیه وشوه کنېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېنسه ايلپ حرفونه ‪...‬‬
‫اخونس يو وه ل ‪ ۸۷4۱ – ۹۸۹‬م‬ ‫یوي‬ ‫ينې کچاد اسې شته‪ ،‬چې پښتو خا‬
‫کاي بولي ‪...‬ممل‪2۸-۰ :۸4‬م‬
‫که الفبې له پپ منکر څخه يا یېر شو په پښېتو ژبېه کېې ينېې اختیفېي کل ېې لېه‬
‫وبايه اصیح او سې ود لپېايه پېه مختلفېو وختونېو کېې‬ ‫و ‪ ،‬چې‬ ‫پخوا موجو‬
‫کل ېو سې ود پېه خېاطر و ؛ مېوږ بېه‬ ‫‪ .‬غه پرهکېي‬ ‫غونډ او پرهکي شو‬
‫لته پښتو امیء په برخه مختلفو پر کي يا واخلو‪:‬‬
‫‪ -2-3‬اماليي پرېکړې‪:‬‬
‫‪ -١‬لومړۍ پرېکړه ( فيصله)‪:‬‬
‫ړغه وخت پښتو ټولنې په غوتتنه‪ ،‬ل‪25‬م ینو ليکوالو او پوړانو په ګېډود پېه‬
‫اسېېې‬ ‫‪ ۸۸2۸‬ړېېې ل کېېال جېېوزا پېېه و ېېه وشېېوه او پېېر ل‪۸2‬م اختیفېېي مېېوا و بانېېس‬
‫پرهکي وشو ‪:‬‬
‫منل شو بڼې‬ ‫اختیفي بڼې‬ ‫ګڼه‬
‫شونډ‬ ‫شونډ – شونډاد‬ ‫‪۸‬‬
‫کښېناست‬ ‫کښيناست – کښينوست‬ ‫‪2‬‬
‫ټول خلا ؟‬ ‫ټول خلا – ټوله خلا‬ ‫‪۸‬‬
‫‪۸54‬‬
‫ټولې خبر‬ ‫ټولې خبر – ټوله خبر‬ ‫‪4‬‬

‫پایه‬ ‫پایه – پایې‬ ‫‪5‬‬
‫که ياغلی وا‬ ‫که ياغلی وا – که ياغلی وا‬ ‫‪6‬‬
‫لو ه‬ ‫لو ه – لو‬ ‫‪۰‬‬
‫یوبه‬ ‫یوبه – یو‬ ‫‪۱‬‬
‫مېيونه‬ ‫مييونه – ميونه‬ ‫‪۹‬‬
‫وليس‬ ‫وليس – وليسو – وليس‬ ‫‪۸۷‬‬
‫لپ‬ ‫لپ – لو‬ ‫‪۸۸‬‬
‫وشو‬ ‫وشو – وشو‬ ‫‪۸‬‬
‫شو‬ ‫شو – سو‬ ‫‪۸2‬‬
‫شته‬ ‫شته – سته‬ ‫‪۸۸‬‬
‫شي‬ ‫شي – سي‬ ‫‪۸4‬‬
‫ل‪،‬ه ډوډ – ل‪ ،‬اوبه‬ ‫ل‪،‬ه ډوډ – ل‪ ،‬اوبه‬ ‫‪۸5‬‬
‫تې خبر‬ ‫تې خبر – ته خبر‬ ‫‪۸6‬‬
‫غ‪ – ،‬ژغ‬ ‫– غاګ‬ ‫غ‪ – ،‬ژغ – غ‬ ‫‪۸۰‬‬
‫ينې وا ي‬ ‫ينې وا ي – ني وا ي‬ ‫‪۸۱‬‬
‫له ه ني‬ ‫له ه نی – له ه ينې‬ ‫‪۸۹‬‬
‫چلوونکی‬ ‫چلوونکی – چلونکی‬ ‫‪2۷‬‬
‫توونکی‬ ‫توونکی – تونکی‬ ‫‪2۸‬‬
‫توونبی‬ ‫توونبی‪ -‬تونبی‬ ‫‪22‬‬
‫کښې‬ ‫کښې – کس – کې‬ ‫‪2۸‬‬
‫پر‬ ‫پر‬ ‫‪24‬‬
‫ول‬ ‫و ل – و له‬ ‫‪25‬‬
‫‪۸55‬‬
‫وکي‬ ‫وکي – وکی – وکه‬ ‫‪26‬‬

‫وکيئ‬ ‫وکيئ – وکئ‬ ‫‪2۰‬‬
‫مون‪،‬‬ ‫مون‪ – ،‬موږ‬ ‫‪2۱‬‬
‫زما – زمون‪،‬‬ ‫ون‪،‬‬ ‫ا–‬ ‫زما – زمون‪– ،‬‬ ‫‪2۹‬‬
‫زه‬ ‫زه – ه‬ ‫‪۸۷‬‬
‫ا ونه‪ :‬و ل بيا پښتو ټولنې په ل ‪ ۸۸۷۰‬ړې ل م سنبلې په ل‪25‬م لر اوبر پښتانه‬
‫ليکوال سره کښينول او لومي فيصله کې ې یعس ل ياوست؛ لکه‪:‬‬
‫يهي ه پرهکيه لیعس لم‬ ‫لومي فيصلې منل شو بڼه‬ ‫ګڼه‬
‫پایې‬ ‫پایه‬ ‫‪۸‬‬
‫مون‪ – ،‬موږ‬ ‫مون‪،‬‬ ‫‪2‬‬
‫والړ – الړ‬ ‫والړ‬ ‫‪۸‬‬
‫لو‬ ‫لپ‬ ‫‪4‬‬
‫او اوله بڼه‬ ‫ا تت‪ :‬البته په څلويو کل و کې یعس ل ياغلی و‪ ،‬نوي په پخوان‬
‫ومنل شو ‪.‬‬
‫‪ -2‬دويمه پرېکړه ( فيصله)‪:‬‬

‫ل ‪ ۸۸2۰‬ړېېې ل م سېېنبلې پېېه ل‪۱‬م پښېېتو ټېېولنې پېېه غوتېېتنه کېېوز او بېېر ل‪۸۹‬م ینېېو‬
‫اسېېې‬ ‫ينېېو اختیفېېي موغېېو ایو پېېه بېېا‬ ‫ليکوالېېو او پوړېېانو پښېېتو ليېېک‬
‫پرهکي کي و ‪:‬‬
‫فيصله شو صويیونه‬ ‫اختیفي صويیونه‬ ‫ګڼه‬
‫ڼ‬ ‫ڼ – ني‬ ‫‪۸‬‬
‫زه‪ ،‬یه‪ ،‬ه ل بې ړ و م‬ ‫زه‪ ،‬یه‪ ،‬ه – زهء‪ ،‬یهء‪ ،‬هء‬ ‫‪2‬‬
‫اوي ېېېېسل‪ ،‬اخيچېېېېتل‪ ،‬آوي ېېېېس – اوي سل – اخيچتل ل بې مسهم‬ ‫‪۸‬‬
‫‪۸56‬‬
‫آخيچتل‬
‫وليس‪،‬وګويه – اوليېس‪ ،‬اوګېويه ل وليس‪ ،‬وګويه ل بې الفهم‬ ‫‪4‬‬
‫‪...‬م‬
‫‪ ،‬پر ‪ ،‬النس بانس‬ ‫‪ ،‬پر ‪ ،‬النېس ‪ ،‬بانېس ‪ ،‬مې‪،‬‬ ‫مې‪،‬‬ ‫‪5‬‬
‫النس‪ ،‬بانس او نوي‪...‬‬
‫لېېومي ‪ ،‬کېېوچنی‪ ،‬ګېېوډ‪ ،‬ګویېېه‪ ،‬لېېېېېومي ‪ ،‬کېېېېېوچنی‪ ،‬ګېېېېېوډ‪ ،‬ګویېېېېېه‪،‬‬ ‫‪6‬‬
‫بوخېېت‪ ،‬ل ېېي ‪ ،‬ګېېي ‪ ،‬چهېېا ‪ ،‬بوخت‪ ،‬چا ‪ ،‬ګي‬
‫ګهي‬
‫لژونېېس‪ ،‬جونېېس‪ ،‬ژونېېسم بېېه پېېه لژونېېسم‬ ‫لښ‪ ،‬ږ‪ ،‬ځم یېوي بېېه ل ‪ ،‬خم نېېه‬ ‫‪۰‬‬
‫ليکېېېېېېېېو او لېېېېېېېېه لږم بېېېېېېېېه لژم او ليکو او له لژم به کاي اخلو‬
‫ړ ساينګه لځم به لزم نه ليکو‪.‬‬
‫بعوي په معنی او ل نېم لازم په‬ ‫ينې‬ ‫‪۱‬‬
‫معنا يا ي‬
‫ل ېواز پېه شېعر کېې‬ ‫و ل يست‬ ‫و ل‪ -‬و‬ ‫‪۹‬‬
‫‪.‬‬ ‫لو م جا و‬
‫کښې‬ ‫کښې – کس‬ ‫‪۸۷‬‬
‫عنېېېېې‬ ‫و ‪ ،‬وو‪ ،‬و ‪ ،‬و ‪ ،‬و‪ ،‬وه‪ ،‬و‬ ‫لير ماغي غ يرونه‬ ‫‪۸۸‬‬
‫غا ېېب او ج ې غا ېېب لپېېايه‬ ‫مفېېر‬
‫و لوم ليکل کې‪... ،‬‬
‫‪ -3‬درېيمه پرېکړه ( فيصله)‪:‬‬

‫ل ‪ ۸۸۸۰‬ړې ل م کال پښتو ټولنې په بلنېه پېښېوي او بلوچچېتاد پښېتانه ليکېوال‬
‫جری په وي و کې ياغلي و او سنبلې په پنب ېه‬ ‫او پوړاد کابل یه خپلواک‬
‫اګچېېت پېېه ‪ 2۰‬مېېه پښېېتو ليېېک پېېه بېېا مجلچېېونه او ا بېېي بح ونېېه شېېروا شېېوه‪،‬‬
‫‪۸5۰‬‬
‫ا ياز‬ ‫ينو اختیفي موا و په بېا‬ ‫ويوسته له څو غونډو او ډهرو څېينو ليک‬
‫پرهکي صا ي شو و ‪:‬‬
‫فيصله شو بڼې‬ ‫مختلفې بڼې‬ ‫ګڼه‬
‫که‬ ‫که – مبکه‪ ،‬زمکه‬ ‫‪۸‬‬
‫زمر‬ ‫ر‬ ‫زمر ‪ ،‬موي ‪-‬‬ ‫‪2‬‬
‫کښته‬ ‫کښته‪ ،‬تکته‪ ،‬خکته‬ ‫‪۸‬‬
‫پښه‬ ‫پښه‪ ،‬تپه‪ ،‬خپه‬ ‫‪4‬‬
‫کښل‬ ‫کښل‪ ،‬تکل‬ ‫‪5‬‬
‫تکلی‬ ‫کښلی‪ ،‬تکلی‬ ‫‪6‬‬
‫ماسخویی‬ ‫ماسخویی – ماخوستی‬ ‫‪۰‬‬
‫ويځ‬ ‫ويځ – يوځ‬ ‫‪۱‬‬
‫موږ‬ ‫موږ – ميوو‬ ‫‪۹‬‬
‫لو رت – لو ښت‬ ‫لو ښت‪ ،‬لو ښت‪ ،‬لو رت‬ ‫‪۸۷‬‬
‫ويک‬ ‫ويک – يوک‬ ‫‪۸۸‬‬
‫خچر‬ ‫خچر – سخر‬ ‫‪۸2‬‬
‫خوسا‬ ‫خوسا – سخا‬ ‫‪۸۸‬‬
‫سکروټه‬ ‫سکروټه – سروټکه‪ ،‬سکويوټه‬ ‫‪۸4‬‬
‫ويوي‬ ‫ويوي – يوي‬ ‫‪۸5‬‬
‫ويوڼه‬ ‫ويوڼه – يونه‬ ‫‪۸6‬‬
‫ويويولي‬ ‫ويويولي – يويولي‬ ‫‪۸۰‬‬
‫ويوسته‬ ‫ويوسته‪ ،‬يوسته ‪ ،‬يوستو‬ ‫‪۸۱‬‬
‫ويوستی‬ ‫ويوستی – يوستی‬ ‫‪۸۹‬‬
‫سيوي‬ ‫سيوي – سوي‬ ‫‪2۷‬‬
‫‪۸5۱‬‬
‫اخلې ‪ ،‬اخلېي‪ ،‬اخې ‪ ،‬اخېی – الې ‪ ،‬اخل ‪ ،‬اخلي‬ ‫‪2۸‬‬

‫الي‬
‫بښلو بښنه‬ ‫بښل‪ ،‬بښنه‪ ،‬بخرل‪ ،‬بخرنه‬ ‫‪22‬‬
‫ماسپښېېېېېېېېېېېيی‪ ،‬مازپښېېېېېېېېېېېيی‪ ،‬ماسپښيی‬ ‫‪2۸‬‬
‫ماپښيی‬
‫کو‬ ‫کو – ک‬ ‫‪24‬‬
‫اغ‪،‬ل‬ ‫اغ‪،‬ل‪ ،‬اخښل – اغل‬ ‫‪25‬‬
‫ن ي‬ ‫ن ي – مي – نوړ‬ ‫‪26‬‬
‫زو ‪ ،‬زامی‬ ‫زو ‪ ،‬زامی – و ‪ ،‬امی‬ ‫‪2۰‬‬
‫ز ‪،‬هسل‬ ‫ز ‪،‬هسل‪ ،‬ې‪ ،‬سل‬ ‫‪2۱‬‬
‫زغچتل‬ ‫زغچتل‪ ،‬غچتل‬ ‫‪2۹‬‬
‫ل ی‬ ‫ل ی – زل ی‬ ‫‪۸۷‬‬
‫سو ل‪ ،‬سيبل‬ ‫سو ل‪ ،‬سيبل‪ ،‬سوزل‪ ،‬سيول‬ ‫‪۸۸‬‬
‫خو يسل‬ ‫خو ېسل‪ ،‬خوز سل‬ ‫‪۸2‬‬
‫غوي ن‬ ‫‪ ،‬غويزن‬ ‫غوي ن‬ ‫‪۸۸‬‬
‫زغ ل‬ ‫زغ ل‪ ،‬غ ل‬ ‫‪۸4‬‬
‫ژينسه‬ ‫ژينسه‪ ،‬زينسه‪ ،‬جرنسه‬ ‫‪۸5‬‬
‫ژبه‬ ‫ژبه – زبه‪ ،‬جبه‬ ‫‪۸6‬‬
‫ژړا‬ ‫ژړا‪ ،‬زړا‪ ،‬جيا‬ ‫‪۸۰‬‬
‫ژونس‬ ‫ژونس‪ ،‬زونس‪ ،‬جونس‬ ‫‪۸۱‬‬
‫ژمی‬ ‫ژمی‪ ،‬زمی‪ ،‬ج ی‬ ‫‪۸۹‬‬
‫ژوبل‬ ‫ژوبل‪ ،‬زوبل‪ ،‬جوبل‬ ‫‪4۷‬‬
‫خېن‬ ‫خېن ‪ ،‬خېو ‪ ،‬خيجي‪ ،‬خېو‬ ‫‪4۸‬‬
‫‪۸5۹‬‬
‫ژ‬ ‫ژ ‪ ،‬ز ‪ ،‬جی‬ ‫‪42‬‬

‫ژوي‬ ‫ژوي‪ ،‬زوي‪ ،‬جوي‬ ‫‪4۸‬‬
‫نن‬ ‫‪ ،‬ن‪،‬‬ ‫‪ ،‬نو‬ ‫نن‬ ‫‪44‬‬
‫ل ر–ن ر‬ ‫ل ‪ ،‬ن ر‪ ،‬نوي‪ ،‬مر‪ ،‬مير‬ ‫‪45‬‬
‫ل چی‪ ،‬ن چی‬ ‫ن چی‪ ،‬ل چی‪ ،‬نوسی‬ ‫‪46‬‬
‫ل ونځ‪ ،‬ن ونځ‬ ‫ل ونځ‪ ،‬ن ونځ‪ ،‬مونځ‬ ‫‪4۰‬‬
‫پچرلی‪ ،‬سپرلی‬ ‫پچرلی‪ ،‬سپرلی‬ ‫‪4۱‬‬
‫ږغ‪ ،‬غ‪،‬‬ ‫ږغ‪ ،‬غ‪،‬‬ ‫‪4۹‬‬
‫کنبل‪ ،‬تکنبل‬ ‫کنبل‪ ،‬تکنځ‬ ‫‪5۷‬‬
‫مينبل‪ ،‬و نبل‬ ‫مينبل‪ ،‬و نبل‬ ‫‪5۸‬‬
‫مينبه‪ ،‬و نبه‬ ‫مينبه‪ ،‬و نبه‬ ‫‪52‬‬
‫المسه‪ ،‬النسه‬ ‫المسه‪ ،‬النسه‬ ‫‪5۸‬‬
‫جين ‪ ،‬نجل‬ ‫جين ‪ ،‬نجل ‪ ،‬جل ‪ ،‬جيل‬ ‫‪54‬‬
‫ل بر‬ ‫ل بر‪ ،‬ن بر‬ ‫‪55‬‬
‫نونپ‬ ‫نولپ‪ ،‬نونپ‬ ‫‪56‬‬
‫و ره‬ ‫وهره‪ ،‬بېره‪ ،‬ا ره‬ ‫‪5۰‬‬
‫و سه‬ ‫و سه‪ ،‬بيسه‪ ،‬او ه‬ ‫‪5۱‬‬
‫و اله‬ ‫و اله‪ ،‬بياله‪ ،‬واله‬ ‫‪5۹‬‬
‫اوبسل‪ ،‬او ل‬ ‫اوبسل‪ ،‬او ل‪ ،‬اوبل‬ ‫‪6۷‬‬
‫وزه‬ ‫وزه‪ ،‬بره‪ ،‬بيوه‬ ‫‪6۸‬‬
‫نښتل‬ ‫نښتل‪ ،‬مښتل‬ ‫‪62‬‬
‫بويګېېېېاد‪ ،‬ملکېېېېاد‪ ،‬بويګانېېېېاد‪ ،‬بويګاد‪ ،‬ملکاد‬ ‫‪6۸‬‬
‫ملکاناد‬
‫‪۸6۷‬‬
‫یايغه‬ ‫کايغه‪ ،‬یايغه‪ ،‬کايګه‬ ‫‪64‬‬

‫ڼ‬ ‫ڼ – ني‬ ‫‪65‬‬
‫کجير‬ ‫کجير‪ ،‬یجير‬ ‫‪66‬‬
‫ټوکېېېه‪ ،‬پېېېيک‪ ،‬چکېېېي ‪ ،‬ټویېېېه‪ ،‬ټوکه‪ ،‬پيک‪ ،‬چکي‬ ‫‪6۰‬‬
‫پيق‪ ،‬چ‪،‬ي‬
‫زړه‪ ،‬یه‪ ،‬زه‬ ‫زړه‪ ،‬یه‪ ،‬زه‪ ،‬زړهء‪ ،‬یهء‪ ،‬زهء‬ ‫‪6۱‬‬
‫لېېېېېو ‪ ،‬و ‪ ،‬ړغېېېېېو ‪ ،‬لېېېېېو ‪ ،‬لو ‪ ،‬و ‪ ،‬ړغو‬ ‫‪6۹‬‬
‫وئ‪ ،‬ړغوئ‬
‫لو ېېېېېېس و‪ ،‬وو ېېېېېېل‪ ،‬لوئيېېېېېېس و‪ ،‬لو س و‪ ،‬وو ل‬ ‫‪۰۷‬‬
‫اووئيل‬
‫و‪ ،‬ا نسه‬ ‫و‪ ،‬ا نسه‪ ،‬ؤ‪ ،‬آئينسه‬ ‫‪۰۸‬‬
‫ل م پر ېا‬ ‫اوږ ه ل م با س لنېډ‬ ‫‪۰2‬‬
‫استع ال نري‬
‫ليک او پښتو کل ېو ليکلېي متحېس امی ېي صېويت‬ ‫څخه ويوسته ړ‬ ‫خو له‬
‫لپايه کاي شو ‪ ،‬چې لنډ و ې وړانېس کېو ‪ .‬وګېويئ ل ليکېوالي ‪،۸5 ،۸4 ،۸۸ ،۸2 .‬‬
‫‪ ۸6‬مخونهم‪.‬‬
‫‪ -4‬د پښتو ژبې د متحد ليکدود او ليک الر لپاره د (باړه ږلۍ )د غونډې متفقه پرېکړې‪:‬‬
‫ل ‪ ۸۸6۹‬ړې ل م کېال چېې ‪ ۸۹۹۷‬کېال جېوال مياشېتې سېره سې ود لېر ل‪2۸‬م‬
‫پېه نوتېت پېه لبېاړه‬ ‫کاله ويوسته ېو ېل بيېا پېښېوي پوړنتېود او پښېتو اکېاډم‬
‫ګل م لسواتم کې ي وي ينېی سېي يناي جېوړ شېو و‪ ،‬چېې لېه مختلفېو ېا ونو‬
‫څخه کابو سلو ینو ا بپوړانو او ژبپوړانو ګډود کي و‪.‬‬
‫‪۸6۸‬‬
‫پروفيچېېوي سېېيسمح س ی‪،‬ېېو کاکاخېېېل – پروفيچېېوي جهانو ېېت نيېېاز‪ ،‬پروفيچېېوي‬

‫نصيرالس ی‪ ،‬حبيېب اهلل يفيې ‪ ،‬منتکېر بيټنېي‪ ،‬بېسالکر بر ېالی‪ ،‬ړ ېيش خليېل‪،‬‬
‫ډاکټر مح س ا ک ا ک ‪ ،‬ډاکټر خالس خټک‪ ،‬پروفيچوي افول يغا او ګېڼ شې ېر‬
‫غونډ برخه وال ول‪.‬‬ ‫نوي‬
‫غې غونډ خپل کايونه په ي ک يټو کېې کېې ینکېي کېيل او پېه النېس ډول ېې‬
‫پرهکي وکي ‪:‬‬
‫‪ ،‬پېه‬ ‫رپي او فايسي او یرکي نه پښتو یه ياغلېي‬ ‫ړغه کل ې چې‬ ‫‪)1‬‬
‫شرط چې معنا ې په اصلي شکل کې یغيېر نېه کېو پېه ړ اغېه بڼېه ليکېل‬
‫کې‪ ،‬؛ لکه ‪ :‬یصه لکيچهم ی يپ لک يپم‪ ،‬غېعيف ‪ ..‬خېو کېومې کل ېې‬
‫‪ ،‬ړغېه بېه‬ ‫‪ ،‬معنا او شېکل ېې بېسل شېو‬ ‫چې پښتو ژبې خپلې کي‬
‫پېېه پښېېتو ژبېېه کېېې پېېه اوتېېتي بڼېېه ليکېېل کېېې‪ ،‬؛ بېلګېېې پېېه ډول‪ :‬یپېېو‬
‫ټکي به پښتو په‬ ‫ربي ژبې مخصو‬ ‫لپرسادم‪ ،‬پا ل فکر‪ ،‬سوچ م او‬
‫کل و کې نه ليکو؛ م یً ل یويخ م په په لتم ليکو‪ ،‬نه په لطم‪.‬‬
‫لڼم به لدم نه ويوسته ليکلی شي او نو بېه ېې ل نېوڼم و ‪ ،‬خېو پېه غېه‬ ‫‪)2‬‬
‫بڼه لڼم به ليکل کې‪. ،‬‬
‫ړغه کل ې‪ ،‬چې په پا کې لزوي‪ ،‬زهرم لر ‪ ،‬ړغه به پېه څرګنېسه لهم ليکېل‬ ‫‪)3‬‬
‫کې‪ ،‬؛ لکېه ‪ :‬خوشېحاله لمېذکر‪ ،‬مونېثم لپېايه يا ېي؛ خوشېحاله ړلېک‪،‬‬
‫خوشحاله نجل ‪...‬‬
‫لمسم ل م په پښتو ژبه کې نرته‪ ،‬خو یلفظ کې‪ ،‬؛ لکه‪ :‬آ ‪ ،‬آسره لآم چېې‬ ‫‪)4‬‬
‫ې!‬ ‫څومره ته سي‬
‫مجهوله ل‪‎‎‎‎‬ي‪‎)‎‎‬چې‪‎‬د‪‎‬ورتهنخها‪‎‬و ‪‎‬ډېرو‪‎‬ځانوهنه‪‎‬ېاې‪‎‬ور ا ‪‎‬ليکاږ‪‎‬ېوا ي ‪‎‬‬ ‫‪)5‬‬
‫و پېه خپېل‬ ‫لک ‪‎‬سړْٔ‪ ، ‎‬خو په افغانچتاد او جنوبي پښتونخوا کېې بېه‬
‫ليک و سره ليکل کې‪. ،‬‬
‫‪۸62‬‬
‫اوږ ه ل م کل ېېې پېېه مېېنځ او آخېېر کېېې ياشېېي؛ لکېېه‪ :‬سېېي اوبېېه‪ ،‬خېېوږ‬ ‫‪)6‬‬
‫کل ېېې پېه مېنځ کېې يا ېي؛ لکېه يا ېېي‪،‬‬ ‫مڼېې‪ ...‬مجهولېه ېا لنېډه ل م ړې‬
‫کيني‪.‬‬
‫ټکي ليکلی شېي؛ لکېه ‪ :‬سېي ‪،‬‬ ‫په څن‬ ‫معروفي ل م لپاه به وه څن‬ ‫‪)7‬‬
‫م‪ ،‬وبيلمفر م ‪.‬‬ ‫زمر لج‬
‫یانيث ل م به په آخر کې کش سېره ليکلېی شېي؛ لکېه ‪ :‬کيکې ‪ ،‬جنې ‪ ...‬ل‬ ‫‪)8‬‬
‫اس ونو کې يا يم‬
‫فعلونو لپايه زوي لرونکې لئم ليکو؛ لکه‪ :‬وخويئ‪ ،‬وکيئ‪...‬‬ ‫‪)9‬‬
‫ل متصل غ يرم کې ويوستی ئ په لءم شېکل ليکېل کېې‪، ،‬‬ ‫په ل ک وو‬ ‫‪)11‬‬
‫تهء‪ ،‬زړهء‪.‬‬
‫لګم به په کونډ ليکلی شي‪.‬؟؟‬ ‫‪)11‬‬
‫کښې‪ ،‬کښېناستل‪ ،‬نخښه‪ ،‬بخښل او اسې نوي ټکي به ړ په ړ اغه بڼېه‬ ‫‪)12‬‬
‫ليکل کې‪. ،‬‬
‫معسوله لواوم به ټکو نه نري غوي ولی؛ لکه‪ :‬خولهء‪ ،‬خېواړهء‪ ،‬ګونېس‪،‬‬ ‫‪)13‬‬
‫غونس وغيره‪.‬‬
‫له ربي ينېې ياغلېي کل ېې‪ ،‬چېې پېه لپېېسم ېا لغې هم یلفېظ کېې‪، ،‬‬ ‫‪)14‬‬
‫ليکلو پر مهال به پېس نه ويکول کېې‪ ،‬؛ لکېه‪ :‬ګېل‪ ،‬بلبېل‪ ...‬او ړغېه پښېتو‬
‫کل ې چې پېس لر ړغه به په مجهوله لواوم ليکلی شي؛ لکېه‪ :‬پوتېتنه‪،‬‬
‫موي او نوي‪...‬‬
‫معېېېرو لواوم لنېېېډ واو بېېېه کل ېېېې نېېېه غوي ېېېل کېېېې‪ ،‬او پاسېېېه څلېېېوي‬ ‫‪)15‬‬
‫یوي ل ‪ ،‬ځ‪ ،‬ښ‪ ،‬ږم به ړ سغچې ليکلی شي‪ .‬ل‪۸۱ : ۸۸‬م‬ ‫مخصو‬
‫ويوسته په ‪ ۸۸۱۰‬ړې ل کال افغانچتاد پېوړنې وزايت خپېل یعلي ېي‬ ‫له‬
‫کابل پوړنتود‪ ،‬تېوونې او‬ ‫ال آسانولو لپايه و منل شو واحس ليکسو‬ ‫نصا‬
‫‪۸6۸‬‬
‫غېيو او ګېڼ شې ېر نېي‬ ‫يوزنې پوړنتونونو‪ ،‬لومېو اکېاډ ی‪ ،‬یعلي ېي نصېا‬

‫ال انو او مچلکي اشخاصو په ګډود جوړ کي و‪ ،‬چې ياوړل ې اړ ی بول ‪:‬‬
‫‪ -5‬د پوهنې وزارت د تعليمي نصاب لپاره منل شوی واحد ليکدود‬
‫منل شو صويت‬ ‫بڼې‬ ‫بېیبېلې ليکن‬ ‫ګڼه‬
‫يهي ه‬ ‫و ه‬ ‫لومي‬
‫اوو رت‬ ‫اوه و رت‬ ‫اوو رت‬ ‫‪۸‬‬
‫اغو‬ ‫ازغی‬ ‫اغو‬ ‫‪2‬‬
‫ا چتلی‬ ‫و چتلی‬ ‫ا چتلی‬ ‫‪۸‬‬
‫ړوايه‬ ‫ړوايه‬ ‫اوايه‬ ‫‪4‬‬
‫اوسپنه‬ ‫وسپنه‬ ‫اوسپنه‬ ‫‪5‬‬
‫ولپ‬ ‫ولپ‬ ‫اولپ‬ ‫‪6‬‬
‫انبويوال‬ ‫انبويکوال‬ ‫انبويوال‬ ‫‪۰‬‬
‫اوولچ‬ ‫اولچ‬ ‫وولچ‬ ‫‪۱‬‬
‫ولچ رر‬ ‫ولچ رر‪ ،‬ولپ مرر‬ ‫اولچ رر‬ ‫‪۹‬‬
‫پرانيچتل‬ ‫پرانچتل‪ ،‬پرانيچتل‬ ‫پرانيو‬ ‫‪۸۷‬‬
‫برهښنا‬ ‫برهښنا‬ ‫برتنا‬ ‫‪۸۸‬‬
‫برخ ی‬ ‫برخ ی‪ ،‬برخ ی‬ ‫برخوال‪ ،‬برخليک‬ ‫‪۸2‬‬
‫بو ي‬ ‫بو ي‬ ‫بوز‬ ‫‪۸۸‬‬
‫بېبا ه‬ ‫بېبا ه‪ ،‬بې ا ه‬ ‫بېبا ه‬ ‫‪۸4‬‬
‫بې ينګه‬ ‫بېسينګه‬ ‫بې ينګه‬ ‫‪۸5‬‬
‫برخوال‬ ‫برخوال‬ ‫برخه وال‬ ‫‪۸6‬‬
‫یليفود‬ ‫یيليفود‬ ‫یېلفود‪ ،‬یيلفود‬ ‫‪۸۰‬‬
‫یربيه‬ ‫یربې‬ ‫یربه‪ ،‬یربه‬ ‫‪۸۱‬‬
‫‪۸64‬‬
‫یغيير‬ ‫یغيير‬ ‫یغير‬ ‫‪۸۹‬‬

‫یعييی‬ ‫یعييی‬ ‫یعيی‬ ‫‪2۷‬‬
‫یلل‬ ‫یلی‬ ‫یللی‬ ‫‪2۸‬‬
‫یېروونکی‬ ‫یېروونکی‬ ‫یېرونکی‬ ‫‪22‬‬
‫ینباکو‬ ‫ی اکو‪ ،‬یناکو‬ ‫ی باکو‬ ‫‪2۸‬‬
‫پچرلی‬ ‫سپرلی‬ ‫پچرلی‬ ‫‪24‬‬
‫پنبلپ‬ ‫پينبلپ‬ ‫پنبلپ‬ ‫‪25‬‬
‫په ټولنه کې‬ ‫په ټولنې کې‬ ‫په ټولنه کې‬ ‫‪26‬‬
‫پایې وو‬ ‫پایه وو‬ ‫پایې وو‬ ‫‪2۰‬‬
‫په غه‬ ‫په غه‬ ‫پسغه‬ ‫‪2۱‬‬
‫په يناو‬ ‫په يناو ‪ ،‬پسيناو‬ ‫په يناو‬ ‫‪2۹‬‬
‫پاچا اد‬ ‫پاچاړاد‪ ،‬با شاړاد‬ ‫پاچا اد‬ ‫‪۸۷‬‬
‫په واسطه‬ ‫پواسطه‬ ‫په واسطه‬ ‫‪۸۸‬‬
‫پترول‬ ‫پترول‪ ،‬پترول‬ ‫پطرول‬ ‫‪۸2‬‬
‫پول‬ ‫پول‬ ‫پل‬ ‫‪۸۸‬‬
‫پکې‬ ‫پکې‬ ‫په کې‬ ‫‪۸4‬‬
‫پاسنی‬ ‫پاسينی‬ ‫پاسنی‬ ‫‪۸5‬‬
‫توونکو‬ ‫توونکيو‬ ‫توونکو‬ ‫‪۸6‬‬
‫خوشحال لمرکب صفتم‬ ‫خوشال لنو م‬ ‫خوشحال‬ ‫‪۸۰‬‬
‫خوشال لنو م‬
‫توونکو‬ ‫توونکيو‬ ‫توونکو‬ ‫‪۸۱‬‬
‫ختيځ – ختيو‬ ‫ختيو لشریيم‬ ‫ختيو لشرقم‬ ‫‪۸۹‬‬
‫خپل نبي‬ ‫خپل نبي‬ ‫خپل منبي‬ ‫‪4۷‬‬
‫‪۸65‬‬
‫بيښل‬ ‫زبيښل‬ ‫بيښل‬ ‫‪4۸‬‬

‫اهيسا‬ ‫ائيسا‬ ‫ا سا‬ ‫‪42‬‬
‫څلويو رېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېت‪ -‬څلرو رت‬ ‫څلېر رت‬ ‫‪4۸‬‬
‫څلرو رت‬
‫څښل‪،‬څښاک‬ ‫څکل‪،‬څښاک‬ ‫څښل‬ ‫‪44‬‬
‫څېيونکو‬ ‫څېيونکيو‬ ‫څېيونکو‬ ‫‪45‬‬
‫چيل‬ ‫چيل‬ ‫چل‬ ‫‪46‬‬
‫چويت‬ ‫چروت‪ ،‬چروت‬ ‫چويت‬ ‫‪4۰‬‬
‫وه له ې‬ ‫وه لې ې‬ ‫وه له ې‬ ‫‪4۱‬‬
‫يانه‬ ‫يانسه‬ ‫يانه‬ ‫‪4۹‬‬
‫وکاد‬ ‫کاد‬ ‫وکاد‬ ‫‪5۷‬‬
‫ا‬ ‫و ا‬ ‫ا‬ ‫‪5۸‬‬
‫ولچ‬ ‫ولچ‬ ‫وولچ‬ ‫‪52‬‬
‫و‬ ‫وړ‬ ‫و‬ ‫‪5۸‬‬
‫ي‬ ‫يه ‪ ،‬يهي‬ ‫ي‬ ‫‪54‬‬
‫يغاونه‬ ‫يغونه‬ ‫يغاونه‬ ‫‪55‬‬
‫يامنبته‬ ‫يامنبته‪ ،‬يامنځ یه‬ ‫يامينبته‬ ‫‪56‬‬
‫ي ښتيا‬ ‫يتتيا‬ ‫ي ښتيا‬ ‫‪5۰‬‬
‫ياکښل‬ ‫ياتکل‬ ‫ياکښل‬ ‫‪5۱‬‬
‫زانګو‬ ‫انګو‬ ‫زانګو‬ ‫‪5۹‬‬
‫زنګل‬ ‫انګل‬ ‫زنګل‬ ‫‪6۷‬‬
‫زل ی‬ ‫ل ی‬ ‫زل ی‬ ‫‪6‬‬
‫زو‬ ‫و‬ ‫زو‬ ‫‪۸62‬‬
‫‪۸66‬‬
‫زنبير‬ ‫نبير‬ ‫زنبير‬ ‫‪6۸‬‬

‫وز‬ ‫وځ‪ ،‬وز‬ ‫زوز‬ ‫‪64‬‬
‫ژبسو‬ ‫و‬ ‫ژ‬ ‫ژبسو‬ ‫‪65‬‬
‫ژباړه‬ ‫ژباړه‬ ‫ژباړنه‬ ‫‪66‬‬
‫ياکېېېېيا شېېېېو‪ ،‬ياکېېېېيل ياکي شو‬ ‫ياکيشو‬ ‫‪6۰‬‬
‫شو‬
‫سو ي‬ ‫سو ي‬ ‫سوز‬ ‫‪6۱‬‬
‫سون‬ ‫سون‬ ‫سود‬ ‫‪6۹‬‬
‫سيکه‬ ‫سيکه‬ ‫سکه‬ ‫‪۰۷‬‬
‫سا‬ ‫سا‪ ،‬ساء‬ ‫ساه‬ ‫‪۰۸‬‬
‫سو ل‬ ‫سو ل‬ ‫سهيل‬ ‫‪۰2‬‬
‫سي ه يو‬ ‫سي ه يو‬ ‫سي ه ا و‬ ‫‪۰۸‬‬
‫شويا‬ ‫شويا‬ ‫شوي‬ ‫‪۰4‬‬
‫شات‬ ‫شهس‬ ‫شات‬ ‫‪۰5‬‬
‫شيس‬ ‫شيسه ‪ ،‬شو‬ ‫شو ه‬ ‫‪۰6‬‬
‫یوپاد‬ ‫طوپاد‪ ،‬یوپاد‬ ‫طوفاد‬ ‫‪۰۰‬‬
‫یویي‬ ‫یویي‬ ‫طوطي‬ ‫‪۰۱‬‬
‫اشويا‬ ‫اشويا‬ ‫اشوي‬ ‫‪۰۹‬‬
‫غوسه‬ ‫غصه‪ ،‬غوسه‬ ‫غوصه‬ ‫‪۱۷‬‬
‫غونچه‬ ‫غونچه‬ ‫غنچه‬ ‫‪۱۸‬‬
‫کيلي‬ ‫کلي‬ ‫کيلي‬ ‫‪۱2‬‬
‫کېووت‬ ‫کېووت‬ ‫کښېوت‬ ‫‪۱۸‬‬
‫کلتوي‬ ‫کولتوي‬ ‫کلتوي‬ ‫‪۱4‬‬
‫‪۸6۰‬‬
‫کنسوز‬ ‫کنسوز‬ ‫کنسز‬ ‫‪۱5‬‬

‫کنسړاي‬ ‫ینسړاي‬ ‫کنسړاي‬ ‫‪۱6‬‬
‫کوني‬ ‫کني‬ ‫کوني‬ ‫‪۱۰‬‬
‫کرنه‬ ‫کرړنه‬ ‫کرنه‬ ‫‪۱۱‬‬
‫کل ه‬ ‫کلي ه‬ ‫کل ه‬ ‫‪۱۹‬‬
‫کومک‬ ‫ک ک‬ ‫کومک‬ ‫‪۹۷‬‬
‫کنبل‬ ‫تکنبل‬ ‫کنبل‬ ‫‪۹۸‬‬
‫کي‬ ‫کي س‬ ‫کي‬ ‫‪۹2‬‬
‫نه لر‬ ‫نلر‬ ‫نه لر‬ ‫‪۹۸‬‬
‫لپايه‬ ‫له پايه‬ ‫لپايه‬ ‫‪۹4‬‬
‫لي څی‬ ‫ل څی‬ ‫لي څی‬ ‫‪۹5‬‬
‫لېر‬ ‫لير ‪ ،‬لر‬ ‫لير‬ ‫‪۹6‬‬
‫الل‬ ‫الل‬ ‫لعل‬ ‫‪۹۰‬‬
‫الي‬ ‫لياي‬ ‫الي‬ ‫‪۹۱‬‬
‫له پاسه‬ ‫لپاسه‪ ،‬پاسه‬ ‫له پاسه‬ ‫‪۹۹‬‬
‫مچؤول‬ ‫مچؤول‪ ،‬مچؤل‬ ‫مچوول‬ ‫‪۸۷۷‬‬
‫موږ‬ ‫موږ‬ ‫مون‪،‬‬ ‫‪۸۷۸‬‬
‫مؤلف‬ ‫مولف‬ ‫مؤلف‬ ‫‪۸۷2‬‬
‫مچاله‬ ‫مچاله‪ ،‬مچله‬ ‫مچئله‬ ‫‪۸۷۸‬‬
‫منځ‬ ‫مينځ‬ ‫منځ‬ ‫‪۸۷4‬‬
‫مانا‬ ‫معنا ‪ ،‬مانا‬ ‫معنی‬ ‫‪۸۷5‬‬
‫ميليود‬ ‫ميليود‪ ،‬ميلود‬ ‫مليود‬ ‫‪۸۷6‬‬
‫نهه‬ ‫نه‬ ‫نهه‬ ‫‪۸۷۰‬‬
‫‪۸6۱‬‬
‫نحو‬ ‫نحو‪ ،‬نحؤ‬ ‫نحوه‬ ‫‪۸۷۱‬‬

‫نر نهلصېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېفتم‬ ‫ناي نه‬ ‫نر نه‬ ‫‪۸۷۹‬‬
‫ناي نهلنو م‬
‫نچواي‬ ‫نچواي‬ ‫نصواي‬ ‫‪۸۸۷‬‬
‫نرته‬ ‫نه شته‪ ،‬نيرته‬ ‫نرته‬ ‫‪۸۸۸‬‬
‫نن‬ ‫‪ ،‬ني‪،‬‬ ‫ن‪،‬‬ ‫نن‬ ‫‪۸۸2‬‬
‫ني وال‬ ‫ني وال‬ ‫ني وال‬ ‫‪۸۸۸‬‬
‫ن‪،‬وي‬ ‫ان‪،‬وي‪ ،‬ن‪،‬وي‬ ‫ن‪،‬وي‬ ‫‪۸۸4‬‬
‫نره‬ ‫نيره‬ ‫نره‬ ‫‪۸۸5‬‬
‫نه ش کوال‬ ‫نرې ې کېېېوال ‪ ،‬نېېېه شې ې‬ ‫نه ش کولی‬ ‫‪۸۸6‬‬
‫کوال‬
‫نه کو‬ ‫نکو‬ ‫نه کو‬ ‫‪۸۸۰‬‬
‫نه لر‬ ‫نلر‬ ‫نه لر‬ ‫‪۸۸۱‬‬
‫واخيچت‬ ‫واخچيت‬ ‫واخيچت‬ ‫‪۸۸۹‬‬
‫ويمي‪،‬‬ ‫اويمي‪،‬‬ ‫ويمي‪،‬‬ ‫‪۸2۷‬‬
‫ويبښې‬ ‫اويبرې‬ ‫ويبرې‬ ‫‪۸2۸‬‬
‫وتا است‬ ‫وتياست‬ ‫وتا است‬ ‫‪۸22‬‬
‫ړنسواڼه‬ ‫ړينسواڼه ‪ ،‬ړنسواڼه‬ ‫ړنسوانه‬ ‫‪۸2۸‬‬
‫ړنسايه‬ ‫ړينسايه‬ ‫ړنسايه‬ ‫‪۸24‬‬
‫ړس ره‬ ‫ا ره‬ ‫ړس ره‬ ‫‪۸25‬‬
‫استوګنه‬ ‫استوګنه‬ ‫ړچتوګنه‬ ‫‪۸26‬‬
‫ل ا تېېتم ل ا اشېېتم‬ ‫ا اشت‪ ،‬ا اشت‬ ‫ا تت‬ ‫‪۸2۰‬‬
‫پر ېېېېېا او ل ا ونېېېېېهم‬
‫لیېېېذکرم پر ېېېا کېېېايول‬
‫‪۸6۹‬‬
‫کې‪. ،‬‬
‫ياغلی و‬ ‫ياغلی وو‪ ،‬ياغلی ؤ‬ ‫ياغلی و‬ ‫‪۸2۱‬‬
‫کې‪،‬‬ ‫کيس ‪ ،‬کې‪،‬‬ ‫کي‪،‬‬ ‫‪۸2۹‬‬
‫کېنه‬ ‫کينه‪ ،‬کېنه‬ ‫کښينه‬ ‫‪۸۸۷‬‬
‫ګېېېېېېويه‪ ،‬لګم پر ېېېېېېا‬ ‫ګويه‬ ‫ګويه‬ ‫‪۸۸۸‬‬
‫لگم کره ومنل شو‪.‬‬
‫ل اوو‬ ‫ل اوو‬ ‫ل او‬ ‫‪۸۸2‬‬
‫من کو‬ ‫منعه کو ‪ ،‬منه و‬ ‫من کو‬ ‫‪۸۸۸‬‬
‫معلومات‬ ‫مالومات‬ ‫معلومات‬ ‫‪۸۸4‬‬
‫ماغوه‬ ‫ماغوه‬ ‫مازغه‬ ‫‪۸۸5‬‬
‫منبګي‬ ‫منځ ګي ‪ ،‬منبه ګي‬ ‫منبګي‬ ‫‪۸۸6‬‬
‫نجل‬ ‫جل ‪ ،‬جين‬ ‫نجل‬ ‫‪۸۸۰‬‬
‫اوبېېېېېسل ل ‪ 4-۸ :۸۰‬مېېېېېو‬ ‫او ل‪ ،‬اوبل‬ ‫اوبسل‬ ‫‪۸۸۱‬‬
‫ويکرا م‬
‫واحېس ليېسو م او تېې امېیء‬ ‫امیء او س ې ليکنې په برخه کې ل پښتو ژبېه ړې‬
‫لپايه په بېیبېلو وختونو کې پويیه غونډ کي ؛ غه غونېډ کېېسا شېي نېوي‬
‫تېراز په برخه کې ګامونه پويیه کي ‪.‬‬ ‫وا وکي او زموږ ژبې او ا‬ ‫ړ‬
‫‪ -3-3‬پښتو ژبې امال په پښتو کتابونو کې‬

‫پښېېتو ژبېېې پېېه مختلفېېو برخېېو او ويو کېېې بېیبېلېېو ليکوالېېو امېېیوو يا خپلېېې‬
‫او معاصېېرو ويوم ينېېي‬ ‫وي ل لرغېېونې‪ ،‬منبنې‬ ‫‪ ،‬چېېې مېېوږ بېېه ړېېر‬ ‫کېېي‬
‫انګينې پېه ګویېه کېيو؛ غېه کېاي خېسا‬ ‫غويه بېلګې ياواخلو او بيا امیء لنډ‬
‫‪۸۰۷‬‬
‫او سېلي اد مېاکو یېذکرة االوليېا ن ېونې‬ ‫بښلي الفت په م‪،‬ا چېو ډول کېي‬
‫‪:‬‬ ‫ې ياوړ‬
‫‪ -١‬دتذکرةاال وليا امال‪:‬‬
‫سلي اد ماکو یذکرة االوليا امیء سلي اد ماکو په یذکره کې يا ي‪:‬‬
‫‪ :‬ل ټ‪ ، ،‬ځ‪ ،‬ډ‪ ،‬ړ‪ ،‬ږ‪ ،‬ښ‪ ،‬ڼم کېېه وګېېويو لېېه‬ ‫ېېې اسېېې ليکلېېي‬ ‫‪ -۸‬پښېېتو یېېوي‬
‫؛ځ‬ ‫و ټکی ږ‬ ‫‪ ،‬چې لځم له یوي النس‬ ‫اوسني ليکسو سره یوپير ې ړ سا‬
‫ل‪d‬م‪.‬‬
‫امېی کېې ليکېل کېې‪، ،‬‬ ‫حرکایو اظهاي لپايه پېه اوسېن‬ ‫‪ -2‬کو یوي چې او‬
‫یذکرة االوليا په ليک کې نرته؛ عنې ړلته لړېې‪ ،‬و‪ ،‬م لزوي‪ ،‬ز ېر‪ ،‬او پېېسم‬
‫کاله مخکې‬ ‫لپنبو‬ ‫ليکل شو ؛ یوپير ې له اوسن‬ ‫تکايه کولو لپايه نه نه‬
‫‪:‬‬ ‫عنې الفت صاحب وخت ړ يانغاړ م سره اسې‬
‫امیء‬ ‫اوسن‬ ‫یذکرة االولياء امی‬ ‫ګڼه‬
‫مې‬ ‫‪۸‬‬
‫‪2‬‬
‫پایې‬ ‫پات‬ ‫‪۸‬‬
‫که‬ ‫ک‬ ‫‪4‬‬
‫له‬ ‫ل‬ ‫‪5‬‬
‫په‬ ‫‪6‬‬
‫کهم‬ ‫موکه ل‬ ‫موک‬ ‫‪۰‬‬
‫لر‬ ‫لر‬ ‫‪۱‬‬
‫موږ‪ -‬مون‪،‬‬ ‫م‪،‬‬ ‫‪۹‬‬
‫مينه‬ ‫ميی‬ ‫‪۸۷‬‬
‫یڼاکې‪...‬‬ ‫یڼاک‬ ‫‪۸۸‬‬
‫‪۸۰۸‬‬
‫‪ ،‬چېېې یېېذکرة االوليېېا پېېه امېېیء کېېې حېېرو لیېېوي م حرکتونېېو‬ ‫‪ -۸‬سېېره لېېه‬
‫ليکل شو ؛ خو لچهم ې څو ا ه لچېم ليکلې ه‪.‬‬ ‫څرګنسولو لپايه نه‬
‫او ډهر ل‪ ،‬په‬ ‫‪ -4‬ړ ساينګه ل شي‪ ،‬شو ‪ ،‬شو‪ ،‬شوه‪ ،‬شولم په ل م ليکل شو‬
‫وه وه ا ونو کې لسو‪ ،‬سوهم په ل م و نو او بپ‪ .‬لشوم او لسوم په آخر کې ړ‬
‫‪.‬‬ ‫لوم ليکلی‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫‪ -5‬ينې نوي کل ې لکېه ‪ :‬و الېه‪ ،‬لېو ‪ ،‬لېو م پېه ړ سغېه ډول ليکلېي‬
‫محلېي لهجېې غچېې نېه‬ ‫ېا اوسېن‬ ‫الفت استا په و نا‪ :‬ل مؤلف اسېتوګنې‬
‫لبياله لوم وا ي‪ ،‬مګېر ېو ېا پکېې للېوم ړې ليکېل شېو‬ ‫ه‪ ،‬که چې ړلته او‬
‫‪.‬‬
‫‪ -6‬مطل‪،‬ېېې ماغېېي صېېيغې اسېېې ليکلېېي ‪ :‬ل نوميېېسه‪ ،‬والړه‪ ،‬اوسېېيسه‪ ،‬ګر يېېسه‪،‬‬
‫وکيم عنې ل نوميس ‪ ،‬والړ ‪ ،‬وکئ‪ ،‬اوسيس ‪ ،‬ګر يس م نه ليکي؛ په اسې حال‬
‫کې‪ ،‬چې با س په خپله لهجه ې ليکلی وا ‪.‬‬
‫‪ -۰‬لکښېم په لکسم ليکل شو ‪.‬‬
‫‪ -۱‬پښېېېتونخوا کل ېېېه لپښېېېتنخام ليکېېېي او ړېېېېوا لا ېېېوا م؛ خېېېو ل اوسېېېي‪ ،‬م ل‬
‫‪.‬‬ ‫ړوسي‪ ،‬م او لڅرګنسم لسرګنسم ليکل شو‬
‫‪ -2‬د محمدهوتک د پټې خزانې د امال بېلګه‪:‬‬

‫پټه خوانه شاه حچيی په امر مح س ړویېک پېه ‪ ۸۸42‬ړېې کېې ليکلېي او برېپيه کېي‬
‫ه‪ ،‬چې لته یل ي نچخې امیء يا اخلو او انګينې ې په ګویه کوو‪:‬‬
‫اسې ليکي ‪ :‬ل ټ‪ ، ،‬ځ‪ ،‬ډ‪ ،‬ړ‪ ،‬ږ‪ ،‬ښ‪ ،‬ڼم او لڼم ړې پېه‬ ‫‪ -۸‬پښتو يانه یوي‬
‫سا ه او ړ مرکب ډول ليکي؛ لکه ‪ :‬ټې‪ ،‬ې‪ ،‬ډال‪ ،‬ږ ‪ ،‬تيی‪.‬‬
‫‪ -2‬لو‪ ،‬ړې‪ ،‬م حرکتونو اظهاي لپايه ليکي؛ لکېه‪ :‬ل بېه‪ ،‬پېه‪ ،‬لېه‪ ،‬ن انبنېه‪،‬‬
‫ویتونېېه‪ ،‬مبکېېې ‪ ...‬لېېه نېېويو خبېېرو‪ ،‬ومونېېس‪ ،‬مېېوږه م‪ ،‬مګېېر کلېېه ل کتېېابودم او‬
‫سينګايود غه ياز ړ ليکي‪ ،‬عنې با س لکتابونه او سينګايونهم ونه ليکي‪.‬‬
‫‪۸۰2‬‬
‫‪ -۸‬ا کل ې لل چی‪ ،‬ل رم په للم ليکي‪ ،‬خو لن انبنهم په لدم ليکي‪.‬‬

‫‪ -4‬کښې په ي ډوله ل کې‪ ،‬کس‪ ،‬کښېم ليکي‪.‬‬
‫‪ :‬ل وليېېس‪ ،‬ومونېېس‪،‬‬ ‫‪ -5‬فعلونېېه پېېه وه ډولېېه ليکېېي‪ ،‬چېېې م الونېېه ېېې ا‬
‫اوسيس ‪ ،‬بهيس ‪ ،‬ګڼل‪ ،‬کيس م‪.‬‬
‫کله ل شو‪ ،‬شی‪ ،‬شو م ليکي او کله ل سو‪ ،‬سول‪ ،‬سو ‪ ،‬وسوم کېايو او کلېه‬
‫ل سوم پر ا لسهم ليکي‪.‬‬
‫‪ -۰‬ويځ ‪ ،‬يوځ په واړو ډولونو ليکي‪.‬‬
‫‪ -۱‬چه ‪ ،‬ړر چيریه په ړ سغه و ډول ياوړ ‪.‬‬
‫‪ -۹‬کله لټولم پر ا لټولهماو کله به خپله لټولم استع الو ‪.‬‬
‫‪ -۸۷‬ينېېی وختونېېه لله‪،‬پېېه م لېېه ويسېېتيو کلي ېېو سېېره پېېه ليېېک کېېې نښېېلو لکېېه ‪:‬‬
‫لکتا ‪ ،‬پ لتاد‪ ،‬پخوږو‪.‬‬
‫‪-۸۸‬ل زو ‪ ،‬زل یم په لزم او ل ا‪ ،‬په لځم ليکي‪.‬‬
‫امېی ېوه‬ ‫و ېې لمنبينېیم وي‬ ‫ړ ساينګه لتېه بېه پښېتو ژبېی او ا بيېایو‬
‫بيلکه ړ ياواخلو‪:‬‬
‫‪ -3‬د خيرالبيان امالء‬

‫پېه منبينېی وي‬ ‫– ميايوتاد خيرالبيېاد امېی‪ :‬خيرالبيېاد پښېتو ژبېې او ا‬
‫پوي اړه لر او حورت پيريوتاد ا با و س يوتېادليحم ليکلېي ‪ ،‬ميېا يوتېاد پېه‬
‫‪ ،‬مايګيی سټرد ل مايګيی‬ ‫‪۹26‬ړې ‪ ۸5۸2‬ا کی ز ‪ ،‬سلی او په ‪ ۹۹4‬ه کې مي شو‬
‫م‬ ‫سېېټرد نېېايوژ مرېېرق ؤ‪ ،‬چېېی پېېه پښېېتو ژبېېه کېېې ېېې خاصېېې ېينېېې کېېي‬
‫خيرالبياد امی په برخه کې ليکي‪:‬‬
‫‪ -۸‬په خيرالبياد کې نويو پخوا ؤ پښتو کتابونو په شاد‪ ،‬چې یر ه ويوسته ليکل‬
‫ليکلېي ‪ :‬م یلحرفونېهم اسېې‬ ‫لو‪ ،‬ه‪ ،‬م حرکتونو اظهاي لپايه نه‬ ‫شو‬
‫‪۸۰۸‬‬
‫ل حرفودم ړ ساينګه لنرته ‪ ،‬اسپې ‪،‬باسېيم اډول ياوړ ‪ :‬لنرېت‬ ‫ليکل شو‬
‫م ‪ ،‬مګر اوبه ‪ ،‬ليوه ‪ ،‬په آخر کی له م لر ‪.‬‬ ‫‪ ،‬اسپ‪ ،‬با‬
‫‪ ،‬لکېه ‪:‬ل پېه شېپه ډ ېر‬ ‫‪ -2‬ينې مچېت‪،‬لې کلي ېې پېه ليکلېو کېې ېو لېه بلېه نښېتي‬
‫اسې ليکل کي‪ ،‬ل په شپي ډ ر کر ی‪ ،‬پکې مې م‪.‬‬ ‫کر ي م ل پکې مېم‪ ،‬چی او‬
‫اسې ليکي ‪:‬ل ټ‪ ، ،‬ډ‪،‬ړ‪،‬ښ‪،‬ږ‪،‬ڼماو لځم پر ېا لېه ل م‬ ‫یوي‬ ‫‪ -۸‬پښتو خا‬
‫کاي اخلي لکه ‪ :‬ل ی ‪،‬څل ی‪...‬‬
‫‪ -4‬ل لياي‪ ،‬ميېر‪ ،‬ا تو‪،‬څلېو رم وز ېرو لهجېې پېر ېا ل الي‪ ،‬ل ېر‪ ،‬سېتا ‪ ،‬څلېويم‬
‫ليکي او وسفو و لهجه کايو ‪.‬‬
‫‪ -4‬دميرزا خان انصاري دقلمي ديوان امال‪:‬‬

‫‪،‬‬ ‫ېېو ویلېېی لېېوړ م‪،‬امېېه شېېا ر یيېېر شېېو‬ ‫پښېېتو ا‬ ‫ميېېرزا خېېاد انصېېاي‬
‫‪:‬‬ ‫واد امأل لنډ و ا ډول‬ ‫نوموړ‬
‫ا ډول ليکېي ‪ :‬لکېه ل ټ ‪،‬ځ ‪،‬ډ ‪،‬ږ‪ ،‬ښ ‪ ،‬نېيلڼم ‪ ،‬عنېې‬ ‫یېوي‬ ‫‪ ۸‬ېې پښېتو مخصېو‬
‫لځم پر ا ل م او لڼم پر وض لنيم شکل غوړه کو ‪.‬‬
‫‪-2‬لکښېم په غه او لچهم کله چه او کله لچېم ليکي‪.‬‬
‫‪ -۸‬لو‪،‬ه ‪ ،‬م کلېېه حرکتونېېو اظهېېايولو اوکلېېه ېېې ن ېه ليکېېي‪ ،‬م الونېېه ‪ :‬زمکېېه ‪،‬‬
‫بانس‪،‬کانس‪،‬زو ی ‪،‬بخره ‪،‬لکو للېه کومېه م نليېسه ‪،‬مېيی لمينېه م ‪ ،‬و ېره ‪ ،‬لېه مېو ‪....‬‬
‫اسې تکاي چې لله ‪،‬نه م ډ ر له له ويوستيو کلي و سره نښلو ‪.‬‬
‫‪ -4‬اکل ې ل سو ي ‪ ،‬زل ي ‪ ،‬غر‪،‬يوڼا‪ ،‬وړير‪ ،‬ويځ ‪ ،‬ویت ‪ ،‬ګر ېي ‪ ،‬څښېتی ‪ ....‬پېه‬
‫ړ سغه ډول ليکي‪.‬‬
‫‪۸۰4‬‬
‫‪ -5‬د دولت اهلل د قلمي ديوان امال‪:‬‬

‫کېې‬ ‫ولت ا ولت اهلل او ‪ ....‬په يوتاني پښتو ا بېي ‪ ،‬رفېاني او ل ېي غوي نې‬
‫لېېو یل ېېوال بلېېل کيېې‪ ، ،‬ېېو ېېواد لېېه یل ېېي نخچېېې څخېېه چېېې پېېه کابېېل کېېی ه ‪،‬‬
‫ايواتا استا الفت ړغه انګي امأل اسې يا معرفي کو ‪:‬‬
‫پېېه شېېاد ليکېېي ‪ ،‬مګېېرل‬ ‫‪ -۸‬پښېېتو پېېه خاصېېو یېېويو کېېې ل ټ‪، ،‬ښ‪،‬ړم ړ ېېسا او‬
‫ځ‪،‬ږم ل ‪،‬مم عنې لومي یوي پر ا ل م ليکي او و ټکی یېر نېه النېس ږ‬
‫یېوي لڼم کلېه‬ ‫و یوي پر ا لمم استع الو ‪ ،‬پښتو و بېل مخصېو‬ ‫او‬
‫ړ سغچې په بچيط ډول اوکله لنيم ليکي‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫او و النس ږ‬ ‫و ټکی پا‬ ‫لژم یوي کله لږم اوکله لژم عنې ليم په یوي‬
‫‪ 2‬ې لو‪ ،‬م حرکتونو لپېايه نېه کېايو او ډ ېر کېرت اکل ېې ل واخلېه ‪،‬وګڼېه ‪ ،‬مېيی‪،‬‬
‫خل‪،‬و‪ ،‬بانس ‪ ،‬ياشي ‪ ،‬خبرم ‪.‬‬
‫‪ -۸‬لچېم ډ ره ليکي‪.‬‬
‫‪ -4‬لکښېم ا ډول ‪.‬‬
‫‪ -5‬ړير لوړيرم‬
‫‪ -6‬څښتی پر ا لیښتیم او‬
‫‪ – ۰‬ل ر پر وض ل ن رم‬
‫‪ -۱‬او ل ویتم په ق ليکي‪.‬‬
‫و ې وي ‪ ،‬و ې برخې امی ي انګينې‪:‬‬ ‫وي‬ ‫پښتو‬

‫سېېتاي نېېامې کتېېا امېېی ‪ :‬حوېېرت خوشېېحال خېېاد ليېېه‬ ‫الېېف – خوشېېحال خېېاد‬
‫غنېېا منېېس او یوان نېېس لپېېايه آيه او‬ ‫الرح ېېه لېېه شېېک پریېېه پښېېتو ژبېېې او ا‬
‫یلپایې او بهانسه سرچينه کڼی شو‪،‬‬
‫وو ي سترګې ‪....‬‬ ‫شک ی‬ ‫ي‬ ‫ړر ا ر ې نا ا‬
‫‪۸۰5‬‬
‫خوشحال خاد خټک په ‪ ۸۷۰6‬ړې کېې ل سېتاينامه م وليکلېه ‪ ،‬غېه ن ېر غني ېت او‬
‫معتبر کتا یل ي نخچه په ‪ ۸۸۸۹‬ق کال بسالحللي نومې کایب افوېل خېاد پېه‬
‫امر وليکه او په پېښوي کې په زړه امی چا شېو‪،‬خو څرنګېه چېې ټولېو یېه لکېه ل ېر‬
‫غېه ا ېر‬ ‫تکايه ه خوشحال خاد خټېک پېه پښېتو ليېک کېې یحېول ياوسېت ‪ ،‬نېو‬
‫‪ ،‬خېېو ينېېې لېې‪،‬‬ ‫محېېاوي سېېره نېې‪،‬‬ ‫امېېی ېېې ړ ې ډ ېېره تا چېېته او لېېه اوسېېن‬
‫‪ ،‬چی الفت صاحب ګڼي ‪:‬‬ ‫یوپيرونه شته او ا‬
‫‪ -۸‬لو‪،‬ه ‪ ،‬م حرکتونېېو تېېکايه کولېېو لپېېايه ګټېېي لکېېه ل ړچېېې‪ ،‬یاسېېې ‪ ،‬غېېويه ‪،‬‬
‫اوسپنه ‪ ،‬ګونډ ‪ ،‬موږ‪ ،‬ال انو ‪ ،‬ابسانو م او ينې کلي ې ې بې له غو یېويو‬
‫‪.‬‬ ‫ړ ليکلي‬
‫یوي لښم پر ا ل م ليکي لکه ‪ :‬غوشه ‪ ،‬پرتود ‪...‬‬ ‫‪ -2‬پښتو مخصو‬
‫‪ -۸‬لږم په وض لژم ليکي لکه ‪ :‬غوژ ‪،‬کوژ‪،‬لن‪...‬‬
‫وه ټکي او لېه ټکېو النېس ړ ېوه ږ‬ ‫‪ -4‬ل م یه لح م غويه کو ‪ ،‬خو له لحم النس‬
‫بيلګې په ډول ‪ :‬لچم ؟؟‬
‫او یېر النس ړ وه ل ء م‬ ‫لحم په شکل ليکي و ټکی ږ‬ ‫‪ -5‬ل م ړ‬
‫لکه ‪ :‬ل يءم‬ ‫‪ -6‬لړم په ليم اړو ‪ ،‬خو ليم پرسر ې ړ وه ږ‬
‫‪ -۰‬او لڼم لدم په ډول او پرسر ې ړ وه ليکي لکه ‪:‬ل دءم‬
‫‪ -۱‬لټم په لطم ليکي لکه لطم چې مون‪ ،‬ې لموم په لټم ليکو‪.‬‬
‫‪،‬‬ ‫‪ -۹‬للم پر ا لدم کل ې پر سر کې کايو ؛ لکه ‪ :‬ن ونځ ‪ ،‬ن چی ‪ ،‬ن ر‪،‬ن ين‬
‫ن س سل او ‪......‬‬
‫‪ -۸۷‬لکښېم په لکرېم ليکي‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬زما ‪ ،‬ستا په ل ما ‪ ،‬یا م ليکي‪.‬‬
‫‪ -۸2‬زمر ‪ ،‬زمکه ‪،‬برخه ‪ ،‬ړومره‪ ،‬ېومره ‪ ،‬ړيېر‪ ،‬پيېي‪ ....‬پېه لمېوي ‪ ،‬موکېه‪ ،‬بخېره ‪،‬‬
‫ړونبره ‪ ،‬څنبره ‪ ،‬ړير ‪،‬پيرړ م ليګي‪.‬‬
‫‪۸۰6‬‬
‫‪ – ۸۸‬ينېېې فعلونېېه اسېېې ليکېېي لڅېېه چېېه غېېواړو‪ ،‬کېېه پېېه ایفېېاق واسېېتی ‪ ،‬کېېه جېېسا‬
‫شواستی ړچی به مات شيو ‪ ،‬و استل م‬
‫ې مون‪ ،‬ل و م ليکو ‪.‬‬ ‫په ل وم ليکي چې او‬ ‫مج‬ ‫‪ -۸4‬ل‬
‫په صويت کې ې لشولم ليکي‪.‬‬ ‫‪ -۸5‬شوء وشو په ل شه ‪ ،‬وشه م او ج‬
‫ا مخفف و ‪ ،‬ياوړ ‪.‬‬ ‫‪ – ۸6‬لینګچه م په لینګبه م چې تا ې ین‬
‫‪ -۸۰‬لویتم په لخم ليکی لکه ‪ :‬وخت ‪.‬‬
‫جی ليکل کي‪ ،‬لکه‬ ‫‪ – ۸۱‬سربلونه ا ينې معنی ايه یوي متصل ليکي او او‬
‫‪ :‬لپکوي‪ ،‬پعل ‪.....‬م لپه کوي ‪ ،‬په ل ‪.....‬م‬
‫‪ – ۸۹‬يکي ‪ ،‬کانس پر ا لکام ډهرکايو ‪ ،‬ا کاي په نک او ن ر واړو کې کېي‬
‫لکه ‪ :‬په نک کې ‪:‬‬
‫پر یبا کا ‪ ...‬ل ‪۰۸۹ :24‬م‬ ‫په ډ ر ين‬ ‫ې مو پاک کا‬ ‫په يومال‬
‫‪ -2۷‬او لزل یم ل زغلول‪ ،‬ګرز م په لزم ليکي‪.‬‬
‫‪ -6‬دعبدالرحمن بابا د قلمي ديوان امال‪:‬‬

‫و ېېې برخېېې نېېامتو‬ ‫بېېسالرح ی بابېېا پښېېتو ا بيېېایو کیسېېيکې وي‬
‫‪ ،‬خېسا بښېلي الفېت ېې لېه یل ېی‬ ‫سرفرازه ‪ ،‬بلبل زبانه ل ریه ويیه نامتو شا ر‬
‫نچخې څخه چې وخت مطبو ایو په کتابتود کې خونس وه ‪ ،‬امی غويه کېي ‪،‬‬
‫‪:‬‬ ‫انګينې ې اسې ياوړل شو‬
‫غېې نچېخې امېېیء ړ اغېه امېی ه‪ ،‬چېېې لېه خوشېحال خېېاد نېه مخېه وه‪ ،‬پښېېتو‬
‫‪ :‬لټ‪، ،‬ډ‪،‬ړ‪،‬ښ‪،‬ږ‪،‬نېيم تېيي او ل م لځم‬ ‫ېې اسېې ليکلېی‬ ‫یوي‬ ‫مخصو‬
‫پر ېېا اسېېتع الو او څېېا ل ېېا م ليکېېي او لو‪،‬ه‪ ،‬م کلېېه حرکتونېېو اظهېېاي‬
‫لپېېايه کلېېه ېېې نېېه ليکېېي ‪ ،‬چېېې لکېېه ‪:‬لحرفېېود‪ ،‬غونېېس‪ ،‬خاوي‪،‬لېېه کېېو ‪ ،‬زمکېېه ‪،‬چونېېه‬
‫کانس‪ ،‬النس‪ ،‬وړانس‪ ،‬نه ل نه ه م مې ‪ ،‬ګنيم ‪:‬‬
‫‪۸۰۰‬‬
‫کښې ړ کله ړ سغه ډول او کله لکسم ليکي‪ ،‬شو ‪ ،‬وشو اسې ليکي لشا ‪ ،‬وشه م‬
‫ن ونځ ‪ ،‬ن انبه ‪ ،‬ن چی ‪ ،‬ن ر‪ ،‬په لدم ليکي‪.‬‬
‫لحم ړر وخت و ډول ليکي‪.‬‬
‫لپ ا ‪ ،‬ل ا ‪،‬پنړا ‪ ،‬نغواړ م ډ ر له و ا ليکي‪.‬‬
‫‪ -7‬داحمد شا بابا د ديوان امال‪:‬‬

‫ېواد یل ېي‬ ‫واالشانه‪ ،‬متفکر ‪ ،‬یل وال ‪ ،‬شا ر ‪ ،‬ا لحورت اح ېس شېا بابېا‬
‫نچخه‪ ،‬چی مح س خاوي ياني پېه یلې ليکېل شېو او پېه ‪۸۸6۸‬ړېې کېا ل پېوي اړه‬
‫لر او یاشکنس اکاډ ي شرق پيننسنې څانګې په کتابخانه کې وه‪ ،‬چې خسا‬
‫‪:‬‬ ‫بښلي ايواتا الفت ی انګينې مونسلې‬
‫وه یېويو ل م‬ ‫ام کل ې په ل م ليکي‪ ،‬عنې ړ سغه ېو یېوي‬ ‫‪ -۸‬ل اد‪،‬ويځ‪،‬‬
‫او ل م پر ا استع الو ‪.‬‬
‫‪ -2‬لڼم اسې ليکي لنيم‪.‬‬
‫ېېې لږ‪،‬ښم ډ ېر لېېه اسېې ليکېېي لژ‪ ،‬م عنېېې ا‬ ‫یېوي‬ ‫‪ -۸‬پښېتو ا وه خېېا‬
‫کل ېېې ل مېېونن‪-‬پوتېېتیم ‪ ،‬خېېو ينېېې کل ېېې لکېېه ليوژه ‪ ،‬نرېېی م پېېه ل يوږه ‪ ،‬نښېېی م‬
‫ليکي ‪.‬‬
‫‪ ،‬لک ‪ ،‬ړپم سره ل ه ‪ ، ،‬و م حرکتونو لپايه نه ليکی ‪ ،‬عنېی ل یاسېی ‪،‬‬ ‫‪ -4‬لیا‬
‫لکه ‪ ،‬او ړپم ليکی‪.‬‬
‫‪ -5‬ا کل ی پس ډول ليکی ل وطی‪ ،‬نررا ‪،‬کښی م ليکي ‪.‬‬
‫‪ ،‬لکېه ل ويځ ‪ ،‬بخېره ‪،‬‬ ‫‪ -6‬او ا کل ي‪ ،‬خو خپلې محلي لهجې مخالفې ليکلېي‬
‫وشي ‪ ،‬وشو م او نوي ‪....‬‬
‫‪ ،‬مګېر اک ېرأ ل م لځم‬ ‫او بل النس ږ‬ ‫‪ ،‬و پا‬ ‫‪۰‬ې کله کله ل م یه وه ټکي ږ‬
‫پر ا کايو ‪.‬‬
‫‪۸۰۱‬‬
‫‪ ،‬لکېه ل ل ېر‪،‬‬ ‫پيښوي او ننګرړېاي پېه لهجېه ليکلېي‬ ‫وم‬ ‫‪ -۱‬الفاه او کلي ې‬
‫ويځ ‪ ،‬شته ‪ ،‬بخره ‪ ،‬و ره ‪ ،‬اوتي ‪ ،‬چر باسې م ‪.‬‬
‫‪ ،‬پکوڅېه ‪،‬‬ ‫‪ -۹‬يبط یوي ډ ر له له ويسېتيو کلي ېو سېره نښېلو ‪ ،‬لکېه ل پېی‬
‫لحيات ‪،‬بڅهم ‪.‬‬
‫‪ -۸۷‬لچهمکله ړ سغچې اوکله لچېم ليکي‪ ،‬ړ ساينګه لشه ‪ ،‬وشه ‪ ،‬شو ‪ ،‬وشو م پېه‬
‫‪.‬‬ ‫واړو ډولو ليکلي‬
‫‪ -۸۸‬کس ليکي عنې لکښېم نه ليکي‪.‬‬
‫معاصره ويه ‪:‬‬

‫‪ -8‬دپښتو لومړي کتاب امال‪:‬‬
‫حبيب اهلل خاد په ‪ ۸۸۸۸‬ړې ق کېال حبيبېې پېه مسيسېه کېې پښېتو ژبېې یېسي پ‬
‫پښېتو ژبېې لپېايه يسېي‬ ‫سره س صالح مح ېس کنېسړاي‬ ‫کولو امر ويکي او له‬
‫کتېا‬ ‫پښتو م وليکه او په ‪ ۸۸۸6‬کېال کېې چېا شېو‪،‬‬ ‫ل ل ي کتا‬ ‫کتا‬
‫‪:‬‬ ‫اسې ياغلي‬ ‫ينې انګي‬
‫‪ -۸‬ل م لحم ليکي او ل م لځم واړو یه ټکی ويکو ‪.‬‬
‫‪ -2‬ل وکي ‪ ،‬وکيه اوکيه م ليکو او ل وکی ‪ ،‬وکه ‪ ،‬که م ليکی ‪.‬‬
‫‪ -۸‬اکل ی ل سو ‪ ،‬وسو ‪ ،‬سو ‪ ،‬سته ‪ ،‬ياسه ‪ ،‬والړسه او ‪.....‬‬
‫‪ -4‬معروفه ل م په ل م ليکي ‪.‬‬
‫‪ -5‬لڼم ړ ساسی ليکي او لنيم غلط بولي ‪.‬‬
‫‪ -6‬زما ‪ ،‬زموږ په لزم ليکي او زو ړ په پښتو لځم نه ليکي ‪.‬‬
‫‪ -۰‬او ستربل ا ظرفيت یوي ل م خو په و ا کې لکسم ليکي‪.‬‬
‫‪ -۱‬زويکي ل‪،‬م یه لفتحه م وا ي ‪.‬‬
‫ې موږ ل ېم ليکو ‪.‬‬ ‫‪ -۹‬مفر غا ب ل ه م ليکي او او‬
‫‪۸۰۹‬‬
‫په مفغنه بڼه ليکو ‪ ،‬نوموړ په غربی شکل ليکلی لکه ‪:‬‬ ‫‪ -۸۷‬ړغه کلي ې‪ ،‬چې او‬
‫یصل ‪ ،‬صبا ‪ ،‬یو ‪ ،‬یومي ‪ ،‬ویت ‪ ،‬ویتی ‪ ،‬نا ویته ‪.....‬‬
‫‪ ،‬ړنېس‪ ،‬ل ېي‬ ‫م ‪ ،‬ړونس ‪ ،‬ل ي ‪ ،‬نا جوړه م کل ې اسې ليکي ل ټين‬ ‫‪ -۸۸‬ل ټين‬
‫‪ ،‬ناجيه م ‪.‬‬
‫ل شيه م ليکي ‪ ،‬لکه ‪ :‬ل وه شی ه م او ل وړمه ويځ م وړمه‬ ‫‪ -۸2‬کله چی ل شی م ج‬
‫يوځ ليکي ‪.‬‬
‫‪ -۹‬د منشي احمد جان امال‪:‬‬

‫ايواتېېا الفېېت پېېه و نېېا ل منرېېی اح ېېس جېېاد پښېېتو ژبېېې مرېېهوي ليکېېونکی‬
‫او له ډ رو تو ن ر ليکونکو څخه ګڼل کي‪ ، ،‬خواږه‬ ‫یاليف او یويف خاونس‬
‫ګېپ م ېې ډ ېر‬ ‫او جی سبک خاونس ليکوال ؤ‪ ،‬ل یاي و افغانچتاد او یصه خوان‬
‫او په ‪ ۸۹۸۷‬کال کی چا شو ‪ ،‬چې لته ې ل یصه خوان‬ ‫مرهوي کتابونه‬
‫ګپم څخه څينې امی ي انګينې يا اخلو ‪:‬‬
‫ل ځم پر ا استع الو ‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ل م یوي‬
‫‪ -2‬لشه ‪ ،‬وشه م ړر وخت ړ ساسې ليکي او ل وم ي په آخر کې نه ليکي ‪.‬‬
‫واله ل يس ی او زويواله ل م فعلی م په و ډول زويواله ل‪‎‬ئم ليکي ‪.‬‬ ‫‪ -۸‬زويک‬
‫‪ -4‬لڼم په لنيم سره ياوړ ‪.‬‬
‫پرسر ې ړ وه ليکي ‪ ،‬م ال ل زه ‪،‬تهم ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ړغه ل هم چې مخه یر زويکی لهم پا‬
‫ي ې شېېخل لپېېايه غېېه ډول ل ئم کېېايو لکېېه ‪ :‬يا ېېئ ‪،‬‬ ‫‪ -6‬غا ېېب غ ې ير عنېېې‬
‫ئ‪....‬‬
‫لپايه ل شول ‪ ،‬کيل ‪ ،‬ویښتيسل ‪ ،‬وختل م ليکي ‪.‬‬ ‫‪ -۰‬ج‬
‫‪ -۱‬ل وختم په لقم لویت م سره ليکي ‪.‬‬
‫‪ -۹‬ل کښې ا کې م پر ا لکسم ليکي ‪.‬‬
‫‪۸۱۷‬‬
‫‪ -۸۷‬پښتو لځ؛م په ينو کلي و کې نه ليکي او لزم کايو لکه ګرز سل ‪ ،‬زو ‪ ...‬خو‬
‫ړ ړ سا ډول ه ‪.‬‬ ‫و‬
‫‪ -۸۸‬ګا نس‪ ،‬النس ‪ ،‬با س ‪ ، ، ،‬سره حرکتونه نه ليکي ‪ ،‬لکه کانس ‪ ،‬النس ‪ ،‬با ېسه‬
‫‪...‬‬
‫‪ -١۱‬دپښتو ادبي انجمن امال‪:‬‬

‫جوړ شو ‪ ،‬نو ېوه مجلېه ېې واو کښېه او ل‬ ‫پښتو انج ی‪ ،‬چې کله په ‪ ۸۸۸۸‬ړې‪،‬‬
‫چا کي‪ ،‬چې امی ې اسې وه ‪.‬‬ ‫پښتو خبر م په نامه ې و کتا په ‪ ۸۸۸5‬ړې‬
‫واله او زويواله لئم په و شکل لئم ليکي‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ل م زويک‬
‫‪ -2‬اوږ ه ل م‪ ،‬کل ې په آخر کې ليکې لکه ‪ :‬مينه ‪.‬‬
‫‪ -۸‬ل شو ‪ ،‬شی ‪ ،‬شته ‪ ،‬شو ‪ ،‬وشوم په ل م ليکې عنې ل سو ‪،‬سی ‪ ،‬سېته ‪ ،‬سېو‬
‫‪ ،‬وسوم‪.‬‬
‫‪ -4‬لځم ل م پر ا ليکي ‪.‬‬
‫‪ -5‬لڼم ایوي لني م ليکي ‪.‬‬
‫‪ -6‬کښې په لکې م ياوړ ‪.‬‬
‫پېه لزم ليکېل کيې‪ ،‬پېه لځم ليکېل شېو ‪ ،‬م ېال ‪ :‬ل ېی ‪،‬‬ ‫‪ -۰‬څينې کل ې چې او‬
‫وا ی ‪ ،‬مبکه ‪.‬‬
‫‪ -۱‬ل ېم غا ب غ ير په ل ه م ليکي‪.‬‬
‫‪ -۹‬ل ‪ ، ،‬کښينوست ‪ ،‬چښ ‪ ،‬است ‪ ،‬واست م ياوړ ‪.‬‬
‫‪ – ۸۷‬ماغي ې مطلا صيغې ډ ر له په ل وليسئ ‪ ،‬و ي سئ‪.... ،‬م ليکي ‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬لويځم په ليوځم اوموږ په ل موږم ليکي ‪.‬‬
‫‪ -۸2‬ل سو ‪ ،‬وسو م په لوم سره ياوړ ‪.‬‬
‫‪۸۱۸‬‬
‫‪ -١١‬د الفت دليکوالۍ امال‪:‬‬

‫معاصر ليکېوال‪ ،‬شېا ر ‪ ،‬ا ېب‬ ‫ليکوالي ل امأل او انراءم پښتو ژبې او ا‬
‫ینس ستوي ايواتا استا ګېل پاچېا الفېت ړغېه غني ېت‬ ‫پوړې‬ ‫او پښتو ا‬
‫‪ ،‬چې خوانه به ې یلپایې و ‪.‬‬ ‫او پوخ ‪ ،‬معتبر ا ر‬
‫ېل لپېايه پېه ‪ ۸۸۸2‬کېال وليکېه بيېا ويوسېته ډهېر‬ ‫لېومي‬ ‫استا الفت غه کتا‬
‫غني او بيا بيا چا شو او ډ رو اړیياوو يف کولېو لپېايه چېا ډګېر یېه ياویلېی؛‬
‫په برخه کې وه پخه او ډاډمنه ز رمه ه ‪.‬‬ ‫ليکوال‬ ‫غه کتا‬
‫ينو امی ي انګينو یه ياستانه شو ‪.‬‬ ‫غه کتا‬ ‫موږ به‬
‫‪ -۸‬پښتو په ل پښتو م ليکي ‪.‬‬
‫‪ -2‬لکېم اوسنی مع ول شو بڼه په لکښې م ياوړ ‪.‬‬
‫ل‪،‬م ل م یه وه النس بانس یوي نه ويکو ‪.‬‬ ‫‪ -۸‬اوږ ه‬
‫یوي نه ليکي ‪.‬‬ ‫په څن‬ ‫‪ -4‬ړ ساينګه مجهوله ا لنډه ل م یه وه څن‬
‫‪ -5‬ايیباطي یوي ل چې م اوسنی مروجه بڼه په لچهم ليکي ‪.‬‬
‫‪ -6‬لئېم په پخوانی بڼه ياوړ ‪.‬‬
‫‪ -۰‬لموږم په ل مون‪،‬م ليکي ‪.‬‬
‫‪ -۱‬لکين م نه ليکېي ‪ ،‬بلکېې ‪ ۸۸۹2 -۸۸۹۷‬کلنېو پېه مروجېه بڼېه ېې ليکېي‪ ،‬لکېه‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫کې‪ ، ،‬خو ل م یه ټکي نه ږ‬
‫‪ -١2‬دغني خان غني د(کليات ) امال‪:‬‬

‫څو شعر مج و و ل پنجر چغاي‪ ،‬پلوشې‬ ‫غني خاد غني کليات نوموړ‬
‫م ټولګه ه ‪ ،‬چې یومونو او یبا لو وزايت ‪ ،‬نرېرایو ي اسېت لخېوا پېه‬ ‫او پانو‬
‫مج و ې ينېې امی ېي ېانګينې‬ ‫‪ ۸۸64‬ړې کال ‪ ۸۹۱5‬کال چا شو ؤ‪،‬‬
‫‪ ،‬که څه ړ چې یل ي نچخې ې ياسره نرته ‪ ،‬خو خېسا بښېلي‬ ‫په النس ډول‬
‫‪۸۱2‬‬
‫غني خاد غني له ژبنيو انګينو پوړي‪،‬و ‪ ،‬چې له غه چا سره یېوپير لېر ‪ ،‬ينېې‬
‫امی ي یوپيرونه ‪:‬‬
‫‪ -۸‬لئي م ک ووي ملکی غ ير په وو ا ګانو ليکي ‪ ،‬خو پریه لېه ټکېو او لېومي‬
‫لنډ ل م په سر لءم ياوړ ‪.‬‬
‫ل‪،‬م ل م یوپيرونه کو ‪.‬‬ ‫‪ -2‬لنډ ل‪۸‬م ل م او اوږ‬
‫ډول ‪ :‬سپوږم‬ ‫‪ -۸‬لسپوږمئم په لءم ليکي نه په‬
‫م ړ په ل نياګئم ليکي ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ل نياګ‬
‫‪ -5‬لچېم په ل چه م سره وا ي‪.‬‬
‫‪ -6‬لیر م از آد ل پوتتنومبر م په لیيم عنې‪ ،‬ې ټکی ليکي لکه ‪:‬‬
‫شرا شي یرخې اوبه سي‬ ‫چې خ اي مچتي ې وز‬
‫‪-۰‬لټوکه م په ټویه عنې لکم په لقم سره وا ي‪.‬‬
‫‪ -۱‬کيچه ل استادم ړ لیصه م ليکي ‪.‬‬
‫لپانو م ياوړ ‪.‬‬ ‫‪ -۹‬لفانو م لڅراغم په‬
‫‪ -۸۷‬ړچپټال ل يوغتودم په لاسپټال م ليکي‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬اوږ ه ل م په نرمه ل م سره ليکي ‪ .‬ل ‪۹4 :۸۸‬م‬
‫‪ -١3‬دپښتو پخوانۍ الفبې کتاب امال‪:‬‬

‫الفبېېېېمم کېېېوچنی کتېېېابګوټی فاغېېېل اسېېېتا ايواتېېېا‬ ‫للپښېېېتو پخېېېوان‬
‫‪ ،‬چېېې لېېه نيکېېه مرغېېه پېېه ‪ ۸۸۱۰‬ړېېې ل کېېال ېېې چېېا یوفيېېا‬ ‫بسالرېېکوي يشېېا‬
‫‪.‬‬ ‫او مينه والو السونو کې‬ ‫مونسلی‬
‫الفبېې‬ ‫الفبې ‪ ،‬اوسېن‬ ‫پسغه يساله کې له وزني سر و سربيره ل پښتوپخوان‬
‫مبېېېساء ‪ ،‬خيرالبيېېېاد الفبېېېې ‪ ،‬الفبېېېې لوسېېېتلو طر ‪،‬ېېېه ‪ ،‬کل ېېېو پېېېه کښېېېلو کېېېې‬
‫‪ ،‬چې ړرليکنېه ېې ېوه پيېاوړ او مغتېن‬ ‫خيرالبياد ليکلي م‪،‬الې‪..‬م ياغلي‬
‫‪:‬‬ ‫يسالې ينې امی ي انګينې په النس ډول‬ ‫ا ر م ال لر ‪،‬‬
‫‪۸۱۸‬‬
‫خېاوي نې کېر لپېرم‬ ‫‪ -۸‬ل پرم لپهم پر ا کايو ‪ ،‬چې ته کېاي ونېه ه ‪ ،‬لکېه‬
‫مو ډ ر یومونه ژونس کو ‪.‬‬
‫‪ -2‬ل م اوږ ه ل‪،‬م لکه مرکو لهجې غونس کايو ‪ ،‬خو ل م لنډ په یوګېه ېې‬
‫خاوي نې کر ‪ ..........‬با س خاوي نه ړ په اوږ ه وليکل شي ‪.‬‬ ‫ړ کايو لکه ‪:‬‬
‫‪-۸‬لښم په لو به لهجه کې نه ليکي لکه ‪ :‬پښتانه ژونس پکې کو ‪.‬‬
‫‪ -4‬پکيل په کښي م ليکې او اوږ ه ل م په ل م ياوړ ‪.‬‬
‫‪ -5‬ماغي فعل ل کيسه ؛م په لکېسئم ليکېي ‪ .....‬براړ نېي ليېک لېه کيڼېې خواڅخېه‬
‫تي لويیه کښل کيسئ ‪.‬‬
‫‪ -6‬ل شو م په خپله لهجه لسو م او ړغه ړ په لنډه ل م ليکي ‪.‬‬
‫‪ -۰‬لچې م ايیباطي یوي ړ په لنډه ل م ياوړ ‪ ،‬لکه چې پښتنو اوسنئ ‪....‬‬
‫عنې په غربي لهجه ې لژم نه کايو ‪.‬‬ ‫ل غ‪،‬ونه م لپايه کايو‬ ‫‪ -۱‬لږم یوي‬
‫لنېېډه اچېېې ‪ :‬لل امېېی واژه ربېېي و يلغېېت ايا ا ېېی معنېېی ړېېا اسېېت ‪ :‬پرکېېر د ‪،‬‬
‫مطلبی ياګفتی یا ګر بنو چس ‪ ،‬نوشتی مطلبی که به شخل ی‪،‬ر رکنس ‪ ،‬طر ‪،‬ېه‬
‫نوشتی کل ه ړا و يست نو چی واژه ړا مم ل ‪۸2 :2‬م په سرخط امی ليکلو کې لو‬
‫م‪،‬صس او ړس ته ليکل غويه ليکل او اسې ليکنه ‪ ،‬چې نوي ړ ويبانس ته پېوه‬
‫کيا شي ا لل امی چا و نا ليک و مطابا ليکنه امتحاد په ډول بل و لېي‬
‫امیګانې ‪.‬مم ل ‪2۷۸ :۸۸‬م‬ ‫بايت ليکنه ‪ ،‬ليک طرز ج‬
‫ب‪ -‬انشاء ‪)Composition(:‬‬ ‫‪-4-3‬‬

‫للانراء‪ -‬مل لا م ل‪۸‬م پيلول ‪ ،‬يا منبته کول ‪ ،‬پيسا کول ‪ ،‬له انه څېه و ېل ‪ ،‬او پېه‬
‫له فنونېو څخېه ه ‪ ،‬چېې خصوصېي‪ ،‬يسې ي ليکونېه او فرمانونېه‬ ‫اصیح کې ا‬
‫کېېاي متصېېس و‪،‬لل‬ ‫ويبانېېس ليکېېل کيېې‪ . ،‬پېېه پخېېوا کېېې بېېه ړغېېه څېېوک‪ ،‬چېېې‬
‫يلېو ‪ ،‬انرېاء ېواد ېا‬ ‫منری مم بلل کيسه‪ ،‬چې په ا بېي لومېوکې بېه ېې ال‬
‫‪۸۱4‬‬
‫عنېېې اسېېی خلفېېا او پا شېېاړانو پېېه ويه کېېې ېېو‬ ‫يسېېا لو ېېواد پېېه یېېس‬
‫وزايت خانې په یوګه و‪.‬مم ل ‪24۹ :۸۹‬م‬
‫په ل‪۰۸‬م مخکې انرا په برخه کې ليکي لل اد ې شېاءمم اسې واحېس –‬ ‫ي ا یامو‬
‫مونېېث ل‪۸‬م لېېه انېېه ياا چېېته‪ ،‬لېېه انېېه پيساکونېېه ‪ ،‬زړه نېېه څېېه خبېېره پيساکونېېه ل‪2‬م‬
‫بېايت – یحر ېېر ل ‪۸‬م ړغېه کتابونېېه ‪ ،‬چېې پېېه ړغېې کېېې خېط او کتابېېت یا ېېس او‬
‫خطونه وغيره ليکلی شو و ‪ .‬ل ‪ -‬ربی م ل‪۰۸ :۸۸‬م‬
‫‪ ،‬چې و ټاکلې موغوا په برخه کې وشی پېه پېويه‬ ‫انرا ل په ړغه معنی‬
‫فکر او نوتت سره وليکو ‪ ،‬پس ډول که په خپله ليکنه ا انرا کې نويو لېه ا ېايو‬
‫املېه با ېېس‬ ‫او افکېايو ګټېه واخلېېو ‪ ،‬نرېو و ېېی ‪ ،‬چېې مېا انرېېاء ليکلېې ه ‪ ،‬لېېه‬
‫م ووا و ‪ ،‬م ال په ډول ‪ ،‬که بېيی بيلېو خلکېو یېه ووا ېو ل اوبېو پېه‬ ‫ويیه ل ایتبا‬
‫خپېل فکېر‬ ‫برخه کې څه وليکي ‪ ،‬نو ړغو به ړر و له خپل موق او پوړې سېره سې‬
‫پر بنا و څه وليکېي او اسېې کل ېې بېه سېره وپييېي ‪ ،‬چېې ېو لېه بلېه سېره بېه یېوپير‬
‫ولر ‪ .‬م‬
‫پېه نېي کېې انرېاء‬ ‫امله و چا انرېا لېه بېل سېره یېوپير لېر او آد ليکېوال‬ ‫له‬
‫کېېوال شېېو یر حېېې او افکېېايو مرخصېېولو او ټېېاکلو لپېېايه ازميښېېت ېېوه تېېه‬
‫وسيله وګڼو ‪ ،‬ړغه څوک‪ ،‬چې ليکنېه کېوال شېي نېويو تېه او غېويه پوړولېو لېه‬
‫یېه سېترګې پېه الي و ‪ ،‬چېې ېو‬ ‫ړ چ توالی لر او پېه پېا کېې‬ ‫پايه ایتبا‬
‫کېې يا ېي ‪ :‬لل انرېاء –تېځ‪-‬‬ ‫بر الی ليکېوال بېه و ‪ .‬پېه پښېتو – انګليچېی یېامو‬
‫‪Writing-composition‬مم ل ‪۸۹ :۹‬م‬
‫انرا ء له خبرو کولو سره ړ یربه کوال شو ينې خلک له نويو تې خبېر کېوال‬
‫شي او خپلې خبر په تېه ډول نېويو یېه ليې‪ ،‬و او نېوي ړې تېه پوړېوال شېي ‪ ،‬خېو‬
‫ينې نري کوال آد خپل م‪،‬صس ړ ووا ي‪.‬‬
‫‪،‬لل تېه انرېا ء ليکېونکی ړغېه‬ ‫او و ه نه‬ ‫لومي ډله ته او غويه خبرلوڅي‬
‫‪ ،‬چې خپل م‪،‬صس ې ليکنې له الي ته ولې‪ ،‬وال شي او په ليکنه کېې‬ ‫څوک‬
‫‪۸۱5‬‬
‫ې سا ه ګي او تکی ړ په پا کی نيول شو و ‪ ،‬غويه انرا ليکونکی ليکنېې‬

‫لپايه غويه مو ود په مړی کې لر ‪ ،‬له ړ س امی انراء و موې ود لېه مونېسلو‬
‫م‬ ‫څخه بايت ه مم ل ‪:۸۹‬‬
‫‪ -١‬انشاء کلمه په بيالبيلو ژبو کې ‪:‬‬

‫ربو په ژبه کېې ډول ډول معنېاو لېر ‪ ،‬خېو پېه ېا او‬ ‫انراء ربي کل ه ه ‪،‬‬
‫متساول لمروجه م ډول ‪:‬لل له پيلولو او منبته ياوړلو څخه بېايت ه مم پېه فايسېي‬
‫ي کې له ډ ر پخوا غه کل ه ل ليکلېو م او یکېراي ‪ ،‬ېا لنوشېتی م او لنګېاي م‬
‫م‬ ‫په یوګه کاي سلې ه او نی ړ په ړ س مفهو کايول کي‪ . ،‬ل ‪:22‬‬
‫لکتابېتم کل ېه‬ ‫ربي ژبه کې لکه فايسي غونس نسه ‪ ،‬ړغه پر ا‬ ‫په معاصر‬
‫ه ‪ .‬نېېېايمی فويسېېېتر او ‪ .‬سېېېتيسمی او مح ېېېس نچېېېي نګهېېېت‬ ‫اسېېېتع ال شېېېو‬
‫سعيس په و نېا لل پېه پخېوا اولرغونېو وختونېو کېې پېه فايسېي ژبېه کېې ل انرېاء ‪،‬‬
‫کتابېېت ‪ ،‬بيېېر اویرسېېل م کل ېېې پېېه ېېانګي مفهېېو کاي ېېسلې ‪ ،‬چېېی پا شېېاړي‬
‫بيېر – یرسېېل – فرمانونېېه ‪ ،‬ا اي او ولتېېي مکتوبونېېه ويبانېېس ليکېېل کيېېسه او‬
‫يبېېاي‬ ‫غېېه فرمانونېېه اومکتوبونېېه بېېه ل منرېېي م ‪ ،‬کایېېب ‪ ،‬بيېېر او مترسېېل م بېېه‬
‫م‬ ‫شاړانو او اميرانو پوي اړونس ؤ‪ .‬ل ‪:2۷‬‬
‫پس ويستيو کلنوکې لنګاي م ک پوز ری او لنډو ليکنو لپايه په کاي کي‪ ،‬م ‪.‬‬
‫پېېه ‪ ۸۸۸6‬ړېېې کېېال کابېېل پوړنتېېود ا بيېېایو پېېوړنبی ل متونېېو امېېی او انرېېاءم‬
‫غې موغېوا لپېايه‪ ،‬چېې ېو‬ ‫سرليک پر ا ل متود او ليکوالې الي چاي م‬
‫يسېېي واحېېس ومانېېه ‪ ،‬پېېه ‪ ۸۸4۸‬ړېېې ل کېېال غېېه موېې ود پېېه وو بيیبيلېېو يسېېي‬
‫م بانېېېس وو رېېېل شېېېو ‪ ،‬پېېېه ړېېېر ډول انرېېېا‬ ‫واحېېېسونو لا بېېېي متونېېېو او ليکېېېوال‬
‫ليکونېو او نوشېتو‬ ‫او غير ا‬ ‫مو ود پوي اړه لر او له ړغه ا‬ ‫ليکوال‬
‫څخه خبر کو ‪ ،‬چې تکی يو ايزتت لر ‪.‬‬
‫‪۸۱6‬‬
‫ليکوالي ا انرا یه په انکليچي ژبه کې ل ‪ Writing‬م ويیه وا ېي ‪ ،‬پېه فرانچېو‬

‫کې ويیه ا کر ر ل‪Ecvire‬م او انرېاء ل ‪A short piece of Writing‬م معېا ل‬
‫او پېېه فرانچېېو کېېې ړ ې ړ سغېېه نامېېه او‬ ‫ک پوز رېېی ل ‪Composition‬م‬
‫ک پوز چيود په ډول یلفظ کي‪ ،‬او انکليچي ژبېل ‪ Rhetoric‬م پېه فرانچېو‬
‫کی ي توي ک ل ‪Rhetorique‬م عنې ليکوالی ړنېر او ليکلېو ګټېوي او يسېت‬
‫‪.‬‬ ‫ستوي یه ړ و ل شو‬
‫لل غه کل ه په لرغوني وناد او يو کې ي توي چکا ل‪Rhetorice‬م خطابې‬
‫اصولو په معنا کايول شو او کل ه‪ ،‬چې وناني فلچفه او لو چې په ربی ژبېې‬
‫وژباړل شول ‪ ،‬غه کل ه لي طويیام خطابې اصولو په معنی کايول شېو او کلېه‬
‫چې ې فلچفه او لو په ربي ژبه وژباړل شول غه کل ه لي طوي ‪،‬ا م ل معر م‬
‫په بڼه شوه او لالخطا به م معا ل وه‪ .‬ل‪۸۸ :2۸‬م‬
‫ي توي کا ‪ :‬غه کل ه په لرغوني وناد او يو کې خطابې اصېولو پېه معنېی وه ‪،‬‬
‫خو چې کله ربي یرج ه کيه ل ي طوي ‪،‬ام ې وبلله ‪.‬‬
‫وه ته انراء ړ سغه ه ‪ ،‬چې ينې او ابها وړ کل ې په ليکنه کې نه و ‪.‬‬
‫ا نرېېاء پېېه لغېېت کېېې ‪ ،‬ډ ېېر معنېېاو لېېر ‪ ،‬لکېېه ابتېېساء لپيېېلم ‪ ،‬اختېېراا لنېېو‬
‫پېېه اصېېطیح کېېې ړغېېو‬ ‫ياو چېېتل م او ا جېېا ل يامنبتېېه کېېول م ‪ ،‬خېېو ليکېېوال‬
‫‪ ،‬چېې پېه خېاطر لفکېرم کېې‬ ‫معا نو او یويو په واسطه نفبيرله فی څخه بايت‬
‫‪ ،‬پېېه بلېېه و نېېا انرېېا ء ل مېېافی الو ې ير م بيېېاد ل س ېپينه م ه ‪ .‬او ينېېو ليکوالېېو‬
‫‪ ،‬چې جچ ي یوان نس پېه وسېيله یرسېره‬ ‫‪ :‬لل انراء يوحانيه صنعت‬ ‫و لي‬
‫کي‪. ،‬‬
‫‪ ،‬چېې باطنيېه صېوي لخيېالم یصېويایو‬ ‫له يوحانيت څخه مطلېب ړغېه کل ېي‬
‫انبوي لپايه ليکوال په خيال کې پيساکي‪ ،‬او بسني لجچ اني الې څخېه م‪،‬صېس‬
‫یعبير کونکي شخل ژبه ه او ړغه یل چې باطني يست ل ته م کايونه لډولونه م‬
‫او يا تکايه کو مم ‪ .‬ل‪۸ :۱‬م‬ ‫یرليکنې النس ياوړ ‪ ،‬محچو‬
‫‪۸۱۰‬‬
‫پويیه یعر ف ماشومانو ل ګډو مایو م خبرو ليکوالي بيا یېر لېوړو م‪،‬ېالو او سېتر‬
‫ليکوالو یر ليکنو پوي ټول يانغاړ ‪.‬‬
‫‪ -2‬دانشاء ډولونه ‪:‬‬

‫انراء په وه ډوله ه ل شفاړي ‪ ،‬یحر ر م‬
‫ه او ېا خبېر ایېر ‪،‬‬ ‫‪ -۸‬شفاړي انراء چې محاويه ‪ ،‬محاغره او خطابه یر مرا‬
‫مجلچونه او خطابو او و ناو کې یر سره کي‪. ،‬‬
‫‪ -2‬یحر ر انراء‪ ،‬چې م‪،‬الې ‪ ،‬يسالې او نوي په کې يا ېي ‪ ،‬شېفاړي انرېاء فطېر‬
‫کېه اليتېو ل مربېی م او‬ ‫بڼه لر او ېا فطېر لطبيعېت م انچېاد پېوي اړه لېر‬
‫ماشو یر منځ یفاړ او اړ کو وسيله ه‪.‬‬
‫لپېايه‪ ،‬چېې لېومي ټېول‬ ‫ه‪،‬‬ ‫شفاړي او یحر ر امی یر مېنځ اړ کېه غېروي‬
‫شېېياد انچېېاد پېېه یصېېويکې محېېاويه ‪ ،‬محاغېېره ‪ ،‬خطابېېه ياپيېېساکي‪ ، ،‬خېېاطر او‬
‫فکر یه الي مومي او بيا ليکل کي‪. ،‬‬
‫یحر ر انراء ټولو انچانانو او ملتونو لپايه غروي خبېره ه ‪ ،‬کېه ل ړېر ملېت‬
‫م پوي اړه لر ‪،.‬‬ ‫کلتوي ب‪،‬ام په یحر ر انرا ل ليکوال‬
‫‪ -3‬دانشاء اصطالحات ‪:‬‬

‫ليکوال لپايه الزمه ه‪ ،‬چې انراء فی اصطیحایو له مخې پوړېه ولېر ‪ ،‬غېه‬
‫‪:‬‬ ‫اصطیحات په النس ډول‬
‫‪ ،‬چېېې څېېوک‬ ‫‪ -۸‬موغېېوا ‪ :‬منرېېيانو پېېه اصېېطیح کېېې ړغېېه موخېېه ل م‪،‬صېېس م‬
‫ړغی په برخه کې م‪،‬اله ا يساله وليکي ‪.‬‬ ‫غواړ‬
‫‪ -2‬خطه ل پید م‪ :‬له ن‪،‬رې څخه بايت ه ‪ ،‬ړغه ن‪،‬رېه‪ ،‬چېې خپلېې ليکنېې او کېاي‬
‫په برخه کې ې په پا کې نيچي ‪.‬‬
‫‪۸۱۱‬‬
‫‪ ،‬چېېی پېېه موغېېوا کېېې‬ ‫‪ – ۸‬ناصېېرل یېېوکی م‪ :‬ړغېېه يئيچېېه فکېېر څخ ېه بېېايت‬
‫ياڅرکنس ‪ ،‬او ويیه ل يو م ړ وا ي ‪.‬‬
‫ليکنېېې سېېتود‬ ‫ېېو‬ ‫‪،‬‬ ‫ېېو ل لنېېډ وم‪ :‬معېېاني لېېه لنېېډ و څخېېه بېېايت‬ ‫‪-4‬‬
‫ف‪،‬رات معنا لر ‪.‬‬
‫‪ ،‬چې ي چه فکر پوي اړونېس و ‪ ،‬پېه ړغېه موغېوا‬ ‫‪ -5‬م‪،‬اله ‪ :‬ړغه منک کی‬
‫کې چې ليکوال ړغه په طبعي ډول یریيبو ‪.‬‬
‫‪ -6‬فصل‪ :‬م‪،‬الې له و برخې څخه غ‪ ، ، ،‬چې خپلواکه معنی لېر ‪ ،‬کلېه ټېولې‬
‫م‪،‬الې یه ړ لفصلم وا ي ‪.‬‬
‫خېېسا بښېېلي ح‪،‬ېېساي اسېېتا حوېېرت ګېېل پاچېېا الفېېت وا ېېي ‪ :‬لل انرېېاء لغېېو معنېېا‬
‫‪ ،‬عنې وه نو شي پيساکولو یه انراء وا ي‪ .‬په ا بي اصطیح و نو‬ ‫ا جا‬
‫فکر او نو خيال په الفاظو کې څرګنسول انراء ه ‪.‬‬
‫‪ ،‬چېې سېي خپېل‬ ‫ړنېر ا‬ ‫انراء وه ډوله ه‪ :‬ن ر ‪ ،‬نک ‪ ...‬انراء فی او ليکوال‬
‫مطلب په صحيح ډول ا ا کي او څه ې چې په زړه او مړی کې و پېه تېو الفېاظو‬
‫ژبې له یانود سره س په ګټېويه یوګېه فصېاحت او بیغېت پېه اصېولو برابېر څرګنېس‬
‫کي ‪.‬‬
‫تو کل و انتخابول او الفاظو ته یاليف انراء مه ه برخه ه ‪.‬‬
‫‪ ،‬چې با س کل و په نښلو لو او استع الولو ته پوه‬ ‫و شا ر او ا ب سربيره پر‬
‫و با س ا یسيت ړ ولر ‪ ،‬چې نو افکاي او نېو معېانی پيېساکي او تېکی پېه‬
‫کې واچو ‪.‬مم ل ‪24 :۸‬م‬
‫انرېېاء بيیبيېېل مفهومونېېه لېېر ‪ ،‬انرېېاء ربېېي کل ېېه ه‪ ،‬افعېېالو لېېه بابېېه اخيچېېتل‬
‫ه‪ ،‬چې يامنبته کولو ‪ ،‬پيل کولو او له انه ېو شېی يا ا چېتلو او و لېو یېه‬ ‫شو‬
‫وا ي ‪ ،‬ړغه څه یه ‪ ،‬چې په پښتو او فايسي کې ل انراءم وا ي ‪ ،‬رباد ې لکتابت م‬
‫نومو او انراء کتابت و جو ړ ګڼي ‪.‬‬
‫‪۸۱۹‬‬
‫‪ -4‬دانشاء لومړنی مواد ‪:‬‬

‫‪ ،‬چې چا لخوا‬ ‫یاليف ل الفاه مناسب یرکيبویه ‪ ،‬یي‪،‬ه معنا او يستې ج لې‬
‫و ل او ا ليکل کي‪ ،‬م‬
‫م ليکوال وا ېي ‪ :‬ړغېه لېوميني مېوا ‪ ،‬چېې بحېث وړ موغېوا کېې‬ ‫ل جواړر اال‬
‫‪:‬‬ ‫او په النس ډول‬ ‫شکل نيچي او اصلي م‪،‬صس بيانو ‪ ،‬ي شياد‬
‫‪ -۸‬فصيح او يوتانه کلي ې ‪ -2،‬معاني ‪ -۸ ،‬پېه بيیبيلېو ډولونېو واحېس معنېا‬
‫وړانس کول ‪.‬‬
‫انراء مافي الو ير په پاللو او پياوړ کولو کېې سېتر يول لېر ‪ ،‬کېه ړېر ليکېوال‬
‫په ياز پوه شي‪ ،‬یل او ابساا خاونېس شېي ‪ ،‬کېوال شېي خيېالي یېوه پېه‬ ‫ليکوال‬
‫فکر کې ويوز او م اي ت لیکرايم او ی ر ی له الي پوخوالي یه ويسي‪. ،‬‬
‫لنېېېډه ا چېېېې انرېېېاء پېېېه بيیبيلېېېو ژبېېېو کېېېې بيېېېل نومونېېېه لېېېر پېېېه فرانچېېېو کېېېې‬
‫ل ‪Redaction‬م غيسکچېېود ‪ ،‬پېېه انکليچېېې کېېې ل ‪Redation‬م يډکرېېی ‪ ،‬پېېه‬
‫يوسي کې ويیه نه پچيچا ني ل ‪harinacahne‬م او نوي‪.........‬‬
‫‪ -5‬دانشا ء اصل او پس منظر‪:‬‬

‫لېي او یجربېو انچېاني ژونېس کېې ېوه مخينېه او پېپ‬ ‫ړر ل ‪ ،‬مچلک او فی پېه‬
‫منکر ا با ګرونس للرغونهم لر ‪.‬‬
‫ټول لو په ابتسا ي ډول له ابتسا ي انچانانو سره ملګر ول ‪ ،‬چې بيېا ويوسېته‬
‫ژونېېس لېېه غوهېېسلو سېېره سې ېېې انکرېېا او بېېسلود ومونېېس‪ .‬غېېه انکرېېا پېېه ټولېېو‬
‫شو ليکنېې پېه برخېه کېې ړې یرسېره شېو‪ .‬انچېانانو او انچېاني‬ ‫لومو کې احچا‬
‫ټولنېېو خپلېېو نکر ېېو‪ ،‬افکېېايو او اميېېالو خونېېس کولېېو او ړ ساينګېېه کلتېېوي‬
‫استغنا لپايه څه سایلو او ليکلو یه اړیيا يلو له ‪ ،‬ړ اغه و‪ ،‬چېې پېه ويو ويو ډول‬
‫انچاد خپلو نکر ایو خونس کولو یابيا و ړوډ وکي‪ ،‬یل ېې يامنبتېه کېي‪ ،‬یلې‬
‫فی په واسطه خونس‬ ‫ې وکاياوه او خپل ژونس اړونس ټول اړخونه ې ليکوال‬
‫‪۸۹۷‬‬
‫‪ ،‬امېی‬ ‫غو ی سنونو غويه برخه یل ‪ ،‬ليکېوال‬ ‫کيل ‪ ،‬ی سنونه يامنبته شول او‬
‫او انراء برکت وه ‪.‬‬
‫تکايه خبره ه ‪ ،‬چې ټولو ی سونونو خونس کېول کېه پېه ړېره ويه او وخېت پېوي‬
‫‪.‬‬ ‫په واسطه خونس شو‬ ‫اړ ونسو‪ ،‬یل او ليکوال‬
‫اچې اهلل ي العوت په یل سوګنس ا و لل د – یل و ما چطرود مم‬
‫او یعالی غويه المېل‬ ‫برر ټولنو یری‬ ‫‪ ،‬چې ل یل‬ ‫ستر لت ړ سا‬
‫م اهلل جل جیله په انګيو شيانو سوګنس ا و ‪ ،‬چې ړېر ېو پېويه یې مېل او یېت‬
‫‪.‬‬ ‫وړ‬
‫برر ت او انچاني ټولنو کلتوي و ه ‪ ،‬پراختيېا ‪ ،‬لوړیيېا لېه ړغېې وي ېې ياپيېل‬
‫ېېې پېېه تېېه ډول ېېاد‪ ،‬خپېېل خېېسا ل م چاپير ېېال او طبعيېېت‬ ‫شېېوه‪ ،‬چېېې لېېومي‬
‫وپينانسه‪ ،‬ړله نو ا ملکویي آ ت ته یفچير شو چې ‪ :‬للل‪،‬س خل‪،‬نااالنچاد فی احچی‬
‫ی‪،‬و مم ‪.‬‬
‫‪ ،‬نېو انچېېاد پېېه فکېر وکېېي‪ ،‬خپلېېې‬ ‫پېاک پروي ګېېاي انچېېاد پېه تېېه ډول پيېساکي‬
‫او معنېو ژونېس‬ ‫يایلونکي او ب‪،‬ا غو سلو په خاطر ې ړوډ وکي‪ ،‬چېې خپېل مېا‬
‫س بال کي ‪.‬‬
‫ې ړو ت ومومنس او ړو ت خونس کولو په خاطر ې چې ړر څېه وکېول ‪،‬‬ ‫لومي‬
‫او انرېېاءم‬ ‫ړغېېه ېېې بيېېا خونېېس کېېيل ‪ .‬ل خېېط او یلېې و ه او یکامېېل ليکېېوال‬
‫او‬ ‫خو ښېېت او یکامېېل المېېل وګر يېېسل ‪ ،‬کېېه نېېو لېېه ړغېېه ويوسېېته ل ټېېول مېېا‬
‫و ليکوال په و نا ‪:‬ل انچاني ټولنېو خپېل‬ ‫معنو برر ايزتتونه م پا وړ شول‪.‬‬
‫م‪،‬صسونه له وو اليو يا وسپيل او یرالسه کيل ‪ ،‬و نطا‪ ،‬بيا د او خبر کول او بل‬
‫الي‪ ،‬چې غو بيېا ډ ېر وختونېه یرشېاه کېي او ک ېال‬ ‫کتابت ‪ ،‬ليکلو او ليکوال‬
‫‪.‬مل ‪۸۸ :۸2‬م‬ ‫پوړ او يجې یه يسيسلي‬
‫پوړانو په نکر لومي برر خبر وکي ‪ ،‬خو خپل مطلب ېې پېه پېويه ډول نويویېه‬
‫نروا لي‪ ،‬وال ‪ ،‬الزمېه ه خبېرو سېره نېويو ملګېرو او وسېتانو یېه څېه وليې‪، ،‬‬
‫‪۸۹۸‬‬
‫ډبېېرو لیيېې‪،‬و م پېېرمو ېېې خطونېېه او کرتېېې کېېولې‪ ،‬چېېې ا یصېېو ر ېېا او انبېېوي و‬
‫ليکونه ول ‪.‬‬
‫ډول ليکلو ډول ل‪ ،‬ل‪ ،‬یکامل وکي‪ ،‬ويوسته ميخي خط په ير يا منبته شو‬ ‫په‬
‫عنېې اوسېني‬ ‫او وا ي ‪ ،‬چې غه ليېک لسېومر انو مچېې بېيی النهېر ی پېه جنېو‬
‫ېېراق کېېې ميرېېت ول ‪ ،‬يامنبتېېه کېېي‪ ،‬غېېه انرېېاء منرېېګير او کتابېېت ېېوه تېېه‬
‫ابتسا ي پيیمه وه ‪.‬‬
‫ميخي ليک او خط به ې اوسپينيوو یوکو په وسيله ډبېرو او یيې‪،‬و پېرمو ليکېه‬
‫ېېانګيو خټينېېو لوحېېو پېېه څېېېر بېېه ېېې يامنبتېېه کېېي ‪ ،‬ميخېېي خېېط لېېه سېېومر انو‬ ‫او‬
‫لبابليانو م یېه ويسېيس‪ ،‬او لېه ړغېو بعېس آي ا ېانو یېه وليې‪ ،‬ول شېو‪ ،‬ميخېي خېط او‬
‫آړني ل اوسپنيویل م پيسا ښت له ميی څخه ي زيه کاله پخوا وو‪.‬‬
‫لېېه ړغېېه ويوسېېته لفن‪،‬يېېانو م چېېې مېېس تراني پېېه څنېېډو او اوسېېني لبنېېاد ړېېېوا کېېې‬
‫ړچتوګنه يلو ه ‪ ،‬ميخي خط یه پراختيا ويکيه او غې‪ ،‬نېی الفبېې پېه اختېراا سېره‬
‫ې لخط او ليکنه م ک ال یه ويسوله ‪ ،‬کله چې بنېی اسېرائيل ‪ ،‬بابليېاد ‪ ،‬فن‪،‬يېاد لېه‬
‫مصېېېر څخېېېه فلچېېېطيی یېېېه ياغلېېېه ‪ ،‬خېېېط ېېېې لېېېه ل فن‪،‬يېېېانو م ز ه کېېېي او لېېېه ړغېېېې‬
‫الي ل بير م خط يامنبته شو‪ ،‬چېې بيېا ايامېي ربېي ‪ ،‬ونېاد او الیينېي او نېويو‬
‫و او اسیمي یېاي خونو کېې يا ېي‪ ،‬چېې‬ ‫ليکونه ابساا ليامنبته م شول ‪ .‬په احا‬
‫ليه الچی او ړغه ل چی ل ا ي پ ليه الچی م لوميني خلک او کچاد ول‬ ‫آ‬
‫سېتر لېت‬ ‫او انراء م ز ه کيه ويکيه ‪.‬‬ ‫‪ ،‬چې خلکو یه ې ل ليکلو ‪ ،‬ليکوال‬
‫ليېه الچېی یېه ټېول نومونېه ويتېو لي و‪ :‬لل‬ ‫ا ؤ ‪ ،‬چې ي العل يی ‪ ،‬حوېرت آ‬
‫لېی ال لئکېة‪ .‬ف‪،‬ېال انبېونی بېا اسې اء ړېا اوال‬ ‫رغېه‬ ‫و ل اال اس اء کلها ې‬
‫انکنت صا یيی‪ ......‬مم ل یرانکر – ‪4۷‬م په حک ټېول نومونېه ز ه کېيل او نومونېو‬
‫ا ګېېاي ونېېو لي‪ ،‬لېېو‬ ‫خونېېس کولېېو او اسېېیفو ل يایلونکېېو نچېېلونو م یېېه ړغېېو‬
‫لپايه ې ليک او کتابت یه اړیيا يلو ه‪ ،‬چېې وخېت پېه یېرهېسو ېې غېه یرېه یېر‬
‫وه بر سه ډکه کيه ‪.‬‬
‫‪۸۹2‬‬
‫ونېاد حکېي و‪ ،‬چېې‬ ‫وناد او ما راد ل ا ي پم ړ اغه لړرسیم بولي ‪ ،‬چې لو‬
‫په ليک او کتابت پوړيسه په لل مج ېل التېواي و مم ‪ ،‬ل مېو‪52۷‬م ليکنېه‪ ،‬چېې سېتر‬
‫حورت ا ي پ ليه الچی په برخېه کېې ليکېي لل کېالي ګنېډل‬ ‫فايسي کتا‬
‫یاي خي او څه ليکل ا ي پ لام اختراا ه ‪ ،‬په ل ‪ ،‬معرفت او نجو ړ پوړيېسه‬
‫ليېه الچېی او شېيث ليېه الچېی صېحيفې پېه خپېل ال‬ ‫له ې آ‬ ‫او ر‬
‫وليکليې او خلک ې له ړرڅه خبر کيل ‪.‬م ل ‪۸۱2 :۸۷‬م‬
‫ليېېه‬ ‫اهلل جېېل جیلېېه آ‬ ‫کېېې يا ېېي ‪:‬ل ينېېې و لېېي‬ ‫ل نفېېا پ الفنېېودم کتېېا‬
‫ړېر څېه نېو او ګټېه‬ ‫مبايک آ ت لو ل آ اس اء کلها‪.....‬م پېه حکې‬ ‫الچی یه‬
‫ويوتو ه‪ .‬ل ‪ ،‬معرفت ‪ ،‬نجو اوړغه لشيث لام م یه ويز ه کيل ‪.‬‬
‫انګليچي نامتو ني پيننسونکی ل ا واي براودم ا راد ا بيېایو یېاي و پېه لېومي‬
‫ټېېېوک کېېېې ليکېېېي ‪:‬ل ما ېېېانو لېېېه سېېې‪،‬وط ويوسېېېته مخامنرېېېيانو ويه ل‪6۷۷‬ق م‬
‫آي ا انو وکوال شول یصو ر ليک یويو په بڼه ياوړ م‪.‬‬
‫‪ ،‬پېه خپېل کتېا لاالوأ ېلم کېې ياوړ ‪ :‬ل خېط‬ ‫سيوطی؛ چې و اسېیمي پېوه‬
‫مخترا مچح ابی م‪،‬له ؤ‪ .‬ويوسته مچتعص ي ړغه برپي کي‪.‬مم‬
‫او انرېاء پېرمو بيولېو او او کېې ډ ېر پرمختې‬ ‫اسی او مچېل انانو ليکېوال‬
‫ی له خپر سو او غوړ سو مخه الیيی او سانچګرت‪ ،‬چې‬ ‫اسی‬ ‫وکي‪ ،‬که څه ړ‬
‫ل ړنس انو م اصېلي ژبېه وه ‪ ،‬خېط لپېايه کېاي کېي و‪ ،‬خېو بيېا ړې اسېیمي مېسنيت‬
‫او کلتوي غوړ سا کې ستره برخه واخيچته ‪ ،‬اسی په لومي و‬ ‫خط او ليکوال‬
‫کېېې پېېه ټېېول حجېېاز کېېې باسېېوا ه خلکېېو شې ير ل‪۸۰‬م ینېېو یېېه يسېېيسه ‪ ،‬خېېو ل یلې م‬
‫ک ت ال ینېس شېو ‪ ،‬ملکېویي کل ېې پېه نېوياني‬ ‫سيوي په خپر سو ليکوال‬
‫لې‬ ‫برېېر ل حوېېرت مح ېېس مصېېطفی م ليېېه الچېېی يا نېېازلې شېېو ‪ ،‬لکېېه ل الېېذ‬
‫مخه ال برر په خط ‪ ،‬کتابېت او‬ ‫ل االنچاد مال عل ‪..‬م ل‪۰۸۸ :۸‬م او له‬ ‫بال‪،‬ل‬
‫نه پوړيسه ‪.‬‬ ‫ليکوال‬
‫‪۸۹۸‬‬
‫لمح س صلی اهلل ليه وسل پيغبر کېه با ېس از نېو شېناخت م کتېا کېې يا ېي ‪:‬ل‬
‫ل یرالسه کيئ ‪ ،‬که په چېيی کېې و م او پوړېه یرالسېه کېيئ کېه کېافرانو پېه ال‬
‫کې و ‪ ،‬که ټينګاي کو ‪ ،‬له زانګو یر ګويه ز ه کيه وکيئم‬
‫په کی اهلل مجيس کې په واي واي یاکيس شو ‪ ،‬چېې مچېل اناد با ېس لې او معرفېت‬
‫ل ړېېل چېېتو الېېذ ی‬ ‫یرالسېېه کېېي ‪ ،‬کېېه پوړېېاد او ناپوړېېاد سېېره مچېېاو نېېه‬
‫څخېه‬ ‫عل ود والذ ی ال عل ود ‪..‬م ېا ل ان ېا خرېی اهلل مېی بېا ه العل ېا‪...‬م لېه‬
‫لې لېه ز ه کېي سېره خېط‪ ،‬ليکېوالي او کتابېت ړې و ه کېو او‬ ‫څرګنس ‪ ، ،‬چې‬
‫سره و ا و ه کو ‪ .‬انراء ټولو لومو خونس‬ ‫ل له و‬ ‫انراء کل ې و ه‬
‫کولو وه ته وسيله ه ‪ .‬ړغېه وخېت او ړغېه ملتونېو ژونېس پېایې کيې‪ ، ،‬چېې خپېل‬
‫‪ ،‬لې او ليکنېې لېه الي شېونی‬ ‫ی سد او مسنيت خونس کي او ا کاي ليکېوال‬
‫‪.‬‬
‫‪ - 6‬دانشاء جوړښت (اسکليت )‬

‫انراء فني ليکنه ه ‪ ،‬وه ته انراء ړغه ه‪ ،‬چې ړغېې ايکېاد لج لېېم برېپي‬
‫و ‪ ،‬انرېېاء پېېه جوړتېېت کېېې ج لېېې سېېتر يول لېېر ‪ ،‬پېېر ج لېېو سېېربيره ل ېېو‬
‫م با ېس څېو شېيانو یېه‬ ‫موغوا یرر ح کو لو لپايه‪ ،‬چېې انرېاء اساسېي شېرط‬
‫پاملرنه وشي او ړغه په النس ډول معرفي کوو ‪:‬‬
‫الف ‪ -‬سر وه ل م‪،‬سمه م ‪:‬‬

‫‪ ،‬له سېر و پریېه‬ ‫په ليکنه ‪ ،‬محاويه ل خبرو ایرو م کې سر و ياوړل غروي‬
‫مطلب یه نه شو اخليسال ‪ ،‬سېر وه پریېه ليکنېه لوسېتونکي پاملرنېه نېه جلبېو ‪،‬‬
‫کېوي څښېتی‬ ‫لکه ‪ :‬و څوک په ناڅاپي ډول و چا کوي ا کوټې یه ننو ي‪ ،‬غواړ‬
‫ماتا ډوډ یه ويوبولي له م‪،‬سمې پریه وه ډوله چلنس کو ‪.‬‬
‫‪۸۹4‬‬
‫یېه پېه ړ اغېه لومي ېو شېيبو کېې ووا ېي یاسېو نېی‬ ‫و ا چې کويڅښ تی ا کوين‬
‫اچې سېی واچېو‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫شپه موږ کره ميل انه است او له نډ پریه کوي پر ‪،‬‬
‫او متانېت او صې ي يت‬ ‫‪ ،‬يوغبي وکي او بيېا ويوسېته خپېل مطلېب پېه پېويه نرمې‬
‫سره اسې پيلو ‪ :‬ل پوړي‪،‬ئ‪ ،‬چې وه مېو ه کيې‪ ،‬ستاسېو لېه ېسايه محېرو و ‪،‬‬
‫وسېتانو او خپلوانېو ېو غونېډه ه او ټېول يا‬ ‫څه کي‪ ،‬نی شپه زمېوږ پېه کېوي کېې‬
‫امله ړيله کو که وخت ولرئ‬ ‫او محفل ټول خلک یاسوپينني له‬ ‫ټول شو‬
‫سره تا چته کيئ م‪.‬‬ ‫زموږ غونډ ل محفلم په خپل يای‬
‫وت لپايه و ‪ ،‬خېو‬ ‫مو وليسل ‪ ،‬لومي او و ه بلنه واړه ړغی کوين‬ ‫او‬
‫لومي څومره بې خونسه ‪ ،‬آد یرخه او له ح ایته ډکه وه‪ ،‬مګر و ه بلنه ډ ره په زړه‬
‫پوي وه او ميل تو لپايه وه تکلې م‪،‬سمه وه‪ ،‬چې له ړره پلوه خونېسويه وه ‪،‬‬
‫‪.‬‬ ‫اصل له مخې سر وه ا م‪،‬سمه په ل ليکوال م کې و غويه اصل‬
‫‪ ،‬اول ېېې م‪،‬ېېسمې پيلېېول‪،‬‬ ‫پېېه ح‪،‬ي‪،‬ېېت کېېې انرېېاء جوړتېېت ېېا پيېېل ي ډولېېه‬
‫شل ې پيي په ويستيو لچيوو کې ا اليه ډ رو ايوپائي ليکوالو غوي ه کېي وه‬
‫پېه وو رېت ه پيېي کېې ړې پېه ليکنېو کېې‬ ‫وا لېر او ال او‬ ‫‪ ،‬چې ال یر وسه ړ‬
‫صر ګرفتاي په ګویېو کېو ‪ ،‬غېه طېرز فکېر ړنېر‬ ‫م‪،‬سمه نه ليکي او ډ ر له‬
‫لنېډ‬ ‫‪ .‬له ړ س املېه او‬ ‫ن ر ل استاد‪ ،‬ناول او يومادم په ليکلو کې پا وړ‬
‫ا پخپله‬ ‫کيچې خوتو ‪ .‬په یح‪،‬ي‪،‬ي ليکنو کې ا يسته ه‪ .‬که مطلب ډ ر لنډ و‬
‫اصل مطلب جذا و ‪ ،‬نو م‪،‬سمې ليکلو یه څه غرويت نرته‪.‬‬
‫‪ -2‬له مطلب او موغوا مخه وه م‪،‬سمه ليکل ‪ ،‬خسا بښلي استا الفت په و نا‬
‫م م‪،‬ېېسمې‬ ‫طر ‪،‬ېېه ه او ډ ېېر ليکېېوال پېېه غېېه اليه یللېېي‬ ‫ل ا ېېوه زړه او پخېېوان‬
‫ليکلو يوا پخوا ومره ډ ر و ‪ ،‬چې شخصي او يسې ي مکتوبونېه او فرمانونېه ړې‬
‫لېېه م‪،‬ېېسمې سېېره ول او آد منک ېېوو حکېېا تونو بېېه ړ ې پېېه ېېوه م‪،‬سمېېه شېېروا کيېېسل‪،‬‬
‫وسيله به ې لوستونکو‬ ‫ليکوالو او شا رانو به په م‪،‬سمه ډ ر زوي لګاوه او په‬
‫یوجه خپل مو ود یه يا ګر وله ‪ ،‬په م‪،‬سمه کې به ليکلو اسبا او لېل بيانيېسه‬
‫‪۸۹5‬‬
‫کېه څېوک م‪،‬سمېه ړې ليکېي‬ ‫او کله به له اصل موود څخه م‪،‬سمه اوږ ه شېوه ‪ ،‬او‬
‫ړغچې نه و او له پخوا وخته ډ ر یوپير لر ‪ ،‬عنې لنډ و ‪.‬‬
‫‪ -۸‬يهي ه طر ‪،‬ه ا ه‪ ،‬چې م‪،‬سمه نه ليکي‪ ،‬مګر مو ود او موغوا ړې لېه سېره‬
‫شروا کو ‪،‬‬
‫بلکېېې ېېوه اسېېې اسېېتاد بېېيو ېېا آخېېر لپېېايه انتخېېابو او ويوسېېته لېېه نتيجېېې‬
‫استاد متی ليکي ‪ ،‬عنې اول ې جذابه برخه يا اخلي او بيېا نېويه یصېه ی ېامو ‪،‬‬
‫ا طر ‪،‬ه ډ ر مهايت غواړ که څوک په غه چل ته پېوه و او پېه تېه ډول ېې سېر‬
‫یه ويسو ډ ره په زړه پوي طر ‪،‬ه ه‪ ،‬خو که په ماړرانه ډول نه و او چا خبره بې‬
‫یناسب و نو نتيجه ی ته نه و ‪.‬‬
‫وه ته سر وه ل م‪،‬سمه م با س تکلې و او له موغوا سره با س ته ايیبېاط ‪ ،‬نې‪،‬‬
‫والی ‪ ،‬او مناسبت ولر ‪ ،‬چې لوستونکي پاملرنه اصلي مو ود یه جلب کي ‪.‬‬
‫په م‪،‬سمه کې کېاي ړسفونېه بيېاني‪ ، ،‬مېتی کليېس ټکېي پېه کېې ياوړل کيې‪ ، ،‬ل‬
‫م‪.‬‬ ‫نواد او متی یرمنځ موغو ي او شکلي پل‬ ‫م‪،‬سمه‬
‫‪ ،‬م‪،‬سمېه موغېوا ېا پېېا وړ‬ ‫ېا اصېېل موغېوا ېا اصېل پيېېل‬ ‫م‪،‬سمېه ‪ ،‬کتېا‬
‫‪ ،‬ليکنې طېرز ‪،‬شېيو الي چېاي او شېکلي‬ ‫مطلب په برخه کې کلي طرز فکر‬
‫خواو په ګویو کي‪ ، ،‬م ال په ډول ل و ی ليفي کتېا م لېه څېو فصېلونو او برخېو‬
‫؟ موغېېو ات او شېېکلي خېېوا پېېه م‪،‬سمېېه کېېې تېېوول کيېې‪ ، ،‬لنېېډه اچېېې‬ ‫جېېوړ‬
‫‪ ،‬یاسېو چېې ړېر کتېا لېولئ‬ ‫ېو غېويه اصېل‬ ‫م‪،‬سمه ا سېر وه ليکنېه ليکېوال‬
‫یرړرڅه مخه سر وه لر ‪ ،‬بيلګې په ډول که موږ ايواپوړنې په برخه کېې لنېډ‬
‫امله ‪ ،‬انراء په پيل کې م‪،‬سمه يا ي‪ ،‬چېې‬ ‫او ګټوي خبر وړانس کي‪ . ،‬له‬
‫له ړ اغه پيله لوستونکي پاملرنه نويو مطالبو یه اړو ‪.‬‬
‫برخېه کېې ا ېید او‬ ‫ېا ایتصېا‬ ‫و موغېوا ل نېواد او سېر وه پېه سېو اګر‬
‫اشتهاي معنا ويکو م م‪،‬سمه ا پخه ‪ ،‬لنډه ‪ ،‬کره او خوږه و ‪.‬‬
‫‪۸۹6‬‬
‫ب‪ -‬دمطلب پيل‪ ،‬متن‬

‫پېېوي کېېيو‪ ،‬ېېوه لنېېډه‬ ‫‪ ،‬چېېې مېېتی ل لېېوړ برخېېې م پېېه سېېپيلو ال‬ ‫مخکېېې لېېه‬
‫لپيليوه م‪ ،‬چې سر و او متی یرمنځ معرفت يا منبته کو ‪ ،‬پيېل کېيو ‪ ،‬لکېه ‪ :‬ل‬
‫رفاد او فلچفيم په برخه کې م‪،‬الېه ليکېو ‪ ،‬پېه م‪،‬سمېه کېې واړه معرفېي کېيئ ېو‬
‫ل بيا واړه لسېترګوم پېه یوګېه پېه پيېل کېې ږ و ‪ ،‬بيېا واړه پېه شېننه او یح‪،‬يېا‬
‫پوي کوو‪ ،‬غې لسترګ م یه مطلب پيل ا پيليوه ا مسخل وا ي ‪.‬‬ ‫ال‬
‫لل ويوسته له ړغه‪ ،‬چې انراء په لنډه م‪،‬سمه پيل شوه‪ ،‬له نېډ پریېه با ېس مطلېب یېه‬
‫معنېی‪،‬‬ ‫ويننو و ‪ ،‬مطلب با س اسې و ‪ ،‬چې له سېر و جېسا ي ونېه لېر ‪ ،‬پېه‬
‫‪،‬‬ ‫چې اصلي مطلب ړ با س له سر و ډ ېر واټېی ونېه لېر ‪ ،‬مطلېب پيېل ړغېه وړ‬
‫چې سر و لېه تېکلي مېاحول څخېه مېتی لېوړ او بکېر سېي ي یېه وي پرانچېتل‬
‫کې یه و ل شو ‪ ،‬ړېواي غېواړ ‪ ،‬پېه ا بېي ليکنېو کېې‬ ‫کي‪ ، ،‬متی چې لوړ‬
‫مم ‪ .‬ل ‪۱5 ،۱4 :2۸‬م‬ ‫یح‪،‬يا وړ‬ ‫ړ‬
‫ج‪ -‬دمتن شرحه او سپړنه ‪ :‬انراء یر ټولو غويه او اساسي برخه لسپينه اشرحه م‬
‫ه ‪ ،‬عنې له سر و يا ويوسته با س مطلب لمتی م یه ويشو‪.‬‬
‫کې ړغې لوړ برخې یه وا ي‪ ،‬چې اوبه نېه ويسېي‪ ، ،‬ړ سغچېې‬ ‫لکه چې متی‬
‫لېېي‪ ،‬ا بېېي او څيينيېېوو لومېېو کېېې ړې لمېېتیم او لموغېېوام مح‪،‬ېېا لېېه خېېوا‬ ‫پېېه‬
‫کېه ړېوايه نرېي او اوبېه ويیېه‬ ‫سپينه غواړ او په ړواي بسلې‪ ، ،‬یېر څېو لېوړه‬
‫ونه يسې‪ ،‬حاصل نه کو ‪ ،‬ړ ساينګه که ېو مېتی – حیجېي او ياونېه سېپيل شېي‪،‬‬
‫لوستونکی موغېوا حېل نرېي یرالسېه کېوال ‪ ،‬یح‪،‬يېا‪ ،‬مح‪،‬ېا کېول او برجچېته‬
‫‪ ،‬با س ړر متی څييل و ړس ولر او ويسره نوي څيينيو صفتونه ولېر ‪،‬‬ ‫کول‬
‫ايواتېېا کانس ېېس اکا ميچېېيی اسېېتا مح ېېس صېېس ا يوړېېي پېېه و نېېا ‪ :‬لل څېينېېې‬
‫‪ ،‬چېې کېو ړېس‬ ‫موغوا ړس له ايزتتونو سره اړه لېر ‪ ،‬ا ليکېوال کېاي‬
‫‪۸۹۰‬‬
‫لپايه څيينه کو ‪...‬څيينه کې با س نو یو او ابتکاي و ‪ ....‬څېينې موغوا با س‬

‫م‬ ‫څرګنسه او محسو ه و ‪ ....‬څېينې موغوا با س څېينې وړ و او ‪...‬مم‪ .‬ل ‪:۸5‬‬
‫ويکېو ‪،‬‬ ‫په متی کې موغوا اسې څېيل کي‪ ، ،‬چېې لوسېتونکي یېه حېل پېه ال‬
‫ړرمتی و لي ستونو لر ‪ ،‬چې څييونکي له خېوا ويیېه حېل الي پيېساکي‪ ، ،‬پېه‬
‫‪ ،‬لکېه پېه کرونېسه کېې‪ ،‬چېې اصېلي پټېی و‬ ‫م‪،‬اله کې متی یر ټو لو مه ه م ېال‬
‫لیلبېېه کېېولم اړ يېېت لېېر ‪ ،‬نېېوي حا رېېې ېېې ړې ويسېېره حیلېېې شېېي ‪ ،‬پېېه ا بېېي او‬
‫ل ي څيينو او م‪،‬الو کې متی او ړغه څييل او يا وسپيل ډ ر اړ يت لر ‪.‬‬
‫متی و اساسي موغوا جوړو ‪ ،‬ړغه وخت موږ اساسي موغوا په برخه کېې‬
‫پويه معلومات یرالسه کوال شو‪ ،‬چې وڅييل شي‪.‬‬
‫نواد اړسافو یه بچتر م ال لر ړغه وخت وه م‪،‬الېه بر ېاليتو‬ ‫متی ؛ م‪،‬الې‬
‫پيساکو ‪ ،‬چې متی کې نواد یه وا وو ل شي ‪.‬‬
‫متی انراء یر ټولو غويه او اساسي برخه ل سپينه ا شرحه م ه ‪ ،‬عنې له سر و يا‬
‫ويوسته با س مطلب لمتی م وکتل شي‪ ،‬مېتی ‪ ،‬موغېوا حېل کلېي ه ‪ ،‬عنېې لېه‬
‫سر و يا ويوسته ړغه څېه‪ ،‬چېې زمېوږ مطلېب او غوتېتنه و ‪ ،‬با ېس شېرح کېيو‪،‬‬
‫شرحې او سپيلو پر ا کوال شو اوږ ولو لپاللو‪ ،‬یرر ح کولوم کل ه وکايوو‪،‬‬
‫‪.‬‬ ‫که انراء ليکنې بنچو ويبانس استواي‬
‫ړغه شی‪ ،‬چې موږ غېواړو پېه ېوه ټېاکلي موغېوا کېې وليکېو م‪،‬ېالې ل پېاللو ېا‬
‫پراخولو م په برخه کې شکل پيېساکو اوړغېه څېوک‪ ،‬چېې انرېاء ليکېي ويیېه بو ېه‬
‫متی په پېويه سېپيلو مهېايت پيېساکي مېتی ‪ ،‬م‪،‬ېالې اساسېي موغېوا ه ‪ ،‬چېې‬
‫شکلي او مغنا ي جوړتت يانغاړ ‪ ،‬که ې څييل او سپيل پويه مهايت غواړ ‪.‬‬
‫‪۸۹۱‬‬
‫د‪ -‬پايله (نتيجه ) ‪:‬‬

‫په ړره م‪،‬اله او بيا وه متی کې ړسفونه پرایه و ‪ ،‬چې په متی کې يا سېپيل کيې‪، ،‬‬
‫لېېه غېېو ړېېسفونو څخېېه برجچېېته او غېېويه یصېېو ر اخيچېېتنه ېېو څيينيوکېېاي نتيجېېه‬
‫جوړو ‪.‬‬
‫کله چې م‪،‬الې لانراءم نوي برخې پا یه ويسي‪ ،‬با س له انراء نه نتيجه ګيېر‬
‫‪ ،‬ړغېېېه لنېېېډ و‪ ،‬چېېېې‬ ‫ېېېا اخيچېېېتنه ړېې وشېېېي ‪ ،‬نتيجېېېه م‪،‬ېېېالې نچېېېوړ او لنېېېډ و‬
‫ېېا م‪،‬ېېالې پېېه ټېېولنيو لکلېېيم ماړيېېت پېېوه شېېي‪ ،‬نتيجېېه‪ ،‬خپېېل‬ ‫لوسېېتونکی کتېېا‬
‫‪ ،‬و کتويړوګو خبېره ‪،‬‬ ‫ل ي او ا بي کاي په کيفيت او تا چتونو نوي پوړول‬
‫ويکو م ‪.‬‬ ‫چې ل له م‪،‬سمې نه نتيجه تا چته و ‪ ،‬که موغوا حل په ال‬
‫‪ ،‬ايزتتونو يا نغېاړل‬ ‫ل ي کاي برجچته ټکو بيا برجچته کول‬ ‫نتيجه ‪،‬‬
‫‪ ،‬ټېولې م‪،‬ېالې تا چېتونه پېه مېوټي کېې‬ ‫‪ ،‬ليکوال طرز یفکر ړو ېت لېول‬
‫‪ ،‬ړغېېه لنېېډ و چېېې آد پېېه ايیېېامو ړ ې تېېوول‬ ‫‪ ،‬لنېېډ و وړانېېس کېېول‬ ‫ېېا کېېول‬
‫ېومي شېعوي‬ ‫کي‪ ، ،‬نتيجه ړر ل ي او ا بي ا ر پېه پېا کېې ليکېوال لېه خېوا‬
‫‪.‬‬ ‫وړانس کول‬
‫‪ -7‬دانشاء په ليکلو کې مهم رغانيزتوکې‪:‬‬

‫سېېره ل جوړتېېتي ايغېېاونيو م‬ ‫ړېېره ليکنېېه او بيېېا انرېېاء وچوکېېاټ لېېر او لېېه‬
‫یېېوکي او اساسېېونه لېېر ‪ ،‬کېېه اسېېکليت ېېو م‪،‬ېېالې فو کېېي برخېېې جېېوړو ‪ ،‬خېېو‬
‫يغانيوو یوکي منبپانګه ړ يانغاړ ‪ ،‬غه يغانيوو یوکي م‪،‬الې تېکی ز ېایو‬
‫لپايه ‪ ،‬چې انراء څلوي برخې ل نواد ‪ ،‬سر وه ‪ ،‬شرحه ؛ سپينه او نتيجه م مو‬
‫برخه کې و م ال ياوړو ‪ ،‬م ی‪ :‬انراء ا و ليکنې‬ ‫ته پيننسلي و ‪ ،‬با س په‬
‫موغوا ز اي او کوتس و با س النس ټکو یه پاملرنه وکيو ‪:‬‬
‫‪ -۸‬موغوا با س ته کر ه کېيو‪ ،‬موغېوا کېره کېول چېا خبېره موغېوا غېويه کېول‬
‫‪ ،‬زمېېوږ مطلېېب‬ ‫‪ ،‬بيېېا نېېواد ويکېېول او پېېه پيېېل کېېې سېېر و ياوړل غېېروي‬
‫‪۸۹۹‬‬
‫‪ ،‬پېه یيېرو وختونېو کېې خلکېېو‬ ‫لتېه ل ز ېايم پېه برخېه کېې سېر وه وړانېس کېول‬
‫چنېېسانې کېېاي او کوتېېس نېېه کېېاوه‪ ،‬خېېو برېېر ټېېولنې‪ ،‬چېېې پېېه ړېېر مناسېېبت و ‪،‬‬
‫ې وکي ‪ ،‬خلک وپوړيسل‪ ،‬چې با س ړڅه او ړانس وکيو څو پېه ژونېس کېې‬ ‫پرمخت‬
‫بر الي شو ‪.‬‬
‫‪ -2‬ويوسته له ړغه مطلب اسې پيلوو‪ :‬که ټولنې ړيپ غي په کېاي بوخېت نرېي او‬
‫په ژونس کې ړڅه ونکي ‪ ،‬ژونس څرخونه له کايه لو ‪... ،‬‬
‫‪ -۸‬ويوسته په شرحه او سپينه پيل کوو‪ :‬ړغه ګټه‪ ،‬چې له کېاي او ز ېاي څخېه خلکېو‬
‫یېېه يسېېي‪ ،‬کېېوال شېېي لېېوږ ‪ ،‬ف‪،‬رمخېېه ونيچېېي ‪ ،‬خپلېېې اړیيېېاو پېېويه کېېي او‬
‫پانګه یرالسه کي او آد و اړونه ې په برخه کي ‪.‬‬
‫اصولو له مخېې مېوږ او یاسېو نېسه لېرو‪ ،‬چېې‬ ‫‪ -4‬په پا کې نتيجه اخلو چې ‪:‬‬
‫کاي وکيو او له ړيپ کاي څخه مخه ونه کر و‪.‬‬
‫‪ -5‬ماخذونه ‪ :‬که اړیياو نېو نومېوړ م‪،‬ېالې ماخذونېه ړې وتېيو‪ ،‬خېو څيينيېو‬
‫م‪،‬الې به ړرومرو ماخذونه نه لر ‪ .‬نه په نويو کې ‪....‬‬
‫ماخذونېېه لېېه بيیبيلېېو منېېابعو اخيچېېتل کيېې‪ ، ،‬لکېېه ‪ :‬ولېېپ‪ ،‬مرکېېې‪ ،‬سېېا ټونه ‪،‬‬
‫‪.‬‬ ‫مجلې‪ ،‬او کتابتونونه ‪ ،‬خو له ټولو کتابي ماخذونه معتبر‬
‫‪ -8‬د درنې يا ستونزورې انشاء ليکنې علتونه ‪:‬‬

‫ينېې فوېل فروشېه‬ ‫ړې‬ ‫ينه ليکنه په منبينيو پيي و کې ېو ډول و وه‪ ،‬او‬
‫سېره آشېنا او بلېس نېه و ‪ ،‬ينېې او سېتونووي ليکنېې‬ ‫ليکوال ‪ ،‬چې له فني ليکن‬
‫کو ‪.‬‬
‫په څو يا ويوستيو لچيوو کې‪ ،‬چې ولتي حا الوح ه ويکول کيس ‪ ،‬لېه بېسه مرغېه‬
‫او ينې ليکنېې‬ ‫يلو لو له امله اوږ‬ ‫ستونوو‬ ‫ينو ينوليکواالنو ایتصا‬
‫کولې ‪ ،‬ړ ساينګه په ينو سي ينايونو کې‪ ،‬چې مختلفو ليکوالو لېه خېوا پر ېوه‬
‫‪2۷۷‬‬
‫ينېې‬ ‫ا وه موغو ګانو م‪،‬الې ليکل کي‪ ،‬او ليکل کو ‪ ،‬غواړ پېه لېو ال‬
‫ليکنې وکي او چا خبره اد له نويو ډ ر لو وتيي ‪.‬‬
‫خپلېو م‪،‬ېالو یېه لېو لېېو ‪ ،‬غيېر یح‪،‬ي‪،‬ېي نوانونېه ويکېېو ‪ ،‬پېه یيېره پېه پښېېتو او‬
‫فايسي ژبو کې اسې کل ې کايو ‪ ،‬چې ټولېو لپېايه پېوړي وړ نېه و ‪ ،‬لېه بلېي‬
‫خوا نوموړو م‪،‬الو یه لکه یيېرو پېه څيېر لېو ې لېو ې سېر و ويکېو او چېا خبېره‬
‫ټوله م‪،‬اله په سر وه کې یرر ح کو ‪.‬‬
‫په متی کې و ل بيا سر و اړونس کل ې کايو ‪ ،‬په متی کېې موغېوا پساسېې‬
‫خلېک خېو پر ېا‬ ‫کل و نغاړ ‪ ،‬چې آد ليکوالو لپېايه ړوې وړ نېه و ‪ ،‬ېا‬
‫پر ‪ ،‬ه ‪.‬‬
‫په متی کې موغوا په سا ه کل و کې نه بيانو ‪ ،‬که نويو منېابعو څخېه ګټېه اخلېي‬
‫پر ېېا ‪ ،‬چېې خپلېېه ليکنېېه ويبانېس غنېېي کېي ‪ ،‬ال ېېې لېېه‬ ‫او ېا یرج ېېه کېو ‪،‬‬
‫ستونوو اوکل و او ج لو پيسو ‪.‬‬
‫ډول امانتېېساي اصېېېل بېېه ليکنېېېه کېېې نېېېه‬ ‫ماخذونېېه تېېکايه نېېېه ليکېېي او پېېېه‬
‫ېاد و ېاړ بېولي ‪ ،‬ليکنېې یېه پا لېه نېه‬ ‫کو اوړغه ړې‬ ‫مرا تو ‪ ،‬ډ ر له ایتبا‬
‫ويکو ‪ ،‬چې خلک په لنډ ډول م‪،‬الې او ليکنې په کيفيت ته وپوړي‪. ،‬‬
‫په پا کې ماخذونه ليکنې لېه اصېولو سېره نېه ليکېي ‪ ،‬یرټولېو مه ېه مچېاله ا ه‪،‬‬
‫ېېانکينو او کل ېېو کېېايونې یېېه ډ ېېر‬ ‫چېېې پېېه ل ېېي او څيينيېېوو م‪،‬ېېالو کېېې لهجېېو‬
‫ايزتت ويکو ‪.‬‬
‫‪ ،‬چېې وپوتېتو ولېې ينېې خلېک تېکلو او سېا ه مطېالبو‬ ‫لته زموږ مطلب ا‬
‫پر ا په انراء کې ستونووي کل ې ‪ ،‬بايیونه او اصطیحات کېايو او ا کېاي‬
‫ې ولې خو تي‪ ،‬؟‬
‫لېي ډول لېه ېو چېا وپوتېتل ولېې معلومېایي م‪،‬الېه ومېره ينېه ليکېي ؟‬ ‫مېا پېه‬
‫ا وو‪ ،‬چې زه مچلکي او پروفيرېنل ليکنېه کېو ‪ ،‬زمېا ليکنېه ړېر‬ ‫وا‬ ‫نوموړ‬
‫ېی ا وو‪ ،‬زمېا ن ېر ړې‬ ‫چا لپايه نه ه‪ ،‬نېو ن ېر بيېا بيېا ولېې سېخت ليکېي ‪ ،‬ېوا‬
‫‪2۷۸‬‬
‫‪ .‬ا يسته ه‪ ،‬چې کل ې‪ ،‬بايیونېه ‪ ،‬اصېطیحات ‪ ،‬متلونېه‬ ‫پوړو خلکو لپايه‬

‫‪،‬شعرونه او نوي وجيو ليکنه تکلې کو ‪ ،‬خو پېه ړغېه وخېت کېې چېې پېه ليکنېه‬
‫پوي اړونس و ‪ ،‬کل ې او موغو ګانې ياوړول او په سېا ه ډول بيېانول ليکنېې‬
‫تکی ز ایو ‪.‬‬
‫ينې ليکنې په برخه کې با س غو ټکو یه ړ اشايه وکيو ‪:‬‬
‫اول‪ -‬اد توونه لفول فروشيم ‪:‬‬

‫ينېېې خلېېک اسېېې فکېېر کېېو ‪ ،‬چېېې کلېېه ېېوه انرېېاء ليکېېي ‪ ،‬با ېېس لېېه اسېېې‬
‫ډول خپل‬ ‫لغتونو او اصطیحایو څخه ګټه واخلي‪ ،‬چې نوي یر نه کو او په‬
‫کل ېېې او اصېېطیحات کېېايو ‪ ،‬لکېېه ‪ :‬ل‬ ‫پېېر‬ ‫ېېاد لېېوړ وتېېيي ‪ ،‬ېېا پېېه لېېو ال‬
‫غواصېېي مېېې وکېېيه م با ېېس ل ومېېي ل بېېلم وليکېېي ‪ ،‬نېېا یېېواد او بيوزلېېه پر ېېا ل‬
‫ال ی م او نوي کل ې کايوو‪.‬‬
‫ړ ساينګه ړغه اصطیحګانې او لغتونه‪ ،‬چې پخوا په انرېاء کېې مېرو وه ‪ ،‬او‬
‫ل يېېېو ېېېا ل اوجېېېاړم ل‬ ‫ېېېې ياوړو ‪ ،‬بيلګېېېې پېېېه ډول لرغېېېونې وي ل زل ېېېام‬
‫ساه ن ر پر ا متکلف ن ېر کېايوو‪،‬‬ ‫و جاړم لا وا م ل ړيوا م او ا په لو ال‬
‫‪.‬‬ ‫ډول نويو یه اسې څرګنسه کيو‪ ،‬چې زه خو ګوا کې پياوړ ليکوال‬ ‫په‬
‫و ‪ .‬پخوانيو آ ايو اغيو‪:‬‬
‫پس برخه کې با ېس څرګنېسه کېيو‪ ،‬چېې ينېو پخوانيېو خلکېو ا ېاي لوسېتی و او‬
‫ړغو یر اغيو النس ياغلی و ‪ ،‬کله چې انراء وليکي‪ ،‬نو بيواکه او په نا ببره‬
‫ډول ړغه کل ې او اصطیحات وي ا ‪ ، ،‬م یً ‪ :‬لزما په پا کې اسې و‪ ،‬چېې پېه‬
‫کاي وکي ‪ ،‬اسې مکبوط ګامونېه پويیېه کېي ‪،‬‬ ‫پياو کې اسې حچا‬ ‫حچا‬
‫څو ل وږو م يمنس و يو ‪.‬م‬
‫‪ ،‬پخېوا آ ېاي پېه خپېل‬ ‫اسبک ګويو‪ ،‬چېې پېه پ خوانيېو وختونېو پېوي اړونېس‬
‫نرو کوال ړغچېې ليکنېې‬ ‫وخت کې پا وړ و‪ ،‬او آد شهکاي ګڼل کيسه‪ ،‬خو او‬
‫‪2۷2‬‬
‫وکيو‪ ،‬لکه زموږ کاليو‪ ،‬خوياک او ژونس ډول له نويو سره یوپيرپيېسا کېي ‪ ،‬زمېوږ‬
‫‪.‬‬ ‫ليکنو او و ناوو ړ یوپير مونسلی‬
‫يهي ‪ ،‬نويو مطالبو ز ه کول ‪:‬‬

‫ينې خلک کله چې ليکنه کو په و ډول نه و ډول ړغه کل ې‪ ،‬اصېطیحات او‬
‫ج لې په انراء کې کايو ‪ ،‬چې له نويو ې ز ه کي و ‪ ،‬ا په بله و نا ړغېو پېه‬
‫خپلو ليکنو کې شاړس په یوګه ياولي ‪ ،‬ړغه څه چېې و ليکېي پېه انرېاء کېې ېو‬
‫‪.‬‬ ‫او و ډول نس ‪ ،‬ړغو څو الي او سبکونه غويه کي‬ ‫ال‬
‫ا ونه ‪:‬‬
‫لېېومي الزمېېه ه ‪ ،‬مېېوږ ېېا بېېل ليکېېوال کېېو ډول ليکنېېه کېېوو؟ اخبېېاي ‪ ،‬مویېېي ‪،‬‬
‫کوچنيو مجلو یه او ا غټېې یح‪،‬ي‪،‬ېي ليکنېې ؟ کېه څېوک موق لېر ليکېوال شېي او‬
‫بافرړنګه مچلک سره و ا ژونېس وکېي ‪ ،‬ويیېه بو ېه ‪ ،‬چېې تېو او‬ ‫ليکوال‬
‫نامتو ليکوال ړر ډول ليکنې ولولي ‪.‬‬
‫معنېی‬ ‫اخباي ‪ ،‬مجلی‪ ،‬فيچرونه او په پا کې لو ې او څيينيو م‪،‬الې‪ ،‬نېو ا‬
‫نېېه لېېر ‪ ،‬چېېې پېېه ليکنېېې کېېې پېېه ډ ېېرو اليو الړ شېېي ‪ ،‬الزمېېه ه ېېو سېېبک وڅېېايو‬
‫لیع‪،‬يبم ې کيو ‪ ،‬که و سبک ليکېوال فکېر مهېايت پېه پيېاوړ کولېو کېې‬
‫وو اليو یع‪،‬يبېول ليکېوال فکېر یېوت ک ېووي کېو ‪ ،‬خېو‬ ‫ستر ايزتت لر ‪،‬‬
‫مطالعېېه ېېې بېېسه خبېېره نېېسه ‪ ،‬کلېېه چېېې ليکېېوال ليکنېېې پېېه فنېېي ډګېېر کېېې مهايیونېېه‬
‫یرالسه کيئ‪ ،‬بيا کوال شي ‪ ،‬ړره اليه او سبک چې څاي ‪ ،‬یسيت ې لر ‪.‬‬
‫څخه ډډه کي ‪ ،‬البته په لړنر او مویيم‬ ‫و ‪ :‬له اد لوړ تو نې او فول فروش‬
‫ليکنو کې پيچلتيا مهايت له مخې کوال شي ‪ ،‬طبعه آزمېا ي وکېي ‪ ،‬خېو لکېه‬
‫ړر ډول ليکنه صراحت ولر ‪ ،‬لوستونکي ې خوتېو م پېه ليکنېه کېې سېختو او‬
‫ا چې موغوا سپيلو په برخه کې‬ ‫ستونوويو کل و او ج لو کايول ‪ ،‬نه واز‬
‫‪2۷۸‬‬
‫ليکوال فکر او فني مهايت ک ووي کو ‪ ،‬بلکې سبکي است‪،‬امت ې ړ ټکنېی‬

‫شېېرط چېېې بیغېېت ‪،‬‬ ‫کېېوال شېېي‪ ،‬سېېا ه ګېېي ليکنېېې پياوړیيېېا ه ‪ ،‬خېېو پېېه‬
‫صېېراحت او سیسېېت تېېيګڼې او صېېنعتونه ويکېېې کاي ېېسلي و او اکېېاي مویېېي او‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي ليکنو کې ړ مرا ایيسلی شي‪.‬‬
‫يهي ‪ :‬ا چې ليکوال خپل ړس پېه لنېډو ټکېو او بېايایو کېې ټېولنې او خلکېو یېه‬
‫وړانس کي ‪.‬‬
‫او‬ ‫لنډ ليکنې لپايه یر ټولو غېويه ليېل ېو مېتی آسېانه او سېا ه لوسېتل‬
‫‪ ،‬چېې ېو مېتی لېه بلېه‬ ‫فيروزاد و ا راني ليکوال پوتتي ل کېو الملونېه موجېو‬
‫‪ :‬ل پېه مېتی کېې‬ ‫پوتتنې یه ا وا مونسلي‬ ‫آسانه او ستونومی و ؟ ړغه‬
‫اوږ و ج لو کايول پخپله متی لوستونکي لپايه ستونومنو م ‪.‬‬
‫وه تا چته او په زړه پوي ليکنه لنډه خو با مفهومه و ‪.‬‬
‫څلوي ‪ :‬الزمه ه په انرېاء کېې او ېا بلېه ړېره ليکنېه کېې لېه یکېراي کل ېو مخنيېو‬
‫وکيو‪ ،‬په مخامو او سا ه خبرو کې ا ليکنو کې مو ډ ر اوي سلي او ا ليسلي چې ل‬
‫ېو ېا‬ ‫ګرانه ويويه !م ل يتتيا وا ي !م ړ ساي ښتيا او ل ياستي م ه ‪ ،‬چې سي‬
‫یه يسو ‪ ،‬يتتيا پېه ړکلېه با ېس ووا ې ‪ ،‬چېې سېي لېه يوغېو سېایي‪ ،‬پېه يتېتيا‬
‫ما له يوغو وسایي ‪.‬‬ ‫و لو کې نيک رغه کي‪،‬و‪ ،‬خسا‬
‫م ی که کاي او ز اي په برخېه کېې کېو څېه ليکېو نېو ړ اغېه یکېراي خبېر ليکېو‪،‬‬
‫کېې لانرېاءم ی‪،‬ليېس کېول ‪ ،‬فکېر ک ېووي‬ ‫لته زموږ موخه ا ه ‪ ،‬چې پېه ليکنې‬
‫کولو معنی لر ‪.‬‬
‫پنب ‪ :‬سا ه ليکنې منطا ل ي بڼه ولر ‪.‬‬
‫په وي ينيوخبرو کې ړر څوک کوال شي په وه ډوله وه ج له ووا ېي ‪ :‬م ېال پېه‬
‫ډول و وا ي ‪:‬لډوډ یه مې زړه نه کي‪ ،‬م خېو ړغېه ېا بېل څېوک ا ج لېه اسېې ړې‬
‫نه شته ‪.‬‬ ‫ډوډ یه مې کو احچا‬ ‫و لي شي‪،‬‬
‫‪2۷4‬‬
‫که غويو کيو ‪ ،‬پويیه واړه ج لې و مفهو ويکېو ‪ ،‬خېو لېومي سېا ه او و ېه‬
‫ج له ستونومنه ه‪.‬‬
‫‪ ،‬عنې کوال شو‪ ،‬ج لېه سېا ه‪ ،‬بېې یکليفېه او‬ ‫په انراء کې ړ حالت ړ ساسې‬
‫ا فه ه وليکو‪ ،‬ا ا چې ينه ‪ ،‬له مړني يکه لر او بې معنی‪....‬‬
‫او ړغېه‬ ‫او اوبلی جچې‬ ‫طبعي لومو په مجله کې‪ ،‬چې لوستي و‪ ،‬ل و من‪،‬ب‬
‫‪ ،‬چې برو ت غلبې له امله ا په بله و نا ‪ ،‬حرايت سېلبيسو پېه‬ ‫جامس اوبه‬
‫او جامېس‬ ‫یه يا ي‪ ،‬ما جچ په من‪،‬ېب‬ ‫ا ګاونډ ړوا ال‬ ‫واسطه ‪ ،‬له مجاوي‬
‫بسلي‪. ،‬م‬
‫‪ ،‬ي ښېتيا خبېره ا ه‪،‬‬ ‫پويیه ج لې یه که ل‪ ،‬ير شو څومره سېتونووي او ينېې‬
‫چېېې اوبېېه پويیېېه سېېختو خبېېرو لېېه املېېه نېېه کلکيېې‪ ، ،‬بلکېېې اسېېتونومنې سېېي‬
‫پاملرنه جلبو ړ اغه ج له په سا ه ډول ليکو ‪:‬ل اوبه حرايت په ک و يجو کې په‬
‫و بسلي‪ ،‬م سا ه ليکنې او سا ه خبرو په برخه کې و طنو ياوړو ‪ :‬لپه پخوا زمانو‬
‫ني‬ ‫کې و کليوال سي ‪ ،‬تايیه په خره خرڅولو لپايه خپ لبوټيم ياوړ وه ‪،‬‬
‫ه خېره او بوټېو‬ ‫ې ه‪،‬‬ ‫ل و و شاګر ړغه وليسه ‪ ،‬ړغه یه ويغی ‪ ،‬النس بانس‬
‫یېېه وکتېېل او وي وړانېېس شېېو ويیېېه ېېې وو ېېل ‪:‬ل غېېه خطېېب لخېېپم ‪ ،‬مریېېب لبرابېېر‬
‫معېېرض‬ ‫شېو م‪ ،‬پېېه اسېو اللېېود ح ېېاي لیېوي ينګېېې خېره م بانېېس بېېاي کېي ‪ ،‬پېېه‬
‫اخبېېېر‬ ‫ل ېېېا م کېېېې پېېېه څېېېو بيېې شېېېر ي پلېېېوي ؟م کليېېېوال چېېېې طالېېېب العلېې‬
‫واوي ېس ‪ ،‬نېېو ړېېيپ ويبانېس پېېوه نېېه شېو ‪ ،‬ړلېېک یېېه ېې مېېو وي واړاوه او ويیېېه ېېې‬
‫ېا او‬ ‫وو ل ‪ :‬که غواړئ خپ واخلئ‪ ،‬غه بېاي پېه لچېو يوپېو پلېوي او کېه غېواړئ‬
‫وظيفه وکيئ‪ ،‬نو ړغه ج ات یه الړ شه‪ ،‬وګويئ طالب العل ج لې سا ه کليېوال‬
‫پلوي ؟‬ ‫لپايه څومره سختې و ‪ ،‬کوال شوا چې ووا ي غه خپ په څو يوپ‬
‫له پويیه م الونو څخه انتيجه اخلو‪ ،‬چې په انرا کېې اوږ و ‪ ،‬ينېو ‪ ،‬جيېب او‬
‫غر بو کلي و کايول زموږ خبرو او انراء لي کلېو پېه برخېه کېې سېتونو نېه ک ېو‬
‫ې ‪ ،‬ل خلک او مېوږ ړغېه پېه ېو مطلېب ‪ ،‬پېه ېوه ليکنېه ا و انرېاء تېه‬ ‫بلکې ز ایو‬
‫‪2۷5‬‬
‫پوړيسال شو ‪ ،‬چې سا ه ې وليکو او خلک یر مطلب واخلېي‪ ،‬با ېس ړېره ليکنېه‬

‫لنډه‪ ،‬سا ه او خوږه و او کلي و یکراي په کې نه و ‪.‬م ل‪2۱ :۸4‬م‬
‫کېی سېا ه ګېي او‬ ‫ړره انراء که وړه ېا غټې ه ‪ ،‬سېا ه ېا ړنېر او ېا بېل ړېر ډول و‬
‫صراحت ې تکی ز ایو ‪ ،‬آد په نک کې ‪ ،‬لکه ‪:‬‬
‫ا سا ه انراء ينګينه يح اد کي‬ ‫الهي خپل حبيب له برکته‬
‫ا‪:‬‬
‫لکه ګی يایه ګی ياکو ‪....‬‬ ‫په سويو السو يایه شرا ياکو‬
‫‪ -۹‬په انشا ء کې د بهرنيو کلمو د کارونې اړتياوې ‪:‬‬

‫ډګر ډ ر پراخ شېو او يانغېاړلي ېا نغښېتل شېو‬ ‫معاصر ليکوال او ليکوال‬
‫‪.‬‬ ‫ل نې یه ويیه نه‬
‫کل ې واز په پښتو ژبه کې نه کايول کي‪ ، ،‬بلکې ني په ټولو ژبو کېې‬ ‫بهرن‬
‫لپېېايه پېېه زړه‬ ‫کېېايول کيېې‪ ، ،‬آد زمېېوږ منبينېېی ېېا کیسېېيکې وي شېېا ر‬
‫پوي وه او ه ‪ ،‬چې شعر او ن ر ې له بهرنيو تکلو کلي و ماال مال کي و‪.‬‬
‫ړغو بهرنيو کلي و کېايول خپلېې ژبېې پېه انرېاء کېې تېې نېه لګيې‪ ، ،‬چېې ډ ېر‬
‫مبتذلې او بې ا ه و ‪ ،‬لکه ډا رک ويشه ‪ ،‬خو که ووا و نيا ويشه !‪ ،‬لډا ېرکم‬
‫کل ې په ياوړلو مو ژبه غنېي نېه کېيه ‪ ،‬بلکېې خپلېې ژبېې ېوه تا چېته او مروجېه‬
‫کلي ې په و انراء کې ړغېه‬ ‫کل ه مو خبرو او ج لو له بهيره ګن یه کيه‪ ،‬بهرن‬
‫مهال ليسل کي‪ ، ،‬چې ليکوال په ژبه نويو ژبو اغيېو پېر ویلېی و ‪ ،‬پېه پښېتو‬
‫ي ‪ ،‬ربي ‪ ،‬یرکي ‪ ،‬اي و ‪ ،‬انګليچي او نويو ژبېو اغيېو لې‪ ،‬او ډ ېر پر ېویلی‬ ‫ژبه‬
‫کلېه نېا کلېه غېه کلي ېې پېه انرېاء کېې وکېايو ‪،‬‬ ‫‪ ،‬پښتو ليکونکي ناچېايه‬
‫ا ه په انراء کېې لېه بهرنيېو کلي ېو‬ ‫لته زمو ږ اصلي موخه ا ه ‪ ،‬وپوتتو یرکو‬
‫څخه مخنيو کوال شو؟‬
‫‪2۷6‬‬
‫‪ -۸‬ني ېېوالی کل ېېې ‪ :‬کېېه مېېوږ وغېېواړو ېېا ونېېه غېېواړو ينېېې کل ېېې زمېېوږ ژبېېې یېېه لېېه‬
‫بهرنيېېو ژبېېو ټېېولنيوو اړیيېېا لېېه مخېېې يا ېېي ‪ ،‬لکېېه ‪ :‬يا ېېو یلېېو وود ‪ ،‬ک پيېېوټر‪،‬‬
‫انټرنيو او اوسني یکنالوژ نوي کل ې‪....‬‬
‫پويیه کل ې ډاکټر په نچخه‪ ،‬وال يملم او ټولو برخو کې یر سترګو کي‪.. ،‬‬
‫خپلې ژبې کېره ج لېې وکېايو او ېا‬ ‫ا ويوسته ه ‪ ،‬چې موږ با س یر وسې پوي‬
‫یانود له مخې کل ې جوړ کيو‪ ،‬خو کلتوي ژبېې ژبنېي‬ ‫نو و کل و ل نيولو ګيو‬
‫یوانيی ا حک کو ‪ ،‬چې ل خپلې ژبې یېه لېه نېويو ژبېو نېو ياغلېې کل ېې پېه خپېل‬
‫حال وليکو‪...‬م‬
‫لکه ‪ :‬ک پيوټر ل ټول ک الم ‪ ،‬یلو وود – لرو ی او ‪....‬‬
‫ېو کلېي پېه څيېر‬ ‫نی سبا ړېوا ونو یر منځ ومره اړ کې پراخېه شېو ‪ ،‬چېې نېي‬
‫ژبپېوړنې‬ ‫ا و خپېل نېو لېر ‪ ،‬مګېر اوسېن‬ ‫شو ‪ ،‬کلي کېې ړې ړرڅېه خپېل ينې‬
‫‪ ،‬چې ړر ژبې کل ه په خپل حال وليکئ ‪ ،‬خېو با ېس معا لېه کل ېه ېې‬ ‫ا‬ ‫حک‬
‫ولرئ ‪.‬‬
‫‪ ،‬چېې ټولېو لپېايه ېو نېو لېر ‪ ،‬پېه‬ ‫‪ -2‬ګډ کل ېې ‪ ،‬ړغېه شېر ک مېال یېه ويیېه‬
‫انراء کېې ګېډ و کل ېو مېو نيېول پر ېا خبېره نېه ه لکېه ‪ :‬ک ېيپ ‪ ،‬کریې ‪ ،‬شېال ‪،‬‬
‫ينو کل و لپايه په خپله ژبه کې کل ې ولېرو الزمېه نېسه ‪ ،‬چېې‬ ‫پراټي ‪ ...‬خو کله چې‬
‫پېه‬ ‫کل ې په انراء کې وکايوو ‪ ،‬که زموږ خپلې کل ې په خپله ژبه کېې ال‬ ‫پر‬
‫او خوله پېه خولېه کېايول کيې‪ ، ،‬لکېه ‪ :‬يوغتېود ېا بعوېي ل ينېې م ‪ ،‬بيګانېه‬ ‫ال‬
‫م ‪ ،‬زما مرز ل زما زړه م او ‪....‬‬ ‫لپر‬
‫غربي‪ ،‬انګر و ‪،‬‬ ‫ينې ليکوال اسې ړ شته ‪ ،‬چې په خپله ليکنه کې په لو ال‬
‫ي ‪ ،‬اي و او نويو ژبو کل ې ياوړ ‪.‬‬
‫‪ ،‬با س ژبه ومره سوچه کيا شي‪ ،‬چېې‬ ‫باوي‬ ‫ړ ساينګه و ش ير نوي ړ په‬
‫نويو ژبو څرک ړ ويکې نه و ‪ ،‬ا کاي یر کومې پېولې او بر ېسه شېونې تېکاي او‬
‫؟ خپله ژبه سوچه کول او غني کول وه معنی لر او څنډ یه کول لانووا م بله ‪،‬‬
‫‪2۷۰‬‬
‫کاي به موله و خوا خپله ژبه سوچه کي او ژغويلي نېه و بلکېې خپلېه ژبېه‬ ‫په‬
‫به مو له نويو ژبو لر کي ړ و ‪.‬‬
‫ړغه کل ې په خپله ژبه او ليکنه کې با س له نويو ژبو ياواخلو او و ېې کېايو ‪ ،‬چېی‬
‫ژونېس اړیيېا مېو ويبانېس لېر کيې‪ ،‬او آخېرت څېوي او الي ګر ېي ‪ ،‬لکېه یېرآد‬
‫مجيس او ‪....‬‬
‫کل ېې لکېه شېعر ‪،‬‬ ‫کيسا شي په اشاء کې شاړس ا بيلګې پېه یوګېه ينېې پېر‬
‫متل او ‪...‬وکايوو با س اسېې ونېه انګيېرو کېه مېو پېه خپلېه ليکنېه لانرېاءم کېې ېو‬
‫پاخه ليکوال ليکنه ياوړه ‪ ،‬نو اړ لغیم ګڼل‬ ‫وه پر‬ ‫شا ر شعر‪ ،‬ا متل او ا‬
‫کي‪. ،‬‬
‫کلېېه ليکنېېې غوتېېتنه و ‪ ،‬چېېې نېېويو مطلبونېېه پېېه ېېانګي یوګېېه مرېېهوي و‬
‫خپلېېېې ليکنېېېې‬ ‫شېېېا رانو شېېېعرونه ‪ ،‬ليکوالېېېو ليکنېېېې ‪ ،‬متلونېېېه ‪ ،‬پخېېېې خبېېېر‬
‫ډول لېه خپلېې انرېاء ېوه خېوږه‬ ‫المعتبرک ېسو او پاخه کېسو لپېايه ياوړو او پېه‬
‫ليکنه جوړه کيو ‪.‬‬
‫ړو ‪ ،‬اخبره با س په ا ولرو ‪ ،‬کېه چيېر مېو پېه خپلېه ليکنېه کېې کېو متېل‪ ،‬شېعر‪،‬‬
‫و نا او وجيوه وکايوله با س په پويه امانتساي سره ې وکايوو‪ ،‬که ړغه څېه چېې‬
‫نويو څخه په خپله ژبه او ليکنه کې يا اخلو لشاړسم م ال ويکو او شاړس با س‬
‫اصل و ‪ ،‬نه مچخه ‪ ،‬پسغه برخه کې با س النس ټکویه پاملرنه وکيو ‪:‬‬
‫‪ -۸‬که و مطلب ا شعر يا اخلو با س کو مو ې يا واخلو ‪.‬‬
‫‪ -2‬یل لپايه په ليکنه کې اکاي ونه کيو ‪ ،‬کله کله ې یرسره کيو ‪.‬‬
‫و شعر څښتی نو مخکې له مخکې وليکو ‪.‬‬ ‫‪ -۸‬امکاد په صويت کې‬
‫‪ -4‬کله و شعر يوح ړ ياوړو ‪.‬‬
‫‪ -5‬ړڅه وکيو ا ړڅه وکيئ ستاسو ليکنې او ړغه ا ر یر منځ چېې لېه نېويو ېې يا‬
‫ليکنې تکی لپايه يانه شي ‪ ،‬بلکېې لېه انرېاء‬ ‫ن‪،‬لوو یناسب موجو و ‪ ،‬واز‬
‫سره ړ آړنګي ولر ‪.‬‬
‫‪2۷۱‬‬
‫‪ -6‬په انراء ا ړنر ليکنو کې نويو ژبېو متلونېو ‪ ،‬وجيېوو ‪ ،‬شېعرونو او تا چېته‬
‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬لکه آل ېاني ژبېې متېل ‪:‬ل کېاي انېه‬ ‫ينو برخوياوړل ډ ر اړ ی‬ ‫متلونو‬
‫‪ ،‬چې په ته ډول ې پا یه ويسوو‪.‬م‬ ‫چی پيل ې کيو ‪ ،‬بلکې ا‬
‫‪ -١۱‬په انشاء کې له موضوع وتل ‪:‬‬

‫په ړر کاي کې پويه بوختيس ل‪ ،‬ژويیيېا او موغېوا یېه ويننویېل ‪ ،‬ني ېه موغېوا حېل‬
‫‪.‬‬ ‫کيسل‬
‫‪ ،‬ړغېه ليکېوال پېه خپلېه ليکنېه کېې‬ ‫او انراء و زي ی اصېل‬ ‫لی رکوم ليکوال‬
‫پويه بر الی و ‪ ،‬چې په ليکنه کې ی رکو کو ‪ ،‬موغوا حیجی کو او يا سپي‬
‫ېېس ی رکېو او ژويیيېېا نتيجېه ه ‪ ،‬نوتېېتګره‬ ‫ېې ‪ ،‬پېه انرېېاء کېې لېېه موغېوا ویېل‬
‫ره ه ‪.‬‬ ‫ليکوالي مت رکو ليکوال‬
‫‪ ،‬ی رکېو او‬ ‫ی رکو نه واز په ليکوال ‪ ،‬بلکې په ټېول ژونېس کېې غېروي شېی‬
‫يېام االوا راوج يېو‬ ‫س ی رکو ايواپوړنې ل ي موغوا جوړو ‪ ،‬لی رکو‬
‫‪ ،‬چې موږ په خپل ټېولنيو ژونېس کېې ټولېو کېايونو‬ ‫آلی و غني ت ايواپوړنيو ا ر‬
‫یه پويه متوجه کو ‪ ،‬نه واز مو کايونو یه متوجه کو ‪ ،‬بلکې وا ي ‪ ،‬که غواړو‬
‫وکاي په ته یرسره کولو پويه بر الي شئ‪ ،‬نو په ړغه کايکې پېويه ی رکېو وکېيئ ‪،‬‬
‫‪ ،‬لکه‪ ،‬چې ل وه ړنسواڼې په وه‬ ‫خپل فکر وه کاي یه يا ټولول پويه بر اليتو‬
‫وه ا ه نري ی‪،‬چي يسال ‪.‬م‬ ‫کې نه نيول کي‪ ، ،‬و فکر ړ‬ ‫ال‬
‫کېېې لېېه موغېېوا ویېېل امعنېېا لېېر ‪ ،‬چېېې انرېېاء ليکېېونکی جېېام‬ ‫پېېه ليکېېوال‬
‫ل په ېوه موغېوا کېې ی رکېو او لېه‬ ‫‪ ،‬بلکې فکر ې په واک کې نه‬ ‫الک االت‬
‫‪ ،‬بلکېېې‬ ‫موغېېوا تېېه حېېل المېېل‬ ‫ړغېېې موغېېوا سېېره مينېېه کېېول نېېه ېېواز‬
‫ليکوال او کايکوونکي شهرت سبب ړ ګر ي‪.‬م ل ‪۸۷۸ :5‬م‬
‫‪2۷۹‬‬
‫ليکېېوال با ېېس پېېوه شېېي ‪ ،‬چېېې ل انرېېاء موغېېوام ېېوه ه ‪ ،‬عنېېې ړغېېه مطلېېب او‬
‫سرليک‪ ،‬چې با س په ړغه بانس بحث وکيو او ېا ې وليکېو ‪ ،‬یېل لپېايه با ېس ېوه‬
‫موغوا ليکوال پاملرنې وړ و ‪.‬‬
‫ينې ليکوال په وه موغوا کې مطلب او مطېالبو ليکلېو لپېايه لېه ټولېو شېيانو‬
‫‪ ،‬چې و څه ې غوتتنه و ! عنې انراء یه ومره شاخونه‬ ‫خبر کو ‪ ،‬پریه له‬
‫او پنجې ويکو ‪ ،‬چې اصلي موغوا له ا ه و ي ‪.‬‬
‫ېېو یېېی محصېېل ج عېېې پېېه ويځ ګر يېېسلو ‪ ،‬پېېه برخېېه کېېې ليکلېېي و‪ :‬ج عېېې ويځ‬
‫‪ ،‬ېېاد و نبېېي او‬ ‫ويځ ټېېول خلېېک خپېېل کېېاي پر ېې‪،‬‬ ‫ويځ ه ‪ ،‬پېېه‬ ‫‪ ،‬يخصېېت‬
‫ېو ‪،‬‬ ‫ويځ که ا ايویه ويشو له و مخې یيلې و او که مغازو یېه ړې‬ ‫ګر ي په‬
‫نو یيلي و ‪.‬‬
‫لپايه ه ‪ ،‬چې موږ له شپ‪،‬و وي و ويوسته خپله ستي ا لر کيو ‪.‬‬ ‫ج عې ويځ‬
‫لپايه ه ‪ ،‬چې موږ له شپ‪،‬و وي و ويوسته خپله ستي ا لر کېيو‬ ‫ج عې ويځ‬
‫‪.‬‬
‫ميرزاخېېاد لېېه ډ ېېرو کلونېېو ويوسېېته ړېېېوا یېېه ياسېېتود شېېو ‪ ،‬پېېرود ېېې زه کېېوي یېېه‬
‫‪ ،‬زمېوږ‬ ‫پوتتني یه ويغل ‪ ،‬مچافر ‪ ،‬بنس او نېايوغ احېوال اخيچېتل تېه کېاي‬
‫ياولي !!‬ ‫‪ ،‬خسا ل م‬ ‫نوي وستاد ړ په بهر کې‬
‫کېه پويیېېه ليکنېه وګېېويو وه شېېياد او وه کيچېې پکېېې ګېويو‪ ،‬ا يسېېته ه ‪ ،‬چېېې‬
‫پيغا لر ‪ ،‬پنس او نصيحت خلکو یه کو ‪ ،‬خو په کيچه کېې کيچېه کېو ‪ ،‬اسېې‬
‫تکاي ‪ ،‬نوموړ ليکوال محصل په نوموړ موغوا کې ته ی رکو نه کو ‪.‬‬
‫ليکوال له موغوا و ي ‪ ،‬ا انراء ستره ني ګيیيا ه ‪ ،‬چېې نېوي محصېید غېې‬
‫خبر یه لليکنې م یه چنساد یوجه نه کو ‪.‬‬
‫نوموړ په کيچه کېې بلېه کيچېه ياشېروا کېو او بيېا اولېي موغېوا یېه ېي‪ ،‬لکېه‬
‫مېرګ‬ ‫حورت وسف لام له و ر پښې وړلې لیرکيسه م ‪ ،‬لېه خلکېو او پېیيه لېر‬
‫خېسا ل م فوېل یېه سېترګې پېه اليه وه‪ ،‬خېسا ل م‬ ‫په کومې لڅېاهم کېې ېواز‬
‫‪2۸۷‬‬
‫وستاد یل سختې و نې‪ ،‬آزميښېت پېه سېيی الړېو کېو ‪ ،‬وخېت اغونېه یېل پېه‬
‫اد زغ ي ‪.‬‬
‫‪ ،‬خو ل‪ ،‬ش ير‬ ‫ړغه څه‪ ،‬چې و محصل او ا نوي له اصلي موغوا لر کو ډ ر‬
‫ې لته ياوړو‪:‬‬
‫‪ -۸‬ز ه کوونکی فکر کو ‪ ،‬چې توونکی زما ليکنه یر پا ه نېه لېولي او ړ سغچېې‬
‫ن ر يا کو ‪.‬‬
‫لپېېايه‪ ،‬چېېې ز ه کېېوونکی یېېل ن ېېرو لپېېايه کېېايکو ‪ ،‬نېېو نو ېېو کل ېېو او‬ ‫‪-2‬‬
‫یخليا په برخه کې ډ ر فکر نه کو ‪ ،‬با س ړڅېه وکېيو ړغېو مطلبونېو پېه برخېه کېې‬
‫چې غواړو څه وليکو ‪ ،‬يست فکر وکيو‪.‬‬
‫‪ -۸‬ز ه کوونکی مينه لر ړغه څه ‪ ،‬له نويو اوي ېسلي ېا ليېسلي و ‪ ،‬پېه انرېاء کېې‬
‫وکايو ‪ ،‬ا ډول کلي ې کايول یخليا مخه نيچي ‪ ،‬لنډه ا چې په انرېاء کېې لېه‬
‫موغوا ونه و و پېه ېوه موغېوا فکېر کېول او بيېا ليکېل ليکېوال بر ېاليتو او‬
‫ه‪.‬‬ ‫انراء تيراز‬
‫‪ -١١‬دانشاء دپرمختګ لپاره نوښتي الري ‪:‬‬

‫وامېل ليکېوال پېه مچېت‪،‬ینه فکېر‬ ‫او تېيراز‬ ‫او انرېاء پرمختې‬ ‫ليکوال‬
‫پوي اړه لر ‪ ،‬څومره چې ليکېوال ېاطفي فکېر کېو او پېه‬ ‫انکرا او پرمخت‬
‫خپل مچېلک کېې مچېلکي پرمختيېا یرالسېه کېو ‪ ،‬پېه ړ اغېه انېسازه ليکېوالي او‬
‫انراء ويسره غوړ ‪ ، ،‬ني سترليکوال ماکچي ګويکي په خپل ا ر ل ا بيېا یېو‬
‫ړس م کې ليکي ‪:‬ل ليکوالي او په مج وا کې ا بيات لګلم او لماشو م په څير‬
‫کي‪ ، ،‬عنې مينه ويسره کو ‪ ،‬په ړ اغه انسازه غوړ ‪،‬‬ ‫و ‪ ،‬څومره چې وين‪،‬‬
‫ک ېووي خېوا یېه‬ ‫او څومره‪ ،‬چې اد یر لر کو ګېل مېياو کيې‪ ،‬او ماشېو‬
‫ي م‪.‬‬
‫ل‪۰۹ :2۰‬م‬
‫‪2۸۸‬‬
‫‪ .‬کلېېه چېېې وغېېواړو ني ګيیيېېاوو‬ ‫الملونېېه ډ ېېر‬ ‫پرمختې‬ ‫انرېېاء اوليکېېوال‬

‫مخه ونيچو‪ ،‬با س النس ټکو یه پاملرنه وکيو ‪:‬‬
‫‪ ،‬خېو کېه م‪،‬لېس ومېره پېه‬ ‫وا ېې‪ ،‬ړېر انچېاد م‪،‬لېس‬ ‫‪ -۸‬ی‪،‬ليس ونه کيو ‪ ،‬ميتر لن‬
‫ېې پيښېې کېي ‪ ،‬بلکېې اصېل‬ ‫ی‪،‬ليس کې ډو شو‪ ،‬چې اد ړير کي ‪ ،‬نه ېواز‬
‫‪.‬‬ ‫شي ي ښې ې ړ وچې کي‬
‫ويکېاو‬ ‫اوکله ړ‬ ‫په انراء کې نويو په خط او پل یس اخيچتل کله پرمخت‬
‫کې و سبک یع‪،‬يب کيو ‪ ،‬خېو پېه سېبک کېې‬ ‫المل ګر ي ‪ ،‬ړڅه وکيو په ليکوال‬
‫ويک نه شو‪ ،‬کوشش وکيو په خپله ليکنه کې ‪ ،‬کو مو نويو پرالي وينه شو او ا‬
‫ېو‬ ‫بل چا خبر ‪ ،‬شعر او فکر له وه سره په خپله انراء کې ونه کايوو‪ .‬کېه چيېر‬
‫په زړه پوي مطلب ړ زموږ السته يا ي با س ړغې سبک ونېه پېالو ‪ ،‬با ېس انتېه‬
‫‪ ،‬کېېه څېېه ړې چېېې ل‬ ‫سېېبک وټېېاکو ‪ ،‬نېېويو سېېبک یع‪،‬يبيېېول ‪ ،‬خپلېېه اليه ويکېېول‬
‫مخکني ويوستيو پل و م موږ با س انته پخواني پلونه ونه نېيوو‪ ،‬بلکېې ړغېه‬
‫ې کيو او نو پلونه آبا کيو ‪ ،‬ا به موف‪،‬يت اليه و ‪.‬‬ ‫پياوړ‬
‫ل له مخې ل اد ک ګنېل او لېه حېسه ز ېات لېوړ‬ ‫‪ -2‬اد ک مه ګڼئ ‪ ،‬ايواپوړنې‬
‫ګڼل واړه بېریه پایې والي او انووا ګوتي یو م المل ګر ي ‪.‬‬
‫لتونېه بيېانو ‪ ،‬خېو انتېه‬ ‫پېه ټېولنيو ژونېس کېې ډ ېر خلېک نېويو پرمختې‬
‫ي‬ ‫او انرېېاء ډګېېر ړې‬ ‫او تېېيراز اليه نرېېي ټېېاکی ‪ ،‬ړ ېېسا شېاد ليکېېوال‬ ‫یریې‬
‫وامېل بيېانوو‬ ‫واخله ‪ ،‬که موږ ټوله ويځ نويو ليکنې لولو او ړغو پرمخت‬
‫او ا اد نويو پښو خاوي بولو‪ ،‬نو نه واز په مچلک کې بېه مېو پرمختې‬
‫نه و کي ‪ ،‬بلکې غي به موړ ميه کي و ‪.‬‬
‫ينې خلک‪ ،‬چې ژونس په مختلفو ډګرونو کې اد له نويو ډ ر لوړ او ا ک بولي‬
‫‪،‬په اجت ا ي سلوک کې ک ووي او بيریه پایي غيراجت ا ي خلک و ‪.‬‬
‫پېه خپېل ا ېر ل يمېاد اغېطرا افچېر ه ګېيم کېې وا ېي ‪:‬ل وه‬ ‫امير ملک مح و‬
‫ډولېېه خلېېک ېېاد غوتېېتونکي او سېېتا ونکی او لېېه ېېاد بيېېواي ژونېېس پېېه ټولېېو‬
‫‪2۸2‬‬
‫غه ډګر‬ ‫اجت ا ي ډګرونو کې بيریه پایي و ‪ ،‬ټولنه يتتينو امتحانونو ډګر‬
‫کوال شي ‪....‬‬ ‫خاونساد پرمخت‬ ‫کې پياوړ سلوک مص‬
‫ېاد وسېایئ‪ .‬ژونېس کېې‬ ‫که غواړئ یل خوشحال او سرحال و اوسئ له افچېر ه ګې‬
‫ډاډ یرالسېېه کېېيئ او متعېېا ل شخصېېيت خاونېېساد واوسېېئ ‪ .‬یېېل بېېه مولېېه ‪،‬لېېه او‬
‫کاي اخيچتي و ‪ ،‬بر او کاميابي ستاسو ملګېر و ‪ ...‬لېه ېاد سېتا نې ‪،‬‬ ‫ايا‬
‫غروي او اد ک توونې ډه ډه وکيئ ‪ .‬ل ‪۸۰4 :۸۸‬م‬
‫انراء او ا بيایو کاي پرله پچې والی غواړ ‪ ،‬په سيه سينه کاي کول ‪ ،‬پېه کېاي کېې‬
‫نېه ټکنېېی کيېېسل ‪ ،‬صېبر او اسېېت‪،‬امت او خپېېل کايیېېه ايزتېت ويکېېول ډ ېېر وختونېېه‬
‫بر اليتو المل کي‪. ،‬‬
‫ا بپوړاد نکر لر ‪ ،‬کله چې وه موغوا یاسویه سپايل کي‪ ،‬کېه ډ ېره سېا ه او ېا‬
‫ستونوويه ړ و ‪ ،‬با سپټه خوله ونه اوسو او و څه ويبانس وليکو ‪ ،‬لکه ‪ :‬ل خپلېه‬
‫متېل وړ او‬ ‫السه ‪ ،‬ګله السه م ‪ ،‬فکر وکيو ‪ ،‬مناسب نواد ويیه پيسا کيو او پېه‬
‫مناسبه ليکنه وکيو او ا ونه وا و ‪ ،‬چې زه ليکنه نر کوال او ا زما ليکنه خرابه‬
‫ه !!!‬
‫فرانچې و ستر ليکوال لب وفودم لخرهم په برخېه کېې م کېی لېپ لېه څېه ليکلېي‬
‫و ‪ ،‬خو ينې خلک په ړيپ برخه کې ولنډ مطلب ړ نري ليکلی‪.‬‬
‫په ټولنيوژونسانه او بيا ليکنه کې که و مطلب ستاسو په نکر ډ ر ستونووي ړې و‬
‫پېه سېر‬ ‫‪ ،‬نو ويیه مه یچلي ي‪،‬ئ‪ ،‬که ړره غوټه په یسبير خیصي‪ ،‬ل که غر لېوړ‬
‫الي لر م ا ‪:‬‬
‫مر با س که ړر آساد نرو ‪....‬‬ ‫مرکلی نيچت که آساد نرو‬
‫ا بيات او بيا ليکوالي سېخت انېه تېکاينسه لپس ېسه م ه ‪ ،‬څېومره چېې لېه یلې او‬
‫پېېه لېېوي ګامونېېه‬ ‫سېېره مينېېه کېېوو‪ ،‬پېېه ړ اغېېه انېېسازه انرېېاء پرمخت ې‬ ‫ليکېېوال‬
‫اوچتو ‪ ،‬ړڅه وکيو و انراء طرحه وکيو ‪ ،‬فکر په کاي واچاوه ‪ ،‬له خپل فکېره‬
‫‪2۸۸‬‬
‫کاي واخلو او و مطلب وليکلو‪ ،‬څومره چې زموږ فکر يسي‪ ،‬با س و څېه وليکېو ل‬
‫نو پ م‪....‬‬ ‫بنو پ ‪ ،‬بنو پ‪ ،‬بنو پ =یاشو خو‬
‫سېوکالی سېبب‬ ‫‪ -۸‬منبينی حس په پا کې ولرو‪ ،‬منبينی ا متوسېط حېس وجېو‬
‫کي‪ ، ،‬آد په اجت ا ي چلنس او سلوک کې متوسط حس یعېا ل پولېه سېایلی شېي‪،‬‬
‫که انچاد په ټولنه کې ډ ر خوږ ا یر و شي اجت اا لېه سېترګو لېو ‪ ،‬او خپلېه ړې‬
‫خوي او مه ډ ر یرخې‪،‬ه چې‬ ‫یاواد کو ‪ ،‬لکه چې وا ي ‪ :‬ل مه ډ ر خوږ ‪،‬ه‪ ،‬چې و‬
‫یېېواد پېېه انېېسازه‬ ‫څخېېه معلېېومي‪ ، ،‬چېېې ړېېر سېېي‬ ‫واچېېو م نېېو لېېه‬ ‫لېېر‬
‫کو ‪.‬‬ ‫پرمخت‬
‫يابه شو ليکنې یه ‪ ،‬که ليکنه لانراءم ډ ره اوږ ه و ‪ ،‬م کېی مېوږ سېتي کېي او‬
‫که ډ ره لنډه او څو کرتې و ‪ ،‬نو موږ ې نه وا و اونه مېو خوتېي‪ ، ،‬اسېې فکېر‬
‫وکيئ که یاسو ټولګي په مخکې وه ليکنه لولئ لو والي او لنډ والېي پېه برخېه‬
‫کې په زړه پوي نه ی امي‪ ، ،‬ا ا چې و څيينيوه م‪،‬اله په وه غونېډه کېې لېولي‪،‬‬
‫نو که ستاسو ليکنه اوږ ه و ‪ ،‬که ړر څومره ته یح‪،‬ي‪،‬ي مطلبونه مو ياټېول کېي‬
‫و ‪ ،‬خلېېک سېېتي کېېو او کېېه یح‪،‬يېېا مېېو ډهېېر کېېوچنی و ‪ ،‬ليکېېل شېېو مطلېېب‬
‫اصېېلي معرفېېي نرېېي کېېوال ‪ ،‬با ېېس اسېېې ليکنېېه وکېېيو‪ ،‬چېېې اصېېلي ړېېس وي کېېې‬
‫څرګنېېس شېېي او ړ ې خونېېسوي ايزتېېت پيېېسا کېېي ‪ .‬نېېی سېېبا خلېېک لېېه ا بېېي ټوټېېو ېېا‬
‫اوږ و یصېيسو و لېو‬ ‫او‬ ‫او‬ ‫يومانونو څخه لنډه کيچه ډهره خوتېو ‪.‬‬
‫‪ ،‬چې لېه خپېل کېاي او ليکنېې سېره یېر‬ ‫؛ ليکوال ړغه وخت ډهر بر الی‬ ‫وخت نه‬
‫متعالي حس او څرګنس پولې پوي مينه وکي ‪ .‬له ړر څه سره افراطي مينه ليکېوال‬
‫او ړر څوک له خپل مچلک څخه زړه یويد کوال شېي‪ .‬ل لېه ل څېي سېره پچېې پښېې‬
‫‪ .‬م ليکوال موق له مخې یر متوسط حسه کاي وکي ‪.‬‬ ‫ایینو کاي‬ ‫غوول‬
‫ینا ت مې یر خریې النس اطلپ‬
‫يست جهاد پا شاه‪ ،‬ظاړر ګسا ‪ .‬ل بسالرح یم‬ ‫پو‬
‫‪2۸4‬‬
‫‪ -4‬ليېېل اواسېېتسالل یېېه اړ يېېت ويکېېيئ؛ مع‪،‬ېېول ليېېل اواسېېتسالل فکر پراخيسوسېېبب‬
‫کې‪. ،‬‬
‫ليېېل حک ېېت لېېه مخېېې شېېونې بر ښېېي‪ .‬ړغېېه وخېېت ېېوه‬ ‫ټولنيووغوټوخیصېېول‬
‫اجت ا ي ستونوه اواي سال شي‪ ،‬چې اړونس پيښې په برخه کې خلک بيیبيېل‬
‫ليلونه ياوړ ‪ ،‬افکاي وړانس کي ‪ ،‬څوموغوا حل شي‪.‬‬
‫‪ .‬ړرليکوال چې ټولنيو موغېوا پېه برخېه‬ ‫په ليکوالي کې استسالل غروي‬
‫کېېې ليکنېېه کېېو ‪ ،‬کېېه پېېوړې‪ ،‬ی يېېو اومچېېلکې اسېېتسالل لېېه مخېېې و ړرومرو ېېې‬
‫ه‪.‬‬ ‫انراء په زړه پوي‬
‫اسې ړ پيښي‪ ، ،‬چې په انراء کې بحث په یر کې اصلي مطلېب پېه برخېه کېې‬
‫واکېېېېول لنېېېېډه فکېېېېره‬ ‫ال ېېېېل ياوړو‪ ...‬پېېېېه پېېېېا کېېېېې ولرولېېېېه اسېېېېتسالل پریېېېېه‬
‫‪.‬‬ ‫انچانانوکاي‬
‫که په انراء کې له یاسو څوک وپوتتي‪ ،‬ز ه کي له وي ويوسته څه کېايکوئ؟‬
‫ليل‬ ‫وا کې خبر‬ ‫په وه ج له کې وا ويکوئ‪ ،‬غواړ توونکي ش ‪ .‬په‬
‫وړانس نروکيا ‪ ،‬ا که ومره ليل نه غواړ ‪ .‬اوکېه ووا ېو چېې ډاکتېر کيې‪، ،‬‬
‫ليل وړانس کيئ‪.‬‬ ‫خبر‬ ‫نوبا س‬
‫ل ي‪ ،‬ا بی یح‪،‬ي‪،‬ی موغوا السپيلو لپايه استسالل منط‪،‬ېي‬ ‫لنډه اچې و‬
‫وسيله ه‪ .‬ليکنه اوانراء منطا ز ‪،‬نسه ه‪ ،‬با س استسالل منطا اوکنجکاوئ ېې‬
‫التکلې کيو‪.‬‬
‫به يشي‬ ‫چې غوټې پچې وړي په ال‬
‫کې ګو ړېېرنرته‬ ‫چاو ل چې په ي ا‬
‫‪ -5‬مطلبونېه او کل ېېې مېېه یکېېرايوئ؛ پېېه خصوصېېي خبروکېېې کل ېېو بيابيېېایکراي ګراړېېت‬
‫ډ ېېېرمبلغيی تېېېوونکي ‪ ،‬سياسېېېتوال‪ ،‬اسېېېتا اد اونېېېويم کی پېېېه خپېېېل مچېېېلک‬
‫اوکېېېېايکې زتېېېېت ال ‪،‬ېېېېه و ‪ ،‬خو خبرومهېېېېايت‪ ،‬چېېېېې ويسېېېېره نېېېېه و ‪ ،‬کل ېېېېې‬
‫‪2۸5‬‬
‫ويکولواوخبروکولوسېېره ییېېه نېېه تېېيې‪،‬‬ ‫بيابيېېایکرايو ‪ ،‬ړيڅېېوک ېېې لېېه ي‬

‫‪ ،‬کيېسا شېی جومېات‬ ‫و خبر یکراي و ‪ ،‬ړرڅاينوال تېه مبلېا نېه‬ ‫که‬
‫میته مبلا و ‪.‬‬
‫وه ګل له سنه بېېېېېېېېېوياوموړشو‬
‫ډ رګلونه بانس نولي چې تيرازشي‬
‫ړغه وخت زمېوږخبر اوليکنېه تا چېته و ‪ ،‬چېې کېی یېازه والېی اونوتېتونه لېه‬
‫؛ تې اوپر ا‬ ‫اد سره ولر ‪ .‬په ني کې ړيپ شي توخبروپه انسازه تکلي نه‬
‫یکراي اوابتذال مخه نيچي؛ ستاسو شخصيت ستاسو کی پوي اړه لر ‪.‬‬ ‫خبر‬
‫بېاوي‬ ‫لبر اد یر چي ‪ ،‬ل کاينګي‪ ،‬جي وآلی او امر کي معاصر ليکېواالد پېه‬
‫؛ چېېې ل خبېېر ا جېېاز اومعجېېوه یرړېېر بلېېې وس ېيلي غېېويه ه؛ کېېه غواړولېېوړ‬
‫شخصيت ولرو خبر ز ه کيئم‬
‫کېې يا ېې لخپلېه ژبېه ړې کېی ه ړې بېی ه‪...‬م کېېسا شېي‬ ‫زموږ په اميانه فرړن‬
‫ژبې مهايت ړ شرط و ‪.‬‬ ‫لته ړ‬
‫بر اد یر چي باوي يلو ‪:‬لل په سلو کې ل‪۹۷‬م ستاسو ټولنيوموف‪،‬يت په خبېرو پېوي‬
‫اړه لر ‪ ...‬تې خبر کول له ستاسو سره مرسته کېو ‪ ،‬چېې نېويو ينېاو وړ شېي‬
‫او نويوله نکره ډ ر ايزتېت پيېساکيئ‪ ،‬پېه معېاملوکې بر ېالي شېئ‪ ...‬ستاسېوخبر‬
‫يوازه ه‪.‬مم ل‪ ،۸ :۸۷‬کتا پرتیم‬ ‫په لوي بر اليتو‬ ‫کامياب‬
‫تېېېېې خبېېېېر اوتېېېېه ليکنېېېېه ړغېېېېه ه‪ ،‬چېېېېې چېېېېې زړه لېېېېه یېېېېل څخېېېېه و ‪ ،‬پېېېېه ړغېېېېه‬
‫خبرواوليکنوکې ‪ ،‬چې زړه متره و ‪ ،‬پياوړ او يک وړ و ‪ .‬که خبره ړغېه ه‪،‬‬
‫چېل له زړه پويیه شي‪ ،‬اوپه زړه کيني‪.‬م‬
‫ل ې لېېه پلېېوه لړېېره کل ېېه ژبېېې پېېه سېېاخن اد‬ ‫فيچېېاغويث بېېاوي يلو ‪ ،‬ژبپېېوړني‬
‫وايپېېه جوړلېېوکې‬ ‫اوجوړتېېت ګېېې خښتوايزتېېت لېېر ‪ ،‬لکېېه ړېېره خښېېته ‪ ،‬چېېې‬
‫کايوړ ه‪ ،‬خبروپه نکا کې ړره کل ه انته څا لر ‪.‬م‬
‫‪2۸6‬‬
‫اينچت ړ ينګو ل ‪ ۸۹۰۹‬م ليکي‪:‬لل ړېره کل ېه چېې ليکېئ با ېسلپ کل ېې پېه خپېل‬
‫مړی کې ولرئ‪ ،‬غيرله ړغه به لوستونکی متوجه شي‪ ،‬چېې ستاسېو کل ېې اوج لېې‬
‫‪ ،‬خوپه خبروکې ړر کل ې لپايه چې وا است‪ ،‬با سسل کل ې پېوه شېيم‬ ‫وړنه‬
‫اومخيېېېره ولېېېرئ کنېېېه ستاسېېېو مخاطبېېېاد بېېېه متوجېېېه شېېېي‪،‬چې یاسېېو بېېېې سنجچېېېه‬
‫غ‪. ، ،‬مم ل‪ ۰۰ :۸۰‬م‬
‫م کېه پېه‬ ‫بې سوچه اوبې فکره غ‪ ،‬ېسل اوبيېا بېې فکېره ليکنېه لبېې ګېو يه ګډ ېسل‬
‫انراء کې مو ومطلب ياوړ اوليکلی و ‪ ،‬کوتس وکيئ مطلب یرپا ېه لېه ړغېه‬
‫ډه ډه وکېېيئ‪ .‬ټکېېيه ليکېېواالد کل ېېو لېېه یکرايولېېو ېېاد سېېایي‪ .‬چيخېېو بېېه و ېېل‬
‫ل کيچو په ليکلوکې موغوا له یکرايه اد وژغويئ‪ ،‬لکېه ګېر کېالي چېې مولېه‬
‫و نه ژغوي ‪ ،‬ړنر ن ر ينکاينکي ستاسو ليکنه له ابتذاله لر سایيم‬
‫‪.‬‬ ‫انراء اوليکنې ايزتت کی په فصاحت ‪ ،‬بیغت اوصراحت کې نغښتی‬
‫‪ -6‬وچېېه ليکنېېه مېېه کېېوئ؛ لکېېه اوبېېه چېېې ژونېېس اساسېېي مېېا ه ه‪ ،‬څ کېېه ل ېېسو اويح‬
‫اوڅه شی نه شنه کو ‪.‬‬ ‫ويکو ‪ ،‬ړ ساينګه وچه ليکنه ړ وچې څ کې یه ويیه‬
‫څومره چې شخصي ژونس کې وچ نبېات پېه څېېر ژونېس نرېي کېوال ‪ ،‬ړ ساسېې وچ‬
‫افکاي انچاد له ټولنې ګوته کو ‪.‬‬
‫ليکوالي اوانراء الهي نکېا ټېولنيو سيچېت ژونېسئ کېي شې يرال شېو‪ .‬کېه‬
‫ليکوال اوليکوالي نه و ‪ ،‬ټولنيونکا به خلکویه په س ه یوګه نه شو پيننسال ‪ .‬په‬
‫انراء یېره ړنر ن ر کې ینوا او کل و ړنر بافت ليکنه له وچوالی ژغوي ‪.‬‬
‫وډول والي اووچوالي په ړيپ کايکې ته نه و او اکايپه انګي یوګه په انرېاء‬
‫کېېې ک ېېووي يامنبتېېه کېېو ‪ .‬کوتېېس وکېېيئ ډول ډول مطلبونېېه اوکل ېېې پېېه خپل ېه‬
‫ليکنېېه کېېې ياوړئ اوتېېه خېېوال ا ه ‪،‬چېېې پېېه انرېېاء کېېې شېېعر‪ ،‬حېېس ث‪ ،‬وجيېېو ‪،‬‬
‫اصطیحات ‪ ،‬ام ال او نوي تکی صنعتونه ‪ ،‬لنډ حکا تونه وکايوو‪.‬‬
‫کله ناکله انراء یه تاخ اوپنجې ويکول تکیز ایو ‪.‬‬
‫‪2۸۰‬‬
‫غونډ او مجلپ په زړه پوي والی له‬ ‫حتي په خبرو کولو کې که وډول والي و‬
‫منبه ي‪ .‬په انراء کې ظرافېت اوتېکیم‪،‬بولت يامنبتېه کېو ‪ ،‬ليکنېې پېه برخېه‬
‫‪ ،‬ټول ې ستا ې‪،‬‬ ‫کې نو فواء يامنبته کو ؛ م ال په ډول ګل ړرچاخوښ‬
‫خو اشا ر ګی یه يوح ويکو ‪.‬‬
‫په سروالسويایه شرا ياکو‬
‫لکه ګی يایېېېېېه ګی ياکو ‪...‬‬
‫په انراء کې لکه شعر لخيالم‪ ،‬طبيعی اوس ه ا وانبويونېه اویصېو رونه انرېاء‬
‫له وچوالی ژغوي ‪ .‬څومره چېې ليکوایېل پېه ټولنيووپيښېوخبرو او ل ېې یجربېې‬
‫وينه ولر اوله ژونسسره مينه ولر په ړ اغه انسازه ته انراء ليکلی شي‪ .‬وچوالی‬
‫‪.‬‬ ‫یه ويیه‬ ‫لکه یعصب خام‬
‫لپېايه چېې‬ ‫‪.‬م خېو‬ ‫‪ -۰‬په ليکلوکې بييه مه کوئ؛ وا ې لیلواياو جله شيطاد کاي‬
‫‪ ،‬عنېې‬ ‫‪ ،‬نو لپه تو یلويام ړ په کېاي‬ ‫وت اوتيګڼی کاي‬ ‫ليکوالي اوانراء‬
‫اچې وته فکر يیه پيساشونوکه ړ اغه سا ت ويبانس ليکنه وکيئ بااحچاسه‬
‫به و ‪.‬‬
‫کېېو کېېاي اوبيېېا ليکنېېه چېېې‪ ،‬یلېېواي او جلېېې لېېه مخېېې شېېو و خامېېه و اوبيېېا‬
‫بياکتنویه اړیيا لر ‪.‬‬
‫وي پاڼو ليکنې یراووه نيېوو‪ ،‬مجلېو‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ېي ليکنېو او کتېابونو خېامې و ‪.‬‬
‫خبرونه اويبوټونه ډ ر سره یوپير لېر ‪ ،‬ا کېه پېه خبرونېوکې لزمېادم اصېل مهې‬
‫‪ ،‬خو ليکنې مو ت له مخې خامي لر ‪.‬‬
‫انراء ډ ر له پخې‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ی اوړنېر ليکنېي و ‪ ،‬لېه ړ ېس املېه یرنېويو اخبېاي‬
‫اومویي ليکنو ينې اوپياوړ و ‪.‬‬
‫ينې خلک حا الوح ې لپېايه پېه ليکنېه کېې بيېيه کېو او ينېې النوي محتېوا‬
‫پر ا شکل اوبڼې یه اړ يت ويکو ‪ ،‬عنې الفاه ويیه ته تکاي ‪ .‬بييه او جلېه‬
‫یفکرک ووي يامنبته کو او زويیيا ل یتم یوت له سي اخلي‪.‬‬
‫‪2۸۱‬‬
‫لپېايه پر ښېو ل‬ ‫که وه موغېوا او وموې ود ووخېت وليکېل شېی‪ ،‬ېو مېو‬
‫شېېي اوبيېېامروي ويبانېېس یرسېېره شېېي‪ ،‬ړغېېه مو ې ود اوموغېېوا بېېه ډ رتا چېېته‬
‫او لوستلو وړو ‪.‬‬
‫کو کتابونه اومجلي؛ چې یجايت اوسو اګر لپايه په بييه‪ ،‬یلواي او جله سېره‬
‫ليکل کي‪ ، ،‬معنو اوشېکلي تېېګڼوله پلېوه ک ېووي و ‪ .‬ړغېه انرېاء او ليکنېه‬
‫ډ ره په زړه پوي و ‪ ،‬چې یفکریومنه او یوت ولر ‪.‬‬
‫ايواتېېا اسېېتا ګېېل پاچېېا الفېېت‪ ،‬چېېې ېېو ياک‪ ،‬شېېعوي ‪ ،‬بروفرېېنل اواسېېتا‬
‫پېه برخېه کېې ېو کېي ان‪،‬ېی‬ ‫اوله شک پریه ې ليکوال‬ ‫ليکوال یير شو‬
‫ړې يامنبتېېه کېېي ‪ ،‬پېېه واي واي ېېې ېېوږه موغېېوا ليکلېېی‪ ،‬کاغذونېېه ېېې شېېکولي‪،‬‬
‫؛ لېه غېو خبېرو نتيجېو اخلېو چېې یېت پېه ليکنېه کېې‬ ‫خوبيا ې سېره غوټېه کېي‬
‫‪.‬‬ ‫پويه اړ يت وړ‬
‫کېېه ېېو ليکېېوال پيساشېېي‪ ،‬چېېې ومطلېېب وليکېېی‪ ،‬لېېه بيېېاکتني اوسې ود پریېېه خپېېل‬
‫مطلب‪ ،‬مو ود ‪ ،‬م‪،‬اله اوکتا چا کي ‪ ،‬نوکه ړرڅومره نامتو اوویلي ليکېوال‬
‫املېېه ليکنېېه اوانرېېاء ېېوه‬ ‫ړې و ‪ ،‬شېېهرت بېېه ېېې پېېه ل‪،‬وخېېت کېېې ياولېېو ‪ ،‬؛ لېېه‬
‫‪ ،‬چې پويه یفکر یه اړیيا لر او اکايپه بييه نه یرسره کي‪. ،‬‬ ‫وامسايه بهير‬
‫‪ ،‬آد ي العوت په انچېاد‬ ‫سرمنول‬ ‫‪ -۱‬په مينې سره ليکنه وکيئ؛ مينه ړر شت ن‬
‫او نيا ميی و‪ ،‬چې انچاد برره لڅيرهم ې سازه کيه‪.‬‬
‫که م‪،‬صو ې خپل مو ننسايه نه وا‬
‫انچاد جامه ې څېېېېېېېېېېېه لره کيه سازه‬
‫نيېېا پيساکيېېسو لېېه حک ېېت سېېره سېېره اهلل ل م پېېه خپېېل يتېېتنی وسېېت حوېېرت‬
‫م ميی و‪ ،‬که ې نو نوموړ پيسا ښت وکياو نيېا ېې ړغېه لېه يو ېه‬ ‫مح س ل‬
‫بيساکيه‪ ...‬بسالرح ی باباپه و نا‪:‬‬
‫م نه وا پيسا‬ ‫که صويت مح سل‬
‫‪2۸۹‬‬
‫ا نيا‬ ‫پيساکي به خسا ل م نه وا‬

‫م په يو پيساشو‬ ‫کل جهاد مح سل‬
‫ی ا جهاد آبا‪...‬‬ ‫م‬ ‫مح ېېېېېېېېېس ل‬
‫م وپيساشو‬ ‫نويړېېېېېېېېېېاله مح سل‬
‫چې بېېېېېېېېېېېېېو نه و آ او حېېېېوا‬
‫م ه‬ ‫مح سل‬ ‫که يڼا ه پيرو‬
‫ګڼه نرته په جهاد بلېېېېېېېېېېېېېېه يڼا‪ ...‬ل‪2 :۸2‬م‬
‫له کايسره مينه یح يل لیپلوم اوزيوز ایئ مخه نيچی؛ له کاي اوليکنې سره مينه‬
‫زړه یوت‪ ،‬فکر طایت او یحرک یواد ز ایو ‪.‬‬
‫معنېا کېه مېو ېو ليکنېې یېه‬ ‫با س موږ ليکنه ا انراء په اد یح يل نه کيو‪ ،‬په‬
‫زړه نه و‪ ،‬نوليکنه مه کوئ یجربو ابته کېي لېه ړغېې ليکنېې سېره چېې مينېه نېه و ‪،‬‬
‫فکر یوت يواز ويبانس نه پرانيو ‪.‬‬
‫ز ايوباسو څه ليکلو مينه له انه سره پيېساکيو‪ .‬انرېاء اوليکېوالي ړغېه ل ېي‬
‫‪ ،‬چې ژونس په ټولو پياونو کې موږ ړس یه يسوال شي او ژونېس‬ ‫الي چاي‬
‫پېوه شېو‪،‬‬ ‫اليه ياتيي‪ .‬که ړوډ ولرو‪ ،‬چې ليکنه پويه مينې لېه مخېې وکېيو‪ ،‬پېه‬
‫ډګریه ياو ي‪.‬‬ ‫چې څومره ته ليکنه کوو؛ نويوړ خوتي‪ ،‬او ليکوال‬
‫برپيولوبياوړ وسيله ه‪ .‬ز ه کيه لېه مطېالعې‬ ‫‪ -۹‬مطالعه وکيو؛ مطالعه ز ه کي‬
‫اوبنچېو اومطالعېه ېې‬ ‫اومطالعه بې ز ه کي نري یرسره کېسال ‪ .‬ز ه کيه اسېا‬
‫‪.‬‬ ‫وامسايه ايزتت‬
‫برر څېينې تيې‪ ،‬چې‬ ‫ز ه کي اومطالعې په برخه کې یرآد‪ ،‬احا ث اواوسن‬
‫ويپوي اړه لر ‪.‬‬ ‫انچاني ټولنوچويلو اوجوت پرمخت‬
‫لی فر وته کل مچل ا ومچل ته‬ ‫طلب العل‬
‫‪22۷‬‬
‫‪ ،‬کېېه پېېه چېېيی کېېې ړې و ‪ ،‬یاسېېو ې یرالسېېه کېېيئ‪ .‬غېېه‬ ‫لې پېېه نراوتېېبه فېېرض‬
‫احا ث اوکڼ ايشا ات موږ یه ياتيي‪ ،‬چې با س ل یرالسه کيو او ل په مطالعه‬
‫بربي ‪. ،‬‬
‫‪،‬‬ ‫که غواړو موږ په خپل مچلک اوبيا ليکنې پېه ايزتېت ی کېايکې ډ ېر برمختې‬
‫شهرت اوبر اليتو یرالسه کيو‪ ،‬الزمه ه ډ ره او پېه مينېه مطالعېه وکېيو‪ .‬مطالعېه‬
‫موږ بر سرمنول یه يسوال شي‪.‬‬
‫وکېېيو‪ ،‬با ېېسیرډ ر انېېساز‬ ‫لپېېايه چېېې‪ ،‬پېېه ليکنېېه لانرېېاءم کېېې پرمخت ې‬
‫مچېلک اړونېسه مطالعېه ‪،‬‬ ‫ومي‪ ،‬و ې‬ ‫مطالعه وکيو‪ .‬مطالعه څواړخه لر ‪ ،‬و‬
‫يهېېي مچېېلکي اوخصوصېېي مطالعېېه! ليکېېوال یېېه الزمېېه ه‪ ،‬چېېې خپلېېې مطېېالعې‬
‫ومي نيولې یر خصوصي برخو پوي مطالعېه وکېي ‪ ،‬خوپېه‬ ‫ساحه پراخه کي له‬
‫مچلکي ډول کره مطالعه یرسره کي ‪.‬‬
‫نصېېرت ميرزاليکېېی‪ :‬للمطالعېېه‬ ‫پېېه لآ ېېی مطالعېېه او ېېا ګير م کتېېا کېېې مهنېېس‬
‫انچېېېاد فکر يشېېېساوپراختيا سېېېاحې پياوړیيېېېاکلی ه‪ .‬مطالعېېېه شخصېېېيت‬
‫فويمولونېېېه یېېېه پېېېایې کيېېې‪ ، ،‬کېېېه غېېېواړو‪ ،‬ېېېاد‪ ،‬مچېېېلک او نيېېېاوپېننو‪،‬‬ ‫و‬
‫با سمطالعه اوز ه کيه وکيو؛ اوسينی ژونسبيسايه غ ير یه ويیه ه؛ ړره مچلکې‬
‫په مطالعې پوي اړه لر ‪.‬مم ل‪۸۷۰ :۸6‬م‬ ‫تکی اوپرمخت‬
‫با ېېس پېېويه مچېېلکې مطالعېېه وکېېيو‪ ،‬پېېه یيېېره معاصروليکوالواوشېېا رانوآ ايپه‬
‫غويسره ولولو؛‬
‫مطالعېېه مړېېی يوتېېانه کيېېسو وسېېيله ه؛ مطالعېېه مړېېی یيايوکوټونېېه تېېکلی‬
‫کولوپه خاطر وږموم ال لر ؛ مطالعه انچاد یه ليکني موق اویوت ويکو ‪.‬‬
‫که چېر موږ ا بيایو اوبل مو ود په برخه کې وڅېه ليکواوپېه غېه برخېه کېې‬
‫یيرو او ااوسنيو ليکوالو و مو ود لولو‪ ،‬نوړرمروزموږ ليکنې الغناپه برخه‬
‫کې ياسره مرسته کوال شي‪.‬‬
‫‪22۸‬‬
‫کې خلکو پاملرنې وړو ‪،‬‬ ‫با س پاملرنه وکيو‪ ،‬ړغه کتا ‪ ،‬چې په پخوا او او‬
‫ړ اغه کتا موږ ړ مطالعه کيواوپه خپله ليکنه کې یر الها واخلو‪.‬‬
‫با سلېېېه کل ېېېو نيېېېولې یرج لوبيا ړغېېېه ا ېېېر یربڼېېېې اومحتواويیېېېه کلکېېېه باملرنېېېه‬
‫وکيواوخپله ليکنه ړې غنېي کېيو‪ ،‬آد ړغېه کتېا نيوليېک‪ ،‬سېر و ‪ .‬مېتی‪ ،‬بېا لې‬
‫لنېډه اچېې‬ ‫اوماخذونویه پاملرنه وکيو اوپه خپله ليکنه کې یر الها واخلېو‪.‬‬
‫ليکوال یه تا ې ډ ره اوبيا بيامطالعه وکي ؛ بې مطېالعې ليکېوالي بېې چراغېه پېه‬
‫‪ ،‬ړره پوړه مطالعې محصول ه‪.‬‬ ‫یيايه کې اليه وړل‬
‫چې مواليه ژونسود بر تا چته ه‬
‫پېېېېېېېېېوړنې نوياني ه‬ ‫بل څراغ‬
‫‪ -۸۷‬ژبېې سېېتويویوا سپه پېا کېېې ونيچېو؛ ژبېېه نېېه ېوا ې ابهېېا او یفهېېي وسېېيله ه‪،‬‬
‫ژبېېې‬ ‫بلکېېې ژبېېه خلکواومليتونېېو پا ښېېت وسېېيله ه‪ .‬ا بيېېات اوبيېېا ټېېول لېېو‬
‫یوا سولېه مخېېې یریيېب اوینکېېي مېومي‪ .‬بېېې یوا سواو سېتويو ژبې ړېېره انرېېاء‬
‫ه‪ ،‬ني پياوړ ليکواالد ژبي ستويونوپوه خلک وو‪.‬‬ ‫اوليکوالي ني ګي‬
‫سېتويوله پلېوه‬ ‫‪ ،‬با ېس انرېاء ژبېې‬ ‫انراء لليکېوال م اوژبېې نيغېې اړ کېی‬
‫لپېايه چېې ړېره ژبېه انتېه ېی یا ېسه‬ ‫يسته اوپه زړه پوي و اوله بلې خېوا‬
‫اویانود لر ‪ ،‬نوالزمه ه زبي طبيعت په پا کې ونيچو‪.‬‬
‫ژبېې پېه‬ ‫پښتوژبه انته ژبې ستويلر ‪ ،‬له لفنولوژ نيولې یرنحو م پېوي‬
‫ړغېې‬ ‫ستويکې يا ي‪ .‬عنې وليکوال یه تا ي په کومه ژبه کې چې ليکنېه کېو‬
‫‪،‬‬ ‫ژبېېېې ټېېېول یېېېوي ‪ ،‬خيلېېېؤ ېېېانګي ‪ ،‬واول کانچېېېونانو‪ ،‬ني ېېېه وال‪ ،‬فتانې ې‬
‫مويفي ونه لم‪،‬يس اوآزا ‪ ،‬ړغوډولونه نومونه‪ ،‬صفتونه‪ ،‬یيسونه ‪ ،‬نحېو‪ ،‬نحېو‬
‫ډولونه‪ ،‬ج لې‪ ،‬ج لې ډولونه‪ ...‬اا اسې نويویوا سوبانس وپوړي‪. ،‬‬
‫ته ه ته ه چې په سل ژبوګو ا ې‬
‫ولې مه شه یېېېېېېېېېېه نا اد خپلې ژبې‪...‬‬
‫ا‪:‬‬
‫‪222‬‬
‫ک ال‬ ‫نېېېېېېېېېوي ژبې ز ه کول که‬

‫خپله ژبېېېېېېېېېېېېېه ړيرول بې ک الي ه‪...‬‬
‫‪ ،‬ړ ړنر‪ ،‬لنډ ليکنې پرمهال با س‬ ‫ل‬ ‫‪ -۸۸‬ج لې کره اولنډ وټاکئ؛ لنډ ليکل ړ‬
‫لپېايه لنېډه کېره اوبامعنېا ليکنېه کېوو‪ ،‬چېې‬ ‫يسااوبې یکلفه ليکېل وکېيو‪ .‬مېوږ‬
‫لوستونکی زموږ له خوا وړانس شو مېتی پېه معنېاوپوړي‪ . ،‬کلېه کېه وليکېوال‬
‫وغېېواړ ډ ېېره معناپېېه لنېېډواوکره ټکواوکل ېېوکې وړانېېس کېېي ‪ ،‬نېېو بې خونېېسه‬
‫اواوږ وج لوله ليکلوډه ډه کو ‪.‬‬
‫ليکېېوال با ېېس ليکنېېي آيونویېېه پاملرنېېه وکېېي ‪ ،‬پېېه ح‪،‬ي‪،‬ېېت کېېې کل ېېو اوج لوپېېه‬
‫ېېې وکېېايو ‪ .‬څنګېېه کېېوال شېېي ليکېېوال کېېره اولنېېډ‬ ‫لنېېډود وپېېوړي‪ ،‬اوپر ېېا‬
‫ج لې وليکي او اپه کره اولنډوج لوکې و مطلب ته وليکي اوړس بيېاد کېي ؛‬
‫انګينې ولر ‪:‬‬ ‫با س اډول انراء النس‬
‫‪ -۸‬لنډه و‬
‫‪ -2‬خوږه و‬
‫‪ -۸‬سا ه و‬
‫للنسه‪ ،‬خوږه اوسا ه ليکنهم و تې انراء ړو ت تکايه اوبرجچته کوال شي‪.‬‬
‫انګليچېېی ژبېېې برېېپي ګرامېېر ليکېېوال لاح سحچېېيی مېېس ر م لنېېډه او کېېره ليکنېېه‬
‫مطلېېب تېېه ړک ېېول او اړ نوکل وليکېېل بېېولي‪ ،‬چېېې لوسېېتونکي وکېېوال شېېي‬
‫نااړ نوکل وپر ا زي مطلب یرالسه کي ‪ .‬لنېډه ليکنېه فنېی ليکنېه ه‪ :‬غېه کايپېه‬
‫‪ ،‬خوپه ژويناليو کې خوياډ راړ يت لر ‪.‬‬ ‫ا بيایواوژويناليو کې پا وړ‬
‫په ا بيایوکې کل ې اوح لې ډ ر نري لنډ سال اوکره کېسال ‪ ،‬ا کېه يومېاد‪،‬‬
‫اسېېېتاد ډ روکل ومج و ېېېه ه اولېېېه بلېېېې خو انچېېېاد احچاسېېېات‬ ‫نېېېاول اولېېېو‬
‫‪ ،‬بياړ با س فنې ليکنې په لوي الړشو‪.‬‬ ‫او اطفه ويکې شامل‬
‫لنډ ليکنې فی‪:‬‬
‫‪22۸‬‬
‫اول‪ :‬په ليکنه کې کل وله یکرايډه ډه وکيو‪.‬‬

‫و ‪ :‬بې ايزتته اوله موغوا سره په نه یياوکې کل ې لر کيو‪.‬‬
‫‪ ،‬لر کيو‪.‬‬ ‫يهي ‪ :‬ړغه کل ې‪ ،‬چې له اصلي ليکنې سره په یياوکې نه‬
‫څلوي ‪ :‬لنډود اصل یه پا وکيو‪.‬‬
‫پنب ‪ :‬ی يل‪ ،‬یربه‪ ،‬استعايه‪ ،‬کنا ه اونوي ليکنې لواز ياوړو‪ ،‬خو پر ا ‪.‬‬
‫شپ‪ : ،‬نښې او یمې په ړره ليکنه کې مرا ت شي‪.‬‬
‫اوو ‪ :‬په ړنر انراء کې ژبنی اولهجو خصوصيایویه پاملرنه وشي‪.‬‬
‫ای ‪ :‬په یح‪،‬ي‪،‬ي ليکنو کې له سي ه ا وو انګيونو اد وسایو‪.‬‬
‫نه و ‪.‬‬ ‫اوږ‬ ‫نه ‪ :‬ج لې ډ ر اوږ‬
‫لچ ‪ :‬سره ټياو ولر ‪ .‬ل موغوا له پولهم‪...‬‬
‫وولچ ‪ :‬زموږ ليکنه لوستونکی سټي نه کي ‪.‬‬
‫ولچ ‪ :‬ړره ج له لمبتساءم اوخبرولر ‪.‬‬
‫ايلچ ‪ :‬ړنر یرکيبونه خواږه و ‪ ،‬آد یکراي ې ړ خونسويو ‪.‬‬
‫څوايلچ ‪ :‬په ا بي ليکنوکې فنود کايول تکی ز ایو ‪.‬‬
‫پنبلچې ‪ :‬ړرڅېېومره چېېې ج لېېه لنېېډ ‪ ،‬کېېره‪ ،‬پخېېې‪ ،‬تا چېېته اوپېېه پېېويه مينېېې سېېره‬
‫وليکل شي‪ ،‬ړومره ليکنې اوانراء خوږه او پوړنې وړ و ‪.‬‬
‫انراليکنې لپايه ينې شرا ط اسې وړانس کوال شو‪:‬‬

‫‪ -۸ -۸‬فکر کول؛ پا وړ موغوا په برخه کې ته فکرکول‪.‬‬
‫‪ -2 -۸‬خاکېېېېه برابېېېېرول؛ ړرڅېېېېه چېېېېې ليکوبا ېېېېس ينېېېېې ا اشېېېېتونه پرکاغېېېېذياټول‬
‫کيو کل واومطلبوياټولول مخير معنالر ‪.‬‬
‫‪ ،‬کېېه‬ ‫‪ -۸ -۸‬ايامېېه فوې ؛ ليکنېېې کولولپېېايه آيامېېه فوې چوړول غېېروي کېېاي‬
‫‪.‬‬ ‫ی رکوپه ليکنه اوبياپه ړنر اوڅيينيووليکنوکې غروي‬
‫‪224‬‬
‫یخيل یوت سره مرسته کېو ‪ ،‬ړرڅېومره چېې پېه ړنېر‬ ‫‪ -4 -۸‬ینهائی؛ واز یو‬
‫ليکنوکې یخيل یوت ز ات و ليکنه تا چته و ‪.‬‬
‫‪ -5 -۸‬ستي ا په وخت ليکنه کول؛ انچاد تېه وخېت تېو احچاسېایوخاونسکيسا‬
‫ې پر ا اوستي نه و ‪ .‬ومينېه نېاک انچېاد پر ېاد و چېاوالي‬ ‫شی‪ ،‬چې ا ا‬
‫سره ملګر و ‪.‬‬ ‫لر ‪ .‬یت اوموق له آيام‬
‫‪ -6 -۸‬وخت غويه کول؛ که غواړوته اوفنېي ليکنېه وکېيو‪ ،‬با ېسخپل وخېت ويکېيو؛‬
‫‪.‬‬ ‫وخت سهاي او افراغت‬ ‫آيام‬
‫‪ -۰ -۸‬مرسته نه غوتتل؛ په انراءکې له چامرسته غوتېتل خپېل مهېايت مهېايول‬
‫ېېاد بيابيافکرکووليکنېېه موتېېه و ؛‬ ‫‪ ،‬څېېومره چېېې ليکتېېې لپېېايه پېېه ېېواز‬
‫کايسره مرسته کو ‪.‬‬ ‫مخکې له مخکې مطالعه کول له‬
‫انراء پيل اوپا ‪:‬‬
‫الېف‪ :‬ړڅېه اوړانېس وکيو انرېاء لېومي ج لېېې تېکلې اوپېه زړه پېوي وليکېو‪ ،‬کېېه‬
‫‪ ،‬و ډول وو‪،‬چې خبر و ‪ ،‬نوړيڅوک ويسره مينه نه کو ‪.‬‬ ‫انراء پيل ا‬
‫‪ -‬با س انراء په تکلوج لوپا یه ويسېي‪ . ،‬کېه پېه پيېل کېې موړرڅېومره خېوږ‬
‫ج لې ياوړ و ‪ ،‬چې په پا کې خوږ نه و ‪ ،‬بيا انراء په زړه پوي نه ه‪.‬‬
‫‪ -‬افکرچې انرا بيېل اوپېا تېکلی و ‪ ،‬پېه زړه پېوي نېه ه‪ ،‬با س انرېاء پيېل‬
‫متی‪ ،‬اوپا ټول په زړه پوي و ‪.‬‬
‫‪ -١2‬دانشاء ډولونه اومنظرنګاري‪:‬‬

‫توونکوسېېلي‪،‬ې بيیبيلوموغېېو ګانوپه طرحېېه کولېېوکې متفېېاویې‬ ‫ا بيېېایو‬
‫؛ يتتياستا ې‪ ،‬مينې سره مينه کېو ‪ ...‬وطنسوسېتي‪ ،‬خېسا پرسېتی یبلغېو ‪،‬‬
‫پنېېېس اونصېېېيحت کېېېو ‪ ...‬خېېېو ينې تېېېوونکي غېېېواړ نېېېو موغېېېو ګانې ز ه‬
‫کوونکویه وړانس کي ‪.‬‬
‫‪225‬‬
‫منکرنګېېاي اویصېېو ر و چېېتنه پېېه نکې کېېې ډ ېېره مروجېېه ه‪ ،‬خوپېېه انرېېاء کېېې ړ ې‬
‫انرېېېاء موغېېېوا اوموېې ود‬ ‫ليکېېېوالي ک ېېېت اوتېېېکیز ایو ‪ .‬منکرنګېېېاي‬
‫ې الډ ر ‪. ،‬‬ ‫تکی المل ګر ي؛ بياد ته وسيله کيسا شي‪ ،‬ی راواغيو‬
‫پېېه انرېېاء ليکنېېه کېېې الزمېېه نېېه ه فرمېېا ش ويکېېيو‪ ،‬حت ېېي نېېه ه اسېېې طرحېېه شېېي‬
‫څو ومحصل پکې وڅه وليکي‪ ،‬با س اسې موغوا وليکېي‪ ،‬چېې لکېه څنګېه‬
‫یېېر متېېا ره شېېو او امينېېه ويسېېره لېېر او ېېا ې خوږواویرخوخېېاطروجوو او‬
‫اویېل نويولېه خواکېايول کېې‪، ،‬‬ ‫و ‪ ،‬اسې نوانونه ‪ ،‬چې متحېسال ال‬
‫ړ ړغه نواد کي اوڅه وليکي؛ الزمه ه با س انته موغوا غېويه کېي او اسېې‬
‫موغوا و ‪ ،‬چې نو و ‪ ،‬سخته و ‪ ،‬څوويپچی پلټنه وکي ‪.‬‬
‫انراء له پخوازمانوڅخه یراوسه ډ رډولونه لر ‪ ،‬چې موږ ې ينې لته يا اخلو‪:‬‬
‫‪ -۸‬دطبيعت په ستاينه کې‪:‬‬
‫تکلې وانې په و ښيسوتکاي ‪...‬‬ ‫چې پچرلی په مچيسوتکاي‬
‫‪.‬‬ ‫له نيکه مرغه زموږ په ا بيېایوکې طبيعېت اوبياپچېرلي سېتا نې ډ ېر شېو‬
‫زمېېېوږ شېېېا رانواوليکواالپه پراخېېېه یوګېېېه طبيعېېېت لېېېه ټېېېولې تکیسېېېره ړنرپېېېه‬
‫‪ .‬پچېېرلي ېېې کېېال نېېو اوتېېکلې پيیمېېه ګڼلېېی اوآد‬ ‫ټولوډولونېېوکې سېېتا لي‬
‫؛ لکه‪:‬‬ ‫سترايمانونه پچرلی له تکی‪ ،‬خو ود او ک ت سره یربه شو‬
‫پچرلی تکلونکی بياکيه سينګايونه= بيا ې ولونل په غرونوکې اللونه‬
‫واغوسته غرونه‬ ‫که شنه‪ ،‬التونه شنه‪ ،‬ل نې شنې شو = طليچاد زمر‬
‫= مرغلروبانس وتکل بڼونه‬ ‫مجيسو‬ ‫نچياد مراطې ال‬
‫غاټولوجنډ خانس وي س یه= زيغونه بڼوکې ناڅي زل ي نحونه‬
‫سپينې واوي و ليسه کانس بهې‪ = ،‬لکه اوبښي مينې په ګر وانونه‬
‫ړر پلو یه يڼې ونې بهانس خانس = له خوتيه سر وړي په سينګرونه‬
‫لکه ناو چې سويټيک په ینسوکا= ړچې وګاڼل غټولوسره پچلونه‬
‫لونلی= یه واياغله له ختنه کايونه‬ ‫ړرپلو ګلووږ‬
‫‪226‬‬
‫مچيح په پوبه ميژونسود بيامونس= پچرلي مګرمچيح شوپه پوکينه‬

‫له ميوخاويو ې آغلي ګل ياو وست= وچ بيس ااوغر ي کيله جنتونه‪...‬‬
‫کانېس مکيوونېه‪ ...‬ل‪،25 :۸۱‬‬ ‫پرجنېډ و= لکېه پيغلېه غېوټ‬ ‫زل ا ټاپی ياغلېی‬
‫‪26‬م‬
‫پچرلی اطبيعت نويوبرخواوتېکیووپه برخېه کېې ډ ېرو شېا رانو او ليکوالېو‬
‫‪ ،‬چې ياوړل ې نويیح‪،‬يا غواړ ‪.‬‬ ‫ډ رڅه ليکلي‬
‫‪ -2‬د داستان يا شعر لنډول‪:‬‬

‫وليکېېوال اشېېا ر کېېوال شېېي واوږ اسېېتاد اشېېعرپه لنډواوتېېکلوالفاظوکې‬
‫ياوړ ‪ ،‬خوالنس ټکي با سپه پا کې ونيچو‪:‬‬
‫څانګې یر غوڅې کي‬ ‫استاد اوږ‬ ‫الف‪-‬‬
‫‪ -‬اسې ې برابر کيو‪ ،‬چې اصلی استاد اشعرود یه ز اد ونه يسې‪. ،‬‬
‫معنانېه لېر ‪،‬‬ ‫استاد له اصلي ج لو څخه ګټه واخلېو‪ .‬ا‬ ‫‪ -‬امکاد یرپولې‬
‫استاد‬ ‫چې واز ړ اغه شعر ا استاد ياواخلواوموږ له خپل فکرڅه ونه ليکو‪.‬‬
‫خیصه کول ماګټه لر ‪ ،‬چې ز ه کوونکي په زويجبر وحکا ېت لېه اولېه یرآخېره پېه‬
‫غويسېېېره مطالعېېېه کېېېي اوويوسېېېته وکېېېوال شېېېي نېېېو مفهېېېو خپېېېل فکرپېېېه‬
‫زويياواخلي اوو ې ليکي‪.‬‬
‫‪ -۸‬خاطرې‪:‬‬
‫‪ .‬کله ناکله په انراء کې کوچنې والي‪ ،‬توونبی‪،‬‬ ‫خاطر ړ ا بې اوغير ا بې‬
‫اخترونواونويووي ېېو‪ ،‬شېېپو‪ ،‬مياشېېتو‪ ،‬کلونېېو‪ ،‬بنېېس ګېېر ‪ ،‬نېېايوغيو‪ ...‬خېېاطر‬
‫لپايه چې خپله انراء موته ليکلي و ‪ ،‬یېېر خېاطر کېه خېوږ ‪،‬‬ ‫وي ا ‪. ،‬‬
‫ایرخې ‪ ،‬تې ابس و ساسې سېره ياټېولې کيولېوینکي کېيو‪ ،‬چېې وکېوال شېوپه‬
‫اوس هال کې یر اغيومی او اخونسواخلو‪.‬‬
‫‪22۰‬‬
‫لنډه اچې په انراء کې خپله نېسه ‪ ،‬ژونېس ډول ډول ړسفونېه ‪ ،‬کايونېه لتېه اوبېس‪،‬‬
‫‪ ،‬ظل غنسنه اونو موغو ګانې په پويه ړنر مهايت ياوړال شو‪.‬‬ ‫آزا‬
‫ا راني ليکېوال لاسېساهلل شېهر اي م وا ېي‪ :‬پېه انرېاء اوليکېوالي کېې فکېر آزا‬
‫ه‪ ،‬ړرڅومره ‪ ،‬چې انراء له طبيعت څخېه متېا ره و او طبيعېت‬ ‫آزا‬ ‫ليکوال‬
‫منکرنګاي پکې و اوله فرمابره لر و ؛ تا چته ه‪.‬مم ل‪۹5 :2۸‬م‬
‫په آخرکې به م ال پېه ډول لظېال اومکلېو م انبوي خېسا بښېلی اسېتا الفېت پېه‬
‫انراء کې وګويو‪:‬‬
‫کېې یاسېت و‪ ،‬سېر ې پېه ګر وانېه کېې‬ ‫لل شېا ریحفه زه چېې ويغلې ړغېه پېه کېوټن‬
‫با ت ې کاوه‪.‬‬ ‫تکته کي و فکر‬
‫کلېېه چېېې ړغېېه سېېر ياپويیېېه کېېي اوپېېه مېېا ې نکرولو ېېسه‪ ،‬ماخپلېېه یحفېېه پو پيان ې‬
‫پوستکی او وغر تجی پوستيی ړغه په مو کې کېښو ه‪.‬‬
‫‪ ،‬کېه لېه پښېو النېس لېو ‪ ، ،‬ابېل ظعيفانولېه‬ ‫ړغه وو ل‪ :‬ا وظال پویکی‬
‫اوپه غاړ پوي یعلا نيچي‪.‬‬ ‫پوستکونه جوړ‬
‫شا ر یحفه با س ړ سغچېې يازوتېي اوخلېک پېه غېه يمېو شېه پېوه کېي ‪ .‬پېه غېه‬
‫خبرو زه له خوبه ياو ش شو لوپه خو کې خپل خو پېه یعبيېر پوړيېسلی و ‪.‬مم‬
‫ل‪6 :4‬م‬
‫‪22۱‬‬
‫‪ -5-3‬د درېيم څپرکي د موضوعاتو لنډيز‪:‬‬

‫= امیء یه ډ کتيری وا ېې ‪ ،‬پېه پښېتو ژبېه کېې جېپ لېه پلېوه پېه تېبينه نومېوکې‬
‫يا ي ‪ ،‬لګه ليی‪ ،‬امر کا‪ ،‬امیء‪...‬‬
‫= په ينو یاموسونوکې امیء ‪ ،‬ډکول ‪ ،‬ليک و ‪ ،‬کل و یوا سو یه وا ې‪.‬‬
‫يس کې يا ي؛ امیء ډکول‪ ،‬بل چایه ومطلب ی‪،‬ر رول‪ ،‬چېې‬ ‫فايسی‬ ‫په فرړن‬
‫ړغېېه ېېې وليکېېي اوړغېېه مطلېېب چېېې معل ې ېېې ووا ېېې اوشېېاګر ې وليکېېي اوړ ې‬
‫کل و ليکلو يستې ليکنې الي کل ه مهلېت ويکولېو‪ ،‬کتېه کولوپېه معنېا ړې‬
‫ياغلی ه‪.‬‬
‫یرټولوته یعر ف؛ امیء مهلت ويکول‪ ،‬خواصطیحا خپلې ا بل خبر په يست‬
‫‪.‬‬ ‫ډول ليکل‬
‫وليک بل یېه وا ېی اوړغېه ېې ليکېي او کلېه پېه‬ ‫یه ړ وا ې ‪ ،‬چې وسي‬ ‫امیء‬
‫وڅه وا ي او بل ړغه یه و ل لو نام ليکي‪.‬‬ ‫ړغه ليک ړ اطییي‪ ، ،‬چې وسي‬
‫= امېیء پېه ليکلېوکې لېومي ‪ ،‬و ې او يهېي شېخل مطېرح کېې‪ ، ،‬کېه لخپلېې‬
‫يست یلفظ له مخې و ‪ ،‬امیء و ل کې‪. ،‬‬ ‫ا بلې خبر نويویه و ل کو چې‬
‫‪ .‬په امیء کې مه ېه خبېره لليکلېوم ه‪ ،‬عنېې‬ ‫= امیء په ليکنه کې ومه اصل‬
‫ړغه چې ونه ليک ل شېي امېیء نېه ه؛ نويویېه کتېه کېول امېیء اصېل نېه جېوړو ‪.‬‬
‫اسې و ل کې‪ ، ،‬که څوک له انه څه نري ليکلي‪ ،‬مګر بل چېا ليېک لېه مخېې‬
‫ې ن‪،‬لوال شي‪ ،‬غه ن‪،‬ل یول ا کاپي کولویه امیء نه شو و ی ‪.‬‬
‫يسېت یلفېظ لېه مخېې ؛ امېیء ليکلوپېه وخېت کېې ګرامېر‬ ‫‪،‬‬ ‫= امیء ليکل‬
‫‪ ،‬خېېېېوبې‬ ‫ليکنېېېېې یوا ېېېېس نېېېېه‬ ‫یوا سولېېېېه مخېېېېې یرسېېېېره کېېېېې‪ ،‬کېېېېه څېېېېه ړېېې‬
‫یوا سواواصولوليکنه نه ه‪.‬‬
‫اسېېتا ګل پاچاالفېېت وا ېېي‪:‬‬ ‫پېېه برخېېه کېېې ح‪،‬ساياسېېتا خسا بښېېل‬ ‫= ليکېېوال‬
‫للامیء اوامیء په لغت کې مهلت ويکولواوډکولویه وا ي؛ په ا بېې اصېطیح کېې‬
‫‪ .‬کهڅېېوک لېېه انېېه نرېېی ليکلېېی‪،‬‬ ‫خپلېېې ا بېېل خبېېر پېېه صېېحيح ډول ليکېېل‬
‫‪22۹‬‬
‫مګر بېېل ليېېک لېېه مخېېې ېېې ن‪،‬ېېل یېېول کېېوال شېېي غچېېې ن‪،‬ېېل یېېول یېېه امېېیء‬
‫نروو ی ‪.‬‬
‫پښېېتویويو وزي ېېایول خېېسا ل م پېېه امېېر‬ ‫= پيېېر يوتېېاد ل ربېېيم الفبېېی بانېېس‬
‫ېاد کېاي بېولي‪ ...‬او با و ېسه وکښېه ړغېه حرفونېه چېې پېه ړېره ژبېه کېې‬ ‫اوالړا سېره‬
‫اخونېس يو ېوه‬ ‫یېوي‬ ‫فا س لپايه آ مياد‪ ...‬ينې خلک پښېتوخا‬ ‫ساز ‪،‬‬
‫کايبولي‪.‬‬
‫= پښتوژبې الفبې اوتېه ینکېي لپېايه پېه مختلفووختونېوکې مختلفېې پر کېي‬
‫شو ؛ لکه‪ :‬پښتو ټولنې په ل‪۸۸2۸‬م ړې ل کال‪.‬‬
‫= و ه پر کيه په ل‪۸۸2۰‬م سنبلې په ل‪۱‬م بښتو ټولنې‪.‬‬
‫يهي ه په ‪ ۸۸۸۰‬ړې ل کال پښتو ټولنې پښتو اوپلوڅوپه ګډود‪.‬‬
‫غونډه په ‪۸۸6۹‬ړې‪ ،‬ل کال وه‪.‬‬ ‫باړه ګل‬
‫= ړ ساينګه سلي اد ماکو‪ ،‬مح س ړویک‪ ،‬ميايوتاد‪ ،‬ميرزاخاد انصاي ‪ ،‬ولت‬
‫وي کې‬ ‫لواڼي‪ ،‬خوشحال خاد خټک‪ ،‬بسالرح ی بابا‪ ،‬اح سشاه بابا‪ ،‬معاصر‬
‫حبيېېب اهلل يفي ې ‪ ،‬منرېېی اح ېېسجاد‪ ،‬پښېېتوا بې انج ېېی امېېیء‪ ،‬الفېېت صېېاحب‬
‫الفبېې کتېا امېیء او‪ ...‬یرڅيينېې‬ ‫امیء‪ ،‬غني خاد کليات امیء‪ ،‬پښتوبخوان‬
‫‪.‬‬ ‫النس نيول شو‬
‫= انراء ل ‪COMPOSITION‬م ‪ ،‬پيلول‪ ،‬يامنبته کېول‪ ،‬پيېساکول اولېه انېه څېه‬
‫لېه فنونوڅخېه ه‪ ،‬چېې خصوصېي او يسې ي ليکونېه‬ ‫و ل اوپېه اصېطیح کېې ا‬
‫اوفرمانونه ويبانس ليکل کي‪. ،‬‬
‫ي ا یامو ‪ ،‬اس واحس‪ ،‬مؤنث‪ ،‬له انه ياا چېتنه‪ ،‬لېه انېه ياپيساکونېه‪ ،‬زړه‬
‫نه څه بيساکونه‪ ،‬بايت یحر ر‪.‬‬
‫‪ ،‬چې و ټاکلې موغوا په برخه کې وشی پېه پېويه‬ ‫= انراء ل په ړغه معنا‬
‫پېه‬ ‫فکر اونوتت سره وليکو‪ .‬وسي انرېاء لېه بېل سېره فېرق لېر اوآد ليکېوال‬
‫ني کې ‪.‬‬
‫‪2۸۷‬‬
‫چېې خپېل‬ ‫= انراء له خبروکولوسره یربه شو ؛ ته انراء ليکونکی ړغه څوک‬

‫م‪،‬صس ليکنې له الي ته ولي‪ ،‬و اوپه ليکنه کې ې سا ه ګی و ‪ .‬غېويه انرېاء‬
‫ليکونکی ليکنې لپايه غويه مو ود په مړی کې لر ‪ ،‬له ړ س امله انرېاء ېوه‬
‫مو ود مونسلوڅخه باي ت ه‪.‬‬
‫= انراء غربي کل ه ه‪ ،‬چې پيلولواويامنبته کولوڅخه بحث کو ‪.‬‬
‫پېېه یوګېېه‬ ‫پېېه فايسېېي کېېې لېېه ډ روپخېېوا لليکلېېوم‪ ،‬لیکېېرايم‪ ،‬لنوشېېتیم اونګېېاي‬
‫کاي سلې ه اونېی ړې پېه ړ ېس مفهېو کېايول کېې‪ . ،‬پېه معاصېره ربېې ژبېه کېې‬
‫لکتابتم په ا استع الي‪. ،‬‬
‫اانراء یه په انګليچی ژبه کې وا ې‪.‬‬ ‫= ليکوال‬
‫م اوک پوزسيوسی وا ي‪.‬‬ ‫په فرانچو کې لا کري‪،‬‬
‫م و ل کي‪. ،‬‬ ‫= په يوسي کې ويیه ل‬
‫ليه ګڼېل کيې‪ ، ،‬چېې غېې لېه الي انچېاناد اطی ېات‪،‬‬ ‫په آل اني ژبه کې ژبن‬
‫پيغامونه اوخپل احچاسات نويویه لې‪ ،‬و ‪.‬‬
‫موغېوا‬ ‫یېوکي‪ ،‬ليکېوال‬ ‫موخه‪ ،‬چالپېايه ليکېوکنی‪ ،‬ليکېوال‬ ‫‪ -‬ليکوال‬
‫او‪ ...‬ل‪25 :4۷‬م‬
‫= سېېربيره پېېه ړغېېه انرېېا یېېه لنښېېه ا ښېېوونه او يسېېت ليکنېېهم کل ېېه پوړنېېه‪ ،‬معنېېا‬
‫ه‪ .‬ل‪4۸ :2۱‬م‪،‬‬ ‫پيونسنېېه‪ ،‬سېېبک شناسېېي‪ .‬مېېتی مفهېېومي اړ کېېی او‪ ...‬و ېېل شېېو‬
‫ه‪.‬‬ ‫ليکوالي وډول مع اي‬
‫= انګليچېېېېېېي ژبېېېېېېې ل ‪ RHETORIC‬م يړتوي ېېېېېېک‪ ،‬پېېېېېېه فرانچېېېېېېو کېېېېېېې ل‬
‫ړنېرم او ليکلېو ګټېوي او‬ ‫‪ RHETORIGOUE‬م ي توي ېک ل عنېې ليکېوال‬
‫‪.‬‬ ‫يست ستويیه ړ و ل شو‬
‫م خطېېېېا ې‬ ‫= غېېېېه کل ېېېېه بېېېېه لرغېېېېوني ونېېېېاد اويو کېېېېې للي توي کېېېېامم ل‬
‫اصولوپه معناکايول شو اوکل ه چې وناني فلچفه او لو په غربي زبه وژباړل‬
‫شول‪ ،‬غه کل ه لي طوي ‪،‬ام معربه بڼه او لالخطابهم معا ل وه‪.‬‬
‫‪2۸۸‬‬
‫= ليکوالي؛ ړغو ‪،‬يېسو لبېاويونوم‪ ،‬فکرونواوآنسوڅخېه بېايت ه‪ ،‬چېې پېه تېه‬

‫اوتکلي ډول له ګرامر خطاووپریه په فصيح اوبليا ډول یرسره کې‪. ،‬‬
‫‪.‬‬ ‫انراء ماغی الو يرسپينه ه او ينوانراء یه يوحيانه غا ت ړ و لی‬
‫= انراء په وه ډوله ه‪ :‬لشفاړي‪ ،‬یحر ر م‬
‫ه اویحر ېر اشېاء چېې‬ ‫شفاړي انرېاء چېې محېاويه‪ ،‬محاغېره اوخطابېه یېر مېرا‬
‫م‪،‬الې‪ ،‬يسالې اونويپکې يا ي‪.‬‬
‫شفاړي انراء فطر بڼه لر او ړر لړرملت کلتوي ب‪،‬ېام پېه یحر ېر انرېاء پېوي‬
‫اړونس ‪. ،‬‬
‫ېو ‪،‬‬ ‫= انراء ېانګي اصېطیحات ړې لېر لموغېوا‪ ،‬خطېه‪ ،‬ناصېرلیوکيم‪،‬‬
‫م‪،‬اله‪ ،‬فصل‪...‬‬
‫‪ ،‬عنېې ونېو شېي پيساکولویېه انرېاء وا ېي‪ .‬نکې‬ ‫انراء لغېو معنېا ا جېا‬
‫ه؛ تو کل و انتخابول او الفاظوتېه یې ليف انرېاء‬ ‫اون ر یه ړ انراء و ل شو‬
‫مه ه برخه ه‪ .‬په انراء کې لفصاحت‪ ،‬معاني اوواحسه معناډ ره مه ه ګڼل کې‪. ،‬‬
‫= انرېېاء ېېانګي جوړتېېت ېېا اسېېکليت ړېې لېېر ‪ .‬ل نېېواد‪ ،‬سېېر وه‪ ،‬مېېتی نتيجېېه‬
‫اوماخذونهم‬
‫= ړ ساينګه انرا يغاونيو یوکي لر ؛ لکېه ل موغېوا کېره کېول‪ ،‬مطلېب پيلېول‪،‬‬
‫شرحه اوسپينه‪ ،‬نتيجه‪ ،‬اخيچتنه‪ ،‬ماخذونه توول‪.‬‬
‫کل ې ړ کله کايول کې‪ ،‬خو غېه کل ېې کلېه پر ېا اوکلېه ړې‬ ‫= انراء کې بهرن‬
‫بې ا ه و ‪ .‬ينې ني وال کل ې و او ينې سي ه ا و خاصيت لر ‪.‬‬
‫‪ .‬مه ېه م الېه لپرموغېوا‬ ‫اصېل نېه‬ ‫= پېه انرېاء کېې لېه موغېوا ویېل ليکېوال‬
‫‪ ،‬ړرڅومره چې پرموغوا برالسی ولرو‪ ،‬په ړ اغه انسازه په موغوا‬ ‫ی رکوکول‬
‫کې ی رکوکوال شو‪.‬‬
‫لبا سی‪،‬ليسونېه کېيو‪،‬‬ ‫= ړ ساينګه انراء لپايه نوتتي الي ړ پېه ګویېه شېو‬
‫اد له نويو ليکوالو ک ونه ګڼو‪ ،‬منبنی حسپه پا کې ولېرو‪ ،‬ليېل اواسېتسالل یېه‬
‫‪2۸2‬‬
‫اړ يت ويکيو‪ ،‬مطالب اوکل ې یکراينه کيو‪ ،‬وچېه ليکنېه ونېه کېيو‪ ،‬پېه ليکلېوکې‬
‫بېيه ونه کيو‪ ،‬په مينه وکيو‪ ،‬مطالعه وکيو‪ ،‬مطالعه وکيو‪ ،‬ژبې سېتوي مرا ېات‬
‫کيو؛ ج لې کره اولنډ وليکو اوپه انراء کې بيل اوپا به نکر کې ونيچو‪.‬‬
‫= انرېېاء کېېې منکېېر نګېېاي ړ ې مه ېېه ه؛ لکېېه‪ :‬ل طبعيېېت سېېاینه‪ ،‬اسېېتاد اشېېعر‬
‫‪.‬‬ ‫ياوړل‪ ،‬خاطرط اوانبويونه په منکر نګاي کې ډ ر مه‬
‫‪2۸۸‬‬
‫‪ -6-3‬د درېيم څپرکې پوښتنې ‪:‬‬

‫؟‬ ‫کې امیء یعر ف څنګه ياغلي‬ ‫‪ -۸‬پښتو – انګليچی یامو‬
‫‪ -2‬امیء اوانراء الیينې نومونه واخلی؟‬
‫‪ -۸‬په پښتو زبه کې جنپ له پلوه لامیءم کل ه په کو ي ف کې يا ي؟‬
‫يسکې لامېیءم کل ېه لغتېا اواصېطیحا څنګېه يامعرفېي‬ ‫فايسی‬ ‫‪ -4‬په فرړن‬
‫ه؟‬ ‫شو‬
‫‪ -5‬امیء ي څلوي کره یعر فونه ياواخلئ‪.‬‬
‫؟‬ ‫‪ -6‬حورت ګل پاچا الفت امیء په برخه کې کو یح‪،‬يا کي‬
‫‪ -۰‬ړغه څوک چې امیء ليکي با س کو ټکی په نکرکې ونيچي؟‬
‫‪ -۱‬که پښتو ژبې يانه ا ېانګي یېوي پېه ليکنېه کېې سې ونېه کېايوو‪ ،‬زمېوږ پېه‬
‫امی ي نکا کې کل و معناله پلوه ک ښت ياپيساکې‪ ،‬اوکنه؟‬
‫‪ -۹‬پښتو ژبې الفبې پپ منکر په برخه کې څومره پوړې‪،‬ئ؟‬
‫؟‬ ‫‪ -۸۷‬پښتو ژبې الفبې په برخه کې چېر ‪ ،‬په کو کال‪ ،‬کومې پر کي شو‬
‫‪ -۸۸‬پښتو ژبې متحسليک و په خاطر لبېاړه ږلې م متف‪،‬ېه غونېډه پېه کېو کېې‬
‫شو اوکومې ا بي مه وڅېروپکې برخه اخيچتي وه؟‬
‫‪ -۸2‬لکلتوي‪ ،‬کولتوي که کلویويم وليکل شي؟‬
‫‪ -۸۸‬لپات‪ ،‬پایو‪ ،‬پایې‪...‬م کو ډول وليکل شي؟‬
‫‪ -۸4‬سلي اد ماکو امیء په برخه کې څومره پوړې‪ ،‬؟‬
‫‪ -۸5‬پټه خوانه چاله خوا‪ ،‬په کو کال‪ ،‬چا په امر وليکل شوه؟‬
‫‪ -۸6‬ميايوتاد امیء په برخه کې څومره پوړې‪ ،‬؛ پويه مغلومات وليکئ‪.‬‬
‫‪ -۸۰‬ميرزاخاد انصاي یل ې واد امیء کې له نويو سره څه حرفی یوپير موجو‬
‫؟‬
‫‪2۸4‬‬
‫سېتاينامې پېه برخېه کېې څېومره پېوړې‪،‬ئ؛ یيېا معلومېات‬ ‫‪ -۸۱‬خوشحال خېاد‬
‫ياوړئ‪.‬‬
‫بسالرح ی بابا په امیء کې څه نوتتونه ونيچئ؟‬ ‫‪-۸۹‬‬
‫‪ -2۷‬اح سشاه بابا امیء له خوشحال خاد او بسالرح ی بابا سره په کوموبرخېوکې‬
‫یوپير لر ؟‬
‫؟‬ ‫انراء په برخه کې څه ليکلی‬ ‫‪ -2۸‬ي ا یامو‬
‫انراء څنګه يامعرفي کو ؟‬ ‫‪ -22‬پښتو‪ -‬انګليچي یامو‬
‫اوپه ړغه ژبه کې څنګه یعر ‪،‬ي‪ ،‬؟‬ ‫‪ -2۸‬انراء اوامیء کومې ژبې کل ی‬
‫‪ -24‬انراء یه پېه ربېي‪ ،‬فايسېي‪ ،‬پښېتو‪ ،‬انګليچېي‪ ،‬يوسېي‪ ،‬فاينچېو اوآل ېاني‬
‫؟‬ ‫ژبوکې څه و ل شو اوکو یعر فونه ياغلي‬
‫اوولېېې ويیېېه يوحانيېېه صېېنعت‬ ‫‪ -25‬وا ېېې چېېې انرېېاء لمېېافی الو ې يرم بيېېاد‬
‫وا ې؛ یيا وا ويکيئ‪.‬‬
‫‪ -26‬انراء په لومي سرکې په څوډوله ه؟‬
‫؟‬ ‫‪ -2۰‬انراء اصطیخات کو‬
‫‪ -2۱‬انراء پپ منکر په برخه کې څومره پوړې‪،‬ئ؟‬
‫؟‬ ‫‪ -2۹‬مچل انانو خط‪ ،‬کتابت اوانراء په برخه کې کو کايونه کي‬
‫کېېې‬ ‫‪ -۸۷‬فن‪،‬يېېانو‪ ،‬ونانيېېانو‪ ،‬مچېېل انانواوآي ا انو خط اوکتابېېت پېېه پرمخت ې‬
‫؟‬ ‫کو ګامونه اخيچتي‬
‫امېیء پېه‬ ‫م ولې وا ې ل ز ه کيئ‪ ،‬که چيی کې ړې و ؛ اخبېر‬ ‫‪ -۸۸‬پيغ بر ل‬
‫برخه کې کو اړ يت لر ؟‬
‫‪ -۸2‬انراء جوړتت ااسکليت معرفي ګيئ‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬نواد‪ ،‬سېر وه‪ ،‬مېتی اونتيجېه وا رپېه جوړولېوکې څېه اړ يېت لېر ؟ اوړېره‬
‫برخه په لنډه یوګه معرفي ګيئ‪.‬‬
‫‪ -۸4‬انراء يوغاونيو یوکې معرفي کيئ؟‬
‫‪2۸5‬‬
‫‪ -۸5‬په انراء کېې بهرنيېو کل ېو کېايول اړیيېا ه کنېه اوکېه ه ل ېي ډول ېې بيېاد‬
‫کيئ؟‬
‫ستونوويه انراء وليکي؟‬ ‫‪ -۸6‬ولې ينې خلک غواړ په لو ال‬
‫اوکه څنګه؟‬ ‫‪ -۸۰‬په انراء کې له موغوا ویل ته کاي‬
‫لپايه نوتتي الي په نښه کيئ‪.‬‬ ‫‪ -۸۱‬انراء پرمخت‬
‫‪ -۸۹‬انراء ډولونواومنکر نګاي په برخه کې څومره پوړې‪،‬ئ؟‬
‫‪2۸6‬‬
‫‪ -7-3‬د درېيم څپرکی (فصل) ماخذونه‪:‬‬
‫‪ -۸‬یرآد مجيس‪.‬‬
‫‪ -2‬اشرایي‪ ،‬پوړنسو سېيس لېي مح ېس‪ ۸۸۹2 .‬ړېې‪ ،‬ل آ ېيی يسېت نو چېی امېیء‪.‬‬
‫کابل‪ :‬کابل پوړنتود‪ .‬نررات‪.‬‬
‫‪ -۸‬الفت ‪ ،‬ګل پاچا‪ ۸2۱5 .‬ړېې‪ ،‬ل ‪ .‬ليکېوالي ل امېیء اوانرېاءم‪ .‬و ې چېا ‪ .‬پيښېوي‪:‬‬
‫بوي ‪ .‬يفعت کتابخانه‪.‬‬
‫‪ -4‬الفېېت‪ ،‬ګېېل پاچېېا‪۸۸۸6 .‬ړېېې‪،‬ل‪ .‬غېېويه ن رونېېه‪ .‬کابېېل‪ :‬پښېېتو ټولنېېه‪ .‬مطبو ېېایو‬
‫مچت‪،‬ل ي است‪.‬‬
‫يېېا‪ .‬یهېېراد‪ :‬خيابېېاد بوشېېهر‪ .‬مرکېېو نرېېرایی‬ ‫‪ -5‬الېېی جي ېېو‪ ۸۸۱2 .‬ړېېې‪ ،‬ل‪ .‬ن رکېېو‬
‫ج اياد‪.‬‬
‫‪ .‬پېېر پ پيښېېوي‪.‬‬ ‫‪ -6‬انصېېاي ‪ ،‬ميرزاخېېاد‪ . 2۷۷4 .‬ېېواد‪ .‬پيښېېوي‪ :‬جېېسود پریينن ې‬
‫پيښوي ونيويستي‪.‬‬
‫‪ -۰‬بچ ل‪ ،‬ډاکتراح ساهلل‪ .۸۸۱۹ .‬ړې ‪ ،‬ل‪ .‬پښتو ګرامېر‪ .‬کابېل‪ :‬پېامير نرېرایي مرکېو‪.‬‬
‫بچ ل ک پيوټر چاي ‪.‬‬
‫‪ -۱‬بيتېېا ملېېک الرېېعرأ‪ ،‬اسېېتا بسالحا‪۸۸۸5 .‬ړېېې‪ ،‬ل ‪ .‬انرېېاء م‪،‬ېېاالت ‪ .‬کابېېل‪:‬‬
‫مالېی وزايت‪ .‬روت جر سه‪.‬‬
‫لومواکېېاډمي‪.‬‬ ‫‪ ۸۸۱۱ .‬ړېېې‪ ،‬ل‪ .‬کابېېل‪ :‬افغانچېېتاد‬ ‫‪ -۹‬پښېېتو‪ -‬انګليچېېي فېېامو‬
‫االزړرخپرونه‪.‬‬
‫‪ -۸۷‬یرسېېی‪ ،‬بر ېېاد‪۸۸۱۷ .‬ړېېې‪،‬ل‪ .‬یېېسيت بيېېاد‪ .‬آیېېائی پېېرو ی لیرج ېېهم یهېېراد‪ :‬ميېېساد‬
‫کو ر‪.‬‬ ‫ان‪،‬ی ‪ .‬مجت‬
‫‪2۸۰‬‬
‫‪ -۸۸‬پېېوړنې وزايت یعلي ېېی نصېېېا ‪ ۸۸۱۰ .‬ړېېې‪،‬ل ‪ .‬ي وي نېېېئ ويکرېېا ‪ .‬کابېېېل‪:‬‬
‫پوړنې وزايت یعلي ی نصا پراختيا‪ .‬ی ليف ي است‪.‬‬
‫‪ -۸2‬وانی‪ ،‬لی‪ ۸۸۰۰ .‬ړې‪،‬ل ‪ .‬ړنر نو چنسه ګې ونامه نګاي ‪ .‬پيښوي‪ :‬یصه خوانی ‪.‬‬
‫کتا انترايت‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬غني کليات ‪ ۸۸64 .‬ړې‪ ،‬ل ‪ .‬یومونو اویبا لو وزايت‪ .‬نررایو ي است‪.‬‬
‫الفبېېې‪ .‬کنېېسړاي‪:‬‬ ‫‪ -۸4‬يشېېا ‪ ،‬پوړانېېس بسالرېېکوي‪ ۸۸۱۰ .‬ړېېې‪ ،‬ل ‪ .‬پښېېتوپخوان‬
‫ي‪.‬‬ ‫یمه يشا اکا‬
‫‪ -۸5‬يوړېېېي‪ ،‬مح ېېېس صېېېس ا‪۸۸۱5 .‬ړېېېې‪،‬ل‪ .‬څېينېېېې اليتېېېو ل و ې ې چېېېا م کابېېېل‪:‬‬
‫افغانرتاد سي ه ا وومطالعایو مرکو‪.‬‬
‫‪ -۸6‬زاړسمرواڼی‪ ،‬بسال‪،‬يو ‪ ۸۸۱5 .‬ړې‪ ،‬ل‪ .‬پښتو سينس‪ .‬پيښوي‪ :‬انش خپرنسو ېه‬
‫ټولنه‪ ،‬یخنيکي څانګه‪.‬‬
‫‪ -۸۰‬زاړس‪ ۸۸۱4 .‬ړې‪ ،‬ل‪ .‬خوشحال خټک کليات‪ .‬پيښوي‪ :‬انش خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫‪ -۸۱‬ز ېېېېېېاي‪ ،‬پوړانسمجاوياح ېېېېېېس‪۸۸۰2 .‬ړېېېېېېې‪ ،‬ل ‪ .‬پښېېېېېېتو سېېېېېېينسګی‪ .‬پيښېېېېېېوي‪:‬‬
‫سرحسچاپخونه‪ .‬پښتوپانګې ملګر ‪.‬‬
‫‪ -۸۹‬زغ ‪،‬اح سشاه ‪۸۸۱۱ .‬ړې‪ ،‬ل ‪ .‬ليکوالی لناچا م کابل‪ :‬کابل پوړنتود لچپترم‪.‬‬
‫ویفکر‪ .‬کابېل‪ :‬کابېل‬ ‫‪ -2۷‬سعيس ‪ ،‬مح س نچي نګهت سعيس ‪۸۸42 .‬ړې‪،‬ل ‪ .‬نګاي‬
‫بوړنتود‪ .‬ا بيایو پوړنبی‪.‬‬
‫النېېوا ي‪ .‬ا ېراد‪ :‬یهېېراد‪.‬‬ ‫‪ -2۸‬سې رینس ‪ ،‬روغېېي‪۸۸۸۱ .‬ړېې‪،‬ل ‪ .‬چهايم‪،‬الېېه ېامج‬
‫ی ليف کيکاوو ‪ ،‬آ ی کایب‪.‬‬
‫‪ -22‬سېې يعي‪ ،‬حچېېېيی‪۸۸۸۹ .‬ړېېېې‪،‬ل ‪ .‬آ ېېېيی نګېېېاي ‪ .‬ا ېېېراد ‪ :‬یهېېېراد‪ .‬چېېېا مؤسچېېېه‬
‫مطبو ایي امير کبير‪.‬‬
‫انرېاء‪ .‬یهېراد‪ :‬مرېهس‪ .‬انرېايات‪.‬‬ ‫‪ -2۸‬شهر اي ‪ ،‬اسساهلل‪۸۸۰۹ .‬ړې‪،‬ل‪ .‬آ ی نګېاي‬
‫با س‪ .‬خياباد اما خ يني‪.‬‬
‫‪2۸۱‬‬
‫‪ -24‬شيرزا ‪ ،‬پوړنسو مح ېس آیېا‪۸۸۹۷ .‬ړېې‪ ،‬ل‪ .‬کابېل‪ :‬پېوړنې وزايت‪ .‬تېوونکو‬

‫يوزنې لو ي است‪.‬‬
‫‪ -25‬طېېېاړر خېېېانی‪ ،‬بېېېساهلل‪۸۸۰4 .‬ړېېېې‪،‬ل ‪ .‬يسېېېت بنو چېېېي ‪ .‬ا ېېېراد‪ :‬یهېېېراد‪ .‬وزيات‬
‫وايشا اسیمي‪.‬‬ ‫فرړن‬
‫يس ل وه جلېس م‪ .‬ا ېراد‪ :‬یهېراد‪ .‬مؤسچېه‬ ‫فايسي‬ ‫يس حچی‪ .۸۸۱۸ .‬فرړن‬ ‫‪-26‬‬
‫انترايات اميرکبير‪ .‬کتابخانه ملی ا راد‪.‬‬
‫ليکوالوایحېېېا‬ ‫‪ -2۰‬ګېېېويکی‪ ،‬ماکچېېېي ‪ ۸۸64 .‬ړېېېې‪،‬ل‪ .‬کابېېېل‪ :‬ولتېېېی مطبعېېېه‪.‬‬
‫خپرونه‪.‬‬
‫وو را ‪ ،‬یهراد‪ :‬سازماد مطالعېه‬ ‫‪ -2۱‬ګيینی‪ ،‬اح سس يعی‪۸۸۱5 .‬ړې‪،‬ل‪ .‬نګاي‬
‫یسو ی کتب لو انچاني انرګاه ړا‪.‬‬
‫‪ .‬ا ېېېراد‪ :‬یهېېېراد‪.‬‬ ‫‪ -2۹‬مت‪،‬ېېېي زا ه‪ ،‬يچېېېی‪ ۸۸۰5 .‬ړېېېې‪ ،‬ل‪ .‬ربېېېي فايسېېېي فرړنېېې‬
‫انترايات مسيسه‪.‬‬
‫‪ -۸۷‬مج ل التوايخ وال‪،‬صل‪۸2۰۸ .‬ړې‪ ،‬ل‪ .‬یهراد ‪.‬‬
‫‪ ،‬اميېېېر ملېېېک‪ .۸۸۱6 .‬يمېېېاد اغېېېکرا وافچېېېر ګی‪ .‬ا ېېېراد‪ :‬یېېې ‪.‬‬ ‫‪ -۸۸‬مح ېېېو‬
‫کتا جواد‪.‬‬ ‫انترايات شاړا الس ی‪ .‬مرکوګچتر‬
‫‪ -۸2‬مومنېېېېېس‪ ،‬بېېېېېسالرح ی‪ . ۸۹4۹ .‬ېېېېېواد‪ .‬پيښېېېېېوي‪ :‬ا ايه اشېېېېېا ت سېېېېېرحس‪.‬‬
‫پيښوياکاډمي‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬مومنېېېس‪ ،‬یلنېېېسي‪ . ۸۹۹4 .‬ي ېېېا لیېېېامو م ‪ .‬الړېېېوي‪ :‬يبايمايکيېېېو‪ .‬چېېېا‬
‫محک ه یعلي ‪.‬‬
‫‪ -۸4‬مچېېعو ‪ ،‬ډاکتراح ېېس‪ . 2۷۷۱ .‬لنډليکنېېه‪ .‬آصېېف شېېينواي لژبېېاړهم‪ .‬پيښېېوي‪:‬‬
‫حيات آبا ‪ .‬مومنس خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫‪ -۸5‬منصېېوي ‪ ،‬مبېېيح اهلل ‪۸۸۱5 .‬ه‪،‬ل‪ .‬مح ېېس پيغ بېېر م ېه ازنوشېېناخت‪ .‬پيښېېوي‪:‬‬
‫یصه خوانی‪.‬‬
‫‪2۸۹‬‬
‫‪ -۸6‬ميرزا‪ ،‬نصرت مهنس ‪ .۸۸۰4 .‬آ ی مطا له و ا ګير ‪ .‬ا ېراد ‪ :‬یهېراد‪ .‬مؤسچېه‬
‫يوز‪ .‬خياباد نوي‪.‬‬
‫‪ -۸۰‬ړ ينګېېېو ‪ ،‬آينچېېېت‪ .۸۹۸۷ .‬نو چېېېنسه چهېېېره سېېېت‪ .‬لمجلېېېهم‪ .‬کابېېېل‪ :‬مرکېېېو‬
‫انترايات لينکلی‪.‬‬
‫‪ -۸۱‬ړویېېک ‪ ،‬مح ېېس‪ .۸۸56 .‬پټېېه خوانېېه‪ .‬کابېېل‪ :‬کابېېل پوړنتېېود‪ .‬ژب ېو اوا بيېېایو‬
‫پوړنبی‪.‬‬
‫‪ -۸۹‬ود‪ ،‬مح س اس ا يل‪۸۸۱۰ .‬ړې‪ ،‬ل‪ .‬پښتو ليکنی سې ود‪ .‬کابېل‪ :‬ېود کلتېوي‬
‫ود‪.‬‬
‫‪FIX MARTIN: ۸۹۹۱.TEXTE SCHREIBEN. SCHREIBPRO -4۷‬‬
‫‪ZESSE‬‬ ‫‪IM‬‬ ‫‪DEUTSCHUNTERICHT.‬‬ ‫‪PADER‬‬ ‫‪BONRN.‬‬
‫‪MUNCHEN. WIEN ZURICH: SCHONINGH.D.25F.‬‬
‫‪24۷‬‬
‫څلورم څپرکی‬
‫‪ -4‬ليک نښې (عالمات تنقط)‬
‫پيليزه ‪:‬‬
‫ېېا ل ‪ PUNCTUATION‬م نېېه ېېواز پېېه ليکېېوال‬ ‫ليېېک نښېېې لا جاميېېه یېېوي‬
‫‪ ،‬بلکېې پېه ړېرډول ليکنېو‪ ،‬کتېابونو‪،‬‬ ‫اومچلکي ليکنوکې ېې کېايول غېروي‬
‫‪.‬‬ ‫مجلو‪ ،‬م‪،‬الو‪ ،‬لو و اووړو ليکنوکې ې ياوړل حت ي‬
‫په ټولوليکنوکې ليک نښوکايول وه اړیيېا ه؛ لکېه ژونېس انچېاد لپېايه کېالي‬
‫اغوستل الزمې خبره ه‪ ،‬ړ ساينګه په ړره ليکنېه کېې ا جاميېه نښېوکايول اړ ېی‬
‫بر ښي؛ اچې کالي څه ډول استع الوو‪ ،‬په موږ پوي اړه لر ‪.‬‬
‫که ليک نښي په ليکنوکې ونه کايوو‪ ،‬کل ې‪ ،‬کل ېو‪،‬ج لې‪ ،‬ج لېو‪ ،‬ډولونېو‪،‬‬
‫پاياګرافونو‪ ،‬بايیونو‪ ،‬ف‪،‬رونو‪ ،‬م‪،‬الو‪ ،‬يسالو‪ ،‬مجلو‪ ،‬کتابګوټو‪ ،‬کتېابونو او‪...‬‬
‫یوپيرونه سره ويکې‪. ،‬‬
‫یېېه سراوصېېويت ويکېېو ‪ ،‬نېېه‬ ‫‪ ،‬چېېې ليکېېوال‬ ‫ليېېک نښېېې ړغېېه غېېروي یېېوي‬
‫شکل له پلوه ليکنویه تکیويکو ‪ ،‬بلکې په کل و‪ ،‬ج لو‪ ،‬پاياګرافونو‪،‬‬ ‫واز‬
‫م‪،‬الواومو ونونوکې معنا ې یغير ړ يامنبته کوال شي‪.‬‬
‫پس خپرکی لفصلم کېې کېه خيېرو پهلليکنېه کېې ليېک نښېو کايولو‪ ،‬اړیيېا‪،‬‬
‫ايزتتونه اوډولونه په پويه ډول نښې ‪ ،‬فصل لنېډ و‪ ،‬پوتېتنې اوماخذونېه ړې پېه‬
‫ګویه کې‪. ،‬م‬
‫‪24۸‬‬
‫په ليکنه کې دليک نښو د کارولواړتياوې اوارزښتونه‪:‬‬ ‫‪-١-4‬‬

‫الف‪ -‬اړتياوې‪:‬‬
‫پېېه مج ېېو ې ډول ليکنېېې مچېېلکي اوحرفېېو لېېوي اومفهېېو لېېر ؛ ړېېيپ ليکنېېه‬
‫غيېر‬ ‫‪ .‬ړېره ليکنېه کېه پېه ړربرخېه کېې و‬ ‫کاينېه‬ ‫یصا في اوایفای‬ ‫اليکوال‬
‫خلېک اوليکېوال‬ ‫فني اومچلکي خلکو له خوانه ه یرسره شو ‪ ،‬ا که چې ېا‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫سره یوپير لر ‪ .‬ليکوالي وليفني اومچلکي مهېايیونوخپلول اوکېايول‬
‫‪ ،‬ېېوژمی‬ ‫چېېې مچېېلکي‬ ‫یرڅنېې‬ ‫یصېېا فې لېېوي لجنبېېهم نېېه لېېر ‪ ،‬اکېېاي‬
‫او خپېېېل‬ ‫ينېېېو انچېېېانانویه ويبښېېېلی‬ ‫‪ ،‬چېېېې اهلل ي العلېېېي‬ ‫اومعتهېېېس کېېېاي‬
‫ه‪.‬ل د‪ -‬وال‪،‬لې وما چېطرود م پويیېه ژمنتيېا لېه‬ ‫سوګنس ي ښېتيا نه ېې ابتېه ګېي‬
‫‪ ،‬چېېې با سپېېه تېېه ډول ‪ ،‬پېېه فنېېي یوګېېه‬ ‫مخېېې ړېېر کل ېېې ليکېېل ومچېېوليت‬
‫اومهايت له مخې یرسره شي‪.‬‬
‫المل اوسېبب ګڼېل کېې‪، ،‬‬ ‫که ليکنه اوليکوالي ړر ټولنې لپايه فرړنګي یری‬
‫نېېوفني ليکنېېه بعنېېې لېېه ليېېک نښېېې اولېېه یويوسېېره ليکنېېه ړ ې پېېه برېېپيه یوګېېه ېېوه‬
‫اړیيېېا ه‪ .‬ليکنېېه اوليکېېوالي ا جاميېېه نښېېو پر ېېا کايولولېېه مخېېې يسېېته بڼېېه‬
‫اوصحيحه محتوا خپلو ‪ .‬ا جاميه نښې پېه ليکنېه کېې ياوړل کېه اړیيېا ه‪ ،‬چېې‬
‫لج لېېې‪ ،‬پراګرافونېېه اونېېوي برخېېې سېېره بيلېېوال شېېو؛ ړېېر ليکنېېې پېېه صېېحت‬
‫او يسېېتوالی پوړېېاو یرالسېېه کېېوال شېېو‪ .‬ړېېر ليکنېېې شېېکل اومحتېېوا سېېره‬
‫یوپيروال شو او ليکنې ړرصنف له نويو سره س وو‪.‬م‬
‫؛ لکېه‬ ‫حېسو و پېه ګویېه کېول‬ ‫په ليکنه کېې ا جاميېه نښېو کېايول ليکېوال‬
‫نېېاو بېېې سېېينګايه تېېکلې ن ېه تېېکاي ‪ ،‬ليکنېېه ړ ې بېېې یويواوا جاميېېه نښېېو بېېې‬
‫حسو واوبې یریيبه بر ښي‪.‬‬
‫کېې ېوه يونيېوه‬ ‫که ليکوالي وه فرړنګي اړیيا ه‪ ،‬ليک نښې کېايول پېه ليکېوال‬
‫پېه ډګېر کېې غېه اړیيېا يفې کېوال‬ ‫وړیيا ه‪ ،‬له ړ س امله غه وړیيېا ليکېوال‬
‫شېېي‪ .‬اسېېتا يوړي ليېېک نښېېو کېېايونې او اړیيېېا پېېه برخېه کېې ليکوالېېو یېېرمنځ‬
‫‪242‬‬
‫ومي مواف‪،‬ه نه و ني‪ ،‬خو وا ېې ليېک نښېو ينېې نويمونېه پېه ني والېه سېطحه‬
‫اوله ړغو سرغيونه ليکوال پرستين یه ز اد يسو ؛ م ال پېه یوګېه‬ ‫منل شو‬
‫استع ال نه کيو‪ ،‬زموږ څيينه ل ي ايزتت له‬ ‫که لن‪،‬ل یولم پايه غبرګه ليسن‬
‫السه ويکو ‪.‬مم ل‪ : ۱‬حم‬
‫ړ ساينګه ‪ :‬للپه ليکنه کې ليک نښوپر ا استع ال ډ ر اړ يېت لېر ‪ .‬کېه چېېر‬
‫په ليکنوکې په یيره بيا ژوي ل ي اویح‪،‬ي‪،‬ی آ ېايوکې ليېک نښېې پرخپلو ېا ونو‬
‫اچېېې مېېتی پېېه‬ ‫يانېېه شېېي‪ ،‬او ېېا اصېېی ليېېک نښېېو مرا ېېت ونرېېي؛ نېېه ېېواز‬
‫لوستلوکې ستونو ياپيېساکي‪ ، ،‬بلکېې کلېه کلېه مرېکله ه‪ ،‬چېې سې اومطلېو‬
‫ينې واخيچتل شی‪.‬مم ل‪ : ۸۸‬الفم‬ ‫مفهو‬
‫ل ېېي کولېېو‪ ،‬اوغوړ ېېسنې لپېېايه‬ ‫با ېېس ووا ېېو ړر مېېسنې تېېکاينس لپس ېېس م‬
‫الزمه ه ړ اغه مچلک لليکوال م التکی اوغويه والي په خاطر وه سېسه اليه‬
‫ولټووڅوړغه مچلک ويبانس فني کيو‪ ،‬ړ س ا ړیيا اوغرويت له مخې پر ا‬
‫کې مروجې کيو‪.‬‬ ‫و لليک نښېم په ليکوال‬ ‫بر ښي ليکنې مت‬
‫کې ليک نښوپر ا کايول څوګټې لر ‪:‬‬ ‫‪ -‬په ليکوال‬

‫ړرصنف ويبانس مرخصوال شو‪.‬‬ ‫و؛ اچې ليکوال‬
‫و ؛ اچې ليکنې په برخه کې زموږ پوړه یر معلوميسال شي‪.‬‬
‫وايث ګڼل کې‪ ،‬؛ لکه په معاصېره ويه‬ ‫يهي ؛ ليکوال مت سد پښت اوليکوال‬
‫کې خسا بښلي الفت‪ ،‬ي ښتيی‪ ،‬يوړي اوبيا نوي‪...‬‬
‫لنډه ا چې ليکوالي ړر ټولنې فرړنګي اړیيا ه‪ ،‬له غې فرړنګي بېډا نې پریېه‬
‫ړغه ملت کلتوي ک ووي ډ ره ز ات متصويه لڅرګنسهم نه ه‪.‬‬
‫صېېنفونو حسو ړ معلومېېوال شېېواوله‬ ‫= ليېېک نښېېوپه واسېېطه ليکېېوال‬
‫سره سره ليکنه تا چته کوو‪.‬‬
‫‪ -‬په ليکنه کې ليک نښوس ه کايونه ليک و معياي کو ‪.‬‬
‫‪24۸‬‬
‫‪ -‬ليېک نښېېې ړېېر ليکنېېې مطېېالعې پېه برخېېه کېېې انچېېاد فهې او يک آسېېانو ‪،‬‬
‫که نوپه ړره ژبه کې ړ اغه ژبې په ټولوليکنېوکې ليېک نښېو کېايول ېوه اړ نېه‬
‫م اله ه‪.‬‬
‫ه‪ ،‬پېېېېېه ړېېېېېره انېېېېېسازه‪ ،‬چېېېېېې ېېېېېوه ليکنېېېېېه ليېېېېېک‬ ‫‪ -‬ليېېېېېک نښېېېېېواړیيا اړ‬
‫نښوپراصېېولوبرابره و ‪ ،‬پېېه ړ اغېېه انېېسازه ېېې ليکنېېه‪ ،‬چېېې ړېېره محتېېواولر ‪ ،‬تېېه‬
‫لوسېېتله کېېې‪ . ،‬لوسېېتونکی پېېه لوسېېتلواومطالعه نېېه سېېټي کېېو اوکيېېسا شېېي‬
‫ېوه ليکنېه‬ ‫څوپاياګرافونو له لوستلو ويوسته مېه وکېو ‪ .‬لېه بلېه پلېوه کېه چېېر‬
‫ليک نښو اصولوڅخه اومر ا ات ې نېه و پکېې شېو ‪ ،‬نوپېه ړ اغېه انېسازه بېه‬
‫نوموړ ليکنه ‪ ،‬چې ړرڅومره ل ي اومتریی محتېواړ ولېر ګېونګ ‪ ،‬ګېډه وډه‬
‫څخه لر و ‪.‬‬ ‫اوله استفا‬
‫لېېه بلېېې خېېوا ليېېک نښووړاوسې اسېېتع ال ړې ليکېېوال اوړې لوسېېتونکی ليکنېېې‬
‫مهايیونوخاونسمعرفي کو ‪ ،‬خوليکوال ډ ربرجچته تي‪.‬‬
‫‪ -‬خسا بښلی ګل پاچاالفت ليه الرح ه وا ې‪ :‬لل بې له یويونه څينې ټکېي اونښېی‬
‫شته‪ ،‬چې ليک به لوستوکې خل لر او ه ج له او اکل ه له اشتباه اوابها څخه‬
‫غونښېېواوټکوپه ليکلوسېېي پېېوړې‪ ، ،‬چېېې پېېه کېېو ټکېېې با ېېس‬ ‫ژغېېوي ‪ ،‬عنېېې‬
‫سېېېي اوکومېېېه ج لېېېه پېېېه بلېېېې پېېېوي ویېېېي ‪ .‬یعجېېېب‪ ،‬نېېېسا‪ ،‬پوتېېېتنې‪ ،‬خطېېېا‬
‫اونويوکيفيېېایو څرګنسونېېېه پېېېه ړ ېېېسغو نښېېېو او ټکېېېو کېېېې‪ ، ،‬چېېېې پېېېه ليکلېېېوکې‬
‫ډ راړ يت لر ‪.‬مم ل‪6 : 2‬م‬
‫ليېېک نښېېو یېېه پېېه ربېېي کېېې لا جاميېېه یمېېېم پېېه انګليچېېی ژبېېه کېېې ويیېېه ل‬
‫‪ PUNCTUATION‬م وا ي‪ .‬په فايسي ي کې ويیه لنرانه ګذاي مم‪ ،‬یمت‬
‫‪.‬‬ ‫نرانه ګذاي و ل شو‬ ‫ګذاي اويو‬
‫ليک نښو ړسفونه او اړیيا اسې په ګویه کوال شو‪:‬‬
‫‪ ،‬چېېېېېېې نېېېېېېاخپلواکو لغيرمچېېېېېېت‪،‬لوم ابانېېېېېېډ‬ ‫وشېېېېې ير نښېېېېېېې او یمېېېېېېې‬
‫مويفي ونو اا ایوپه څير کومه ېانګي معنېالر ‪ ،‬خوکېه پېه ليکنېه کېې ړر ېوه پېه‬
‫‪244‬‬
‫خپل ا استع ال نري‪ ،‬ليکنه به خونسويه نه و ‪ ،‬کيېسا شېي اصېلي مفهېو لېه‬
‫السه ويکي اولوستونکی به لوستلوپرمهال یيروینې وکي ‪.‬‬
‫استا مح سآیاشېيرزا په و نېالل کېه ليېک نښېې ا و یمېې پېه ليکنېه کېې پر ېېا‬
‫وکايول شي‪ ،‬ليکنه به خونېسويه اومعنېالرونکې و ‪ ،‬مطلېب بېه یېر ژيواخيچېتل‬
‫شي اوړ به په لوستنه کې لوستونکو یيروینې مخه ونيول شي‪.‬‬
‫ليک نښېو ز ه کېيه‪ ،‬ړرچاپېه ېانګي یوګېه ليکېوال اوليکېونکي لپېايه ډ ېره‬
‫اړ نه ه‪ ،‬که نه نولوستل اوليکل به مویېروینې اوني ګيیياو ولر ‪ .‬ليېک نښېو‬
‫کېېېېېايونې او ز ه کېېېېېي اساسېېېېېې موخېېېېېه ح لواو بېېېېېايیونو مفهو وغېېېېېاحت‬
‫‪.‬مم ل‪۸۸4 : ۸۸‬م‬ ‫اوصراحت‬
‫وپوړو ‪ ،‬چېې ېو ج لېې کل ېې څېه‬ ‫موږ په‬ ‫ا‬ ‫له بلې خوا غونښو ړس‬
‫سېېېره معنېېېایر واخيچېېېتل شېېېي او ليکنېېېې‬ ‫وليکېېېو‪ ،‬چېېېې پېېېه آسېېېان‬ ‫ياز څنې ې‬
‫بيیبيلوبرخوی يو وشي‪.‬‬
‫پوه شېو‪ ،‬چېې‬ ‫غونښوپه مرسته موږ کوال شو‪ ،‬چې لوستلوپه وخت کې په‬
‫ېېا کېېې ن ې شېېو‪ ،‬اپېېه برېېپيه یوګېېه و ي ‪،‬واو اسېېاه واخلېېو‪ .‬آد و انېېساد‬ ‫پېېه کېېو‬
‫لنطایادم له ليک نښوپریه ومتی ته اوپويه نري لوستی ‪.‬‬
‫ليېک نښېېو اړیيېېاخوياډ ره ه؛ لکېېه‪ :‬کومېېه کل ېه جیوليکواوکومېېه کل ېېه پېېه بلېېې‬
‫پېېوي ویيواو ج لوډولونېېه اوټېېول مو ې ونه کيفيېېت اونو يېېت لېېه مخېېې ليېېک‬
‫نښوپه واسطه پېونسل کې‪. ،‬‬
‫للا جاميه نښوبله اړیيا ا ه که غېه نښېې پېه ېو مېتی کېې ونېه کېايول شېي م کېی‬
‫لوستونکی اوپه خپله ليکوال ړغه معناله موې ود څخېه وانېه اخيچېتی شېي ‪،‬‬
‫ربي‪ ،‬فايسېي اوپښېتو ژبوليېک نښېې ېوډول‬ ‫کو چې لومي سي مطلب و ‪.‬‬
‫خواليکېل‬ ‫ربي‪ ،‬فايسېي او پښېتو ژبېو نښېې لېه تې‬ ‫او انګليچي ژبوډول ‪،‬‬
‫کې‪ ،‬او انګليچي‪ ،‬آل اني او‪ ...‬له چپې خوا‪...‬مم ل‪۸۷۱ : ۸4‬م‬
‫=‬
‫‪245‬‬
‫ليېېک نښېېو اړیياپه برخېېه کېېې نکېېر لېېر‬ ‫اکتراسېې عيل حېېاک ي او ه ملګېېر‬
‫اووا ې‪ :‬لل منکېوياز نرېانه ګېذاي ي يېات یوا سسېجاونس وبېه کېايبر د یمېه‬
‫يست مطالب ياآساد وبه يف بايه ا‬ ‫ونرانه ړا است که خوانسد و ينتيجه فه‬
‫ينوشېته پس ېس‬ ‫یيا ويوشی ناصرو الالت ګفتاي‬ ‫ابهامهاکه از س انعکا‬
‫مې آ س؛ ک ک کنس‪.‬مم ل‪۸۸ : ۸۷‬م‬
‫پراخېېېه اړخونېېېه پيېېېساکي للېېېه خصوصېېېي‬ ‫نېېېي کېېېې چېېېې ليکېېېوال‬ ‫پېېېه اوسېېېن‬
‫یمېېت ګېېذاي‬ ‫ليکونونيېېولې یېېرفيپ بېېوک‪ ،‬یخنيېېک‪ ،‬یکنېېالوژ او‪...‬م پېېوي‬
‫استع ال وړ لر ‪ ،‬که نوز ایه اړیياويیه پېښې‪. ،‬‬ ‫اليک نښوپوي‬
‫ب‪ -‬ارزښتونه‪:‬‬
‫ا جاميه نښې با سپه ټولوليکنوکې وکايول شي‪ .‬پېه یې ليف‪ ،‬یصېنيف‪ ،‬ژبېاړه‪ ،‬پېه‬
‫یطعو‪ ،‬م‪،‬ېالو‪ ،‬اسېتانونو‪ ،‬وړو‪ ،‬غټېو‪ ،‬وي پېاڼو‪ ،‬مجلېو‪ ،‬سېا ټونواو‪ ...‬نېويوکې‬
‫په یح‪،‬يا‪ ،‬یصنيف‪،‬‬ ‫کايول ې ايزتت لر ‪ .‬ټول ژمی‪ ،‬پوه اوله ظرافت سره يوږ‬
‫ی ليف اویخليا پېوهم ليکېوال نېی پېه خپلېو ليکنېوکې چېې مطېالبو بيلتېود المېل‬
‫کې‪ ،‬او ج لو له فه او يک سره مرسته کو ؛ له ليک نښو څخه ګټه اخلېي‪ .‬ړغېه‬
‫ليکوال چې لل غواړ خپل ړسفونه نويویه په ته ډول ويولېې‪ ،‬و ‪ ،‬با ېس ا جاميېه‬
‫ايزتېېت‬ ‫ليکېېوال‬ ‫الي‬ ‫نښېېې ليکنېېو التېېه يک لپېېايه مرا ېېت کېېي اولېېه‬
‫ېانګي کېی‬ ‫ډ رکي ‪ .‬آد اسې ليکوال شته‪ ،‬چې شېفاړي و ناووپېه برخېه کېې‬
‫اولحېېېېی اوخاصېېېېونغتو لاشېېېېايوم پېېېېه وسېېېېيله خپېېېېل م‪،‬صېېېېو اوړېېېېس نويیېېېېه‬
‫سپيلواويوتانولو لپايه ز ات اړ يت لر اونرانه ګذاي ډ ر له سبک اوکلېه‬
‫ړغه په موق اوسلي‪،‬ې لسراوصويتم پوي اړه لر ‪.‬مم ل‪5۹ : ۸2‬م‬
‫که غواړوليکنېه موالايزتېت نه و ‪ ،‬با ېس ليېک نښېې یا ېس لېه مخېې و ‪ ،‬لکېه‬
‫سېېېېتوي لګرامېېېېر م یراي ا ونېېېېواو ليکنې ژوي ل یي‪،‬ېېېېوم فوا سویېېېېه پاملرنېېېېه‬
‫ولرونوړيڅکله با س غه یا س ړ ړېر نه کيو‪.‬‬
‫‪246‬‬
‫اوليکېوالي ني والېه اړیيېا ه؛ کېه غېواړو‬ ‫ډګرډ رپراخ شېو‬ ‫نی‪ ،‬سبا ليکوال‬
‫لېه نېي‬ ‫ني وال له خپلېې ټېولنې خبروکيواوموږلېه ړغوبېاخبره شېو‪ ،‬با ېس ليکوال‬
‫سېېره بلېېسیياولرو؛ کېېېسا شېېي اوسېېنی انچېېاد یصو رونواو ينونويوشېېيانوپه‬
‫ليېېسوچې یلو و ونونېېو‪ ،‬سېېا ټونواو‪ ...‬لېېه الي ګېېوي ‪ ،‬یېېر وبر ېېسه څېېه يک کېېي ‪.‬‬
‫مګرړغه شياد پويه فه او يک وسيله نري کېسال ‪.‬‬
‫کېېېه غواړولیيرووختونېېېه خونېېېس کېېېيو‪ ،‬اوسېېېنی حالېېېت يایلونکویېېېه پېېېه واک کېېېې‬
‫ني خبرشو‪ ،‬الزمه ه پېه‬ ‫ويکيواو يایلونکې لپايه وخوږانبويولرو اوله اوسن‬
‫‪.‬م‬ ‫پوړيسل په ليکنوکې ليک نښومرا تول‬ ‫پوه شوم؛ په ليکوال‬ ‫ليکوال‬
‫وپوړي‪،‬و په ليکنه کې‬ ‫‪ ،‬که غواړو موږ په‬ ‫ليک نښوايزتتونه خوياز ات‬
‫معنېېا یېېر واخلوالزمېېه ه‪،‬‬ ‫ړېېره کل ېېه اوبياج لېېه پېېه فنېېي ډول وليکواوپېېه آسېېان‬
‫ليک نښو انګينې په پا کې ونيچو‪.‬‬
‫‪ ،‬ليېېک نښېېووړ‬ ‫‪ -‬لېېه بلېېې خوا ليکنېېو محتواڅرګنېېسول ليېېک نښېېواړونس کېېاي‬
‫لمناسبم کايول نه واز لوستونکی یه مطالعې اليويتېيي اوکېاي ې آسېانو ‪،‬‬
‫بلکې ليکوال یه شکل له مخې لېکنې څلوي خواو ړ يوتانو ‪.‬‬
‫السېېونو‪ ،‬سېترګواو‪ ...‬پېېه اشېايوو پوړېېوو‪ ،‬پېېه‬ ‫کېه پېېه خبروکېې غواړوم‪،‬ابېېل لېوي‬
‫پېېېېه‬ ‫ليکنېېېېه کېېېېې ليېېېېک نښېېېېوپه وسېېېېيله نويخلېېېېک للوسېېېېتونکیم ليکېېېېوال‬
‫يموزوپوړوو‪.‬‬
‫للپه خبرو اوشفاړي پيفامونوکې‪ ،‬سر‪ ،‬السونو‪ ،‬ګویو‪ ،‬اوږو‪ ،‬په یيافه کې بسلود‬
‫اونويوغيویغير اواشايوڅخه ګټه اخلواوپيغا لې‪ ،‬ول آسېانو ‪ ،‬خوپېه ليکنېوکې‬
‫لپېېېايه‪ ،‬چېېېې ړغوغيو حرکتنونوزمينېېېه نېېېسه مچېېېا سه‪ ،‬ليکېېېوال ناچېېېاي‬
‫له نښوګټه واخلي څووکوال شي یرډ ره بر سه لحېسهم يوانېي‪ ،‬ېاطفي‬ ‫ليکوال‬
‫لوستونکو یه وي ولې‪ ،‬و ‪.‬مم ل‪۸55 : 4‬م‬ ‫او ا ج لوآړن‬
‫‪ ،‬چېېې ج لوبيېېل بيېېل واحسونېېه څرګنېېسول اوبياپېېه‬ ‫ليېېک نښېېوبل ايزتېېت ا‬
‫سېره‬ ‫ليېک نښېو غه اصېول ګېډو او اپېه سچېت‬ ‫منط‪،‬ي یوګه سره یي ‪ .‬که چېېر‬
‫‪24۰‬‬
‫ا ښو ل شو و ‪ ،‬بيا نو ‪،‬ينې ه‪ ،‬چې لوستونکی ليکنې څخه س اوپوه مطلب‬

‫بېېېېېه اختېېېېه او چټېېېېېک‬ ‫نېېېېه شېېېېېي اخيچېېېېتی ؛ چېېېېېاخبره بېېېېه پېېېېېويه سېېېېرګر ان‬
‫لوستلوبرپيمخنيو به ې شو و ‪.‬‬
‫ېومي‬ ‫‪ ،‬خو بيا ړ و لي‬ ‫ټولوژبویرمنځ ليک نښو اصول و ډول نه‬ ‫که څه ړ‬
‫‪.‬‬ ‫اوکلي اصول شته‪ ،‬چې ژبوپه ليک و کې ې مرا ت الزمې کاي‬
‫که غواړو ليکنه باايزتته اوله یوانه برخ نه و الزمه ه ليک نښې پکې مرا ېات‬
‫کيو‪ .‬کانس ېس اکاډ يچېيی مح ېس ظېاړر افېا پېه و نېا‪ :‬للډ رووختونېه ېوه ټېاکلې‬
‫موغوا که خرابو ‪ ،‬چې بې ايیباط مچلې په اصلي موغوا ويګېډو اوپېه‬
‫کايسره خپله ليکنه نایوانه اوک ايزتته کو ‪.‬مم ل‪ : 5‬م‬
‫کې ليک نښویاي و اوکايونه په نېو اومعاصېره ويه پېوي‬ ‫په پښتو ژبه اوا‬
‫پېه شېعوي ډول پېه ېوه اډ روآ ېايوکې‬ ‫اړه لر ‪ ،‬اسېې څرګنېسیاي و ليکوالېو‬
‫کې نرته‪.‬‬ ‫ليک نښو کايولومرا ات کي و ‪ ،‬په ال‬
‫ليک نښېوکايول پېه پښېتوژبه کېې لکېه نويوژبوپېه الیېيی وي پېوي اړه لېر ‪،‬‬
‫سرا االخبېاي پېه خپر ېسو‬ ‫چې ی مل وړخبره ه‪ .‬زموږ په ړيوا کې یمه ګذاي‬
‫‪ ،‬چېېېې بياويوسېېېته‬ ‫ل‪ ۸2۹2‬جېېېس ‪22‬م مح ېېېو طېېېرز لېېېه خېېېوا مېېېرو شېېېو‬
‫نويوليکوالو غه اصل یه پاملرنه وکيه اوخسا بښلو استا انوپوړانس صس ا اهلل‬
‫ي ښتيی‪ ،‬ګل پاچاالفت اونويو ينوليکوالو په شعوي ډول غه کايیېه میویيلېه‬
‫او پښتویح‪،‬ي‪،‬ي اویخلي‪،‬ي ليکنو سروصويت پوتت په پراخه ليکنو کې ليېک‬
‫نښواستع ال یه یوجه کو ‪.‬‬
‫لنډه اچې په ليکنوکې ا جاميه نښواستع ال ليکنوايزتت الز ایو ‪ ،‬ج لو‬
‫پېېه یفکيېېک‪ ،‬ليکنوپېېه حېېسو و کېېې معنېېا ي یغيېېرړ ياولېېي؛ لکېېه‪ :‬النېېس ج لېېې‬
‫کوال شو په څوشکله ليک نښوپه وسيله چې معنا ی یغيرړ لر ؛ ياوړو‪:‬‬
‫‪ -۸‬پیيه! پلوشه له تايه ياغله؟‬
‫‪ -2‬پیيه! پلوشه له تايه ياغله‪.‬‬
‫‪24۱‬‬
‫‪ -۸‬پیيه‪ ،‬پلوشه له تايه ياغله!‬

‫ليک نښې ډبروډولونه لر ‪ ،‬چې په النس ډول به له پېويه یعر فونواوم الونېه سېره‬
‫معرفي شي‪:‬‬
‫‪ -١‬ټکی‪ ،‬نقطه‪ ،‬نشانه (‪ ).‬يافول سټاف (‪)Point full stop‬‬

‫برپيو ي سلو نښه ه‪ .‬خبر اوامېر ج لوپېه پېا کېې ياوړل کېې‪ ،‬او ج لېې‬
‫پا اومچت‪،‬ل والی ې تي‪.‬‬
‫ټکېېی‪ ،‬پوتېېتی نښېېه او ږغ نښېېه ج لېېې پېېه پېېا کېېې ړغېېه وخېېت يا ېېي‪ ،‬چېېې ړلتېېه‬
‫نوموړو ي نښو څخه ېو نښېې یېه اړیيېا‬ ‫با سیویف وشي‪ .‬ړرډول ج له چې و‬
‫کومې ج لې په پا کې یویف کومه ټاکلې نښه نه و ‪ ،‬ړغه ج له‬ ‫لر ‪ .‬که چېر‬
‫خپلواکه نسه اوحتا کله کله ج لې اصلې شکل ويکي‪. ،‬‬
‫کې يا ې‪ :‬لل مکپ نښه ‪ ،‬ن‪،‬طه‪ ،‬خال‪ ،‬پير س‪ ،‬فېل‬ ‫پښتو‪ -‬پښتو یرر حی یامو‬
‫‪.‬مم ل‪5۱ : 6‬م‬ ‫نومونه‬ ‫ستا ل ‪ FULL STOP‬م ‪ ،‬ې نوي مترا‬
‫و کل ې پ ه پا کې یویېف ېا ی يېسوټاکلې نښېه يانرېي‪ ،‬ړغېه کل ېه‬ ‫که چېر‬
‫و ج لې حي يت نه پيساکو ؛ لکه‪:‬‬
‫ياشه‪ ،‬ياشه! په لومي م ال کې‪ ،‬چېې لياشېهم یرکل ېې ويوسېته ټکېي نرېته‪ ،‬ف‪،‬ېس‬
‫وصرفي کل ه ه‪ .‬په و ې م ېال کېې چېې لياشېهم یرکل ېې ويوسېته ټکېی ياغلېی‬
‫‪ ،‬اسې ج له ې جوړه کي ‪ ،‬چې مچت‪،‬له معنا لر او مفر او امر حالت تيي‪.‬‬
‫ټکي کايوونې ا ونه‪:‬‬
‫الف‪ -‬برپيو خبر ج لوپه پا کې يا ې؛ لکه‪:‬‬
‫يی ال‪،‬وات ستر اي ‪ ،‬په ‪ ۸۸‬کلني کې په ل‪ 525‬ړې ق م کال شهيس شو‪.‬‬
‫‪ -‬یرټولوړغو ج لو ويوسته يا ې‪ ،‬چې نه پوتتنې حالت ولر او نه ږغ نښېې؛‬
‫لکه‪:‬‬
‫‪ -‬ظل کاسه نچکويه ه‪.‬‬
‫‪24۹‬‬
‫که ل سه شي‪.‬‬ ‫‪ -‬باياد چې واوي‬

‫‪ - -‬ړر کل ې ويوسته‪ ،‬چې نښانې ا اختصېاي نښېې پېه یوګېه کېايول شېو‬
‫و ؛ م ال‪:‬‬
‫‪ -‬ايسطو ل مچيح ميی څخه مخهم ‪ .‬په ‪ ۸22‬ق کې ومي‪.‬‬
‫اله مخففایو ويسته يا ې‪ .‬اسې پيښي‪ ،‬چې نامه یکراي او ا ې اوږ والي‬
‫له پلوه نو نري يایلی‪ .‬په غه وخت کې ې مخفف شکل ليکل کې‪ ، ،‬چېې یر غېه‬
‫؛ لکه‪:‬‬ ‫ړر لنډ شو شکل ويوسته ټکې ا ښو ل غروي کاي‬
‫‪ . . . -‬ل ملګروملتونو مؤسچهم‬
‫‪ . -‬ي‪.‬و‪ .‬د ل پير يوتادم‬
‫‪-‬خ‪ .‬خ‪.‬د‪ .‬لخوشحال خادم‬
‫‪ - -‬انګلپ لفر س ي ک انګلپم‬
‫‪ -‬ټکي په ز ایرو ايوپا ې اوامر کا ې ړيوا ونو کې حچابې يی ونو په منځ کې‬
‫و په ژبو کېې کومېه ګېډوډ‬ ‫اشاي ې په یوګه استع الي‪ ،‬؛ څرنګه چې اکاي‬
‫نه ياولي‪ ،‬خوپه پرېتو کېې ټکېي اصېفر وشېکل لېر ‪ ،‬نوتېه خبېره ا ه‪ ،‬چېې مېوږ‬
‫او وه پولهم ‪.‬‬ ‫افغان‬ ‫خپل يی ونه په کامه ل‪،‬م سره بيل کيو؛ ‪ ۸۷ ،2 :‬ل ر‬
‫س ونو‪ ،‬اونويوپه پا کې ړغو په وسيله مطالېب ېا ناصېر‪ ...‬شې يرل شېو‬ ‫ه‪-‬‬
‫و ؛ لکه‪:‬‬
‫ړ ساينګه ټکي ل‪.‬م خبر اوامر ه ج لوپه پا کې برپيه و ي سنه ه‪ ،‬چې ج لې‬
‫کې پرمو خسا ل م حجت او خلکو په منځ‬ ‫است‪،‬یل تيې؛ لکه‪ :‬پيغ براد‪،‬‬
‫‪.‬‬ ‫کې حا غويه استاز‬
‫‪25۷‬‬
‫‪ -2‬دوه ټکي (‪ ):‬دونقطه ياشارحه‪:‬‬

‫وه سر په سر ټکو یه شايحه ړې وا ېې؛ کلېه چېې ومطلېب تېه واغېيح کېوو او اپېه‬
‫خپله ليکنه کې سنس په ډول ماخذ ياوړو‪ .‬ا په بله و نا له لمچت‪،‬ي ن‪،‬ل یولم څخه‬
‫مخه کايول کي‪. ،‬‬
‫په پښتو ژبه کې څرګنس نښه وا ې‪ ،‬غه نښه په ليکلېو کېې لې‪ ،‬کېايول کيې‪ . ،‬ينېې‬
‫ليکوالد ې کله کله له نډ نښې ل؛م سره ګډو ؛ په اسې حال کې چې څرګنس نښه‬
‫جی ه‪.‬‬
‫لوسېت ېو وړ‬ ‫‪ -‬لوست برپيپروګرا با س غه ي برخې ولر ‪ -۸ :‬پېه ړېره اونې‬
‫امجله‪.‬‬ ‫او مناسب کتا ؛ ‪ -2‬وي پاڼه امجله؛ ‪ -۸‬یبصرو ایعبيرونولپايه کتا‬
‫‪ -‬څرګنس نښې اشايحې کايونې ا ونه‪:‬‬

‫م فرمېا ې‪:‬‬ ‫الف‪ -‬له مچت‪،‬ي ن‪،‬ل یول څخه مخېه لکېه چېې حوېرت يسېول اکېر ل‬
‫اوژبې په اماد و مم‪.‬‬ ‫‪ ،‬چې نويمچل اناد ې له ال‬ ‫للمچل اد ړغه څوک‬
‫ووف‪،‬روپه منځ کې ړ يا ي؛ ړغه وخت وو ف‪،‬رو په منځ کې ېوه‬ ‫‪ -‬څرګنسنښه‬
‫الزمي نښه ه‪ ،‬چې وړ ه ف‪،‬ره لومي ف‪،‬ره یرر ح کي او ایوسعه ويکي ؛ لکه‪:‬‬
‫‪ :‬ي خونې ‪ ،‬و ړليو او وپخلنبی لر ‪.‬‬ ‫کوي ډ رسا ه جوړشو‬ ‫‪ -‬ګیل‬
‫‪ :‬ته ګید‪ ،‬ز ایې ميو اوبهانس اوبه لر ‪.‬‬ ‫‪ -‬مح و باغ ډ ر تکلی‬
‫ه؛‬ ‫ومطلب یفصيل له سپيلو مخه‪ ،‬چې په لنډ ډول ړغېه یېه اشېايه شېو‬ ‫‪- -‬‬
‫غې خبېر لېه کيېسو مخېه‪ ،‬لېه انتکېايغير غېه نتيجېه یرالسېه‬ ‫لکه‪ :‬په شويا کې‬
‫شوه‪ :‬آد ویی ړ له ړغه سره مواف‪،‬ه ونه کيه‪.‬‬
‫‪ -‬پروسېې‪،‬کال زمالپېېايه تېېه کېېال و‪ :‬لېېوړوز ه کېېيو وزايت پېېه کېېانکويکې اول ن ېېره‬
‫بر الی شو ‪.‬‬
‫مولېېېه چېېېاز ه کېېېي؟ وو ېېېل‪ :‬لېېېه بېېېې ا بېېېېانو‪:‬‬ ‫‪ -‬ل‪ ،‬ېېېاد حکېېېي یېېېه ېېېې وو ېېېل‪ :‬ا‬
‫لهم بيواي شو ‪.‬‬ ‫ړغوټولوخرا کايونه مې ونه منل او ړغو له کينو ل‬
‫‪25۸‬‬
‫ېېسه ف‪،‬ېېر ويوسېېته ينېېې مهې‬ ‫‪ - -‬څرګنېېس نښېېه ړغېېه وخېېت يا ېېي‪ ،‬چېېې یر ېېو‬
‫نومونه اومفهومونه یرر ح لپايه ياشي‪ .‬خوبا س په غه وخت کېې یر ېو برېپي‬
‫ه ټول ا بي اسېتا اد جهېاني شېهرت لېر ‪ :‬جيېک‬ ‫ف‪،‬ر ويوسته ياوړل شي؛ لکه‪:‬‬
‫لنسد‪ ،‬یولچتو ‪ ،‬ګويکی اوما اکوفچکي‪.‬‬
‫‪ -‬ړې ‪ -‬له ی‪،‬چير کل و ويوسته لکه لل عنېمم‪ ،‬لل لکه چېمم‪ ،‬لل بېلګې په ډولمم‪،‬‬
‫لهمم اونوي‪...‬‬ ‫لل بايت‬
‫یاسویه ډ ر ډ رانتکاي و ‪ ،‬عنېې‪ :‬سېترګې پېه اليو ‪ .‬یاسېو څخېه زمېا و ېسه لېه ېا ه‬
‫ویلې وه‪ .‬لکه چې‪ :‬زه مو له پامه اوړيره ویلی و ‪ .‬کېه زه پوشې ‪ ،‬چېې یېه يا ېي‪ ،‬زه بېه‬
‫بېه مېې‬ ‫وه سترګې له انتکايه یایېه پېه اليکېې وکېر ‪ .‬بيلګېې پېه ډول‪ :‬ټېول اخېی‬
‫يیه نذيانه کي ‪.‬‬
‫زموږ ویلي شا راد له‪ :‬لامير کروړ‪ ،‬ميرزاخاد انصاي ‪ ،‬ولت لېواڼي‪ ،‬ميېاف‪،‬يراهلل‬
‫‪.‬م‬ ‫څخه بايت‬ ‫جیل آبا‬
‫بايت ليکي؛ بېلګې پېه‬ ‫ينې وختونه په پښتو ژبه کې لکه فايسی ژبې غونس‬
‫لېېه‪ :‬اميېېر کېېروړ‪ ،‬ميرزاخېېاد‬ ‫ډول پويیېېه ج لېېه؛ لزمېېوږ ویلېېي شېېا راد بېېايت‬
‫‪.‬م چې ج له به پرپيه‪. ،‬‬ ‫انصاي ‪ ،‬ولت لواڼی‪ ،‬مياف‪،‬يراهلل جیل آبا‬
‫‪ - -‬په النسنيو بيلو بيلو ا ونوکې څرګنسنښې استع ال ا ونه‪:‬‬
‫‪ -۸‬سا تونواو یي‪،‬و بيلولولپايه؛ لکه‪:‬‬
‫یي‪،‬ېم‬ ‫‪ ۸۷ :۸۸ -‬ل وولپ بجې او ر‬
‫‪ 22 :۸5 -‬لپنبلپ بجې او وه و رت یي‪،‬ېم‬
‫ينو اجواوویرمنځ‪:‬‬ ‫‪ -2‬ماخذونواوکتا تو لببليوګرافيم‬
‫‪ -‬خوشحال خاد کليات‪ :‬لومي ټوک‪ 6 ،‬مو‪.‬‬
‫‪ ... -‬لنيو ايک ټا و‪ :‬ړاپر‪۸۹5۱ ،‬م‬
‫‪ -۸‬څرګنسنښېېه پېېه يس ې ي مکتوبونېېوکې یر نېېواد ويوسېېته ړ ې يایېېی شېېي؛ لکېېه‬
‫مخکې چې مو وو ل‪.‬‬
‫‪252‬‬
‫تاغلی‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫تاغلی پوړانس‪:...‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -3‬درې ټکي (‪ )...‬سه نقطه پهلو به پهلو (‪)...‬‬

‫ينې ليکوال ې مرا ېات نېه کېو ‪ ،‬کېه‬ ‫ي ټکي خويا اړ يت لر ‪ .‬که څه ړ‬
‫بايت حذ کي ‪ ،‬ړلته بيا ليکنې پېه ليېک نښېواوانتکا پچېې‬ ‫چېر کو‬
‫‪ .‬پېه نتيجېه کېې ېې ليکنېه ک ېووي‬ ‫س نه ګر ي‪ ،‬کله پنبه اوکلېه ډ ېر کېې‪،‬‬
‫اوګډه وډه و ؛ په اسې حال کې‪ ،‬چې با س په غېه وخېت کېې ي ټکېي پرلېه‬
‫پچې ل‪...‬م سره کېښېو ل شېي‪ ،‬څېو ليکنېې ليېک نښېو اصېول مرا ېات شېي‪.‬‬
‫اوکه یر غو ي ټکو ويوسته پراګرا پا یېه ويسېې‪ ، ،‬ړلتېه نېو الزمېه ه‪،‬‬
‫؛ لکه‪:‬‬ ‫چې و ټکی بل وياغافه کيو اوړغه یویف ل‪ PERIOD‬م ټکی‬
‫اولېېه و ېېاړه ډک یېېاي و لېېر ‪،‬‬ ‫افغانچېېتاد خلېېک‪ ،‬چېېې ېېو لرغېېونی فرړن ې‬
‫یېېاي و پېېه بيلېېو بيلوپياونېېوکې ېېې بهرنيو ت نانوپرغېېسپه مېيانېېې سېېره‬
‫شېېومو کايونوڅخېېه ېېې خپلېېه پاکېېه خېېاويه ژغېېويلې‬ ‫مبېېايز کېېي او ړغېېو‬
‫اوسایلې ه‪.‬‬
‫بوت لپايه افغانانواوانګر وانو‪ ،‬يوسانو‪ ،‬امر کائيانو یېرمنځ‬ ‫خبر‬
‫ينې برخې حذ‬ ‫‪ .‬که پويیه پراګرا‬ ‫ې تې ن ونې‬ ‫څو مرهوي جګي‬
‫کيو نوپه النس یوګه ې ياوړو‪:‬‬
‫کايونې ا ونه ‪:‬‬
‫او له و اړه ډک یاي و لر ‪...‬‬ ‫افغانچتاد خلک‪ ،‬چې و لرغونی فرړن‬
‫خبېر‬ ‫ه او‪...‬‬ ‫خايجي ت نانوپرغس په پېويه مېيانېې سېره مبېايزه کېي‬
‫‪.‬‬ ‫بوت لپايه افغانانو اوانګر وانو او‪ ...‬یرمنځ څو له جګي شو‬
‫اسې نوي ا لوغيرهم معنا لر ‪.‬‬ ‫‪ -‬ي ټکی‬
‫‪.‬‬ ‫له غنا برخ ی‬ ‫زموږ یو صيفي ا بيایو‪ ،‬شعراو‪ ...‬ح اسی فرړن‬
‫‪25۸‬‬
‫‪ -‬کله ناکله غه ټکي متود س ود لیصحيحم په وخت کې ناخوانا کل و پر ېا‬

‫ړ يا ي؛ لکه‪:‬‬
‫شعرپه جوړتت کې وزد‪ ،‬یافيی‪ ،‬خيال او‪ ...‬کايول کې‪. ،‬‬
‫‪ -4‬پوښتن نښه (نشانه سوال ‪ custionmarke ،‬ياسواليه (؟)‬

‫پوتتی نښه ا سواليه ړ په ليکنه کېې ډ ېر اسېتع ال لېر اوپېه النېس مېواي وکې‬
‫يا ي‪:‬‬
‫الف‪ -‬پوتتی نښه ړغه وخت ج لې په پا کې يا ي‪ ،‬چې پوتتنه په مچت‪،‬ي ډول‬
‫ياغلې و ؛ لکه‪:‬‬
‫‪ -‬کايیه ولې نه ې یللی؟‬
‫څوکلونو ې؟‬ ‫‪ -‬او‬
‫کله چې وج له په و بيانې سره پيل اوبياپه و پوتتنې سره پا یېه ويسېي‪. ،‬‬
‫نوپه غه وخت کې پوتتی نښې یه اړیيا ه؛ لکه‪:‬‬
‫سخته وه‪ ،‬خویاونه کوال شوا ‪ ،‬چې بر الی شي؟ ا ا‬ ‫‪ -‬تا ی چې آزمو نه به‬
‫چې مچت‪،‬ي و ج لو اوپوتتنيوو بايایو په برخه کې يا ي‪ ،‬لکه‪:‬‬
‫‪ -‬په څه شي فکرکو ؟‬
‫ته نه شوا یرسره کوال ؟‬ ‫له‬ ‫‪ -‬اکاي‬
‫‪ -‬له ړغه کل ې ا بايت ويوسته چې مچت‪،‬ي ې پوتتنيو ج لې اد نيچي؛‬
‫؟ الړشو االړنرو؟‬ ‫خوتي‪ ،‬؟ شيی که آبي؟ ستاسونکر څه‬ ‫کو ين‬
‫اړغه وخت ړ يا ي‪ ،‬چې په وج له کې ننه کومه پوتېتنه ياغلېې و البتېه غېه‬
‫نښه یربرېپي ج لېې ويوسېته نېه يا ېي؛ بلکېې یرپوتېتنې ويوسېته وایې کېې‪ ،‬؛‬
‫لکه‪:‬‬
‫؟ موټرډ ر ل‪ ،‬وو‪ .‬پويینی ج له په النس یوګېه سېره‬ ‫په ا‬ ‫کاله پخوا‬ ‫‪ -‬ر‬
‫ړ يایی شي‪.‬‬
‫‪254‬‬
‫کاله پخواموټراد خويا ل‪ ،‬وو؟‬ ‫‪ ،‬چې ر‬ ‫‪ -‬په ا‬

‫‪ -‬پوتتی نښه ابها ‪ ،‬شک اویر ستکايه کولوپه وخت کې په پرانتيېو ېایو‬
‫ز ‪ ،‬سو کال کې شېک‬ ‫ياوړ ؛ م ال په یوګه‪ :‬که کو ليکوال‪ ،‬مؤيخ‪ ،‬فيلچو‬
‫نفوسو ش ير‪.‬‬ ‫ومي موغوا لکه ړيوا‬ ‫و ا و ا و لو او‬
‫‪ -‬لزنود ‪۸۸6‬؟ ‪ 264‬؟م لرغونی وناد مرهوي فيلچو و‪.‬‬
‫کې مي شو و ‪.‬‬ ‫ا و ل کي‪ ، ،‬چې پير يوتاد یوي ياغه ا ل؟م غره په جن‬
‫افغانچېتاد نفوسېو شې يرله ېر‬ ‫او‬ ‫ينو غيريس ي امايوله مخې او‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫ميليونه نفرو ل؟م یير‬
‫‪ -5‬ږغ نښه (!) ياندايه دتعجب عالمه (!) (‪) Exclamtion‬‬

‫یعجېېب نښېېه ېېا یمېېه ړېې بلېېل کېېې‪ . ،‬کېېه څېېه ړېې ډ ېېر ا ونېېه کېېايول کېېې‪، ،‬‬
‫‪.‬‬ ‫خو ل‪،‬استع ال لپايه ې ړ ز ات غويپه کاي‬
‫ينېېېېو‬ ‫یعجېېېېب نښېېېېه ډ ېېېېر لېېېېه ړغېېېېو ج لېېېېو پېېېېه پېېېېا کېېېېې يا ېېېېي‪ ،‬چېېېېې‬
‫خاصېېېېېواوز ایو اطفي انفچېېېېېاني حاالیوبيېېېېېانونکی و ‪ ،‬لکېېېېېه‪ :‬للړيښېېېېېتيامم‪،‬‬
‫للټينګېېېايمم‪ ،‬للیحچېېېيیمم ‪ ،‬للسېېېپکاو مم‪ ،‬للکرکېېېېمم‪ ،‬للیېېېرح مم‪ ،‬للړيلېېېومم‪،‬‬
‫للشېېېېک اویر ېېېېسمم‪ ،‬للامراونهېېېېيمم‪ ،‬للګېېېېواښمم‪ ،‬للحېېېېرتمم‪ ،‬لل ي وغېېې مم‪،‬‬
‫لل امم‪ ،‬للینبېهمم‪ ،‬للی سېيفمم‪ ،‬لل غ‪،‬اوبلنېېمم‪ ،‬اونېويوکې کېايول کيې‪ ، ،‬چېې‬
‫ل‪،‬ش ير به ې ياواخلو؛ لکه‪:‬‬
‫اواي انتياڅرګنسه شي‪ ،‬نو ې په پا کې ږغ‬ ‫الف‪ -‬کله چې په وه ج له کې افچو‬
‫نښه ا ښووله کې‪ ،‬؛ لکه‪:‬‬
‫‪ -‬څومره تکلې باغچه ه!‬
‫پېښې کي !‬ ‫‪ -‬په ا تالياکې زلولې څومره خراب‬
‫‪ -‬کله چې په ج له کې وه یعجبی کل ه ياشي‪ ،‬نوږغ نښه ړ سغې یعجبې کل ې‬
‫څخه ويوسته ياوړل کې‪ ،‬؛ لکه‪:‬‬
‫‪255‬‬
‫‪ -‬ا خسا ه!‬

‫‪ -‬افچو !‬
‫‪ -‬آه!‬
‫کل ېې سېره نسائيېه ج لېه ياشېي‪ ،‬ړلتېه نوبا ېس یرکل ېې‬ ‫‪ -‬که اي انتيا اوافچېو‬
‫ويوسته کامه اویرج لې ويوسته لږغم نښه وليکله شي؛ لکه‪:‬‬
‫کاينه پيساکو !‬ ‫‪-‬افچو ‪ ،‬څومره پوه واد‬
‫کې ميشو!‬ ‫آخ‪ ،‬په څومره وان‬
‫خوزماانډ وال و!‬ ‫‪ -‬واخ‪،‬‬
‫ينې وختونه اسې ړ پېښې‪ ، ،‬چې ږغ نښه و کل ې په پا کې اسېې وایې‬
‫ج لې مفهو ا اکي اوړ ج له نسائيه و ؛ لکه‪:‬‬ ‫شي‪ ،‬چې ړ‬
‫‪ -‬اوي!‬
‫‪ -‬لي !‬
‫ينو یلفایو په نتيجه کېې چېې پېه‬ ‫په پويینې لومي م ال کې اسې بر ښي‪ ،‬چې‬
‫‪ ،‬وڅوک په یعجب سره للاويمم په کل ې سره ټول مفهو افېا ه‬ ‫اوي سره شو‬
‫کو ‪.‬‬
‫ړ ساينګه لللي مم کل ه و ي می لشېس سم نېايوغ پېه م‪،‬ابېل کېې چېې البتېه لېي‬
‫ه‪.‬‬ ‫وړلی و ؛ په یعجب سره ياوړل شو‬
‫برسېېيره ږغ نښېېه پېېه يس ې ي اوشخصېېي ليکنېېو ل نېېواد م کېېې یرخطېېا‬ ‫‪ – -‬پېېر‬
‫ويوسته استع الي‪ . ،‬څرنګه‪ ،‬چې غه نښه زموږ په ليکنوکې ډ ره کايول کېې‪، ،‬‬
‫نوکوال شو‪ ،‬چې په ړ اغه یوګه وا ويکيو؛ لکه‪:‬‬
‫‪ -‬ګرانه ويويه مح و جانه!‬
‫‪ -‬تاغلی يئيپ!‬
‫‪256‬‬
‫‪ -6‬سرچپه واو (‪ ،)،‬کامه (‪ ) lAVIRGULE CAMMA‬يا ويرګول‪:‬‬
‫مکث ا لنډ و ي سنې نښه ه‪ .‬کامېه اسېرچپه واو‪ ،‬چېې ج لېې بيېل واحسونېه‬
‫سره جیکېو ‪ ،‬پېه ړغویویفونېوکې ليکې ل کېې‪ ، ،‬چېې یېواد ېې ټکېی لېه یې څخېه‬
‫معناسېره‬ ‫کېايونې ډ ر ا ونېه لېر اونېه ېواز‬ ‫ل‪،‬و ‪ .‬کامېه نويونښېو پېرخی‬
‫مرسته کو ‪ ،‬بلکې ليکنې حرکت اویوازد ړ ینکي وال شي‪.‬‬
‫ينې ليکوالد اسې فکرکو ‪ ،‬چې کامه‪ ،‬ليکنه ايوتانه اوواغيح کو ‪ ،‬نوچې‬
‫؛ پېه اسېې حېال کېې چېې ډ ېر اوبېې ا ېه‬ ‫و ‪ ،‬ا اوبي ا ه کامېه ږ‬ ‫ېو‬
‫کامې نه واز ليکنه نه يوتانه کو ‪ ،‬بلکې ال ې سېره ګېډو ‪ .‬کېامې اسېتع ال‬
‫‪:‬‬ ‫ا ونه په النس ډول‬
‫الف‪ -‬ف‪،‬رویرمنځ کامې کايونه‪:‬‬

‫کامه‪ ،‬ړغو ف‪،‬رو په منځ کېې يا ېي‪ ،‬چېې لخېو‪ ،‬الکېیم او ېا ل کېه چېېم کل وپېه‬
‫‪،‬چې ج له برپيو ‪.‬م‬ ‫نصر‬ ‫واسطه سره جیشي‪.‬لف‪،‬ره ړغه نحو‬
‫م شېېرطي کل ېېې ياشېېي‬ ‫کېېه ج لېېې پېېه ېېوه ف‪،‬ېېره کېېې لکېېه څېېه ړېې م او لسېېره‬
‫بيانوکامې یه چنساد اړیيانرته‪ ،‬که چې غه شرطي کل ې و ج لي مختلفېې‬
‫کو ؛ لکه‪:‬‬ ‫ف‪،‬ر سره نن‬
‫ې ويیه نيولی و‪.‬‬ ‫‪ -‬اح س خپله آزمو نه ويکيه‪ ،‬که پويه یياي‬
‫‪ ،‬خوموي ې ينې ناخوته ه‪.‬‬ ‫‪ -‬مح و که څه ړ ته سي‬
‫که چير په وه مرکبه ج له کې نوموړ شرطي کل ې نېه و اسېتع ال شېي‪ ،‬ړلتېه‬
‫نو لخوم یرکل ې مخکې کامه الزمه ه؛ لکه‪:‬‬
‫زل ی کايپچې لټي‪ ، ،‬خونری ې مونسلی‪.‬‬
‫‪ - -‬چې څوکل ې واحسواسنا و يلو ونکی و ؛ لکه‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫یره زامی‬ ‫‪ -‬زي ی ‪ ،‬حچی اومح و‬
‫‪25۰‬‬
‫‪ -‬شېيو اسېعس‪ ،‬تېکاينسو ‪ ،‬خوشېحال خېاد اویا يخېاد پښېتو ژبېې سېتر یصېېيسه‬
‫و ونکی شا راد وو‪.‬‬
‫سه او یاب ف‪،‬رو یرمنځ کامې کايونه‪:‬‬ ‫‪- -‬‬
‫ېېسه ف‪،‬ېره ويوسېېته اویېېاب ف‪،‬ېېره مخکېېې ياشېېي‪ ،‬نېېو ې‬ ‫کلېه چېېې پېېه ېېوه ج لېېه کېېې‬
‫جیوالي لپايه کامه الزمه ه؛ لکه‪:‬‬
‫‪ -‬ړغه وخت چې مح و لوست کاوه‪ ،‬پیي ې په کويکې و‪.‬‬
‫‪ -‬انتی بيویيک‪ ،‬چې النسو کرف شو ‪ ،‬ژونس په یچ ت پوي یيلی و‪.‬‬
‫ه‪.‬‬ ‫‪ -‬ک پيوټراو انترنو ز ه کيه‪ ،‬ړرچا لپايه غروي‬
‫و ليکنې بيیبيلو برخو مرج اوماخېذلپايه ؛ لکېه‪ :‬کابېل‪ ،‬نېو تېاي‬ ‫‪- -‬‬
‫‪ ۰۱ ،‬ګڼه‪ ،‬څلويالي ‪.‬‬ ‫پايک ؛ پچتي ن ره ‪ ،۸۹445‬یيلو ټان‬
‫سه ف‪،‬رو او اوږ و مرخل کوونکو بايیونو یرمنځ کامې اسېتع ال پېه‬ ‫‪ -‬ړې ‪-‬‬
‫ومي یوګه‪ ،‬ټول اوږ ه مرخل کوونکی بايیونه یاب ف‪،‬روپه څيرليک نښې‬
‫غواړ ‪.‬‬
‫ېېسه ف‪،‬رومخکېېې ياشېېي‪ ،‬بيانوکامېېه ويیېېه ا ښېېووله‬ ‫کلېېه چېېې غېېه بايیونېېه یر‬
‫کې‪ ،‬؛ لکه‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫باغ خوږ مڼې‪ ،‬کايغه خوياک نه‬ ‫‪ -‬مح و‬
‫‪.‬‬ ‫‪ -‬ژونس خوږوړسفونو‪ ،‬سرمنول یه يسيسل‬
‫کېېه چېېېېر پېېه ېېېوه ج لېېه کېېېې غېېېه بايیونېېه ډ ېېېراوږ ه نېېه و ‪ ،‬ړلتېېېه بيا کېېېامې‬
‫‪.‬‬ ‫باړحوګاد انايپه شاد سره‬ ‫ياوړلوغرويت نرته؛ لکه‪ :‬نجل‬
‫‪ – -‬نامح سو و مرخل کوونکو بايیونو لپايه کامې استع ال‪:‬‬
‫‪ -۸‬نامحېېسو مرېېخل کېېوونکی و اسېېې بېېايت ېېا ف‪،‬ېېره ه‪ ،‬چېېې ج لېېې ټېېاکلی‬
‫مفهو يوتانه کي ‪ ،‬خو محسو ت وينه کي ‪.‬‬
‫‪25۱‬‬
‫ج لېې څخېېه غېه مرېخل کېوونکی بېېايت ېاف‪،‬ره لېه منبېه وا چېېتل‬ ‫کېه چېېر‬
‫کېې کېو یغيېر نېه يا ېي‪ .‬غېه ډول نامح و مرېخل‬ ‫ج لې په اسا‬ ‫شي‪ ،‬بياړ‬
‫ووکامو په ننه کې يا ي؛ لکه‪:‬‬ ‫کوونکی په ج له کې‬
‫‪.‬‬ ‫یه ختل یيرونکر وپرخی ‪ ،‬وآسانه اوسا ه کاي‬ ‫سپوږم‬ ‫‪ -‬او‬
‫‪ -2‬په ړ س یوګه ينې اس ونه او ا ې معا ل‪ ،‬چې په ج له کې مخنېې بيېاد معنېا‬
‫ېېومي ډول ‪ ،‬نامحېېسو و مرېېخل کوونکېېو‬ ‫یېېه وسېېعت ایوغېېيح ويکېېو ‪ ،‬پېېه‬
‫حي يت لر او کامو په منځ کې يا ي؛ لکه‪:‬‬
‫ګويکي‪ ،‬ي اليو پیي‪ ،‬خپل ا بي شاړکاي للمويمم په نامه وليکه‪.‬‬
‫ېېېېس ونو‪ ،‬ليکنېېېېو‬ ‫کامېېېېه پېېېېه نېېېېويو ېېېېا ونوکې اسېېېېتع ال ېېېېا لېېېېر ؛ لکېېېېه‪:‬‬
‫اومکتوبونوکې صفتونو یرمنځ ړ يا ي؛ م الونه‪:‬‬
‫څرنګېېوالي لپېېايه صېېفتونه‬ ‫ېېوه اس ې‬ ‫ينېېو صېېفتونوپه مېېنځ کېېې ‪ ،‬کلېېه چېېې‬ ‫‪-۸‬‬
‫استع الي‪ ، ،‬نو ې یرمنبونوکامې يا ېي‪ .‬البتېه ويوسېتيو ووصېفتونوپه مېنځ‬
‫کې لاوم ليکل کې‪ ،‬؛ لکه‪:‬‬
‫‪ -‬له انګر وانوسره افغانانوجنګونه ډ رخوني ‪ ،‬ي ناکه‪ ،‬له غيریېه ډک اوبر ېالي‬
‫ول‪.‬‬
‫‪ -‬مح و کوي یل پاک‪ ،‬منک ‪ ،‬تکلی اوپه زړه پوي و ‪.‬‬
‫س ونو یرمنځ‪:‬‬ ‫‪-2‬‬
‫س ونوګروپونه په ‪ ،‬اباي‪ /‬سره بېلو ؛ لکه‪:‬‬
‫‪۱45 ،۸2۸ ،522 ،52 ،۸۰۸ / ،5۸۸‬‬
‫ا ‪۱45 ،۸2۸ ،522 52 ،۸۰۸ /،5۸۸‬‬
‫‪ -۸‬مياشت اوکال جیکولوکې ړې کامېه ليکېي؛ لکېه‪ :‬اپر ېل ‪ ۸۹۰۱ ،2۰‬ح ېل‬
‫‪. ۸۸5۰ ،5‬‬
‫‪25۹‬‬
‫يسونو يوتانولو لپايه ړ کامه اسېتع الي‪ . ،‬کليېو‪ ،‬تېايونو ولچېواليو‬ ‫‪-4‬‬
‫نومونېېو بيلولېېو لپېېايه کامېېه اس ېې يا ېېي؛ لکېېه‪ :‬ميویېېس ولچېېوال ‪ ،‬کنېېسړاي‪،‬‬
‫ا ميونس ولچوال ‪ ،‬کنسړاي‪ ،‬افغانچتاد‪.‬‬
‫‪ -5‬ليکونو اومکتوبونو په خاطر کامې کايول‪.‬‬
‫کېېه څېېه ړ ې یراوسېېه پېېه غيېېر اصېېولي یوګېېه پېېه ليکنېېوکې اومکتوبونېېوکې ږغ نښېېه‬
‫استع الوو‪ ،‬خوکيسا شي‪ ،‬چې په غير يسې ي ليکنېوکې وسېتانو اوانېډ واالنو‬
‫یېېه سېېیمونو اواحترامومېېو وړانېېس کولوپېېه وخېېت کېېې یېېر نامېېه ويوسېېته کامېېه‬
‫استع ال کيو‪.‬‬
‫په يس ي مکتوبونوکې یرنامه او نواد ويوسته شايحه ل‪:‬م ړ يا ي؛ لکه‪:‬‬
‫‪ -‬ګرانه انډ واله‪...‬‬
‫‪ -‬تاغلی‪ ...‬يئيپ‪:‬‬
‫‪ -7‬ځنډنښه‪ ،‬ويرګول بانقطه(؛) ‪ semi column‬دزيات مکث نښه‪:‬‬

‫ېېېومي یوګېېېه ېېېوک ووي ټکېېېي او ېېېایو کېېېامې وظيفېېېه‬ ‫نېېېډ نښېېېه ‪ ،‬چېېېې پېېېه‬
‫اجراکو ‪ ،‬و برپي یویف اووالړ لپېايه نېه کېايول کېې‪ . ،‬ينېې ليکېوالد‪،‬‬
‫کېي ‪ ،‬نوکامېه ليکېي‪ .‬پېه‬ ‫نډ نښې له یيا استع ال څخه ېاد خېی‬ ‫لپايه چې‬
‫‪ ،‬چېېېې‬ ‫ېېېومي خاصېېېيت ېېېې ا‬ ‫غېېېې ليېېېک نښېېېې‬ ‫اسېېېې حېېېال کېېېې چېېېې‬
‫متوازنوج لو اوف‪،‬رو یرمنځ با س ياشي‪.‬‬
‫نډ نښې استع ال ا ونه‪:‬‬
‫ېسه ف‪،‬ېر پېه‬ ‫نډ نښېې اسېتع ال؛ کلېه چېې غېه‬ ‫سه ف‪،‬رو یرمنځ‬ ‫‪ -‬الف‪ -‬وو‬
‫لاو‪ ،‬خو‪ ،‬لپايهم او اسې نويوکل وسره ونه یيل شي‪ ،‬ړلتېه نېډ نښېه ياوړل حت ېی‬
‫ه؛ لکه‪:‬‬
‫؛ پېه بېې ا ېه وړلوسېره‬ ‫م ال‪ -‬کوچنی یه په وخت بانېس جواويکېول الزمېې کېاي‬
‫سپيی سترګی کې‪ ،‬اوړروخت با س ړرڅه ويیه ونه و ل شي‪.‬‬
‫‪26۷‬‬
‫‪ ،‬معنا ايیباط له پلوه ډ ېر سېره‬ ‫ج لو پويیه جوړتت ‪ ،‬که څه ړ بېلې ج لې‬

‫ی په نډ نښې سېره یېيل کېې‪ . ،‬نوکېه پېه غېو حېالتونو کېې ېو ليکېوال‬
‫اواص ً‬ ‫ن‪،‬‬
‫واز کامه استع ال کي ‪ ،‬غلطي به ې کي و ‪.‬‬ ‫غې نډ نښې پر ا‬
‫نډ نښې استع ال‪:‬‬ ‫ينویيسونوسره‬ ‫‪-‬‬
‫کو وخت چې وه مرکبېه ج لېه کېې‪ ،‬چېې بېلېې بېلېې ف‪،‬ېر پکېې ياغلېې و ‪ ،‬غېه‬
‫يانه یيسونه لکه څه ړ ‪ ،‬ړيڅکله‪ ،‬په نتيجه کېم او اسې نوياستع ال شېي‪،‬ړلته‬
‫غېه یيسونېه‬ ‫نوالزمه ه‪ ،‬چې یرنوموړو یيسونو مخکې نډ نښه ياشي‪ .‬کېه څېه ړې‬
‫په ف‪،‬روکېې افکې ايو ايیبېاط ويتېيې‪ ،‬خوايیبېاطې لفکېې وظيفېه بېه ېې ک ېووي‬
‫و ؛ لکه‪:‬‬
‫خېوا انېډ واالد وو‪ ،‬پېرود ېې‬ ‫‪ -‬اح س اومح و ‪ ،‬چې له ډ ر زمانې څخه ياپېه‬
‫شو؛ په نتيجه کېې سېخت سېره خوابېس شېول او‬ ‫برماز لمحوېم خبره سره جن‬
‫تا ې ړيپ وخت خبر سره ونه کي ‪.‬‬
‫ينې وختونه نډ نښه ړغو ف‪،‬رویرمنځ يا ي‪ ،‬چې پېه يبطېې کل ېو لاو‪ ،‬خېو‪ ،‬ېا‪،‬‬
‫شرط چې النس حالتونېه څخېه‬ ‫یراوسهم او اسې نويوسره یيلې شو و ؛ په‬
‫وولر ‪:‬‬
‫اړ کی ونه لر ‪.‬‬ ‫و ‪ -2 .‬غه ف‪،‬ر سره ډ ر نن‬ ‫‪ -۸‬ف‪،‬ر ډ ر اوږ‬
‫و یېرمنځ‬ ‫‪ -۸‬ف‪،‬روڅخه ې وه اډ ر کامې ولر ‪ -4 .‬ليکوال وغېواړ ‪ ،‬چېې‬
‫ه‬ ‫یېېوپير بانېېس ټينګېېاي وکېېي ‪ ،‬لکېېه‪ :‬ماشېېومانو بښېېې يوزنېېې لپېېايه غېېروي‬
‫اسېېېیمي ز ه کېېېي یيېېېوي پېېېه يوحيېېېې ويوزل شېېېي؛ خو ابا ېېېس ووا ېېېو‪ ،‬چېېېې ا‬
‫اليتېوونه پېېه ال بېاوي او وطېېی پېالنې پېېه يوحيېې بيېېاوړ کېې‪ ،‬؛ عنېېې اهلل پالنېېه‪،‬‬
‫يوحنيه زموږ ماشومانو په يوزنه کې يول لر ‪.‬‬ ‫وطی وستی اوآزاي‬
‫ا‪:‬‬
‫مال‪ ،‬اوال ‪ ،‬جاه اوجیل ړيڅکله نري کوال انچېاد یېه ايا بښېوونکی و ؛ کېه‬
‫وا ې خالا پروي ګاي په ا ولو انچاد زړه سکود اوآيامتيا پيساکو ‪.‬‬
‫‪26۸‬‬
‫‪ -8‬کرښۍ (‪)-‬؛ خط فاصله يادش( ‪dash) -‬‬

‫‪ ،‬کرته غه کرته ج لې‬ ‫نوي معا ل نومونې ې بېلن ‪ .‬کش‪ ،‬خطک‪ ،‬فاصله‪،‬‬
‫ټاکلوواحسونو جیکولواویعبيرولوپېېه غېېرض اسېېتع الې‪ ،‬او شېېست لېېه مخېېې‬
‫؛ لکه‪:‬‬ ‫سره چنساد یوپير نه لر ‪ ،‬خوبيا ې ړ شست یرکامې ډ ر‬
‫‪ -‬چېېايلپ ډايو ېېی‪ -‬انګلچېېتاد مرېېهوي ېېال ‪ ،‬چېېې پېېه نولچ ې ې پېېېي کېېې خپېېل‬
‫للانوا ېو بنيېا مم بېه نامېه وليکېه‪ ،‬پېه ايوپېاکې ېې لو ېه ړنګامېه‬ ‫مرهوي کتېا‬
‫خپره کيه‪.‬‬
‫خط فاصل کايونې ا ونه‪:‬‬
‫لخط فاصلم‪ ،‬په ړغو وختونو کې ړ کايول کې‪، ،‬چېې ېوه موغېوا لېه‬ ‫‪ -۸‬کرت‬
‫بلې سره یوپير لر اوبيا و ويسره ویيله شي؛ لکه‪:‬‬
‫ه ليیته خو ‪ ،‬تکیاویحصيل پويه وسېتا ل‪ -‬بيېا ې خپېل ويويلپېايه وا ه‬
‫غوتتنه ينې وکيه‪.‬‬
‫‪ -2‬ينېېې معترغېېه ج لېېې ا بايیونېېه ‪ ،‬چېېې ېېو ج لېېې پېېه ننېېه کېېې يا ېېي‪ ،‬پېېه‬
‫کرتيو ا لنډکيوخطونو کې ليکل کې‪ ، ،‬لکه‪:‬‬
‫‪ -‬خواي کس اومچل اد خلک ړيله لر ‪ -‬البته آيزو ې وایعي ه‪ -‬چې با س ظال لېه‬
‫منبه الړشي‪.‬‬
‫م اونېېويو بيغ برانېېو ټولېېو انچېېانانو لپېېايه پېېه ګ ېډه ړيلېېه‬ ‫‪ -‬حوېېرت پيغ بېېر ل‬
‫واړو کونوژونس ې له تېګنې ډک و ‪.‬‬ ‫يلو ه‪ ،‬چې‬
‫په سر کېې يی ونېه ېا الفبېې یېوي ياشېي‪ ،‬ړلتېه ړې‬ ‫‪ -۸‬کله چې ج لې ا کرت‬
‫يا ي؛ لکه؛ ‪ -۸ -2 -۸‬الف‪ - - - -‬و‪ -‬ړا فی لکرت م ېیوه پرنومېوړو‬ ‫کرت‬
‫ا ونو سېېوال اوجېېوا پېېه وخېېت کېېې اوړ ساينګېېه پېېه ېېوه ا بېېي اوړنېېر ا رکېېې‬
‫ډ الوګ کوونکو نوموپر ا استع الي‪ ،‬؛ لکه‪:‬‬
‫لسوالم – یه په آزمو نه کې بر الی شو ؟‬
‫‪262‬‬
‫لجوا م – ړو‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪ ...‬زما س ه نه ه ز ه‪ .‬یه خو يواخله وه غاړه‪ ،‬ا ې شپيل‬
‫‪ -‬نه ې ش ژغويال ‪ .‬زما څښتنه!‬
‫‪ -‬ړيله کو ‪.‬‬
‫‪ -‬باوي وکيئ؛ نه ې ش وړی ‪.‬‬
‫يیه کو ‪.‬‬ ‫‪ -‬زاي‬
‫‪ -‬ړيپ ې په ژغولونه پوړي‪ ، ،‬زما څښتنه!‬
‫پر غووينونېوليادم‬ ‫‪ ،‬لکه يواغ و ل‪ .‬بټېه ګویېه اونېوي ګېویې‬ ‫‪ -‬اسانه کاي‬
‫بانس کي‪ ،‬ه‪.‬‬
‫‪ -۹‬وړه کرښۍ ( ‪ ) -‬نښلوونکی ( ‪:)Hyphen‬‬

‫لکېېه‬ ‫یېېرمنځ اسېېتع ال او کېېايونې یېېوپير شېېته‪ ،‬کرت ې‬ ‫او وړ کرت ې‬ ‫کرت ې‬
‫بيېا‬ ‫مخکې چې وو ېل شېول ليېک نښېو ېو جېو لیېوک‪ ،‬برخېهم وه‪ ،‬خېو وړه کرتې‬
‫ړغېه وخېت‬ ‫امیً په پرخه کې کل و په ننه کې کايول کې‪ . ،‬لل عنې وړه کرت‬
‫استع ال او کايولو ا لر ‪ ،‬چې کله وه کل ه په سيیبونو سره جی شېي‪ ،‬ينېې‬
‫سيیبونه ليکې ل خط‪ ،‬سطرم په پا او ينې ې بلې ليکې په سر کېې ياشېي‪،‬‬
‫ليکې په پا کې وړه کرښ استع الې‪. ،‬مم ل ‪۱۸ -۱۷ : ۰‬م‬ ‫نو مخن‬
‫ينېېو ړغېېو کل ېېو پېېه مېېنځ کېېې ړ ې يا ېېي‪ ،‬چېېې ړغېېو لېېه‬ ‫ېېا ړېېا فی‬ ‫وړه کرت ې‬
‫و ا والي څخه مرکبه کل ه ا اططیح يامنبته شي‪ ،‬لکه‪:‬‬
‫ي‪،‬ېېېېېه ل ژويهم پوړېېېېېه‬ ‫جوړتېېېېېت مفکېېېېېوي‬ ‫ټېېېېېولنيو‪-‬ایتصېېېېېا‬ ‫‪‬‬
‫یاي خپوړنې اساسي مچاله ه‪.‬‬
‫سياسي‪ -‬اجت ا ي ان‪،‬ی ړغه وخت پېه ېوه ټولنېه کېې بر ېالي و ‪ ،‬چېې‬ ‫‪‬‬
‫لي کي ‪.‬‬ ‫وګينيو مرامونه‬
‫‪26۸‬‬
‫‪ -١۱‬ليندۍ ( ) دوې ليندکۍ‪ ،‬قوسين‪ ،‬کمانک‪ ،‬هاللين‪ ،‬پرانيز ()‪:‬‬

‫ین‪،‬ېيط یمېو لېه ج لېې څخېه ه پېه لينېس کېې ل فر ېي او یرېر حي م‬ ‫لينس ړ‬
‫کابو و ډول نسه لر ‪ ،‬خو ومره یوپير سره لر ‪،‬‬ ‫بايیونه يا ي لينس او کرت‬
‫پر یوغيحایو بانس ټينګاي ل یاکيېسم کېو او ړغېه یېه نکې او انچېجا‬ ‫چې کرت‬
‫ويکو‬
‫په النس م ال کې واړه ډوله ويتيو‪:‬‬
‫‪ ‬ليی –ل شهی خويم‪ -‬په توونبی کې اول ن ره شوه‪.‬‬
‫‪ ‬ليی ل شهی خويم په توونبی کې اول ن ره شوه‬
‫په اوله ج له کې ل شهی خويم بايت چې په کرتيو کې ياغلی‪ ،‬ا تي‪ :‬ړغه‬
‫ه‪ ،‬خېو پېه و ېه‬ ‫ليی چې شېهی خېوي ه‪ ،‬پېه تېوونبی کېې اول ن ېره شېو‬
‫‪ ،‬لېېيی‬ ‫ج لېېه کېېې چېېې ل شېېهی خېېويم بېېايت پېېه لينېېس و کېېې ياغلېېی‬
‫ا معنېا لېر ‪ ،‬چېې‬ ‫‪ ،‬بلکېې ا خبېر‬ ‫بايت نېه‬ ‫پېننسنې لپايه کو یاکيس‬
‫‪.‬‬ ‫واز او واز ليی و شهی سره خو نس‬
‫کايونې ا ونه‪:‬‬ ‫لينس‬
‫الف‪ -‬په لينس کې فر ي او غير اصلي یبصېر ړې يا ېي‪ ،‬ېا پېه بلېه و نېا پېه‬
‫لينسو کې غير اصلي یبصره ليکله کې‪ ، ،‬لکه‪:‬‬
‫اح س چې کويیه الړ ل زه مطالعې ز ه کي په یوانينو بوخت و م خپېل‬ ‫‪-‬‬
‫کرر ويو یه ې په آزمو نه ډهر الي ‪-‬چاي وي وتوولې‪.‬‬
‫فلچفې ل ل چې ز ه کيه ې الزمه هم ټولو لومو موي ه‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫وه شخل ژونس او مرګ نېټې ړ په لينس و کې يا ي‪ ،‬لکه ‪:‬‬ ‫‪:‬‬
‫اح سشاه بابا ل ‪ ۸۰۰2 – ۸۰2۸‬م پانې پت په جګيه کې بر الی شو‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ا ېرة‬ ‫ډموکر تل ‪ 46۷‬ق – ‪ ۸62‬م په فلچفه کې لرغېونې ونېاد ژونېس‬ ‫‪-‬‬
‫ال عاي و‬
‫‪264‬‬
‫في اغويث لرغوني وناد لومينی فليچو په ل شې پ‪،‬مه یبېل ال ېی م‬ ‫‪-‬‬

‫کې ژونس يلو‬
‫کچو ل ل رنيولوم پېښې وړانسو نه وناني پوه او فيلچېيو یېالپ‬ ‫‪-‬‬
‫ه‪.‬‬ ‫په ل ‪ 5۱5‬ق م کې کي‬
‫یالپ ټولو موجو ایو ژونس پېایي کېېسو لپېايه لېومي مېا ه ل اوبېهم‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫بللی‬
‫وناني پېوه او فيلچېو ل‬ ‫ل لپايه‬ ‫لومي‬ ‫جغرافيو ن‪،‬رې یرسي‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫اناکچ انسيو م له خوا شو‬
‫‪.‬‬ ‫وناني پوه ړراکليت ل اوي‪ ،‬يوح او خسا م و شی بللي‬ ‫‪-‬‬
‫لپايه يا ي‪ ،‬چې ش ېر او ګڼېه‬ ‫ينې وختونه په لينس و کې ش ېر ا کو یوي‬
‫وتيي‪ ،‬لکه‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫اړیياو ل‪۸‬م ډوډ ‪ ،‬ل‪2‬م کالي او ل‪۸‬م کوي‬ ‫انچانانو لومين‬ ‫‪-‬‬
‫و ټولنې برپي یحليل په وخت کې با س لالفم ټولنې زهربنا‪ ،‬ل م‬ ‫‪-‬‬
‫سربنا‪ ،‬ل م ټول مړني شرا ط په نکر کې ونيول شي‪.‬‬
‫معاملو کې يی ونه په لينس و کې يا ي‪ ،‬لکه‪:‬‬ ‫ړ ساينګه په سو اګر او حچاب‬
‫وکېېاد ټولېېه بيېېه‬ ‫او نچېېي‬ ‫کېېوي کرا ېېه ل ‪2۷۷۷۷‬م افغېېان‬ ‫مح ېېو‬ ‫‪-‬‬
‫ه‪.‬‬ ‫ل‪۸۷۷۷۷‬م افغان‬
‫و ليکوال په نکر ‪ ،‬لل کله چېې پوتېتی نښېه شېک ېا طنېو او کتېر پېه یوګېه‬ ‫‪-‬‬
‫استع الې‪ ، ،‬با س په لينس و کې ياوړله شي‪ ،‬لکه ‪:‬‬
‫پېېه آزا ه نېېي ل؟م کېېې مطبو ېېات ل!م محرومېېې طب‪،‬ېېې پېېه ګټېېه ل!م کېېاي‬ ‫‪-‬‬
‫کو ‪.‬‬
‫خالس جانه! څومره زړه ي ل!م ې ممل ‪54 :۸‬م‬ ‫‪-‬‬
‫غچېېې‬ ‫خېېسا بښېېلي اسېېتا څېينېېوال مح ېېس صېېس ا يوړېېي پېېه و نېېا ‪ :‬لل البتېېه‬
‫لل پېېه اصېېطیحمم ‪ ،‬لل یېېش پېېه نامېېهمم او لل نېېا نهېېا مم‬ ‫پوتېېتی نښېېې پېېر ېېا‬
‫‪265‬‬
‫زموږ په ا و ‪ ،‬چې وه ج له کې یر لينس و مخکې‬ ‫یرکيبونه ړ يا ي‪ .‬ا خبره‬

‫کامې ا کو ټکي اهښېو لو غېرويت‬ ‫کومه بله ليک نښه با س يانه شي‪ .‬که چېر‬
‫ړ پېس شي‪ ،‬بيا نو الزمه ه‪ ،‬چې یر لينس و ويوسته ياوړل شي‪ .‬مم ل ‪۸2۰ :۹‬م‬
‫)) يا « »‪،‬‬ ‫)) يا ((‬ ‫‪ -١١‬غبرګې ليندۍ ((‬

‫نښېه‪ ،‬ګوسرېی مېايک ل ‪Quotaion‬‬ ‫ن‪،‬ل نښه‪ ،‬ناخونک‪ ،‬ووړ یو ‪ ،‬ایتبا‬
‫‪.‬‬ ‫‪mark‬م او په فرانچو کې ‪ Les Geuille mets‬ړ ويیه و ل شو‬
‫ېو ټېاکلي شېخل و نېا‬ ‫جوړه پنوو م‪،‬ابلو کامو څخه جېوړه‪ ،‬او‬ ‫غبرګې لينس‬
‫په کې خونس کې‪ ، ،‬لکه ‪:‬‬
‫یوليېس یویونېو پېه‬ ‫مح و وو ل‪ :‬لل ټولنې یکامېل یېر ړېر څېه لېومي‬ ‫‪-‬‬
‫یکامل پوي اړه لر ‪ .‬مم‬
‫استع ال ا ونه‪:‬‬
‫‪ -۸‬ټول مچت‪،‬ي بيانونه په غبرګو لينس و کې يا ي‪ ،‬م ال‪:‬‬
‫پېه برخېه کېې‬ ‫یکامېل او پرمختې‬ ‫وه استا په ټولګي کې ليکوال‬ ‫‪-‬‬
‫او یکامېل‬ ‫اسې وو ل‪ :‬لل په ېوه ژبېه کېې ليکېوالي ړغېه وخېت پرمختې‬
‫کېېوال شېېي‪ ،‬چېېې ټېېول یل ېېوال پېېه یېېېره ېېواد پښېېت ېېې پېېه زړه خېېوږ او‬
‫يسالت او یخصيصی وړیيا سره کاي وکي ‪ .‬مم‬
‫‪ ،‬چېې نېه ېواز پېه طبيعېي‬ ‫ومي او غروي بهير‬ ‫ا لل مسنيت و اسې‬
‫پېښو او شيانو کېې ليېسل کېې‪ ، ،‬بلکېې ی ېسد‪ ،‬برېر ت م بتېو ړلېو لېو پېه‬
‫نتيجه کې ړو ت پيسا کوال شي‪ .‬مم‬
‫ېېو ز ه کېېوونکی ټېېولګي پېېه آخېېر سېېر کېېې ناسېېت و‪ ،‬پېېه ډهېېره حيرانتيېېا ېېې لېېه‬
‫توونکي څخه ا پوتتنه وکيه‪ ،‬لل انچاني ټولنېه‪ ،‬پېه خپېل لېومي سېر کېې پېه‬
‫ړ سغه اوسني شکل سره نه وه ؟مم‪ ،‬توونکي په خنسا جوا ويکي‪ ،‬لل نهمم‬
‫‪266‬‬
‫وه بل يهي سي پېه‬ ‫‪ -2‬که چېر په غبرګو لينس و کې ننه کو چا خبر‬

‫خبېر پېه مفېر و ن‪،‬لېي نښېو ل ‪Single‬‬ ‫اسېتنا وشېي ړلتېه نېو غېه وويسېت‬
‫‪Quotation mark‬م کې ليکی شو‪ ،‬بېلګې په ډول‪:‬‬
‫مح و وو ل‪ ،‬لل زه به ړېپ وخت ټولنپوړنې په ز ه کيه کې غه خبره ړېره نه‬
‫کي ‪ ،‬چې وا ي لل ټولنې یحليل زهربنا څخه پيل کې‪. ،‬مم‬
‫؟مم‬ ‫ا ‪ :‬ميرو پ پوتتنه وکيه ‪ :‬لل ا خبره چا ه چې ژونس سينس په شاد‬
‫مختلفېو نوانونېو لپېايه ړې غبرګېې لينېس کېايول کېې‪ ،‬؛ کتېابونو‪،‬‬ ‫‪-۸‬‬
‫شعرونو لو و نومونو‪ ،‬مجلو‪ ،‬وي پانو او اسې نويو مفه ونېو نومونېه ړې‬
‫ينو ج لو په ننه کې په غبرګو لينس و کې يا ي؛ لکه ‪:‬‬
‫خوشېېحال خېېاد مرېېهوي ا ېېر لل سېېتاينامه مم او ګېېويکي لل مېېويمم‬ ‫‪-‬‬
‫پښتو او ني والو ا بيایو لپايه خويا ينه خوانه ه‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا ‪ :‬لل غويه ن رونه مم پښتو معاصرو ا بيایو و ي الچتيک ا ر‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -4‬کله چې په وه ج له کې وه کل ه یوغيح کې‪ ، ،‬ړغه ړ په غبرګو لينېس و کېې‬
‫يا ي؛ لکه ‪:‬‬
‫کله چې لل مرچو مم پر کل ه او نو خبر کېې‪ ، ،‬نېو یر خېوالی ډهېر ژي‬ ‫‪-‬‬
‫سي په مړی کې ياپيسا شي‪.‬‬
‫ينو نويو ليک نښو سره غبرګو لينس و استع ال ړ شته‪:‬‬ ‫‪-5‬‬
‫اول‪ :‬کېېو وخېېت‪ ،‬چېېې کامېېه ېېا ټکېېی پېېه اسېېې ج لېېه کېېې ياشېېي‪ ،‬چېېې ړلتېېه‬
‫وه ليېېک نښېېې‬ ‫غبرګېېې لينېېس کېېايول کېېې‪ ، ،‬ړلتېېه نېېو الزمېېه ه‪ ،‬چېېې نومېېوړ‬
‫غبرګو لينس و په ننه کې ياوړل شي؛ م ال‪:‬‬
‫‪.‬مم‬ ‫کر ويوي‬ ‫سروي وو ل‪ :‬لل ړو؛ مح و‬ ‫‪-‬‬
‫و ېېې ‪ :‬نېېېېډ نښېېېېه او څرګنېېېېس نښېېېېه با ېېېېس یېېېېر غبرګېېېېو لينېېېېس و بانېېېېس‬
‫استع الې‪ ، ،‬بېلګه‪:‬‬
‫‪.‬مم‬ ‫وا ي‪ :‬لل زه تاي یه ل‪،‬‬
‫‪26۰‬‬
‫ه مح و یه ا خبره وکيه او و ېې و ېل‪ :‬لل پرتېو یلېواي‪ ،‬پېه بېسو یامېل مم‬ ‫‪-‬‬
‫عنې ا چې ته کاي با س ژي یرسره شي‪ ،‬که یرسره کولو چانپ ې کې‬
‫و او وخت ې یېره‪ ، ،‬خو په بسو چې انچېات یېه م کېی آ نېسه خطرونېه‬
‫ويپېس کي ‪ ،‬سوچ او صبر په کاي و ‪.‬‬
‫استع ال ج لې په حالت پوي ړ اړه لېر ؛‬ ‫يهي ‪ :‬غ‪ ،‬نښې او کرت‬
‫معنا که چېر کومه ليک نښه په غبرګو لينس و اړه ولر ‪ ،‬په ننېه‬ ‫په‬
‫کې ې يا ي او که په ټولې ج لې پوي یيلې و ‪ ،‬بيا نو ج لې پېه پېا‬
‫کې او یر غبرګو لينس و ويوسته يا ي؛ لکه ‪:‬‬
‫وکي؟مم‬ ‫پیي مې پوتتنه وکيه‪ ،‬لل لوست‬ ‫‪-‬‬
‫څوک به غه ونه مني چې‪ :‬لل ما ه ينيت لر ‪.‬مم‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -١2‬نيخکونه [ ]‪ ،‬قالب‪ ،‬والړ قوسونه(‪( barckets‬‬

‫لينېېېس ‪ ،‬والړ یوسېېېونه او‬ ‫ېېېو‬ ‫نومونېېېه ېېېې یېېېی ‪ ،‬لېېېو یوسېېېونه‪،‬‬ ‫متېېېرا‬
‫‪. ِ Barckets‬‬
‫لو یوسونه ا په کنسړاي لهجه کې نيخکونه په ليکنه کې ل‪ ،‬استع ال لر ‪.‬‬
‫کايولو ا ونه‪:‬‬
‫ېوه بېل سېي‬ ‫ومي یوګېه غبرګېو لينېس و پېه ننېه کېې‬ ‫نيخکونه‪ ،‬په‬ ‫أ‪.‬‬
‫خبر سایي؛ َعنې ړغه وخت چې په غبرګو لينس و کې ننه څېوک کېو‬
‫بل چا و نا ياوړ ‪ ،‬ړلته نيخکونه اسېتع الې‪ ،‬البتېه غېه ډول و نېا کلېه‬
‫کله په مفر و ن‪،‬لي نښو کې ننه يا ي؛ لکه ‪:‬‬
‫تېوونکی لوسېېت پېېه وخېېت کېې وو ېېل ‪ :‬لل پخېېوا اسېېې بېېاوي و‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬خېو کوپرنيېېک ا کرېف کېېيه‪،‬‬ ‫‪،‬چېې کېه کا نېېایو مرکېو‬
‫که نويو سيايو په شاد ل ر په شا اوخوا ياګر ي‪].‬‬ ‫چې [‬
‫‪26۱‬‬
‫لپايه کايول کې‪ ، ،‬چې په غبرګو لينس و‬ ‫‪ .‬والړ یوسونه ا نيخکونه‬

‫کې ننه کو بل چا پر و نا یبصره کي و ؛ لکه ‪:‬‬
‫ايو ېېېېی مرېېېېهوي کتېېېېا ل انچېېېېاد‬ ‫کبيېېېېر وو ېېېېل‪ :‬لل اح ېېېېس‬ ‫‪-‬‬
‫سه ا ر ېې بللېی‬ ‫ايو ی واز نی‬ ‫یچلچلم ز ات څېيلی او‬
‫؛ [ خو زما په ‪،‬يسه چېې ل انوا ېو بنيېا م مرېهوي ا ېر ېې‬
‫‪ ،‬چېې پېه ايوپېا کېې ېې ړنګامېه خپېره‬ ‫لومينی ړغه الي ا ر‬
‫کيه‪].‬‬
‫ېا نيخېک ېا والړ لينېس پېه‬ ‫‪ .‬کله چې و مطلب کی اصل نېه و ‪ ،‬یېی‬
‫منځ کې ياوړل کې‪ ،‬؛ لکه ‪ [ :‬معنا ايه مچکی کېسل ] پېه ن ا رېنامو کېې اجرا ېي‬
‫لي کوونکي ستويونه م په یی کې نوشته کې‪ ،‬؛ م ال ‪:‬‬ ‫ستويونه ل‬
‫اليه نوي ړ وړانس الړ ش ‪.‬‬ ‫سره ] وو ل نه غواړ و یس پر‬ ‫اح س [ په پر ران‬
‫وو سترګو آشنا ي ړ نه ه پایې‪].‬‬ ‫ال‬ ‫او‬ ‫ا ‪ [ :‬او‬
‫نرته ‪ ،‬چې اسې څه ووا ي ا وکي ‪ ،‬چې [ سي زړه اوبه پر‬ ‫اسې څوک او‬
‫وڅښي‪].‬‬
‫ا په لنډ کې ‪:‬‬
‫ال ه مينه مينه نرته‬
‫ه و پر بل ې خرڅو نه]‬ ‫[ سو اګر‬
‫‪ -١3‬مميز (‪ ) /‬بېلنۍ‪ ،‬تميز‪:‬‬

‫غه نښه سنوایو‪ ،‬ا سويیونو بېلولو لپايه کايول کې‪ ،‬؛ لکه ‪:‬‬
‫کلونو جی والي په برخه کې‪ ،‬بېلګې په یوګه ‪:‬‬ ‫ا ميی‬ ‫الف‪ :‬ړجر ‪ ،‬ی ر‬
‫مح س بېی جر ېر طبېر ‪ ،‬پېه ‪ 224‬ه‪ ،‬ق ‪ ۱۸۹ /‬کېال پېه آمېل کېې‬ ‫‪-‬‬
‫وزه‪،‬هسه او په ‪ ۸۸۷‬ه‪ ،‬ق ‪ ۹2۸ /‬کال کې ومي‪.‬‬
‫‪26۹‬‬
‫یېر ‪ ۸۸۹۸‬ه‪،‬‬ ‫افغانچتاد ټولنيو بسلود لپايه له ‪ ۸۸۱۷‬ه‬ ‫‪-‬‬

‫‪.‬‬ ‫چې ‪ ۸۹۹6‬یر ‪ 2۷۸4 /‬پوي ډهر مه‬
‫سېوي‬ ‫سويو ش ايو لپايه کايول کې‪ ،‬؛ له ياسته خوا لومي‬ ‫‪ :‬یرآنکر‬
‫ش اي‪ ،‬ويوسته آ ت يا ي او م يو څخه کاي اخيچتل کې‪ ،‬؛ وګويئ‪:‬‬
‫اد احچنت احچنت الانفچک و اد اسای فلها ل یرآد‪۰/۸۰ ،‬م‬ ‫‪-‬‬
‫ا کل امر ب ا کچب يړيی ل یرآد‪ 2۸ / 52 ،‬م‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫کی اد االنچاد ليطغی اد ياه استغنی ل یرآد‪۰ /6 ،۹6 ،‬م‬ ‫‪-‬‬
‫ل ‪۰ ،۸۰ ،52 : ۸‬م‬
‫)‬ ‫‪ -١4‬ليدلوری يا جهت نما (‬
‫ېا ونو کېې کېايول کېې‪ ،‬؛‬ ‫ړې نېومې‪ ، ،‬او پېه النېس‬ ‫ليس لوي ‪ ،‬فلش ا ي ښک‬
‫لکه ‪:‬‬
‫ېېو امېېر ېېا کېېاي نتيجېېې ويکولېېو پېېه برخېېه کېېې‬ ‫ېېو یریيېېب تېېوولو ېېا‬ ‫الېېف‪:‬‬
‫استع الې‪ ،‬؛ لکه ‪:‬‬
‫پخواني‬ ‫پخوا‬ ‫مخکې‬
‫ول ې‬ ‫و ېو‬ ‫وو ل‬
‫کوشش‬ ‫کو‬ ‫کوشش کول‬
‫ساي‬ ‫ليس‬ ‫ليسل‬
‫مم‬ ‫وشېېي؛ لکېېه ‪ :‬لل خپلېېواک‬ ‫کتېېل شېېي‪ ،‬مراجعېېه‬ ‫‪ :‬ي‪ .‬ک – وګېېويئ‪ ،‬و‬
‫کل ېېه لل شېېکر‪ ،‬ح ېېس او نېېا‪ ،‬ل ېېانبنې‪ ،‬مننېېې‪ ،‬حېېا پېننېېسنې مم پېېه معنېېا ه او‬
‫ه‪ ،‬شېعر او ن ېر متونېو لپېايه‬ ‫څلويمو او ای و پېي و کې ډهېره کېايول شېو‬
‫لرغونې وي متود وګويئ‪.‬‬
‫‪2۰۷‬‬
‫‪ -١5‬ټينګار نښه ( ــــ ) ‪ ،‬تاکيدي نښه‬

‫سېره یېوپير لېر ‪ ،‬ټينګېاي‬ ‫م ا ل خط فاغل م ا منبېولن‬ ‫غه نښه ا یمه له ل‬
‫معنی ه‪ ،‬چې موږ وه موغوا په خپلېو ا اشېتونو ېا ليکنېو کېې ډهېره‬ ‫نښه په‬
‫ټينګاي نښه یيرو ا ږ و‪.‬‬ ‫جس ګڼو‪ ،‬له ړغې کل ې ا لکينې ا پاياګرا النس‬
‫ا په بله و نا کله کله ليکواالد په خپلو ليکنو کې اسې کل ې‪ ،‬ج لې پاياګرافونه‬
‫ياوړ ‪ ،‬چې نچبت نويو کل و‪ ،‬ج لو او پاياګرافونو یه ې اړ يت ز ېات و او ېا‬
‫ا و ‪ ،‬چېې پېر ينېو ناصېرو او مچېا لو بانېس یاکيېس وکېي ؛ نېو لتېه‬ ‫ې ړېس‬
‫الزمه ه‪ ،‬چې غچې کل ې‪ ،‬ج لې او پاياګرافونه ليکنې یر نېويو برخېو يوتېانه‬
‫کاي لپايه نوموړ مطالب ېل با ېس خېط پېه ېوه بېېل‬ ‫او برجچته وتوول شي‪.‬‬
‫طرز وليکل شي‪ ،‬لکه نچو ليېک ل خېطم کېې نچېتعليا* ېا شکچېته* ليېک‪ ،‬ېا‬
‫بېېر کپ او ېېا ېېې یېېر النېېډ مچېېت‪،‬ي ه کرتېېه ل ليکېېه م وکښېېل شېېي‪ ،‬چېېې‬
‫لوستونکي یوجه جلب کي ‪.‬‬
‫ايوپا اد ‪ 5‬ا ټيليک ليک ‪ Italic type italics‬استع الو او موږ کوال شو‬
‫ژباړ په وخت کې ړغه ليک په نچتعليا واړوو‪ .‬ا ټيليک ليک له چپې خېوا لېه‬
‫انګليچي غونس ليکل کې‪. ،‬‬
‫جېېوړ‬ ‫اسېېې ماشېيی نېه‬ ‫زمېوږ لپېايه طبېا تي سېېتونو شېته‪ ،‬کېه یېېر نېی پېوي‬
‫شو ‪ ،‬چې نچتعليا یوي یرکيب کي او نېی سېبا غېه خبېره ک پيېوټر ليکنېو یېه‬
‫ياویلې ه‪ ،‬چې کېسا شي په ک پيوټر کې جوړ شي‪.‬‬
‫نېا ر ېا برجچېته وليکېو او ېا یېر النېس کرتېه‬ ‫الزمه ا ه‪ ،‬چې یاکيس او مهې‬
‫وکاږو؛ لکه ‪:‬‬
‫ړر ټولنې په یېره زموږ لپايه تا ي خپله نساي وسایو‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫کوي‪ ،‬کالي او ډوډ ‪ ،‬چېې پېه ېوه ټولنېه کېې نېه و ‪ ،‬ړلتېه ژونېس نرېته او‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫ژونس ک ووي‬
‫‪2۰۸‬‬
‫ټينګاي نښه؛ وي پاڼو‪ ،‬مجلو‪ ،‬کتابونو‪ ،‬ډيامو‪ ،‬نکلونو او اسېې نېويو نومونېه‬
‫یېويو څخېه یېوپير او برجچېتګي‬ ‫ېا‬ ‫ړ به اسې یويو سېره ليکېل کېې‪ ، ،‬چېې‬
‫ولر ؛ لکه ‪:‬‬
‫کابل مجله ړره مياشت و واي خپره‪. ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫شکچپير ل يوميو او جوليتم ډيامه ډهره مرهويه ه‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ړغه کل ې او بايیونېه چېې بحېث پېر کېې‪ ،‬او ېا اصېلي پېاګرا څخېه پریېه یېر‬
‫څېينې النس و ‪ ،‬با س په نچتعليا ا برجچته یويو وليکل شي؛ لکه‪:‬‬
‫په لچتوڼي اصطیح ې په ړره‬ ‫پښتو ژبه چې بېلې بېلې لهجې لر ؛ ال‬ ‫‪-‬‬
‫لهجه کې نه ليسله کې‪. ،‬‬
‫ګويګويه‪ ،‬وه اسې ميوه ه‪ ،‬چې په کنسړاي کې ې څوک نه پېنني‪ ،‬خېو‬ ‫‪-‬‬
‫پکتيا غرونه پر ډک ډ ‪.‬‬
‫وړمه ويځ‪ ،‬چې مح ېو مېوټر چپېه شېو‪ ،‬یرافيکېو یېر څېينېو ويوسېته‬ ‫‪-‬‬
‫څرګنسه شوه‪ ،‬چې ټا رات ې مات شو وو‪.‬‬
‫‪ -١6‬متفرقه نښې‪:‬‬
‫کېايول کېې‪ ، ،‬ا‬ ‫او‬ ‫متفریه نښې زموږ په ليکنو کې نه کېايول کېې‪ ، ،‬خېو او‬
‫او ا مهېال زمېوږ‬ ‫که چې انګليچي او نوي ايوپا ي ژبې ډهر مروجې شو‬
‫‪ ،‬چېېې بيېېوګرافي ېېا سېېي‪-‬و ګېېانې ډهېېر پراخېېه‬ ‫ولتېېي ا ايو کلتېېوي ړ ېېسا‬
‫‪ ،‬له ړ ېس املېه متفریېه نښېو ېا انګليچېي‬ ‫ليکنې او ژباړنې په انګليچي ژبه‬
‫ليک نښو کايول په انګليچي ليکنو کې کايول کې‪. ،‬‬
‫‪ ،‬ينېې نېوي نښېې ړې‬ ‫ليکنه کېې شېرحه شېو‬ ‫پر غو نښو سربېره‪ ،‬چې په‬
‫شته‪ ،‬چې په ياز ياز مواي و کې کاي ينې اخيچتل کې‪ ،‬؛ لکه‪:‬‬
‫غېو نښېو‬ ‫غه نښې که ټولې موږ نرو ياوړال ‪ ،‬خو یر ډهره حسه بېه غېه نښېې او‬
‫شکلونه معرفي کيو‪:‬‬
‫‪2۰2‬‬
‫‪Swang dash‬‬ ‫‪ -۸‬سر یاو شو کرت‬

‫ِ ا‪ :‬یاو شو کرته ل ~ م ‪Swang dash‬‬
‫‪ -2‬ډبل ړا فی ل =م ‪Double .h //‬‬
‫‪ -۸‬و خ ل\ م ‪Grave accent‬‬
‫‪ -4‬کر و ‪Caret‬‬
‫‪ -5‬ويځ کر‪:‬ته { } ‪Brace‬‬
‫‪ -6‬ډبل کټاي! ‪Double Dagger‬‬
‫‪ -۰‬متواز ل ‪ //‬م ‪Faralles‬‬
‫‪ -۱‬اسټرا ل ‪ ٬‬م ‪Apostrophe‬‬
‫‪ -۹‬اول خ ل ‪ /‬م ‪Acute accent‬‬
‫‪Reversel virgule‬‬ ‫‪ - ۸۷‬چپه باي ل \ م‬
‫‪ -۸۸‬سيډله ل ‪ ٬‬م ‪Cedilla‬‬
‫‪ -۸2‬کټاي ل ‪t‬م ‪Dagger crass‬‬
‫‪ -۸۸‬ووړ څپرکی ل ‪s‬م ‪Section number cluse‬‬
‫‪ -۸4‬پاياګرا ل م ‪ Paragraph‬ل ‪ ۸6 :۸5‬م‬
‫پنه ټولېو برخېو کېې سېتر اړ يېت او ايزتېت وړ‬ ‫لنډه ا چې ليک نښې ليکوال‬
‫کېېې ل ليېېک‬ ‫؛ ړېېېپ ړېېسف ی او متخصېېل ليکېېوال نرېېي کېېوال پېېه ليکېېوال‬
‫نښوم له ايزتت څخه سترګې پټې کي ‪.‬‬
‫آد ليک نښې وه ليکنه غويه والي او بې خونسه ليکنو په یطاي کېې يوال شېي‪.‬‬
‫ېاي‬ ‫ستر خوشحال بابا په و نېا لکېه یېويه چېې ګېوزاي لپېايه پکېايه‪ ،‬او زلفېې‬
‫لپېېايه پېېه شېېانه وړېېل کېېې‪ ،‬؛ ړ ساسېېې ړېېر فېېی لپېېايه حېېسو او نښېېې شېېته‪ ،‬چېېې‬
‫لپايه ليک نښې ا یمه ین‪،‬ط کايول کې‪. ،‬‬ ‫ليکوال‬
‫یويه چې یېره‪ ،‬خو ګوزاي لره کنه‬
‫زلفې چې ولول شي‪ ،‬خو خپل اي لره کنه‬
‫‪2۰۸‬‬
‫‪ -2-4‬د څلورم څپرکي لنډيز ‪:‬‬
‫او‬ ‫ليک نښې ل ا جا يه یوي م ا یمت ین‪،‬يط نېه ېواز پېه ليکېوال‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬بلکېېېې پېېېه ړېېېر ډول ليکنېېېو‪،‬‬ ‫مچېېېلکي ليکنېېېو کېېېې کېېېايول غېېېروي‬
‫‪.‬‬ ‫کتابونو‪ ،‬مجلو‪ ،‬م‪،‬الو‪ ،‬لو و او وړو ليکنو کې ې ياوړل حت ي‬
‫پېېه ټولېېو ليکنېېو ل لېېه وړو مکتوبونېېو‪ ،‬خصوصېېي ليکنېېو نيېېولې بيېېا یېېر‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫ليکی نښو کايول غروي‬ ‫یح‪،‬ي‪،‬ي ليکنو پوي‬
‫که ليک نښې په ليکنو کې ونه کايوو‪ ،‬کل ېې‪ ،‬کل ېو‪ ،‬ج لېې‪ ،‬ج لېو‬ ‫‪-‬‬
‫ډولونېېو‪ ،‬پېېايګرافونو‪ ،‬بېېايایونو‪ ،‬ف‪،‬ېېرو‪ ،‬موې ونونو‪ ،‬م‪،‬ېېالو‪ ،‬يسېېالو‪،‬‬
‫مجلو‪ ،‬کتابګوټو‪ ،‬کتابونو او ‪ ...‬یوپيرونه سره ويکې‪. ،‬‬
‫یېېه سېېر او صېېويت‬ ‫‪ ،‬چېېې ليکېېوال‬ ‫ليېېک نښېېې ړغېېه غېېروي یېېوي‬ ‫‪-‬‬
‫شېېکل لېېه پلېېوه ليکنېېو یېېه تېېکی ويکېېو ‪ ،‬بلکېېې پېېه‬ ‫ويکېېو ‪ ،‬نېېه ېېواز‬
‫کل ېېو‪ ،‬ج لېېو‪ ،‬پېېايګرافونو‪ ،‬م‪،‬ېېالو او موې ونونو کېېې معنېېا ي یغيېېر ړې‬
‫په ړره ليکنه کې ليک نښېو کېايولو اړیيېاو او ايزتېتونه خېويا ډهېر‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬
‫پېېه مج ېېو ي ډول ليکنېېې مچېېلکي لېېوي او مفهېېو لېېر ؛ ړېېېپ ليکنېېه ېېا‬ ‫‪-‬‬
‫؛ ړېره ليکنېه کېه پېه ړېره برخېه کېې‬ ‫ليکوالي یصا في او ایفایي کاي نېه‬
‫غيرفني او مچلکي خلکېو لېه خېوا نېه ه یرسېره شېو ‪ ،‬ا کېه چېې‬ ‫و‬
‫خلک او ليکوال سره یوپير لر ‪.‬‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬چېېې‬ ‫ېېو لېېي فنېېي او مچېېلکي مهېېايیونو خپلېېول او کېېايول‬ ‫ليکېېوالي‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬ېو‬ ‫‪ ،‬چې مچېلکي‬ ‫یرڅن‬ ‫یصا في لوي ل جنبهم نه لر ‪ .‬ا کاي‬
‫‪2۰4‬‬
‫ينېو انچېانانو یېه ويبښېېلی‬ ‫‪ ،‬چېې اهلل ي العلېي‬ ‫ژمېی او متعهېس کېاي‬
‫‪.‬‬
‫المېل او سېبب‬ ‫که ليکنه او لکيوالي ړر ټولنې لپېايه فرړنګېي یریې‬ ‫‪-‬‬
‫کې‪ ، ،‬نو فني ليکنه عنې له ليک نښو او یويو سره ليکنېه ړې پېه برېپيه‬
‫یوګه وه اړیيا ه‪ .‬ليکنه او ليکوالي ا جاميه نښو پر ا کاي ولو لېه‬
‫مخې يسته بڼه او صحيحه محتوا خپلو ‪ .‬ا جاميه نښې پېه ليکنېه کېې‬
‫ياوړل کېېه اړیيېېېا ه‪ ،‬چېېېې ل ج لېېېې‪ ،‬پاياګرافونېېېه او نېېېوي برخېېېې سېېېره‬
‫بېلېېوال شېېو؛ ړېېر ليکنېېې پېېه صېېحت او يسېېتوالي پوړېېاو یرالسېېه‬
‫کوال شو‪ .‬ړر ليکنې شکل او محتوا سره یوپيروال شو او ليکنې‬
‫ړر صنف له نويو بيل یرسي وو‪.‬‬
‫حېسو و پېه ګویېه کېول‬ ‫په ليکنه کې ا جاميه نښو کېايول ليکېوال‬ ‫‪-‬‬
‫؛ لکېېه نېېاو بېېې سېېينګايه تېېکلې نېېه تېېکاي ‪ ،‬ليکنېېه ړې بېېې یېېويو او‬
‫ا جاميه نښو بې حسو ه او بې یریيبه بر ښي‪.‬‬
‫کې وه‬ ‫که ليکوالي وه فرړنګي اړیيا ه‪ ،‬ليک نښې کايول په ليکوال‬ ‫‪-‬‬
‫پېه ډګېر کېې غېه‬ ‫يوزنيوه وړیيا ه‪ ،‬له ړ س امله غه وړیيېا ليکېوال‬
‫اړیيا يف کوال شي‪.‬‬
‫خسا بښلي يوړي وا ي‪ :‬ليک نښو ينې نويمونېه پېه ني والېه سېطحه‬ ‫‪-‬‬
‫پرسېتين یېه ز ېاد يسېو ‪،‬‬ ‫او له ړغو سرغيونه ليکوال‬ ‫منل شو‬
‫م ال په یوګه که ل ن‪،‬ل یولم لپايه غبرګه لينس اسېتع ال نېه کېيو‪ ،‬زمېوږ‬
‫څېينه ل ي ايزتت له السه ويکو ‪.‬‬
‫په ليکنو کې په یېره بيا په ژويو ل ي او یح‪،‬ي‪،‬ي آ ېايو کېې ليېک نښېې‬ ‫‪-‬‬
‫ی ليېک نښېو مرا ېات ونېه شېي؛ نېه‬
‫پر خپلو ا ونو يا نه شي او ېا اصې ً‬
‫ا چې متی په لوستلو کې ستونو ياپيسا کې‪ ، ،‬بلکې کله کله‬ ‫واز‬
‫ينې واخيچتل شي‪.‬‬ ‫مرکله ه‪ ،‬چې س او مطلو مفهو‬
‫‪2۰5‬‬
‫کې ليک نښو پر ا کايول څو ګټې لر ‪:‬‬ ‫په ليکوال‬ ‫‪-‬‬

‫ړر صنف ويبانس مرخصوال شو‪.‬‬ ‫وه ا چې ليکوال‬ ‫‪-‬‬
‫و ؛ ا چې ليکنې په برخه کې زموږ پوړه یر معلوميسال شي‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫وايث ګڼېېل کېېې‪ ،‬؛ لکېېه پېېه‬ ‫يهېېي ؛ ليکېېوال مت ېېسد پښېېت او ليکېېوال‬ ‫‪-‬‬
‫معاصره ويه کې خسا بښلي الفت‪ ،‬يتتيی‪ ،‬يوړي او بيا نوي‪...‬‬
‫ليکوالي ړر ټولنې فرړنګي اړیيا ه‪ ،‬له غې فرړنګي بډا نې پریېه‬ ‫‪-‬‬
‫ړغه ملت کلتوي ک ووي ډهره ز ایه م‪،‬صويه نه ه‪.‬‬
‫صېنفونو حېسو ړې معلومېوال شېو‬ ‫ليک نښو په واسطه ليکوال‬ ‫‪-‬‬
‫سره سره ليکنه تا چته کوو‪.‬‬ ‫او له‬
‫په ليکنه کېې ليېک نښېو سې ه کايونېه ليېک و معيېاي کېو ؛ ليېک‬ ‫‪-‬‬
‫نښې ړر ليکنې مطالعې په برخه کې انچاد فه او يک آسېانو ‪،‬‬
‫که نو پېه ړېره برخېه کېې ړ اغېه ژبېې پېه ټولېو ليکنېو کېې ليېک نس‪،‬‬
‫کايول وه اړ نه مچاله ه‪.‬‬
‫که په ليکنه کېې ليېک نښېې ونېه کېايول شېي ېو و انېس ليکنېه سې ه نرېي‬ ‫‪-‬‬
‫لوستی ‪ .‬په ليکنه کې ليک نښې کايول سي په مطالعه نه ستي کېو‬
‫او کېسا شي څو پاياګرافونو له لوستلو ويوسته مه وکو ‪.‬‬
‫خېسا بښېېلی ګېېل پاچېا الفېېت وا ېېي‪ ،‬بېې لېېه یېېويو نېه ينېېې ټکېېي او نښېېې‬ ‫‪-‬‬
‫شته‪ ،‬چې ليک په لوستولو کې خل لر او وه ج له ا کل ه له اشتباه‬
‫غو نښو او ټکو په ليکلو سي پېوړې‪، ،‬‬ ‫او ابها څخه ژغوي ‪ ،‬عنې‬
‫چې په کو ټکي با س سېي او کومېه ج لېه پېه بلېې پېوي ویېي ‪ .‬یعجېب‬
‫نسا‪ ،‬پوتتنې‪ ،‬خطا او نويو کيفيتو څرګنسونه په ړ سغو نښو او ټکېو‬
‫کې‪ ، ،‬چې په ليکلو کې ډهر اړ يت لر ‪.‬‬
‫‪2۰6‬‬
‫ليک نښو یه په ربي کې ا جاميېه یمېې‪ ،‬پېه انګليچېي ژبېه کېې ويیېه‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،Punctuation‬په فايسي ي کې نرانه ګذاي ‪ ،‬یمت ګېذاي او‬
‫‪.‬‬ ‫نرانه ګذاي و ل شو‬ ‫يو‬
‫‪ ،‬چېې نېاخپلواکو ل غيرمچېت‪،‬لوم ېا بانېډ‬ ‫و شې ېر نښېې او یمېې‬ ‫‪-‬‬
‫مويفي ونو ا ا ایو په څېر کومه انګي معنا نه لر ‪ ،‬خېو کېه پېه ليکنېه‬
‫کې ړره وه په خپل ا استع ال نري‪ ،‬ليکنه خونسويه نېه و ‪ ،‬کېېسا‬
‫شي اصېلي مفهېو لېه السېه ويکېي او لوسېتونکی بېه لوسېتلو پېر مهېال‬
‫یېروینې وکي ‪\.‬‬
‫پوړنوال مح س آیا شيرزا پېه و نېا‪ ،‬کېه ليېک نښېې او یمېې پېه ليکنېه‬ ‫‪-‬‬
‫کې پر ا وکايول شي‪ ،‬ليکنه به خونسويه او معنا لرونکي و ‪ ،‬مطلېب‬
‫به یر ژي واخيچتل شي او ړ به په لوستنه کېې لوسېتونکو یېروینېې‬
‫مخه ونيول شي‪.‬‬
‫ليېک نښېېو ز ه کېېيه‪ ،‬ړرچېا پېېه ېېانګي یوګېه ليکېېوال او ليکېېونکي‬ ‫‪-‬‬
‫لپېېېايه ډهېېېره اړ نېېېه ه‪ ،‬کنېېېه نېېېو لوسېېېتل او ليکېېېل بېېېه مېېېو یېروینېېېې او‬
‫ني ګيیياو ولېر ‪ .‬ليېک نښېو کېايونې او ز ه کېي اساسېي موخېه‬
‫‪.‬‬ ‫ج لو او بايیونو مفهو وغاحت او صراحت‬
‫ا جاميه نښو اړیيا ا ه که غه نښې په ېومتی کېې ونېه کېايول شېي‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫م کی لوسېتونکی او پېه خپلېه ليکېوال ړغېه معنېا لېه موې ود څخېه وانېه‬
‫ربېېي‪ ،‬فايسېېي او‬ ‫خچېتی شېېي‪ ،‬کېېو چېېې لېېومي سېېي مطلېېب و ‪.‬‬
‫ربېي‪ ،‬فايسېي‬ ‫‪ ،‬انګليچي ژبېو بېل‪،‬‬ ‫پښتو ژبو ليک نښې و ډول‬
‫او پښتو بل ډول‪.‬‬
‫ليک نښو اړیيېا پېه برخېه کېې‬ ‫ه ملګر‬ ‫ډاکټر اس ا يل حاک ي او‬ ‫‪-‬‬
‫نکر لر او وا ي‪ :‬لل منکوي از نرانه ګېذاي ي ا ېت یوا ېس سېجاونس و‬
‫يسېت‬ ‫به کاي بر د یمها ونرانه ړا است که خوانسد و ي نتيجه فه‬
‫‪2۰۰‬‬
‫یيا و‬ ‫مطالب يا آساد و به يف پايه ل ټوټه م ابهامها که از س انعکا‬

‫ي نوشته پس س مي آ س‪ ،‬ک ک کنس‪.‬مم‬ ‫يوشی ناصر و اللت ګفتاي‬
‫ليکېېېوالي ايزتېېېتونه لېېېر ‪ ،‬پېېېه یېېېاليف‪ ،‬یصېېېنيف‪ ،‬ژبېېېاړه‪ ،‬پېېېه یطعېېېو‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫استانونو‪ ،‬وړو‪ ،‬غټو وي پاڼو‪ ،‬مجلو‪ ،‬سېا ټونو او نېويو ليکنېو کېې‬
‫‪.‬‬ ‫کايولو ايزتت ډهر‬
‫پېه یح‪،‬يېا‪ ،‬یصېنيف‪ ،‬یېاليف او‬ ‫ټول ژمی‪ ،‬پېوه او لېه ظرافېت سېره يوږ‬ ‫‪-‬‬
‫یخليا پوه ليکوال نی په خپلو ليکنو کېې‪ ،‬چېې مطېالبو بېلتېود المېل‬
‫کې‪ ،‬او ج لو له فه او يک سره مرسته کو ؛ له ليک نښو ګټه اخلي‪.‬‬
‫ړغه ليکوال چې غواړ خپل ړسفونه نويو یېه پېه تېه ډول‪ ،‬ويو لېې‪ ،‬و ‪،‬‬
‫با س ا جاميېه نښېې ليکنېو ال تېه يک لپېايه مرا ېات کېي او لېه‬
‫ايزتت ډهر کي ‪.‬‬ ‫ليکوال‬ ‫الي‬
‫که غواړو ليکنېه مېو ايزتېت نه و ‪ ،‬با ېس ليېک نښېې یا ېس لېه مخېې‬ ‫‪-‬‬
‫و ‪ ،‬که ګرامر یراي ا ونو او ليکنې ژويو یوا سو یه پاملرنېه ولېرو‬
‫نو ړېڅکلېه با ېس غېه یا ېس ړې ړېېر نېه کېيو‪ .‬کېه غېواړو یېېر وختونېه‬
‫خونېېېس کېېېيو‪ ،‬اوسېېېنی حالېېېت يایلونکېېېو یېېېه پېېېه واک کېېېې ويکېېېيو او‬
‫ني خبېر شېو‪ ،‬الزمېه ه‬ ‫يایلونکې لپايه و خوږ انبوي ولرو او له اوسن‬
‫پوړېېسل پېه ليکنېو کېې ليېک نښېو‬ ‫پېوه شېو‪ ،‬پېه ليکېوال‬ ‫په ليکېوال‬
‫‪.‬‬ ‫مرا تول‬
‫‪ .‬ليېک نښېو وړ‬ ‫ليک نښېو محتېوا څرګنېسول ليېک اړونېس کېاي‬ ‫‪-‬‬
‫کايول نه واز لوستونکي یه مطالعې الي ويتيي او کاي ې آسانو ‪،‬‬
‫بلکې ليکوال یه شکل له مخې ليکنې څلويخواو ړې يوتېانو ‪ .‬کېه‬
‫په خبرو او شفاړي پيغامونو کې سر‪ ،‬السېونو‪ ،‬ګویېو‪ ،‬اوږو‪ ،‬پېه یيافېه‬
‫کېېې بېېسلود او نېېويو غېېيو یغيېېر او اشېېايو څخېېه ګټېېه اخلېېو او پيغامونونېېه‬
‫لپېېېايه‪ ،‬چېېېې ړغېېېو غېېېيو‬ ‫لېېېې‪ ،‬ول آسېېېانو ‪ ،‬خېېېو پېېېه ليکنېېېو کېېېې‬
‫‪2۰۱‬‬
‫لېېه‬ ‫‪ ،‬چېېې ليکېېوال‬ ‫حرکتونېېو زمينېېه نېېه ه مچېېا سه‪ ،‬ليکېېوال ناچېېاي‬
‫نښو ګټه واخلي‪ ،‬څو وکوال شي یر ډهره بر سه يواني‪ ،‬ېاطفي او ېا‬
‫لوستونکو یه وي ولې‪ ،‬و ‪.‬‬ ‫ج لو آړن‬
‫‪ ،‬چېې ج لېو بېېل بېېل واحسونېه څرګنېس او‬ ‫ليک نښو بل ايزتت ا‬ ‫‪-‬‬
‫ليک نښو غه اصول ګډوډ او ا‬ ‫بيا په منط‪،‬ي یوګه سره یي ‪ .‬که چېر‬
‫سېره اهښېو ل شېو و ‪ ،‬بيېا نېو ‪،‬ينېي ه‪ ،‬چېې لوسېتونکي‬ ‫په سچت‬
‫ليکنې څخېه سې او پېويه مطلېب نېه شېي اخيچېتی ؛ چېا خبېره پېه پېويه‬
‫به اخته او چټک لوستلو برپي مخنيو به ې شو و ‪.‬‬ ‫سرګر ان‬
‫کانس ډ اکاډميچی ظاړر افا په و نا‪ ،‬ډهر وختونېه ېوه ټېاکلي موغېوا‬ ‫‪-‬‬
‫که خرابو ‪ ،‬چې بې ايیباطه مچېلې پېه اصېلي موغېوا ويګېډو او پېه‬
‫کاي سره خپله ليکنه نایوانه او ک ايزتته کو ‪.‬‬
‫کې ليک نښو یاي و او کايونه په نېو او معاصېره‬ ‫په پښتو ژبه او ا‬ ‫‪-‬‬
‫وي پوي اړه لر ‪ .‬په پښېتو ژبېه کېې لکېه نېويو ژبېو پېه ال یينېي وي‬
‫پوي اړه لر ‪ ،‬ل‪ ،‬یامل وړ خبره ه‪ .‬زموږ په ړېوا کېې یمېه ګېذاي‬
‫سېېرا االخبېېاي پېېه خپرهېېسو ل ‪۸2۹2‬م مح ېېو طېېرز لېېه خېېوا مېېرو شېېو‬
‫‪ ،‬چې ويوسته نويو ليکوالو وکايولې‪.‬‬
‫ليک نښې ډهر ډولونو لر ؛ لکه‪:‬‬
‫ل ټکيلن‪،‬طېېهم پوتېېتی نښېېه‪ ،‬ږغ نښېېه‪ ،‬کامېېه ل کېېولیم‪ ،‬سېېي ي کېېولی ېېا نېېډ نښېېه‪،‬‬
‫څرګنېېېس نښېېېه‪ ،‬کرتېې ‪ ،‬وړه کرتېې ‪ ،‬لينېېېس ‪ ،‬غبرګېېېې لينېېېس ‪ ،‬والړ یوسېېېونه ېېېا‬
‫نيخکونېېه‪ ،‬ي ټکېېي‪ ،‬ټينګېېاي نښېېه‪ ،‬سېېتوي ‪ ،‬م يېېو‪ ،‬جهېېت ن ېېا او متفریېېه نښېېو‬
‫ه‪.‬‬ ‫و رل کې‪ ، ،‬چې ړره نښه په خپل واي له م الو سره پويه یرر ح شو‬
‫‪2۰۹‬‬
‫‪ -3-4‬دڅلورم څپرکي پوښتنې‬

‫ليک نښو اړیيا په برخه کې کو نکر‬ ‫ه ملګر‬ ‫‪ -۸‬ډاکټر اس ا يل حاک ي او‬
‫يلو ؟‬
‫کې ليک نښو ا ین‪،‬ط یمو ايزتت په ګوټه کيئ‪.‬‬ ‫‪ -2‬په ليکنه او ليکوال‬
‫‪ -۸‬په ليکنه کې ليک نښو کېايونې او اړیيېا پېه برخېه کېې خېسا بښېلي اسېتا‬
‫مح س صس ا يوړي کو ډول فکر کاوه؟‬
‫‪ -4‬که پېه ليکنېه کېې ليېک نښېې پر ېا ونېه کېايول شېي‪ ،‬آ ېا پېه شېکل او معنېی‬
‫مو ود کې یغير يایی شي؟‬
‫‪ -5‬و مطلو او س مفهو له ليکنې څخه کو وخت یرالسه کوال شو؟‬
‫‪ -6‬په ليکوال کې ليک نښو پر ا کايولو څو ګټې وتا است؟‬
‫صنفونو حسو څه شي په واسطه معلوموال شو؟‬ ‫‪ -۰‬ليکوال‬
‫‪ -۱‬په لنډه او مسللېېېېه یوګه په ليکوال کې ليک نښو اړیيا په ګویه کيئ‪.‬‬
‫‪ -۹‬ليک نښو څو مرخل ل انګي م ايزتتونه څرګنس کيئ‪.‬‬
‫‪ -۸۷‬ليک نښو یه په ربي‪ ،‬انګليچي او فايسي ژبو کې کو نومونه اخيچتل شو‬
‫؟‬
‫‪ -۸۸‬استا مح س آیا شيرزا په ليکنه کې ليک نښو په برخه کې کو نکر يلو ؟‬
‫‪ -۸2‬ج لو بېل بېل واحسونه څه شي پواسطه معلوموال شو؟‬
‫‪ -۸۸‬په فني او مچلکي ډول څه وخېت ليېک نښېې زمېوږ پېه معاصېره ليکېوال کېې‬
‫کايول کې‪ ،‬؟‬
‫‪ - ۸4‬ټکی ل ن‪،‬طم په کو ا کې کايول کې‪ ،‬؟‬
‫‪ -۸5‬پښتو پښتو یرر حي یامو کې ټکي ا مکث نښېې پېه برخېه کېې څېه و ېل‬
‫؟‬ ‫شو‬
‫‪ -۸6‬ټکی یعر ف او په ليکنه کې ې کايول کو ايزتت لر ؟‬
‫‪ -۸۰‬وه ټکي ا شايحه څه یه وا ي‪.‬؟‬
‫‪2۱۷‬‬
‫‪ -۸۱‬شايحه ل سر په سر ټکي م په ليکنه کې کو ړس لپايه استع الې‪ ،‬؟‬

‫‪ -۸۹‬ي ټکي څه وخت اوچېر په ليکنه کې کايول کې‪ ،‬؟‬
‫‪ -2۷‬پوتتی نښه څه یه وا ي او په ليکنه کې کايونې ايزتت څه ؟‬
‫‪ -2۸‬په څو ژونس و م الونو ج لو کې سواليه وکايوئ‪.‬‬
‫‪ -22‬غ‪،‬نښه ا نسا ه ل!م څه یه وا ي او کايونې ايزتت ې څه ‪.‬‬
‫‪ -2۸‬په څو ج لو کې غ‪،‬نښې کايونه په لي یوګه وتا است‪.‬‬
‫‪ -24‬کامې لو رګولم ا کولی او سي ي کولی یوپير په څو ج لو کې وکيئ‪.‬‬
‫‪ -25‬ف‪،‬رو یرمنځ کامې کايونې ا ونه او اړیيا په ګویه کيئ‪.‬‬
‫‪ -26‬په یاب او سه ج لو کې کولی کايولو ايزتت په نښه کيئ‪.‬‬
‫‪ -2۰‬نډ نښې استع ال ا ونه په ګویه کيئ‪.‬‬
‫څه وخت او چېر په ليکنه کې کايوو؟‬ ‫‪ -2۱‬کرت ا خط فاصل ا‬
‫‪ -2۹‬لينسئ او غبرګې لينس څه یوپير لر و ړره وه ياوپېننېئ او پېه څېو ج لېو کېې‬
‫ې م الونه ياوړئ‪.‬‬
‫‪ -۸۷‬یی څه یه وا ي؟‬
‫‪ -۸۸‬م يو ا بيلن څه شی ؟‬
‫‪ -۸2‬جهت ن ا ه ليکنه کې څه لپايه کايول کې‪ ،‬؟‬
‫‪ -۸۸‬ټينګاي نښه څه یه وا ي؟‬
‫‪ -۸4‬آ ا په ومي ډول ليک نښېې پېه لېي یوګېه ليکنېې پېه ټولېو ډولونېو کېې‬
‫مرا ایوال شئ؟‬
‫‪ -۸5‬متفریېېه نښېېې پېېه پښېېتو او ي ليکنېېو کېېې کېېايول کېېېسا شېېي او کنېېه او کېېه‬
‫واز په بهرنيو ژبو کې کايول کې‪ ،‬؟‬
‫‪2۱۸‬‬
‫‪ -4-4‬د څلورم څپرکي ماخذونه‬
‫یرآنکر ‪.52 ،۸۰ ،۰ .‬‬ ‫‪.۸‬‬

‫الفېېېت ګېېېل پاچېېېا‪۸۸۱۱ .‬ه ل ‪ ،‬ليکېېېوالي ل امېېېی او انرېېېاء م‪ .‬و ېې چېېېا ‪،‬‬ ‫‪.2‬‬
‫پېښوي‪ ،‬بوي ‪ ،‬ناصرباغ‪ ،‬يفعت کتابخانه‪.‬‬
‫اميېر ‪ ،‬ملېک ابېېراړي ‪ ۸۸6۹ .‬ه ل‪ .‬چګونېه امېی و انرېېا بنو چېي ؟ ا ېېراد‪:‬‬ ‫‪.۸‬‬
‫‪ ،‬یاميی اجت ا ی استاد یهراد‪.‬‬ ‫یهراد‪ :‬خياباد آزا‬
‫اشېېرایي‪ ،‬سېېيس لي مح ېېس‪ .۸۸۹2 .‬آ ېېيی يسېېت نو چېېي لامېېیم‪ .‬کابېېل‪:‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪.‬‬ ‫ن ا نسګي الهس ‪ .‬کتا فروشي فرړن‬
‫لومېېېو اکېېېاډم‬ ‫افېېېا‪ ،‬مح ېېېس ظېېېاړر‪ ۸۸66 .‬ه ل‪ .‬ليېېېک نښېېېې‪ .‬کابېېېل‪:‬‬ ‫‪.5‬‬
‫لومېېو اکېېاډم ‪،‬‬ ‫پښېېتو‪ -‬پښېېتو یرېېر حي یېېامو ‪ ۸۸66 .‬ه ل‪ .‬کابېېل‪:‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ژبو او ا بيایو مرکو ‪Willian Shahkespeare. ۸۹65. Hamlet,‬‬ ‫‪.۰‬‬
‫‪۸۰ . Printing, New York. Newgarci.‬‬
‫‪th‬‬
‫لومېو‬ ‫يوړي‪ ،‬صېس ا مح ېس‪ ۸۸66 .‬ه ل‪ ،‬ليېک نښېې ل ی‪،‬ېر ظم‪ ،‬کابېل‪:‬‬ ‫‪.۱‬‬
‫اکاډمي‪ ،‬خپرونو ي است‪.‬‬
‫لومو اکاډم ‪ .‬پښتو‬ ‫يوړي‪ ،‬صس ا‪ .۸۸54 .‬څېينې اليتو ‪ .‬کابل‪:‬‬ ‫‪.۹‬‬
‫څېينو مرکو‪.‬‬
‫فايسېي‪ .‬یهېراد‪:‬‬ ‫حاک ي‪ ،‬اکټېر مح ېس اسې ا يل‪ .۸۸۱6 .‬زبېاد ونګېاي‬ ‫‪.۸۷‬‬
‫سازماد مطالعه و یسو ی کتب لو انچاني‪.‬‬
‫‪2۱2‬‬
‫شيرزا ‪ ،‬مح س آیا‪ .۸۸۹۷ .‬ليکوالي‪ .‬کابل‪ .‬پوړنې وزايت‪ .‬توونکو‬ ‫‪.۸۸‬‬
‫يوزنې لو ي است‪.‬‬
‫بېېېساهلل‪ ۸۸۰4 .،‬ه ل‪ .‬يسېېېت بنوسېېېي ‪ .‬یهېېېراد‪ :‬مراکېېېو‬ ‫طاړرخانی‪،‬اسېېېتا‬ ‫‪.۸2‬‬
‫یربيت معل ‪ .‬چا سنګيی‪.‬‬
‫لومېېېو‬ ‫‪ .۸۸‬ړیلېېېي‪ ،‬بېېېسالحکي ‪ .۸۸66 .،‬ليېېېک نښېېېې ل ی‪،‬ېېېر ظم‪ .‬کابېېېل‪:‬‬
‫اکاډم ‪ ،‬خپرونو ي است‪.‬‬
‫ود‪ ،‬مح س اس ا يل‪ .۸۸۱۰ .‬پښتو ليکنی سې ود‪ .‬کابېل ‪ :‬ېود کلتېوي‬ ‫‪.۸4‬‬
‫ود‪.‬‬
‫‪Webstores severthe. New collegiate. Dectionary.‬‬ ‫‪.۸5‬‬
‫‪Indian Edition. Copyright ۸۹6۹ by G.C. Merriam co‬‬
‫‪second reprimi April ۸۷۸۰‬‬
‫‪2۱۸‬‬
‫پنځم څپرکی‬
‫‪ -5‬د ليکوالۍ ډولونه‬
‫پيلېزه‪:‬‬
‫‪ ،‬چې په برر ټولنو‬ ‫ليکنه او ليکوالي و وامسايه کلتوي او فرړنګي بهير‬
‫کې خلکو ژونس له وا سره وا مومي‪.‬‬
‫څومره چې برر ټولنې غه بهير یه ايزتت ويکو ‪ ،‬په ړ اغه انسازه ويسره‬
‫او معنو کلتوي اړخونه ړ خونس کې‪. ،‬‬ ‫ړر ټولنې ما‬
‫و ژونس برخې لونه‬ ‫ليکوالي‪ ،‬چې ګڼ اړخونه لر ٍ‪ ،‬ړره برخه ې کلتوي‬
‫پراخ اړخونه لو ؛‬ ‫کو ‪ .‬یخليا‪ ،‬یح‪،‬يا‪ ،‬یصنيف‪ ،‬یطعه‪ ،‬ژباړه او ‪ ...‬ليکوال‬
‫ليکوال‬ ‫خونس کولو او له بلې لوي‬ ‫کلتوي او فرړن‬ ‫له و خوا‬
‫مختلفو صنفونو ي ف بنس کو او حسو ې معلومو ‪.‬‬
‫په غه فصل کې ليکنې ډولونه‪ ،‬لنډ ليک معرفي‪ ،‬ايزتتونه‪ ،‬یصنيف او‬
‫وا او فرړنګي بډا نې؛ او ړ ساينګه‬ ‫ړغه اړیياو ‪ ،‬یخليا او یخلي‪،‬ي آ ايو‬
‫ړنر ‪ -‬ا بي او یخلي‪،‬ي آ ايو یوپير له غير یخلي‪،‬ي سره ړ په ګویو کې‪ ، ،‬چې په‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي او یخلي‪،‬ي‬ ‫ليکوال‬ ‫مج و ي ډول به يانه محصليی که خير و‬
‫صنفونو په برخه کې ړ پويه پويه معلومات یرالسه کي ‪.‬‬
‫‪2۱4‬‬
‫لنډ ليک يا لنډه ليکنه ‪:‬‬ ‫‪-١-5‬‬

‫چې لنډه ليکنه معرفي کيو‪ ،‬با س په لنډ ډول ووا ‪ ،‬چې لنډه ليکنه‬ ‫مخکې له‬
‫لفني ليکنهم‪ ،‬لنډه ليکنه ل یو ليکنهم‪ ،‬لنډه ليکنه لېو مفهېو لې‪ ،‬ونکېې ليکنېه‬
‫ه؛ خو اصلي شرط په اصلي مفهو نغاړل او ياوړل و ‪.‬‬
‫که وه ليکنه څومره لو ه و ‪ ،‬چې ړره محتوا ولر او په ړر کالب کې و ‪ ،‬خو چېې‬
‫ل م‪،‬صس م مفهو په کې نه و نغښتل شو ‪ ،‬ړغه ته ليکنه نېه ه‪ ،‬کېه لنېډه و او‬
‫که لو ه‪ ،‬په زړه پوي ليکنه نه ه‪.‬‬
‫که وخت مخنيو لپايه لنډه ليکنه کوو‪ ،‬که مو ليکنه ا بي‪ ،‬ېا ژويناليچېتکي‬
‫و بسه خبره نه ه‪ ،‬خو که ليکوال ل مرکو مفهو م په ليکنه کې نېه و ياوړ ‪ ،‬نېو‬
‫ا کاي بيا ړ زموږ وړه او لنډه ليکنه نه بامفهومه کو ‪.‬‬
‫ړره ويځ زموږ په شا او خوا کې ز ایې او ډهر پېښې يامنبته کې‪ ، ،‬خو وخت‬
‫ا ټېېولې پېښېېې یېېر‬ ‫ک ېېوالي لېېه املېېه وي پېېاڼې‪ ،‬ياډ ېېو او یلو و ېېود نېېه شېېي کېېوال‬
‫پوتس النس ياولي‪ .‬ړر خبر ال پېه څېېر مېوږ ړې ناجېايه ېو وخېت سېپ ا ړڅېه‬
‫وکيو او خپله ليکنه ا يپوټ یر ړغه ا ه‪ ،‬چې م کی و ‪ ،‬يا لنډ کيو‪.‬‬
‫نی‪ ،‬سېبا خبېر او ژويناليچېتکي او ړنېر موې ونونو او مطلوبونېو ليکنېو یېر‬ ‫‪-‬‬
‫پېه‬ ‫یح‪،‬ي‪،‬ي او معلومېایي ليکنېې ړې لنېډ ليکېل کېې‪ ، ،‬کېه ړنېر ا‬ ‫څن‬
‫نيا کې یر يومانه‪ ،‬ناول‪ ،‬له ناوله استاد او له استاد څخه لنډه کيچه خلک ډهره‬
‫لپېېايه چېېې خلېېک ړېېر ډول بوختيېېاو لېېر ‪ ،‬لېېو لېېو‬ ‫خوتېېو او ړغېېه ړېې‬
‫‪ ،‬چې ل موږ با س په ړره‬ ‫استانونه نه شي مطالعه کوال ‪ ،‬خو ا خبره کول غروي‬
‫ليکنه کې خپل ل ي او فني صیحيتونه وکايوو او خپل مچلکي يسالت لېه پامېه‬
‫ونه غوي ووم‪ .‬و ليکوال نکر لر ‪ :‬لل یر ا ويوستيو وختونو پوي ز ه کېوونکي‪،‬‬
‫ليکېېواالد ياډ ېېو او یلو و ېېود کېېايکوونکي لنېېډ ليکنېېې او ېېا لېېه ېېو ليکنېېې‬
‫ېو چوکېاټ پېه جوړولېو کېې وه‬ ‫څخه شير ياو چتلو او ا لنډ ليکنې لپېايه‬
‫ويوسېېتيو کېېې نېېي پېېه خېېويا‬ ‫زړ وو‪ ،‬خېېو ړغېېه ړڅېېو پېېه یېېر کېېې‪ ،‬چېېې پېېه‬
‫‪2۱5‬‬
‫لنډ ليکنې او له و ليکنې ا ياپوي څخه‬ ‫معتبرو پوړنتونونو کې یرسره شو‬

‫لشېېير م يا ا چېېتلو لپېېايه ېېانګي چوکېېاټ پېېه پېېا کېېې نيېېول شېېو ‪ .‬پېېه ډهېېرو‬
‫ېو صېنف پېه ډول کېايول کېې‪ ،‬او ليکنېې‬ ‫پوړتونونو کې اوس هال لنډه ليکنېه‬
‫ياپوي شيره اس په یوګه استع ال وړ ه‪.‬مم ل‪۸ : ۸۸‬م‬
‫اصېېلي خبېېره ا ه‪ ،‬چېېې پېېه لنېېډه ېېا اوږ ه ليکېېه کېېې پېېا وړ موغېېوا لمحتېېوام‬ ‫‪-‬‬
‫و موغېوا ېا ليکنېې پېه اصېلي بڼېه یکېرايول‬ ‫ياونغښتل شي‪ ،‬ليکنې لن ډود‬
‫ړېر ليکنېې پېه پېا کېې يا ېي‪ .‬ل ليکنېې لنېډود‬ ‫‪ ،‬چې لېه مع ېول سېره سې‬
‫یوګه و ی شېو‪،‬‬ ‫؛ نو په‬ ‫اصلي موخه په لنډو ټکو کې لوستونکي پوړول‬
‫ېو ليکنېې ل محتېوام‬ ‫چې لنډود له و موغوا څخه پا لو اخيچېتنه ه‪ ،‬خېو‬
‫پوړېاو لپېايه‬ ‫‪ ،‬چې ليکنې په پيل کې لوستونکو ا م‪،‬ابل لېوي‬ ‫ړغه څه‬
‫کايول کې‪. ،‬‬
‫په ا بي ليکنو کې په یېره یح‪،‬ي‪،‬ي ډګر کې لنډه ليکنه کول و فني او مچېلکي کېاي‬ ‫‪-‬‬
‫؛ م ېال پېېه ډول کېېه وغېواړو مېېوږ ېېو غېو کتېېا ل پښېېتو ا بيېایو و ې ټېېوک‬
‫یاي و م په پنبوسو ا سلو او ا لنډو مخونو کې ياوړو‪ ،‬الزمېه ه ل ړغېه مرکېو او‬
‫ی رکو وړ موغو ات ل يسي موغو اتم په خپله ليکنه کې يا واخلو‪ ،‬چې موږ‬
‫ړس یه يسو ‪ ،‬ا ليف یولچتو ل جګيه او سولهم کتا ړ ساسې ي واخله‪ .‬په‬
‫وه وړه‪ ،‬خو بېا مفهومېه انت‪،‬ېا‬ ‫ا بيایو کې مه ه ا ه‪ ،‬چې موږ په و غو کتا‬
‫او څېينيېېوه ليکنېېه وکېېيو‪ ،‬عنېېې ېېوه م‪،‬الېېه با ېېس سېېتنسيډ او څېينيېېوه و ‪ .‬نېېواد‪،‬‬
‫سر وه‪ ،‬څېينه‪ ،‬نتيجه‪ ،‬ل ېی ليکونېه او ماخذونېه ولېر ل ل ېی ليکونېه ېا حاشېيې‬
‫کتا اصلي برخه نه ه او متی سره متوا ه کل ه ړ کېسا شي‬
‫‪ ،‬خو شيره ل محتوام ې ړغه‬ ‫و م‪،‬الې ا کتا لنډود ټولو برخو يا لنډود‬
‫‪ ،‬چې بېیبېلې برخې په کې په پا کې نيول شو نه و ‪.‬‬ ‫لنډ و‬
‫‪2۱6‬‬
‫‪ -2-5‬د لنډې ليکنې لرغونتوب‪:‬‬

‫په ډګر کې له ډهره پخوا موجو ه‬ ‫لنډه ليکنه نو خبره نه ه‪ ،‬لنډه ليکنه ليکوال‬
‫وه؛ لېېه ړغېېه مهالېېه چېېې انچېېانانو یېېازه خېېط او کتابېېت ز ه کېېي و‪ ،‬انچېېاناد اړول‬
‫انبوي ول یصو ر م ليک په مرسته خپله موخه ل ړس م لوستونکو یېه ويسېو او‬
‫ې یېر کي و ‪.‬‬ ‫اسې و ل کې‪ ، ،‬چې وه ي‬
‫الف‪ :‬په پخوا زمانو کې‪:‬‬
‫ني په پخوانيو ا بيایو کې لنس ليکنې ليکنې تکی یه ډهر اړ يېت ويکېاوه‪،‬‬
‫خېېو لېېه تېېکی سېېره محتېېوا ملګېېر وه‪ .‬کېېی اهلل مجيېېس ا جېېاز او تا چېېته لنېېډو‬
‫‪.‬‬ ‫‪ .‬سر او پا احکا ‪ ،‬ام ال او مترابهات‬ ‫ليکنو و ته م ال‬
‫احکا الهي لنلم کيچې او یربې ګانې په پويه ا بانه‪ ،‬معجېوه اسېا‪ ،‬يسېاوالي‪،‬‬
‫‪ ،‬چېې پېه‬ ‫الهي کی کې وړانس شېو‬ ‫فصاحت‪ ،‬بیغت او صراحت سره په‬
‫ېېو مچېېل اد او مېېؤمی ويبانېېس‬ ‫ېېو واي اويهېېسو او یيېېا ډول و لېېو سېېره نېېه ېېواز‬
‫نيا او آخرت پويه پويه یومنه یر السته ياوړ ‪.‬‬ ‫پوړې‪ ، ،‬بلکې‬
‫انا انولناه فی ليلة ال‪،‬سي‪ -‬یر آخره‬
‫‪.‬‬ ‫‪ -۸‬موږ ا یرآد یسي په شپه نازل کي‬
‫‪ -2‬او یه څه پوړې‪ ، ،‬چې یسي شپه څه ه؟‬
‫‪ -۸‬یسي شپه له زيو مياشتو څخه ډهره غويه ه‪.‬‬
‫‪ -4‬پرتېېتې او يوح پېېه ړغېېې کېېې خپېېل ي پېېه اجېېازه ړېېر حکېې لېېه انېېه اخلېېي‪،‬‬
‫ياکوزه‪. ،‬‬
‫‪ -5‬ړغېېه شېېپه لېېه سېېره یرپا ېېه سېېیمتيا ه یېېر سېېهاي ختلېېو پېېوي ‪ : ۸ .‬یرآنکېېر ‪ .‬ېېوي‬
‫ال‪،‬سي‪6 ،6 ،6 5-‬‬
‫پښتو ا بيایو ستره یذکره ل پټه خوانه م مح س ړویک بی او په څومره سا ه‪،‬‬
‫ه‪.‬‬ ‫يسا خو کره او لنډه پښتو ژبه ليکل شو‬
‫‪2۱۰‬‬
‫پياوړ مح‪،‬ا زل ي ړېوا مل په و نا‪ :‬لل پټه خوانه پښېتو یس ېه یرالسېه شېو‬
‫یه نو ساه ويکيه او محتو ایو ې‬ ‫برپيه یذکره ه‪ ،‬چې پيسا کېسو ې پښتو ا‬
‫یېاي و یېر وړې یرنېه پېوي ويسېاوه‪ .‬پښېتو ا بېي‬ ‫زموږ ليکلي مکرو ا‬
‫کېېې ويیېېه‬ ‫یېېاي و غېېه مه ېېه و ي‪،‬ېېه خپېېل اړ يېېت‪ ،‬ايزتېېت پېېه یېېاي و او ا‬
‫ه‪.‬مم ل‪ :2‬څلوي م‬ ‫غرويت‪ ...‬چا شو‬
‫‪ ،‬چې ي خوانې خونس کو ‪:‬‬ ‫پټه خوانه ړغه سيف ا زهرمتود‬
‫لومي خوانه ل‪2۸‬م شا راد اوليکوال‪ ،‬و هل‪۸۷‬م‪ ،‬يهي ه ل‪۸۸‬م ليکوال او شا راد‬
‫؛‬ ‫ه وخېت او تېبينه شېا راد پېه کېې خونېس شېو‬ ‫چې له ليکوال مخه‪،‬‬
‫ل ېي لنېډه ليکنېه ه‪،‬‬ ‫مېتی څېينېې لېه مخېې نېه ېواز‬ ‫اوسنی کېره کتنيېو انت‪،‬ېا‬
‫ه‪ :‬اول ېېل لپېېايه ليکېېوال پښېېتنې تېېبي‬ ‫بلکېېې مېېسنې لنېېډه او خېېوږه ليکنېېه ړ ې‬
‫‪ ،‬چې زما په نکر ا يسېاو لنېډ ‪ ،‬خېوږ او پخېې‬ ‫شا راد په نامه معرفي کي‬
‫لنډ اومسني ليکنې و ا بي لغيو و وم شهکاي ګڼی شو‪.‬‬
‫او پېا وړ لرغونتيېا‬ ‫کې‪ ،‬چې ليکنه خېويا یي تېي پخېوان‬ ‫په فايسي‪ -‬ي ا‬
‫لر ‪ ،‬و ل بيا ګويو‪ ،‬چې سعس شيراز خپل شا ر په څومره خوږه او صر حه‬
‫ډهېرو‬ ‫ه او مح ېس لېي فروغېي پېه و نېا ل سېعس‬ ‫او لنډه پوړنيوه ژبه سره کېي‬
‫اسې ج لې سېره یيلېي‪ ،‬چېې لفېظ او معنېا ېې واړه‬ ‫ليکوالو او شا رانو پرخی‬
‫؛ لکه‪:‬‬ ‫سره و ا کي او خلکو یه ې مفهو ژي يسولی‬
‫که ي آفر نش ز ک ګوړر انس‬ ‫کس ګر انس‬ ‫بنی آ ا وا‬
‫ګر ووه ړاي يا ن انس یراي ‪...‬‬ ‫چو وو به ي آ س زيوزګاي‬
‫ا‪ :‬ګلچتاد ړر حکا ت سا ه‪ ،‬ظر ف‪ ،‬پرمعنا او م نو نک په یالب کې اسېې‬
‫ويکېېو ‪،‬‬ ‫موېېاميی ياوړل شېېو ‪ ،‬چېېې ړېېر چېېا یېېه ژونېېس ېېو حت ېېي بېېرت او ي‬
‫ی‪،‬و ويپېنني او آد ډهر نایرسه انچېاد یېه ړې مېرګ وي ېا و او لې‪ ،‬یېر لې‪،‬ه یفکېر او‬
‫سوچ یه ې ړڅو ‪ .‬بېلګې په ډول‪:‬‬
‫سل‪ ،‬یسبير او يا ې په برخه کې به څه يواد او لنډ نک سره وا ي‪:‬‬
‫‪2۱۱‬‬
‫حکا ت‬
‫به ړرمره چنيی ګفت نوشيرواد‬ ‫شنيس که ي ویت نوا يواد‬
‫نه يبنس آسا ش خو ش با‬ ‫که خاطر نګهساي يو ش با‬
‫چېو آسېېا ش خېو ش خېېواړی و بېېپ ل‬ ‫نياسا س انسي اي یو کپ‬
‫‪۸5 : ۸۱‬م‬
‫که سعس لګلچتادم چې په ن ر ه يا واخلو پخوانی لرغوني ا کیسيک فايسي‬
‫ن ر پېچلتيا او مطلوبيت ل اوږ والیم نه لر ‪.‬‬
‫بسالرح ی بابا لنډ نک و نه ه‪ ،‬ړېر څېوک ېې‬ ‫په نک کې‬ ‫ړ ساسې پښتو ا‬
‫چې کی مطالعه کو له شک پریه انچاني ژونس ګڼ ل ي اړخونېه پېه خېوږه پنېس‬
‫آميوه رفاني ژبه بيانو ؛ لکه‪:‬‬
‫يخراد‬ ‫ګو ا برق‬ ‫ړچې یيو يومي وياد‬
‫په زميی بانس آس اد‬ ‫کا‬ ‫آسيا په څېر ګر‬
‫چې اوړه‪ ،‬یر امياد‬ ‫سي و‬ ‫ککر‬
‫نه ې حس شته نه پا اد‬ ‫پيساکې‪ ، ،‬فناکې‪،‬‬
‫نه ې سر شته نه ساماد‬ ‫نه هې حس‪ ،‬نه ې پا اد شته‬
‫ينې و ر کا خپل اد‬ ‫کا‬ ‫ينې ډول وړي تا‬
‫ينې ګل غونس خنساد‪ ...‬ل ‪۱۸ : ۸4‬م‬ ‫غونس ژاړ‬ ‫ينې ش‬
‫که څه ړ ما نک بېلګې ياوړ ‪ ،‬خو ړ سغه نک ونه که په ن ر ياوړو په ډهرو سا ه‬

‫کل و سره خپل مطلب ال یع‪،‬ل یه په لنډه یوګه لې‪ ،‬و ‪.‬‬
‫‪ :‬اوس هاله لنډه ليکنه‪:‬‬
‫‪ .‬لنېډه‬ ‫اوس هاله لنډه ليکنه څو برخې لر په ړر ډول ليکنې يسېا او لنېډ شېو‬
‫په کیسيکه ويه کې ال افتخاي خوشحال خاد ليېه الرح ېه‬ ‫ليکنه پښتو ا‬
‫‪2۱۹‬‬
‫ل ستاينامه*م وليکله؛ له ړغه يا ويوسته خوشحال خېاد نېويو ايزتېت نو آ ېايو‬

‫ل ستاينامهم وليکله‪ ،‬چې په ح‪،‬ه سره شخصيت جوړونې و و اړلی ا ېر‬ ‫یرڅن‬
‫ېوه‬ ‫چېې جېی جېی ړنرونېه او خصېلتونه پېه کېې یرېر ح شېو ‪،‬‬ ‫یر څنې‬ ‫‪.‬‬
‫مچل اد بافکره‪ ،‬بای يوه‪ ،‬یهرماد‪ ،‬په اد و چا لباوي م انچاد انبوي او کرکتر‬
‫‪.‬‬ ‫ړرچا مخته ږ‬
‫په غېه ا ېر کېې لېومي شېل ړنېره یوغېيح کېې‪ ، ،‬بيېا خصېلتونه؛ پېه ړېر ډول زمېوږ‬
‫سېېتاينامې خصوصېېيایو او منبپېېانګې‬ ‫‪ ،‬نېېه‬ ‫مطلېېب ړغېېې وي لنېېډ ن ېېر‬
‫یوغيح‪.‬‬
‫لې چېې‬ ‫‪ ،‬و ې ړنېر‬ ‫اد معرفېت‬ ‫اول با ‪ -‬په کتا کې يا ي ‪ :‬لل اول ړنر‬
‫‪ ،‬څلېوي ړنېر‬ ‫کچب وک ېال‬ ‫کچب باله شي‪ ،‬يهي ړنر خط‪ ،‬چې الز ملوو‬
‫‪ ،‬او‬ ‫‪ ،‬شپ‪ ،‬ړنر آببېاز‬ ‫‪ ،‬پنب ړنر یير انساز‬ ‫ل‬ ‫شعر‪ ،‬چې پيرو‬
‫‪ ،‬لچ ې ړنېېر‬ ‫‪ ،‬نه ې ړنېېر شېېجا ت‬ ‫‪ ،‬ای ې ړنېېر تېېکاي‬ ‫ړنېېر اس ېپ یېېاز‬
‫یربيېېت‬ ‫‪ ،‬ولچ ې ړنېېر اوال‬ ‫‪ ،‬وولچ ې ړنېېر از وا معاشېېرت‬ ‫سېېخاوت‬
‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬څوايلچې ړنېر اسېبا معرېيت‬ ‫‪ ،‬ايلچ ړنر یا ب خس وحرې‬
‫‪ ،‬اوولچې ړنېر‬ ‫‪ ،‬شپاړسې ړنېر یجېايت‬ ‫ړ‪،‬انيېت‬ ‫پنبلچ ړنر زيا ېت‬
‫‪ ،‬نولچ ړنر نر لشطرن م او‬ ‫موسي‪،‬‬ ‫ل‬ ‫‪ ،‬ایلچ ړنر‬ ‫یح‪،‬يا نچب‬
‫‪.‬مم ل‪۸2 ،۸۸ : ۹‬م‬ ‫شل ړنر یصو ر ن‪،‬اش‬
‫په کتا کې ړنرونه او خصلتونه پېه یریيېب یرېر ح شېو ‪ ،‬زمېوږ مطلېب لنېډ ن ېر‬
‫ياوړل و‪ ،‬ز ایو معلومایو لپايه ستاينامه غروي ولولئ‪.‬‬
‫مصلح الس ی سعس شيراز يح ل ‪ 6۹۸ - 5۱۸‬ېا ‪ 6۹4‬ه ق م ل ګلچېتاد سېعس م‪،‬‬
‫یه بسال‪،‬ا ي خاد ل ‪ ۸۸25 – ۸۷62‬ه قم کې ياوژباړله ا ونو ې ويبانس ل‬ ‫پښتو ا‬
‫ګلسسېېتهم کېښېېو ه؛ ګلسسېېته ګلچېېتاد پښېېتو ژبېېاړه ه؛ ګلچېېتاد ل ‪656‬م سېېعس‬
‫‪ ،‬چې اخییي‪ ،‬یعلي ي او نويو امو ټولنيوو معنو ايزتېتونو او‬ ‫یاليف کي‬
‫تېګڼو برسېره ژبني فصاحت او بیغت ډهره غويه بېلګه ه‪.‬‬
‫‪2۹۷‬‬
‫ېنې بېلګې واخلو‪:‬‬ ‫لته به ړغه نک‬

‫نک ‪:‬‬
‫چېېې تېېه ا ګېېاي پېېه جهېېاد‬ ‫بهتېېر‬ ‫لل ایبت چې له جهاد سي لې‪،‬‬
‫پره‪،‬‬
‫کل ات و‬ ‫چې یر پایې نيک‬ ‫حيات و‬ ‫په معنا کې ړغه مي نه‬
‫ا ړېېومره ېېال چېېې لېېه جهانېېه پېېه واي واي الړ شېېه‪ ،‬لېېه ړېچېېا نښېېې پېېایې نېېه شېېي کېېه‬
‫پا شاړاد وو‪ ،‬که وز راد وو‪ ،‬نه سرا ونه پایې شول‪ ،‬نه پلونه‪ ،‬نه ې کوړي‪ ،‬نه ې‬
‫وي و‪ ،‬شپو خرا شول؛ نه ې نښې شته‪ ،‬نه ې ا ونېه‪،‬‬ ‫باغونه‪ ،‬واړه په ګر‬
‫ل ېېاوو زيګونېېه‪،‬‬ ‫امېېا خبېېر انبيېېاوو لېېيه الچېېی او اوليېېاوو او یصېېنيفونه‬
‫سلګونه‪ ،‬کالونه یېر شول‪ ،‬نه ويکېې‪ ، ،‬نېه زړهې‪ ، ،‬بلکېې ال یېازه کېې‪ ، ،‬مېوږ چېې‬
‫و چا په ا نه و او که ميه شو نو چا به ا شو‪ ،‬پپ له مرګه به مو‬ ‫ژونس‬ ‫او‬
‫څوک ا کي ‪ ،‬مګر وه خبره ا و کتا که يا نې ا ګاي پایې شي‪ ،‬څوک بېه مېو‬
‫ا آوي وکانس ‪.‬مم ل‪۰6 :۱‬م‬
‫نولچ ې ې پېېېي پېېه و ېېه ني ېېا ي کېېې یېېاي و ليکنېېې لرغېېونی ډول پېېه نېېو او‬
‫او ژوينېاليو پېه‬ ‫معاصر ډول‪ ،‬چې ل نواد‪ ،‬سر وه‪ ،‬متی او ماخذم او خبر يسان‬
‫برخه کې لليس‪ ،‬سر وه او نچکوي ړر *م په ډول يامنبته شول‪.‬‬
‫اميرشير لي خاد په وخت کې ل ش پ النهاي م جر س ليکنېه ړې پېه لنېډه یوګېه‬
‫ل لپايه خسا بښلي یمه مح و‬ ‫وه؛ خو په ماړرانه او مچلکي ډول لومي‬
‫ن ېر او‬ ‫طرز له خوا لسرا االخبايم په ليکنو پيل وکي‪ ،‬چې له شک پریه پېه ېا‬
‫يوانه ژبه و‪.‬‬
‫کېې لنېډ مچېلکي ليکنېې ويه لېه ل ‪ ۸۸۸۷‬ه لم کېال څخېه يا پېه‬ ‫په پښېتو ا‬
‫م کې جوړه‪. ،‬‬ ‫خوا پيل کې‪ ،‬؛ پښتو ټولنه په ل ‪ ۸۸۸6‬ه‬
‫په کنېسړاي ل ‪ ۸۸۸۸‬ه م او کابېل ل ‪ ۸۸۸6‬م کېې ا بېي انج ونونېه يامنبتېه شېول‪ .‬لېه‬
‫يامنبتېه شېو؛ غېه نهوېت‬ ‫سره سره په ‪ ۸۸26‬ه ل کال ل و س زل يانوم غوي نې‬
‫‪2۹۸‬‬
‫ا بي‪ ،‬سياسي‪ ،‬ل ي او فرړنګي ړسفونه يلو ل‪ ،‬چې ليکنه ېې پېه خېوږه‪ ،‬سېا ه‬
‫او محاويو ژبو و ‪.‬‬
‫ولپ‪ ،‬انګاي‪ ،‬ړېوا ‪ ،‬انيپ‪ ...‬اخبايونه يامنبتېه شېول‪ ،‬چېې ل لنېډ ليکنېېم ېا ل‬
‫صراحت ليکنېم بنچټونه ې ال پياوړ کيل‪ .‬له هرش و کلونو بيا یر اوسه پېوي ل‬
‫په ا بي‪ ،‬ل ي‪ ،‬سياسېي‪ ،‬یېاي خي‪ ،‬ړنېر ‪ ،‬مچېلکي‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ېي او ټولېو برخېو ‪...‬م‬
‫‪.‬‬ ‫کې ډهر ډهر پرمختګونه شو‬
‫لنېېډ ليکنېېې محتو ېېات ل موغېېوام جېېوړو ‪ ،‬چېېې شېېکلي او معنېېا ي سېېر او‬
‫صويت په جوړهسو سره ژي برپيه‪ ،‬؛ لکه‪:‬‬
‫بسالرح ی بابا ل ايفانه یفکرم په برخه کې م‪،‬اله ل موغوا‪ ،‬افکاي‪ ،‬ایېوال او‬
‫جوړه‪. ،‬‬ ‫ماخذونهم جوړو ؛ خو په خبر کې کله له ل ‪5 – ۸‬م کل و و خبر په چتک‬
‫– ولې لنډه ليکنه کوو؟‬

‫امره ویلی‪ ،‬خو ړغه ړ که‬ ‫‪ .‬ړنر ن رونه له‬ ‫او سا ه متی‬ ‫لنډه ليکنه و ا‬
‫په لنډو ج لو کې مطلب ياونغاړل شي‪ ،‬خلک به ې ډهر خوښ کي ‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫نی کال ا بي لنډ مطلب‪ ،‬ا بي ټوټه او لنډه کيچه خلکو مطالعې ملګر‬
‫‪.‬‬ ‫و متی آسانه او سا ه لوستل‬ ‫لنډ ليکنې ليکلو لپايه غويه ليل‬
‫و ا رانی ليکوال ل فيروزادم پوتتنه کو ‪.‬‬
‫؟‬ ‫ړغه الملونه چې و متی له بله آسانه ا ستونومنو ؛ کو‬
‫بيا بېریه وا وا ي‪ ،‬ل ‪ ...‬توولې‪ ،‬چې په متی کېې اوږ و ج لېو کېايول پېه خپلېه‬
‫متی لوستونکي لپايه ستونومنو ‪.‬م‬
‫که لنډه ليکنه اصلي ليکنې ړو ت او موغوا یه یاواد ونه يسېو ‪ ،‬پېه زړه پېوي‬
‫ه‪.‬‬
‫څنګه کوال شو لنډه ليکنه وکيو؟‬
‫‪2۹2‬‬
‫لنډ ليکل په وو برخو و رل کې‪: ،‬‬

‫الف – ليکلو پر مهال لنډ ليکنې طر ‪،‬ه‬
‫ېېانګيو آيونېېو ل‬ ‫– نېېويو آ ېېايو لنېېډ ليکنېېې طر ‪،‬ېېه‪ ،‬چېېې ا واړه برخېېې‬
‫‪.‬‬ ‫اصولوم يلو ونکي‬
‫لنډ ليکنې طر ‪،‬ه ل اليم‪:‬‬

‫که موږ وغواړو خپلې خوتېې پېر ېوه موغېوا ليکېل وکېيو‪ ،‬څنګېه کېوال شېو‬
‫اوږ و او نا غروي ټکو او کل و له ياوړلو ډډه وکيو؟ م ال په ډول و محصل یه‬
‫ل‪2۷‬م کل و وه م‪،‬اله استا وا ي‪ ،‬چې وليکي؛ اول خو کومېه موغېوا؟ موغېوا‬
‫با ېېس ياپيېېسا کېېيو‪ .‬بيېېا اسېېتا ېېو شېېعر ېېا ټاپيېېک ويکېېو ‪ ،‬لنېېډ ليکنېېې لپېېايه‬
‫نوانونه ا ټاپيکونه له ړر شي ټاکی شو‪ ،‬خو په ژويناليو کېې یېازه موغېوا او‬
‫په ړنر ا بيایو کې مانېسګاي او یلپېایې موغېو ات ل شېعر‪ ،‬متېل‪ ،‬ن ېر‪ ،‬وجېېوه او‬
‫‪...‬م‬
‫په ا بيایو کې موغوا وه ډولې ه يامنبتېه کېېسا شېي‪ :‬ل مړنېي او ينېيم‪ ،‬خېو پېه‬
‫ژويناليو کې يني‪.‬‬
‫م الونه‪:‬‬
‫‪ ،‬ا ې کاي‬ ‫شعر‪ :‬چې پيسا شي ړ ګي واړه فنا شي = ا يح انه ا جهاد‬
‫چا په انتکاي ‪...‬‬ ‫= ړېپ مویو نه‬ ‫کاي ړ ه په ايا ه خسا مویو‬
‫متلونه‪:‬‬
‫چې کر ‪ ،‬ړغه به ي بې‬
‫اد په ک ه شي‬ ‫بل یه چې په ط عه شې‪ ،‬ړغه‬
‫ا‪:‬‬
‫ا په اد له خپله انه بې خبره‬
‫یه معنی له معنا وغواړه برره ‪...‬‬
‫‪2۹۸‬‬
‫په زړه بل شي‬ ‫که څراغ معرفت‬

‫ژونسود لذت به مومي سر سره‬
‫واړو کونو ننسايه کا‬ ‫ايفاد‬
‫شوپرک په یيايه ګر ي بې نکره‬
‫ېېو بيېېت‪ ،‬ېېو پېېويه شېېعر‪ ،‬حېېس ث شېېر ف‪ ،‬متېېل يا اخلېېو‪،‬‬ ‫نېېو الزمېېه ه لېېومي‬ ‫او‬
‫ويبانډ فکر وکيو‪ ،‬په معنی ې اد وپوړو‪ ،‬نېواد ويیېه وټېاکو‪ ،‬لېه نېواد سېره‬
‫نواد او متی یرمنځ پل معنی ويکو ‪ ،‬متی څېينه‬ ‫م‪،‬سمه ويکيو؛ م‪،‬سمه‬ ‫نن‬
‫ل اصلي موغوام بانس پويه پويه ی رکو وکيو او ړغه يا وسپيو‪ ،‬لنډ و ېې ياوړو‬
‫او ماخذ په ګویو کوو او ا کاي په ل‪2۷۷‬م کل و کې ياوړو؛ لکه‪:‬‬
‫ا بيت‪ :‬ا په اد له خپله انه بې خبره‬
‫یه معنی له معنی وغواړه برره ‪...‬‬
‫پاملرنه‪:‬‬
‫الف ‪ -‬په ليکنه کې بې ا ه کل و له ليکلو ډه ډه وکيو‪:‬‬
‫موږ پويیه بيت غويه ل انتخا م کي‪ ،‬با س په ل‪2۷۷‬م کل و کې م‪،‬اله ويبانس وليکو‬
‫او څنګه‪ ،‬چې م‪،‬اله له یول اخيچتله شو ‪ ،‬نو با س غه یول تېه وپلټېو او پېا وړ‬
‫محتوا یر ياوباسېو‪ ،‬کېېسا شېي پېه پويیېه ړېر بيېت ل‪5۷۷‬م کل ېو م‪،‬الېه وليکېل‬
‫شي‪ ،‬خو غروي نه ه‪ ،‬چې ټول وليکو‪ .‬لو ه ليکنه وکيو نو ‪:‬‬
‫او مطالعې مخنيو کو ‪.‬‬ ‫ي‬ ‫‪ -۸‬زموږ‬
‫‪ -2‬ز ه کوونکي ستومانه کو ‪.‬‬
‫‪ -۸‬ګټې او یاواد يوحيه غښتلي کو ‪.‬‬
‫‪ -4‬نويو ليکنو او يسونو وخت مو نيچي‪.‬‬
‫‪ -5‬اد با س په لو ه ليکنه کې سر يګ نه کيو ا نوي ‪...‬‬
‫و خبرو له ليکلو اد وسایو‪:‬‬ ‫‪ :‬په ليکنه کې‬
‫‪2۹4‬‬
‫ا محصل‬ ‫که په اصلي موغوا ا نوموړ شعر پويه پويه یفکر نه و شو ‪ ،‬سي‬
‫ومي او یکراي کل ې په کې ياوړ ‪ .‬په ليکنه اد او‬ ‫ې په ليکلو ستي کې‪. ،‬‬
‫نوي ستومانه کو ‪ .‬با س م‪،‬الې لپايه نواد له خپلې ګېېډ ونېه ټېاکو او نېه نېوي‬
‫برخې له خپل فکر سره طراحي کيو؛ کوال شو پر موغوا ز ېات معلومېات ياټېول‬
‫کيو‪ ،‬خو ړغېه مع لومېات با ېس نومېوړ موغېوا ال یرېر ح کېي ‪ ،‬نېه ا چېې و ېه‬
‫موغېېوا لېېه اولېېې ېېا مېېوي نکېېر موغېېوا سېېره غبرګېېه کېېيو‪ .‬با ېېس منلېېو وړ ج لېېې‬
‫وليکو؛ بېلګې په ډول‪:‬‬
‫الف‪ -‬نا اړ نو ل ناغروي م ټکو لرونکې ج له يانه وړو‪.‬‬
‫‪ -‬مخکې له مخکې کل ې اوج لې وپلټو‪.‬‬
‫شو او مصنو ي کل ې په م‪،‬اله کې يانه وړوو!‬ ‫– ين‬
‫ینسي معنی لر ‪ .‬چا خبره ليکېوال‬ ‫شو او مصنو ې کل ې پر فصل بانس‬ ‫ين‬
‫ا ا بيایو سره ويیه والی شته‪ ،‬یوپير‬ ‫؛ ا انجينر او ليکوال‬ ‫خټګر په څېر‬
‫‪ ،‬چېېې ليکېېوال لېېه الفېېاظو یصېېو رونه ېېا یخيلېېي مع ېېاي جېېوړو ‪ ،‬خېېو‬ ‫ومېېره‬
‫‪ .‬کېه ليکېوال مېاړر و پېه خپلېه‬ ‫واړو موا ته او بېس‬ ‫خټګر او انجينر له خښتو‪.‬‬
‫ليکنه کې ته الفاه او یوي کايو او ړ سانګه خټګر ړ که ماړر و‪ ،‬نو لېه خښېتو‬
‫او ني ه خښتو تې بيناو جوړوال شي او ړر خښتې استع ال مویعيت تېه‬
‫پېنني‪.‬‬
‫‪ ،‬چېې یېل وړ موې ونونه پېه طبيعېت او مېاحول کېې‬ ‫ليکوال کېاي ا‬ ‫ړنر ا‬
‫پيسا کي او ړغه یخيل په یوت کل و لېه پيوسېتود څخېه جېوړ کېي ‪ ،‬چېې ا ل‬
‫‪.‬‬ ‫م په يامنبته کېسو کې ګټوي‬ ‫ړنر ا‬
‫خټګر ړ مو ود لټو او بيا ويوسته یفکر له مخې انسازه کو ‪.‬‬
‫لېېي‪،‬‬ ‫‪ ،‬بېېل‬ ‫واړه یخيېېل او یفکېېر پېېه مرسېېته ېېو ا جېېا کېېو ‪ ،‬خېېو ېېو ړنېېر‬
‫ا انجينر ‪.‬‬ ‫مع اي‬
‫‪2۹5‬‬
‫موغېوا پيېسا‬ ‫که ليکوال وغواړ خپل ړېس خلکېو یېه تېه ولېې‪ ،‬و ‪ ،‬لېومي‬
‫ويسره مناسب مطالب او وړ الفېاه غېويه کېي او پېه لنېډه یوګېه ېې‬ ‫کي او بيا‬
‫اصلي ړس خلکو یه وړانس کي ‪.‬‬
‫کېي ‪.‬‬ ‫او خټګر کوال شي په ړ س یوګه تېه مع ېاي پېه تېه ډول خلکېو یېه ډالې‬
‫یفکر په وسيله پېه اجت ېاا کېې مویعيېت او مېاحول لېه يک‬ ‫خټګر ا انجينر ړ‬
‫سره س ن‪،‬ره جوړو ‪.‬‬
‫لي یطبيا ړلې لې کو ‪ ،‬ا برابرو ‪ ،‬خو څېو‬ ‫کاي ويبانس کو او بيا ې‬
‫لي کې‪، ،‬‬ ‫موا ل یع ير جوړونکي موا م يا برابر نه کي ‪ ،‬ړغه یفکر او ن‪،‬ره نه‬
‫لېي کېېسا شېي‪ ،‬چېې ويوسېتی‬ ‫جوړولې و ن‪،‬رېه ړغېه وخېت‬ ‫ېو مېاڼ‬ ‫عنې‬
‫ليات ل ا ‪ ،‬خښتې‪ ،‬ګاډي‪ ،‬لرګي‪ ،‬س نت‪ ،‬اوبه او ‪....‬م ويبانس یرسره شي‪.‬‬
‫و اجت ا ي مو ود ليکېوال غېواړ ‪ ،‬یرېر ح‪ ،‬یوغېيح او یح‪،‬يېا‬ ‫ړ ساسې که‬
‫واړو ويیېېېه ولېېېر ‪ ،‬عنېېېې معېېېيی‬ ‫وکېېېي ‪ ،‬الزمېېېه ه‪ ،‬ړغېېېه الز ظېېېر او مکېېېرو‬
‫مو ود په ټاکلي ظر کې لنډو او مناسبو الفاظو له الي اظهاي کي ‪.‬‬
‫شو و کل و اړیيا ‪:‬‬ ‫په ړنر ا بيایو کې ين‬

‫لکه انجينر م ال په ا بيایو کې کل و مصنو ي والی او ينګه یېو ړې اړیيېا‬
‫‪ ،‬یفکېر یعېالی او لوړیيېا تېيي‪ ،‬خېو‬ ‫ه؛ مو ود آفر ني ا بيېایو ېو اصېل‬
‫و او ړې معنېېو ‪ ،‬مګېېر یصېېو ر‬ ‫یخيېېل پېېه وسېېيله یرسېېره کېېې‪ ،‬؛ یخيېېل ړې مېېا‬
‫جوړونه له موړومایو لنامعلومه م شيانو نه یرسره کې‪ . ،‬یخيل په و معيی مېاحول‬
‫؛ لکه‪:‬‬ ‫کې مړني ينګه شو و تکیوو يا ا جا ول او مونسل‬
‫غرونېېو تېېکیوو ال اسېېونو ایتېېساي او ېېاد تېېکايونې الفېېي شېېاپي کېېولې‪،‬‬
‫وي بي به یر خوي وي یاو يایاو شو ‪ ،‬یا به و ل باياد يح تونېو ل ېی ل ېی‬
‫ډالې‬ ‫ز ر له انه سره لر ‪ .‬ژمنيو واويو به سپيی ږ ره مو و ش ال ويیېه ډالې‬
‫غېې‪ ،‬پېه ل ېی کېې اسېې سېره ياونغېاړل‪،‬‬ ‫یو‬ ‫کي‪ .‬آس اد به ا ټول لکه موين‬
‫‪2۹6‬‬
‫‪ ،‬خو چې کله به ې خپل يح ېت او غېروي‬ ‫سي فکر کاوه ټول سره مينه او و نه‬
‫یالنسه پر يا پرهښو ه‪ ،‬نو وي بې به مغرويو پېغلو په شاد خوي وي شېو او‬
‫ړر خوا به يح ت او و ره خويوله ‪...‬‬
‫کې مه ه خبره ا ه‪ ،‬چې متحسال ال کل ې اسېتع ال نېه‬ ‫په ژويناليو او ليکوال‬
‫کيو‪.‬‬
‫بې ينګه کل ې ړ ونه کايوو!‬
‫ينې وختونه م‪،‬الې ليکلو پر مهال له ستونوو سره مخامو کې‪،‬و‪ ،‬اسې کل ې‬
‫‪ ،‬چېې ړېېپ ينګېه‬ ‫لر ‪ ،‬بلکې ړغه کل ېې‬ ‫شته ‪ ،‬چې نه ينګه شو و او نه ين‬
‫نه لر ‪ .‬لکه ل تهم کل ه‪ ،‬ا ړغه کل ېه ه‪ ،‬چېې نرېو کېوال پېه وي نيېو خبېرو کېې‬
‫یر مو واړوو‪ ،‬خو ليکلو پر مهال یېر چنېسانې ګټېه نرېو اخيچېتی ‪ .‬بېې ينګېه‬
‫ېو ج لېې پېه ليکلېو سېره ړې پېه‬ ‫ېومي ه‪،‬‬ ‫‪ ،‬چې معنا ېې ډهېره‬ ‫کل ې ړغه‬
‫موغوا کې کو ز ېایوالی نېه يا ېي‪ ،‬خېو ينېې کل ېې شېته ‪ ،‬چېې ډهېر پراخېه او‬
‫ومي معنا لر لکه حال احوال‪ ،‬اړ کې‪ ،‬څېينو پا لې‪ ،‬ببر سر‪ ،‬څېېر ګر ېواد‬
‫‪ ،‬نه سيو بچوزه‪ ،‬نه کبا او ‪ ...‬ا النس ژويناليچتکي ليکنه وګويئ‪:‬‬
‫حال او شرا طو کې یاسو ګويئ‪ ،‬چې با س ينې الملونه په پا کېې ونيچېو‪،‬‬ ‫په‬
‫المل شي‪ ،‬چې لوستونکی س‬ ‫که که څېينو پا لې ډاډمنې نه و ‪ ،‬نو ا به‬
‫او پر ا غبرګود ونه تا يممکله چې لل او اسې نوي مم کل ه کايوو په ح‪،‬ي‪،‬ېت‬
‫کېې لوسېېتونکي یېېه ا څرګنېسو ‪ ،‬چېېې غوتېېتل مېو ډهېېر الفېېاه ړې وليکېېو‪ ،‬خېېو پېېه‬
‫چې څه مو ونه شو ليکی ‪.‬‬ ‫خواشين‬
‫لنډ ليکل وکيو!‬
‫لنډ ليکنې پر مهال با س ليکنه يسا او بې یکليفه وکېيو‪ ،‬خېو پېه ړنېر ليکنېو‬
‫بس عي صنا عو کايول غروي او تکی ياوړونکېي و ‪ ،‬نېو ړرومېرو ل څېه ليکېل‪،‬‬
‫و ل او ويبانس پوړېسل م ستونووي‪‎،‎‬خه‪‎‬ل ‪‎‬خهنده‪ ‎‬ډک و او ل ړنر ا بيایوم‬
‫ليکوال نسه ه که به ړر فېوي کېې ليکنېه کېو ‪ ،‬با ېس لېه مفهېو ‪ ،‬خونېس‪ ،‬ا جېاز او‬
‫‪2۹۰‬‬
‫ا جېېايه ډکېېه و ‪ ،‬کېېه ل ړنېېر ا بيېېات ټېېولنيو وایعيتونېېه س ې بولونو لېېه الي‬
‫انبويو م او ړغه سپي او یفچير غواړ او کېسا شي کله ويبانس پوړېسل څه‬
‫نېېا څېېه سېېتونووي و ‪ .‬مګېېر ل یح‪،‬يېېا او څېينېېېو ليکنېېې با ېېس لنېېډ ‪ ،‬مېېؤخير ‪ ،‬پېېه‬
‫ماخېېذونو او شېېواړسو والړ و او کېېه لېېه م‪،‬ا چېېو ميتېېو څخېېه کېېاي واخيچېېتل‬
‫شي‪ ،‬یح‪،‬يا به ال مح‪،‬ا شو او تکايه شو و ‪ .‬م‬
‫ړر کله که و ليکوال وغواړ ډهره معنی په لنډو ټکېو کېې وړانېس کېي ‪ ،‬نېو بېې‬
‫ډډه وکي ‪.‬‬ ‫خونسه او اوږ و ج لو له ليکلو‬
‫و ليکوال لپايه ليکنې يالنډولو لپايه یر ټولو ستونومنه مرحلېه کل ېو لېه‬ ‫لل‬
‫‪ ،‬کېه‬ ‫ليکنې نه لنډ ليکل آسانه‬ ‫؛ اسې تکاي ‪ ،‬چې له ا وږ‬ ‫منبه وړل‬
‫‪ .‬ډهرو ليکلېو ليکنېو ليکوالېو‬ ‫وه باغ پاکولو په معنی‬ ‫له ناکايه بوټو څخه‬
‫شرط‪ ،‬چې پرله پچې مرا او ی ر ی وکي ‪.‬مم‬ ‫‪ ،‬خو به‬ ‫یه لنډ ليکل آسانه‬
‫لنېېډه ا چېېې ل لنېېډه ليکنېېه‪ ،‬خونېېسويه ليکنېېه‪ ،‬لېېه مفه ونېېو ډکېېه ليکنېېه ه‪ ،‬ړنېېر‬
‫ېو ليکېوال یلپېایي‪ ،‬پرلېه پچېې ړلېو لېو او لېه‬ ‫ا بيایو پنبونه او غويه یح‪،‬يا‬
‫مينې ډکو ستومانه ړڅو او ړانسونو نتيجه ه؛ ا ډول ليکنې لېه شېک پریېه پېر ېو‬
‫چا ا و ليکوال اهلل ي العلي ‪ ،‬حکي انه پېرزو نه ګېڼی شېو‪ .‬ېو تېه ليکېوال‬
‫برر ټولنې و فعال او يوغ زړه یه پایې کې‪ ،‬او بپ!!م‬
‫ا ړر ليکنې نچوړ ل خیصهم با س وړانس کيو!‬ ‫لنډ‬
‫‪ ،‬چې په ل ي‬ ‫که‬ ‫او ړ ړنر‪ ،‬ل‬ ‫ل‬ ‫وا ي‪ ،‬چې ليکوالي ا لنډ ليکل ړ‬
‫او مچلکي ډول ليکنه کوو او په ليکنه پوړې‪،‬و او نوي ړ ويبانېس پوړېوو؛ او ړنېر‬
‫‪ ،‬چې خپل اړسا په تکايه ا و طبعي ډول نويو یه ړنر په پچېته او‬ ‫لپايه‬
‫ا جاز آميوه ژبه لې‪ ،‬وو‪.‬‬
‫لپايه لنډه ليکنه کوو‪ ،‬چېې لوسېتونکي زمېوږ لېه خېوا وړانېس شېو‬ ‫لل موږ‬
‫متی په معنېی وپېوړې‪ ،‬؛ کلېه چېې ليکېوال لنېډ ليکنېې آيونېو یېه پېا وکېي پېه‬
‫ه‪...‬مم ل لنډه ليکنه ‪ :‬ل ‪2۱ : ۰‬م‬ ‫ح‪،‬ي‪،‬ت کې ې کل و لنډود یه پاملرنه کي‬
‫‪2۹۱‬‬
‫ېانګينې‬ ‫صېويت کېې النېس‬ ‫ومي ډول لنډه ليکنه ا زموږ ليکنه با س په‬ ‫په‬
‫ولر ‪:‬‬
‫لنډه و ؛ کل و ش ېر له مخې ‪...‬‬ ‫‪)1‬‬
‫خوږه و ‪ :‬مفهو ا فکر یوت وي کې ډهر ا و پياوړ و ‪.‬‬ ‫‪)2‬‬
‫سا ه والی ولر ؛ عنې ژبه ې يسا‪ ،‬سېا ه او طبيعېي محېاوي یېه نېن‬ ‫‪)3‬‬
‫و ‪.‬‬
‫؛ پېه یېېره پېه ژويناليچېتکي ليکنېو کېې‬ ‫چابک والی ېې مهې اصېل‬ ‫‪)4‬‬
‫وخت موغوا یه چټکه پاملرنه خبر و اصل جوړو ‪ ،‬خېو پېه یح‪،‬يېا او‬
‫ا موغوا اړ يت لر ‪ .‬وخت ايزتت مو ود له‬ ‫ړنر ا بيایو کې ړ‬
‫معاصریوبه تکاي ‪ .‬په ا بي او ل ي ليکنو کې په انسايه او معاصېرو‬
‫ليکوال پويه کاميابي ه او پښتو متل‬ ‫ليکنو کې نو و مفه ونو لې‪،‬‬
‫‪ ،‬چې ‪ :‬لل په تو یلواي‪ ،‬په بسو یاملمم ل ‪۹۱ : ۸‬م‬
‫خپېېل صېېر يازونېېو‬ ‫عنېېې وخېېت موغېېوا پېېه وخېېت سېېره سېېپيل څېېه ک ې‬
‫‪.‬‬ ‫محفوظه سایل او ړ سپيل‬
‫انګليچي ژبې برپي ګرامېر ليکېوال ل اح ېس حچېيی مېس ر م وا ېي‪ :‬لل لنېډه‬
‫‪ ،‬چېېې لوسېېتونکی‬ ‫ليکنېېه مطلېېب تېېه ړوېې ول او اړ نېېو کل ېېو ليکېېل‬
‫وکوال شي‪.‬‬
‫نېااړ نو کل ېو پېر لوسېتو وخېت خېر پېر ېا مخېامو ليکېونکي ړېېس‬
‫یرالسېېه کېېي او ز ېېایو کېېه غېېواړو ېېو مېېتی يا لنېېډ کېېيو‪ ،‬با ېېس النېېس ټکېېو یېېه‬
‫پاملرنه وکيو‪:‬‬
‫با س ړغو کل و ليليک ل فهرستم برابر کيا شي‪ ،‬چېې مېتی پېه بېیبېلېو‬ ‫‪)1‬‬
‫‪.‬‬ ‫برخو کې کايول شو‬
‫‪2۹۹‬‬
‫با س متی اصلي ټکي‪ ،‬چې و له بلېه سېره یېياو لېر وټاکېل شېي او ويوسېته‬ ‫‪)2‬‬
‫سره ايیباط ويکيل شي‪.‬‬
‫متی لنډ و با س په وه کرته کې ا شي‪.‬‬ ‫‪)3‬‬
‫ټاکل شو و لغتونو له کايونې یېر ونه شي او ا ړ په پا کې ونيول شي‪،‬‬ ‫‪)4‬‬
‫کل و نه ې ړ يا ل‪ ،‬کيو‪.‬‬ ‫چې له‬
‫نکر لر لل لنډ ليکل لنډ جوړونې پېه‬ ‫لي يغا اصف‪ ،‬چې ا رانی ليکوال‬
‫‪ ،‬چېېې پېېه کېېايونې سېېره ېېې ېېو اوږ‬ ‫او وا ېېي‪ ،‬لنېېډه جوړونېېه ړغېېه فېېی‬ ‫معنېېی‬
‫‪ ،‬چې متی منبپانګې او‬ ‫مطلب په وه وړوکي چوکاټ کې وي ا کيو‪ ،‬بې له‬
‫ا ليکوال موخې یه کو ز اد ويسې‪. ،‬مم‬
‫‪ :‬لل خيرالکی ما یل و ل ‪...‬مم ل ‪4۸۸ : 6‬م‬ ‫حورت لي کر اهلل وجهه څه ته و لي‬
‫لنډ ليکنې الي‬

‫چاي‬
‫لنډه ليکنه‬ ‫مطلب وزد ل‪،‬ول‬
‫ل‪ ،‬ايزتت او بې ايزتته ج له له منبه‬ ‫پایې شو متی لنډول‬

‫وړل‬
‫یکراي لبيا ليم کل و له حذفول‬ ‫نایياوه کل و له منبه‬

‫وړل‬
‫لنډ ليکنې فني یوکي‪:‬‬

‫بيا لي ا یکراي کل و له منبه وړل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫بې ايزتته او ل‪ ،‬ايزتته کل ې په متی کې نه ياوړل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۸۷۷‬‬
‫بې ايیباطه کل و لير کول‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫په متی کې بل مېتی نېه اخلېول‪ ،‬عنېې کېه مېتی ژويناليچېتکي و‪ ،‬با ېس‬ ‫‪‬‬
‫استاد ا کيچه وي کې ا نه شي او که مېتی ړنېر ‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ېي او ل ېي‬
‫موغو ایو پوي یياو يلو ه‪ ،‬نو با س وچه او بی وړلې ليکنه نه و ‪.‬‬
‫ژبې له پلوه سا ه والی ولر ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫په ړېپ ډول ليکنه کې غوړه مالي نه و ‪ ،‬که ل ليکنه که ړر فوي کې و‬ ‫‪‬‬
‫فتېېي لپېېاکوم احچاسېېایو‪ ،‬اميېېالو‪ ،‬کېېايونو‪ ،‬معنېېو ‪،‬‬ ‫ېېو ټېېولنې‬
‫‪ ،‬نېو‬ ‫او بیخره ک لتېوي یياوونېو سېایل‪ ،‬زيغونېول او بيېا لېول‬ ‫ما‬
‫ليکوال ټولنې يتتينو امانتونو حافکه او یل وال ګڼل ګې‪ ،‬؛ ړ ېس‬
‫لپايه اهلل یعالی په خپل ل په ل یل مبايکم سوګنس ا و ‪ :‬لل د – وال‪،‬ل‬
‫و ما چطرود‪...‬ممل‪ : ۸‬یرآنکر م او ليکوال ې تکايه او تا چته مناف‬
‫‪ ،‬چېې ‪ :‬لل آد یېو ا ل امانېات اال‬ ‫سایونکی امانتکېاي ګڼلېی او فرمېا لي‬
‫م‪.‬‬ ‫اړليها ‪...‬مم ل ‪ : 2‬یرآنکر‬
‫اغافه ج لو له کايولو ډه ډه کول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫پېېېه وچېېېو ژويناليچېېېتکي ليکنېېېو کېېېې لېېېه ی يېېېل‪ ،‬یرېېېبې او نېېېويو ا بېېېي‬ ‫‪‬‬
‫محاکایو مخنيونه‪ ،‬خو په ړنر ليکنو کې ويیه ايزتت ويکېول او ياوړل‬
‫‪.‬‬ ‫غروي‬
‫یمات ین‪،‬ط مرا ایول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫لنډ ل ړنر ‪ ،‬ل ي‪ ،‬ا بي او یح‪،‬ي‪،‬ي او آد ژويناليچتکيم ليکنې لپېايه ينېې‬

‫نکر خاونس يانه ليکوال النس ټکي په ګویو کو ‪:‬‬
‫متی ولولئ‪ ،‬چې ليکوال موخه ونيچي ا ې په ړس پوه شي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اصلي ج لې او کل ې وپېننو او په ژويناليچتکي متی کې غو پوتېتنو‬ ‫‪‬‬
‫ل چېېېا؟ څېېېه شېېېی؟ چېریېېېه؟ څېېېه وخېېېت؟ ولېېېې؟ څېېېه ډول؟ م ل اسېېېتفهامي‬
‫‪۸۷۸‬‬
‫غ يرونهم کايولو یه وا ووا و او په ل ل ي‪ ،‬سياسېي‪ ،‬ا بېي‪ ،‬ړنېر‬

‫او یح‪،‬يام ليکو کې ل څه لپايه ې ليک ‪ ،‬څه ړس لر ؟ محتوا ېې څېه‬
‫ډول ه؟ معنا ې څه ه ؟ کومې ټېولنيو سېتونو ړېوايوال شېي؟ کېو‬
‫ايمېېاد انعکاسېېو ؟ پېېوه لې‪ ،‬ونکېېې ه کنېېه؟ لنېېډه او يسېېا ه؟ ژبېېه ېېې لېېه‬
‫کومېېو ظرافتونېېو ډکېېه ه؟ ګرامېېر او ژبنېېي ېېانګينې ويکېېې مرا ېېات‬
‫مراجعه وشيم‬ ‫شو ؟ ل اول فصل یه‬
‫و واي لپايه ولولو‪ ،‬چې په اصلي فکر‪ ،‬شننې په طرز‪ ،‬کل ېو‬ ‫متی‬ ‫‪‬‬
‫او ج لو په ک ووي ‪ ،‬یکراي او ليکنې په فوي ته وپوړې‪،‬و‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫متی ړغه برخې وپېننو‪ ،‬چې په کومو ج لو او کرتو ليکل شو‬ ‫‪‬‬
‫کېې ړېر فکېر پېه لنېډو ج لېو کېې ونغېاړئ‪ ،‬پېه یېېره پېه ړنېر‬ ‫په ليکېوال‬ ‫‪‬‬
‫ليکنو کې ل کل ې او ج لې غويه کيئم‪.‬‬
‫ايوتېېا لېېو اسېېتا پوړانېېس صېېس ا اهلل يتېېتيی پېېه ېېوه اليتېېوونکې‬ ‫‪‬‬
‫ليکنه کې‪ ،‬چې ليکوالو او شا رانو یېه ېې کېي وه او ړغېه لېه مطېالعې‬
‫‪ ،‬چې لنډ و ې ا ډول وړانس کو ‪ :‬لل شعر او‬ ‫مې ا څو ټکي په ا‬
‫ېېا بلېېې ړېېر ا بېېي ليکنېېې لپېېايه الزمېېه ه‪ ،‬شېېا ر او ليکېېوال واي مخېېه‬
‫خپېېېېل ا تېېېېت پېېېېه زيغونېېېېه کتابچېېېېه کېېېېې ينېېېېې خونېېېېسوي کل ېېېېې‪،‬‬
‫اصطیحات‪ ،‬ج لې‪ ،‬وجېو او تا چته ا اتتونه ياټول او شعر و لو‬
‫او وګېوي ‪ ،‬چېې کومېه کل ېه او‬ ‫او ا څه ليکلو پر مهال ېې یېرمو کېې‪،‬‬
‫ا کې موي لر ؛ وکايو ‪.‬مم‬ ‫ج له په کو‬
‫وه خاکه وليکي‪ ،‬البته په ژيوناليچتکي ليکنو کې‪ ،‬خو په ړنېر کېې‬ ‫‪‬‬
‫ليکنې فني فوي ‪.‬‬
‫ليکېېوال شخصېېي انېېس لفکېېرم ا و یکېېراي کل ېېې او ج لېېې لېېر کېېيو‪ .‬پېېه‬ ‫‪‬‬
‫او پېه ا بېي ليکنېو کېې ړې ړېر ډول‬ ‫ژويناليو کېې بېې طرفېي ېو اصېل‬
‫‪۸۷2‬‬
‫وایعيتونېېه يمېېو او ړنېېر پېېوړې لېېه مخېېې تېېکايه شېېي‪ ،‬نېېه پېېه نېېس ل‬
‫یصس م ډول‪.‬‬
‫پيچلي او سختې کل ې که په ړر ډول ليکنه کې وکېايول شېي‪ ،‬ليکنېه بېې‬ ‫‪‬‬
‫خونسه کو او مطالعه وال ې له لوستلو سره ییه نه نيچي‪.‬‬
‫خپلې ليکنې بيا و لو په صويت کې خپلې یېروینې اصیح کيو‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪.‬‬ ‫ليکنې س ود ل اهډهوم حت ې او غروي کاي‬ ‫‪‬‬
‫متی لنډولو الي – چاي ‪:‬‬

‫په ژويناليچتکي ليکنو کې غه اصل ډهر او په ا بي او نويو ليکنو کې ړ پېه پېا‬
‫کې نيول ګټه لر ؛ لکه‪:‬‬
‫الف ‪ -‬معترغه ج له له منبه وړل‪.‬‬
‫– بې موي ه ل ی ليکنو له منبه وړل‪ ،‬خو غه موي په ړنر ليکنو کې با س لېه‬
‫پامه ونه غوي وو‪.‬‬
‫– متی لنډود‪ ،‬البته ليکنې کيفيت او فني والي اصل په پا کې يلو ل‪.‬‬
‫ه – غولوونکو ج له نه کايول‪.‬‬
‫څو بېلګې‪:‬‬
‫يازق خسا ړر څه انچاد لپايه پيسا کيل‪ ،‬بسال‪،‬ا ي خاد وا ي‪:‬‬
‫ل ر‪ ،‬سپوږم ‪ ،‬با و وي بې‬
‫چې یل تته پويیه توي‬
‫ړ ګي ستا په خسمت‬
‫شپه او ويځ یا غ خوي‬
‫ي یه موجو کا‬ ‫يزق‪ ،‬يوز‬
‫يح ت باياد و اوي‬
‫ا ې ستا لپايه ړچت کيه‬
‫‪۸۷۸‬‬
‫یه غافل حا له لوي‬

‫چې په ا نع ت ړانسه شي‬
‫په یيامت به و مختوي‬
‫ا بيت‪ ،‬حورت سعس په کتا کې يا ي‪:‬‬
‫حکا ت ‪:‬‬
‫و يو ش و‪ ،‬مجر ‪ ،‬ګوشه نريی؛ پېه صېحرا ناسېت و‪ ،‬پا شېاه پېر ګېذي وشېه؛‬
‫يو ش په ملک ینا ېت یېوانګر و‪ ،‬ړېېپ التفېات ويیېه ونېه کېي‪ ،‬پا شېاه پېه خپېل‬
‫سلطنت مغروي و‪ ،‬وي نې برړ شو‪ ،‬و و ل‪ ،‬چې ا طا فه په م ال حيوانایو ه‪،‬‬
‫آ ميېېت‪ ،‬اړليېېت ويڅخېېه نرېېته‪ ،‬وز ېېر‪ ،‬يو ېېش لېېره ياغېېی‪ ،‬ويیېېه ېېې وو ېېل‪ ،‬چېېې‬
‫پېېه ېېاد يا نېېه وړ؟‬ ‫ملېېک پېېه یېېا یېېېر شېېه‪ ،‬یېېا ېېې ولېېې خېېسمت او ا‬ ‫پا شېېاه‬
‫ولت له‬ ‫يو ش وو ‪ :‬پا شاه یه ووا ه‪ ،‬چې اميس خسمت له ړغه کوه‪ ،‬چې اميس‬
‫پا شېاه ل‬ ‫‪ ،‬نېه ي يېت سېاینسو‬ ‫ي يېت‬ ‫یا لر ‪ ،‬بل ا چېې پا شېاه سېاینسو‬
‫يسيسليٍ‪.‬‬ ‫نه‬ ‫سيس ال‪،‬و خا مه م ا و مګر یر غوږ‬
‫م نو ‪:‬‬
‫که ړر څېو څښېتی حکې ‪ ،‬حکومېت‬ ‫ي يت‬ ‫په معنا با شاه خا‬
‫چې خسمت يمې نه کا شپود زبود و‬ ‫ي يت لکه يمه پا شاه ې شپود و‬

‫ړ یېر یېوت ړېومره اخلېي‪ ،‬چېې پېر‬ ‫ړ ې ژغوي له لېوه‪ ،‬ړ ې ته پيا ي‬
‫پا ي‬
‫شېېېپود پېېېر نېېېه کېېېا کېېېه‬ ‫یصېېېر‬ ‫يمې څښتی مالک پروي ګاي‬
‫ړوتياي‬
‫لنډ ليکنې مواي او کاي ا ‪:‬‬
‫‪۸۷4‬‬
‫لنډه ليکنه مواي او کاي ا لر ؛ غه مواي وي پاڼې‪ ،‬اخبايونه او ا بي‪ ،‬ل ي‬

‫‪:‬‬ ‫ليکنې‬
‫الف‪ :‬په وي پاڼو کېې؛ پېه اخبېاي‪ ،‬وي پېاڼو‪ ،‬آد ينېو مجلېو کېې وخېت او ېا‬
‫لپايه چټکتيا په پا کې نيول او غېه ياز‬ ‫ک ي‪ ،‬له نويو وي پاڼو سره سيال‬
‫او غېه کېاي پېه‬ ‫لوستونکو پا اړونې لپايه ليکنو لنډول و بنچېټيو امېر‬
‫ډول یرسره کې‪: ،‬‬
‫ی ر ی له الي ؛ متی لوستل کې‪ ،‬او مناسب لنډود پېه کېې ياوړل کېې‪ ،‬؛‬ ‫لومي‬
‫م ال‪ :‬که په مختلفو وال تونو کې ويیه پېښې کلو او پراختيا په برخه کې پېښېې‬
‫وال تونېو بېېل بېېل‬ ‫شو و ‪ ،‬الزمه ه و خبر په یوحيس ډول جېوړ شېي؛ ېواز‬
‫نومونه واخيچتل شي‪.‬‬
‫ا بل م ال لومي ی ر ل خبرم‬
‫ويوسته افغانچتاد یاي بي ا ايو ساینې لېه ړغېه ني ېوال کنفېرانپ‬ ‫وه اون‬
‫و ش ېر ړېوا ونو‬ ‫کال یلې مياشتې پر پنبلچ ه ني‬ ‫نه‪ ،‬چې ‪ ۸۸۱6‬ه‬
‫استازو په ګډود‪ ،‬چې خپلو ړېوا ونو په استاز کابل یېه ياغلېي وو او پېه‬
‫کنفرانپ کې ې برخه اخيچتې وه‪ ،‬غه ياز ړېوا و ش ېر پوړنتونونو ل کابېل‪،‬‬
‫ننګرړاي‪ ،‬کنسړاي‪ ،‬خوست‪ ،‬موايشر ف‪ ،‬ړرات م یاي خي آ ېايو مينېه والېو او ېو‬
‫لو ې جرګې‬ ‫برخه کې ز ه کي کو ‪ ،‬ايزونې غونډ‬ ‫ش ېر وانانو‪ ،‬چې په‬
‫په یاالي کې جوړه شوه‪ .‬په پيل کې کابل پوړنتود يئيپ چې نوموړ پوړنتود ې‬
‫ي ځ یر شاه و ي ېس او غونېډ‬ ‫یاي خي آ ايو په ا ړه ډهر پلټنې یرسره کي‬
‫پرانچتلو پر مهال ې ګډونوالو یه ته ياغیسېت وو ېل‪ ،‬و نېا پېر مهېال ېې ړيلېه‬
‫‪ .‬ړغېه‬ ‫څرګنسه کيه‪ ،‬چې ا غونډه او یېر کنفرانپ به ډهر تې پا لې یر شېا پرهې‪،‬‬
‫لومي و ناوال پېه‬ ‫ويوسته جاپاد ړېوا له استاز ړيله وکيه‪ ،‬چې غونډ‬
‫یوګه خپله و نا ګډونوالو یه وي واويو ‪.‬‬
‫‪۸۷5‬‬
‫ي ځ شا یه ياغېی او خپېل نکرونېه‬ ‫انګي بسيګې سره‬ ‫جاپاد ړېوا استاز‬

‫ې غونډ له ګډونوالو سره شر ک کيل‪.‬‬
‫لومي ی ر ی ل وا م‪:‬‬
‫م‬ ‫یاي خي آ ايو په اړه ني وال کنفېرانپ ويوسېته ايزونېې غونېډه ل ‪ ۸۸۱6‬ه‬
‫لېو ې جرګېې پېه یېاالي‬ ‫یلې پر پنبلچ ه کابل پوړنتود ي پ یېر مرېر النېس‬
‫افغانچتاد یاي خي آ ېايو‬ ‫کې جوړه شوه‪ ،‬په غونډه کې جاپاد ړېوا استاز‬
‫په برخه کې خپل نکر ات غونډ ګډونوالو سره شر ک کيل‪.‬‬
‫‪ :‬خاطر او استاد ليکل‪:‬‬

‫انچېاني ژونېس خېاطرو او کيچېېو مج و ېه ه‪ ،‬چېې ژونېېس اسېتاد جېوړو ‪ .‬مېېوږ‬
‫ټولو یه په ژونسانه کې خېاطر او اسېتاد ليکېل ېانګي خونېس لېر ‪ ،‬چېې ېو وه‬
‫ی ر نونه به ياوړوو‪ .‬ی ر ی په کايولو کې پاملرنه وکيو‪ ،‬څنګه کوال شو لنډ‬
‫ليکنې پر مهال غير غروي ج لې له منځ وسو‪.‬‬
‫لومي ی ر ی‪ ،‬خاطر ه ليکل‪:‬‬
‫وه کيچه چې ل حچيی فر و م خاطر کې ياوړوو‪:‬‬ ‫مح س يغا شاه پهلو‬
‫ړېر‬ ‫و یانوني حکومت پېر وړانېس‬ ‫زه استخبايایو ي پ و او ي پ په یوګه‬
‫ډول بغاوت ياپويیه کېېسو مچېوول و او ېوا مېې با ېس و ېی وا؛ ړغېه مهېال‬
‫استخبايات و کوچنی سازماد نه و‪ ،‬بلکې پراختيا ې مونسلې وه‪ .‬له ل ‪ ۱۷‬څخه یېر‬
‫‪ ،‬خونې یېر ډهېره کېاي پېه‬ ‫ې ه واک کې يلو‬ ‫‪ ۸۷۷‬خونو يلو ونکې لپ و ان‬
‫کېاي پېه اوه کلنېه ويه‬ ‫وسا لو س بال و ‪ .‬کاي وسا ل یر ډهره فلو و‪ ،‬چې زما‬
‫کې برابر شو وه‪ ،‬ل‪ ،‬یر ل‪،‬ه یېر ټولېو تېه ليېک ټېا پولو سېل ماشېينونه‪ ،‬لېو او‬
‫فېېوق العېېا ه بو جېېه او سېېل‬ ‫واړه کتابتونونېېه‪ ،‬ایيېېاوو پېېه شېېاوخوا کئېېې مېېوټر‬
‫ړېر څېه‬ ‫يلېو ه‪.‬‬ ‫بو جه‪ ،‬چې یر ډهېرو وزايیونېو لېوړه وه؛ مېو ړې‬ ‫مليونه کالن‬
‫مچوول زه و ‪.‬‬
‫‪۸۷6‬‬
‫په پیزمينه کې سربېره پر ‪ ۸5۷۷‬ینو کايکوونکو په وال تونېو کېې مېې ړې مېاموي ی‬
‫يلېېو ل‪ .‬کېېه ومېېره پراخېېه یرېېکيل مېېې س ې نېېه وا ا ايه کېېي ‪ ،‬خامخېېا ګېېډوډ‬
‫يامنبته کېسه او ړر څه خبرابېسل؛ ما له خپل کاي سېره بېې کچېې مينېه يلېو ه او‬
‫بهېر یېه ویښېت ‪ ،‬سېهاي چېا مېې کېاي پېه‬ ‫ړېپ امکاد نه پرهښېېسه چېې زه‬
‫نسه يلېو ه‪ ،‬چېې غرمېې یېر وه‬ ‫مې و بل ا ړ‬ ‫یرڅن‬ ‫ونه کې څښه‪،‬‬
‫فتر نه بل یه زما یلل يایلل ړې لېه‬ ‫بجو ويوسته به ړغې نس یه ويیل ه‪ ،‬وه کاي‬
‫اليه به ړره ويځ مکاړر یرسره کېس ‪ ،‬چې له املېه‬ ‫ستونوو خالي نه و‪ ،‬که په‬
‫ړې ناشېونی و‪ ،‬خېو زه با ېس پېه ړېر ډول چېې وا لېه ړ ېس الي‬ ‫به ې موټرو یې‬
‫یلی وا ‪.‬‬
‫لومي ی ر ی وا ‪:‬‬
‫خبرو لنډ و‪:‬‬ ‫حچيی فر و‬
‫‪ -۸‬ما استخبايایو سازماد مرر او ي پ په یوګه بختياي په حکومت او ېا‬
‫بل ړر یسيت‪ ،‬چې واک ې یرالسه کي وا پر وخت نه شو کوال نوموړ سازماد‬
‫لېېه ل ‪۸5۷۷‬م کېېايکوونکو‪ ،‬ګرانبيېېه وسېېا لو او پيچېېو سېېره پرهېې‪ ،‬او بېېل ړېېېوا یېېه‬
‫فتېر مرېر او پایېه وخېت مېې پېه ېوه‬ ‫ویښت ‪ .‬لېه ړ ېس املېه مېې شېپ‪ ،‬سېا ته‬
‫فتر کې پنخوسو ینو سره مرر په یوګه کاي کاوه‪.‬‬ ‫انګي‬
‫يباي وز ر او سلطنتي شويا غي ل‬ ‫پر مهال مې خبرونه‬ ‫‪ -2‬بختياي واک ن‬
‫لپايه چې کاي نکې خېرا نېه‬ ‫اي الدم یه ويکول‪ ،‬ا وه یرر فایي اړ که وه‪.‬‬
‫شي‪ ،‬خو ړېڅکله مې ړغه حک ونه ونه منل که چې ړغه ټول بې ا ېه وو‪ ،‬کېاي‬
‫په مو ه کې مې بختياي یه و يپوټ ړ وينه کي‪ ،‬که ړغېه امېر یېاب نېه و ‪ .‬ړغېه‬
‫ړ له ما نه پوتتنه نه کوله تا ي زما یحليلونه او يپوټونه به ې لوستل‪.‬‬
‫واړو فترونېو نکې‬ ‫المېېل شېو‪ ،‬چېېې‬ ‫‪ -۸‬پېه واړو فترونېېو کېې زمېېا شېتود‬
‫ينو حرانتيا المل ګر ېسه او چې مح س‬ ‫وسایل شي‪ .‬زما له حوصلې ډک کاي‬
‫‪۸۷۰‬‬
‫ينېېاو وړ‬ ‫يغېېا شېېاه کېېاي مېېې پېېه ا ېېراد کېېې پېېا یېېه يسېېيسونکی بالېېه نېېويو‬
‫وګر ېس ‪.‬‬
‫خپل ژونس مې ړ ډهر بابيوه باله نه مې له خپلو کينېو و ېره يلېو ه او نېه مېې پېه بهېر‬
‫و مي انسازه شت ني يلو ه‪ ،‬چې ويپچې یلی وا ‪.‬‬ ‫کې‬
‫لنډه ليکنه که په ړره برخه کېې و لېه لو ېو ليکنېو تېه او غېويه ه‪ ،‬کېه ل م‪،‬صېس‬
‫ټکی په لنډه ليکنه کې ته لېسال شي‪.‬م‬
‫بېسال‪،‬ا ي ګيینېېي وا ېي‪ :‬ل معنېېی با ېس لېېه بهتر نېي الي ا ا کېېيو او ړغېې بيېېاد‬
‫لپايه اسې کل ې غويه کيو‪ ،‬چې ړغې معنا لپايه یر ټولو يوتانه کل ې و ‪ .‬م‬
‫پېه و نېا ‪ :‬لل لنېډه ليکنېې واال سېا ه‬ ‫لنډه ليکنه‪ ،‬سا ه ليکنه ه او پېرو ی ګنابېا‬
‫‪.‬م‬ ‫پاک‬ ‫‪ ،‬چې له اد غوتتنې او فول فروش‬ ‫نو چاد‬
‫يوانېېي لنېېډ ليکنېېې انګينېېه ه‪ ،‬پېېه ل یابوسېېنامهم کېېې يا ېېي‪ :‬لل ړېېره خبېېره چېېې‬
‫کېېېوئ‪ ،‬با ېېېس خېېېوږه او لنېېېډه و ‪ .‬ېېېل کېېېاينګي نکېېېر يلېېېو ‪ :‬ل کېېېه ليکېېېوال خپېېېل‬
‫لوسېېتونکي یېېه پېېه لنېېډو کل ېېو کېېې خپېېل مطلېېب پېېه واغېېح ډول ونېېه يسېېو ‪ ،‬نېېو‬
‫لوستونکی به ې ليکنه خوته نه کي ‪ .‬م‬
‫خبر او ليکنه‬ ‫ابی مبر به و ل ‪ :‬ل لنډو غې‪،‬ه‪،‬ه‪ ،‬لنډه ليکنه وکيه‪ ،‬بيبا ه او اوږ‬
‫ستا او نويو وخت غا کو ‪ .‬م‬
‫ابی یتبيه ليکوال لپايه څه ته وړانس و لر ‪ :‬ل ډهره معنی په لنېډو کل ېو کېې ېا‬
‫کيه‪ .‬م‬
‫‪ -3-5‬د لنډې ليکنې ډلبندي ( تصنيف)‪:‬‬

‫الف‪ -‬تصنيف ـ ‪To write‬‬
‫یصېېنيف ل ډلېېه ‪ ،‬صېېنف ‪...‬م پېېه لغېېت کېېې صېېنف‪ ،‬و ېېش‪ ،‬برخېېه اصېېطیحاً بېیبېلېېو‬
‫افکېېايو او ډول ډول نکر ېېو ياټولولېېو معنېېا ويکېېو ‪ .‬ړنېېر نو چېېنسه ګېېي و نامېېه‬
‫آوي افکاي‬ ‫نګاي کتا په ل ‪ 5۱‬م مو کې يا ي‪ :‬لل یصنيف ي لغت به معنی ج‬
‫‪۸۷۱‬‬
‫مختلېېف و نکر ېېات ګونېېاګود اسېېت و از ېېی يو بېېا یېېاليف بېېه ېېک معنېېی اسېېت و ي‬
‫اصطیح ن ر است که از افکېاي و ابتکېايات نو چېنسه سرچ رېه مېی ګيېر ‪ .‬مم ل ‪:۸۷‬‬
‫‪5۱‬م‬
‫یصنيف یه په ل پښتو –انګليچيم یامو ‪ ،‬االزړر خپرونسو ې ټولنې ل ‪۸۸2‬م مخېې‬
‫کې ډلبنس و ل شو ‪.‬‬
‫لل یصنيف ل‪Tasnif‬م ‪ Classification‬یه وا ي‪ .‬ل ‪۸۸2 : 4‬م‬
‫ړ ساينګه په زاړس ل پښتو پښتو سينس م ل ‪2۸۱‬م مخې کې يا ي‪:‬‬
‫لل یصنيف نر‪ . .‬ل ‪ .‬یصنيفونه م ‪ -۸‬صېنف‪ .‬صېنف کونېه‪ ،‬ګېرو بنېس کونېه؛ ‪-2‬‬
‫کتا ليکل او یریيبونه ‪ .‬مم ل ‪2۸۱ : ۸2‬م‬
‫یصنيف ‪ ،To leaf‬بافتی اوبسل‪ ،‬ا وړوکی یصنيف یه ړې ل ‪Ditty‬م وا ېي‪ .‬ل ‪:۸5‬‬
‫‪۸65‬م‬
‫انش آموز ل ربي به فايسی‪ ،‬فايسی بېه ربېی م کېې يا ېي ‪ :‬یصېنيف –‬ ‫په فرړن‬
‫ابتکاي کول‪ ،‬منک ول او ‪ ...‬ل ‪۹۸ :۸6‬م‬
‫يسم ليکي‪:‬‬ ‫ل حچی‬ ‫فايسي مرهوي فرړن‬
‫ېو شېي ډول ډول او سېته سېته کېول‪ ،‬کتېا‬ ‫لل یصنيف‪ ،‬صنف‪ ،‬صېنف کېول‪،‬‬
‫ليکل او ړغه برابرول ‪ ،‬شعر و ل او په فايسي کې و ول شعر یه ړ وا ي‪ ،‬چې له‬
‫‪ .‬ممل‪ 4۷۷ :۸۰‬م‬ ‫ې یصانيف‬ ‫سره و ل کې‪ . ،‬ج‬ ‫ل نريی آړن‬
‫یصنيفي ا ر ليکوال ابېسا ي یېسيت او موق پېه وسېيله يامنبتېه کېې‪ . ،‬څېوک‪،‬‬
‫چې غه واک ني لر او و ا ر يامنبته کېو مصېنف نېومې‪ . ،‬ړغېه مصېنف‪ ،‬چېې‬
‫خپل خییه موق په يڼېا کېې ېو نېو ل بېس م ا ېر خلېا ل يامنبتېه کېي م‪،‬‬ ‫غواړ‬
‫الزمه ه‪ ،‬چې په بېیبېلو ل ي او ړنر څانګو کې مهايت ولر ‪.‬‬
‫‪ ،‬څومره‪ ،‬چې ليکوال یکيه‪ ،‬ګر نېس‪ ،‬بایجربېه او پېه‬ ‫څن‬ ‫استعسا او الز ړو‬
‫ل ېي موغېو ایو ليکلېو پېر مهېال‬ ‫کاي پوه او پر کايه و ‪ ،‬واک ېی بېه و ‪ ،‬چېې‬
‫‪۸۷۹‬‬
‫کاي کې شېا ر‪ ،‬ليکېوال‬ ‫نوي اخییي او يزونيو پېښې ړ یرر ح کي ‪ ،‬چې په‬
‫‪.‬‬ ‫و ډول‬ ‫او آد ن‪،‬ا‬
‫بسالرح ی بابا واد او ينې نېوي‬ ‫ولې خوشحال خاد واد ړغه کتابونه او‬
‫‪ ،‬چېې ړغېو آ ېايو ليکېوال او‬ ‫ا‬ ‫؟ ېوا‬ ‫آ اي ومره نا ابه یي تي مرغلېر‬
‫شا راد په ډهېرو نېويو خبېرو پوړېېسل ‪ ،‬موفنېود وو او پېه خپېل مچېلک او ړنېر کېې‬
‫واک ېېی نابغېېه ګېېاد وو‪ ،‬مطالعېېه ېېې لېېو ه او لېېه پراخېېه طبيعېېت سېېره تېېه آشېېنا وو ‪.‬‬
‫سفرونه ې کي وو او ډهر ا ونه ې ليسلي وو‪.‬‬
‫کېېې ابېېو مح ېېس ړاشې سېېايواني ل ‪ ۸۸۹‬م ړې‬ ‫ېېو بېېل تېېه م ېېال ېېې پېېه پښېېتو ا‬
‫کېسا شي‪ ،‬چې سفر ې کي و او لو بیغت ې په بغسا کې له ابی خېی څخېه‬
‫ز ه کي وو‪.‬‬
‫بوستاد اوګلچتاد له مطالعې په ډهر ته ډول تېکاي ‪،‬‬ ‫کې سعس‬ ‫په ي ا‬
‫ر او ج و آ اي په یت او غوي سره مطالعېه کېي وو او اوږ و‬ ‫چې نوموړ‬
‫مچافریونو په لي کې ډهر څه ز ه کي وو؛ یېرآد پېه مينېه مينېه مطالعېه کېي و او پېه‬
‫حس ث شر ف کې پويه او ته مطالعه يلو ه‬
‫ېل او ړنېر سېره‬ ‫یصنيف کله کلېه ړې ړنېر اړخونېه لېر ‪ ،‬چېې ليکېوال موق لېه‬
‫ا بېات پېه برخېه‬ ‫خېسا یعېالی وجېو‬ ‫ېو کتېا‬ ‫یجلی ل تکیم کو ‪ .‬که چېر‬
‫ړغه په برخه کې فکر وکيو او فهرست ې کاغېذ پېر مېو‬ ‫کې وليکو‪ ،‬با س لومي‬
‫ياوړو‪ ،‬ويوسته په یریيب او مړني ساب‪،‬ه ل ړ اغه برخه کې یجربېم سره ړغېه‬
‫په برخه کې یل وچلوو‪.‬‬
‫‪،‬‬ ‫لپايه ‪،‬چې ا ر خل‪،‬ولو ل يامنبتېه کولېوم مصېنف کېاي‬ ‫په یصنيف کې‬
‫لر ‪ ،‬خو‬ ‫که نو ړغه موغو ایو او مطالبو شرحې او برپينې لپايه ډهر آزا‬
‫‪.‬‬ ‫په یاليف او یرج ه کې مؤلف او مترج کاي له محسو ت سره مو‬
‫په یصنيف کې کېسا شي فيلچوفانو‪ ،‬پوړانو‪ ،‬متفکر نو او پخوانيو شا رانو‬
‫شېرط‪ ،‬چېې‬ ‫او ړ ساينګه معاصر نو له نکر و څخه ګټه واخيچتل شي‪ ،‬خېو پېه‬
‫‪۸۸۷‬‬
‫په خپله مصنف موق او مفکويه جوړه کي ‪ .‬په ړر حال ړغه څه چې په یصنيف کېې‬
‫په پا کې ونيول شي مصنف نوتت‪ ،‬موق او استعسا ابساا ل پيساکونهم ه‪2.‬‬
‫‪ -١‬د تصنيف ډولونه‪:‬‬
‫الف‪ :‬اوږ ا لو یصنيف‪ :‬ليکوال اوږ و یجربو او ډهرو مطېالعو محصېول و ‪.‬‬
‫غه یصنيف څو برخې يانغاړ ‪ .‬ا ډول یصېنيفونه ل ‪To leaf‬م عنېې ل اوبېسلم ړې‬
‫ېومي ډول ل یصېنيف کېه اوږ و او کېه لنېډ ېو ډول ړېس‬ ‫نومول کې‪ ، ،‬خېو پېه‬
‫لر ‪ .‬م‬
‫شکل له پلوه لېه لنېډ یصېنيف سېره یېوپير لېر ‪ .‬یصېنيفي آ ېاي‬ ‫یصني في آ اي واز‬
‫ابسا ي لوي لر ‪ .‬اوږ ا لو یصنيف له شېک پریېه پېه ېو معېيی وخېت او ټېاکلي‬
‫برخه کې ليکوال ډهرو مطالعو او اوږ و یجربو‪ ،‬پوړنو‪ ،‬یانس پېوړې او ړنېر‬
‫موق محصول و ‪.‬‬
‫ېو پېید او ېو آجنېډا لېه‬ ‫‪ ،‬چېې‬ ‫موغوا له پلوه ا اوږ یصېنيف ؛ ړغېه ا ېر‬
‫مخې په وه معيڼه موغوا کې شخل ليکوال له خوا یرسره کې‪. ،‬‬
‫شکل ې ړغه ډول برابر شو و ‪ ،‬چې ل معينه موغوا له و تکلې محتوام سره‬
‫کي ‪ .‬اوږ ا لو یصنيف موغوا لو ه و ‪ ،‬شرط پېه کېې ليکېوال لېه‬ ‫انعکا‬
‫خوا ل ابساام ه او غه ابساا ډهېر پېوړې‪ ،‬ړوتېياي ‪ ،‬موق او یجربېو محصېول‬
‫و ‪ .‬غه ډول یصنيف یه ابتکاي کول او منک ول ړ وا ي‪.‬‬
‫کېېې ل واړه‬ ‫فايسېېی –انګليچېېي م یېېامو‬ ‫‪ :‬لنېېډ ېېا ووړ یصېېنيف‪ :‬پېېه ل فرړنېې‬
‫یصنيف یه لل ‪DIitty‬مم وا ي‪.‬‬
‫غه یصنيف لکه لو غونس ل انګي ړسفونه لر م غه ړسفونه په وه موغوا‬
‫‪ .‬لنېډ ېا کېوچنی یصېنيف‬ ‫کې موق او پوړې له مخې و یصېنيفي پېید جېوړول‬
‫لکه یصنيف ا اوږ یصنيف ټوله تکی او نوتتونه لر ‪ .‬ليکوال پويه پېوړې‪،‬‬
‫شکل له پلوه کوچنی‬ ‫موق‪،‬الز مکاوت ډهرو یجربو او ابساا محصول و ‪ .‬واز‬
‫و ‪.‬‬
‫‪۸۸۸‬‬
‫مړنېي‬ ‫‪ ،‬چې نومېوړ‬ ‫کوچنی یصنيف ليکوال ړغه موق او فکر محصول‬
‫طراحي له مخې يامنبته شو و ‪.‬‬
‫‪ ،‬نو که وي کې لېه‬ ‫لنډه ا چې کوچنی او لو یصنيف مصنف کاي محصول‬
‫لپايه چې ليکوال مړی او فکر زه‪،‬نسه‬ ‫‪ .‬یصنيفي ا ر‬ ‫برخ ی‬ ‫ډهر آزا‬
‫‪ ،‬ډهر په ل یخلي‪،‬ي یوت م پوي اړونسه‪ . ،‬په ړر حال ړر څه چې با س په یصنيف‬
‫او کلېه کلېه نېويو‬ ‫کې ي ا ېت شېي معېا نو ابېساا او مصېنف فکېر یجچې‬
‫افکاي او نکر ات ړ يا اخيچتی شي‪.‬‬
‫‪ -2‬د تصنيف اړتياوې ‪:‬‬
‫ليکنېېه ېېوه حت ېېي او غېېروي اړیيېېا ه‪ .‬یصېېنيف‪ ،‬یېېاليف او یخليېېا ليکېېوال‬

‫اصلي برخې جوړو ‪.‬‬
‫م ړو ېت لپېايه ليکېوال او‬ ‫برر ټولنې خپل ل ل ي‪ ،‬سياسېي‪ ،‬ا بېي‪ ،‬ایتصېا‬
‫یه اړیيا او غرويت لر ؛ غېه اړیيېا یصېا في نېه ه‪ ،‬بلکېې ېو غېرويت‬ ‫ليکوال‬
‫‪ .‬که اړیيا او غرويت نه و ‪ ،‬نېو ړېس ټاکېل محېال خبېره ه‪ ،‬بېې ړسفېه ژونېس پېه‬
‫‪.‬‬ ‫پټو سترګو په وچه تته کې ويک محل ل ا م په لوي ی‬
‫ليکوالي په لومي سر کې که په ړره برخه کې و ل یخليا م ګڼل کې‪ ، ،‬کېه مېوا‬
‫ې له طبيعت او ماحول څخه څه يا اخيچتلو بيا په وه کالب کې ياوړل‪ ،‬نو پيېسا‬
‫‪ .‬غېه ا جېا کېه پېه ړېره برخېه کېې و ل یخليېام ګڼېل کېې‪ ، ،‬بيېا‬ ‫کونه او ا جا‬
‫ډګېر اړیيېا ه‪،‬‬ ‫ليکېوال‬ ‫اړیيا ه غه ليکنې صنف بنس کېيو‪ .‬صېنف بنېس ړې‬
‫چې آ اي پېه ړېره برخېه کېې ابېساا‪ ،‬یخليېا او نېو يامنبتېه شېي‪ .‬پېه ېوه ويه کېې‬
‫اړیياوو لېه مخېې بېیبېلېو آ ېايو يامنبتېه کېول یصېا في خبېره نېه ه‪ ،‬بلکېې ډهېر‬
‫وامل سره السونه ويکو ‪ ،‬څو و ا ر يامنبته شي‪.‬‬
‫‪۸۸2‬‬
‫ېو آ ېر يامنبتېېه کېېسل ېوه فرړنګېي پنبونېه ه‪ .‬غېه پنبېېونې ل‬ ‫پېه ړېره برخېه کېې‬
‫او اجت ېېا ي م ړسفونېه لېېر ‪ .‬پنبېېونې لېو ې او وړ و ؛ ا ټېېولې ټېېولنيوو‬ ‫فېر‬
‫موخو یرسره کولو په خاطر يامنبته کې‪. ،‬‬
‫ړر کوچنی او لو یصنيف که په ړره برخه کې و او ړر ډول مو ود ولر ‪ ،‬معتبېر‬
‫‪ ،‬ا که چې کلتوي وه پراخه برخه ويبانېس يغېې‪ ،‬؛ لېه ړ ېس‬ ‫او ايزتت ی‬
‫امله یصنيف یه اړیيل موجو ه ه‪.‬‬
‫و ملت آ اي ل نک او ن رم له الي غني کېې‪ . ،‬نکې خېو پېه ا بيېایو پېوي اړونېس‬
‫‪ ،‬مګر ن ر برر ټولنو په ټولو ټولنيوو اړیياوو پوي اړونسه‪ ، ،‬چې پېه ړغېه‬
‫کې ل طبيعي لو او اجت ا ي لو م يایی شېي‪ .‬طبيعېي لېو ټېول پېه طبيعېت‬
‫او برر وي نېي اړیيېلو وي کېې انعکاسېې‪ . ،‬ا اړیيېاو کېه پېه‬ ‫پوي اړونس‬
‫او په نېغه یوګه لېه طبيعېت سېره ايیبېاط لېر ؛ مګېر‬ ‫په ال‬ ‫ړره برخه کې و ‪ ،‬ال‬
‫برر په افکايو پوي اړونسه‪. ،‬‬ ‫ټولنيو لو‬
‫له طبعيت سره ايیبېاط‬ ‫په ال‬ ‫خلکو باويونه او ‪،‬يس یر سرچينه اخلي؛ ال‬
‫او ټولېېو لومېېو يړبېېر یېېواد لېېر ‪ .‬زمېېوږ‬ ‫نېېه لېېر ‪ ،‬خېېو اليتېېوونکي افکېېاي‬
‫افکاي زموږ نيا جوړو ‪.‬‬
‫پېا‬ ‫او معنو ژونس پېه ړېره برخېه کېې و‬ ‫له ړ س امله ټول یصنيفونه که ما‬
‫‪ .‬ېېو یصېېنيف ړغېېه وخېېت ايزتېېت پيېېسا کېېوال شېېي‪ ،‬چېېې ټېېولنيو‬ ‫او یېېسي وړ‬
‫ستونو په وه حک ت سره وي کې حل او پرانچتل شي‪.‬‬
‫اسې په ګویه کوال شو‪:‬‬ ‫یصنيف اړیياو‬
‫ټولو ل ي او یحصيلي مؤسچو او پوړنتونونو يسي او م ېس يسېي‬ ‫‪‬‬
‫موا یصنيفي و ‪ ،‬له ړ س امله یصنيف اړ يت لر ‪.‬‬
‫ل ي یحصيلي مؤسچو يسي موا که یصېنيفي ېانګينې ونېه لېر ‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫محصليی ويبانس ته نه پوړې‪ ،‬؛ موي نکر موغوا ړغه وخت محصل‬
‫له وه کتابه یرالسه کوال شي‪ ،‬چې یصنيف په ګلنه تا چته و ‪.‬‬
‫‪۸۸۸‬‬
‫ړغېو غېويه افکېايو محصېول و ‪،‬‬ ‫یصنيفي‪ ،‬یحصيلي او يسي مېوا‬ ‫‪‬‬
‫چې استا او ليکوال ل ېي او فکېر نوتېت وي کېې موجېو و ‪ ،‬غېه‬
‫نوتت کلونو ل ي یجربو په پا له کې يامنبته شو و ‪.‬‬
‫یصنيف غير يسي او یحصيلي خصوصېيت ړې لېر ‪ ،‬خېو غېه یصېنيف‬ ‫‪‬‬
‫مت ازه وظيفه نه شي لرال ‪.‬‬
‫لي‪ -‬ا بي او نويو ډګرونو کې ا ېاي‬ ‫یصنيف ډهره اړیيا ا ه‪ ،‬چې په‬ ‫‪‬‬
‫يامنبته کې‪ ،‬او وه کلتوي تېراز يامنبته کېسا شېي‪ .‬ړغېه ژبېه او‬
‫ړغه ملت په کلتوي لحاه ډهر غني و ‪ ،‬چې بېیبېلو ليکوالو لېه خېوا‬
‫په مختلفو برخو کې ې یصنيفونه کې‪ ،‬؛ ړر یصنيف وه معنو ړچېتې‬
‫ه‪ ،‬غه ړچتي یلپایې او يوزمره ړو ت لر ‪.‬‬
‫‪ -3‬کومو آثارو ته تصنيفي ويالی شو؟‬

‫په ټولنيوو لومو کې مطلا فويمول ټاکل څه ستونوويه خبره ه‪ .‬موږ په ډهېرو‬
‫لومو و ش او ي ف بنس لپايه پولې نېه شېو ټېاکی ‪ ،‬خېو ا‬ ‫برخو کې‬
‫معنی نه لر ‪ ،‬چې اجت ا ي لومو یفکيک لپايه حسو نه شته‪.‬‬
‫څه چې پوتتنې ېا پيېسا کېو ‪ ،‬ړغېه اجت ېا ي لومېو نېه محېسو ت‬
‫‪ ،‬چېې ډهېر یفکېر ميېساد یېه اړیيېا‬ ‫م اله ه‪ ،‬اجت ېا ي لېو اسېې لېو‬
‫لېسل کې‪ ،‬؛ ړر څومره‪ ،‬چې په ټولنيوو لومو کېې ز ېات یفکېر کېې‪ . ،‬ح‪،‬ېا ا‬
‫ې يا پيسا کې‪. ،‬‬ ‫يابرسېره کې‪ ، ،‬موغوا پياوړ کې‪ ،‬او حل غويه الي‬
‫بلېېه خبېېره ا ه چېېې اجت ېېا ي لېېو مرېېخل یعر ېېف او فويمولونېېه نېېه لېېر ‪،‬‬
‫‪.‬‬ ‫بلکې ډهرو مفکر نو له خوا ې په مختلفو وختونو کې یعر فونه شو‬
‫‪ ،‬او نېه‬ ‫انګي شخل کرف نېه‬ ‫يهي ه خبره ا ه‪ ،‬چې اجت ا ي لو‬
‫‪ ،‬چې نوي خلک ړغه پيرو وکي ‪ ،‬په ړر صويت پېه‬ ‫کو تکايه فويمول‬
‫‪ ،‬چېې ړغېو لېه‬ ‫ينېې حېسو او غېوابط موجېو‬ ‫اجت ا ي لومو کېې ړې‬
‫‪۸۸4‬‬
‫مخې ړر صنف حسو یر ډهره بر سه معلوموال شو‪ ،‬م یً ا بي آٍ ېاي او ا بېي‬

‫اد لپايه حسو لر ‪ ،‬لکه کيچه‪ ،‬شعر ‪.‬‬ ‫ډولونه‬
‫یصنيفي آ اي لکه مخکې‪ ،‬چې وو ل شول انګي فوي او مو ود لر ‪ ،‬چې‬
‫پېېه بېیبېلېېو وختونېېو کېېې مختلفېېو مفکر نېېو او ليکوالېېو لېېه خېېوا يامنبتېېه‬
‫کې‪. ،‬‬
‫‪ ،‬چې ابساا ړ ويیه و ی شو‪ ،‬غه ابسا که پېه‬ ‫ړر یصنفي ا ر و نو ا ر‬
‫ه او ېانګي موې ود لېر او ايزتېت ېې‬ ‫ړره برخېه کېې و ‪ ،‬پېه زړه پېوي‬
‫ړ اغه مو ود له يو ه ټاکل کې‪. ،‬‬
‫یصنيفي ا ر بېیبېلو افکايو او نکر و ياټولونه ه او لېه یېاليف سېره پېه ېوه‬
‫‪ ،‬چېېې ليکېېوال لېېه افکېېايو او‬ ‫معنېېی ه‪ ،‬خېېو پېېه اصېېطیح کېېې ړغېېه ا ېېر‬
‫نوتتونو سرچينه اخلي‪ ،‬چې ړ سا برخه ې له یاليف سره یفکيک ياولي‪.‬‬
‫ليکوال ابساا او موق یسيت ړې‬ ‫په یصنيفي آ ايو کې ياټولونې یر څن‬
‫‪.‬‬ ‫ډهر مه‬
‫خپل خییانه واک په يڼا کې ېو نېو ل بېس‬ ‫یصنيفي ا ر ليکوال غواړ‬
‫م ا ر خلا کي ‪.‬‬
‫مصېېنف با ېېس پېېه بېیبېل ېو ل ېېي او ړنېېر څېېانګو کېېې مهېېايت ولېېر ‪ ،‬کېېه‬
‫یصنيفي ا ر مصنف په پوړه او يرکي پوي ډهر اړونسه‪. ،‬‬
‫ړر مصنف یه الزمه ه یصنيف کولو په وخت کې ډهره مطالعه وکي او الزمه‬
‫پوړه ولر ‪ .‬استعسا او فکر خاونس و ‪ ،‬څومره‪ ،‬چې مصنف او ليکوال یکيه‬
‫ل یصېنيف م‬ ‫‪ ،‬بایجربه او کايپوه و ‪ ،‬په ړ اغه انسازه کوال شېي ليکېوال‬
‫په کاي کې برالسی و ‪.‬‬
‫ه‪ ،‬چې ړر ډول مو ود او شېکل لېرال شېي؛‬ ‫یصنيفي ا ر له انګينو ا ړ‬
‫‪ ،‬یربيتي‪ ،‬ني او ‪...‬‬ ‫ل ي‪ ،‬ا بي‪ ،‬سياسي‪ ،‬ایتصا‬
‫‪۸۸5‬‬
‫یصنيفي ا ر مو ود پراخوالی ليکوال او مصنف په پوړه پوي ډهره اړه‬

‫لر ؛ مطالعه ‪ ،‬خو آګاړي‪ ،‬یجربه ‪ ،‬په ټولنيوو م الو پوړېه‪ ،‬پېه غېه کېاي کېې‬
‫کاينسه برخه لر ‪.‬‬
‫ړغېېو آ ېېايو یېېه یصېېنيفي و ېېی شېېو‪ ،‬چېېې بېیبېلېېو او ډول ډول افکېېايو او‬
‫یجربېېو خونېېېس کېېېېسو حوصېېېله او لرغونېېېه ولېېر ‪ .‬لېېېه ېېېو خېېېوا یصېېېنيف‬
‫بېیبېلو او ډول ډول افکايو او نکر و خونس کولېو اسېتعسا لېر ‪ ،‬لېه بلېې‬
‫و‬ ‫خوا په خپله ليکوال نوتت ړ په کې يول لر ‪ ،‬ا که چې یصنيفي ا ر‬
‫تې انراْ ن ا نسه ګي کو ‪.‬‬
‫لپايه‪ ،‬چې ابساا ړر‬ ‫یصنيفي آ اي له یخليا او یخيل سره ړ ملګر و ‪،‬‬
‫وخت یخليا او یخيل او استعسا زه‪،‬نسه و ‪.‬‬
‫آد یصنيفي آ اي ړنر ړ و ‪ ،‬چې ليکوال استعسا وي کې تکاي ‪.‬‬
‫یصنيف تکی برجچته کو ‪.‬‬ ‫په یصنيفي ا ر کې ليکوال فکر آزا‬
‫یصېېنيفي آ ېېاي ړغېېو آ ېېايو یېېه و ېېی شېېو‪ ،‬چېېې پراخېېه‪ ،‬مبتکرانېېه‪ ،‬نوتېېتګرو‬
‫افکايو په لي کې يامنبته شو و ‪.‬‬
‫د تخليقي ٍآثارو دوام د فرهنګ بډاينه ده!‬ ‫‪-4-5‬‬

‫او غنېا المېل ګر ېي‪ .‬لېه یخليېا پریېه‬ ‫یخلي‪،‬ي ٍآ اي ړر ملت فرړنګي و‬
‫ټول ډګرونه خالي بر ښي‪ ،‬که ل یح‪،‬يا‪ ،‬یصنيف او یاليف م ړغه‬ ‫ړنر او ا‬
‫و ژبې یخلي‪،‬ي ډګر پياوړ و ‪ .‬یخليا یح‪،‬يا ل‬ ‫وخت پياوړ و ‪ ،‬چې‬
‫‪ .‬یخليېا‪ ،‬خل‪،‬ېول‪،‬‬ ‫څېينېم بچيا بچتر بلېل کېې‪ . ،‬یخليېا؛ منبې او اسېا‬
‫‪ .‬یخليا؛ یازه او يسا یه ړ وا ي‪.‬‬ ‫پيسا کول‪ ،‬يامنبته کول‬
‫لل یخلي‪،‬ي ‪ Creative Taxligi‬یازه او نو و آ ايو یه وا يمم ل ‪۸۷4 : 4‬م‬
‫کې يا ي ‪ :‬لل یخليا‪ ،‬یاد‪ ،‬ساخت اد‪ ،‬یرېکيل مم ل ‪5‬‬ ‫په پښتو – ي یامو‬
‫‪ 2۰۹ :‬م‬
‫‪۸۸6‬‬
‫ړ ساينګه پېه بېل ېا کېې و ېل شېو ‪ :‬یخليېا ‪ Taxlig‬نېر‪ ، ،‬خل‪،‬ېول‪ ،‬پيېسا‬

‫کول‪ ،‬پنبونه‪ ،‬منبته ياوستنه مم ل ‪2۸۰ :۸2‬م‬
‫‪ -‬نچېېب‪ ،‬یخليېېا‪ ،‬خییيېېت‪ ،‬خلېېا کولېېو‪ ،‬ړنېېر ا‬ ‫او یخليېېا ‪Taxligi‬‬
‫بتکاي یه ړ وا ي‪.‬‬
‫که یخليا ل یاد م پنبونه او يامنبته کول وبولو‪ ،‬نو و ی شو‪ ،‬چې یخليېا‬
‫ړر ژونس ژبې غروي مال ګڼل کې‪ . ،‬یخليا په ح‪،‬ي‪،‬ېت کېې پراخېه ا بېي‪،‬‬
‫ل ي ډګرونو یه ړو ت بښی‪ .‬بې یخلي‪،‬ه ژبه و ډول بې فرړنګي ه‪.‬‬
‫و ټولنې فرړنګي ړو ت او ب‪،‬ېا وا‬ ‫یخلي‪،‬ي آ ايو وا په ح‪،‬ي‪،‬ت کې‬
‫‪ .‬که یخليا نه و ‪ ،‬ل ي او ا بي ب‪،‬ا مر ‪ .‬یخليا په ړره ټولنيوه برخه‪ ،‬خېو‬
‫‪ ،‬ا که –‬ ‫په ا بي برخو کې پويه یامل وړ‬
‫تا چته و او و اړ ‪.‬‬ ‫ړر ملت په خپل زي ی فرړن‬
‫‪ ،‬یح‪،‬يا او نوي برخېې‬ ‫ليکنې او ا جا په ډګر کې ل یخليا اصل او اول‬
‫ليکنې وبايه غنا جوړو ‪ .‬م‬
‫که ني وال ا بيات مطالعه کيو يایه څرګنسه به شي‪ ،‬چې یخلي‪،‬ي ٍآ ايو لېومي‬
‫‪.‬‬ ‫يجه م‪،‬ا ګټلی او جا و وړ ړ ګر يسلي‬
‫؛ یخلي‪،‬ېېي آ ېېاي لکېېه شېېعر‪ ،‬یطعېېه‪ ،‬اسېېتاد‪،‬‬ ‫ا بېېي ډګرونېېه پېېه یخليېېا ًابېېا‬
‫کيچه‪ ،‬ناول‪ ،‬يوماد او آد فولکلوي ګڼ صنفونه يانغاړ ل احتوا م کو ‪.‬‬
‫که یخليا بهير پويیه برخه په وه ژبه کې و يه‪ ،‬او ا خسا مه کيه نه و ‪،‬‬
‫ېېو شې ېر پراخېېه نېېوي ډګرونېېه بېېه لېېه فرړنګېېي غنېېا خېېالي و ‪ .‬کېېه یخلي‪،‬ېېي بهيېېر‬
‫خیق‪ ،‬یانس‪ ،‬جاي او يواد و ‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ي ډګرونه به فعال او زماد حچا چت‬
‫‪ ،‬یخليېا‬ ‫به ړ په پل کې نيولی شو و ‪ .‬ټول یح‪،‬ي‪،‬ات یخليا محصول‬
‫‪.‬‬ ‫یح‪،‬يا منب او اسا‬
‫کېېه نېېي ړېېر سېېتر ليکېېوال لکېېه ‪ :‬ل یولتچېېو ‪ ،‬ګېېويکي‪ ،‬پوشېېکيی‪ ،‬شکچېېپير‪،‬‬
‫پر چنس‪ ،‬موالنا جیل الس ی ‪ ،‬سعس شېيراز ‪ ،‬خوشېحال خېاد‪ ،‬بېسالرح ی بابېا‬
‫‪۸۸۰‬‬
‫‪،‬‬ ‫ې ړې اخيچېتلي‬ ‫او په سلګونو نوي ليکوال‪ ،‬چې آد ني والې ل نوبلم جا و‬

‫‪ .‬په یخلي‪،‬ي ډګر کې و ټکی شعر یح‪،‬يا ډګر ستر کتابونه‬ ‫یخليا له برکته‬
‫یخلي‪،‬ي و کي شعر چې‪:‬‬ ‫کېسال شي؛ لکه ح وه بابا چې خوشحال بابا پر‬
‫سبحاد‬ ‫مح س پېېېېېېاک‬ ‫پاک‬ ‫رفاد مې وشو په رفاد مح س‬ ‫ل خسا‬
‫مح س ‪...‬‬
‫او‬ ‫ېېو سېېتر یح‪،‬ي‪،‬ېېي کتېېا وليکېېه‪ ،‬کېېه نېېو یخليېېا‪ ،‬خل‪،‬ېېول او اسېېا‬ ‫بانېېس‬
‫‪ ،‬چې یخليا او یخلي‪،‬ي آ اي‬ ‫؛ ړ سا لت‬ ‫یح‪،‬يا وبايه لټونه او مح‪،‬ا کول‬
‫ل ي او ا بي فرړنګي بډا نې المل ګر ي‪.‬‬
‫‪ -5-5‬د هنري – ادبي تخليقي آثارو توپير له غير تخليقي سره ‪:‬‬
‫ړر ا بي او ل ي یخليا وه ړنر پنبونه ه‪ .‬ړنر انچاد خییېه فکېر بېا ايزتېته‬
‫شت ني ه‪ .‬ړنر ټولنيو شعوي ړغه شکل او بڼه ه‪ ،‬چې برر ړچتونې او یخليېا‬
‫او ابتکاي په وه برخه کې زيغونې‪ ، ،‬م یً‪ :‬شعر‪ ،‬سين ا‪ ،‬موسي‪،‬ي که ړنېر فکېر‬
‫ېو ابتکېاي محصېول‬ ‫نه و ‪ ،‬نو و ا بي یخليا ا ر نه يامنبتېه کېې‪ ، ،‬ېو یخليېا‬
‫‪ .‬ړنر ا بي یخلي‪،‬ي آ ايو له نامه تکاي ‪ ،‬چې له نوتت څخه منرا اخلي‪.‬‬
‫‪ ،‬پېه غېو آ ېايو کېې‬ ‫خلکو افکايو یخليېا پېه جېا کېې خېيو شېو مېوا‬
‫ه‪ .‬نه واز یفکر بلکېې ل خيېال‪ ،‬موق پوړېه‪ ،‬مينېه‪ ،‬مکېا‪،‬‬ ‫یفکر یوت اصلي منب‬
‫یامېل‬ ‫صراحت‪ ،‬سا ه ګي‪ ،‬باويونه‪ ،‬ابتکاي او آد شخصيتي معياي او ړنر ېت ړې‬
‫‪.‬م‬ ‫وړ‬
‫‪ ،‬که یخلي‪،‬ي منبې لېر او‬ ‫ړنر – ا بي یخلي‪،‬ي ا اي نوتتي او ابتکاي آ اي‬
‫‪ ،‬چېې لېه ويا ېت او مېاحول‬ ‫ياک م‬ ‫منب ې ليکوال ا شېا ر ل فنېي او مېاړو‬
‫څخه اغيو اخلي‪.‬‬
‫ړغه آ اي چې ل ړنر – ا بي یخلي‪،‬ي م ړو ت لر ‪ ،‬لېه غيېر یخلي‪،‬ېي ٍآ ېايو څخېه ډهېر‬
‫یوپير لر ‪ ،‬که چې ‪:‬‬
‫‪۸۸۱‬‬
‫او یح‪،‬ي‪،‬ي آ اي لېه سېرچينو نېه ياویلېې‬ ‫‪ ‬یخلي‪،‬ي آ اي سرچينه‪ ،‬منب او اصل‬
‫‪.‬‬ ‫فني الي‬
‫‪ ،‬اسې خلېک چېې اول فکېر‬ ‫یخلي‪،‬ي آ ايو ا جا ونکي مبتکر اشخا‬ ‫‪‬‬
‫او مخيلېه یېوت خاونېساد و ‪ ،‬خېو یح‪،‬ي‪،‬ېېي ٍ ٍآ ېايو څېيونکېی او لټېونکی ډهېېر‬
‫‪ ،‬خېو یحليلېونکي‪،‬‬ ‫ش ېر لر او په و ي ف کېې يهې‪ . ،‬و مبتکېر نېه‬
‫ن‪،‬ا اد او پخواني فکر یه س ود ويکوونکي و ‪.‬‬
‫‪ .‬بالواک به و ل‪ ،‬ړر نو ا ر چې يامنبتېه کېې‪، ،‬‬ ‫ا اي‬ ‫‪ ‬یخلي‪،‬ي آ اي اول ال‬
‫پېېه ا بېېي او ړنېېر نېېي کېېې نېېو ړچېېتي يامنبتېېه کېېې‪ ، ،‬چېېې نېېو مېېاحول او‬
‫محيط ا جا او اختيايو ‪ ،‬خو په ړغو کې څېينه محيط یه پراختيا ويکو ‪.‬‬
‫‪ ‬که یخلي‪،‬ي ا بي او ړنر آ اي په ړنر ډګر کې نه و ‪ ،‬نو غير ړنر ل یح‪،‬ي‪،‬ي م‬
‫آ اي به ې په م‪،‬ابل کې نه يامنبته کېسل‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪ ‬یخلي‪،‬ي آ اي ړنر فکر ا جا او یح‪،‬ي‪،‬ي آ اي فکر فني کول‬
‫یخليېېا او یح‪،‬يېېا م ېېال ونېېو کېښېېو ل او ونېېو او بېېاغونو و ه او انکرېېا‬ ‫‪‬‬
‫ل ونه کېښو ل یخليا او و ه ويکول یح‪،‬يا م‪.‬‬ ‫ويکول‬
‫لي کېېسا شېي‪.‬‬ ‫‪ ‬په یخلي‪،‬ي او غير یخلي‪،‬ي آ ايو کې ل ړنر اوفی م م ال ړ‬
‫په اول سر کې سي فکر یه نه لوه‪ ، ،‬چې ړنر او فېی یېوپير لېر ‪ ،‬خېو چېې پېه ل‬
‫منب ‪ ،‬الها ‪ ،‬خيال او احچا م ې فکر وکيو يایېه څرګنېسه بېه شېي ‪ ،‬چېې ړنېر‬
‫ېېل او یکېېراي لېېه املېېه تا چېېت مېېومي‪.‬‬ ‫فکېېر ا جېېا موغېېوا ه‪ .‬مګېېر فېېی‬
‫‪.‬‬ ‫اسې‬ ‫یخلي‪،‬ي او یح‪،‬ي‪،‬ي آ اي ړ‬
‫‪ ‬یخلي‪،‬ېېي آ ېېاي لکېېه شېېعر الهېېامي اغيېېو لېېر او محېېيط او چاپير ېېال لېېه املېېه‬
‫يامنبتېېه کېېې‪ ، ،‬خېېو یح‪،‬ي‪،‬ېېي آ ېېاي انکرېېافي اړیيېېا لېېه مخېېې پراختيېېا مېېومي‪.‬‬
‫یخلي‪،‬ي ا بي آ ايو یه و ه ويکول طبيعي لوي لېر ‪ ،‬خېو یربيتېي بڼېه ړې لېر ‪،‬‬
‫مګر یح‪،‬يا يوزنې له امله و ه او انکرا کو ‪.‬‬
‫‪۸۸۹‬‬
‫‪ -6-5‬د پنځم څپرکي لنډيز‪:‬‬
‫لنډه ليکنه یو او ژي مفهو لې‪ ،‬ونکې ليکنه ه‪ ،‬خو اصلي شرط په کې‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫اصلي مفهومنغاړل او ياوړل‬
‫که وه ليکنه ړر څومره لو ه و او چېې ړېره محتېوا ولېر او پېه ړېر کالېب‬ ‫‪-‬‬
‫کېېې و ‪ ،‬چېېې ل م‪،‬صېېس مفهېېو م پېېه کېېې نېېه و نغښېېتل شېېو ‪ ،‬ړغېېه تېېه‬
‫ليکنه نه ه‪ ،‬که لنډه و که لو ه په زړه پوي ليکنه نه ه‪.‬‬
‫ېېېا‬ ‫کېېېه وخېېېت مخنيېېېو لپېېېايه ليکنېېېه کېېېوو‪ ،‬کېېېه مېېېو ليکنېېېه ا بېېېي و‬ ‫‪-‬‬
‫ژويناليچتکي و ‪ ،‬بسه خبېره نېه ه‪ ،‬خېو کېه ليکېوال مرکېو مفهېو پېه‬
‫ليکنه کې نېه و ياوړ نېو بيېا ړې زمېوږ وړه او لنېډه ليکنېه نېه بامفهومېه‬
‫کې‪. ،‬‬
‫نېېی سېېبا خبېېر او ژويناليچېېتکي او ړنېېر موېې ونونو او مطلبونېېو‬ ‫‪-‬‬
‫یح‪،‬يا او معلومایي ليکنې ړ لنډ لنېډ ليکېل کېې‪، ،‬‬ ‫ليکنو یرڅن‬
‫په نيا کې یر ل يومانه‪ ،‬ناول‪ ،‬لېه ناولېه‪ ،‬اسېتاد او لېه‬ ‫که ړنر ا‬
‫لپايه‪ ،‬چې نېی سېبا‬ ‫استانه لنډه کيچه او کال خوتو ‪.‬م او ړغه ړ‬
‫خلک ډهر وخت نه لر ؛ کره مفهو په وړو ج لو کې غواړ ‪.‬‬
‫موږ با ېس پېه ړېره ليکنېه کېې خپېل ل ېي او فنېي صېیحيتونه وکېايوو او‬ ‫‪-‬‬
‫خپل مچلکي يسالت له پامه ونه غوي وو‪.‬‬
‫یېېېر ا ويوسېېېتيو وختونېېېو پېېېوي ز ه کېېېوونکي‪ ،‬ليکېېېواالد‪ ،‬ياډ ېېېو‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫یلو و ود ليکونکي لنډ ليکنې او ېا لېه ېو ليکنېې څخېه شېير‬
‫وه چوکېاټ جوړولېو کېې وه زړ‬ ‫ياو چتلو او ا لنډ ليکنې لپايه‬
‫ويوستيو کې نېي پېه خېواي‬ ‫وو‪ ،‬خو ړغو ړڅو په یر کې‪ ،‬چې په‬
‫‪۸2۷‬‬
‫لنډ ليکنې او لېه ېو ليکنېې ېا‬ ‫معتبرو پوړنتونونو کې یرسره شو‬

‫ياو چېتلو لپېايه ېانګي چوکېاټ پېه پېا کېې نيېول‬ ‫ياپوي څخه شېر‬
‫شو ‪.‬‬
‫‪،‬‬ ‫ليکنې لنډود اصلي موخه په لنډو ټکو کې لوستونکي پوړول‬ ‫‪-‬‬
‫یوګېېه و ېېی شېېو‪ ،‬چېېې لنېېډود لېېه ېېو موغېېوا څخېېه پېېا لو‬ ‫نېېو پېېه‬
‫اخيچتنه ه‪.‬‬
‫‪ ،‬چې ليکنې په پيېل کېې لوسېتونکو‬ ‫و ليکنې محتوا ړغه څه‬ ‫‪-‬‬
‫پوړاو لپايه کايول کې‪. ،‬‬ ‫په م‪،‬ابل لوي‬
‫په ا بي ليکنېو پېه یېېره پېه یح‪،‬ي ‪،‬ېي ډګېر کېې لنېډه ليکنېه کېول ېو فنېي او‬ ‫‪-‬‬
‫؛ م ال په ډول که وغواړو موږ و غېو کتېا ل پښېتو‬ ‫مچلکي کاي‬
‫ا بيایو و ټوک یاي و م پېه پنبېو ېا سېلو مخونېو او ېا لې‪،‬و کېې ياوړو‬
‫الزمه ه ل ړغه مه مرکو او ی رکو وړ موغو ات‪ ،‬يسي موغو ات‬
‫م په خپله ليکنه کې ياواخلو‪ ،‬چې موږ ړس یه يسو ‪.‬‬
‫پېه ډګېر کېې لېه ډهېره‬ ‫لنډه ليکنه نېو خبېره نېه ه‪ ،‬لنېډه ليکنېه ليکېوال‬ ‫‪-‬‬
‫پخېېوا موجېېو ه وه‪ ،‬نېېي پخوانيېېو ا بيېېایو کېېې لنېېډ ليکنېېې ليکنېېې‬
‫تکی یېه ډهېر اړ يېت ويکېاو‪ .‬کېی اهلل مجيېس ا جېاز او تا چېته لنېډو‬
‫‪.‬‬ ‫ليکنو وه ته م ال‬
‫پېېه پښېېتو ا بيېېایو کېېې ړ ې لنېېډه ليکنېېه مه ېېه ه‪ ،‬لکېېه پټېېه خوانېېه لنېېډو‬ ‫‪-‬‬
‫‪ .‬پټېېه خوانېېه ړغېېه سېېيف ېېا‬ ‫یېېذکر معلومېېایو تېېه پېېه زړه پېېوي سېېنس‬
‫‪ ،‬چې ي خوانېل اوله‪ ،‬و ه او يهي ه خونس کو ‪ .‬م‬ ‫زهرمتود‬
‫پیي مخکس شا ر او ليکوال ړ په شېعوي ډول لېه‬ ‫پښتو ژبې او ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫موو ډک لنډ ن ر وليکه؛ ته م ال ې ل ستاينامهم او نوي آ اي‬
‫په معاصر وخت ل نولچ ې پيي په و ه ني ېا ي کېې یېاي و ليکنېې‬ ‫‪-‬‬
‫نېواد‪ ،‬سېر وه‪ ،‬مېتی څېينېه‪،‬‬ ‫لرغوني ډول پېه نېو او معاصېر ډول چېې‬
‫‪۸2۸‬‬
‫نتيجېېېه‪ ،‬ماخېېېذ او ژوينېېېاليو پېېېه برخېېېه کېېېې ل نېېېو ‪ ،‬ليېېېس‪ ،‬سېېېر وه‪ ،‬او‬
‫نچېېکويړېر م پېېه ډول يامنبتېېه شېېول‪ ،‬خېېو پېېه ماړرانېېه او مچېېلکي ډول‬
‫ل لپېايه خېسا بښېلي مح ېو طېرز لېه خېوا ليکنېې پېه سېرا‬ ‫لومي‬
‫االخباي کې پيل شو ‪.‬‬
‫کې لنډ او مچلکي ليکنو ويه ا مچلکي ن ر مو ه له ل‬ ‫په پښتو ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ۸۸۸۷‬ه‪ ،‬ا مخکې له ‪ ۸۸۷۷‬څخه پيل کې‪. ،‬م‬
‫لنډ ليکنې محتو ات موغوا جوړو ‪ ،‬چېې شېکلي او معنېا ي سېر‬ ‫‪-‬‬
‫بېېسالرح ی بابېېا ل‬ ‫او ص ېويت پېېه جوړهېېسو سېېره ژي برېېپيه‪ ،‬؛ لکېېه ‪:‬‬
‫ايفانه یفکرم په برخه کې م‪،‬الېه ل موغې ‪ ،‬افکېاي‪ ،‬ایېوال او ماخذونېه م‬
‫جېوړه‪ . ،‬ل‬ ‫جوړو ‪ ،‬خو په خبر کې کله له ل ‪5 -۸‬م کل و و خبر په چټک‬
‫کله؟ چېر ؟ څه وخت؟ کو ؟م‬
‫امېره ویلېي خېو‬ ‫‪ ،‬ړنر ن رونه له‬ ‫او سا ه متی‬ ‫لنډه ليکنه و ا‬ ‫‪-‬‬
‫ړغه ړ که مطلب په لنډو ج لو کې ياونغاړل شي‪ ،‬خلک به ې ډهر خوښ‬
‫کېېي ؛ نېېی کېېال ‪ ،‬ا بېېي لنېېډ مطلېېب‪ ،‬ا بېېي ټوټېېه او لنېېډه کيچېېه خلکېېو‬
‫ېېوه مېېتی‬ ‫‪ .‬لنېېډ ليکنېېې کولېېو لپېېايه غېېويه ليېېل‬ ‫مطېېالعې ملګېېر‬
‫‪.‬‬ ‫آسانه او سا ه لوستل‬
‫که لنډه ليکنه اصلي ليکنې ړو ت او موغوا یه یېاواد ونېه يسېو ‪ ،‬پېه‬ ‫‪-‬‬
‫ه‪.‬‬ ‫زړه پوي‬
‫لنډ ليکنې لپايه نوانونه او ټاپيکونه له ړر شي ټاکی شېو‪ ،‬خېو پېه‬ ‫‪-‬‬
‫ژويناليو کې یازه موغېوا او پېه ړنېر ا بيېایو کېې مانېسګاي او یلپېایې‬
‫موغو ات ل شعر‪ ،‬متل‪ ،‬ن ر‪ ،‬وجېو ‪ ،‬حکا تونه او ‪...‬م پېه ا بيېایو کېې‬
‫موغوا ډوله يامنبته کېسله شي ل مړني او ينيم خو په ژوينېاليو کېې‬
‫يني‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫په ليکنه کې بې ا ه کل و له ليکو ډډه وکيو او ز انونه ې ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪۸22‬‬
‫او مطالعې مخنيو کو ‪.‬‬ ‫ي‬ ‫زموږ‬ ‫‪‬‬

‫ز ه کوونکی ستومانه کو ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ګټې او یاواد يوحيه غښتلې کو ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يسونو وخت نيچي‪.‬‬ ‫نويو‬ ‫‪‬‬
‫اد با س په لو ه ليکنه کې سر يګ نه کيو‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫با س م‪،‬الې ا بلې ليکنېې لپېايه نېواد لېه ګېېس ونېه باسېو او نېه نېوي‬ ‫‪-‬‬
‫برخې له خپل فکره طراحي کيو ل البته په ژويناليو کېم‪.‬‬
‫په ليکنه ا م‪،‬اله کې منلو وړ ج لې وليکو‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫الف ‪ -‬غير غروي يانه وړو‪.‬‬
‫‪ -‬مخکې له مخکې کل ې او ج لې وپلټو‪.‬‬
‫شېو او‬ ‫شو او مصنو ي کل ې په م‪،‬اله کېې يانېه وړو‪ .‬ينې‬ ‫– ين‬
‫مصنو ي کل ې پر فصل ینسي معنی لر ‪.‬‬
‫‪ ،‬چېېې یېېل وړ مو ې ونونه پېېه طبيعېېت او‬ ‫ليکېېوال کېېاي ا‬ ‫ړنېېر ا‬ ‫‪-‬‬
‫ماحول کې پيسا کي او ړغه یخيل پېه یېوت کل ېو لېه پيوسېتود څخېه‬
‫‪.‬‬ ‫په يامنبته کېسو کې ګټوي‬ ‫جوړ کي ‪ ،‬چې ا ړنر ا‬
‫کېېه ليکېېوال وغېېواړ خپېېل ړېېس خلکېېو یېېه تېېه ولېېې‪ ،‬و ‪ ،‬لېېومي‬ ‫‪-‬‬
‫ويسره مناسب یالب او وړ الفاه غويه کېي‬ ‫موغوا پيسا کي او بيا‬
‫اصلي ړس خلکو یه وړانس کي ‪.‬‬ ‫او په لنډه یوګه‬
‫لنډ ليکنې پېر مهېال با ېس ليکنېه يسېا او بېې یکلفېه و ‪ ،‬خېو پېه ړنېر‬ ‫‪-‬‬
‫ليکنو کې ې کل ېه بېس عي صېنا عول معنېو اولفکېي صېنعتونوم کېايول‬
‫‪ ،‬نو ړرومرو ل څه ليکل‪ ،‬و ل او ويبانس پوړېسلم ستونوو‪،‬‬ ‫غروي‬
‫ليکوال نسه ه که په ړر فېوي کېې‬ ‫خو له خونسه ډک و او ړنر ا‬
‫ليکنه کو ‪ ،‬با س له مفهو ‪ ،‬خونس‪ ،‬ا جاز ا جازه ډکه و ‪ ،‬که ل ړنر‬
‫ا بيات ټولنيو وایعيتونه س بولونو له الي انبويو ‪.‬م‬
‫‪۸2۸‬‬
‫ړر کله که و ليکوال وغواړ ډهره معنی په لنډو ټکو کې وړانېس کېي ‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫ډډه وکي ‪.‬‬ ‫نو بې خونسه او اوږ و ج لو له ليکلو‬
‫شر چې پرله پچې مرا‬ ‫‪ ،‬خو په‬ ‫ډهرو ليکنو یه لنډ ليکل آسانه‬ ‫‪-‬‬
‫او ی ر ی وکي ‪ ،‬لنډه ليکنه خونسويه ليکنه او له مفه ونو ډکه ه‪.‬‬
‫و ليکوال یلپېایې پرلېه پچېې‬ ‫ړنر ا بيایو پنبونه او غويه یح‪،‬يا‬ ‫‪-‬‬
‫ړلو لو او له مينې ډکو ستومانه ړڅو او ړانسو نتيجه ه‪ .‬ا ډول ليکنې‬
‫اهلل ي العلېېېي او حکېېېي ‪ ،‬حکي انېېېه‬ ‫لېېېه شېېېک پریېېېه پېېېر ېېېو ليکېېېوال‬
‫پېرزو نه ه‪ .‬و تېه ليکېوال برېر ټېولنې ېو فعېال او يوغ زړه یېه پېایې‬
‫کې‪ ،‬او بپ‪.‬‬
‫لپايه لنډه ليکنه کوو‪ ،‬چې لوستونکي زمېوږ لېه خېوا وړانېس‬ ‫موږ‬ ‫‪-‬‬
‫شو متی په معنا وپوړې‪ ،‬؛ کله چې ليکوال لنډ ليکنې آيونو یه پا‬
‫ه‪.‬‬ ‫وکي په ح‪،‬ي‪،‬ت کې ې کل و لنډود یه پاملرنه کي‬
‫انګليچي ژبې برپي ګرامر ليکوال ل اح س حچيی مس ر « وا ي‪ :‬لنېډه‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬چېې لوسېتونکی‬ ‫ليکنه مطلب ته ړو ول او اړ نېو کل ېو ليکېل‬
‫وکوال شېي نېااړ نو کل ېو پېر لوسېتو وخېت خېر پر ېا مخېامو‬
‫ليکونکي ړس یرالسه کي ‪.‬‬
‫؛ لنېډه‬ ‫لي يغا اصف وا ېي‪ :‬لنېډ ليکېل لنېډ جېوړونې پېه معنېی‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬چېېې پ ېه کېېايونې سېېره ېېې ېېو اوږ مطلېېب پېېه ېېوه‬ ‫جوړونېېه ړغېېه فېېی‬
‫‪ ،‬چېې مېتی منبپېانګې او‬ ‫وړوکي چوکاټ کې وي ا کيو‪ ،‬بې لېه‬
‫ليکوال موخې یه کو ز اد ويسې‪. ،‬‬
‫لنېېډه ليکنېېه مېېواي او کاي ېېا لېېر ‪ ،‬غېېه مېېواي او ا ونېېه وي پېېاڼې‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬خېېو ل ېېي ليکنېېې‪،‬‬ ‫اوونېېېو ‪ ،‬مجلېېې‪ ،‬ل ېېي او یح‪،‬ي‪،‬ېېي کتابونېېه‬
‫ل ړغه وخت ليکنه او څېينه نتيجه ويکو ‪ ،‬چېې موغېوا‬ ‫څېينيو بهير‬
‫په کره ډول ويکې حل شي‪ .‬م‬
‫‪۸24‬‬
‫لنډه ليکنه په ړره برخه کې و ‪ ،‬لېه لو ېو ليکنېو بهتېره ه‪ ،‬کېه م‪،‬صېس‬ ‫‪-‬‬
‫ټکېېي پېېه لنېېډه ليکنېېه کېېې تېېه لېېېسا شېېي‪ .‬بېېسال‪،‬ا ي ګيینېېي‪ ،‬چېېې‬
‫‪ :‬لل‬ ‫ېی زبر سېت ېال او ليکېوال و‪ ،‬و لېې‬ ‫یا ي ه طر ‪،‬ې مرېر و‪،‬‬
‫معنی با س له بهتر نې الي ا ا کيو او ړغېې بيېاد لپېايه اسېې کل ېې‬
‫غويه کيو‪ ،‬چې ړغې معنی لپايه یر ټولو غويه کل ې و ‪ .‬مم‬
‫‪ ،‬چېې لېه ېاد سېتا نې او فوېل فروشې‬ ‫لنډ ليکونکی سا ه نو چېاد‬ ‫‪-‬‬
‫‪ .‬يواني لنډ ليکنې انګينه ه‪ ،‬په یابوسنامه کې يا ي ‪ ،‬ړره‬ ‫پاک‬
‫خبېېره چېېې کېېوئ با ېېس سېېا ه او لنېېډه و ‪ .‬لنېېډ وغ‪،‬هېې‪،‬ه‪ ،‬لنېېډه ليکنېېه وکېېيه‪،‬‬
‫خبر ستا او لوستونکي وخت نيچېي‪ .‬ډهېره معنېی پېه‬ ‫بېبا ه او اوږ‬
‫لنډو کل و کې ا کيه لکه متل‪.‬‬
‫یصنيف ل‪To write‬م‪ ،‬ډله‪ ،‬صنف‪ ،‬و ش‪ ،‬برخه او اصطیحاً بېیبېلو‬ ‫‪-‬‬
‫افکايو او ډول ډول نکر و ياټولولو معنی ويکو ‪ .‬یصنيف یېه پېه لغېت‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫آوي ل ياټولونهم ړ وا ي او په اصطیح کې ړغه ا ر‬ ‫کې ج‬
‫ليکوال له افکايو او نوتتونو سرچينه اخلي‪.‬‬
‫یصنيفي ا ر ليکوال ابسا ي یسيت او موق په وسيله يامنبته کې‪، ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫څوک چې غه واک ني لر او و ا ر يامنبته کو ؛ مصنف نومې‪. ،‬‬
‫خپل خییه موق په يڼا کې و بس ا ر يامنبته‬ ‫ړغه مصنف چې غواړ‬ ‫‪-‬‬
‫کي ‪ ،‬الزمه ه‪ ،‬چې په بېیبېلو ل ي او ړنر څانګو کې مهايت ولېر ‪.‬‬
‫‪ ،‬څېېومره چېېې ليکېېوال یکېېيه‪ ،‬ګر نېېس‪،‬‬ ‫یېېر څنې‬ ‫اسېېتعسا او الز ړېېو‬
‫بایجربېېه او پرکېېايه او پېېه کېېايپوه و ‪ ،‬واک ېېی بېېه و ‪ ،‬چېېې نېېويو ل ېېي‬
‫موغو ایو ليکلو پر مهال نوي اخییېي او يوزنېېو پېښېې ړې یرېر ح‬
‫‪.‬‬ ‫و ډول‬ ‫کاي کې شا ر‪ ،‬ليکوال او آد ن‪،‬ا‬ ‫کي ‪ ،‬چې په‬
‫ېل او‬ ‫یصنيف کله کله ړې ړنېر اړخونېه لېر ‪ ،‬چېې ليکېوال موق لېه‬ ‫‪-‬‬
‫خېېسا یعېېالی‬ ‫ېېو کتېېا‬ ‫ل تېېکیم کېېو ‪ .‬کېېه چېېېر‬ ‫ړنېېر سېېره یجلېېی‬
‫‪۸25‬‬
‫ړغېه پېه برخېه کېې فکېر‬ ‫ا بات په برخه کې ولي کېو‪ ،‬با ېس لېومي‬ ‫وجو‬
‫وکيو او فهرست ې کاغذ پر مو ياوړو‪ ،‬ويوسېته پېه یریيېب او مړنېي‬
‫ساب‪،‬ه ل ړ اغه برخه کې یجربېم سره ړغه په برخه کې یل وچلوو‪.‬‬
‫په یصنيف کې کېسا شي فيلچوفانو‪ ،‬پوړانو‪ ،‬متفکر نو او پخوانيو‬ ‫‪-‬‬
‫شا رانو او ړ ساينګه معاصر نو له نکر و څخه ګټه واخيچتل شي‪ ،‬خېو‬
‫شرط چې په خپله مصنف موق او مفکويه جوړه کي ‪.‬‬ ‫په‬
‫یصنيف په اوږ ه او لنډ و ری شو‪ ،‬یصنيف کېه اوږ و او کېه لنېډ ېو‬ ‫‪-‬‬
‫ډول ړس لېر ‪ .‬یصېنيفي آ ېاي ېواز شېکل لېه پلېوه لېه لنېډ یصېنيف سېره‬
‫یوپير لر ‪ .‬یصنيفي آ اي ابسا ي لوي لر ‪ .‬اوږ ا لو یصنيف له شک‬
‫پریه پېه ېو معېيی وخېت او ټېاکلي برخېه کېې ليکېوال ډهېرو مطېالعو او‬
‫اوږ و یجربو‪ ،‬پوړنو‪ ،‬یانس پوړې او ړنر موق محصول و ‪.‬‬
‫اوږ ا لو یصنيف موغوا لو ېه و ‪ ،‬شېرط پېه کېې ليکېوال ابېساا‬ ‫‪-‬‬
‫ه‪.‬‬
‫کېېې‬ ‫فايسېېی –انګليچېېي م یېېامو‬ ‫لنېېډ ېېا ووړ یصېېنيف یېېه پېېه ل فرړن ې‬ ‫‪-‬‬
‫‪ Ditty‬وا ي‪ .‬غه یصنيف لکه لو غونس ل انګي ړسفونه لر م غه‬
‫ړسفونېه پېه ېوه موغېوا کېې موق او پېوړې لېه مخېې ېو یصېنيفي پېید‬
‫‪.‬‬ ‫جوړول‬
‫‪ ،‬نېو کېه وي کېې لېه‬ ‫اوږ او لنډ یصېنيفونه مصېنف کېاي محصېول‬ ‫‪-‬‬
‫لپېايه چېې ليکېوال مړېی او‬ ‫‪ .‬یصنيفي ا ر‬ ‫برخ ی‬ ‫ډهر آزا‬
‫‪ ،‬ډهر په ل یخلي‪،‬ي یوت م پوي اړه لر ‪.‬‬ ‫فکر زه‪،‬نسه‬
‫پېېه ډګېېر کېېې ېېوه اړیيېېا ه‪ .‬ټېېولې‬ ‫ليکنېېه او بيېېا یصېېنيف کېېول ليکېېوال‬ ‫‪-‬‬
‫م ړو ېت لپېايه‬ ‫برر ټېولنې خپېل ل ل ېي‪ ،‬سياسېي‪ ،‬ا بېي‪ ،‬ایتصېا‬
‫یه اړیيا او غرويت لر ؛ غه اړیيا یصېا في نېه ه‪،‬‬ ‫ليکوال او ليکوال‬
‫‪\.‬‬ ‫بلکې و غرويت‬
‫‪۸26‬‬
‫‪ ،‬کېه مېوا‬ ‫ليکوالي په لومي سر کې که په ړره برخه کې و یخليا‬ ‫‪-‬‬

‫ې له طبيعېت او مېاحول څخېه يا اخيچېتلو بيېا پېه ېوه کالېب کېې ياوړل‪،‬‬
‫‪.‬‬ ‫نو پيسا کونه او ا جا‬
‫ړېر کېوچنی او لېو یصېنيف کېه پېه ړېره برخېه کېې و او ړېر ډول موې ود‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬ا کېېه چېېې کلتېېوي ېېوه پراخېېه برخېېه‬ ‫ولېېر ‪ ،‬معتبېېر او ايزتېېت ی‬
‫ويبانس يغې‪ ،‬؛ له ړ س امله یصنيف یه اړیيل موجو ه ه‪.‬‬
‫ېېو ملېېت آ ېېاي ل نکې او ن ېېرم لېېه الي غنېېي کېېې‪ . ،‬نکې خېېو پېېه ا بيېېایو‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬مګر ن ر برر ټولنو په ټولېو ټېولنيوو اړیيېاوو پېوي‬ ‫پوي اړونس‬
‫اړونسه‪ ، ،‬چې پېه ړغېه کېې ل طبيعېي لېو او اجت ېا ي لېو م يایېی‬
‫شي‪.‬‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫ينېې حېسو او غېوابط موجېو‬ ‫په اجت ا ي لومېو کېې ړې‬ ‫‪-‬‬
‫ړغو له مخې ړر صنف حسو یر ډهېره حېسه معلومېوال شېو‪ ،‬مې یً ا بېي‬
‫اد لپايه حېسو لېر ‪ ،‬لکېه کيچېه‪ ،‬شېعر ړ ساسېې‬ ‫آٍ اي او ا بي ډولونه‬
‫یصنيفي آ اي انګي فوي او مو ود لر ‪ ،‬چې په بېیبېلو وختونو کې‬
‫مختلفو مفکر نو او ليکوالو له خوا يامنبته کې‪. ،‬‬
‫‪ ،‬چې ابساا ړ ويیه وا ي‪ ،‬غه ابېسا کېه پېه‬ ‫ړر یصنفي ا ر و نو ا ر‬ ‫‪-‬‬
‫ه او انګي مو ود لر او ايزتېت ېې‬ ‫ړره برخه کې و ‪ ،‬په زړه پوي‬
‫ړ اغه مو ود له مخې ټاکل کې‪. ،‬‬
‫خپل خییانه واک په يڼېا کېې ېو نېو ل‬ ‫یصنيفي ا ر ليکوال غواړ‬ ‫‪-‬‬
‫بس م ا ر يامنبته کي ‪ .‬مصنف با س په بېیبېلو ل ي او ړنېر څېانګو‬
‫کې مهايت ولر ‪ ،‬که یصنيفي ا ر مصنف پېه پوړېه او يرکېي پېوي‬
‫اړه لر ‪.‬‬
‫ه‪ ،‬چېې ړېر ډول موې ود او شېکل لېرال‬ ‫یصنيفي ا ر له انګينو ا ړ‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬یربيتېي‪ ،‬نېي او ‪ ...‬یصېنيفي‬ ‫شي؛ ل ي‪ ،‬ا بي‪ ،‬سياسي‪ ،‬ایتصا‬
‫‪۸2۰‬‬
‫ا ېېر مو ې ود پراخېېوالی ليکېېوال او مصېېنف پېېه پوړېېه پېېوي اړه لېېر ؛‬

‫مطالعه ‪ ،‬خو آګاړي‪ ،‬یجربېه ‪ ،‬پېه ټېولنيوو خبېرو پوړېېسل‪ ،‬ا ېر ايزتېت‬
‫ز ایو ‪.‬‬
‫بډا نه ه؛ یخلي‪،‬ي ٍآ اي ړېر‬ ‫فرړن‬ ‫یخلي‪،‬ي آ ايو شته والی او وا‬ ‫‪-‬‬
‫ټېول‬ ‫او غنا المل ګر ي‪ .‬له یخليا پریه ړنېر او ا‬ ‫ملت فرړنګي و‬
‫ډګرونه خالي بر ښي‪.‬‬
‫یخليېېا؛ خل‪،‬ېېول‪ ،‬پيېېساکول‪ ،‬پنبونېېه او السېېته ياوسېېتنه ه او یخلي‪،‬ېېي‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬کېېه‬ ‫م نچېېب‪ ،‬یخليېېا خییيېېت‪ ،‬خلېېا کولېېو‪ ،‬ړنېېر ابتکېېاي‬ ‫ل‬
‫یخليا لیادم پنبونه او يامنبته کول وبولو‪ ،‬نو و ی شو‪ ،‬چې یخليا‬
‫ړر ژونس ژبې غروي مېال ګېڼی شېو‪ ،‬یخليېا پېه ح‪،‬ي‪،‬ېت کېې پراخېه‬
‫ل ېېي‪ -‬ا بېېي ډګرونېېو یېېه ړو ېېت ويبښېېي‪ ،‬بېېې یخلي‪،‬ېېه ژبېېه ېېو ډول بېېې‬
‫فرړنګي ه‪.‬‬
‫تا چته و او و اړ ‪ .‬ليکنې او اا جا‬ ‫ړر ملت په خپل زي ی فرړن‬ ‫‪-‬‬
‫او یح‪،‬يا ې وبايه غنا ه‪ .‬که خپل او‬ ‫په ډګر کې یخليا اول او اصل‬
‫ني ېېوال ا بيېېات مطالعېېه کېېيو يایېېه څرګنېېسه بېېه شېېي‪ ،‬چېېې یخلي‪،‬ېېي آ ېېايو‬
‫‪.‬‬ ‫ړ يره جا و ګټلې‬
‫یخلي‪،‬ېېي آ ېېاي لکېېه شېېعر‪ ،‬یطعېېه‪ ،‬اسېېتاد‪ ،‬کيچېېه‪ ،‬نېېاول‪ ،‬يومېېاد او آد‬ ‫‪-‬‬
‫فولکلوي ګڼ صنفونه يانغاړ ‪.‬‬
‫‪ ،‬که یخلي‪،‬ي منبې لېر او‬ ‫ړنر – ا بي آ اي یخلي‪،‬ي او نوتتي آ اي‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬چې له ويا ت او‬ ‫منب ې ليکوال ا شا ر ل فني او ماړو م ا ياک‬
‫ماحول څخه اغيو اخلي‪.‬‬
‫‪۸2۱‬‬
‫‪ -7-5‬د پنځم څپرکي پوښتنې‪:‬‬
‫ليکنه او ليکوالي څنګه وه وامسايه کلتوي – فرړنګي بډا نه ه؟‬ ‫‪۸‬م‬

‫؟ نومونېه ېې واخلېئ او لنېډه ليکنېه څېه‬ ‫سه ډولونه کېو‬ ‫ليکوال‬ ‫‪2‬م‬
‫ډول ليکنه ه او څه ګټه لر ؟‬
‫کو ډول ليکنېې ل ژويناليچېتکي کېه ا بېيم لنېس و ؟ لنېډوالي‬ ‫‪۸‬م‬
‫؟‬ ‫یا يرات ې کو‬
‫موږ با س په ليکنه کې کو ډول صیحيتونه وکايوو؟‬ ‫‪4‬م‬
‫څنګه کوال شو له و لو ې ليکنې ړغې ل شيرهم ياوباسو؟‬ ‫‪5‬م‬
‫په لنډه ليکنه ېا اوږ ه ليکنېه کېې اصېلي م‪،‬صېس او پېا وړ موغېوا څېه‬ ‫‪6‬م‬
‫شی جوړو ؟‬
‫په ا بي ليکنو‪ ،‬په یېره یح‪،‬ي‪،‬ي ليکنو کې لنېډه ليکنېه کېول څېه ډول کېاي‬ ‫‪۰‬م‬
‫؟‬
‫څنګه وه ليکنه او وه م‪،‬اله ستنسي او څېينيېوه ه او څېينيېوه ېې‬ ‫‪۱‬م‬
‫ګڼی شو؟‬
‫لنډ ليکنې لرغونتو په برخه کې خپل معلومات لېه ژونېس و‬ ‫‪۹‬م‬
‫م الو سره وړانس کيئ‪.‬‬
‫ېو تېې لنېډ ‪،‬‬ ‫په منبنېی ل کیسېيکه م ويه کېې‬ ‫پښتو ا‬ ‫‪۸۷‬م‬
‫چا کېښو ‪ ،‬ړغه څوک او کو آ اي ې وليکل؟‬ ‫بامفهومه ليکنې اسا‬
‫‪۸2۹‬‬
‫کېېې لنېېډ ا بېېي ليکنېېې کېېو مهېېال‬ ‫پېېه اوسېې هال پېېه پښېېتو ا‬ ‫‪۸۸‬م‬
‫وشو ؟‬
‫او ړنر ليکنې ړ په کې يایی شي؟‬ ‫لنډه ليکنه څه ډول متی‬ ‫‪۸2‬م‬
‫څنګه کوال شو وه ليکنه يا لنډه کيو؟‬ ‫‪۸۸‬م‬
‫په ژويناليچتي او ا بي ليکنو کې لنډ ليکنې الي په ګویه کيئ‪.‬‬ ‫‪۸4‬م‬
‫څنګه کوال شو په ليکنه کې بېبا ه کل و له ياوړلو ډډه وکيو؟‬ ‫‪۸5‬م‬
‫لو ه او بېبا ه ليکنه کو ز انونه لر ؟‬ ‫‪۸6‬م‬
‫ومي خبرو له ليکلو څنګه اد وژغويو؟‬ ‫په ليکنه کې‬ ‫‪۸۰‬م‬
‫آ ا ا بيایو او انجينر په برخه کې یفکر کول څه سره ويیېه والېی‬ ‫‪۸۱‬م‬
‫لر ؟‬
‫که و ليکوال وغواړ خپل ړس خلکېو یېه تېه ولېې‪ ،‬و څېه کېول‬ ‫‪۸۹‬م‬
‫؟‬ ‫ويیه په کاي‬
‫آ ا په معلومېایي لنېډو ل ېي او ژويناليچېتکي ليکنېو کېې ا بېي‪-‬‬ ‫‪2۷‬م‬
‫ړنر افکاي شاملوال شو؟‬
‫شو او ړنېر کل ېې پېه کېو ډول ليکنېو کېې ياوړال شېو او‬ ‫ين‬ ‫‪2۸‬م‬
‫اړیيا ې څه ه؟‬
‫وه لنډه تا چته ړنر ‪ -‬ا بي ليکنه او ا ټوټه وليکئ‪.‬‬ ‫‪22‬م‬
‫ېو ليکنېې‬ ‫متحسه ال ال او یکراي کل ې په ليکنه کېې ياوړل‪،‬‬ ‫‪2۸‬م‬
‫ړو ت یه غري يسو او که ګټه؟‬
‫او کنېېه؛ ال ېېل ېېې‬ ‫بېېې ينګېېه کل ېېې پېېه ليکنېېه کېېې ياوړل تېېه‬ ‫‪24‬م‬
‫وړانس کيئ‪.‬‬
‫‪۸۸۷‬‬
‫لنډ ليکنې پرمهال با س وه ليکنه څه ډول خصوصيات ولر ؟ ل‬ ‫‪25‬م‬

‫لفکي او معنا يم‪.‬‬
‫لنېېډه‪ ،‬خونېېسويه او لېېه مفهومېېه ډکېېه ليکنېېه ‪ ...‬ليکېېوال څېېه شېېي‬ ‫‪26‬م‬
‫؟‬ ‫محصول او پيساواي‬
‫ا بلې ړر ليکنې نڅوړ څنګه وړانس کوال شو؟‬ ‫لنډ‬ ‫‪2۰‬م‬
‫ومي ډول لنډه ليکنه ا زموږ ليکنه کومې انګينې لر ؟‬ ‫په‬ ‫‪2۱‬م‬
‫انګليچي ژبې برپي ګرامر ليکوال لنډه ليکنه څه ډول ياپېنني‪،‬‬ ‫‪2۹‬م‬
‫په ش ايو ې مرخصه کيئ‪.‬‬
‫؟‬ ‫حورت لي کر اهلل وجهه لنډ کی په برخه کې څه و لي‬ ‫‪۸۷‬م‬
‫و جسول لنډ ليکنې یرسي کيئ‪.‬‬ ‫‪۸۸‬م‬
‫لنس ليکنې فني یوکي په ګویه کيئ‪.‬‬ ‫‪۸2‬م‬
‫لنېېېېېېډ ليکنېېېېېېې ل ړنېېېېېېر ‪ ،‬ل ېېېېېېي‪ ،‬ا بېېېېېېي او یح‪،‬ي‪،‬ېېېېېېي او آد‬ ‫‪۸۸‬م‬
‫ژويناليچتکي ليکنو لپېايه نکېر خاونېسانو‪ ،‬يانېه ليکېوال کېو ټکېي پېه‬
‫ګویو کو ؟‬
‫ايواتا استا صس ا اهلل يتتيی ليکنې په برخه کې ليکوالېو یېه‬ ‫‪۸4‬م‬
‫کو شياد وړانس کو ؟‬
‫؟‬ ‫و متی لنډولو الي ‪-‬چاي کومې‬ ‫‪۸5‬م‬
‫؟‬ ‫حکا ت ليکنې کو ډول‬ ‫‪۸6‬م‬
‫؟‬ ‫لنډ ليکنې مواي او کاي ا کو‬ ‫‪۸۰‬م‬
‫بسال‪،‬ا ي جيیني لګيینېيم معنېی لې‪ ،‬ولېو پېه برخېه کېې کېو‬ ‫‪۸۱‬م‬
‫نکر يلو ؟‬
‫‪۸۸۸‬‬
‫یابوسېېنامه ‪ ،‬ابېېی یطيېېه او ېېل کېېاينګي لنېېډ و نېا او ليکنېېو پېېه‬ ‫‪۸۹‬م‬
‫برخه کې کو نکر يلو ؟‬
‫ليکنېېېې ډلبنېېېس پېېېه برخېېېه کېېېې څېېېومره پېېېوړې‪،‬ئ‪ ،‬خپېېېل یيېېېا‬ ‫‪4۷‬م‬
‫معلومات وړانس کيئ‪.‬‬
‫یصنيف په پويه ډول یعر ف کيئ‪.‬‬ ‫‪4۸‬م‬
‫یصنيف یه په پښتو‪ -‬انګليچي او پښتو‪ -‬پښتو سينس کې څېه و ېل‬ ‫‪42‬م‬
‫؟‬ ‫شو‬
‫یصنيفي ا ر ليکوال کو یسيت له امله يامنبته کې‪ ،‬؟ وامل‬ ‫‪4۸‬م‬
‫ې پويه وليکئ‪.‬‬
‫خپېېل خییېېه موق پېېه يڼېېا کېېې ېېو نېېو‬ ‫ړغېېه مصېېنف‪ ،‬چېېې غېېواړ‬ ‫‪44‬م‬
‫لبس م ا ر خلا کي ‪ ،‬الزمه ه کو شياد ويسره و او یر کاي واخلي؟‬
‫بېېسالرح ی بابېېا ېېواد او‬ ‫ولېېې خوشېېحال خېېاد ېېواد‪ ،‬آ ېېاي‪،‬‬ ‫‪45‬م‬
‫؟‬ ‫ينو نويو آ اي یلپایې ړو ت لر او یي تي مرغلر‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫وه یصنيف په يامنبته کولو کې مصنف یېه څېه پېه کېاي‬ ‫‪46‬م‬
‫ړغه یرسره کي ؟‬
‫؟ ړېېر ډول ېېې پېېه لنېېډو او کېېره ج لېېو کېېې‬ ‫یصېېنيف پېېه څېېو ډولېېه‬ ‫‪4۰‬م‬
‫معرفي کيئ‪.‬‬
‫؟ پېه ګویېه ېې‬ ‫په ډګر کې یصنيف اړیياو کېومې‬ ‫ليکوال‬ ‫‪4۱‬م‬
‫کيئ‪.‬‬
‫؟‬ ‫و ملت ٍآ اي غني کېسلو الي کومې ليکنې‬ ‫‪4۹‬م‬
‫کومو آ ايو یه یصنيفي و ی شو؟‬ ‫‪5۷‬م‬
‫سه او خصوصي ډول بياد کيئ‪.‬‬ ‫یصنيفي ا ر انګينې په‬ ‫‪5۸‬م‬
‫‪۸۸2‬‬
‫یخليا څه یه وا ي؟ څو یعر فونه ې يا واخلئ‪.‬‬ ‫‪52‬م‬

‫یخليېا آٍ ېايو وا څنګېه فرړنګېېي غنېا او بېډا نې المېل کېېېسا‬ ‫‪5۸‬م‬
‫شي؟‬
‫که یح‪،‬ي‪،‬ي؟‬ ‫ليکنې په ډګر کې یخلي‪،‬ي آ اي اول او اصل‬ ‫‪54‬م‬
‫په ړنر – ا بي ډګر کې کو صنفونه او آ اي یخلي‪،‬ي ګڼل کې‪ ،‬؟‬ ‫‪55‬م‬
‫ړنر – ا بي – یخلي‪،‬ي آ ايو یوپير له غير یخلي‪،‬ي سره په څه کې‬ ‫‪56‬م‬
‫‪ ،‬په لنډه یوګه ې ياوړئ؟‬
‫‪۸۸۸‬‬
‫‪ -8-5‬د پنځم څپرکي ماخذونه‪:‬‬

‫کی اهلل مجيس‪ .‬ويات‪ .‬ل د – وال‪،‬ل و ‪...‬م‬ ‫‪)1‬‬
‫کی اهلل مجيس ‪ .‬آد یو ا ل امانات‪.‬‬ ‫‪)2‬‬
‫بينوا‪ .‬بسالرو ‪ . ۸۸5۰ .‬پښتو متلونه‪ .‬کابل‪ :‬پښتو ټولنېه‪ .‬پښېتو څېينېو‬ ‫‪)3‬‬
‫ني وال مرکو‪.‬‬
‫لومېېېېو‬ ‫‪ :‬کابېېېېل‪ :‬افغانچېېېېتاد‬ ‫پښېېېېتو‪ -‬انګليچېېېېي یېېېېامو ‪۸۸۱۱ .‬ه‬ ‫‪)4‬‬
‫اکاډمي‪ .‬االزړر خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫پښتو‪ -‬ي یامو ‪ ۸۸۱۹ .‬ل اول او و م ‪ .‬کابل‪ :‬خاوي خپرنس وه ټولنه ‪.‬‬ ‫‪)5‬‬
‫حورت لی کر اهلل‪ . ۸۸ .‬نهجه البیغه‪.‬‬ ‫‪)6‬‬
‫ح‪،‬پال‪ ،‬مح ساجاد‪ .۸۸۹۸ .‬متی لغو او اصطیحي پېننسنه‪ .‬کابل‪ :‬کابل‬ ‫‪)7‬‬
‫پوړنتود‪ .‬ا بيایو پوړنبی‪ .‬ډاکټر پروګرا چيپټر‪.‬‬
‫لومېېېېو‬ ‫خټېېېېک‪ ،‬بېېېېسال‪،‬ا ي‪ .۸۸۱۸ .‬ګلسسېېېېته‪ .‬کابېېېېل‪ :‬افغانچېېېېتاد‬ ‫‪)8‬‬
‫اکاډمي‪ .‬پېښوي ونيويسټي‪.‬‬
‫خوشحال خاد‪ .2۷۷5 .‬کال ‪ .‬ستاينامه ‪ .‬پېښوي‪ .‬خيبربازاي‪ .‬یصه خوان ‪.‬‬ ‫‪)9‬‬
‫‪ .‬ړنېر نو چېېنسه ګېي و نامېېه نګېاي ‪ .‬ا ېېراد‪ -‬یهېېراد ‪:‬‬ ‫وانېي‪ ،‬لېېي‪ ۸۸۰۰ .‬ه‬ ‫‪)11‬‬
‫خياباد ان‪،‬ی ‪.‬‬
‫‪ .‬لژباړهم ‪ ،‬جیل آبا ‪ ،‬مومنېس خپرنسو ېه‬ ‫‪ ،‬ډاکټر اميس‪ ۸۸۱6 .‬ه‬ ‫مچعو‬ ‫‪)11‬‬
‫‪ .‬کابل‪ :‬انش خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬ ‫زاړس پښتو – پښتو سينس ‪ ۸۸۱5 .‬ه‬ ‫‪)12‬‬
‫‪۸۸4‬‬
‫زل ی ړېوا مل‪ .۸۸56 .‬پټه خوانه ل سر وهم‪ .‬کابل‪ :‬کابل پوړنتېود‪ .‬ا بيېایو‬ ‫‪)13‬‬
‫پوړنبی خپرونه‪.‬‬
‫بېېسالرح اد بابېېا‪ . ۸۹4۱ .‬ېېواد ‪ .‬پېښېېوي‪ .‬پېښېېوي ونيويسېېټي‪ .‬پښېېتو‬ ‫‪)14‬‬
‫اکاډمي‪.‬‬
‫فايسي به انګليچي‪ .۸۸۱۸ .‬یهراد ‪ :‬ميساد ان‪،‬ی ‪ .‬انترايات ګروه‬ ‫فرړن‬ ‫‪)15‬‬
‫مؤلفيی‪.‬‬
‫‪ .‬یهراد ‪ :‬خيابېاد ان‪،‬ېی ‪ ،‬چاپخانېه‬ ‫فايسي به انګليچي‪ ۸۸۱۸ .‬ه‬ ‫فرړن‬ ‫‪)16‬‬
‫يړن ا‪.‬‬
‫يس‪ .۸۸۱2 .‬یهراد‪ :‬ميساد است‪،‬یل‪ .‬مؤسچه‬ ‫يس‪ ،‬حچی‬ ‫فايسي‬ ‫فرړن‬ ‫‪)17‬‬
‫انترايات امير کبير‪.‬‬
‫‪ .‬بوسېتاد سېعس ل پېنب چېا م‪.‬‬ ‫سعس شيراز ‪ ،‬مصلح الېس ی‪ ۸۸۹۷ .‬ه‬ ‫‪)18‬‬
‫یهراد‪ .‬کتابخانه لي ا راد‪ .‬انترايات بهوا ‪ .‬خياباد شهسا ژانسايمر ‪.‬‬
‫‪۸۸5‬‬
‫شپږم څپرکی‬
‫‪ -6‬تاليف او څېړنه ( تحقيق)‬
‫پيليزه‪:‬‬
‫نېېېوي برخېېېې معاصېېېر ليکېېېوال‬ ‫یېېېاليف او څېينېېېه ل یح‪،‬يېېېام او ليکېېېوال‬
‫اساسي‪ ،‬مه ي‪ ،‬ل ي او آد یسي چي ستر انکرافي برخې جوړو ‪.‬‬
‫‪ ،‬عنېې ليکنېو یېه اسېې سېر او صېويت او‬ ‫یاليف؛ ي فول‪ ،‬جوړول او منک ول‬
‫سېېاماد ويکېېول چېېې پېېه ړ اغېېه فنېېي برخېېه کېېې انچېېجا يامنبتېېه کېېي ‪ .‬اوسېېن‬
‫‪.‬‬ ‫ډګر له یاليف‪ ،‬یخليا ‪ ،‬یصنيف او یح‪،‬يا ماالمال‬ ‫ليکوال‬
‫ړر ل ي او ا بي او ړنر یح‪،‬يا وه غوونه او آد پنبونه ه‪ ،‬چې یاليف او یح‪،‬يا‬
‫په ډګر کې مه يول لوبو ‪.‬‬ ‫ليکوال‬ ‫ړ‬
‫ل ي او ا بي آ ايو په شېته والېي او یح‪،‬يېا پيېاوړ‬ ‫ړر ملت فرړنګي غنا ړغو‬
‫کې‪. ،‬‬
‫څپرکېېي لفصېېلم کېېې ل یېېاليف‪ ،‬یېېاليفي آ ېېاي‪ ،‬ړغېېو انګينې‪،‬څيينېېه او‬ ‫پېېه‬
‫څېينې او یاليفي ا ېر برابرولېو ينېې ميتو ونېه‪ ،‬څېينېې مفهېو ‪ ،‬ايزتېتونه او‬
‫موخې یح‪،‬يا او څېيونکی ل مح‪،‬ېام انګيیيېاو ‪ ،‬څېينيېوو آ ېايو محتېوا ي‬
‫خصوصيتونه ‪ ،‬یح‪،‬يا یرسره کولو پياوونه‪ ،‬ماخذونو کېايولو او برابرولېو‬
‫ډولونېه‪ ،‬یح‪،‬يېا او یحليېل یېرمنځ یېوپير‪ ،‬لنېډ و او څېه نېويو برخېو کېې بېه کېره او‬
‫ګټوي خبر کې‪. ،‬‬
‫‪۸۸6‬‬
‫‪ -١-6‬تاليف‪:‬‬
‫و ا کونه‪ ،‬کتا ليکنه‪ ،‬ي ف کول‪.‬‬
‫په‬ ‫و کتا یاليف کي ‪ ،‬له ړر څه مخکې با س ليکوال‬ ‫ړغه ليکوال چې غواړ‬
‫کاي او ټولو څانګو کې وړیيېا او معلومېات ولېر ؛ لکېه ‪ :‬پېه حېس ث‪ ،‬یېاي و او ېا‬
‫ل ي او فنېي آ ېايو پېه يایولولېو کېې ېې برخېه اخيچېتي و ‪ ،‬څېو‬ ‫نويو پوړانو‬
‫ړغه ا ر‪ ،‬چې پوړانو نکر و‪ ،‬افکايو او نويو څېينېو ېو مج ېو ي ياټېول شېو‬
‫‪ ،‬پاملرنې وړ وګر ي‪.‬‬ ‫فی‬
‫ا ر با س تکلی او په زړه پوي و ‪ .‬شا ر په و نا ‪:‬‬
‫بې له پوړې ‪ ،‬بې له ل ه و نا څه ه‬
‫تکلې نه ه‪ ،‬ز با نه ه‬ ‫که و نا‬
‫ړغېېېېېېه پوه‪ ،‬ړغه ل نيګينه شوه‬
‫خبېېېېېرو په معنی چې ينګينه شوه‬
‫په لو غره کې‬ ‫که ړر څومره کاڼې ډهر‬
‫و الل و په ړغه کې ‪...‬‬ ‫جو انې یسي‬
‫ينېېې خلېېک چېېې شېېهرت خيېېال یېې‪ ،‬و ‪ ،‬ېېا ت لېېر ‪ ،‬چېېې ډهېېر ژي کتېېا پېېه‬
‫پوي کي ‪ .‬ړ سا چې وه م‪،‬اله او ا ر ې وليکه‪ ،‬نو س سالسه کتېا‬ ‫یاليف ال‬
‫پېوي کېو او ا خېو ال پرهې‪ ،‬ه نېويو ليکوالېو آ ېايو پېه ن‪،‬ېس‬ ‫په خپرولو ړ ال‬
‫کولو پيل کو ‪.‬‬
‫م کی ينې ې خپل مایي ليایت لې ه مخېې پېا وړ کېاي ړې یرسېره کېي ‪ ،‬تېکايه‬
‫کېې يا ېي ‪ :‬لل یېاليف‬ ‫ه‪ ،‬چې غه کاي به است نا ي لوي ولر ‪ .‬په ي ېا یېامو‬
‫مرکو‪ ،‬و ا کونه ‪ ،‬کتا ليکنه ‪...‬مم ل‪۸۸۱ :2 ۸‬م‬ ‫واحس مرکو‪ ،‬ج‬
‫‪۸۸۰‬‬
‫یېېاليف؛ ېېو ېېا کونېېه‪ ،‬مچېېازول‪ ،‬ياټولېېول‪ ،‬ړغېېو ټکېېوک ياټولېېول‪ ،‬چېېې پېېه‬
‫بېیبېلو ټوټو پوي اړه ولر ‪.‬‬
‫‪ :‬لل یېاليف وسېتی کېر د‪،‬‬ ‫يسم کېې ياغلېي‬ ‫يس ‪ .‬حچی‬ ‫فايسي‬ ‫په ل فرړن‬
‫الفېېت ا د‪ ،‬مچېېاز کېېر د‪ ،‬ګېېر آوي ‪ ،‬چيوړېېا پراګنېېسه ياج ېې کېېر د و بېېا ړېې‬
‫ګېېر‬ ‫پيوسېېتګي ا د‪ ،‬نوشېېتی و فېېراړ آوي د کتابيکېېه مطالېېب آنېېرا از کتابهېېا‬
‫کر ه باشنس‪ ،‬خی یصنيف‪ .‬مم ل‪۸۰۷ :۸5‬م‬ ‫ایتتبا‬
‫‪ :‬لل‬ ‫انش آموز ل ربي به فايسېي‪ -‬فايسېي بېه ربېي م کېې و ېل شېو‬ ‫په فرړن‬
‫شسه ازمناب مختلف ‪...‬مم ل ‪۹۸ :۸۸‬م‬ ‫یاليف ګر آوي شسه ‪ ،‬ج‬
‫ړ سغېېېېېېېه شېېېېېېېاد یېېېېېېېاليف ‪ :‬لل یېېېېېېېاليف ګېېېېېېېر آوي ‪،Editing ،Collection‬‬
‫‪ Composing‬ړ وا ي‪.‬‬
‫ل ‪۸4۹ :۸6‬م‬
‫نېه و او کېه و‬ ‫شرط‪ ،‬چې ټول ایتبېا‬ ‫‪ ،‬خو په‬ ‫والړ‬ ‫یاليف ډهر په ایتبا‬
‫و ‪.‬‬ ‫ياټولول ې اړیيا او فني یجوبې پر اسا‬
‫په يا اخيچتلو کې‪ ،‬چېې یېاليفي ا ېر برخېه ګر ېي‪ ،‬ډهېر ی ېر ی یېه اړیيېا‬ ‫ایتبا‬
‫‪ .‬م ‪ ،‬کېېه‬ ‫تېه انچېېجا ېو ېېالي کلتېوي‬ ‫ل ی ېر ی ليکېېوال‬ ‫ليېسل کېېې‪. ،‬‬
‫یاليفي ا ر ياټولونې مج و ه ه او ته ياټولونه پېه ېالي ی ېر ی یرسېره کېېسال‬
‫شي‪.‬‬
‫په اکاډميکو او ل ي مؤسچو کې م کی ينې ليکوال وغواړ په بېيه و یاليف‬
‫وکي ؛ یاليف یجربو او ډهېرو مکېريو پوړنېو السېته ياوړنېه او مج و ېه ه‪ ،‬نېه‬
‫بېي او یلواي‪.‬‬
‫م کی ينې خلک مچتعس و او تېه ليایېت ولېر ‪ ،‬خېو کېاي بېه ېې ړې اسېت نا ي‬
‫حالت لر ‪ .‬ړر سي او ړر ليکوال ا کاي نېه شېي کېوال ‪ ،‬ا خبېره با ېس وکېيو کېه ا‬
‫کتا په یېاليف کېې لېه بېېي کېاي وا نېه خلېي او ډهېر ی ېر ی ونېه‬ ‫ډول خلک بيا ړ‬
‫کي نو ا ر به ې تکلی نه و او له يسی او ل ي یجربو څخه به برخ ی نه و ‪.‬‬
‫‪۸۸۱‬‬
‫ا ونې‪:‬‬ ‫یاليفي ا ر په برابرولي کې څو غروي‬

‫لپايه چې مؤلف پېه زړه پېوي ا ېر ټېولنې یېه وړانېس کېي ‪ ،‬الزمېه ه‬ ‫الف ‪-‬‬
‫سترو پوړانو‪ ،‬ليکوالو او کاي ز ه کيو پوړانو کاي یېه پاملرنېه وکېي او ړغېو‬
‫سبک پيرو وکي ‪.‬‬
‫‪ -‬په یاليف کې با س ړڅه وشي‪ ،‬چې يان‪،‬ل شو مطالب تکايه او مرېخل و‬
‫او و له بله سره جی شي‪ ،‬مؤلف نکر ې او څرګنسونې ړ با س تکايه و ‪ ،‬پېه‬
‫معنی با س تکايه شي چې تکايه ا ولر ‪.‬‬
‫– کومه برخېه‪ ،‬چېې پېه ا ېر کېې یېويو پېه یېاليف کېې مطېالبو ل ینېوام ډولونېه ل‬
‫بېیبېل الفاه او کل ې م او و له بله سره ړغو اړ کې کېاي لېومي او اساسېي‬
‫الي‪ ،‬اصل او شرط ګڼل کې‪. ،‬‬
‫کې با ېس یېست وکېيئ او ېا‬ ‫‪ -‬ړ ساينګه په ياټولولو او ا اشت کولو او ایتبا‬
‫په بله و نا کله چې و مطلب ا شعر له ېوه کتابېه يا اخلېو‪ ،‬لېه ليکلېو ويوسېته ړغېه‬
‫نه پېاملرنې ېا چټکې‬ ‫با س ته ولولو او له اصل سره ې پریله کيو‪ ،‬نو و ل کې‪،‬‬
‫له امله کېسا شي په يان‪،‬لولو کې اشتباه یر وشي‪.‬‬
‫م – په ن‪،‬ل کولو کې با س امانت اي په برپيه یوګه په پا کې ونيول شي‪ ،‬عنې‬
‫نوموړ سي او کتا ړو ت په تېکايه ډول پېه خپېل ا ېر کېې څرګنېس کېي ‪ .‬ل سېي‬
‫ېا او مېوم پېه ګویېو شېي‪ .‬کېه نچېخه‬ ‫یخلل‪ ،‬نو ‪ ،‬کال‪ ،‬کتابو ټوک‪ ،‬ا ‪ ،‬چا‬
‫ېېېا نچېېېخې نېېېو او نېېېوي شېېېکلي او معنېېېا ي‬ ‫خطېېېي و ل ړغېېېې ليکېېېوال کتېېېا‬
‫خصوصياتم څرګنس شي‪ .‬مطالب با س پېه وړو لينېس و ل ګيومېهم لل مم کېې وليکېل‬
‫شي‪ ،‬څو مؤلف له خپلې و نا سره مفالطه نه شي‪.‬‬
‫ي‪ -‬په یاليف کې یېر ټولېو غېويه خبېره ا ه‪ ،‬چېې څنګېه يا اخيچېتل شېو مطلېب او‬
‫شعر له خپلو نکر و او خبرو سره و ا کوال شو‪ ،‬عنېې مؤلېف یېه تېا ي‪ ،‬چېې ل‬
‫يان‪،‬ل کي خبر م اسې له خپلو خبرو سره پيونس کيو‪ ،‬څو ليکوال نکېر پيېاوړ‬
‫ونه خېوي ‪ ،‬مې یً پېي‬ ‫کيو‪ ،‬نه ا چې ړغه اسې بې يبطه کيو‪ ،‬چې و له بله جو‬
‫‪۸۸۹‬‬
‫لېه ډبېر سېره ړېڅکلېه نېه غوټېه‬ ‫سېره لګېې‪ ، ،‬خېو يسې‬ ‫لېه يسې‬ ‫له پېي او يسې‬
‫کې‪. ،‬‬
‫ن ر او متی له ړنېر ‪ -‬ا بېي مېتی او ن ېر‬ ‫په ډګر کې ؛ ړېڅکله ایتصا‬ ‫ليکوال‬
‫واز په ا بي او ژويناليچتکي يپوټونو کې ‪...‬‬ ‫سره نرو و ا کولی ‪ ،‬صر‬
‫ړ ساينګه متلونه او نېوي مطېالبو اصېلي څېېره ياوړو؛ لکېه ‪ :‬متلونېه‪ :‬اوښ پېه شېا‬
‫سپو وخوړ ؛ نه ا چې اوښ په شېا چرګېانو وخېوړ ‪ .‬ېا ل اسېې م يېو نرېته ‪ ،‬چېې‬
‫خلی پوي نرته م نه ا چې ل اسې م يېو نرېته چېې کلېی ويپېوي نرېته م‪ ،‬چېې‬
‫‪.‬‬ ‫يست نه‬ ‫متل اصليت‪ ،‬ړو ت او منطا له پلوه ړ‬
‫پېه بېیبېلېو څېېانګو کېې لېه انېه وړیيېېاو‬ ‫ليکېوال‬ ‫ز ‪ -‬ړغېه ليکېوال چېې غېېواړ‬
‫وتيي‪ ،‬لومي خو ويیه الزمه ه‪ ،‬په ړ اغه برخه ا څانګېه او آد موې ود کېې ډهېره‬
‫ډهره مطالعه او یجربه وکي ؛ م ال‪ :‬ل ا بپوړنه که ژبپوړنهم ا بپوړنې مواميی که‬
‫ژبپېېوړنې او بيېېا واړو برخېېې پېېويه مطالعېېه کېېي ‪ .‬پېېه واړو برخېېو کېېې ليکنېېه او‬
‫لپايه‪ ،‬چې غه واړه برخې نه جی کېسونکي خصوصېيات‬ ‫یاليف وکي ‪ ،‬خو‬
‫په برخه کې‪.‬‬ ‫لر ‪ ،‬نو با س یخصيصي ليکنې او یاليف وکي ‪ ،‬لکه ‪ :‬ليکوال‬
‫– که موږ غواړو اجت ا ي لومو په وه برخه کې یاليف کوو‪ ،‬تېه بېه ا و ‪،‬‬
‫چېېې پېېه یېېرآد مجيېېس‪ ،‬حېېس ث شېېر ف‪ ،‬یېېاي و‪ ،‬ايواپېېوړنې‪ ،‬فولکلېېوي‪ ،‬معاصېېرو او‬
‫ني والو ا بيایو په برخه کې مطالعه وکيو‪.‬‬
‫خواجه حافظ شيراز په و نا ‪:‬‬
‫لل با ل وفول و انش ا سخی یواد ز‬
‫چېېود ج ېې شېېس معېېانی ګېېو بيېېاد‬
‫یواد ز ‪...‬مم‬
‫ل ‪۰۰ : ۸2‬م‬
‫‪ ،‬یېېاليفي ا ېېر ډهېېرو‬ ‫‪ -‬یېېاليفي ا ېېر ليکېېوالي یصېېا في او سرسېېر کېېاي نېېه‬
‫پوړونېېېو‪ ،‬مطېېېالعو‪ ،‬يسېېېونو‪ ،‬ياټولونېېېو‪ ،‬پېېېويه پېېېويه یجربېېېو‪ ،‬اوږ و مچېېېلکي‬
‫‪۸4۷‬‬
‫‪ ،‬نه سره کول‪ ،‬کېه سېره‬ ‫‪ ،‬عنې یاليف کره کول‬ ‫منولونو‪ ،‬لنډ‪ ،‬خو یو مول‬
‫کول ل ته او بس کولم ن‪،‬س او کره کولو او کره کوونکي نسه ه‪ ،‬خو مؤلېف نېسه‬
‫‪ ،‬البته په تېه‪ ،‬لنېډ او کېره ډول ‪.‬ل ډهېرو یېو ه‪،‬‬ ‫یاليف‪ ،‬ي ف کول او برابرول‬
‫وه ګيډ م متل ؟؟‬
‫– که و مؤلف غواړ یېاليف وکېي نېو تېه او پېه زړه پېوي ا ېر وړانېس کېي ‪،‬‬
‫الزمه ه بایجربه او پخوانو مؤلفينو له کاي او کينو ګټه پويیه کي ‪.‬‬
‫په یاليف کې مه ېه ا ه يان‪،‬ېل شېو مطالېب او خپېل نکر ېات با ېس سېره جېی او‬
‫معني چې کومه برخه یاليف ې خپله او ک ېه‬ ‫یفکيک وړ او يوتانه و ‪ ،‬په‬
‫نويو ه‪.‬‬
‫ض – په یاليف کې مطالبو ینوا ل ينګاينګيم او و له بل سره ېې اړ کېې لېومي‬
‫‪ .‬ړ ساينګه په ا اشت کې یت با س له ېا ه ونېه باسېو‪ .‬پېه بلېه‬ ‫او اساسي شرط‬
‫و نا کله چې و شېعر ېا ېو مطلېب لېه ېوه کتېا يان‪،‬لېوو‪ ،‬لېه ليکلېو ويوسېته ړغېه‬
‫ا ر په ليکلېو کېې بېېيه شېو‬ ‫ولولئ او له اصل سره سرمود ويکيئ ‪ ،‬نه و ل کې‪،‬‬
‫و ؛ ک او ا ز ات شيااد با س یر لر شي‪.‬‬
‫نويو مطالبو يان‪،‬لولو په صويت کې ليکېوال او ړغېه کتېا نېو سېره لېه‬
‫؛ لکه ‪:‬‬ ‫نويو مرخصایو ياوړل غروي‬
‫لل ليکوالل یخلل او نو م‪ ،‬کال‪ ،‬کتېا ‪ ،‬څېو چېا ‪ ،‬ېا ‪ ،‬تېاي او چاپخونېه او‬
‫ه له خپلو‬ ‫مو مم مکر شي او ن‪،‬ل شو شياد په ګيومه لل مم کې ونيول شي ‪ ،‬څو‬
‫خبرو سره ې یوپير وشي‪ .‬وګويئ ل ‪ 6۸ – 62 :6‬م‬
‫‪ -١‬د تاليفي اثر ځانګړنې ‪:‬‬

‫؛ ړ اغچېېې چېېې نېېوي‬ ‫یېېاليفي او یصېېنيفي ا ېېر یېېرمنځ تېېکايه یېېوپير موجېېو‬
‫ا بي‪ -‬اجت ا ي صنفونه فی له پلوه سره یوپير لر ‪ ،‬ليکنې په ډګر کې یاليف‬
‫‪.‬‬ ‫او یصفنيف ډهر یوپير موجو‬
‫‪۸4۸‬‬
‫ېو مرېخل یسي چېېي ړېس لپېايه و ‪ .‬با ېس ډهېر واغېېح او‬ ‫یېاليفي ا ېر برابېرول‬ ‫‪‬‬
‫څرګنس و ؛ ليکوال الزمه پوړه‪ ،‬یجربه او انتکا وي کې صراحت ولر ‪.‬‬
‫یاليفي ا ر انګينې یر ډهره بر سه مؤلېف پېه مهېايت او یجربېه پېوي اړه لېر ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ا ا ر ې اسېې ي ېف‬ ‫نويو له یجربو ې با س یجربې خپلې کي و او خپل کتا‬
‫کېېي و ‪ ،‬چېېې لوسېېتونکو لپېېايه موغېېوا پېېه اړونېېس تېېکايه معلومېېات پېېه ال‬
‫ويکي ‪.‬‬
‫په یاليف کې ا یاليف کولو په وخېت کېې ليکېوال یېه خپلېه پوړېه ېا کتېابي پوړېه‬ ‫‪‬‬
‫کافي او پويه نه ه‪ ،‬بلکې الزمه ه ړېوا په مذړبي او ملي يوحيه پېوه او سې بال‬
‫‪ ،‬تېه‬ ‫‪ ،‬چې پوه‪ ،‬اخېی‬ ‫و ‪ ،‬که یاليف کول ليکوال و اجت ا ي مکلفيت‬
‫نيت او له موغوا څخه الز يک با س په کې موجو و ‪ .‬ه یه الزمه ه ړېوا په‬
‫یېېاي و‪ ،‬یېېرآد کېېر ‪ ،‬حېېس ث‪ ،‬ټولنپېېوړنې‪ ،‬و ونېېو او نېېويو لومېېو کېېې معلومېېات‬
‫‪ ،‬بلکې نېويو یېول‬ ‫ليکوال خپل نکر ات‬ ‫امله یاليف نه واز‬ ‫ولر ‪ .‬له‬
‫‪.‬‬ ‫لول ړ‬
‫یېېاليف بلېېه انګينېېه ا ه‪ ،‬چېېې ليکېېوال لېېه خپلېېه انېېه الي نېېه باسېېي‪ ،‬نومېېوړ‬ ‫‪‬‬
‫غرويت له مخې سېترو ليکوالېو سېبک پيېرو کېو او ا متېل ويیېه مخېکس‬
‫فويمول و ‪ ،‬چې ل مخکيني ويوستيو پل و ‪ .‬م ل ‪۰۰ : 4‬م‬
‫او خپل یاليف برپيو ‪.‬‬ ‫نويو پر الي لسبکم پل ږ‬ ‫مؤلف ړ‬
‫ېېسه انګينېېه ا ه‪ ،‬چېېې ډهېېر لېېه یسي چېېي ړو ېېت لېېر ‪ ،‬چېېې لېېو‬ ‫یېېاليفي ا ېېر‬ ‫‪‬‬
‫ېې يوزنيېو و ‪ .‬غېه آ ېاي ل یېاليفيم پېه پوړتونېو او لېوړو ز ه کېيو ل ېېي‬ ‫اړېسا‬
‫وړ و ‪.‬‬ ‫مؤسچو کې استفا‬
‫سه انګينو ا ه‪ ،‬چې با س ډهېر ی ېر ی او م اي ېت‬ ‫یاليفي ا ر ليکلو و له‬ ‫‪‬‬
‫له الي یرسره شو و ‪ ،‬ليکلو ی ر ی یاليفي ا ېر کېره ړو ېت څرګنېسو ‪ ،‬کېه‬
‫نو یاليف پرمهال ډهر ی ر ی اړیيا ه او غه اړیيا غرويت يف کولو آسانه او‬
‫ياکو ‪.‬‬ ‫ډاډه الي په ال‬
‫‪۸42‬‬
‫‪ ،‬ماخذونېېېه با ېېېس تېېېکايه او پېېېه پېېېويه‬ ‫یرڅنې ې‬ ‫پېېېه یېېېاليفي ا ېېېايو کېېېې ایتبېېېا‬ ‫‪‬‬
‫کتېا پېه پېا کېې‬ ‫کتا پېه مېنځ او ړې‬ ‫امانتساي و کايول شي‪ .‬ړر ماخذ ړ‬
‫و ل ل ي مؤسچې ا پوړنتودم له و سره سې وکېايول شېي‪.‬‬ ‫وخت له معياي‬
‫‪.‬‬ ‫ماخذونو یي‪،‬ه کايونه یاليفي ا ر ال کره کول او بها ز ایول‬
‫و لت‬ ‫ه‪ ،‬چې په ا ر کې ړر بلې نکر ې ياوړل‬ ‫یاليفي ا ر له انګينو ا ړ‬ ‫‪‬‬
‫ل سپيناو م لپايه با س و ؛ عنې ړر لت لپايه و معلېول ياوړل شېي؛ م ېال‬
‫ېو س چېتر لپېايه ليکېل کېې‪ ، ،‬ېا وو‪ ،‬نېو با ېس ل‬ ‫په ډول و یسي چي کتا کېه‬
‫اړیيا‪ ،‬لت‪ ،‬مفر ات او څانګې یسي چي غوتتنې منعکچې کي ‪.‬ل ړ ساينګه‬
‫؛ بېلګې په ډول‪ :‬لکه‬ ‫اخلې منطا انعکا‬ ‫ړر لت‪ ،‬معلول ړ اغه یويې‬
‫‪ ،‬زه ويخېتی نرې ‪.‬‬ ‫‪ ،‬پر سرالي لر م نه ا چې وو ل شي‪ :‬لکه غر لوړ‬ ‫غر لوړ‬
‫م‬
‫ه‪ ،‬چېېې ووا ېېو‪ :‬ل پېېه یېېاليف کېېه مطېېالبو ینېېوا ل‬ ‫یېېاليفي ا ېېر لېېه ېېانګينو ا ړ ې‬ ‫‪‬‬
‫جیوالیم لينګاينګيم ډهره اړ نه ه‪ .‬او آخر ا‪ ،‬چې یاليفي ا ر په يامنبته کولو‬
‫کې نچبت یصنيف یه یت او يریيا ډهره الزمه او حت ي ه‪.‬‬
‫‪ ،‬مریب‪ ،‬مېنک ‪ ،‬ېا فه ېه‬ ‫و یاليفي ا ر با س له مخکې نه ل نو ‪ ،‬لنډ‪ ،‬کره ‪ ،‬مر‬ ‫‪‬‬
‫او باالخره یسي چي ړو ت ولر ؛ له وه پياوړ سبک نه کاي ويکې اخيچتل شو‬
‫و ؛ ليکوال او نويو الزمو پوړنو شيره او ره و ‪.‬م لنډو په کنېډه برابېر او‬
‫له م الونو ډک و ‪ .‬و ته یاليفي ا ر مڼې و تېې پيېاوړ ‪ ،‬یېو او تېانګوي‬
‫ونې یه پایې کې‪ ، ،‬چې ړ ميوه لر ‪ ،‬او ړ تا چت!!!‬
‫‪ -2‬د څېړنيزو او تاليفي آثارو د برابروالو ځينې مېتودونه‪:‬‬

‫اول ‪ :‬یاليفي ا ر مېتو ونه‪ :‬یاليفي آ اي منک او لنډ ميتو ونه لېر ‪ ،‬چېې پېر پېويه‬
‫او ډهرو یجربو والړ و او ليکوال ې پرمو ود برالسېی او‬ ‫پوړه‪ ،‬ل ي واک ن‬
‫ينې لنډو تکايه او کره ټکي وړانس کيو‪:‬‬ ‫یابل صیحيت و ‪ ،‬الزمه ه لومي‬
‫‪۸4۸‬‬
‫‪ ،‬چې پېه پېويه‬ ‫غه کاي ليکوال کلونو یجربو او ل ي صیحيتونو محصول‬ ‫‪)1‬‬
‫مهايت یرسره کې‪. ،‬‬
‫ړغه څوک لليکوالم چې ېو یېاليف کېو ‪ ،‬الزمېه ه‪ ،‬یېاليف کولېو لېه اليو‪-‬چېايو‬ ‫‪)2‬‬
‫سره ماخذونو له او نېويو فنېي ميتو ونېو‬ ‫و او له‬ ‫لشيووم سره بلس او يوږ‬
‫سره آشنا و ‪.‬‬
‫ې‬ ‫لومو ړره څانګه و ټاکلي ميتو لر ‪ ،‬نو یح‪،‬يا ا یاليف الي‬ ‫څنګه چې‬ ‫‪)3‬‬
‫؛ غه ميتو ونه یاي خي‪ ،‬سياسي‪ ،‬ل ي‪ ،‬ا بي او نوي ډولونه لر ‪.‬‬ ‫ړ جی‬
‫الف‪ -‬یاي خي ميتېو ؛ پېښېو ېا وایعېو پېښېېسو وامېل بيېانو ؛ غېه ميتېو‬
‫پخېېواني جر انونېېه پېېه ل ېېي او پېېر لېېه پچېېې ډول یع‪،‬يبېېو او اسېېې الي چېېاي‬
‫کاږ ‪ ،‬چې مؤلف خپل کاي جر اد یېاي خي او پخوانيېو پېښېو جر ېاد یېه ویفېو ‪.‬‬
‫البته کاي وړ یوکي ې په پويه مهايت او ل ي ډول یرسره کې‪. ،‬‬
‫یېاليف او یېاليفي آ ېايو ېو ډول او کېاي اليه ل شېيوهم‬ ‫– سياسي ميتېو ؛ ا ړې‬
‫‪،‬‬ ‫پېېه ټولنېېه کېېې يواد‬ ‫او‬ ‫ه‪ ،‬چېېې ټېېول سياسېېي جر انونېېه کېېه یېېېر او ېېا او‬
‫يانغاړ ‪ .‬غه ميتو یوليس او ینکي ي بڼه لېر او لېه ړېر ډول یوېاوت څخېه ېاد‬
‫سایي‪.‬‬
‫غېېه ميتېېو سېېاحه خېېويا پراخېېه او وسېېيعه ه‪ ،‬ټېېول طبيعېېي او‬ ‫‪ -‬ل ېېي ميتېېو ‪:‬‬
‫غه ميتو چلنس انکرا او مهايت پر شيوه استواي‬ ‫اجت ا ي لو يانغاړ ‪.‬‬
‫او فکر وړیيا یه په کې ز ات ايزتت ويکول کې‪ . ،‬کابو ټول اجت ا ي ايکاد‬
‫غه ميتو له الي يړبر کې‪ . ،‬غه ميتېو پراختيېا او انکرېا ايزتېتونو یېه‬
‫‪.‬‬ ‫لېواله‬
‫‪ -‬ا بي ميتو ‪ :‬غه یاليف پر تکی يوو مواز نو ړې ایکېا لېر ؛ فکېر او خيېالي‬
‫معياوينېېه ړ ې پېېه کېېې ايزتېېت لېېر ‪ .‬یخليېېا او یح‪،‬يېېا شېېيوه ېېې انکرېېا او‬
‫شېو بڼېه ه‪.‬‬ ‫اصل جوړو ‪ ،‬که یاليف یح‪،‬يا ياټېول شېو او مېر‬ ‫پرمخت‬
‫ا بي ميتو پر فکر نبوغ زوي لګو او معنو ايزتېتونو پلېه ېې ډهېره ينېه ه‪.‬‬
‫‪۸44‬‬
‫پېېه غېېه او نېېويو یېېاليفونو کېېې فېېی مهېېايت ل ي فېېول‪ ،‬ینکېېي ‪ ،‬یفکېېر‪ ،‬ن‪،‬ېېل یېېول‪،‬‬
‫سه اصل جوړو ‪.‬‬ ‫ایتبا ‪ ،‬پوړې او پويه پويه یجربه م‬
‫‪ :‬پېه‬ ‫ليکلو ميتو کېې النېس مېواي و وړانېس و اسېې شېو‬ ‫یاليفي کتا‬
‫او پوړانس يیبې یېه‬ ‫پوړنتونونو او لوړو ز ه کيو مؤسچو کې یاليف پوړنوال‬
‫‪:.‬‬ ‫کېسا شي او النس مواي په پا کې نيول غروي‬
‫يسي مفر ات‪ ،‬فصلونه او نوانونه با س يشتې ل څېانګېم اړیيېا لېه مخېې و‬ ‫‪)1‬‬
‫او ټولنې وي يني انکرا له مخې یرسره شي‪.‬‬
‫يسي مفر ات با س اکاډميکو نويمونو له مخې و او یاليف ل‪ ،‬یرلې‪،‬ه‬ ‫کتا‬ ‫‪)2‬‬
‫وو س چترونو لپېايه و ‪ ،‬چېې ک يېت او کيفيېت لېه‬ ‫وه س چتر او ړ ساينګه‬
‫پلوه موا نو و ‪.‬‬
‫یاليفي ا ر مفر ات با س مخکې له مخکې څانګې‪ ،‬ل ي شويا او نېويو مربوطېه‬ ‫‪)3‬‬
‫څانګو کې تب شو و ‪.‬‬
‫‪ ،‬لېېه پنبېېو کلونېېو ويوسېېته کېېېسا شېېي‪ ،‬بېېل یېېاليف‬ ‫یېېاليف ېېو یسي چېېي کتېېا‬ ‫‪)4‬‬
‫وشي‪.‬‬
‫مخکېېې‬ ‫‪ ،‬چېېې لېېه‬ ‫يسېېي کتېېا یېېاليف ړغېېو محصېېینو لپېېايه غېېروي‬ ‫‪)5‬‬
‫کتا نه لر ‪.‬‬
‫وه س چتر لپېايه و ‪ ،‬با ېس سېا تونه او کرهډهټونېه ېې معلېو‬ ‫و یاليفي ا ر که‬ ‫‪)6‬‬
‫و ‪.‬‬
‫صفحو ش ېر با س معلو و ‪ ،‬با س په وه سا ت کې له ل ‪۱ – 5‬م صفحې‬ ‫کتا‬ ‫‪)7‬‬
‫ويکي شي‪ .‬یاليفي کتا ړر صفحه با س ل ‪25۷‬م کل ې و ‪.‬‬ ‫ي‬
‫اسې ميتو ونو مج و ه ه‪ ،‬چې ټولې يسي آسېانتياو پېه کېې‬ ‫یاليفي کتا‬ ‫‪)8‬‬
‫برابېېر شېېو و او ليکېېوال پېېويه پېېوړې‪ ،‬یجربېېې‪ ،‬ياټولونېېو‪ ،‬ایتباسېېونو او‬
‫ماخذونو مج و ه ه‪ .‬مم ل ‪ 2۸۰ – ۸6 – 2۸5 : 22‬م‬
‫‪۸45‬‬
‫‪ -2-6‬څېړنه ( تحقيق)‬
‫‪ ،‬لو ېه څښېتنه ! مېوږ‬ ‫حورت يسول اکر صلی اهلل ليېه وسېل فرمېا لي‬
‫‪ ،‬ړغچې وپېننو‪.‬‬ ‫وړ وګر وه‪ ،‬چې شياد لکه څنګه چې‬
‫‪ .‬څېينېېه ل یح‪،‬يېېام مح‪،‬ېېا کېېول او‬ ‫څېينېېه؛ بيالټونېېه‪ ،‬تېېه پلټنېېه او تېېکايه کېېول‬
‫‪.‬‬ ‫برجچته کول‬
‫لل ح‪،‬ي‪،‬ت او يتتينوالي لټېود یېه یح‪،‬يېا و لېی شېي‪ ،‬یح‪،‬يېا وخېت‪ ،‬حېاالیو او‬
‫شواړسو پابنس و ‪ .‬مم ل ‪۸2۸ : 24‬م‬
‫ړ ېېس ليکېېوال خبېېره ؛ مېېتی پېېه بېېا څېينېېو‪ ،‬ګروه‪،‬نېېو یېېه متنېېي یح‪،‬يېېا وا ېېي؛‬
‫ل ي پچ نکر او خا‬ ‫موا ‪ ،‬خا‬ ‫‪ .‬یح‪،‬يا لپايه خا‬ ‫یح‪،‬يا و نازک فی‬
‫‪.‬‬ ‫ل ي صیحيت په کاي‬
‫ل ي او فرړنګي ني کې یح‪،‬يا او څېينو ژونس ټولو ډګرونېو یېه‬ ‫ړو؛ په اوسن‬
‫؛ لېه ړ ېس املېه ل یح‪،‬يېا‬ ‫الي و چتلې او ټول طبعيېت او کا نېات ېې يانغېاړلي‬
‫م کېه غېه لټېونې پېه ړېر څېه پچېې‬ ‫‪ ،‬بلکې په زړو کې نو و لټول‬ ‫نو شی نه‬
‫و او ا ړره ساحه کې و ‪ ،‬ي چرچ‪ ،‬څېينه او یح‪،‬يا ګڼل کې‪. ،‬‬
‫پراخه څېينې پخوانيېو او لرغونېو ل نو ېو مونېسنوم پېر غېولې غوهېسو او‬ ‫اوسن‬
‫خو ېسو امکاد پيسا کو ‪ .‬ړر څه لرغونو انچانانو په ابتسا بې یفکره په سېا ه ډول‬
‫او فولکلوي ل ولچيم آنسونو په شېيوه يامنبتېه کېيل او اوسېني متفکېر برېر ت‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫ړغو یه په پراخه ډول پراختيا ويکيه‪ ،‬که نو په ولچي پوړه کې ياغلی‬
‫‪ :‬لل مخکني ويوستيو پل و ‪.‬مم ل متلم‬
‫پخوانيو پنبونو پېر غېولي‬ ‫ړ‬ ‫اوسني یکنالوژ کي صر او چټک پرمخت‬
‫انکرا پلوه اوچتو او وا مومي‪ ،‬اوسني غوږ ل ټيلفودم‪ ،‬ننی ک پيېوټر‬
‫‪.‬ل‬ ‫ټل ېېپ او اويلګېېېسو ډبلېېي او نېېوي پوينيېېو پرمختګونېېو پېېر وا‬ ‫پېېرود ېېا‬
‫‪۸46‬‬
‫یح‪،‬يېېا یېېېرو پلټنېېه‪ ،‬وا او انکرېېا یېېه و لېېي کېېې‪ ، ،‬کېېه غېېه وا ‪ ،‬پلټنېېه او‬
‫انکرا په ړره برخه کې و ؛ یح‪،‬يا‪ ،‬څېينه او ي چرچ ويیه و ل کې‪. ،‬ل‬
‫زاړس پښتو – پښتو سينس کې يا ي ‪ :‬لل یح‪،‬يېا نېر‪ . .‬ل ‪ .‬یح‪،‬ي‪،‬ونېه‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ېات م‪،‬‬
‫پلټنه‪ ،‬ح‪،‬ي‪،‬ت معلومونه‪ ،‬څېينه‪ ،‬ي چرچ‪ ،‬یتب ‪ ،‬يتېتيا‪ ،‬ح‪،‬ي‪،‬ېت او ‪ :‬ل‪tahqiqi‬م‬
‫‪ .‬نچيب‪ .‬یح‪،‬يا‪ ،‬څېينې‪ ،‬لټود‪ ،‬ل ي ل څېينې پر مواز نو برابر‪.‬مم ل ‪: 2۷‬‬
‫‪ 2۸6‬م‬
‫ړ ساينګېېېېېه ‪ :‬لل یح‪،‬يېېېېېا ل‪tahqiq‬م ‪ ،Research‬نېېېېېر‪Investigation, . .‬‬
‫؛ یح‪،‬ي‪،‬ېېېېېېېېي ل‪tahqiqi‬م‬ ‫‪Investigations‬‬ ‫‪ ،ingisition‬یح‪،‬ي‪،‬ېېېېېېېېات‬
‫‪ Investigatory‬؛ ‪Pertainging .Investigative‬مم یېېه وا ېېي‪ ،‬خېېو پېېر‬
‫کېې ړې یح‪،‬يېا‬ ‫برسېيره پېهل انګليچېي‪-‬پښېتوم یېامو‬ ‫پښتو – انګليچي یامو‬
‫‪:‬‬ ‫اسې معرفي شو‬
‫لل څېينېېه‪ ،‬پلټنېېه ‪ ،Research, N ،‬یح‪،‬يېېا؛ ويیېېه والېېی ‪Resemblance, n.‬‬
‫‪.‬مم ل ‪5۹۸ : ۸‬م‬ ‫مرابهت‪ ،‬و ډولوالی ‪ ...‬توول شو‬
‫‪ ،‬څېينېه ل یح‪،‬يېام او پېنوړش پراخېه مفهېو لېرال شېي‪.‬‬ ‫یح‪،‬يا؛ برجچېته کېول‬
‫لومو په برخو کې په بېل بېل ډول یرسره کې‪ . ،‬ړ ساينګه چې ړره څېينه‬ ‫یح‪،‬يا‬
‫په شکل او محتوا کې له بل یح‪،‬يا څخه یوپير لر ؛ که نو څېينه بېیبېل ډولونه‬
‫ړ لر ‪.‬‬
‫ه‪ ،‬يتتيا‪ ،‬يست‪ ،‬باطل غېس‪،‬‬ ‫اخېچتل شو‬ ‫یح‪،‬يا کل ه ل حام له ما‬
‫ابت او واجب معنی ويکو ‪ .‬ړ ساينګه ‪ :‬لل یح‪،‬يا په لغت کې څېينې‪ ،‬پلټنې‪،‬‬
‫ح‪،‬ا ‪،‬و یرالسه کولو او و امېر یېه يسېېسلو معنېی ويکېو ؛‪ ...‬یح‪،‬يېا ربېي کل ېه‬
‫ه‪ ،‬پېېه فايسېېي = يسېېي کېېې ويیېېه پېېنوړش او پېېه پښېېتو کېېې ل څېينېېه‪ ،‬پلټنېېه م بلېېل‬
‫کې‪. ،‬مم ل ‪۸ : ۸۱‬م‬
‫ړخسا مرېهويه لغتنامېه لیېامو م کېې یح‪،‬يېا پېه برخېه کېې اسېې یرېر ح او‬
‫ربي ژبې کل ه ه‪ ،‬چې پېه فايسېي‬ ‫‪ :‬لل یح‪،‬يا لڅېينېم کل ه‬ ‫وغاحت شو‬
‫‪۸4۰‬‬
‫؛ عنې یح‪،‬يا او پنوړش زموږ ژبې په اصېطیح‬ ‫ژبه کې معا ل ې ل پنوړشم‬

‫امله ل پنوړشم ړ له یح‪،‬يا سره ويیه معنېی‬ ‫‪ .‬نو له‬ ‫کې و له بل سره مرا‬
‫افېېا ه کېېو ‪ .‬لکېېه ‪ :‬چېېې پېېه ېېو شې ېر لغتنېېامو کېېې څرګنېېسه شېېو ‪ ،‬چېېې پېېنوړش‬
‫مصېېسي مېېا ه لېېه پنوړېېېسد او لټېېونې‪ ،‬بيېېا پلټنېېې‪ ،‬څېين ېې‪‎،‎‬سااهاا‪‎‬او‪‎‬وهنااتهې‪‎،‬‬
‫حقيق‪‎‬او‪‎‬استفسنر‪ ‎‬معنی يسېو ‪ .‬خېو پېه ربېي کېې یح‪،‬يېا او پېنوړش لپېايه‪،‬‬
‫یح‪،‬يا کل ه نه ه کايهسلې‪ ،‬بلکې ل بحثم اصطیح کايهسلې ه او پېه ا صېطیح‬
‫کې ړغه ړڅېه او کوتېس یېه وا ېي‪ ،‬چېې نېو لټېول کېې‪ ،‬؛ لتېه لټونېه او پلټنېه‬
‫ل او فی اړلېو پېه اصېطیح کېې ح‪،‬ي‪،‬ېت‬ ‫خلکو لپايه نو مفهو ولر ‪ ،‬خو‬
‫‪ .‬ېېا ح‪،‬ي‪،‬ېېت یعر ېېف او‬ ‫ېېو ن‪،‬رېېې لېېه مخېېې ينېېې چلنسونېېه‬ ‫مونېېسلو لپېېايه‬
‫‪ .‬مم‬ ‫ل ي يوشونو له مخې نو و او ح‪،‬ي‪،‬ي پوړنو یرالسېه کېول‬ ‫مطالعه ه او‬
‫ل‪2۹2 : ۸۸‬م‬
‫په ړر ډول؛ یح‪،‬يا په ل ي يوشونو سېره نو ېو او ح‪،‬ي‪،‬ېي پوړنېو یرالسېه کولېو‬
‫لپايه پلټنه ه‪.‬‬
‫څېينه ا یح‪،‬يا ډهېر یعر فونېه لېر او سېاحه ېې خېويا ډهېره پراخېه ه‪ .‬یح‪،‬يېا پېه‬
‫‪ ،‬چې لنډ و ې ياوړو‪:‬‬ ‫برخه کې نکر ات ډهر‬
‫‪.‬‬ ‫ېېو مېېنک فعاليېېت پېېه یوګېېه ېېوا ويکېېول‬ ‫لل یح‪،‬يېېا؛ ړسف نېېسو پوتېېتنو یېېه‬
‫‪ ،‬چېې یح‪،‬يېا یېه ایېسا کېو او یح‪،‬يېا انګېېوه ړغېه وخېت‬ ‫مح‪،‬ا ړغه څوک‬
‫مح‪،،‬انو لپايه پيسا کې‪ ، ،‬چې له و نو پوتتنې سېره مخېامو شېي‪ .‬پېه ح‪،‬ي‪،‬ېت‬
‫کې ړر یح‪،‬يا ا ي چرچ و ټاکلی او معيی ړس لر مم‬
‫ل ‪22 – 2۸ :2‬م‬
‫کېې‬ ‫ه‪ .‬اکچېفويډ انګليچېي فرړنې‬ ‫يست او ياسته کولېو پېه معنېی ړې‬ ‫څېينه؛‬
‫يا ي‪ :‬ل مواي و او منابعو پرله پچې او سيت ایيکه مطالعه ه؛ ړغه مطالعه چېې‬
‫نو پا لې ل نتيجېم یر السته ياشي‪.‬‬
‫‪۸4۱‬‬
‫‪American Heritage college‬‬ ‫امېېېېر کی ړيېېېېریيچ کېېېېالي ډکرېېېېنر‬

‫‪ :‬لل یح‪،‬يا وه څېينه ه‪ ،‬ېوه ل ېي او اکاډميکېه‬ ‫‪ dictionary‬کې و ل شو‬
‫پلټنه ه او نو و پلټنو په برخه کې یي‪،‬ه مطالعه ه‪ .‬م‪ ،‬نو یح‪،‬يا نو و پلټنو په‬
‫‪ ،‬چې و څه نو ويبانس مومو‪ ،‬و څه‬ ‫برخه کې وه منک ه او سيت ایيکه بهير‬
‫پيسا کوو او و څه ل له زړونو نو پيسا کوو او له یيايو ګوټونو څخه وه نېو پېر ه‬
‫پويیه کوو‪.‬م ړر نو یح‪،‬يا که په ړره برخه کې و ‪ ،‬وه بر ا او السته ياوړنه ه‪.‬‬
‫په شعر کې ړ خينو شا رانو یح‪،‬يا په برخه کې نکېر ويکېي ‪ ،‬چېې ياوړل ېې ېو‬
‫ډول ل نو مونسنه م ه‪.‬‬
‫حافظ الپوي وا ي‪:‬‬
‫حافکه مکيه واو ی ف‪،‬ير لو ک ال‬
‫نيا مې په یح‪،‬يا سره خطا وليسه‬ ‫حب‬
‫ونپ خيبر نکر لر ‪:‬‬

‫به‬ ‫و زماد خسا په ا یر شاړ‬
‫په باوي سره کيه ا نکته یح‪،‬يا‬
‫حافظ شيراز فکر کو ‪:‬‬

‫جهاد وکاي جهاد ج له ړيچ ي ړيچ است‬
‫ړواي باي می ا ی نکته کر ه ا یح‪،‬يا‬
‫ايت به مو بلنس شي‬ ‫اميسواي و و اي یه‬

‫یح‪،‬يا یوفيا ې ياکی واړه لوټې به مو ینس شي‪ ...‬ل ‪ : 2۸‬الف – م‬
‫‪۸4۹‬‬
‫‪ -١‬د څېړنې ( تحقيق ) مېتودونه ‪:‬‬

‫لومېېو ړېېره څانګېېه ېو ټېېاکلی ميتېېو یع‪،‬يبېېو او‬ ‫لکېه چېېې مخکېېې مېېو وو ېل؛‬
‫ړ و ‪.‬‬ ‫څېينې یکتيکونه ې و له بله یوپير لر ‪ ،‬خو سره ن‪،‬‬
‫پښېېتو ژبېېې یکېېيه مح‪،‬ېېا او مبتکېېر ليکېېوال ل سېېرمح‪،‬ا زل ېېی ړېوا مېېلم چېېې‬
‫څېينې ل یح‪،‬يام پېه برخېه کېې څېو څېو ابتکېاي آ ېاي لېر ‪ ،‬څېينېې ميتو ونېو یېه‬
‫اسې اشايه کو ‪:‬‬
‫لتېه بېه ړېر‬ ‫لل څېينې ميتو ونو یفصيل انته جی بحث غواړ ‪ ...‬سره له‬
‫سه انګيیياو بياد کيو‪:‬‬ ‫څېينې‬
‫یاي خي ميتو ‪ ،‬چې پېښو ویوا وامل جر اد او نتيجېه مچېتنسو او بېاوي‬ ‫أ‪.‬‬
‫معلومایو په مي عېه څرګنېسو ‪ ...‬پېه یېاي ي څېينېه کېې معلومېایو ايز ېابې او کېره‬
‫اړ يت لر ‪.‬‬ ‫کول خا‬
‫سېېره‬ ‫ينېېو ل ېېي م‪،‬صېېسونو لپېېايه س ې یکتيېېک څخېېه پېېه اسېېتفا‬ ‫‪ .‬سېېرو ؛‬
‫اړونېېسو معلومېېایو ياغونېېډولو‪ ،‬یرکيبونېېو او یفچېېيرونو یېېه و ېېل کېېې‪ . ،‬سېېرو‬
‫ستونوو ل پرابل ونو له حل سره مرسته کو ‪ ،‬خو ز ایره فرغيې بڼه لر ‪ .‬په سرو‬
‫کې سامپل انتخا او س یکتيک استع ال یه ز ایه پاملرنه کې‪. ،‬‬
‫ل کنتېرول شېو و شېرا طو النېس‬ ‫ت‪ .‬یجربي ميتو ؛ چې یر ټولو ز ېات ډاډ وړ‬
‫سه انګيیيا ا ه‪ ،‬چې لېه‬ ‫پېښو یرمنځ يوابط يابرسېره کو ‪ ...‬یجربې ميتو‬
‫انسازه کولو څخېه پېه کېې کېاي اخيچېتل کېې‪ . ،‬شخصېي ‪،‬ا ېس او نېس ل نفچېي‪-‬‬
‫انيم ی ا یت ل غوتتنېم په غه ميتو کې ن‪،‬ش لر ‪.‬‬
‫‪ .‬چېېېې‬ ‫ث‪ .‬ک پوز ېېېو ميتېېېو ؛ ټېېېولنيوو پوړنېېېو لپېېېايه ېېېو پېېېه زړه پېېېوي ميتېېېو‬
‫مرخصات ې مخکې بياد شول‪ .‬مم ل ‪۸5 – ۸4 : ۸۷‬م‬
‫‪۸5۷‬‬
‫او‬ ‫‪ ،‬بلکې ل ي‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ي او یرر حي‬ ‫غه ميتو ونه یخلي‪،‬ي او ړنر نه‬
‫‪ ،‬خېېو‬ ‫کېېې‪ ،‬چېېې ليکېوال ېېې ړنېېر یخليېا ګېېر نېېه‬ ‫یح‪،‬ي‪،‬ېي ليکنېېو امتيېېاز پېه‬
‫او یح‪،‬ي‪،‬ي ليکنې له مچلک پریه نه یرسره کې‪. ،‬‬ ‫مچلکي سي‬
‫‪ -2‬د څېړنې ( تحقيق) مفهوم‪ ،‬ارزښتونه او موخې‪:‬‬

‫برر ټولنه خپلې یېر کينې ونه پلټي‪ ،‬یېرمي ېې نېه کېي ‪ ،‬يوتېانو‬ ‫که ا وسن‬
‫او ال یابيا ې ونه کي ‪ ،‬نو نو مونسنې بېه ړې یرالسېه نېه کېي ؛ ړغېه وخېت ل څېينېه‬
‫مفهو پيسا کو ‪ ،‬چې و پوتتنې یه اړیيېا پيېسا شېي او ايزتېت وړ وګر ېي او‬
‫مح‪،‬ا و ټولنيو ايماد اوړس ولر ‪ ،‬زموږ نو ايمانونه نو ېو ړېسفونو السېته‬
‫ياوړلو ايزتت ال ز ایو ‪ .‬م‬
‫څېينه یفکر او ی رکو محصول ه‪ ،‬ړغه وخت برر یفکر غوړهسال شي‪ ،‬چې پېه‬
‫پېوي کېي ‪ .‬ړ ېسا یح‪،‬يېا مفهېو ‪،‬‬ ‫شيانو کې ی رکو وکي او په نو و پلټنو ال‬
‫ايزتتونه او ړسفونه ال برجچته او ډاګيوه کو ‪.‬‬
‫یح‪،‬يا په وخت کې الزمه ه له انه ا وپوتېتو ولېې یح‪،‬يېا کېو ؟ پېه څېه پچېې‬
‫څېينه او یح‪،‬يا کو ؟‪ ،‬که ل څېينه ړسف نسه‪ ،‬مفهو لرونکې با ايزتته او وبايه‬
‫مونسنېېه ه؛ ړغېېه وخېېت څېينېېې مفهېېو او ايزتېېتونه لېېوړه‪ ، ،‬چېېې سېېتر اړېېسا‬
‫امل او المل کېسا شي‪ .‬م‬ ‫وا‬ ‫څېينې‬ ‫ولر ‪ ،‬ړس‬
‫اخيچېتل شېو‬ ‫یح‪،‬يا او څېينه که مفهو او ايزتت لر ‪ ،‬چې لحېام لېه مېا‬
‫ه او حا یل ینسه او تکايه مفهو لر ‪.‬‬
‫ا راني معاصر مح‪،‬ا ل لي یاسې يم وا ېي‪ :‬لل یح‪،‬يېا کل ېه لېه حېا نېه اخيچېتل‬
‫بېاطاږ‪‎‬‬
‫؛ لکېه ‪ :‬سېيسه‪ ،‬يسېت‪‎ ،‬‬ ‫ه او حېا لپېايه ډول ډول معنېی ياغلېي‬ ‫شو‬
‫ضد ‪‎‬ثنوت‪‎‬او‪‎‬واجب‪‎‬نم‪‎‬معهی‪‎‬ورېهي‪‎‬او‪‎‬ل ‪‎‬نمدې‪‎‬امل ‪‎‬د‪‎‬اهلل‪ ‎‬عنلی‪‎‬وه‪‎‬ل ‪‎‬نهمهنه‪‎‬او‪‎‬‬
‫‪.‬مم ل‪2۹ :۸۹‬م‬ ‫صفتونو څخه ړ‬
‫‪۸5۸‬‬
‫ېېو څېينېېې ل‬ ‫کېېه وغېېواړو ژونېېس پېېه ړېېره برخېېه پېېه یېېېره ل ېېي‪ -‬ا بېېي برخېېو کېېې‬
‫مفهو ‪ ،‬ايزتې نس او ړسفونېهم ال مح‪،‬ېا او برجچېته کېيو الزمېه ه النېس ټکېو یېه‬
‫پاملرنه وکيو او غو پوتتنو یه وا ووا و‪:‬‬
‫ولې یح‪،‬يا کو ؟‬ ‫أ‪.‬‬
‫څه په بايه کې یح‪،‬يا کو ؟‬ ‫‪.‬‬
‫ت‪ .‬زما څېينه ا یح‪،‬يا کومه ل ي ايزت نس لر او که ؟‬
‫ث‪ .‬زما یح‪،‬يا ال نحله پوتتنو وا ويکوال شي او کنه؟‬
‫‪ .‬کو یح‪،‬يا چې زه کو ‪ ،‬آ ا څېينې او یېرو معلومایو ايزت نس ز ایوال شي؟‬
‫؟‬ ‫ح‪ .‬زما په څېينه کې کو ايزتتونه پرایه‬
‫خ‪ .‬کو ړسفونه لر ؟‬
‫پويیه پوتتنو یه ا ډول وا و ی شو‪:‬‬
‫لپېېايه یح‪،‬يېېا کېو ‪ ،‬چېېې خپېېل کېاي سېېاحه پراخېېه کېي او نېېو یجربېېې‬ ‫الېف ‪-‬‬
‫ه؛ کېېه یجربېېه نېېه و‬ ‫ېېو حرکېېت او یحېېول مولېېو‬ ‫وکېېي ‪ ،‬کېېه ړېېره نېېو یجربېېه‬
‫لومو موي ه‪.‬م نېه ېواز‬ ‫لومو انکرا به په ټپه و يه‪ ،‬؛ که وا ي‪ :‬ل یجربه‬
‫او انکرا سبب ړ ګر ي‪ .‬م ال په‬ ‫لومو پرمخت‬ ‫لومو موي ه‪ ،‬بلکې‬
‫ډول ‪ :‬پا ليک لمونوګرا م ليکنېه یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬ېالو ليکلېو پېه برخېه کېې لېومي‬
‫یجربه ه‪ ،‬چې ويوسته بيا سترو یح‪،‬ي‪،‬ي ٍآ ايو يامنبته کېسو الي برابرو ‪.‬‬
‫ل ېي‬ ‫‪ -‬ړغه لشیم ا لڅهم ا ل ويک ړس م په برخه کې څېينه کو ‪ ،‬چې مایه‬
‫– ا بي کاي ا ژونس پېه نېوي و برخېو کېې وړیيېا لېر ‪ .‬ړغېه څېه پېه بېايه کېې یح‪،‬يېا‬
‫کېېو ‪ ،‬چېېې با ېېس ړغېېه مونېېسه کېېي او غېېه ل مونسنېېه پېېه زړو کېېې نو ېېو شېېيانو ېېا‬
‫‪ .‬ړغېه څېه پېه بېايه کېې څېينېه کېو ‪ ،‬چېې زمېا خپلېو‬ ‫ايزتتونوم برجچېته کېول‬
‫کي او زه په غو برخو کې څېينو یه وا ويکي ‪.‬‬ ‫اړسافو په لوي وين‪،‬‬
‫وه یح‪،‬يا کول ړېپ‬ ‫– که څېينه لیح‪،‬يام ل ي او ا بي ايزتت نس ونه لر ‪،‬‬
‫مفهو نه لر ؛ ړره څېينه و ړس لر ‪ ،‬چې ړ سا ې ل يتو څرګنسو ‪ .‬یح‪،‬يېا‬
‫‪۸52‬‬
‫‪ ،‬چېېې یح‪،‬يېېا موغېېوا یېېه پلټنېېې پېېه صېېويت کېېې وا‬ ‫کېېوونکی ړغېېه څېېوک‬
‫څېينې کاي یه ړو ت او ايزتت ويکو ‪.‬‬ ‫ويکو ‪ ،‬له ل ي الي‬
‫‪،‬‬ ‫– څېينه ل یح‪،‬يام په پوتتنو پچې پلټنه ه او ړ پوتتنو یېه ېوا ويکېول‬
‫و پوتتنې مطرح کېسو په صېويت کېې یرسېره کېې‪. ،‬م ړغېه‬ ‫که ل ړره څېينه‬
‫مهال یح‪،‬يا بر الی و ‪ ،‬چې پوتتنې وا پيسا کي او نويو ل ېی څېينېو‬
‫لي الي او ګېو ي پېه نښېه شېي‪ ،‬ا کېاي لېه ېو خېوا زمېوږ‬ ‫یرسره کولو لپايه‬
‫ی ر ی او کاي ساحه پراخو او له بلې خوا کنجکاو ل پلټنېم حپ په څېيونکي‬
‫کې پيلوړ کو ‪.‬‬
‫نو ېو څېينېو‬ ‫ه – که ړر نو یح‪،‬يا نېو مونېسه ه‪ ،‬نېو با ېس نو ېو پلټنېو پېر وا‬
‫ايزتت نس ال ړ ز ایه شي‪ ،‬که ا کاي یرسره نه شېو‪ ،‬نېو مېوږ یېېر پېه نچېبت کېو‬
‫بېېسالرح ی بابېېا‬ ‫کېېي ‪ ،‬بېلګېېې پېېه ډول‪ ،‬کېېه‬ ‫نېېه‬ ‫انکرېېا او پرمختېې‬
‫ل ي‪ ،‬نې او رفاني یفکر په برخه کې څېينېه مخکېې شېو و ‪ ،‬نېو ېو ېل بيېا‬
‫خپلو اړېسافو ال‬ ‫غو برخو یيايو ګوټونو یه ويننو و او نو مونس‬ ‫با س موږ‬
‫برمی لتکايهم کولو لپايه یرسره کيو‪.‬‬
‫ړېر‬ ‫ياکېي‬ ‫ء – ړغه ايزتتونه‪ ،‬چې په لنډه یوګېه پېه یح‪،‬يېا کېې اړېسا پېه ال‬
‫څېينېېې ايزتېېتونه جېېوړو ‪ .‬څېينېېې اړېېسا پېېه لنېېډه او اوږ ه مېېو ه کېېې یرالسېېه‬
‫کېسا شي‪ ،‬ړر څومره چې ړسفونه ل ېي و بر اليتوبونېه بېه ويکېې ډهېر مصېتوي‬
‫او‬ ‫پلټېېېونکي انچېېېاد لپېېېايه پويیېېېه یې ې‬ ‫و ‪ ،‬کېېېه ل کاميېېېابي او بر ېېېاليتو‬
‫‪ ،‬غېه ايمېاد انچېاد غر ېو او پلټېونکي یفکېر‬ ‫و اساسي ايمېاد‬ ‫پرمخت‬
‫محصول و ‪ .‬م‬
‫لنډه ا چېې ل څېينېې مفهېو ‪ ،‬ايزتېتونه او ړسفونېهم یح‪،‬يېا پېه نو يېت ل ډولم‬
‫پوي اړونسه‪ ، ،‬څو ليکوال وکوال شي په پويه يا ت ل فکر ‪ ،‬مچېلکي پېوړې‬
‫م سره موغوا وڅېي او په یح‪،‬يا کې پټې څنډ او زاو ېې بربنېډ کېي او ړغېو‬
‫‪۸5۸‬‬
‫پوتتنو یه وا ووا ي‪ ،‬چې یح‪،‬يا په وخت کې ويسره مخامو کې‪ . ،‬غه کېاي‬
‫څېينې مفهو ‪ ،‬ايزتتونه او ړسفونه ال يوتلنه کو ‪.‬‬
‫ل ېي یح‪،‬يېا‬ ‫و ليکوال په و نا ‪ :‬لل څېينې مفهو ‪ ،‬ايزتتونه او اړسا با س‬
‫ل ي یح‪،‬يېا چلنېس‪ ،‬ړغېو یوا ېسو مج و ېه‬ ‫له مخې یرسره شي‪ ،‬که‬ ‫يو‬
‫ه‪ ،‬چېېې څېيونکېېی ېېې ح‪،‬ېېا ‪،‬و ياټولېېونې لپېېايه یرسېېره کېېو ‪ ،‬ويوسېېته ېېې‬
‫کلېي اصېولو او یوا ېسو‬ ‫یفچيرو ‪ ،‬بيانو او ابتو ‪ .‬څېيونکي اصلي ړس‬
‫کرف او تکايه کول ډ ‪ .‬مم ل ‪24 :2‬م‬
‫‪.‬‬ ‫څېيونکي اصلي ړس ‪ ،‬کلي اصولو او یوا سو کرف او یوغيح کول‬
‫‪ -3‬څېړونکی ( محقق ) څوک دی؟‬

‫وامېساي مطېالعې لېه‬ ‫‪ ،‬ا کېه‬ ‫ړر محصل او ليکوال ېو څېيونکېی او مح‪،‬ېا‬
‫مخې غواړ په وه مو ود او خپل مچلک کېې وامېسايه لټونېه او پلټنېه وکېي ‪،‬‬
‫‪،‬‬ ‫څو ړغه کرف او نويو یه ې وړانس کي او څنګه چې ړر یح‪،‬يا و ح‪،‬ي‪،‬ت‬
‫ح‪،‬ي‪،‬ېېېت مونېېېسلو لپېېېايه با ېېېس څېيونکېېېی لېېېوړو اخییېېېي او ل ېېېي ېېېانګينو‬
‫يلو ونکی و ‪ .‬صابر و ‪ ،‬پوه او ال و ‪ ،‬له خپلې يشېتې او مچېلک سېره مينېه‬
‫و مچلکي په یوګه یح‪،‬يا کاي یه وا ويکي ‪.‬‬ ‫ولر او‬
‫څېينې اصل‪:‬‬
‫؛ واړه ل څېينېه او‬ ‫څېينه ل پښېتوم ژبېاړه ه او څېيونکېی لمح‪،‬ېام اسې فا ېل‬
‫او مصسي ې یفعيېل‬ ‫ربي له یح‪،‬يا او مح‪،‬ا نه اخيچتل شو‬ ‫څېيونکیم‬
‫‪ ،‬ل ح‪،‬ا‪ ،‬ح‪،‬ا‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ا‪ ،‬مح‪،‬ا م یح‪،‬يا کېوونکی ؛ څېينکېی‪ ،‬مح‪،‬ېا ل‬ ‫له بابه‬
‫یح‪،‬يا شو ‪ ،‬څېيل شو ؛ لکه چې وا ي‪ :‬لل ح‪،‬ا فیدمم چې معني ې ه ‪ :‬ل پیني‬
‫څېينه وکيهم‪ ،‬عنې اصليت ې معلو کي او پلټنه ېې وکېيه او ح‪،‬ي‪،‬ېت ېې جېوت‬
‫‪۸54‬‬
‫و پو ا مبه ح‪،‬ي‪،‬ت لوڅولو اصولي‬ ‫کي‪ ،‬نو ډاکټر ګياد چنس په و نا ل څېينه‬
‫ا نا معلو ا ل‪،‬ل ک م معلو په ړکله پوړېسنه ه‪.‬‬ ‫ل‬
‫‪ ،‬چې اوسنی یح‪،‬ي‪،‬ي چاپير ال نو او پراخ س‬ ‫له پويیه ا ونې زما مطلب ا‬
‫‪ ،‬ويسره ويسره الزمېه ه‪،‬‬ ‫په حال کې‬ ‫پرمخت‬ ‫او ‪ ،‬چې لو‬ ‫غواړ ‪ .‬او‬
‫ډهېرو پوړنېو یرالسېه کولېو پېه خېاطر پېه ړېره برخېه کېې‬ ‫برر پوړې ړ وغېواړ‬
‫‪.‬‬ ‫پلټنې غروي‬
‫نی بېیبيلو لومو په چايو کې ډهر یح‪،‬يېا اړیيېا لېه پخېوا ډهېره محچوسېې‪، ،‬‬
‫‪،‬‬ ‫ل ته نيېت‪ ،‬ژويیيېا او غېويه فکېرم‬ ‫خو په څېينه کې کو شی‪ ،‬چې ډهر اړ ی‬
‫‪ ،‬چېې ېو‬ ‫له ړ س امله لومينی ل ي څېينېې اسېیمي فکېر مکتېب محصېول‬
‫‪ .‬آد یرآد پاک په ويت الحجېرات ‪ 6 ،‬آ ېت کېې فرمېا ي‪ :‬لل ا هاالېذ ی‬ ‫ړسا تګر‬
‫امنو اد جاءک فاسېا بنبېا فتبينېو اد یصېيبو یومېا بجهلېة فتصېبحو لېی مېا فعلېت‬
‫نسميی‪ .‬م ل ‪ ۰۷۸ :۸‬م ؟؟‬
‫ژباړه‪ :‬ل ا مومنانو! که کو فاسا یاسې یه يشي او یاسې یه کو خبر ي وړ ‪ ،‬نو‬
‫سره غېري يسېوئ‬ ‫یاسې یح‪،‬يا په کې وکيئ‪ .‬ړچې نه چې کومې ډلې یه په ناپوړ‬
‫معلېومې‪ ، ،‬چېې څېينېه یېت او یفکېېر‬ ‫او بيېا پېه خپلېو کېيو پېښې انه شې ‪.‬م لېه‬
‫یېت او ژويیيېا‬ ‫کېې ړې‬ ‫غواړ او ړره څېينه غوي وړو و ‪ .‬زموږ په ولچېي ا‬
‫ه؛ لکه ‪ :‬ل په تو یلواي‪ ،‬په بسو یاملم‬ ‫م اله طرحه شو‬
‫ل ‪ ۰6 :4‬م‬
‫عنې کېسا شي و کاي ا وه څېينه يوغ نيت له مخې نه و ‪ ،‬یرسره شېو ‪ ،‬چېې‬
‫ل‪ ،‬یامل ل غويم وړ ه‪.‬‬
‫ېا پېه برخېه کېې حکا ېت‬ ‫ليېه الچېی‬ ‫په کی اهلل مجيس کې حورت ابېراړي‬
‫يا ي‪ :‬لل ا زما څښتنه! ما یه حک ت سره س ه پوړه‪ ،‬په یول کېې يتېتينوالی او‬
‫لې برېپيیيا او پرهکېي یېېوت‬ ‫شېيانو معرفېت‪ ،‬حېېا او ح‪،‬ي‪،‬ېت سې ا ياک‪،‬‬
‫‪۸55‬‬
‫ياوبښه له صالحانو سره مې و ا کيه او پېه ويوسېتيو یوک ونېو ل یومونېوم کېې‬
‫يتيتانی نومياليتو يا په برخه کيه‪.‬مم‬
‫ړ ساينګه زموږ ستر اليتو حورت پيغ بر صلی اهلل ليه وسېل بېه خپېل لېو او‬
‫ا او یبرک لپايه لپېې لپېې کېيل او یېر‬ ‫کي الرانه پروي ګاي یه واړه السونه‬
‫غوتتنه به ې کوله‪ :‬ل اينا االشياء ک ا ړی مم‪.‬‬
‫‪ ،‬ړغچېې‬ ‫وړ وګر ېوه شېياد لکېه څنګېه چېې‬ ‫یرج ه‪ :‬ل ا لو ه څښتنه! موږ‬
‫وپېننو‪.‬م‬
‫ا امت ل مچل ه امتم په برخه کېې ېوه ډهېره‬ ‫غه‬ ‫پيغ بر صلی اهلل ليه وسل‬
‫ستره پېرزو نه ه‪ ،‬چې مچل اناد ال یفکر‪ ،‬غوي‪ ،‬یامل او صر یه ياکاږ ‪.‬‬
‫م ليکلېو او احا ېت ېې کېره کېول نېو لېه ډهېر‬ ‫مچل انانو چې کلېه سېيرت النبېي ل‬
‫غېېويه ېېېې کېېېاي واخيچېېېتلو او آد ل آسېې اء الرجېېېال ‪Biography‬م سېېېتر فېېېی ېېېې‬
‫کې نه ليسل کې‪. ،‬‬ ‫ې ني په بل ړېپ فی او ا‬ ‫يامنبته کي‪ ،‬چې ساي‬
‫نه‬ ‫امله ډاکټر سپرنګر ليکي‪ :‬لل نه کو بل اسې یو په ني کې یېر شو‬ ‫له‬
‫اس ې اء الرجېېال پېېه څېېېر سېېتر او‬ ‫‪ ،‬چېېې مچېېل انانو غونېېس‬ ‫موجېېو‬ ‫او‬
‫کي الرانه فی ا جا کي و ‪ ،‬کو چې ړغه په برکت نی ډهرو شخصيتونو حال‬
‫معلومېسال شي‪ .‬مم‬
‫‪Modern Scientific‬‬ ‫ړغېېېېه ز ېېېېایو ‪ :‬ل ړ سغېېېېه یح‪،‬يېېېېا نېېېېو اسېېېېلو‬
‫‪Critiscism‬م سېره بيخېېي مطاب‪،‬ېېت لېېر ‪...‬م ا او اسېې نېېوي يوا تونېېه شېېته‪ ،‬چېېې‬
‫تيي څېينه پويه ژويیيا او ي چرچ یه اړیيا لر او با س ټولو لومو ال پراختيا‪،‬‬
‫او غوړهسو په برخه کې په یت‪ ،‬صبر‪ ،‬کلک ړوډ او پراخه حوصلې سېره‬ ‫پرمخت‬
‫ګامونه او چت کيو‪.‬‬
‫ړر څېيونکی یه تل ي خپل یح‪،‬يا په برخه کې الزمه پوړه او یجربه ولر ‪ .‬مح‪،‬ېا‬
‫ېې او ړغېه یېه یجلېی‬ ‫او څېيونکی ټولو فني اطی ایو یه ینکي ويکېو ‪ ،‬ياټولېو‬
‫‪۸56‬‬
‫ا چې څېينې اصول ويیه خپله معلو و ‪ ،‬بلکې نويو یه ړې‬ ‫ويکو ‪ ،‬نه واز‬
‫ل ي صیحيتونو واک ويکو ‪.‬‬ ‫غه ستر څېينيو ل ي‪ -‬ا بي کاي په برخه کې‬
‫څېينې ګټې او موخې‪:‬‬

‫برر ټولنې له فرړنګي پلوه لکېه ژونېس نېويو برخېو پېه څېېر غېه څېانګې‬
‫لیح‪،‬يام یه ړ ډهر اړ يت ويکېو ‪ ،‬غېه کېاي ړغېه وخېت مېوږ او زمېوږ ټېولنې یېه‬
‫فرړنګي حالت یه ګټه يسوال شي‪ ،‬چې څېينې یه له مچېلکي پلېوه اړ يېت ويکېيو‬
‫او‬ ‫او ړغېېه لیح‪،‬يېېام لېېه مختلفېېو اړخونېېو برېېر ت یېېه ګټېېې ويسېېو ؛ یح‪،‬يېېا فېېر‬
‫اجت ا ي ګټې لر ؛ لکه ‪:‬‬
‫ګتې‪:‬‬ ‫اول‪ :‬یح‪،‬يا فر‬

‫لومېېو پېېه ړېېره برخېېه کېېې کېېوال شېېي ژونېېس او ايزتېېت وړ‬ ‫یح‪،‬يېېا او څېينېېه‬
‫اغيو پر مح‪،‬ا ولر او ډهر ګتې يامنبته کي ‪ ،‬که کنجکاو لپلټنهم انچاد‬
‫فکر یه ړڅو ‪ ،‬انچاد یفکر په لي کې مو ود آفر نې کوال شي‪.‬‬
‫املېه ړېر ډول و ه او يشېس کېوال‬ ‫پېه لېوي ړڅېو او لېه‬ ‫انچاد فکر کاميېاب‬
‫شېېي‪ ،‬آد ړ سغېېه انچېېاد لمحصېېلم او څېيونکېېی پېېه يوانېېي لحېېاه پيېېاوړ کېېې‪، ،‬‬
‫غ ير ې پياوړ کې‪ ، ،‬وجساني باوي یحرک پيسا کو ‪ .‬او ی رکو پياوړ کو ‪.‬‬
‫و ايواپوه وا ي‪ ،‬ته مح‪،‬ا انته مع‪،‬ول مطلب پيساکو ‪ ،‬څو ړغېه وڅېېي او لېه‬
‫یعصب آميوه بيبا ه شکونو اد وسېایي‪ .‬څېينېه اسېتعسا یېه و ه ويکېو او غېه‬
‫کاي مح‪،‬ا په سوکاله او ړوسا مچلک ړ بسليسال شي‪.‬‬
‫و ‪ -‬ټولنيو ګټې ‪:‬‬

‫المل کې‪. ،‬‬ ‫لومو په ټولو برخو کې ټولنې او ملتونو و‬ ‫یح‪،‬يا لڅېينهم‬
‫پېېېه ټولېېېو ل اخییېېېي‪ ،‬سياسېېېي‪ ،‬ټېېېولنيوو‪ ،‬فرړنګېېېي او‬ ‫ملتونېېېو و ه او پرمختې ې‬
‫‪۸5۰‬‬
‫م برخېېو کېېې لېېه ړ ېېسغې الي مح‪،‬ېېا کېېې‪ . ،‬څېينېېې پېېه وسېېيله نوتېېتي‬ ‫ایتصېېا‬
‫مچا ل په بېیبېلو برخو يامنبته کې‪ ،‬او انچاني لومو ړسفونه يوتانه کې‪. ،‬‬
‫ويکېېول‪ ،‬ا تبېېاي پيېېسا کېېېسل لېېه ړ ېېسغې الي‬ ‫انچېېاد او ټېېولنې ژونېېس یېېه ين ې‬
‫‪ ،‬که ړ سغه امر ملتونو یسي جي لوړیيېا لا ېتیم‬ ‫لیح‪،‬يام له الي شوڼې‬
‫المل کې‪ ،‬او ژونس په ټولو چايو کې انچاد په اد بچيا کې‪. ،‬‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫با س ووا و‪ :‬ل یح‪،‬يا و ډول ړسف نس‪ ،‬یلپایې او وامسايه کاي او ړڅېې‬
‫ل ېي او فرړنګېي ژونېس‬ ‫ژونس په ړر ډګر‪ ،‬په یېره ا بي ډګر کې محصل او اسېتا‬
‫یه لوي ويکو او الي ويیه ړوايو ‪ .‬م‬
‫څېينه ړر ټولنې په فرړنګي اړخ کې ډهر يول لر ‪ .‬چې انکاي یېر نرېې کېېسال‬
‫‪.‬‬ ‫او آد په فرړنګي برخه کې له نويو اړخونو ال ډاګېوه‬
‫په ح‪،‬ي‪،‬ت کې څېينې شته والی او پراختيا ډهر ش ېر افکاي پېه ټولنېه کېې ن‪،‬ېس ل‬
‫کره کتنېم او یېت ل ېریيېام لېه غرباللغلبيېلم څخېه باسېي او ډول ډول افکېايو‬
‫صحت او ايزتت ډول ډول اړخونه ټاکي‪ .‬څېينه کوال شي زموږ ا بيېات‪ ،‬آ ا او‬
‫يس او يواجونه له انووا او ګوتي یو او ناپېننسل شو حالت څخه ياوباسېي؛‬
‫ينېېو سچېېتو اوک ې ايزتېېته او غيېېر ح‪،‬ي‪،‬ېېي ايزتېېتونو بېېيو او بنچېېو بېېسل او نېېو‬
‫بنيا ونه ويیه جوړ کي او په پا له کې ټولېو لپېايه نيک رغېي ياوړ او بېسمرغي‬
‫لر کي ‪.‬‬
‫ړ سغو څېينو له برکته وو‪ ،‬چې ډهر ش ېر په برر ټولنو کې او ډهر ش ېر برېر‬
‫نېېويو خلکېېو او ټولنېېو لپېېايه پېېه بېیبېلېېو ډګرونېېو کېېې‬ ‫ېېاد او ړېې‬ ‫ټېېولنې ړېې‬
‫يامنبته کي او نويو ړوسا نو لپايه څېينې کو ‪.‬‬ ‫نيک رغ‬
‫څېينه او یح‪،‬يا؛ ابسا ایو لنو والیم ‪ ،‬اخترا ایو‪ ،‬ډول ډول مونسنو او نوتېتونو‬
‫کېېې‬ ‫الي ‪-‬چېېاي يامنبتېېه کېېو ؛ ړنرونېېه او انچېېاني ايزتېېتونه ړغېېه پېېه څن ې‬
‫وا یابليت او ايزتت یرالسه کو او نويو یه ړ ويپېننسل کې‪. ،‬‬ ‫حيات‬
‫‪۸5۱‬‬
‫له پويیه ا ونو ا نتيجه اخيچتی شو‪ ،‬چې څېينه په انچاد کېې پلټنېې‪ ،‬شېوق‬
‫يوحيه پياوړ کېو او پېه پا لېه کېې لې او پوړېه‬ ‫برالس‬ ‫او پر ح‪،‬ي‪،‬ت بانس‬
‫ژونېېس پېېه بېیبېلېېو ډګرونېېو کېېې حيېېات ل ژونېېسکولو م برخېېه مېېومي‪ .‬اجت ېېا ي‬
‫یح‪،‬يا ګټې اسې بيانوال شو‪:‬‬
‫اجت ا ي یح‪،‬يا که ړر چا ړر ج عيت او ټولنې له خواو او یرسره شي‪ ،‬ګټېې بېه‬ ‫‪)1‬‬
‫ينېېو یح‪،‬ي‪،‬ونېېو اغېېراي ړ ې ټېېولې ټېېولنې یېېه‬ ‫ېېې ټولېېو یېېه ويسېېې‪ ،‬او ړ ساسېېې‬
‫ويسېسال شي‪ .‬ته م ال ې زموږ په ټولنه کېې سياسېت خينېو اړخونېو ز انونېه‬
‫‪.‬‬ ‫زموږ ټولو خلکو ټولنيو ژونس لپايه ز ان ی‬
‫اجت ا ي یح‪،‬يا اجت ا ي ړسفونه لر ‪ ،‬م ال په ډول یيلفود لغوږ م اوسېنی‬ ‫‪)2‬‬
‫شکل ټولو ټولنېو او خلکېو لپېايه ټېولنيو ګټېې او ز انونېه لېر کلېه کېېسا شېي‬
‫و یح‪،‬يا یرسره کېسو المل شي‪ ،‬که ينې پېروژ‬ ‫موخې لړسفونهم ړ‬ ‫ما‬
‫ېا يسېالې پېه یوګېه وړاینېس کېو او ټېول‬ ‫خپل محصول یح‪،‬يا برخه ېوه کتېا‬
‫ينو ړسفونو په نواد‬ ‫خلک ويیه اړمی و ‪ .‬څېيونکو ټولنيو ړسفونه که څه ړ‬
‫لېه مخېې و ‪ ،‬الهېي ړېسفونو او غېويه‬ ‫‪ ،‬خو په ړغه حال کې چې اخی‬ ‫مطرح‬
‫انت په لي کې ش ېرل کې‪. ،‬‬
‫یح‪،‬يېېا ړسفونېېه با ېېس سېېپېڅلې ‪ ،‬ايزتېېت وړ‪ ،‬برخليېېک ټېېاکونکي او ټېېولنې یېېه‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬چې څېينې او یح‪،‬يا ايزتت نس یه یوجه کېو ‪.‬‬ ‫ګټوي و ‪ ،‬ړ سغه ړسفونه‬
‫‪ ،‬چې مح‪،‬ا يوغ نيت له مخې یرسره شېو و ‪ ،‬کېه‬ ‫ړر یح‪،‬يا ته او غويه‬
‫نو یح‪،‬يا اجت ا ي مفهو غويه کو ‪.‬‬
‫یوکل په ړر و کاي کې او ال حس‬
‫جوړونکی ړر کاي ي الص س‬
‫څېينې لیح‪،‬يام ډولونه‪:‬‬
‫‪۸5۹‬‬
‫پوړاد آ ايو او طبيعت په ايیه غې‪ ،‬کې یح‪،‬يا لېه بېیبېلېو ډولنېو کېاي اخلېي‪،‬‬
‫غه کاي یح‪،‬يا په وخت او ډول پوي اړه لر ‪.‬‬
‫ړ ساينګه څېينې برخې پوړاد په خپلېو ليکنېو او آ ېايو پېه يامنبتېه کولېو کېې‬
‫‪.‬‬ ‫چې یح‪،‬يا څه ډولونه کوال شي ولر ‪ ،‬ډول ډول نکرونه وړانس کي‬
‫آ ايو څېيونکی یح‪،‬يا بهير په پرمو بيولو کې انته الي لر ‪ ،‬چې شکل او‬
‫و ړر اړخيو طرز یفکر ېا‬ ‫محتوا له پلوه له نويو څېينو سره یوپير لر ‪ .‬کوال شو‬
‫لرليس له مخې یح‪،‬يا په النس ډول وو رو‪:‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪ -۸‬موا و او کاي چلنس له مخې په النس ډول‬
‫الف‪ :‬ا ډول یح‪،‬يا په ننسايیونو کې یرسره کې‪ ،‬او ډهر پېه یجربېي لومېو ل ل ېي‬
‫لېېيم لومېېو پېېوي اړه لېېر ‪ .‬یجربېېې لومېېو پوړېېاد کي يېېاو مېېوا و‬ ‫او‬
‫ليو په یرسره کولو یازه او‬ ‫خواصو په پېننسلو کې په ننسايیونونو کې یجربې‬
‫نو و ح‪،‬ا ‪،‬و او مونونو السبر کې‪ ، ،‬لکه چې کي يا‪ ،‬بيولېوژ ‪ ،‬او ډهېرو برخېو‬
‫ناصر‬ ‫وميت لر ‪ .‬اړیيا وړ موا په ا ډول څېينو کې کي ياو‬ ‫کې غه چلنس‬
‫‪.‬‬ ‫‪ ،‬چې په البرایوايونو کې کايول کې‪ ،‬او په اوسني ژونس کې ډهر مه‬
‫‪ -‬کتابتوني یح‪،‬يا‪:‬‬
‫ا ډول څېينه ډهر له په انچاني او غير یجربي لومو کې یرسره کې‪ . ،‬ا بيایو‪،‬‬
‫اسېېېیمي معېېېايفو‪ ،‬ټېېېولنيوو لومېېېو او ‪ ...‬پوړېېېاد آ ېېېايو‪ ،‬نکر ېېېو او افکېېېايو پېېېه‬
‫مطېېالعې او م‪،‬ا چېېې سېېره کېېره کتنېېه کېېو او ح‪،‬ېېا ‪،‬و مونېېسلو لپېېايه نکرونېېه‬
‫ا ډول‬ ‫اسېا‬ ‫وړانس کو او ټولنې موجو ه اړیياوو وابونه وا ي‪ ،‬پېه‬
‫‪ ،‬چېېې پېېه‬ ‫څېينېېو یرسېېره کولېېو ميېېساد ړ ېېسا ټېېولنيو‪ ،‬ا بېېي او شېېر ي لېېو‬
‫وړ ګر ي‪.‬‬ ‫کتابخانو کې استفا‬
‫‪ -‬ساحو څېينه‪:‬‬
‫ا ډول څېينې په کليېو او کرنېې او زيا ېت پېه برخېه کېې و ‪ .‬لېومي مح‪،‬ېا سېاحه‪،‬‬
‫سي ه‪ ،‬کلي او ا ګوي او بيا انجينېر ‪ ،‬کرنېې‪ ،‬مالېساي او آد فولکلوي کېو‬
‫‪۸6۷‬‬
‫څېينو لپايه یابيا کو او یياي نيچي‪ .‬یح‪،‬يا ا ډول موا په ساحه کېې موجېو‬
‫و ‪ ،‬چې فني ګرو او سي ي مررانو او کاي بلسو خلکېو لېه خېوا یرسېره کېې‪. ،‬‬
‫او‬ ‫ړ‪،‬ېان‬ ‫‪.‬‬ ‫ېا ولو وړ‬ ‫ا ډول څېينې ژبې او ژبو لهجو پېه برخېه کېې ړې‬
‫باغساي موا په ساحه کې موجو و ‪ ،‬چې ړېر فېی خلېک ېې لېه خپلېو مچېلکي‬
‫‪.‬‬ ‫غه یح‪،‬يا ماخذونه په خپله په ساحه کې‬ ‫مهايیونو سره یرسره کو ‪،‬‬
‫‪ -‬ګډ ل مختلطم چلنس‪:‬‬

‫چېې څېيونکېی‬ ‫غه چلنس په ينو لومو کې کوال شي یرسېره شېي او ا ډول‬
‫ړ له کتابتوني منابعو له پوړانو له څېينو او ړ ساينګه سي ې له کتنېو او پلټنېو‬
‫ګټه پويیه کو ‪ .‬په ا بي لومو کې له نکې او ن ېر چېې پېه کتېابتود او سېاحه پېوي‬
‫لي لومو کې ړ لېه کتابخېانې او سېاحې‬ ‫اړه لر ‪ ،‬کاي اخيچتل کې‪ ،‬او په نوي‬
‫موا اخيچتل کې‪ . ،‬لنډه ا چې یح‪،‬يا مختلط چلنس په طبي او فرړنګي لومو‬
‫کې کاي وړ لر او ماخذونه او مناب ې له کتابتونونو او سي و څخه برابره‪. ،‬‬
‫يجې ل ميواد م له پلوه‪:‬‬ ‫‪ -2‬ا يزتت نس‬

‫پوړې‪،‬و ټولې څېينې او پلټنې‪ ،‬چې په بېیبيلو برخو کېې یرسېره کېې‪ ، ،‬ېو ډول نېه‬
‫‪ ،‬که څېيونکو استعسا او پوړې انسازه متفاویه او بيله ه او یح‪،‬يا شېو‬
‫موغو ات ړ یازه او نو و ‪ ،‬چې په ړغه برخه کې یراوسه ړغه ډول څېينه نېه و‬
‫شو او کله یرسره شو و ‪ ،‬له ړ س امله یح‪،‬يېا خپېل ايزتېت لېه پلېوه پېه وه‬
‫ډوله و رل کې‪: ،‬‬
‫اول – نوتتي لابتکاي م څېينه ‪:‬‬
‫غه نو ړغه یح‪،‬يا او پلټنې یه ويکول کې‪ ، ،‬چې په برپيه یوګه نو او یېازه و ‪.‬‬
‫ډول‪ ،‬چې مح‪،‬ا یجربې لومو په نو کرېف چېې سېاب‪،‬ه نېه لېر ‪ ،‬برالسېی‬ ‫په‬
‫شو او ا ټولنيو‪ ،‬ا بي او اسیمي لومو په برخه کېې نېو ا ېر يامنبتېه کېي ‪،‬‬
‫‪۸6۸‬‬
‫ا مله ړر ابتکاي یح‪،‬يا که په ړره برخه‬ ‫مخه نه و يامنبته شو ‪ .‬له‬ ‫چې یر‬
‫او و نو ح‪،‬ي‪،‬ت یه اليه مونسنه ه‪.‬‬ ‫کې و ‪ ،‬نو مونسه او کرف‬
‫و ‪ -‬پراختيا ي او یفصيلي څېينه لیح‪،‬يام‬

‫ا ډول څېينې یه یا يس یح‪،‬يا ړ وا ي‪ .‬ا ډول څېينه پېه ړغېو برخېو کېې ه‪ ،‬چېې‬
‫املېېه‬ ‫ه‪ ،‬خېېو برېېپيه نېېه وه او نېېه پېېه پېېويه یریيېېب سېېره‪ ،‬لېېه‬ ‫مخکېېې یرسېېره شېېو‬
‫څېيونکی موغوا اک ال لپايه بحېث یېه اخلېې‪ ،‬او پېه غېه برخېه کېې یح‪،‬يېا‬
‫غېې څېينېې پېه‬ ‫ډول‪ ،‬چې شواړسو او ال لو په پلټنه پيېل کېو ‪.‬‬ ‫پيلو ‪ .‬په‬
‫کاي کې مح‪،‬ا با س استعسا ولر ‪ ،‬څو ا ر شکل او محتوا له پلوه یيا او پېويه‬
‫محتېېېوا يلېېېو ونکی و ‪ ،‬لېېېه یکېېېراي خبېېېرو لر ېېېوالي شېېېو و ‪ .‬مونېېېوګرا ‪،‬‬
‫‪ ،‬چېې لېوړو ز ه کېيو پېه‬ ‫ماستر يسالو یریيب ړ ېسغو یح‪،‬ي‪،‬ېایو لېه ج لېې‬
‫مؤسچو کې کايول کې‪. ،‬‬
‫‪ - ۸‬څېينه ل یح‪،‬يام پلټونو ش ېر له مخې‪:‬‬

‫‪:‬‬ ‫ليسلوي څخه په وه ډوله‬ ‫پلټنه او یح‪،‬يا له‬
‫پلټنېې کېاي پېېه غېاړه اخلېي او موغېوا پېېه‬ ‫ډول یح‪،‬يېا کېې ېېو فېر‬ ‫الېف‪ -‬پېه‬
‫ېو فکېر لېه مخېې‬ ‫‪ ،‬چېې‬ ‫یح‪،‬يا تېېګڼې ا‬ ‫ټاکلو سره په کاي پيل کو ‪.‬‬
‫څېينېېې کايونېېه انچېېجا پيېېسا کېېو او ني ګيیيېېاو پېېه کېېې لېې‪ ،‬ليېېسل کېېې‪ ، ،‬خېېو‬
‫یح‪،‬يېېېا ل ېېېی پراخېېېه او ړېېېر اړخيېېېوه نېېېه و ‪ .‬ا ډول یح‪،‬ي‪،‬ونېېېه ډهېېېر مچېېېلکي و او‬
‫ړ ساينګه مچلکي او فني کاي یه اړیيا لر او مح‪،‬ا ړې با ېس پېه خپېل کېاي کېې ړېر‬
‫اړخيو معلومات ولر ‪.‬‬
‫‪ -‬ډله ا و یح‪،‬يا ل څېينهم‬
‫‪۸62‬‬
‫ېېوه‬ ‫ړغېېه یح‪،‬يېېا یېېه و ېېل کېېې‪ ، ،‬چېېې وه ېېا څېېو ینېېه ل افېېرا م پېېه ېېوه برخېېه کېېې‬
‫اجت ا ي امر لپايه سر یه يسو ‪ .‬ډهر له ا ډول څېينې تي‪ ،‬کره او پويه و ‪ .‬که‬
‫و ج عيت ويبانس کېاي کېي و ‪ ،‬خېو ني ګيیيېا ي ا ه‪ ،‬چېې کلېه ا کېاي غيېر‬
‫فني اشخاصو له خوا یرسره شو و او ا کاي څېينې یرسېره کولېو پېه کېاي کېې‬
‫ېو‬ ‫ک ښتونه يامنبته کې‪ . ،‬په ړېر ډول ټېولنيو یح‪،‬يېا ډهېر تېيګڼې لېر ‪ ،‬چېې‬
‫ستر کاي یرسره کولو لپايه يامنتبتېه کېې‪ ، ،‬چېې فېر لېه خېوا ميچېر نېه و ‪ .‬پېه‬
‫غه کاي کې ډله ا و باوي او پوړه لومي م‪،‬ا لر ‪.‬‬
‫ډهر له ا رة ال عاي ‪ ،‬ډکرنر او ډهر یاليفات ډله ا و یح‪،‬يا ساحه يانغاړ ‪،‬‬
‫او له و پياوړ ژمنتيا سره مل‬ ‫ډهر کاي‪ ،‬ز اي او مرويه او پوړو یه اړمی کاي‬
‫و ‪.‬‬
‫‪ -4‬څېينه حج او کيفيت له پلوه ‪:‬‬

‫ړغه څېينې او پلټنې‪ ،‬چې په ل ي مرکوونه کې محصینو لپايه یرسره کې‪ ، ،‬له‬
‫حجې او‬ ‫یریيېېب کيفيېېت او ړې‬ ‫معنېېی‪ ،‬چېېې ړې‬ ‫‪ ،‬پېېه‬ ‫ړېېر پلېېوه متفېېاویي‬
‫ک يت له پلوه فرق او یوپير لر ‪ .‬له اسې طرز یفکر سره آ ېاي پېه النېس ډول و رېل‬
‫کې‪: ،‬‬
‫= يساله ‪ ،‬چې ړر و به په خپل واي سره به معرفی او وڅېيل شي‪.‬‬ ‫الف‪ -‬م‪،‬اله‬
‫‪ -4‬څلورم‪ :‬د څېړونکي (محقق) ځانګړتياوې‪:‬‬

‫‪ ،‬مح‪،‬ېا پخوانيېو پېښېو یېه ېو‬ ‫څېيونکي او مح‪،‬ا ټولنې فعال فکره انچاناد‬
‫ل بيا يوح ويکو ‪ .‬څېيونکی با س په ړغه برخه کې څېينه وکي ‪ ،‬چې پېه ړغېه کېې‬
‫یخصېېل څښېېتی و او پېېويه یجربېېه ولېېر ‪ .‬څېينېېه وخېېت پېېه اوږ و کېېې یرسېېره‬
‫کې‪ ، ،‬څېينه وخت ګېره بهير لپروسهم ه‪ ،‬که نو څېينې په کاي کې بې وخته او‬
‫بې ا ه چټکتيا ومره اړ يت نه لر ‪.‬‬
‫‪۸6۸‬‬
‫سه انګينه ړغه پېويه پوړېه‪ ،‬پېه موغېوا کېې مچېلکي یېو او‬ ‫څېيونکي‬
‫‪.‬‬ ‫یح‪،‬يا پرمهال صبوي والی‬
‫بلېېه م الېېه ا ه‪ ،‬چېېې څېيونکېېی یح‪،‬يېېا پېېه کېېاي کېېې لېېه وړانېېسو نې او شخصېېي‬
‫اد وسایي‪.‬‬ ‫یعصب څخه‬
‫وا ويکولو لپايه آسانه الي لټو ا و له وو اليو کاي اخلي‬ ‫مح‪،‬ا پوتتنو یه‬
‫ل بيا پلټنه او نويو یجربو نه کاي اخيچتل‪ ،‬په ړر ډول مح‪،‬ا خپلېې پېوړې او‬
‫نويو نکر و په يڼا کې خپل فعاليتونه په النس ډول یرسره کو ‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫یح‪،‬يا موغوا پېننسل غروي‬ ‫‪-‬‬
‫و مچالې څېينې لپايه یعر ف طر ‪،‬ه او اليه غويه کي ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫وا و لو لپايه شواړس او مسايک ياټول کي ‪.‬‬ ‫خپلې پوتتنې یه‬ ‫‪-‬‬
‫ياټول شو شواړس او مسيکونو یه سر او صويت ويکي او ړغه یحليل کي ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫له خپل کايه وه نتيجه یرالسه کي ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫ېل نوتېت‪ ،‬صېبر‪،‬‬ ‫و ليکوال په نکېر ‪ :‬لل څېيونکېي یېر ټولېو غېويه انګينېه‬ ‫‪-‬‬
‫پوړه‪ ،‬یت‪ ،‬په مطېالبو برالسې ی‪ ،‬ن‪،‬ېا مړېی‪ ،‬یح‪،‬يېا لېه اليو چېايو سېره بلېسیيا‪،‬‬
‫مناب او ماخذ توو نه ‪ ،‬له نويو ژبو سېره بلېسیيا پېه ک پيېوټر ا نټرنيېت پوړېه او ‪...‬‬
‫مم‬
‫‪:‬‬ ‫ړ ساينګه مح‪،‬ا مچؤليتونه او انګينې ړ لر ‪ ،‬چې په النس ډول‬ ‫‪-‬‬
‫الف‪ -‬څېيونکی مچووليتونه‪:‬‬
‫مح‪،‬ا یر ټولو غويه نسه او پلټونکي مچوليت‪ ،‬ح‪،‬ي‪،‬ت یرالسه کول او نېويو‬
‫و څېه‬ ‫‪ .‬ړغه خپلو ړڅو او کوشرونو په سيوي کې ړانس کو‬ ‫یه ړغه ا ید‬
‫نو يامنبته کي او نېو جوړونېه وکېي او ټېولنې یېه نېو او یېازه شېياد وړانېس‬
‫کي ‪ .‬ړغه ټولڼې او خپل ملت ستر يسالت لر ‪ .‬که ککېي مغوونېه با ېس لېه خرافېایو‬
‫پېېاک کېېي ‪ ،‬خپلېېې ټېېولنې پېېه خلکېېو کېېې ح‪،‬ېېاني باويونېېه ياپيېېسا کېېي او ړغېېه‬
‫ح‪،‬ي‪،‬ت په لوړ يړن ا ي کي ‪.‬‬
‫‪۸64‬‬
‫‪ ،‬ړغېه غېواړ‬ ‫و مح‪،‬ا مچووليت ټولنې اليتووني په کېاي کېې ډهېر سېتر‬
‫ستر مونسنې ژونس په ټولو ډګرونو کې خلکو یه وړانس کي ‪.‬‬
‫له پويیه خبرو اسې نتيجېه اخيچېتی شېو‪ ،‬مح‪،‬ېا با ېس څېينېې پېه کېاي کېې پېه‬
‫برپيه چ تو و ‪ ،‬ډهېره مطالعېه ولېر او پېه خپلېه يشېته ل څانګېه ېا مچېلک م کېې‬
‫پرمو والړ شي‪ ،‬څو وکوال شي په ډهېر تېه ډول خپېل کېاي پېه برخېه کېې ټېولنې یېه‬
‫تې کاي پا لې وړانس کي ‪.‬‬
‫څېيونکي صفتونه‪:‬‬
‫یح‪،‬يېا او‬ ‫او ړېر څېوک نرېي کېوال‬ ‫سي لفر م نېه‬ ‫څېيونکی لمح‪،‬ام ا‬
‫څېينېېې کېېاي یرسېېره کېېي او پېېا یېېه ېېې ويسېېو ‪ ،‬بلکېېې پېېه لومېېو کېېې څېينېېه؛‬
‫یېه‬ ‫لرليسونو اړمنه ه‪ ،‬چې مح‪،‬ا با س ړغېه صېفت ولېر او ړغېه ېانګينې ېې ال‬
‫ياوړ و ؛ له ړغه پریه به یح‪،‬يا او پلټنې په کاي کې بر الی نه شي‪.‬‬
‫پېېه تېېکايه ډول و ېېی شېېو‪ ،‬چېېې یح‪،‬يېېا او پلټنېېې اسېېتعسا او پوړېېه ړغېېه الهېېي‬
‫ويکېېيه ه‪ ،‬چېېې ټولېېو لپېېايه ميچېېره نېېه ه‪ .‬یح‪،‬يېېا او پلټنېېه نوتېېت او نېېو السېېته‬
‫‪.‬‬ ‫ياوړنه ه او غه پياوړیيا له ينو خلکو سره و او ټول یر برخ ی نه‬
‫وي کېې وګېوي ډهېر لې‪ ،‬شې ېر محصېليی‬ ‫که ليچانپ وي او ا له ړغې لوړ‬
‫شته‪ ،‬چې م‪،‬ېالو ليکلېو آ ېايو پریلنېې‪ ،‬کېره کتنېې او ېا آ ېايو پنبېونې او‬
‫څېينې له کاي سره مينه لر او څېينه خو ال پرله پچې او وامسايه کاي یه اړیيا لر ‪.‬‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي کاي پرمو بيلولو لپايه ينو انګينو او صفتونو یه اړیيا شته او پېه ال‬
‫نس یوګه ې یر وه بر سه توولی شو‪:‬‬
‫و ايواپوه خبره ‪ :‬لل په ړر سر کې و شوي‬ ‫‪ -۸‬مایي او فطر لخسا يم موق او مينه‬
‫شته‪ ،‬سو ړغه چا‪ ،‬چې غه شوي لمينه م پيسا کي ‪ .‬مم‬
‫له یح‪،‬يا ا ليکنو سره مينه ړ مایي او فطر لوي لجنبهم لرال شي‪.‬‬
‫‪۸65‬‬
‫او ډهر‬ ‫‪ -2‬له یح‪،‬يًا سره مينه کېسا شي لاکتچابيم ړ و ‪ ،‬که ليکوالي فی‬
‫په فی پوي اړه لر ‪ .‬و ش ېر خلېک کېه نچېبي پوړېه او اسېتعسا ړې ولېر کېوال‬
‫یح‪،‬يا په کاي کې یر ډهره بر سه بر الي شي‪ .‬یح‪،‬يا او بيېا پېه‬ ‫شي کچب له الي‬
‫‪،‬‬ ‫لطبيعي او ا اجت ا ي لوموم کې السته ياوړنې ډهر و ېاړلی او پېر ي آمېسه‬
‫‪ ،‬ړر ز ايکس انچاد یح‪،‬يا‬ ‫ړر څوک ويسره بلسه‪ . ،‬یح‪،‬يا کاي و اړلی کاي‬
‫‪.‬‬ ‫و اړلي بهير یهرماد‬
‫په ا ډول و ی شو‪ ،‬ړغه صفتونه او انګينې‪ ،‬چې ېو مح‪،‬ېا سېره څېينېې پېه‬
‫کاي کې مرسته وکي او ړغه بر الي او کاميا کي ؛ په النس ډول ‪‎‬ي‪:‬‬
‫ل نوتت لابتکايم‬ ‫‪-۸‬‬

‫‪ .‬غه انګينېه کېوال شېي مح‪،‬ېا‬ ‫ل ابتکاي‬ ‫مح‪،‬ا یر ټولو غويه صفت‬
‫ربېي غېويه خبېره ه‪ :‬لل العلې‬ ‫څېينې په کاي کې موفا ل بر الیم کي ‪ .‬وه پخېوان‬
‫‪ ،‬چې و څوک یصنيف یوت ولر ‪.‬‬ ‫ل ح‪،‬ي‪،‬ت ړغه‬ ‫ړوا لتصنيف مم؛ عنې‬
‫ل په نوتت سره کوال شو‪ ،‬موغېو ات‪ ،‬معلومېات او مړنېي‬ ‫شک نرته چې‬
‫معلومات ياټول‪ ،‬ینکي او یصنيف کيو‪.‬‬
‫نېواد‪ ،‬موغېوا ټېاکلو‪ ،‬څېيلېو‪،‬‬ ‫نوتت څېيونکي پراختيا تي‪ ،‬غه نوتېت‬
‫‪ .‬څېيونکېي‬ ‫موغوا فر ي او اصېلي برخېو بيلولېو او نېويو کېايونو کېې ګټېوي‬
‫ابتکېېاي پېېېه نتيجېېه کېېېې یح‪،‬يېېا کايونېېېه بهتېېر اليه نيچېېېي‪ .‬ابتکېېاي یېېېو‬
‫‪ ،‬خو کچب او ی ر ی له الي ړ پياوړ کې‪. ،‬‬ ‫موجو ت که څه ړ فطر کاي‬
‫‪ -2‬صبر او يهسل ل پا ساي م‬

‫څېينې په کاي کې ګټويه انګينه او ته صفت ټينګښت لاست‪،‬امتم او سيه سينه‬
‫‪ .‬صابر او با است‪،‬امته انچاد په ټولو کايونو کېې بر ېالي او‬ ‫لحوصله منس م لرل‬
‫‪۸66‬‬
‫او خپلې الي یه يسېسو لپايه له ړڅېو او کوتښېونو څخېه نېه سېتي‬ ‫کاميا‬
‫کې‪ . ،‬یح‪،‬يا په کاي کې سيه سينه او صبر يلو ل خويا ز ات اغيو لر ‪.‬‬
‫ډهر خلک مطالعې نه کول‪ ،‬ماخذ نه يلو لو او حوصلې نه کولو له امله پېه ني ېه‬
‫الي کې له یح‪،‬يا څخه ټکنی کې‪ ،‬او مړی ې یر ېس لېوګي ډکېو او ېا وه زړ‬
‫‪.‬‬ ‫کې‪ ،‬او آد یح‪،‬يا پره‪،‬‬
‫لومو څېيونکی با س پر ټولو خنډونو مو واړو ‪ ،‬خپله ړوتېياي‬ ‫و مح‪،‬ا بيا‬
‫‪‎‬و‪‎‬وهناا ‪‎‬د‪‎‬معااانلعې‪‎‬لا ا ‪‎‬ورې‪‎‬ډېااار‪‎‬او‪‎‬د‪‎‬ساااختيه‪‎‬د‪‎‬حاااږ‪‎‬ورې‪‎‬ول اااهي‪‎،‬واوا ا ‪‎‬چاااې‪‎‬ا‪‎ ‎‬‬
‫څوړونکی‪‎‬وين‪‎‬د‪‎‬انسنن ‪‎‬علهمه‪‎‬ونود‪‎‬متفکر‪ ،‬پلتونکی صابر‪ ،‬ن‪،‬ا ‪ ،‬پرمو یلونکی‪،‬‬
‫او لوړو ړسفونو خاونېس و ‪ ،‬څېو څېينېې کېاي بر ېاوو لېوړو څوکېو یېه‬ ‫کاميا‬
‫ويسو ‪ .‬م‬
‫‪ -۸‬پر موغوا الزمه پوړه يلو ل‬

‫که غواړو په و کاي بيا څېينې په کاي کې بر اليتوبونه یرالسه کيو الزمېه ه‪ ،‬ل پېر‬
‫موغوا پوړه م ولرو‪.‬‬
‫موغوا په اړونس الزمه پوړه‪ ،‬یح‪،‬يا په کاي کې پلټونکي کېاي آسېانو ‪ .‬ړغېه‬
‫با ېېس پېېوه شېېي‪ ،‬چېېې کومېېه موغېېوا ېېې ټېېاکلې ه؟ آ ېېا اسېېې موغېېوا ه‪ ،‬چېېې پېېه‬
‫يتتيا یرسره کولو یواد ې لر ؟‬
‫‪ ،‬چې با س یح‪،‬يا‬ ‫له پوړې او الزمو معلومایو څخه موخه‪ ،‬مخکينې معلومات‬
‫موغوا په اړونس ې ولرو‪ .‬که موږ یح‪،‬يا لپايه له مخکې چ تو والی ونه لېرو‪،‬‬
‫کېسا شي څېينې په کاي کې ل‪ ،‬بر الي واوسېو‪ ،‬پېه يسېت ډول موغېوا یحليېل‬
‫‪‎‬او‪‎‬نظرې‪‎‬مقنوس ‪‎،‬نقد‪‎‬او‪‎‬داوري‪‎‬ېړو‪‎.‬‬
‫ړغه څېيونکي‪ ،‬چې په غير یح‪،‬ي‪،‬ي لیجايیي‪ ،‬مویي‪ ،‬یعلي ېي او ‪...‬م کېې کتابونېه‬
‫ليکي‪ ،‬ډهر له خطا او اشتباګانې کو ‪ ،‬کېه موغېوا پېه برخېه کېې مطېالعې‬
‫پراختيا نه لر او نکر و صحت ل يست والی نه يست والیم بيا پېننسلی نه شي‬
‫‪۸6۰‬‬
‫امله الزمېه او اړ نېه لغېروي م ه‪ ،‬چېې‬ ‫‪ .‬له‬ ‫او غه کاي یح‪،‬يا له اړیياوو‪،‬‬
‫څېيونکی خپېل یح‪،‬يېا موغېوا پېه شېا او خېوا کېې پېويه معلومېات ولېر او پېه‬
‫مخينه ل با ګرونس‪ ،‬پيش زمينه م ې ړ وپوړې‪. ،‬‬
‫‪ -4‬مطالبو په پوړېسنه ل فه م کې ژويیيا ل یتم‬
‫نويو خلکو په نکر و پوړېسل او له ړغو څخه يا اخيچتنه لبر اشېتم ېو ېانګي‬
‫ايزتت لر ‪ .‬ډهر له څېيونکي نه پوړېسنې له امله مطالبو په ن‪،‬ل للې‪ ،‬م کې په‬
‫املېه‬ ‫خطا الي ي‪ ،‬چېې غېه کېاي پېه ا ېر کېې غيېر آګاړانېه حېل المېل کېې‪ . ،‬لېه‬
‫مح‪،‬ا با س نويو مطالبو په پوړېسنه او لې‪ ،‬کې برپيه ژويیيا څخه کاي واخلي‪.‬‬
‫ل نويو په نکر و پوړېسنه‪ ،‬په یحليېل کېې ېې ژويیيېا مطېالبو انت‪،‬ېال مچېاله‬
‫څېينې غني والی تي‪.‬م‬
‫‪ -5‬نکر و او افکايو په یحليل کې ن‪،‬ا مړی يلو ل‪:‬‬

‫خبېر پېه نېواد و نېه‬ ‫څېيونکی با س ن‪،‬ا مړی ولر او ړره يا په نکر ه ويوست‬
‫‪.‬‬ ‫يلو ونکی نه‬ ‫ته او یو اسا‬ ‫مني‪ .‬که ډهر يا ي او نکر‬
‫پوړه‬ ‫مح‪،‬ا با س یح‪،‬يا په مو ه کې نويو خبر وڅېي او ن‪،‬س ې کي او‬
‫او یوانا ي ولر ‪ .‬چې مچتنسو ليلونه په يلو لو سره نکر و ته او بېس لکېره او‬
‫عنېې یېو او يسېت يا ېي و منېي او‬ ‫ناکرهم بيا وپېنني او سره له ناسېره بېېل کېي‬
‫نا يستې نکر ي کي ‪.‬‬
‫‪ -۶‬مطالبو وړانس کولو لپايه ايوا ي ليوحيم برالسي‪:‬‬

‫څېيونکی با ېس پېه خپلېې برېپي یجربېې سېره ياټېول کېي مطالېب اسېې وړانېس‬
‫کېېېي ‪ ،‬چېېېې پېېېه مخاطبېېېانو لاويهېېېسونکوم او لوسېېېتونکي بانېېېس اغيېېېو وکېېېي او‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫لوستونکي جذ کي ‪ .‬لوسېتونکو پېه نکېر ا ېر منېل‪ ،‬ړغېه م‪،‬صېسونه‬
‫څېيونکی ې با س یل په لټه کې و ‪ .‬په زړه پوي موغوا پېه ټېاکلو کېې یېت‪،‬‬
‫نواد ټاکل‪ ،‬موغو ایو او مطالبو یریيب ډول ‪ ،‬يست او پر ا‬ ‫ته او جام‬
‫‪۸6۱‬‬
‫استسالل‪ ،‬کل و ته کايول‪ ،‬ج لېو غېويه یریيبېول او لېه غېه تېه نتيجېه اخيچېتل‬
‫او په نېويو يوانېې اغيېو‬ ‫و ا ر منلو په کاي کې ګټوي‬ ‫‪ ،‬چې‬ ‫ړغه مطالب‬
‫ډهر و ‪.‬‬
‫‪ -۰‬یح‪،‬يا له اليو‪ -‬چايو سره بلسیيا‪:‬‬

‫ېېو څېيونکېېي غېېويه‬ ‫یح‪،‬يېېا لېېه اصېېولو سېېره بلېېسیيا او څېينېېې الي ‪-‬چېېاي‬
‫‪.‬‬ ‫انګينې‬
‫مح‪،‬ا با س یح‪،‬يا له منل شو و اصولو سره بلسیيا ولر ‪ ،‬که له غه کېايه پریېه‬
‫و ته څېينيو ا ر وړانېس کېي ‪ ،‬اسېې ا ېر‪ ،‬چېې پېوړې او یح‪،‬يېا‬ ‫نري کوال‬
‫پوړانو منلو وړ وګرخي‪.‬‬
‫او ېا لې‪ ،‬یېر لې‪،‬ه یح‪،‬يېا‬ ‫ډهر ش ېر پوړاد چې یح‪،‬يا له اليو‪-‬چايو سره بلس نه‬
‫شکل او فني چايو یه پاملرنه نه کو ‪ ،‬ليسل شو ‪ ،‬چې يسالې او م‪،‬الې ې یل ن‪،‬س‬
‫لپېايه چېې‬ ‫‪ ،‬چې و ل بيېا ړغېه وګېوي ؛‬ ‫شو او نه منل کې‪ ،‬او ناچاي‬
‫یح‪،‬يا له اليو‪-‬چايو سره موږ ته بلسیيا حاصله کېي و ‪ .‬با ېس ل پراخېه مطالعېه‪،‬‬
‫یح‪،‬يا نو الي ‪ ،‬نو وسا ل سره بلسیيا حاصېله کېيو‪ .‬موغېو ات اسېې مح‪،‬ېا‬
‫او فکر‬ ‫کيو‪ ،‬چې شکلي او معنا ي نوتتونه او خونسونه ولر ؛ نو الي نو ړو‬
‫‪.‬م‬ ‫لوستونکی یه پيسا کول‬
‫‪ -۱‬له منابعو او ماخذونو سره يوږ تو‬

‫نکر وړ موغوا له منابعو او ماخذونو سره بلسیيا‪ ،‬څېيونکېو مه ېې ېانګينې‬
‫‪ ،‬چې ړغو په برخه کې ماخذونه ا مناب نرته‪ .‬ل څېينې‬ ‫‪ .‬ډهر موغو ات‬
‫او پښېېو م ېېال‬ ‫‪،‬ېېه لالتېېه منلېېوم او معلومولېېو پېېه کېېاي کېېې منېېاب او ماخېېذ ال‬
‫لر ‪.‬م‬
‫‪۸6۹‬‬
‫څېيونکي با س له منابعو او ماخذونو سره بلېسیيا ولېر ؛ ړغېه څېه چېې نومېوړ پېه‬
‫کاي له السه نيچي او ويسره مرسته کو ‪ ،‬ډهره مطالعه ه‪.‬‬
‫ل ړغه څوک چې له نويو ډهره مطالعه وکي ‪ ،‬پوړې‪ ،‬چې کومه موغوا کېې کومېو‬
‫آ ايو او کتابونو یه مراجعه وکي او پا وړ موغوا او ا یر کېاي النېس موغېوا‬
‫په برخه کې ماخذ یرالسه کي ‪ .‬م که موغېو ات ړغېه وخېت زمېوږ پېه حافکېه کېې‬
‫وبايه يا ژونس کې‪ ، ،‬چې زموږ ويسره سر وکاي شي‪ .‬څېيونکی با س یل مطالعېه‬
‫مطالعې له وجې ه‪.‬‬ ‫ماخذونو او منابعو غنا ړ‬ ‫وکي‬
‫‪ -۹‬په بهرنيو ژبو پوړېسل‬

‫‪ ،‬چې مح‪،‬ا سره په نو والي کې مرسېته‬ ‫له بهرنيو ژبو سره بلسیيا ړغه انګينې‬
‫کېېو او یح‪،‬يېېا نېېو ‪ ،‬باايزتېېته او پيېېاوړ کېېو ‪ .‬غېېه ېېانګينې مح‪،‬ېېا ال‬
‫مطېېالبو پېېه مونېېسلو کېېې خیصېېو ‪ .‬ېېوه ربېېي م‪،‬ولېېه ه‪ :‬لل کېېل لچېېاد فېېی الح‪،‬ي‪،‬ېېة‬
‫م‬ ‫انچادمم ل ړره ژبه په ح‪،‬ي‪،‬ت کې انچاد‬
‫‪ ،‬چېې مح‪،‬ېا څېينېې پرمهېال پېه فېی پېوه‬ ‫یېه ويیېه‬ ‫له ډهېرو ژبېو سېره بلېسیيا‬
‫خلک په واک کې لر ‪.‬‬
‫لېېو پرمختيېېا نېېي پېېه‬ ‫او‬ ‫معنېېی لېېر ‪ ،‬چېېې او‬ ‫پېېه نېېويو ژبېېو پوړېسنېېه‬
‫ه‪ ،‬که مح‪،‬ا په نويو ژبو پوه شي‪ ،‬خپلېه‬ ‫مه و او ډهرو ژبو کې پويه پرمختيا کي‬
‫ژبه به نويو ژبو له ل ېي پرمختګونېو پېه ړېره برخېه کېې برخ نېه کېي ‪ .‬غېه کېاي‬
‫‪.‬‬ ‫پوړانو لپايه ډهر غروي او اړ ی‬ ‫ا‬
‫‪ -۸۷‬له ک پيوټر او ا نټرنيو څخه ګټې اخيچتنې مهايت‬

‫په ک پيوټر بانډ پوړه او انټرنيو له شبکې نه ګټه اخيچتنه یح‪،‬يېا او مح‪،‬ېا‬
‫‪ ،‬چې کوال شي ډهر امکانات څېيونکي په واک کې ويکي او‬ ‫ړغه انګينې‬
‫یح‪،‬يا کاي آسانه کي ‪.‬‬
‫‪۸۰۷‬‬
‫‪ .‬مېوږ‬ ‫و کلي م ال لېر او ا ټېول نو ېو یخنيکېي بر ېاوو لېه برکتېه‬ ‫ني نی‬
‫نو و یخنيکي یوکو په يلو لو سره کوال شو معاصرو پوړانو نکر خپلې کيو‬
‫او آد پخوانيو افکاي له ړ س الي مطالعه کيو‪.‬‬
‫وړ‬ ‫یخنيکېېي مچېېا لو لېېه برکتېېه کېېېسا شېېي سېېتر کتابتونونېېه زمېېوږ اسېېتفا‬
‫کېاي کېې خپېل معلومېات ز ېات‬ ‫وګر ي‪ .‬په تېه ډول یېر ګټېه واخلېو او څېينېو‬
‫کيواو مهايیونه خپل کيو او ته یح‪،‬يا الي ‪-‬چاي برابر کيو‪.‬‬
‫له اصولو سره بلسیيا‬ ‫‪ -۸۸‬ليکوال‬

‫‪.‬‬ ‫غېېېويه بچېېېتر‬ ‫ليکنېېېه او ليکېېېوالي ړېېېر څېينېېېې غوړهېېېسو او پېېېويه و‬
‫له اصولو سره بلسیيا او ژبې ګرامر یوا س چې يسالې او یح‪،‬ي‪،‬ي آ اي‬ ‫ليکوال‬
‫غېېه‬ ‫‪ .‬کېېه څېېه ړې‬ ‫ويبانېس یېېاليفې‪ ، ،‬ېېو څېيونکېېي لپېېايه الز خصوصېېيتونه‬
‫ز اد نه شېي پېښېوال ‪ ،‬خېو‬ ‫انګينه فر ي ه او یح‪،‬يا پروژ اصل یه بنيا‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي ا ېر پېه سېیمت او ک ېال کېې غلطيېو مخنيېو لپېايه مرسېته کېو او‬
‫ټا پ او س ود چاي اسانو ‪ .‬که چېر څېيونکي لېه ډ الي سېره بلېسیيا ولېر ‪،‬‬
‫ست نو پ للومي نچېخېم پرمهېال بېه ا ېر برابېر کېي او آد ټل ېپ پېه‬ ‫نو ا ر‬
‫کېېاي کېېې بېېه مرسېېته وکېېي او ړ ساينګېېه ليېېک نښېېو اصېېیح پېېه وخېېت کېېې بېېه‬
‫اسانتياو يامنبته شي‪ .‬و ا ېر چېې چېا لېه خېوا ليکېل کېې‪ ، ،‬کېه اهېډهو ېې ړې‬
‫يسته به و ‪ ،‬که ا کاي ډهر په اليتو استا پوي اړه نه لر ‪.‬‬ ‫خپله وکي‬
‫‪ -۸2‬مح‪،‬ا نوي ش ېر انګينې ‪:‬‬

‫و ته مح‪،‬ا ډهر ش ېر صفتونه او انګينې په لنډ ډول اسې ګڼی شو‪:‬‬
‫مخکې له مخکې مطالب ياټول کي ‪ ،‬ړغه یریيب او ینکي کي ‪ ،‬سېلي‪،‬ه خپلېه‬ ‫أ‪.‬‬
‫جوړه کي ‪ ،‬ا کاي کوال شي یح‪،‬يا کاي یه يونا ويکي ‪ ،‬له کېاي سېره مينېه‬
‫نه يلو ل کاغر بې نتيجې پایې شي‪.‬‬
‫‪۸۰۸‬‬
‫‪ ،‬چې با س غه کېاي موغېو ایو پېه‬ ‫څېيونکي و صفت‬ ‫امانت اي ړ‬ ‫‪.‬‬

‫ن‪،‬ل کې په پويه ډول‪ ،‬په نکرکې ونيچي‪ .‬با س په مچت‪،‬ي او غير مچېت‪،‬ي ډول‬
‫امانت په پا کې ونيچي‪.‬‬
‫مح‪،‬ا با س پراخ فکر او خپلواک فکر څښتی و او یح‪،‬يا په یرسره کولېو‬ ‫ت‪.‬‬
‫نکر په پا کې ونه نيچي‪.‬‬ ‫کې ړېپ ډول ین‬
‫مح‪،‬ېا با ېېس لېېه کېېاي سېېره ییېېه ولېر او پېېه پرلېېه پچېېې ډول خپېېل کېېاي یېېه وا‬ ‫ث‪.‬‬
‫ه او یح‪،‬يا یرمنځ فوي پل جوړو ‪.‬‬ ‫ويکي ‪ .‬که کاي‬
‫مح‪،‬ا با س ل ي يوح ولېر ‪ ،‬عنېې لېه څېه ليکلېو او یح‪،‬يېا څخېه ېې م‪،‬صېس‬ ‫‪.‬‬
‫مطلېب يلېو ل یح‪،‬يېا کېاي بېېې‬ ‫ل ېي او فرړنګېي بډا نېېه و ‪ .‬ېواز مېېا‬
‫خونسه کو ‪.‬‬
‫لنډه ا چې ته مح‪،‬ا په صفتونو کې لکه‪ ،‬چې موږ وو ل یح‪،‬يا یوکي ړې يول‬
‫و ليکوال په و نا‪:‬‬ ‫لر ؛‬
‫‪ ،‬نو‬ ‫لل مح‪،‬ا کاي اصلي یوکي په څېينو ړغه ړ په انچاني لومو کې کتا‬
‫‪ ،‬پېه برېپيه یوګېه وپېننېي او‬ ‫با س څېيونکی خپل کاي وسيله‪ ،‬چې کتا‬
‫مطېالعې وړ‬ ‫وکوال شي له ړغه څخه په ته ډول ګټېه پويیېه کېي او وګېوي‬
‫کتا کومه برخه ې یح‪،‬يا لپايه مچا سه ه‪ .‬مم ل‪4۷ : ۹‬م‬
‫‪ -5‬د څېړنيزو علمي آثارو محتوايي ځانګړنې‪:‬‬

‫یح‪،‬ي‪،‬ېېي او ل ېېي آ ېېاي جېېی محتېېوا ي ېېانګينې او خصوصېېيتونه لېېر ‪ .‬لېېه ډهېېرو‬
‫او ی سد په حوزه کې ژونس پېه بېیبېلېو ډګرونېوو‬ ‫لرغونو زمانو یراوسه فرړن‬
‫ې ل ي‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ي نېه‬ ‫‪ ،‬خو ډهر‬ ‫کې ډهر آ اي یاليف‪ ،‬یسو ی او ليکل شو‬
‫یېه نېه يا ېي‪ ،‬چېې څېينېې پېه اصېولو او معيېايونو‬ ‫اسې څېه یېر ال‬ ‫او ا او‬
‫برابر و ‪.‬‬
‫اد لپايه جی انګينې لر ‪ ،‬چې ا ونه ې و ل بيا کوو‪:‬‬ ‫ل ي‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ي آ اي‬
‫‪۸۰2‬‬
‫الف‪ -‬و ش ېر څرګنسو ‪ ،‬چې ‪ :‬لل څېينيو ا ېر ګټېويه او تېه محتېوا لېر ‪ ،‬موې ود‬
‫‪ ،‬سا ه او يواد و ‪ .‬لنېډ‬ ‫ې با س منط‪،‬ي یياو ولر ‪ ،‬مخاطب سره یناسب غروي‬
‫او موغوا او شکل ړ آړنګي موجو ه و ‪.‬مم ل‪۸2 :۰‬م‬
‫‪ ،‬چېېې ‪ :‬لل یح‪،‬ي‪،‬ېېي ا ېېر با ېېس یحليېېل‪ ،‬پریلنېېه‪،‬‬ ‫بېېاوي‬ ‫‪ -‬ينېېې نېېوي بيېېا پېېه‬
‫یعر ف‪ ،‬یوصيف ‪ ،‬کره کتنه‪ ،‬یوېاوت‪ ،‬ليېل او ا بېات او ‪ ...‬ا ټېول ياونغېاړ ‪ .‬مم‬
‫ل‪2 : ۸۰‬م‬
‫‪ ،‬چې و نو یح‪،‬يا و او ز ایو‬ ‫‪ :‬لل څېينيو ا ر ړغه‬ ‫‪ -‬چا بيا اسې و لي‬
‫چې په انګي ډول ليکل شو و ‪.‬مم ل‪4 :۱‬م‬
‫له پويیه نکر ایو څرګنسه‪ ، ،‬چې ينې په محتوا او ينې نېوي پېه شېکل‬
‫‪ ،‬ړغېه پېه‬ ‫ا ر ټينګاي کو ‪ ،‬خو څه شی‪ ،‬چې په ويسېتيو وو نکر ېو کېې ياغلېي‬
‫‪.‬‬ ‫واړو برخو لمو ود او شکلم پاملرنه کول‬
‫مح‪،‬ېېا با ېېس ا ېېر محتېېوا او شېېکل یېېه پاملرنېېه وکېېي او خپېېل یح‪،‬يېېا پېېه ل ېېي‪-‬‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي معيايونو برابر کي ‪.‬‬
‫ل ېي‪-‬څېينيېوو فعېاليتونو حېا الوح ېو‬ ‫ل ي‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ي مؤسچو‬ ‫ړغه څه چې‬
‫ولېت ي اسېت ‪ ۸۸۱2 ،۸۱ ،۸۱‬ل‪۱2‬م ل بېر فرمېاد‬ ‫په م‪،‬ېريه کېې افغانچېتاد‬
‫‪.‬‬ ‫کې ياغلی‪ ،‬په واړه اړخونول شکل او محتوام ټينګاي شو‬
‫‪ :‬لل ل ېي‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ېي ا ېر‪،‬‬ ‫په و بنېس کېې ياغلېي‬ ‫و ې ما‬ ‫ړغې م‪،‬ري‬
‫کتا ‪ ،‬يساله ا ړغه م‪،‬اله ه‪ ،‬چې النس شرا ط ولر ‪:‬‬
‫ړېوا په کچه لسو هم نو مفکويه او نکر ه وړانس کي ‪.‬‬ ‫‪)1‬‬
‫سبک او ليکنه ې معياي و ‪ ،‬له امی ي او انرا ي غلطيو خالي و ‪.‬‬ ‫‪)2‬‬
‫ېېسه ډول لېېه معتبېېرو ل ېېي منېېابعو او ماخېېذونو څخېېه کېېاي‬ ‫پېېه ليکنېېه کېېې ېېې پېېه‬ ‫‪)3‬‬
‫اخيچتل شو و ‪.‬‬
‫ل ي –یح‪،‬ي‪،‬ي ا ر م‪،‬سمه با س النس صفتونه ولر ‪:‬‬ ‫‪)4‬‬
‫موغوا طرحه په واغح ډول ياغلي و ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۸۰۸‬‬
‫یح‪،‬يا ړس او اړیيا مرخصه شي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬په يشتې پوي اړونس‪ ،‬یح‪،‬يا حسو او ساحه وتو ل شي‪.‬‬
‫‪ ‬ا ر محتوا لنډ مکېر او ړ ساينګېه یح‪،‬يېا کېاي مېوا و او چلنېس یوغېيح کېول‬
‫‪.‬‬ ‫غروي‬
‫غرويت او لوو پېه صې ويت کېې لېه معيېايونو سېره سې پېه موې ود پېوي اړونېس‬ ‫‪‬‬
‫جسولونه‪ ،‬احصا ي‪ ،‬ګرافونه او ن‪،‬رې وو چتل شي‪.‬‬
‫یح‪،‬يا له کاي څبه ل ي نتيجه اخيچتنه‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ماخذونو فهرست برابرول‪.‬‬ ‫‪ ‬له معاصر ل ي منل شو و معيايونو سره س‬
‫لېېېوو ل اړیيېېېام پېېېه صېېېويت کېېېې ا ېېېر پېېېه پېېېا کېېېې اړونېېېسو غېې ا و لیوکېېېوم‬ ‫‪‬‬
‫موجو ت‪.‬‬
‫وشي‪.‬‬ ‫اصطیحایو یعر ف او یوغيح‬ ‫‪‬‬
‫لېېه پويیېېه خبېېرو ا نتيجېېه اخلېېو‪ ،‬چېېې یح‪،‬ي‪،‬ېېي آ ېېاي با ېېس لمحتېېوا ي او شېېکليم‬
‫تېېېګڼې او ېېانګينې ولېېر ؛ چېېې مېېوږ بېېه ېېې لتېېه ينېېې محتېېوا ي او شېېکلي‬
‫انګينې ياوړو‪:‬‬
‫الف ‪ :‬نو او یازه مفکوي وړانس کول‪.‬‬

‫لوسېتونکو لپېايه ولر ې‪ ،‬ړغېه‬ ‫یح‪،‬ي‪،‬ي يسېاله با ېس نېو او یېازه مفکېوي‬
‫ړېېس چېېې مح‪،‬ېېا لېېر ل یېېازه او نو ېېو مفېېاړي و لټېېول البتېېه پخوانيېېو او نو ېېو‬
‫غېه پېه لوسېتلو لوسېتونکي‬ ‫معلومایو په يڼا کېم با س خلکو یه وړانس شي‪،‬‬
‫و څه ینسه ويبانس مایه شي‪.‬‬
‫‪ :‬ټولنيول کليم مطلبونو او مفاړي و یحليل‪:‬‬

‫مح‪،‬ا با س نکر و په يڼا کې پلټنه وکېي ‪ ،‬عنېې پراخېه او نو ېو نکر ېو ينکېې‬
‫او ړغه کليلړسفي یحليلم له خپلې څېينې ياوباسي‪.‬‬ ‫انته کې‪،‬‬
‫‪۸۰4‬‬
‫په خپل یح‪،‬يا کې لټول ا ر معرفيم او یوصيف شي‪ ،‬یوغيح او بيا ې لېه اصېولو‬
‫ټولو جو ایو څېينه وشي‪.‬‬ ‫سره س‬
‫‪ :‬پس سو او مفاړي و یعر ف‪:‬‬

‫ډول‪ ،‬چې ل ډهېر ېې‬ ‫‪ ،‬په‬ ‫و تکاينس لپسهس م ماړيت پېننسل‬ ‫یعر ف‬
‫ومنی اول‪ ،‬ش ېر ې نه ‪...‬م لمان ‪ ،‬اغياي‪ ،‬جام افرا م ‪.‬‬
‫موغېوا پېنانېس وشېي او بيېا ېې مفهېو بيېاد او‬ ‫په ېوه یح‪،‬ي‪،‬ېي ا ېر کېې لېومي‬
‫یوغيح شي‪.‬‬
‫ت‪ :‬ستا نه لیوصيفم او ی يل‪:‬‬

‫ل ي یح‪،‬ي‪،‬ي ا ېر تېه‬ ‫پس سو یوصيف او بيا ړغو بياد لپايه م الونه ياوړل‬
‫‪ ،‬خو با س ا ېر‬ ‫و پسهس بياد او سپيل‬ ‫‪ .‬یوصيف ا ستا نه‬ ‫خصوصيت‬
‫ټېېېول غوټېېېه پېېېه سېېېتا نه او م ېېېالو کېېېې واغېېېح او څرګنېېېسه شېېېي‪ .‬ا ېېېر با ېېېس اسېېېې‬
‫لوستونکي مو یه کېښو ل شي او یوصيف شي‪ ،‬چې ابها لیيايهم ګوټونېه پېه کېې‬
‫معنی نه لر لچې په وه موغوا کې زما ا ستا ا يهي‬ ‫پایې نه و ‪ ،‬مګر ا‬
‫مخه شو او ال نوي به ړ و ‪ .‬م‬ ‫‪ ،‬بلکې یر‬ ‫شخل یح‪،‬يا او او آخر‬
‫ث ‪ :‬يا و او نکر و پریلنه لم‪،‬ا چهم‬

‫وو‬ ‫يسېېالو او یح‪،‬ي‪،‬ېېي آ ېېايو لېېه ېېانګينو ېېو ړ ې پریلنېېه لم‪،‬ا چېېهم ه او ړغېېه‬
‫؛ په ړغېه ډول‪ ،‬چېې پېه‬ ‫موغو ګانو ا وو ا ډهرو پس سو ګډه وجه او بېلوالی‬
‫کېېاي نکر ېېو وزد او ا تبېېاي مرېېخل شېېي‪ ،‬ايزتېېت نس ‪ ،‬صېېحت او سېې‪ ،‬ېېې‬
‫ډول یحليېل لپېايه‬ ‫تکاي شي‪ ،‬ګډود او بېلتېود وجېه ېې څرګنېسه شېي او پېه‬
‫الي ‪-‬چاي برابر شي‪.‬‬
‫‪ :‬نکر و ن‪،‬س لکره کولم‬
‫‪۸۰5‬‬
‫ل ي‪ -‬یح‪،‬ي‪،‬ي يسالو او ا ايو انګينه ه‪ .‬څېيونکی‬ ‫بېیبېلو نکر و کره کول‬

‫او ړ ساينګېه خلکېو نکر ېو مخېالف ړې با ېس نېه‬ ‫خبرو ن‪،‬لېونکی نېه‬ ‫واز‬
‫ل ېېي زهرمېېې لمخېېېر م سېېره‬ ‫و ‪ .‬ړغېېه با ېېس کنجکېېاو پېېه يوحيېېه او لېېه ډهېېر‬
‫څېينې موغوا یه ويننو ي او یېرو او نو و لېه پوړېانو نکر ېو تېېګڼې او بېس‬
‫ياوباسي او نو مفکوي فرړنګي ټولنې یه وړانس کي ‪.‬‬
‫ح‪ :‬ليل او بوت‬

‫ا یح‪،‬يېېا ېېوه بلېېه انګينېېه ه‪ .‬څېيونکېېی با ېېس پېېه څېينېېه کېېې شخصېېي فکېېر‪،‬‬
‫و ونېو‪ ،‬نعنېېو او سېېلي‪،‬و لېېه مخېېې کېېو حکې ونېېه کېېي ‪ ،‬بلکېېې با ېېس ړېېر حکې‬
‫ليېل غوتېتونکی‬ ‫خپېل ا بېات لپېايه‬ ‫ا بات لپاي ه ليل وړانېس کېي ‪ .‬ړېر حکې‬
‫ليلونه لر ‪.‬‬ ‫لومو ړره برخه انګي‬ ‫‪ ،‬که‬
‫په ا بيٍ او انچاني لومو کې ليلونه يوا ېت او يا ېت لپېوړېم پېر بنچېو والړه‬
‫و ‪ .‬يوا تونه ېو لېه بلېه سېره متفېاوت و او یېوپير لېر ‪ .‬پېه ړېر ډول ړېر ا ېا‬
‫او یح‪،‬ي‪،‬ېېي يسېېالې با ېېس ال ېېل ولېېر او غېېه کېېاي‬ ‫ا بېېات لپېېايه ليېېل پېېه کېېاي‬
‫څېينې په برخه کې ايزتت لر ‪.‬‬
‫خ‪ :‬یواوت او حک‬

‫څېينيوو يسالو له محتوا ي ېانګينو څخېه ېو ړې لحکې او اوي ملیوېاوت او‬
‫‪ .‬با ېېس څېيونکېېی لېېه انېه نکېېر ړې ولېېر او ړغېه څرګنېېس کېېي ٍ او يا ېېو‬ ‫حکې م‬
‫اختی په حالت کې ل يا ېه ويکېي ‪ ،‬یوېاوت وکېي او حکې ويکېي او منلېو وړ‬
‫خپله خبر وړانس کي ‪ .‬م‬
‫په یواوت کې ا مه ه ه‪ ،‬چې څېيونکی له ړر ډول یعصبونو خپلواک و ‪ .‬مح‪،‬ا‬
‫و او په څرګنېس‬ ‫او نويو وړو مفکويو څخه خی‬ ‫با س له ړر ډول ډله ا وو‪ ،‬ننا‬
‫ډول حا او باطل خلکو یه وي وپېنني‪.‬‬
‫‪۸۰6‬‬
‫اصولو او یوا سو سره برابر‬ ‫‪ :‬ژبې ليکوال‬

‫لېه ټولېو اصېولو پېه یېېره‬ ‫ټولې م‪،‬الې اويسالې‪ ،‬چې ليکل کې‪ ، ،‬با ېس ليکېوال‬
‫ستوي سره برابر و ‪.‬‬ ‫ګرامر‬
‫که و څېينيو ا ر په ړره برخه لطبي‪ ،‬زيا تي‪ ،‬انجينېر ‪ ،‬ا بېي او ړېرو نېويو ل ېي‬
‫ټول اصول په کې مرا ات شي‪.‬‬ ‫برخو کې و ‪ ،‬با س ليکوال‬
‫م‪ :‬لغایو ا و اصطیحایو یوغيح‬

‫ړر یح‪،‬ي‪،‬ي ا ر له انګينو ا ه‪ ،‬چې کتا په پا کې مو ود اړونېس لغېات‬
‫او اصطیحات معنی او یفچير کي ‪.‬‬
‫‪ -6‬د څېړنې د ترسره کولو پړاوونه‪:‬‬

‫څېينه یرسره کولو پياوونه لر ؛ چې با س په یریيب سره یرسره شي‪.‬‬
‫ليات په انګيو ل ي حرکتونو سره پيلې‪ ،‬او ړغه پياوونه لر ‪ ،‬چې‬ ‫یح‪،‬ي‪،‬ي‬
‫ليېایو‬ ‫لي شی‪ .‬څېيونکی پېه ړېره مرحلېه کېې خپلواکېو‬ ‫و پر بل پچې با س‬
‫‪ ،‬چې با س په جی‪ ،‬خو په یریيب او پرله پچې ډول یرسېره شېي‬ ‫یرسره کولو اړمی‬
‫او بيا بل پياو یه الړ شي‪.‬‬
‫لپايه‪ ،‬چې پويه پا لې یه ويسې‪ ، ،‬څو پياوونه با س یر شاه پره‪،‬‬ ‫ړره څېينه‬
‫‪:‬‬ ‫او یح‪،‬يا پياوونه په النس‬
‫موغوا ټاکل‪:‬‬
‫موغوا ټاکل او انتخا ‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ي ا ر په يامنبته کولېو کېې مهې او ايزتېت‬
‫‪ .‬مح‪،‬ېېا ړغېېه مهېېال څېينېېه پيېېل کېېو ‪ ،‬چېېې لېېه نېېه پېننېېسونکې موغېېوا سېېره‬ ‫وړ‬
‫مخامو کې‪ ، ،‬با س ړغې موغوا څېيل الزمي او ګټوي وګڼي‪ .‬غه ياز په یح‪،‬يېا‬
‫‪۸۰۰‬‬
‫کې مح‪،‬ا اد پېننېي او نېويو یېه ېاد وپېننېي‪ .‬طبيعېي خبېره ه‪ ،‬چېې یح‪،‬يېا پېه‬
‫موغوا کې پوتتنه ا پوتتنې مح‪،‬ېا پېه مړېی کېې پيېسا کېې‪ ، ،‬ړغېه با ېس ړڅېه‬
‫یح‪،‬يا موغوا ېا مچېاله لېه بېیبېلېو اړخونېو انتېه یعر ېف کېي ‪ ،‬کېه‬ ‫وکي‬
‫موغوا یر څو پوي ‪ ،‬چې نوموړ یه ګونګه و ‪ ،‬څېينې او پلټنې وړ نه ه‪.‬‬
‫یح‪،‬يا موغوا با س نو او غيریکراي و او یرسره کول ې با س ګټه يامنبته‬
‫کي ‪.‬‬
‫څېيونکی با س یح‪،‬يا موغوا حس او پوله وټېاکي‪ ،‬څېو کېاي پېه اوږ و کېې لېه‬
‫اساسي ستونوو سره مخامو نه شي‪ ،‬که لو ه موغوا څېينې او پلټنې وړ نه ه‪.‬‬
‫موغوا محسو هسل مح‪،‬ا یه امکاي ويکو ‪ ،‬څو موغوا بېیبېلو برخېو پېه‬
‫املېه موغېوا‬ ‫څېينه پيل وکي او په ړغه پوي اړونس مچالې وڅېي ‪ ،‬نېو لېه‬
‫پېېه یعر ېېف او حېېسو و کېېې فر ېېي او ل‪،‬کېېي لجو ېېيم موغېېو ګانې‪ ،‬چ ېې لېېه اصېېلي‬
‫موغوا سره ايیباط لر ؛ په پا کې ونيچي‪.‬‬
‫‪ .‬پېه‬ ‫‪ ،‬خو ړغېې محېسو ول سېتونووي کېاي‬ ‫موغوا انتخا آسانه کاي‬
‫ايزتېت وړ وګڼېل شېي‪،‬‬ ‫معنی‪ ،‬چې څېينې په برخه کلي موغوا نه شی کېېسا‬
‫کېېه ړېېر څېېومره‪ ،‬چېېې موغېېوا لو ېېه لکلېېيم و ‪ ،‬ايزتېېت وړ وبلېېل شېېي‪ .‬با ېېس‬
‫یح‪،‬يا وړ موغوا پراخه وټاکي‪.‬‬ ‫څېيونکی ړڅه وکي‬
‫بل ړغه څه‪ ،‬چې یح‪،‬يا په کاي کې مح‪،‬ا لپايه ګټوي و ‪ ،‬له موغوا سېره مينېه‬ ‫‪‬‬
‫والی ل یی نس م ه‪ .‬له ړغې موغېوا سېره‪ ،‬چېې مح‪،‬ېا مينېه وال نېه و ‪ ،‬ړغېه پېه‬
‫يست ډول څېيلی نېه شېي‪ .‬لېه موغېوا سېره بلېسیيا او مينېه مح‪،‬ېا پلټنېې حېپ‬
‫پياوړ کو او ړغه بر اليتو لوړو یه پويیېه کېو ‪ ،‬نېو کېه موغېوا ټاکېل پېه‬
‫مح‪،‬ا پوي اړونس و ‪ ،‬با س اسې موغوا غويه کي ‪ ،‬چې ويسره مينه او ییېه‬
‫ولر ‪.‬‬
‫‪۸۰۱‬‬
‫موغوا په ټاکلو کې با س ټولنې او فرړنګي چاپير ال پېننسل په پا کې ونيول‬

‫شي‪ .‬ړر ا ر‪ ،‬چې ټولنې اړیيا په برخه کېې یېاليف شېي‪ ،‬فرړنګېي ټېولنې لېه تېه‬
‫ياغیست لاست‪،‬بالم سره به مخامو شي‪.‬‬
‫بلېېه مه ېېه خبېېره ا ه‪ ،‬چېېې څېيونکېېي پياوړیيېېا او پوړېېه یح‪،‬يېېا پېېه کېېاي کېېې‬
‫معنی‪ ،‬چې مح‪،‬ا با س ړغه موغوا وټاکي‪ ،‬چې په ړغه برخېه‬ ‫مرا ات شي؛ په‬
‫کې یخصل او مخکې له مخکې معلومات ولېر ‪ ،‬غېه کېاي یح‪،‬يېا پېه کېاي کېې‬
‫ډهره مرسته کو ‪.‬‬
‫الزمه ه مح‪،‬ا موغوا په ټاکلو کې لېه کېل نېه جېو یېه الړ شېي او ړغېه خپېل کېاي‬
‫نواد وټاکي‪ .‬م ال په ډول که خوشحال شعر او آ ايو په برخه کې څېينه کوو‪،‬‬
‫ا کلي موغوا ه‪ ،‬خو که شعر ل خوشحال په نکرم يا اخلېو او بيېا یح‪،‬يېا وي کېې‬
‫کوو‪ ،‬نو ا جو ي موغوا ه‪.‬‬
‫‪ -:2‬څېينې موغوا بت او یرا ا ‪:‬‬

‫بنچېو‬ ‫ېو مؤسچېې او ېا یح‪،‬ي‪،‬ېي خېا‬ ‫کله اسې ړ کېسا شېي‪ ،‬ېو مح‪،‬ېا‬
‫لنها ملپېېايه یح‪،‬يېېا وکېېي ‪ .‬ړ ساينګېېه ړغېېه څېينېېې ‪ ،‬چېېې بېیبېلېېو ويو لپېېايه‬
‫ل ېي‬ ‫یحصيٍلي پا ليکونه جوړ و او ېا پېه پوړنتونونېو او ل ېي مؤسچېو کېې‬
‫‪.‬‬ ‫یرفيعایو لپايه پا ليکونه جوړو ‪ ،‬بت او یراي ا ې و اړ ی لغروي م کاي‬
‫و مؤسچې لپايه یرسره کو ‪ ،‬په یراي ا کې کاي‬ ‫ړغه څېينې چې مح‪،‬ا ې‬
‫‪ .‬مح‪،‬ېېا ړېېر کېېاي یرسېېره کولېېو لپېېايه با ېېس ېېو وړ‬ ‫یرسېېره کولېېو لپېېايه غېېروي‬
‫لمناسبم وخت لزمادم په نکر کې ونيچي او په ړغه مېو ه کېې چېې یېراي ا کېو ‪،‬‬
‫با س په ړغه انسازه و ‪ ،‬چې په ړغه مو ه کې یح‪،‬يا یرسره کي ‪.‬‬
‫ړ ساينګېېه یح‪،‬يېېا کېېاي لګښېېتلړو نېم یېېه اړیيېېا لېېر ‪ ،‬با ېېس ړغېېه پيچېېې چېېې‬
‫ډهر‬ ‫یح‪،‬يا یرسره کولو په کاي کې لګې‪ ، ،‬وسنجول او برابر شي‪ ،‬پریه له‬
‫له ليسل شو ‪ ،‬چې یح‪،‬يا کايونه ني ګي پایې شو و ‪.‬‬
‫‪۸۰۹‬‬
‫یح‪،‬يا په کاي کې وړانسو نه او سوچ کول‪ ،‬انګي ايزتت لر ‪ ،‬کېه کېاي پېه‬
‫اوږ و کې ستونو ک ې‪. ،‬‬
‫فرغيه لسوچم او وړانسو نه کول لطرحه ي و م‪:‬‬ ‫‪ -:۸‬لومين‬

‫خپېل پېا وړ کېاي پېه‬ ‫جوړهېسو ايا ه ولېر ‪ ،‬لېومي‬ ‫و ان‬ ‫کله چې و مهنس‬
‫برخه کې و ن‪،‬ره برابرو او له ړغه ويوسته خپل کايونه له ن‪،‬رېې سېره سې یرسېره‬
‫کو ‪.‬‬
‫په ړر څېينيو کاي کې با س کينیيه او کاي اصلي محويونه‪ ،‬چې څېيونکی ړغه لېه‬
‫‪ ،‬چېې مح‪،‬ېا پېه‬ ‫لپايه تېه‬ ‫سره یرپا ه یرسره کو ؛ با س وټاکل شي‪ .‬ا کاي‬
‫خپل کاي کې نه ناړيلی کې‪. ،‬‬
‫یح‪،‬يا طرحې برابرولو ړس ‪ ،‬یر ټولو تېه ټاکېل او یح‪،‬يېا پېه کېاي کېې پېه‬
‫لي اليه ه‪ ،‬څوله ړغې الي په مطلوبو معلومایو برالسېی ومېومي‪ .‬ا یح‪،‬يېا‬
‫خاکه ړ ګڼی شو‪.‬‬
‫په اجت ا ي او ا بي لومو په یح‪،‬ي‪،‬ایي کاي کې فرغيه لسوچم ېانګي ايزتېت‬
‫یح‪،‬يا نتيجې لپايه غروي خبره ه‪.‬‬ ‫کولو ړ‬ ‫لر ‪ ،‬ز رکانه حس‬
‫يک وړ و او واز په خيال‬ ‫فرغيې یح‪،‬يا په کاي کې يوتانه‪ ،‬مرخصې او‬
‫بنا نه و ‪.‬‬ ‫او ګ اد او حس‬
‫‪ -:4‬منابعو‪ ،‬ماخذونو او کتایبونو پېننسنه‪:‬‬

‫برنامې او کاي خېاکې لېه برابرولېو ويوسېته مح‪،‬ېا خپېل کېاي منېاب‬ ‫له لومين‬
‫ياپيېېساکو او لېېه پېننېېسلو ويوسېېته ړغېېه بېېت او ياټولېېو ‪ .‬مح‪،‬ېېا منېېاب چېېې ړېېر‬
‫څومره غني او ډهره و ‪ ،‬په یح‪،‬يا کې ح‪،‬ي‪،‬ت پيسا کېسل آسانه او پا وړ و ‪.‬‬
‫ېېې نېېه و خېېوړلي او‬ ‫وړ منېېاب با ېېس اصېېيل و ‪ ،‬عنېېې ال‬ ‫مح‪،‬ېېا اسېېتفا‬
‫یحر ېېف شېېو نېېه و او پېېه انچېېاني لومېېو کېېې‪ ،‬چېېې څېېومره لرغونت ېو ولېېر‬
‫‪۸۱۷‬‬
‫یح‪،‬يا ايزتت ډهرو ‪ .‬څېيونکېی با ېس منېابعو پېه ياټولولېو کېې پېويه پاملرنېه او‬
‫ژويیيا وکي ‪.‬‬
‫مح‪،‬ا مطالعه منابعو په برخه کې يول لر ‪ .‬څومره چېې مح‪،‬ېا پېوړې سېاحه‬
‫معنی ه‪ ،‬چې لېه منېاب او ماخېذو ېې پېه پراخېه یوګېه ګټېه پويیېه‬ ‫پراخې‪ ، ،‬په‬
‫ه‪.‬‬ ‫کي‬
‫منابعو په کاي کې مرسته کو ‪ .‬مح‪،‬ا با س له پوړېانو‪،‬‬ ‫له اړل نکر سره مرويه ړ‬
‫صاحب نکرانو سره وګوي ‪ ،‬مرکې وکي او له یجربو ې ګټه پويیه کي ‪.‬‬
‫ينو کتابونو نومونو له انه سره ا اشت کي ‪ ،‬نيو څخه ګټه‬ ‫له کتابخانو څخه‬
‫واخلي‪.‬‬
‫موا و ګټه پويیه کي ‪ ،‬اسې کتابونه او مناب و ‪ ،‬چې‬ ‫مح‪،‬ا با س له لومي ال‬
‫له له پېويه ژويیيېا‪ ،‬یفکېر‪ ،‬ن‪،‬ېس او یحليېل څخېه پېه کېې کېاي اخيچېتل شېو و ‪ .‬لېه‬
‫ژبې پریه که نوي ژبې ې ز ه و ‪ ،‬ړغې ژبې مجلېو‪ ،‬کتېابونو‪ ،‬يسېالو او‬ ‫موين‬
‫مراجعه وکي او ا یح‪،‬يا په کاي کې نېو یجربېې او پېوړې یرالسېه‬ ‫م‪،‬الو یه‬
‫‪.‬‬ ‫کول‬
‫لن ېډه ا چېېې مح‪،‬ېېا با ېېس لېېه کتېېابونو‪ ،‬مجلېېو‪ ،‬يسېېالو‪ ،‬م‪،‬ېېالو‪ ،‬انټرنيېېت او خپلېېې‬
‫ا اشېېتونو لېېه الي ‪ ،‬مطېېالبو ینکېېي ‪ ،‬یریيېېب‪ ،‬انچېېجا ‪ ،‬یجربېېو‪،‬‬ ‫مطېېالعې‬
‫خاکو‪ ،‬فرغيو‪ ،‬یحليلونو‪ ،‬بسلونونو‪ ،‬یعسلونو‪ ،‬کېايونو‪ ،‬ليکونېو او ټولېو یجربېو‬
‫او پوړنو څخېه ګټېه پويیېه کېي ‪ .‬سېره لېه ناسېره بېېل او اسېې مطېالبو پېه برخېه کېې‬
‫یح‪،‬يا وکي ‪ ،‬چې پا وړ و ‪.‬‬
‫مح‪،‬ا با س خپل کاي په پا کې و ل بيا اصیح او وګوي او ګڼه ړ بل مچېلکي‬
‫سي یه وسپاي ‪ ،‬چې اهسهو او س ود په کې وکي ‪.‬‬
‫یيېايولو او‬ ‫کتا ‪ ،‬يسالې اهډهو کول ا معنی لر ‪ ،‬چې موږ خپل کاي کتا‬
‫چاپولو لپايه چ تو کوو؛ که یصحيح ل‪ ،‬په نډ یرسره شي بسه خبره نه ه‪.‬‬
‫‪۸۱۸‬‬
‫‪ -7‬د ماخذونو د کارولو او برابرولو ډولونه‪:‬‬

‫‪ .‬پېه کتېابونو او‬ ‫په یح‪،‬ي‪،‬ي ا ايو کې ماخېذونو کېايولو الي ‪-‬چېاي ډول ډول‬
‫يسالو کې ېو ډول ‪ ،‬پېه یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬ېالو کېې بېل ډول‪ ،‬بېه مونوګرافونېو کېې بېل‪ ،‬پېه‬
‫مویي م‪،‬الو او مجلو کې بېلې الي یع‪،‬يبو ‪.‬‬
‫امله په ل ي‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ي او نويو م‪،‬ېالو کېې ماخېذونو کېايول پېه النېس ډول‬ ‫له‬
‫‪ .‬ېا پېه بلېه و نېا‬ ‫په يسالو او یح‪،‬ي‪،‬ي کتابونو کې ماخذ ويکېول پېه ېو ډول نېه‬
‫ې غويه کي او په غېه کېاي‬ ‫‪ ،‬ډول‪ ،‬ډول الي‬ ‫څېيونکی وه خوله او و فکر نه‬
‫و له انې سېلي‪،‬و څخېه منرېا اخيچېتې و ‪،‬‬ ‫کې پرمو ي‪ .‬کېسا شي ا کاي‬
‫ل ېي‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ېي‬ ‫خو بيا ړ کېسا شي یح‪،‬يا پېه کېاي کېې ګټېوي و ‪ ،‬لې‪ ،‬یېر لې‪،‬ه‬
‫آ ايو ماخذونو چال چلنس الي ډهر ‪ ،‬خو موږ به ې لته ي ياواخلو‪:‬‬
‫ا پاڼې النس برخه کې ماخذ ويکولو چال چلنس‪:‬‬ ‫په پاويی‬
‫ېا‬ ‫کې که څېيونکی لېه ېوه ا ېر نېه ګټېه پويیېه کېي و ‪ ،‬خپېل کتېا‬ ‫يو‬ ‫په‬
‫يسالې په متی کې ش ايه ياوړ او له ړغه ويوسته ګڼه لش ايهم عنې صفحې په‬
‫پا کې له اف‪،‬ي خط ويوسته خپل پا وړ ماخذ او منبې لوسېتونکو یېه ويپېننېي‪.‬‬
‫کېې‬ ‫ېل لپېايه پېه پېاويی‬ ‫لېومي‬ ‫لچلنسم کې کلېه چېې ماخېذ نېو‬ ‫په غه يو‬
‫انګينې ې په یریيب سره مکر شېي؛ عنېې مؤلېف ېا مح‪،‬ېا‬ ‫ياخي‪ ،‬با س برپي‬
‫لنو ‪ ،‬یخلل‪ ،‬ا ېر نېو ‪ ،‬مصېحح نېو ‪ ،‬متېرج نېو ‪ ،‬ېا ‪ ،‬چېا نوبېت‪ ،‬کېال‪،‬‬
‫ا ‪ ،‬خپرونکې مؤسچه او ړ جلس لټوک او موم وتوول شي‪.‬‬ ‫چا‬
‫ا يسالې په پا کې ماخذ ويکو ‪ ،‬الزمه ه په مېتی کېې‬ ‫کتا‬ ‫که مح‪،‬ا غواړ‬ ‫‪)1‬‬
‫الفبا په یریيب سره ويکي ‪ .‬البته‬ ‫ش ايه ويکي او بيا کتا په پا کې ش اي‬
‫‪ .‬مه ه مچاله ا ه‪ ،‬چې موږ په و ا ېر کېې لېه څېه شېي‬ ‫غه ټول ډولونه پخواني‬
‫ېا یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬ېالې ېا‬ ‫او کو ماخذ څخېه اسېتفا ه کېوو‪ .‬کېه مېو اسېتفا ه پېه کتېا‬
‫يسالې کي نو الزمه ه په پويه ډول ماخذ ويکيو‪.‬‬
‫‪۸۱2‬‬
‫ل ي‪ -‬یح‪،‬ي‪،‬ي کايونو و انګينه‬ ‫په ل ي‪ -‬یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الو کې ماخذ ويکول‪:‬‬ ‫‪)2‬‬

‫‪ .‬کله چې ليکوال په خپله ل ي م‪،‬الېه کېې لېه ماخېذونو ګټېه‬ ‫ماخذونه يلو ل‬
‫پويیه کو ‪ ،‬ړغو سرچينو څخه‪ ،‬چې خپلې م‪،‬الې په ليکلو کې ګټه پويیېه کېي ‪،‬‬
‫ل ي م‪،‬الو ماخذونه ړ په و ډول نه کايول کې‪، ،‬‬ ‫لوستونکو یه معرفي کي ‪.‬‬
‫وختونو په یېرهسو سره مح‪،،‬ينو او ليکوالو له بېیبېلېو اليوچېايو کېاي اخيچېتی‪،‬‬
‫‪.‬‬ ‫چې یح‪،‬يا او یاليف کاي ې ا آساد کي او ا ستونومی کي‬
‫ماخېذ‬ ‫په ډهر پخوا وختونو کې زموږ په ړېېوا کېې ليکنېې او څېينېې لپېايه ړې‬
‫نېېه وه‪ .‬پېېه پوړنتونونېېو او اکېېاډميو کېېې کېېابو ېېو ډول شېېيوه‬ ‫ويکولېېو شېېيوه ېېو ال‬
‫موجېېو ه وه او ړغېېه ا چېېې لماخېېذ ېېو ېېل ش ې اي پېېه ويکولېېو پېېه مېېتی کېېې بيېېا‬
‫پېېه‬ ‫پېېاويی کې معرفېېي کېېېسه او کتېېا پېېه پېېا کېېې بېېه بيېېا ياوړل شېېو‪ ،‬خېېو او‬
‫پوړنتونونو کې لش ايه بيا شايحه بيا صفحه م او کتا په پا کې ړ اغه ماخذ‬
‫الفبا په یریيب ويکول کې‪ ،‬او مو بيا نه ياوړل کې‪. ،‬‬
‫شېته‪،‬‬ ‫پخوانی ډول‪ :‬اميل بنونيچت و لي‪ :‬لل آسيا په وچېه کېې ژبېو وه کېوين‬
‫چې وه ړنس او بله اي اني ه او واړه وه ګډه يهښه لر ‪.‬مم ل‪۸‬م‬
‫‪ -‬اميېېل بنوسېېت‪ :‬انېېسو ايوپېېا ي ژبېېو کېېوين ‪ .‬للېېومي چېېا ‪ ۸۹5۱‬م کابېېل‪ :‬کابېېل‬ ‫‪۸‬‬
‫پوړنتود نررات ‪ ۸۱‬مو‪.‬‬
‫اوسنی ډول‪:‬‬
‫ړ اغه مطلب‪ ،‬له ړغه ياويوسته صېفحه بنېسه‪ ،‬او ړ سلتېه کتېا مېو ړې ياوړل‬
‫کې نه ياخي‪ .‬کتا په پا کې ‪:‬‬ ‫کې‪ ،‬؛ په پاويی‬
‫للومي چا م‪ .‬ا ‪ .‬مطبعه‪.‬‬ ‫‪ -۸‬اميل بنونچت‪ .۸۱5۱ .‬انسوايوپا ي ژبو کوين‬
‫‪۸۱۸‬‬
‫‪ -‬کېېه لېېه فايسېېي‪ .‬پښېېتو او اي و څخېېه مېېو ماخېېذ يا اخيچېېتی و ‪ ،‬لېېه ياسېېته خېېوا‬
‫ا انګر ېو څخېه ماخېذ ياوړ و ‪ ،‬لېه چېپ لېوي‬ ‫ش اي په یریيب او که له ړنس‬
‫ماخذ ويکول کې‪ ،‬او که انټرنيو و نو‪:‬‬
‫‪www.geocities.com/farraiiv/cearah.html‬‬
‫‪ -8‬د څېړنې (تحقيق) او تحليل ترمنځ توپير ‪:‬‬

‫پېېه کېېاي کېېې مه ې او پېېا وړ‬ ‫پېېه نيېېا او یحليېېل ليکېېوال‬ ‫یح‪،‬يېېا ليکېېوال‬
‫‪.‬‬ ‫بح ونه‬
‫‪ ،‬چې یرسېره کېول ېې‬ ‫په نيا کې وامسايه او پرله پچې بهير‬ ‫څېينه ليکوال‬
‫بهيېر لېه ډهېرو ک ښېتونو سېره مخېامو کېو او‬ ‫غروي او له یح‪،‬يا پریه ليکېوال‬
‫‪.‬م‬ ‫کې موغو ایو او مفاړي و يک او یفچيرول‬ ‫یحليل ل په ليکوال‬
‫پېه ړېره‬ ‫پراختيا او وسعت نه مومي او که ليکوال‬ ‫که یح‪،‬يا ونه شي‪ ،‬ليکوال‬
‫برخه کې یحليل نه و ‪ ،‬ا معنی لر ‪ ،‬چې مېوږ موغېوا لېه يک پریېه ړغېې پېه‬
‫څېينه او یفچير لګيا ‪ ،‬نو څېينه له انچاني ژونس سره مل ړڅه ه‪ ،‬چې په بېیبېلو‬
‫برخو پوي اړونس پوړې یېه پراختيېا ويکېو او یحليېل پېوړې او مچېلک پېه کېاي‬
‫کېېې انچېېاني فکېېر س ې بالولو‪ ،‬پراختيېېا ويکولېېو‪ ،‬ړو ېېت او انکرېېا ويکولېېو‬
‫ېو یحليېل لېه مخېې‬ ‫امله که ړر یح‪،‬يا که پېه ړېره برخېه کېې و ‪،‬‬ ‫وسيله ه؛ له‬
‫‪.‬م‬ ‫و ‪ ،‬یح‪،‬يا له یحليل پریه مفهو نه لر ‪ .‬ل واړه و بل الز او ملوو‬
‫و یح‪،‬يا ړغېه وخېت پېه زړه پېوي او مېسلل و ‪ ،‬چېې لېه یحليېل سېره ملګېر و ‪،‬‬
‫او ړېېر یح‪،‬يېېا‬ ‫کېېه یحليېېل یح‪،‬يېېا برېېپيولو او سېېپيلو معنېېو یېېوت‬
‫يېس وا ېي‪ :‬لل یحليېل – مېل‪.‬‬ ‫حچېی‬ ‫اسېا‬ ‫یحليل په وسيله ړو ت مومي‪ .‬پېه‬
‫[ا] لت‪ ،‬لم حیلېېول‪ ،‬تېېه ش ې ېرل‪ ،‬حلېېول‪ ،‬پرانچېېتل‪ ،‬پېېه معېېسه کېېې خېېوړو حېېل‬
‫کېسل‪.‬مم ل‪546 : ۸5‬م‬
‫‪۸۱4‬‬
‫څرګنسه شوه‪ ،‬چې یحليل یح‪،‬يا شو و شيانو او مطالبو ش ېرل‪ ،‬حلول او ويسره‬
‫‪.‬‬ ‫ويسره پرانچتل‬
‫کې يا ي‪ ،‬چې ل یح‪،‬يا؛ ي چرچ ‪ Research‬او پلټنه ه‬ ‫پښتو انګليچي یامو‬
‫او یحليېېېېل ل ‪Assimilation, decomposition‬م‪ Dissolution ،‬یېېېېه‬
‫وا ي‪.‬مم ل‪۸۷۸ : ۸‬م‬
‫‪ ،‬نو یحليل ړغېو مېوا و بېاطني ياسېپينه‬ ‫که یح‪،‬يا خل‪،‬ول‪ ،‬لټول او پيسا کول‬
‫ه‪ ،‬آد حلول او یجو ېه کېول ويپېوي اړه لېر ‪ .‬پېه ل زاړېس پښېتو‪-‬پښېتو سېينسم کېې‬
‫يا ي‪ :‬لل یحليل‪ -‬نر‪ .‬ل ‪ -‬یحليلونهم حلول‪ ،‬یجو ه کول‪ ،‬و لي کېول‪ ،‬ېوه موغېوا‬
‫غو اجواوو یرمنځ اړ کو بيانونه ه‪ .‬مم ل‪2۸6 : 2۷‬م‬ ‫په څو برخو و رل او‬
‫څرګنېېسه شېېوه کېېه یحليېېل لېېه یح‪،‬يېېا سېېره مېېل نېېه و ‪ ،‬موغېېوا پېېه پېېويه ډول‬ ‫او‬
‫وغاحت نه مو ؛ یحليل که و خوا یح‪،‬ي‪،‬ي مېوا و سېپينه او یجو ېه ه لېه بلېې‬
‫ه‪.‬‬ ‫خوا یح‪،‬ي‪،‬ي موا و سپيلو یيوي ړ‬
‫که یح‪،‬يا برر اړیيا او کنجکاو لپلټنېېم نتيجېه ه‪ ،‬خېو یحليېل غېه کېاي یېه‬
‫ېو موغېوا تېه‬ ‫او ړ ېسغې ا ېډ ا پېه وسېيله‬ ‫مفکويه او ا ېډ ا پيېسا کېول‬
‫وکتوي ا ر کېې اسېې ياغلېي‬ ‫کتر لی فاخر‬ ‫سپينه ه‪ .‬یهراد پوړنتود استا‬
‫ېو سېنجول شېو منطېا لېه مخېې‬ ‫‪ ،‬چې‬ ‫‪ :‬لل یح‪،‬يا و نکامنسه کاي او بهير‬
‫یرسره کې‪ ، ،‬خو یحليل یح‪،‬يا یرسره کېسو امل او ړېس تېکايه کېول؛ ړغېه‬
‫وخت یح‪،‬يا تا چته ه‪ ،‬چې یحليل له مخې و ‪ ،‬بې یحليله یح‪،‬يا بې بايانه او‬
‫بې اوبو کرونسه ه‪.‬مم ل‪2 : ۸4‬م‬
‫ل ړر ړېس‬ ‫اسا‬ ‫په یح‪،‬يا کې ړس نغښتی و او په یحليل کې فکر؛ نو په‬
‫او و فکر ستر مرا په يلو لو تېکلی کېې‪ ،‬او بېر پېياو‬ ‫و فکر محصول‬
‫یه يسې‪. ،‬م‬
‫‪۸۱5‬‬
‫‪ -3-6‬دشپږم څپرکي د مطالبو لنډيز‪:‬‬
‫مه ېې‪ ،‬ل ېي‪،‬‬ ‫نېوي برخېې معاصېر ليکېوال‬ ‫‪ ‬یاليف او څېينه او ليکوال‬
‫ا بي او آد یسي چي برخې جوړو ‪.‬‬
‫‪ ،‬عنېې ليکنېېو یېه اسېېې سېېر او‬ ‫‪ ‬لېومي ؛ یېېاليف‪ ،‬ي فېول‪ ،‬جېېوړول او منک ېېول‬
‫صېويت او سېېاماد ويکېېول چېې پېېه ړ اغېېه فنېي برخېېه کېېې انچېجا يامنبتېېه کېېي ‪.‬‬
‫‪ .‬ړر ل ي او ا بي‬ ‫ډګر له یخليا ‪ ،‬یصنيف او یح‪،‬يا ماالمال‬ ‫ليکوال‬ ‫اوسن‬
‫پېه‬ ‫ليکوال‬ ‫او ړنر یح‪،‬يا وه غوونه او آد پنبونه ه‪ ،‬چې یاليف او یح‪،‬يا ړ‬
‫ډګر کې مه يول لوبو ‪.‬‬
‫ينېېې خلېېک چېېې شېېهرت خيېېال یېې‪ ،‬و ‪ ،‬ېېا ت لېېر ‪ ،‬چېېې ډهېېر ژي کتېېا پېېه‬ ‫‪‬‬
‫پوي کي ‪ .‬ړ سا چې وه م‪،‬اله او ا ر ې وليکه‪ ،‬نو س سالسه کتېا‬ ‫یاليف ال‬
‫پېوي کېو او ا خېو ال پرهې‪ ،‬ه نېويو ليکوالېو آ ېايو پېه ن‪،‬ېس‬ ‫په خپرولو ړ ال‬
‫کولو پيل کو ‪.‬‬
‫‪ ،‬و ا کونه او کتا ليکنېه‬ ‫کې يا ي‪ :‬یاليف واحس مرکو ج‬ ‫‪ ‬په ي ا یامو‬
‫يېس کېې وا ېي‪ :‬لل یېاليف؛ ېو ېا کونېه‪ ،‬ياټولېول‪ ،‬ړغېو ټکېو‬ ‫ه‪ ،‬خو فرړن‬
‫ياټولول‪ ،‬چې په بېیبېلو ټوټو پوي اړه ولر ‪ .‬ړ ساينګېه ز ېایو ‪ :‬وسېتي کېول‪،‬‬
‫الفت ويکول‪ ،‬ياټولول‪ ،‬خوايه وايه شياد سره ياټولول‪ ،‬ړغه کتا ياټولېول‪ ،‬چېې‬
‫شېېو و ‪ .‬ربېي یېېامو ‪ :‬یېاليف ګېېر آوي‬ ‫مطالېب ېې لېېه نېويو کتېېابونو ایتبېا‬
‫یه ړ وا ي‪.‬‬ ‫‪ ،‬اهډهټين‬ ‫شسه‪ ،‬ک پوزشی‪ ،‬ک پوزن‬
‫نېه و او کېه و‬ ‫شېر چېې ټېول ایتبېا‬ ‫والړ و ‪ ،‬خو پېه‬ ‫‪ ‬یاليف ډهر په ایتبا‬
‫و ‪ ،‬غه کاي هر ی ر ی یه اړیيا ه‪.‬‬ ‫ياټولول ې اړیيا او فني یجو ې پر اسا‬
‫‪۸۱6‬‬
‫‪ ‬په اکاډميکو او ل ي مؤسچو کې م کی ينې ليکوال وغواړ په بېيه و یاليف‬

‫وکي ؛ یاليف یجربو او ډهېرو مکېريو پوړنېو السېته ياوړنېه او مج و ېه ه‪ ،‬نېه‬
‫بېي او یلواي‪.‬‬
‫کابل پوليتخنيک او لوړو ز ه کيو وزايت انچجا او یح‪،‬يېا ي اسېت ل ېي‬ ‫‪‬‬
‫ي ‪ ،‬تاغلی استا پوړانس نويمح س ړ تا نکر لر ‪ :‬بېه نکېر مېی‪ [ :‬ي یېاليف آ ېاي‬
‫غ ی يړن و ړا م‪،‬ريه مطالب م ل با س ي نکر ګرفته شو ‪:‬‬
‫نوا ی‪ ،‬فصېول و مفېر ات طبېا خواسېت زمېاد‪ ،‬انکرېافات ل ېي وجامعېه بهتېر‬ ‫‪-‬‬
‫است ‪ ..‬فهرست شونس‪.‬‬
‫یاي خچېېه موغېېوا ېېا نېېواد طېېرح شېېسه‪ ،‬ا ېېاي کتبېېی و یېېاي خی ي ا ېېاي کتبېېی و‬ ‫‪-‬‬
‫یاي خی و ا اي ل ی مروي طوي فرر ه بصويت مرخل و موجو با مکر نېا مؤلېف‬
‫ګفته شو ‪.‬‬
‫ن‪،‬س ا یا يس ا اي یبلی برکل مچتنس و منط‪،‬ي اګر غرويت باشس؛ صويت ګير ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫اشته ړا و افته ړا مؤلف بېه زبېاد و ا بيېات و شېيوه مربېوط نحېو‪ ،‬بایفصېيل و‬ ‫‪-‬‬
‫مچتنس به ا اي ل ی یبلی ي آشکال‪ ،‬یعاي ‪ ...‬و اظهايات بياد ګر ‪...‬‬
‫چې څانګې او نويو استا انو‬ ‫ړ ساينګه نويو څېينو‪ ،‬مرکو او پوتتنو یرڅن‬
‫وه ژونس مرکه لرو‪ ،‬چې لنډ و ې ياوړو‪:‬‬ ‫ا‬ ‫څخه یاليف په برخه کې کي‬
‫کابل پوړنتود‪ ،‬ژويناليو پېوړنبی ح‪،‬ېساي اسېتا او لېوړو ز ه کېيو وزايت‬
‫انچجا او یح‪،‬يا ي است ل ي غي تاغلی پوړانس وفا ليکي‪:‬‬
‫[ برا یاليف ک ا ر ل ي مرایب آیی با س ينکر ګرفته شو ‪:‬‬
‫ېسه ي پيرېرفت و‬ ‫موغوا یح‪،‬يا و یېاليف افتېه ړېا یح‪،‬يېا از ج لېه مچېا ل‬
‫یکامېېل جامعېېه انچېېاني اسېېت‪ .‬ز ېېرا انچېېانها از زمېېاد طفوليېېت یېېا مراحېېل کهولېېت‬
‫غرويت اينس که برمعلومات و جانبينی خو بيفوا س‪.‬‬
‫ړ چناد کرف يازړا خل‪،‬ت و طبيعېت از ج لېه خواسېته ړېا انچېانی مېی باشېس‪.‬‬
‫یح‪،‬يا يا یرکيل ميسړس‪...‬‬ ‫البته یجربه‪ ،‬جچتجو و کنجکاو پا ه و اسا‬
‫‪۸۱۰‬‬
‫ل ېی بېسود یحليېل و یح‪،‬يېا بسسېت ن ېی ا ېس‪ .‬لېذا بېرا‬ ‫با س ګفت که اشته ړا‬
‫الی باشس‪ ،‬با ېس ميتو لېوژ و ېا اصېول یح‪،‬يېا يا‬ ‫آنګه ک ا ر ايا محتوا‬
‫مرا ت کر و ‪...‬‬
‫و چا سبک پيرو وشي‪.‬‬ ‫کتا په یاليف کې الزمه ه‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫په یاليف کېې ړڅېه وشېي‪ ،‬چېې يان‪،‬ېل شېو مطالېب تېکايه او مرېخل و ‪ ...‬نېوي‬
‫له کتابه وو ل شي‪.‬‬ ‫ايیا‬
‫؛ ړ اغچې چې نوي ا بېي‪-‬‬ ‫یاليفي او یصنيفي ا ر یرمنځ تکايه یوپير موجو‬ ‫‪‬‬
‫اجت ېا ي صېېنفونه فېېی لېېه پلېېوه سېېره یېېوپير لېر ‪ ،‬ليکنېېې پېېه ډګېېر کېېې ړې پراخېېه‬
‫یوپيرونه لر ‪.‬‬
‫ېو مرېخل یسي چېېي ړېس لپېايه و ‪ .‬با ېس ډهېر واغېېح او‬ ‫یېاليفي ا ېر برابېرول‬ ‫‪‬‬
‫څرګنس و ؛ ليکوال الزمه پوړه‪ ،‬یجربه او انتکا وي کې صراحت ولر ‪ .‬یاليفي‬
‫ا ر انګينې یر ډهره بر سه مؤلف په مهايت او یجربه پوي اړه لر ‪.‬‬
‫‪ ‬په یاليف کې ا یاليف کولو په وخېت کېې ليکېوال یېه خپلېه پوړېه ېا کتېابي پوړېه‬
‫کافي او پويه نه ه‪ ،‬بلکې الزمه ه ړېوا په مذړبي او ملي يوحيه پېوه او سې بال‬
‫‪ ،‬تېه‬ ‫‪ ،‬چې پوه‪ ،‬اخېی‬ ‫و ‪ ،‬که یاليف کول ليکوال و اجت ا ي مکلفيت‬
‫نيت او له موغوا څخه الز يک با س په کې موجو و ‪.‬‬
‫‪ ‬یرآد کر ‪ ،‬حس ث‪ ،‬ټولنپېوړنې‪ ،‬و ونېو او نېويو لومېو کېې معلومېات ولېر ‪ .‬لېه‬
‫‪ ،‬بلکې نويو یول لېول ړې‬ ‫ليکوال خپل نکر ات‬ ‫امله یاليف نه واز‬
‫‪ .‬یاليف بله انګينېه ا ه‪ ،‬چېې ليکېوال لېه خپلېه انېه الي نېه باسېي‪ ،‬نومېوړ‬
‫غرويت له مخې سترو ليکوالو سبک پيرو کو ‪.‬‬
‫ېېې يوزنېېېو و ‪ .‬غېېه آ ېېاي‬ ‫‪ ‬یېېاليفي ا ېېر ډهېېر لېېه یسي چېېي ړو ېېت لېېر او اړېېسا‬
‫وړ و ؛‬ ‫لیاليفيم په پوړنتونونو او لوړو ز ه کيو ل ي مؤسچو کې اسېتفا‬
‫ېېومي ډول‪،‬‬ ‫ړ ېېسا اړیيېېا ه‪ ،‬چېېې ليچېېانپ وي محصېېليی با ېېس پېېه پېېويه او‬
‫پېه ټولېو‬ ‫ماسټر او وکتويا محصليی په خصوصېي او مچېلکي ډول ليکېوال‬
‫‪۸۱۱‬‬
‫او ليکېېوال کېېېسو ړڅېېه‬ ‫ېېې وپېننېېي او ليکېېوال‬ ‫ډولونېېو وپېېوړې‪ ، ،‬اړېېسا‬
‫ليچانپ له وي پيل کي ‪.‬‬
‫یاليفي ا ايو ليکلو بله انګينه ا ه‪ ،‬چېې ډهېر ی ېر ی او م ايشېت غېواړ ‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫ليکلو ی ر ی یاليفي ا ر کره ړو ت ال لولی شي‪ ،‬که نو یاليف کولېو پرمهېال‬
‫ډهر ی ر ی یه اړیيېا ه‪ ،‬اړیيېا زمېوږ غېرويیونو يفې کولېو آسېانه او ډاډه الي پېه‬
‫ياکو ‪.‬‬ ‫ال‬
‫‪ ،‬ماخذونېېېه با ېېېس تېېېکايه او پېېېه پېېېويه‬ ‫یرڅنې ې‬ ‫‪ ‬پېېېه یېېېاليفي ا ېېېايو کېېېې ایتبېېېا‬
‫امانتساي و کايول شي‪ .‬ړر ماخذ کتا په منځ او کتا په پا کې معيېاي‬
‫طر ‪،‬ې له يو ه استع ال شي‪ ،‬عنې پوړنتونونو له و سره‪ .‬ينې وختونېه ېوه‬
‫کل ه‪ ،‬اصطیح او مطلب صفحې په پا کې ړ یوغيح کېسا شي‪.‬‬
‫و لت‬ ‫ه‪ ،‬چې په ا ر کې ړر بلې نکر ې ياوړل‬ ‫یاليفي ا ر له انګينو ا ړ‬ ‫‪‬‬
‫ل سپيناو م لپايه با س و ؛ عنې ړر لت لپايه و معلول ياوړل شي؛ م یً که‬
‫و س چتر لپايه ليکېل کېې‪ ، ،‬ېا وو‪ ،‬با ېس ل اړیيېا‪ ،‬لېت‪ ،‬مفېر ات او‬ ‫وا ر‬
‫څانګې یسي چي غوتتنې منعکچې کي ‪.‬‬
‫‪ ‬په یاليفي ا ر کې ينګاينګي ډهېره اړ نېه ه‪ .‬یېاليفي ا ېر نچېبت یصېنيفي ا ېر یېه ډهېر‬
‫‪ ،‬مریب‪ ،‬منک ‪ ،‬ېا فه ېه او‬ ‫یيا و ‪ .‬و یاليفي ا ر با س ل نو ‪ ،‬لنډ‪ ،‬کره ‪ ،‬مر‬
‫باالخره یسي چي ړو ت ولر ‪.‬‬
‫څېينيوو او یاليفي آ ايو برابرولو ميتو ونه‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫او ډهېېرو یجربېېو والړ و او‬ ‫با ېېس پېېه پېېويه پوړېېه‪ ،‬ل ېېي واک ن ې‬
‫ليکوال ې په ليکلو کېې یابېل صېیحيت و ؛ ليکېوال کلونېو یجربېو محصېول‬
‫‪ ،‬نو‬ ‫لومو انګې بېلې‬ ‫و ؛ یاليف له اليو‪-‬چايو سره بلس و ‪ ،‬څنګه چې‬
‫او غېېه ميتو ونېېه‪ ،‬یېېاي خي‪ ،‬سياسېېي‪،‬‬ ‫یح‪،‬يېېا او یېېاليف الي چېېاي ړې جېېی‬
‫‪.‬‬ ‫ل ي‪ ،‬ا بي او نوي‬
‫‪۸۱۹‬‬
‫‪ ‬ميتو ونېېه پېېه ل یېېاي خي‪ ،‬سياسېېي‪ ،‬ل ېېي او ا بېېي‪-‬ړنېېر بانېېس و رېېل کېېې‪. ،‬‬
‫پېښو پېښېسو وامل بيانو ‪ ،‬سياسېي ميتېو سياسېي الي ‪-‬‬ ‫یاي خي ميتو‬
‫ل ېي ميتېو شېيوه انکرېا او مهېايت پېر‬ ‫چاي په ميتو ک ډول ياتېيي‪،‬‬
‫شيوه استوايه ه‪ .‬ا بي‪-‬ړنر ميتو پېر تېکی يوو مواز نېو ایکېا لېر ‪ .‬فکېر او‬
‫خيالي مهايیونه او معياوينه ړ په کې ايزتت لر ‪.‬‬
‫ېېاد لپېېايه ميتو ونېېه لېېر لکېېه ‪ :‬يسېېي مفېېر ات‪ ،‬ليېېک لېېيه‬ ‫یېېاليفي کتابونېېه‬ ‫‪‬‬
‫فصلونه‪ ،‬فصلونو لنډ و‪ ،‬سوالونه او ماخذونه لر ‪.‬‬
‫مفر ات ې په څانګه کې بتې‪ ،‬؛ له پنبو کلونو ويوسته کېسا شي یغير شي؛‬
‫سا تونو او کرهډهټونو لېه مخېې او پېه‬ ‫؛ يسي کتا‬ ‫محصینو لپايه غروي‬
‫و ل کې‪. ،‬‬ ‫س چتر کې څو سا ته او څو اون‬
‫‪ ‬یح‪،‬ي‪،‬ېېي ا ېېر ړې ميتو ونېېه لېېر ؛ لکېېه ‪ :‬یېېاي خي ميتېېو ‪ ،‬سېېرو ميتېېو ‪ ،‬یجربېېې‬
‫ميتو او ‪...‬‬
‫‪ ‬یح‪،‬يا؛ څېينه او تکايه کول‪ ،‬مح‪،‬ا کول‪ ،‬برجچته کول او په ډاګه کولو یه وا ېي‪.‬‬
‫ه‪ .‬یح‪،‬يا په مختلفو ډکرنر و کېې بېیبېېل نومونېه‬ ‫ي چرچ‪ ،‬بيا لټونه او پلټنه ړ‬
‫مراجعه وشي‪.‬‬ ‫اخيچتل شو ‪ ،‬چې متی یه‬
‫اخيچېتل شېو ‪ ،‬يتېتيا‪ ،‬يسېت‪ ،‬باطېل غېس‪،‬‬ ‫یح‪،‬يا کل ېه لل حېام لېه مېا‬ ‫‪‬‬
‫ابت او واجب معنی ويکو ‪ .‬ړخسا لغتنامه کې ياخي‪ :‬یح‪،‬يېا کل ېه ربېي ه‪،‬‬
‫په فايسي ژبه کېې معېا ل ېې لپېنوړشم او پېنوړش مېا ه پنوړيېسد لېه مصېسيه‬
‫ه‪.‬‬ ‫عنې لټود او پلټنه او تکايه کونه ه؛ اخيچتل شو‬
‫‪ ‬که غواړو یح‪،‬يا ايزتت وپېننو او ژونس په ټولو ل ل ي‪ ،‬ا بېي‪ ،‬فرړنګېي او ‪...‬‬
‫برخو کې یح‪،‬يا وکيو‪ ،‬الزمه ه النس پوتتنو یه وا ويکيو‪:‬‬
‫ولې یح‪،‬يا کو ؟‬ ‫‪)1‬‬
‫څه په بايه کې څېينه کو ؟‬ ‫‪)2‬‬
‫زما څېينه کومه ايزتت نس لر او کنه ؟‬ ‫‪)3‬‬
‫‪۸۹۷‬‬
‫نويو لمخکينوم څېينو ايزتت نس ز ایو او معلومېات‬ ‫کو یح‪،‬يا چې زه کو‬ ‫‪)4‬‬
‫پر ويز ایې‪ ،‬کنه ؟‬
‫زما یح‪،‬يا ال نحله پوتتنو وا ويکوال شي کنه ؟‬ ‫‪)5‬‬
‫؟‬ ‫زما په څېينه کې کو ايزتتونه پرایه‬ ‫‪)6‬‬
‫او کو ړسفونه لر ؟‬ ‫‪)7‬‬
‫مراجعېېه وشېېي‪ ،‬پېېويه‬ ‫با ېېس پويیېېه پوتېېتنو یېېه وابونېېه ومومېېو‪ .‬اصېېلي مېېتی یېېه‬
‫‪.‬‬ ‫وابونه ويکول شو‬
‫؟‬ ‫‪ ‬څېيونکی لمح‪،‬ام څوک‬
‫‪ ،‬ا کېېېه‬ ‫ړېېېر محصېېېل او ليکېېېوال ېېېو څېيونکېېېی او مح‪،‬ېېېا‬
‫کېو ‪.‬‬ ‫وامساي مطالعې له مخې ليکنه وکي ‪ ،‬ال ز ات یح‪،‬يا احچېا‬ ‫غواړ‬
‫‪ ،‬ح‪،‬ي‪،‬ېت مونېسلو لپېايه با ېس څېيونکېی‬ ‫څنګه چې ړېر یح‪،‬يېا ېو ح‪،‬ي‪،‬ېت‬
‫لوړو اخییي او ل ېي ېانګينو يلېو ونکی و ‪ .‬صېابر و ‪ ،‬پېوه او ېال و ‪ ،‬لېه‬
‫ېو مچېلکي پېه یوګېه یح‪،‬يېا کېاي یېه‬ ‫خپلې يشتې او مچلک سره مينه ولېر او‬
‫وا ويکي ‪.‬‬
‫؛ واړه ل څېينېېه او‬ ‫یح‪،‬يېېا اصېېل ؛ څېينېېه ويیېېه وا ېېو او څېيونکېېی لمح‪،‬ېېام‬ ‫‪‬‬
‫او مصسي ې یفعيېل‬ ‫ربي له یح‪،‬يا او مح‪،‬ا نه اخيچتل شو‬ ‫څېيونکیم‬
‫‪.‬‬ ‫‪ ،‬ل ح‪،‬ا‪ ،‬ح‪،‬ا‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ا‪ ،‬مح‪،‬ا ‪...‬م څېيل شو‬ ‫له بابه‬
‫‪ ،‬آد په و او فولکلوي کې ياغلي ‪ :‬ل په تو یلېواي‬ ‫یح‪،‬يا وه معنی غويه کول‬ ‫‪‬‬
‫‪ :‬ژبېاړه‪ :‬ل ا‬ ‫په بسو یاملم او ړ ساينګه اهلل یعالی په یېرآد مجيېس کېې فرمېا لي‬
‫مومنانو! که کو فاسېا یاسېې یېه يشېي او یاسېې یېه کېو خبېر ي وړ ‪ ،‬نېو یاسېې‬
‫سره غري يسېوئ او بيېا‬ ‫یح‪،‬يا په کې وکيئ‪ .‬ړچې نه چې کومې ډلې یه په ناپوړ‬
‫معلېېومې‪ ، ،‬چېېې غېېوي او یېېت غېېواړ ‪ ،‬ړېېره‬ ‫پېېه خپلېېو کېېيو پېښې انه شې ‪.‬م لېه‬
‫څېينه غوي او یح‪،‬يا په لي کې ړو ت مومي‪.‬‬
‫‪۸۹۸‬‬
‫یح‪،‬يا ايزتت په برخه کېې پېه لیرآنکېر م کېې حوېرت ابېراړي ا او حوېرت‬ ‫‪‬‬
‫او نېويو‬ ‫‪ .‬ړ ساينګه سېيرت نبېي‬ ‫يسول برحا حکا تونه ياغلي‬ ‫پيغ بر‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫و مح‪،‬ا کولو په برخېه کېې مچېل انانو ډهېر غېوي او یح‪،‬يېا کېي‬ ‫احا‬
‫زموږ لپايه یح‪،‬يا ايزتت نس ال ز ایو ‪.‬‬
‫ګټېېه ېېې ا ه‪ ،‬چېېې ړېېر انچېېاد‬ ‫او ټېېولنيو ګټېېې لېېر ؛ فېېر‬ ‫‪ ‬ړېېر یح‪،‬يېېا فېېر‬
‫په لېوي ړڅېه کېو ؛ اول مح‪،‬ېا پېه يوانېي لحېاه پيېاوړ کېو ‪ ،‬فکېر‬ ‫کامياب‬
‫امله ړر ډول و ه او يشس کوال شي‪ .‬آد ړ سغېه‬ ‫په لوي ړڅه کو او له‬ ‫کامياب‬
‫انچېېاد لمحصېېلم او څېيونکېېی پېېه يوانېېي لحېېاه پيېېاوړ کېېې‪ ، ،‬څېينېېه پيېېاوړ‬
‫کې‪ ، ،‬وجساني باوي یحرک پيسا کو او ی رکو پياوړ کو ‪.‬‬
‫په ټولو اخییي‪ ،‬سياسي‪،‬‬ ‫‪ ،‬چې ملتونو و ه او پرمخت‬ ‫‪ ‬ټولنيو ګټې ې ا‬
‫‪ ،‬برخو کې لېه ړ ېسغې الي مح‪،‬ېا کېې‪ . ،‬انچېاد‬ ‫ټولنيوو‪ ،‬فرړنګي او ایتصا‬
‫ويکېېېول کېېېې‪ ، ،‬ا تبېېېاي پيېېېسا کېېېو او ډهېېېره کاميېېېابي‬ ‫او ټېېېولنې ژونېېېس یېېېه ينېې‬
‫حاصلې‪. ،‬‬
‫‪ ‬یح‪،‬يا ډهر ډولونه ړ لر ؛ الېف‪ :‬پېه ننېسايیونونو کېې کتېابتوني یح‪،‬يېا‪ ،‬سېاحو‬
‫یح‪،‬يا‪ ،‬ګډلمختلطم یح‪،‬يا‪ ،‬او یح‪،‬يا ايزتېت نس ل ميېوادم لېه پلېوه‪ ،‬چېې پېه‬
‫ابتکېېاي ‪ ،‬پراختيا يلیفصېېيليم پلټونکېېو ش ې ېر‪ ،‬حج ې او کيفيېېت لېېه پلېېوه‬
‫کتلو وړ ه‪.‬‬
‫‪ ،‬مح‪،‬ا پخوانيېو پېښېو‬ ‫‪ ‬مح‪،‬ا انګيیياو ړ لر ‪ ،‬مح‪،‬ا ټولنې فعال غي‬
‫یېېه ېېو ېېل بيېېا یېېازه يوح ويکېېو ‪ ،‬څېينېېه وخېېت پېېه اوږ و کېېې یرسېېره کېېې‪. ،‬‬
‫ېېسه انګينېېه ړغېېه پېېويه پوړېېه پېېه موغېېوا کېېې مچېېلکي یېېو او‬ ‫څېيونکېېي‬
‫‪.‬‬ ‫‪ ،‬له یعصب اد سایل غروي‬ ‫یح‪،‬يا پر مهال صبر کول‬
‫‪ ‬مح‪،‬ېېا خپلېېې پېېوړې او نېېويو نکر ېېو پېېه يڼېېا کېېې بل ېېس پېېوه شېېي‪ ،‬چېېې یح‪،‬يېېا‬
‫و مچالې څېينې لپايه یعر ف طر ‪،‬ه غويه کي ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫موغوا پېننسل غروي‬
‫‪۸۹2‬‬
‫خپلېېو پوتېېتنو یېېه شېېواړس با ېېس ياوړ ‪ ،‬ياټېېول شېېو و مېېسايکونو یېېه سېېر او صېېويت‬
‫ويکي ‪.‬‬
‫‪ ‬مح‪،‬ا مچووليتونه ړ لر ؛ لکه ‪:‬‬
‫‪ .‬ړغېېه با ېېس ککېېي‬ ‫او نېېويو یېېه ا ینېېول‬ ‫‪ )1‬یېېر ټولېېو مه ېېه ح‪،‬ي‪،‬ېېت یرالسېېه کېېول‬
‫مغوونه له خرافایو پاک کؤ او نو جوړونه وکي او په خلکو کې ح‪،‬اني باويونېه‬
‫‪.‬‬ ‫و مح‪،‬ا مچوليت ټولنې په ټولو ډګرونو کې خسمت کول‬ ‫پيسا کي ‪.‬‬
‫او ړېر څېوک نېه‬ ‫سېي نېه‬ ‫‪ ‬څېيونکی ا مح‪،‬ا صفتونه ړ لر ؛ څېيونکېی ېا‬
‫او څېينې له الي خسمتونه وړانېس کېي ‪.‬‬ ‫خپل ل ‪ ،‬یل ‪ ،‬ليکوال‬ ‫شي کوال‬
‫‪ ،‬چې ټولنې خلک ې ليکېوال پېه یوګېه وپېننېي‪ ،‬بلکېې‬ ‫مح‪،‬ا صفت ا نه‬
‫و يوڼ آنس په یوګه او صفت خلکو یه ټولنې ح‪،‬ا ا بيانو ‪.‬‬
‫و مح‪،‬ېا غېواړ ‪ ،‬چېې کاميېا شېي النېس ټکېي پېه نکېر کېې نيچېي‪ :‬ل‬ ‫‪ ‬که چېر‬
‫ېېل نوتېېت‪ ،‬صېېبر او پا ېېساي ‪ ،‬پېېر موغېېوا الزمېېه پوړېېه يلېېو ل‪ ،‬مطېېالبو پېېه‬
‫پوړېسو کې ژويیيا يلو ل‪ ،‬نکر و او افکايو په یحليل کې ن‪،‬ېا مړېی يلېو ل‪،‬‬
‫مطالبو وړانس کولو لپايه يوحي برالسي يلو ل‪ ،‬یح‪،‬يا له اليو چېايو سېره‬
‫بلسیيا‪ ،‬له مناب او ماخذونو سره يوږ والی‪ ،‬په بهرنيو ژبو پوړېسل‪ ،‬له ک پيېوټر‬
‫له اصولو سره بلېسیيا‪ ،‬ا ټېول مح‪،‬ېا‬ ‫او انټرنيو څخه ګټه اخيچتنه‪ ،‬ليکوال‬
‫‪.‬‬ ‫صفتونه‬
‫یح‪،‬يا با س نو مفکويه ولر ‪.‬‬

‫پېېه ليکنېېه کېېې لېېه معتبېېرو منېېابعو کېېاي اخيچېېتل شېېو و او غېېه ياز یح‪،‬ي‪،‬ېېي ا ېېر‬
‫م‪،‬سمه غواړ ؛ موغوا طرحه په واغح ډول وي کې ياغلي و ‪ ،‬یح‪،‬يا اړسا‬
‫وي کې مرخل شي؛ ا ر محتوا لنډ مکر پېه کېې وشېي‪ ،‬غېرويت پېه صېويت‬
‫کېېې لېېه معيېېاي سېېره سېې جسولونېېېه‪ ،‬احصېېا ي‪ ،‬ګرافونېېه او ن‪،‬رېېې وتېېو ل شېېېي‪،‬‬
‫ماخذونه‪ ،‬اصطیحات او نوي وتو ل شي‪.‬‬
‫‪۸۹۸‬‬
‫پېه نيېا کېې وامېسايه‬ ‫‪ ‬یح‪،‬يا او یحليل یرمنځ یېوپير ړې شېته؛ څېينېه ليکېوال‬
‫کېې موغېو ایو او مفېاړي و يک او یفچېيرول‬ ‫او یحليېل پېه ليکېوال‬ ‫بهيېر‬
‫پېه‬ ‫پراختيا او وسعت نه مومي او که ليکوال‬ ‫‪ .‬که یح‪،‬يا ونه شي‪ ،‬ليکوال‬
‫نېو ا معنېی لېر ‪ ،‬چېې مېوږ‬ ‫ړره برخه کې یحليل نه و ‪ ،‬پېه یېېره پېه یح‪،‬يېا کېې‬
‫موغوا له يکه پریه یح‪،‬يا کوو‪.‬‬
‫و یح‪،‬يا ړغېه وخېت پېه زړه پېوي او مېسلل و ‪ ،‬چېې لېه یحليېل سېره ملګېر و ‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫او ړېېر یح‪،‬يېېا‬ ‫کېېه یحليېېل یح‪،‬يېېا برېېپيولو او سېېپيلو معنېېو یېېوت‬
‫يېېس پېېه و نېېا‪ ،‬یحليېېل‪ ،‬حیلېېول‪ ،‬تېېه‬ ‫یحليېېل پېېه وسېېيله ړو ېېت مېېومي‪ .‬حچېېی‬
‫ش ېرل‪ ،‬حلول‪ ،‬پرانچتل ‪...‬‬
‫کې ياخی‪‎‬يا‪‎‬ې ‪ ‎‬خليق‪‎‬خلقها‪‎،‬ل ها‪‎‬او‪‎‬ويدا‪‎‬ېها‪‎‬دی‪‎،‬ناه‪‎‬‬ ‫‪ ‬پښتو‪-‬انګليچي یامو‬
‫حليږ‪‎‬د‪‎‬نغه‪‎‬مهادو‪‎‬ونطه ‪‎‬را‪‎‬سپړن ‪‎‬ده‪‎.‬‬
‫ه‪ ،‬خېو یحليېل غېه کېاي یېه ا ېس ا او مفکېويه‬ ‫‪ ‬که یح‪،‬يا برر اړیيا او کنجکېاو‬
‫و موغوا ته سپينه کې‪. ،‬‬ ‫پيسا کو او ړ سغې ا ډ ا په وسيله‬
‫ېو سېنجول شېو منطېا لېه مخېې یرسېره‬ ‫‪ ،‬چې‬ ‫‪ ‬یح‪،‬يا و نکامنسه کاي او بهير‬
‫کې‪ ، ،‬خو یحليل یح‪،‬يا یرسره کېسو امل او ړس تېکايه کېو ؛ ړغېه وخېت‬
‫یح‪،‬يا تا چته ه‪ ،‬چې یحليل له مخې و ‪ ،‬بې یحليلېه یح‪،‬يېا بېې بايانېه او بېې‬
‫اوبو کرونسه ه‪ .‬په یح‪،‬يا کې ړس نغښتی و او په یحليل کې فکر؛ نو ړېر ړېس‬
‫او و فکر ستر مرا په يلو لو سره تکلی کې‪. ،‬‬ ‫و فکر محصول‬
‫‪۸۹4‬‬
‫‪ -4-6‬د شپږم څپرکي پوښتنې‪:‬‬
‫ېوا‬ ‫او یحليل ړس تکايه کېو ؟ لنېډ او جېام‬ ‫ولې یح‪،‬يا و نکامنسه کاي‬ ‫‪)1‬‬
‫ياکيئ‬
‫یاليف ي یعر فونه يا واخلئ‪.‬‬ ‫‪)2‬‬
‫‪ ،‬که په یح‪،‬يا؟‬ ‫والړ‬ ‫و یاليفي ا ر ډهر په ایتبا‬ ‫‪)3‬‬
‫؟‬ ‫ا ونې کومې‬ ‫یاليفي ا ر په برابرولو کې څو غروي‬ ‫‪)4‬‬
‫آ ا په یاليفي ا ر کېې خپېل مطالېب او يان‪،‬ېل شېو مطالېب سېره ګېډ کېه جېی تېوول‬ ‫‪)5‬‬
‫کې‪ ،‬؟‬
‫یاليفي ا ر انګينې په کره ډول په ګویه کيئ‪.‬‬ ‫‪)6‬‬
‫یاليفي او یصنيفي ا ر یوپيرونه په واغح ډول سره وکيئ‪.‬‬ ‫‪)7‬‬
‫یاليفي او یصنيفي آ ايو برابرولو ينې ميتو ونه په نښه کيئ‪.‬‬ ‫‪)8‬‬
‫سياسي‪ ،‬ل ي او ا بي ميتو ونو ينې انګي معيايونه په ګویه کيئ‪.‬‬ ‫‪)9‬‬
‫یاليفولو په کاي کې کو ميتو ونه په نکر کې نيول کې‪ ،‬؟‬ ‫یاليفي کتا‬ ‫‪)11‬‬
‫سرمح‪،‬ا زل ی ړېوا مل څېينې ميتو ونو یه څه ډول اشايه کو ؟‬ ‫‪)11‬‬
‫څېينه لیح‪،‬يام څه یه و ل کې‪ ،‬؟‬ ‫‪)12‬‬
‫ه؟‬ ‫اخيچتل شو‬ ‫یح‪،‬يا څه شي له ما‬ ‫‪)13‬‬
‫؟‬ ‫په بېیبېلو ډکرنر و کې یح‪،‬يا څه ډول یعر ف شو‬ ‫‪)14‬‬
‫‪۸۹5‬‬
‫یح‪،‬يا ي نو او په زړه پوي یعر فونه ياوړئ‪.‬‬ ‫‪)15‬‬

‫یح‪،‬يېا پېه برخېه کېې کېو شېعرونه‬ ‫حافظ الپوي ‪ ،‬ونپ خيبر ‪ ،‬حافظ شېيراز‬ ‫‪)16‬‬
‫لر ؟‬
‫څېينې پر مهال الزمه ه کومې پوتتنې له انه وکيو؟‬ ‫‪)17‬‬
‫څېيونکی لمح‪،‬ام چا یه و ل کې‪ ،‬؟‬ ‫‪)18‬‬
‫څېينې لیح‪،‬يام په برخه کې خپل معلومات په کره ډول وليکئ‪.‬‬ ‫‪)19‬‬
‫؟‬ ‫په یرآنکر کې یح‪،‬يا په برخه کې کو ډول نکر تکايه شو‬ ‫‪)21‬‬
‫ا یح‪،‬يا په برخه کې څه وه؟‬ ‫نکر او‬ ‫حورت مح س‬ ‫‪)21‬‬
‫ډاکټر سر نګر مچل انانو یح‪،‬ي‪،‬ایو په برخه کې څه نکر لر ؟‬ ‫‪)22‬‬
‫؟‬ ‫او ټولنيو ګتې کومې‬ ‫څېينې فر‬ ‫‪)23‬‬
‫څېينه په انچاد په یېره په ليکوال او مح‪،‬ا کې څه شی ياژونس کوال شي؟‬ ‫‪)24‬‬
‫؟‬ ‫و یح‪،‬يا ړسفونه سپېڅلې‬ ‫ولې وا ي‪ ،‬چې‬ ‫‪)25‬‬
‫یح‪،‬يا څومره ډولونه لر ؟‬ ‫‪)26‬‬
‫وڅېيونکي لمح‪،‬ام انګينې په ګویه کيئ؟‬ ‫‪)27‬‬
‫؟‬ ‫مح‪،‬ا مچووليتونه کو‬ ‫‪)28‬‬
‫؟‬ ‫سه صفتونه کو‬ ‫څېيونکي‬ ‫‪)29‬‬
‫څېينيوو ل ي آ ايو محتوا ي انګينې په ګویه کيئ‪.‬‬ ‫‪)31‬‬
‫ل ېي‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ېي‬ ‫ولت ي است ‪ ،۸۸۱2 ،۱ ،۸۱‬ګڼه فرمېاد کېې‬ ‫افغانچتاد‬ ‫‪)31‬‬
‫ېا يسېالې شېرا ط‬ ‫ل ي‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ېي کتېا‬ ‫مؤسچو حا الوح و په ل‪۱۸‬م ن بر کې‬
‫؟‬ ‫کو توولي‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي ا ايو محتوا ي او شکلي تېګنې او انګينې په ګویه کيئ‪.‬‬ ‫‪)32‬‬
‫؟‬ ‫څېينې یرسره کولو پياوونه کو‬ ‫‪)33‬‬
‫‪۸۹6‬‬
‫په یح‪،‬ي‪،‬ي آ ايو کې ماخذونه څنګه کايوو؟‬ ‫‪)34‬‬

‫‪ )35‬یح‪،‬يا او یحليل یرمنځ خپل کره‪ ،‬برپي او ړر اړخيو معلومات وليکئ‪.‬‬
‫‪ )36‬پوړانس ړ تا یاليفي ا ر په برخه کې څه نکر لر ؟‬
‫‪ )37‬کابل پوړنتود ژويناليو پوړنبی استا پوړانس وفا و ل ي ا ر یېاليفولو‬
‫لپايه کو النس مطالب په پا کې نيچي؟‬
‫و کتا په یاليف کې کو مطالب په ا کې نيچو؟‬ ‫‪)38‬‬
‫سه انګينې ووا است‪.‬‬ ‫و یاليفي ا ر کره او‬ ‫‪)39‬‬
‫سه خصوصيتونه په ګویه کيئ‪.‬‬ ‫یح‪،‬ي‪،‬ي ا ر کره او‬ ‫‪)41‬‬
‫‪۸۹۰‬‬
‫‪ -5-6‬د شپږم څپرکي ماخذ ونه ‪:‬‬

‫‪ -۸‬یرآنکر ‪ .‬ويات الحجرات‪ .‬ل‪6‬م آ ت‪.‬‬
‫یح‪،‬يېېا کتابخانېېه ېېي و اجت ېېا ي‪ .‬کابېېل‪ :‬شېېهرنو‪.‬‬ ‫‪ -2‬اح ېېس جاو ېېس‪ .۸۸۱۹ .‬يو‬
‫يسالت انترايات‪.‬‬
‫‪ -۸‬انګليچي – پښېتو یېامو ‪ .‬لمح ېس ېاي م ‪ .۸۸۱۸‬پاکچېتاد‪ .‬پېښېوي‪ :‬ړکېی‬
‫نعلبنس ‪ .‬یصه خوان ‪.‬‬
‫‪ -4‬بېنوا بسالرو ‪.‬کال‪ .‬پښتو متلونه‪.‬‬
‫لومېو اکېاډمي‪ .‬االزړېر‬ ‫‪ -5‬پښتو‪-‬انګليچي یامو ‪ .۸۸۱۱ .‬کابل‪ :‬افغانچتاد‬
‫خپرونسو ه ټولنه‪.‬‬
‫‪ -6‬واني‪ ،‬لي‪ .۸۸۰۰ .‬ړنر نو چنسه ګی و نامه نګاي ل و چا م‪ .‬پېښوي‪ :‬کتا‬
‫خپرونه‪ .‬یصه خوان ‪.‬‬
‫‪ -۰‬ړنو ‪ ،‬حچيی‪ .۸۸۱۸ .‬یح‪،‬يا يو لشپ‪ ،‬چا م ا راد‪ :‬ی ‪ .‬ايالصا یيی‪.‬‬
‫ل ېېي –یح‪،‬ي‪،‬ېېي ا ېېر ليکلېېو ډول‪ ،‬يو ‪.‬‬ ‫‪ -۱‬يشېېيا‪ ،‬مح ېېس حچېېيی‪ ۸۸۱4 .‬ه‪.‬‬
‫ل ي یح‪،‬ي‪،‬ایو مرکو‪.‬‬ ‫کابل‪ :‬کابل پوړنتود‪ .‬کابل پوړنتود‬
‫یح‪،‬يېېېېا و ماخېېېېذ شناسېېېېي‪ :‬ا ېېېېراد‪ :‬یهېېېېراد‪.‬‬ ‫‪ -۹‬ينجبېېېېر‪ ،‬کتراح ېېېېس‪ .۸۸۰۱ .‬يو‬
‫انترايات امير کبير‪ .‬پيرګا مطبعې خپرونه‪.‬‬
‫‪ -۸۷‬زل ېېی ړېوا مېېل‪ .۸۸۱۱ .‬څېينېېې بنچېېټونه او ډولونېېه‪ .‬لټولونېېه او یېېسو م‪.‬‬
‫لومو اکاډمی سي ه ا وو مطالعایو مرکو‪.‬‬ ‫افغانچتاد‬
‫انش آموز ل ربي به فايس ‪ ،‬فايسی بېه ربېيم ‪.‬‬ ‫‪ -۸۸‬سياح‪،‬اح س‪ .۸۸۱۸ .‬فرړن‬
‫یهراد‪ :‬خياباد ان‪،‬ی ‪ .‬چاپخانه يړن ا‪.‬‬
‫‪ -۸2‬شېېيراز ‪ ،‬حېېافظ‪ . ۸۸۱2 .‬مېېتی کامېېل فالنامېېه حېېافظ شېېيراز ‪ .‬ا ېېراد‪ :‬یهېېراد‪.‬‬
‫کتابخانه ملی ا راد‪ .‬انترايات ړنروي‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬لېېېي اکبېېېر‪ ،‬ړخېېېسا‪ .۸۸۰۰ .‬لغتنامېېېه ړخېېېسال و چېېېا م‪ .‬یهېېېراد‪ :‬یهېېېراد‬
‫پوړنتود خپرونه‪.‬‬
‫‪۸۹۱‬‬
‫ېومي یح‪،‬يېا‪ .‬ا ېراد‪ .‬یهېراد‪:‬‬ ‫‪ -۸4‬لي فاخر‪ ،‬کتر‪ ۸۸۱۷ .‬کال ل و چا م‪ .‬ابواي‬
‫یهراد پوړنتود‪ .‬ا راد ملي کتابتود‪.‬‬
‫يېېېس‪ .‬ل و ېې چېېېا م یهېېراد‪ .‬ميېېېساد‬ ‫فايسېېي‬ ‫يېېس‪ ،‬حچېېی‪ .۸۸۱2 .‬فرړنېې‬ ‫‪-۸5‬‬
‫است‪،‬یل‪ .‬مؤسچه انترايات اميرکبير‪.‬‬
‫فايسېېی بېېه انګليچېېی‪ .۸۸۱۸ .‬للېېومي چېېا م یهېېراد‪ :‬ميېېساد ان‪،‬ېېی ‪.‬‬ ‫‪ -۸6‬فرړن ې‬
‫خياباد اي بهرت‪.‬‬
‫‪ ،‬غېېی حېېي‪ .۸۸۱6 .‬یح‪،‬يېېا اصېېولو يسېېاله‪ .‬ړېېرات‪ :‬مطبعېېه خواجېېه‬ ‫‪ -۸۰‬فرړن ې‬
‫بساهلل انصاي‪.‬‬
‫‪ -۸۱‬ف‪،‬يهېېي‪ ،‬فوېېل الېېرح ی‪ ۸۸۱۰ .‬ه‪ .‬ياړکېېاي ړېېا پېېنوړش ل و ې چېېا م‪ .‬ړېېرات‪:‬‬
‫ړرات ولتي مطبعه‪.‬‬
‫‪ -۸۹‬یا ي‪ ،‬لی‪ .۸۸۰5 .‬پر مکتب پېننسنې ټينګاي الي ‪-‬چېاي ‪ .‬یهېراد‪ :‬خيابېاد‬
‫شهر‪ .‬یطره خپرونه‪.‬‬
‫‪ -2۷‬مرېېېواڼی‪ ،‬بېېېسال‪،‬يو ‪ .۸۸۱5 .‬زاړېېېس پښېېېتو‪-‬پښېېېتو سېېېينس‪ .‬پېښېېېوي‪ :‬انېېېش‬
‫خپرنسو ه ټولنه یخنيکي څانګه‪.‬‬
‫‪ -2۸‬مومنېېس‪ ،‬یلنېېسي‪ . ۸۹۹4 .‬ي ېېا ‪ .‬پېښېېوي‪ ،‬ا ېېی ډبليېېو ا ېېف‪-‬پېېي‪ .‬ټيکچېېو بېېک‬
‫بويډ‪.‬‬
‫‪ -22‬م‪،‬ريه ړا‪ ،‬لوا ح و طرزالع ل ړا یحصيیت الی ل‪ .۸۸۹۷‬ل و چا م‪ .‬کابل‬
‫لوړو ز ه کيو ل ي معينيت‪ .‬لوړو ز ه کيو مطبعه‪.‬‬
‫‪ -2۸‬ړ ېېت‪ ،‬بېېسال الک‪ .۸۸۱5 .‬م‪،‬ېېالې ليکلېېو اصېېول لژبېېاړهم‪ .‬کوټېېه‪ :‬ونا ټيېېډ‬
‫پر پ‪ .‬صحا نررایي مؤسچه‪.‬‬
‫‪ -24‬ړېوا مېېل‪ ،‬زل ېېی‪ .۸۸6۰ .‬مېېتی څېينېېې ميتو ولېېوژ ‪ .‬کابېېل ‪ .‬افغانچېېتاد‬
‫لومو اکاډمي‪ .‬ژبو او ا بيایو مرکو‪ .‬پښتو ټولنه‪.‬‬
‫‪۸۹۹‬‬
‫اووم څپـرکی‬
‫‪ -7‬مقاله يا مقاله ليکنه‬
‫پيليزه ( مدخل)‪:‬‬
‫ېانګينې‬ ‫و‬ ‫م‪،‬اله؛ ربی کل ه ه‪ ،‬یول‪ ،‬و لو په معنی ه او په اصطیح کې‬
‫موغېېوا پېېه برخېېه کېېې ړغېېه ليکنېېه ه‪ ،‬چېېې ل ېېي‪ ،‬ا بېېي‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ېېي‪ ،‬مېېذړبي او ‪...‬‬
‫مو ود ولر ‪.‬‬
‫‪ ،‬چېې پېه څېينيېوو‪،‬‬ ‫م‪،‬اله ډهر ډولونه لر ؛ نی سبا م‪،‬اله ليکلېو بېازاي تېه یېو‬
‫او ‪ ....‬او ډهرو ډولونو و رېل کېې‪. ،‬‬ ‫اخییي‪ ،‬ني‪ ،‬يوزنيوو‪ ،‬سياسي‪ ،‬ایتصا‬
‫م‪،‬اله ړر ډول مو ود لرال شي‪ .‬شکل له پلوه ړ یوپيرونه سره لر ‪.‬‬
‫څپرکي کې لم‪،‬اله ا م‪،‬اله ليکنه‪ ،‬م‪،‬اله او يسېاله څېه یېوپير لېر ؟‪ ،‬م‪،‬ېالو‬ ‫په‬
‫ډولونېېه‪ ،‬مطبو ېېایو اړونېېس م‪،‬ېېالې او ړغېېو ېانګينې لوي پېېاڼو ‪ ،‬انټرنيېېو‪،‬‬
‫مجلېېې‪ ،‬ل ېېي‪-‬څېينېېېو او یحليلېېي‪ ،‬ا بېېي‪ ،‬ل ېېي م‪،‬ېېالې ا و ېېانګينې ېېې او‬
‫‪ ،‬یبليغېېي‪ ،‬طنو ېېه‪ ،‬ټېېولنيو ‪ ،‬اخییېېي‪،‬‬ ‫‪-‬یوېېا ي‪ ،‬ایتصېېا‬ ‫ړ ساينګېېه انت‪،‬ېېا‬
‫فصېېېل مطېېېالبو‬ ‫نېېي‪ ،‬يوزنيېېېو او ‪ ...‬م‪،‬ېېېالې او ېېېانګينې ېېې او غېېېه ياز‬
‫لنډ و‪ ،‬پوتتنې او ماخذونه په یریيب سره توول کې‪. ،‬‬
‫‪4۷۷‬‬
‫‪ -١-7‬مقاله ( ‪Article. Essay. )Maqala‬‬

‫پېه نيېا کېې لېه ډهېر‬ ‫‪ ،‬چېې ليکېوال‬ ‫ېسه ډول‬ ‫و غويه او‬ ‫م‪،‬اله؛ ليکوال‬
‫پخوا یر اوسه يوا لر او نی سبا ې اخبېايونو‪ ،‬اوونيېوو‪ ،‬مجلېو‪ ،‬کتېابونو نيېو‪،‬‬
‫فيپ بوک او وټيو او بیخره ټولو يسنيو یه الي پرانيچتې ه‪.‬‬
‫کې ل م‪،‬اله ېا م‪،‬ېالېم یېه ‪ Essay .‬ېا ل ‪Article‬م‬ ‫لل په پښتو – انګليچي یامو‬
‫و ل شو او سر م‪،‬اله ل ‪Editorial‬م وا ی‪.‬مم ل ‪4۸۰ : ۸۷‬م‬
‫‪ ،‬االزړر خپرنسو ه ټولنېه ل‪5۸‬م مېا ه‪ ،‬بېلېه ف‪،‬ېره‪ ،‬بېلېه‬ ‫په انګليچي –پښتو یامو‬
‫اصېېطیح‪ ،‬جېېی موغېېوا ل مجلېېې‪ ،‬وي پېېاڼې انچېېا کلو پيېېډ ا لګېېيم ړېې ويیېېه‬
‫وا ي‪.‬مم ل‪5۸ : ۹‬م‬
‫زاړېس پښېتو‪-‬پښېتو سېينس‪ ۸۸۱5 ،‬کېال چېا ‪ ۹۰۸ ،‬مېو کېې ليکېېي‪ :‬لل ‪-maqala‬‬
‫تځ‪- -‬ام لوه‪ ،‬لوز‪2 :‬م‪ .‬ليکلی مو ود؛ ‪ .۸‬کتا ‪ ...‬برخه ‪.‬مم ل ‪۹۰۸ :2۷‬م‬
‫يس‪ ،‬و ټوک‪ ۸۱۸5 .۸۸۱۸ .‬مو کې يا ي‪:‬‬ ‫فايسي‬ ‫فرړن‬
‫لل م‪،‬اله – مل‪[-‬ا] م‪،‬اله ل ‪ .‬لم سخی ګفتی [[ ګفتاي‪ ،‬سخی]] ک یطعه ا فصل‬
‫از کتا ‪ ،‬ک مطلب که یحت نېواد معينېی نوشېته شېسه باشېس‪ ،‬م‪،‬ېاالت ج ې ‪.‬مم‬
‫ل‪۸۱۸6 – ۸۱۸5 : 2۱‬م‬
‫په پښتو ژبه کې ل ليکنه لو ه ېا وړهم‪ ،‬ج ې ېې ليکنېې او مغيېره ليکنېوم ېا ړغېه‬
‫ليکنېېه چېېې یېېر ېېو ټېېاکلي سېېرليک النېېس پېېه ېېوه برخېېه کېېې ليکېېل شېېو و ‪ .‬م‪،‬الېېه‬
‫ې لم‪،‬الېم ړ يا ي‪ .‬م‪،‬اله لو ېه او وړه و او کېېسا شېي ړېر‬ ‫لمفر م ډول او ج‬
‫‪.‬‬ ‫او ا کاي و پياوړ مچلک‬ ‫ډول مو ود ولر ‪ .‬م‪،‬اله ليکنه ليکوال کاي‬
‫م‪،‬الېېېه ل‪Thesis‬م لېېېه م‪،‬الېېېه ل‪Essay‬م ېېېا مونېېېوګرا ل‪Monograhph‬م ېېېا‬
‫پا ليک او ا يسالې ل‪Treatise‬م سره یوپير لر ؛ لته زموږ ړس ل‪Essay‬م ا‬
‫په ډګر کې لرغونې یېاي و لېر ؛ شېکل او موې ود‬ ‫ړغه م‪،‬اله ه‪ ،‬چې ليکوال‬
‫ېې ا‬ ‫له پلوه ل وړه ېا لو ېهم و ؛ موې ود ېې پېه ن ېر و ‪ ،‬غېويه او اسېانه اسېلو‬
‫‪4۷۸‬‬
‫ېانګي موغېوا څخېه بحېث کېو او ېو فکېر یبليغېو ‪ .‬غېه ډول‬ ‫و‬ ‫‪ ،‬چې‬
‫وه وړه ا لو ه موغوا يانغاړ ‪.‬م‬ ‫م‪،‬الې ل یر وه نواد النس‬
‫ش يچېا پېه خپېل معتبېر ا ېر ل انېواا‬ ‫ا بي مچالو معاصر ليکېوال ډاکټېر سېيرو‬
‫ا بېېی‪25۱ ،‬م مېېو کېېې ل‪Monograhph‬م‪ ،‬ل‪Thesis‬م‪ ،‬ل‪Essay‬م او یېېر ټيپ‬
‫ېا‬ ‫ل‪Treatise‬م یر منځ یوپير کي ‪ ،‬چې لنس و ې لته ياوړل کې‪ : ،‬لل مونېوګرا‬
‫پا ليېک م ړغېې يسېالې یېه و ېل کېې‪ ، ،‬چېې ېواز پېر ېوه موغېوا پېه مفصېېله او‬
‫مررحه یوګه وليکل شي او ا خبر کو ‪.‬‬
‫ېوه ل ېي سېنس پېه‬ ‫م‪،‬اله ل‪Thesis‬م په انګي یوګه ړغه ليکنې یه وا ېي‪ ،‬چېې‬
‫ل ي سنس ړيله می ليکي‪ ،‬مګر په ا ډول نه ليکل کې‪. ،‬‬ ‫یوګه ې‬
‫ېېو‬ ‫پېېه امېېه یوګېېه م‪،‬الېېه ل‪Essay‬م پېېه ن ېېر ليکېېل کېېې‪ . ،‬لنېېډه ېېا اوږ ه و او‬
‫مېومي او ېا مونېسلی‬ ‫انګي موغوا څخه خبر کو او و فکر په کې انعکېا‬
‫و ؛ ډهر له لنډه و ‪.‬‬
‫معنېی چېې حت ېی نېه ه‪،‬‬ ‫‪ ،‬پېه‬ ‫م‪،‬الې او يسالې ل‪Treatise‬م یرمنځ فېرق‬
‫جېام او برېېپيه و او پېه ړغېېې کېې خبېېرو وړ موغېوا لېېه ټولېو اړخونېېو‬ ‫م‪،‬الېه‬
‫څخه وڅېيل شي‪ .‬م‪،‬اله خاصو ډلو یه نه‪ ،‬بلکې ډهر له امو وګيو یه ليکېل کېې‪. ،‬‬
‫امله ومره فني نه و ‪ ،‬خو ړله بيېا فنېي و ‪ ،‬چېې یخصيصېي مجلېو یېه‪ ،‬چېې‬ ‫له‬
‫لوستونکي لر ‪ ،‬ليکل شو و ‪ .‬مم ل‪25۱ : 25‬م‬ ‫خا‬
‫مګېېر ډاکتېېر اح ېېس شېېلبي پېېه خپېېل ا ېېر ل کيېېف یکتېېب بح ېې ًا او يسېېالة‪ 5 ،‬مېېو م‬
‫آيیويکول ل‪Arthuracole‬م په حواله م‪،‬الې یعر ف اسې ياوړ ‪ :‬لل م‪،‬اله ړغېه‬
‫برپي يپويت یه وا ي‪ ،‬چې کېو څېيونکېی ېې خپېل بر ېالي څېينيېو کېاي یرسېریه‬
‫شېېرط‪ ،‬چېېې غېېه يپېېويټ مطېېالعې ټېېول‬ ‫يسېېېسو ويوسېېته وړانېېس کېېو ‪ .‬پېېه‬
‫پياوونه احاطه کي ‪ ،‬عنې موغوا په اړه لوميني فکر کولو څخه بيا له څېينېې‬
‫ال لو او اسنا و په يڼا کې ړغه یریيېب‪ ،‬یېسو ی‬ ‫څخه یرالسه شو و پا لو پوي‬
‫او وړانس کي ‪.‬مم ل‪5 : 24‬م‬
‫‪4۷2‬‬
‫م‪،‬ېېالې او يسېېالې یېېوپير بېېسال الک ړ ېېت پېېه خپېېل کتېېا ل م‪،‬ېېالې ليکلېېو‬
‫اصولم ‪ ..‬په ‪ 42‬مو کېې اسېې ياوړ ‪ :‬لل لغېایو پېه کتېابونو کېې م‪،‬ېالې یعر ېف‬
‫ېېوه‬ ‫اسېېې کېېو ‪ ،‬م‪،‬الېېه ليکېېي مو ې ود‪ ،‬معلومېېایو مفصېېل مو ې ود‪ ،‬کتېېا‬
‫ا فصېل یېه وا ېي او ‪ ...‬يسېاله ‪ ،‬وړه مج و ېه‪ ،‬وړوکېی کتېا ‪،‬‬ ‫برخه‪ ،‬کتا با‬
‫چې ي ا او فيروزاللغات په اي و ژبه کېې مجلېې یېه يسېاله وا ېي‪ .‬او ‪ ...‬څېو ینېو‬
‫ليکوالو مو ونونو ټولګه چې پر ټاکلي مهال خپره‪. ،‬مم ل‪42 : 4۷‬م‬
‫یلنېېسي مومنېېس پېېه ي ېېا ډکرېېنر کېېې ليکېېي ‪ :‬لل م‪،‬الېېه‪ -‬مېېه‪ -‬یالېېه‪-‬اسې ‪-‬واحېېس‪-‬‬
‫مؤنېېث‪ -‬ل‪۸‬م یېېول‪ -‬ل‪2‬م ليکلېېی مو ې ود ل‪۸‬م کتېېا حصېېه‪ .‬ل‪4‬م معلومېېایو مفصېېل‬
‫مو ود‪ .‬ل ربيم يساله لي‪-‬سا‪-‬لېهم اسې ‪ .‬واحېس‪ ،‬مؤنېث ل‪۸‬م وړه مج و ېه‪ ،‬وړوکېی‬
‫کتا ‪ ،‬ل‪2‬م ليک – مکتو ل‪۸‬م سويو وه ډلېه ېا ېوه یطعېه – ج ې يسېالې ‪...‬مم‬
‫ل‪ ۸6۷ : ۸۸‬او ‪۸2۷2‬م مخونه‪.‬‬
‫روت جر سه په ‪ 4‬مو کې وا ېي‪ :‬لل م‪،‬الېه‬ ‫بسالحا بيتا ملک الرعرا‪،‬‬ ‫استا‬
‫‪ ،‬چې ليکوال په فکر پوي اړه لر ‪ ...‬نومېوړ ز ېایو ؛ م‪،‬ېالې‬ ‫– منک کی‬
‫‪ :‬ل یصيصېېه‪ ،‬وصېېفيه او فکر ېېه ‪...‬م لکېېه یېېاي خو‬ ‫موغېېوا لېېه پلېېوه پېېه ي ډولېېه‬
‫حربيه‪ ،‬مراړيرو او ‪...‬م‬
‫‪ -۸‬یصيصه م‪،‬الې‪ :‬په کيچېو ل یصېو پېوي اړونېس و او کيچېه ړغېه څېه حکا ېت‬
‫‪ ،‬کېسا شي يتتيني و او ا نه و ‪.‬‬
‫ېېو شېېي پېېه برخېېه کېېې تېېوونه کېېو لکېېه‬ ‫‪ ،‬چېېې‬ ‫‪ -2‬وصېېفيه م‪،‬ېېالې ‪ :‬ړغېېه بيېېاد‬
‫حيوانایو‪ ،‬نبایایو‪ ،‬یصرونو‪ ،‬تايونو‪ ،‬منکرو‪ ،‬لبا ‪ ،‬اخیق ‪...‬م‬
‫‪ -۸‬فکر ه م‪،‬الې ‪ :‬چې معاني ې په فکر پوي اړه لر او مصنو يت يانغاړ لکه‬
‫‪ :‬ا ات‪ ،‬صسایت‪ ،‬سخاوت‪ ،‬پېښې‪ ،‬کوي شياد‪ ،‬شېخل ګفتېاي او کېر اي‪...‬مم‬
‫ل‪۰۷6۷5 :۱‬م‬
‫‪.‬‬ ‫م‪،‬اله ليکنې و مه ډول‬ ‫او‬ ‫او‬
‫م‪،‬ال – مل [ ا] ل م خبر کول‪ ،‬خبر ایر او و نا یه وا ي‪.‬‬
‫‪4۷۸‬‬
‫ېوه برخېه‬ ‫م‪،‬اله –مل‪[ -‬ا] لل م‪،‬الهم‪ ۹‬ل ‪ -‬ل م خبر کول ل و نا‪ ،‬خبېر ‪ ،‬کتېا‬
‫ا و فصل‪ ،‬و مطلب‪ ،‬چې لېه ېو ټېاکلي سېرليک النېس ليکېل کېې‪ . ،‬م‪،‬ېاالت ېا‬
‫ه‪.‬‬ ‫م‪،‬الې ې ج‬
‫امله با ېس پېه څېو‬ ‫م‪،‬اله ړغه ليکنه ه‪ ،‬چې نه کتا و او نه کتابچه ليسالهم له‬
‫پاڼو کې خیصه شي ؛ له ړغېه وختېه ‪ ،‬چېې وي پېاڼې او مجلېې پيېسا شېو ‪ ،‬ا ډول‬
‫شو ‪ .‬م‪،‬اله کله لنډه او کله ړ اوږ ه و ‪ ،‬کله یفصيل‬ ‫ليکنې م‪،‬الې په نامه ا‬
‫‪.‬‬ ‫لر ‪ ،‬کله نه‪ ،‬خو با س ووا و‪ ،‬چې م‪،‬الې ډهر اوږ والی ومره وړ کاي نه‬
‫م‪،‬الو اغېو ‪:‬‬

‫ړ اغچې‪ ،‬چې سترګې په ليسلو ا و غوږونه په اويهسو متا ر کې‪ ، ،‬م‪،‬اله ړې ېو‬
‫‪.‬‬ ‫یول او وه و نا ه‪ ،‬چې انچاد پر افکايو اغيو تنس ‪ .‬م‪،‬الو اغيو ډهر‬
‫کېه م‪،‬الېېه لنېډه و ‪ ،‬پېېه وي پېېاڼو‪ ،‬مجلېو او ېېا اوونيېوو کېېې خپرهېېسو و ‪ ،‬ا ډول‬
‫م‪،‬الې او ليکنې ژي په ژيه ا انې لس سالسهم پر انچاد اغيو کو ‪.‬‬
‫م‪،‬الې ليکوال با س پاملرنه وکي کېه ليکنېه ېې وړه ېا لو ېه و ‪ ،‬با ېس ليکېوال‬
‫په پويه ډول بياد کي ‪ .‬م‪،‬اله با ېس اسېې وليکېل شېي‪ ،‬چېې مطلېب حېا ا ا‬ ‫یيو‬
‫معنېېی‪ ،‬چېېې پېېا وړ‬ ‫کېېيا شېېي او څېېه شېېی وي کېېې ناسېېپيلي پېېایې نېېه شېېي؛ پېېه‬
‫مطلب ياوسېپي ‪ .‬لېه پېر لېه پچېې او یکېراي کل ېو لېه ياوړلېو ډډه وکېي ‪ .‬پېه م‪،‬الېه‬
‫پويه استسالل پېر‬ ‫ليکنه کې ړس په پيل کې و ل کې‪ ، ،‬ليکوال با س خپل ړس‬
‫بنچو بياد کي ‪ ،‬که بل چا له م‪،‬الې ا کتابه ګټه ړ اخلي‪ ،‬الزمه ه پويه برالس‬
‫و او امانتساي له مخې ې یرسره کي ‪.‬‬
‫وخت کې الزمېه‬ ‫ليپويټ م کېسا شي خطابي لوي ولر ‪ .‬په‬ ‫م‪،‬اله لکه ګواي‬
‫ېا پېا وړ موغېوا تېه‬ ‫واک او نوتت له برکتېه نومېوړ‬ ‫ه ليکوال خپل یل‬
‫ياوسپي ‪ ،‬عنې اسې ې وليکي‪ ،‬چې په پا کې یر مفهو واخلي‪ .‬م‪،‬الې پېه‬
‫پيل کې بل س ليکوال په اسېې ډول خپېل ړېس ووا ېي‪ ،‬چېې لوسېتونکی پېه م‪،‬الېه‬
‫‪4۷4‬‬
‫کې اليه ويکه نه کي ‪ .‬م‪،‬اله ليکونکي یه تا ي چې ګا پر ګا لوسېتونکی لېه انېه‬

‫سېېره ولېېې‪ ،‬و او کلېېه چېېې لوسېېتونکی م‪،‬ېېالې لېېه لوسېېتلو خیصېېې‪ ،‬با ېېس‬
‫‪ .‬لړغېېه وخېېت ېېوه م‪،‬الېېه پېېر‬ ‫يک وکېېي ‪ ،‬چېېې مېېا ېېو څېېه نېېو ز ه کېېي‬ ‫خبېېر‬
‫لوستونکو اغيو کوال شي‪ ،‬چې موغوا له پلوه غني و او اصلي مطلب ې په‬
‫نو ډول بياد کي و ‪ .‬م‬
‫مقاله او رساله څه توپير لري ؟‬ ‫‪-2-7‬‬

‫م‪،‬اله مو مخکې معرفي کيه؛ يساله ړ م‪،‬الې یه ويیه ه او شکل له اړخه څه ناڅه‬
‫یوپير سره لر ‪.‬‬
‫‪ ،‬ېوه لنېډه ليکنېه ړې‬ ‫يساله شېکل لېه پلېوه لېه م‪،‬ېالې لو ېه و ‪ ،‬م‪،‬الېه ېو یېول‬
‫؛ آد مونوګرا يسېاله‬ ‫احتوا کو ‪ ،‬خو يساله م‪،‬الې یفچير شو بڼه او شکل‬
‫بلی شو‪.‬‬
‫په اصل کې ل ا ټول م‪،‬اله ليکنې په بحث پوي اړه لر ‪ ،‬عنې ړر څه چېې پېه ن ېر‬
‫کې وه لنډه ا وړه موغوا بياد کي ‪ ،‬م‪،‬اله ه‪ .‬مګر يساله یېر ېوه نېواد النېس‬
‫وړو او نويو نوانونو یفچير یه ړ و ل کې‪. ،‬م‬
‫يساله ل‪Treatise‬م – ا‪[ .‬ا] لل يسالةمم ل ي‪ -‬ا‪-‬ي‪.‬ل م نامه‪ ،‬نوشته‪ ،‬کتا ‪ ،‬کوچنی‬
‫ې يسا ل او يساالت‪.‬مم ل‪۸۷4۸ :2۰‬م‬ ‫کتا ‪ ،‬پيغا ‪ ،‬ج‬
‫بحېېث وړ‬ ‫برېېپي يپېېويټ و ‪ ،‬او پېېه ړغېېې کېېې‬ ‫ا حت ېېې نېېه ه‪ ،‬چېېې م‪،‬الېېه‬
‫موغوا بانس ړر اړخيوه څېينه شو و ‪ .‬ش يچا په و نا م‪،‬اله خاصېو خلکېو یېه‬
‫نه ‪ ،‬بلکې ډهر له وامو وګيو یه ليکل کې‪. ،‬‬
‫بلېېه مه ېېه خبېېره ا ه‪ ،‬چېېې م‪،‬الېېه م کېېی ډهېېره فنېېي ليکنېېه نېېه و ‪ ،‬خېېو چېېې فنېېي او‬
‫لومېېو‬ ‫لوسېېتونکي لېېر ؛ لکېېه‬ ‫مچېېلکي مجلېېو یېېه وليکېېل شېېي‪ ،‬نېېو بيېېا خېېا‬
‫ل ېېي‪ ،‬مچېېلکي او فنېېې م‪،‬ېېالې‬ ‫اکېېاډميو او پوړنتونونېېو مجلېېې‪ ،‬چېېې ېېانګي‬
‫خپرو ‪.‬‬
‫‪4۷5‬‬
‫م‪،‬الې کېسا شي ياډ و او یلو و ود ا په اخبايونو کې ټولو لپايه خپر شي‪،‬‬

‫صويت کې يساله ړ کېسا شي‪ ،‬که يسېاله لېه يسېولو‬ ‫چې و پيغا لر ‪ ،‬په‬
‫‪.‬‬ ‫يسول‪ ،‬لې‪ ،‬ونکی‪ ،‬پيا ا پيغا لې‪ ،‬ونکی څخه ړ مرا‬
‫يسېېاله لېېو پيغېېا يلېېو ونکې ه‪ .‬پېېه اي و ژب ېه کېېې مجلېېې یېېه ل يسېېالهم وا ېېي‪.‬‬
‫فيروزاللغات يسالې یعر ېف اسېې کېو ‪ :‬لل څېو ینېو ليکوالېو موې ونونو لېه‬
‫مج و ې څخه بايت ه‪ ،‬چې پر ټاکلې موغوا خپره‪ ،‬؛ لکه ا بيایو ړس څه‬
‫؟‬
‫يساله شکل له پلوه ړ له م‪،‬الې لو ه و ؛ لکه ‪ :‬پا ليک لمونوګرا م‬
‫م‪،‬اله ‪ Essay‬لنډه ليکنه ه‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫يساله لو ه ليکنه ه‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫م‪،‬اله جام ليکنه و او ا نه و ‪ ،‬خو يساله وه برپيه او پويه موغوا يانغاړ ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫م‪،‬اله کېسا شي يس ي ‪ Formal‬او غير يس ي ‪ Informal‬و ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫يساله په يس ي مجلو او م‪،‬اله په شخصي او يس ي مجلو کې خپره‪. ،‬‬ ‫‪-‬‬
‫اهلل یعالی يسول و‪.‬‬ ‫ړ‬ ‫يساله کېسا شي پيغا لې‪ ،‬ونکی‪ ،‬که پيغ بر‬ ‫‪-‬‬
‫‪ ،‬خو م‪،‬اله ډهر له یح‪،‬ي‪،‬ېي بڼېه‬ ‫م‪،‬اله او يساله یح‪،‬يا ا ي چرچ مه ډولونه‬ ‫‪-‬‬
‫که په يسالت مبعېوث‬ ‫لر ‪ .‬يساله يسالت سره ړ ايیباط لر ؛ يسول م‪،‬بول‬
‫شو و‪ ،‬چې خپلو ا متيانو یه ې اهلل یعالی پيغا لې‪ ،‬اوه‪.‬‬
‫نواد النس واړه نوانونه ړ لر او یوغيح وړ و ‪.‬‬ ‫يساله یر و لو‬ ‫‪-‬‬
‫يساله لکه مونوګرا یسو ني بڼه ړ لر ؛ په سلو کېې څلو ښېت یح‪،‬يېا او شېپيته‬ ‫‪-‬‬
‫سلنه یسو ی لياټولونهم ه‪.‬‬
‫يساله ړرومرو کتا و او ا کتا یه ويیه و ‪ ،‬لکه مونوګرا ‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪4۷6‬‬
‫‪ :2‬مونوګراف يا پايليک‪:‬‬
‫وه موغوا؛ ړغه موغوا چېې‬ ‫مونو ل و – وهم ګرا لموغوام عنې مونوګرا‬
‫وماً ړس لر او بې ړسفه نه و ؛ لکه‬ ‫یر وه نواد النس ليکل کې‪ . ،‬موغوا‬
‫ېېا‬ ‫ېېا ل ‪B.B.A‬م ويوسېېته مونېېوګرا‬ ‫زمېېوږ پېېه ړېېېوا کېېې‪ ،‬چېېې ليچېېانپ لېېه وي‬
‫پا ليک ليکل کې‪. ،‬‬
‫یر وه نواد النس ل ياټولونه او یح‪،‬يام کې‪ . ،‬مونوګرا له و مخې یح‪،‬يا نه‬
‫ه‪ .‬ل یسو ی‪ +‬یح‪،‬يا= مونوګرا م‬ ‫‪ ،‬بلکې یسو ی او ياټولونه ړ‬
‫یسو ی برخه ډهره ه او څېينې ل‪،‬ه‪...‬‬
‫زاړس‪ ،‬پښېتو‪ -‬پښېتو سېينس‪ 5۷۸ ،‬مېو کېې يا ېي ‪ :‬لل يسېاله ‪Rasala‬م –تېو‪ . .‬ام‬
‫وړوکېېېي مج و ېېېه‪ ،‬کېېېوچنی کتېېېا ل‪2‬م سېېېپرو ېېېوه یطعېېېه ‪.‬مم غېېېه ياز اوسېېېني‬
‫مونېوګرا ليکنېېه لې‪،‬ه منک ېېه شېو او فېېايغ محصېید پېېه نو ېو موغېېو ګانو کېېې‬
‫یح‪،‬يا کو او خپل مونوګرافونه ليکي‪.‬‬
‫پوړنېېوال اح سشېېاه زغ ې پېېه ړغېېه کېېوچنی يسېېاله کېېې ناچېېا ا ېېر‪ ،‬چېېې څلويمېېو‬
‫‪ ،‬ياوړ ‪:‬‬ ‫ټولګيو محصلينو لپايه ې ليکلی‬
‫ېېسه برخېېو جېېوړه‪ : ،‬ل نېېواد‪ ،‬سېېر وه‪ ،‬مېېتی‪ ،‬نتيجېېه او‬ ‫لل ېېو مونېېوګرا لېېه غېېو‬
‫ماخذونېېه ‪ ...‬ړ ساينګېېه ينېېې نېېوي واړه نوانونېېه ړ ې شېېته‪ ،‬چېېې فر ېېي بڼېېه لېېر ‪.‬‬
‫مونوګرا ماخذونه با س کتابتوني‪ ،‬مرکېي‪ ،‬سېاحو او سېا ټونه و ‪ .‬لې‪ ،‬یېر لې‪،‬ه‬
‫ماخذونو ش ېر با س له ل ‪ 5‬ا ‪۱‬م ک نه و او یر ‪ ۸2‬ا ډهرو پوي ړ و ‪.‬مم ل ‪5 :22‬م‬
‫پښتو ژبې ویلی معاصر ليکېوال بېسال الک ړ ېت خپېل ا ېر ل م‪،‬ېالې ليکلېو‬
‫‪ :‬لل مونېېوګرا‬ ‫اصېېول او مطېېالعې او څېينېېې اليتېېو م‪ 4۸ ،‬مېېو کېېې ليکلېېي‬
‫ل‪monograph‬م؛ ړغې يسالې یه وا ي‪ ،‬چېې ېواز پېر ېوه موغېوا پېه مفصېله‬
‫شرح وليکل شېي‪ .‬مم عنېې مونېوګرا او يسېاله ېوه معنېی لېر ل مونېوګرا ړغېه‬
‫يسېېاله ه‪ ،‬چېېې مفهېېو لېېه پلېېوه برېېپيه معنېېی افېېا ه کېېي او یېېر ېېو نېېواد النېېس‬
‫کېسا شي څو بېیبېلې واړه نوانه ړ ياشي‪ .‬م‬
‫‪4۷۰‬‬
‫ټولنيوو لومو په پوړنبيېو کېې مونېوګرا ليکنېه مروجېه ه‪ ،‬خېو پېه ډهېر شې ېر‬
‫نېېېويو پوړنتونونېېېو او کابېېېل پوړنتېېېود پېېېه نېېېويو پوړنبيېېېو کېېېې سېېېي نايونه‬
‫لېي ډول اسېتا انو او محصېلينو پېه مېو کېې‬ ‫محصلينو له خېوا برابرهې ‪ ،‬او پېه‬
‫فاا یر کې‪. ،‬‬
‫په اجت ا ي پوړنبيو کې مونوګرا ليکل او په سا نچي لومو پوړنبيو کې له‬
‫‪ ،‬چې ل ا بيایو او ‪ ..‬پوړنبی ټولنې یه ليکواالد‬ ‫سي ينايه فاا کول که مرو‬
‫او نويو پروژه پوړېسونکي وړانس کو ‪ .‬م‬
‫م‪،‬الې ليکلو لرليس لسوابام‪:‬‬

‫م‪،‬اله ليکنه ړ اوږ یاي و لر ‪ .‬م‪،‬اله خو ېوه ربېي کل ېه‬ ‫نويو لومو یرڅن‬
‫کې‪ .‬غېه کل ېه لېه‬ ‫ه‪ ،‬نه زموږ په ژبه او ا‬ ‫ه‪ ،‬مګر ا کل ه نه په ربي کې پر‬
‫کتېېابونو بېېابونو ېېا فصېېلونو لپېېايه مچېېتع له وه؛ لکېېه ‪:‬‬ ‫ډهېېر پخېېوا څخېېه ړ ې‬
‫‪.‬‬ ‫یه منچو کتا پر پنبلچو م‪،‬الو و رلی‬ ‫ایليس‬
‫او نکامي روغي س رینس‬ ‫ابی نس لل الفهرستمم پر لچو م‪،‬الو و رلی‬
‫یمه بسالحی حبيبېي لشېلم‬ ‫او‬ ‫النوا يمم پر څلويو م‪،‬الو و رلی‬ ‫للمج‬
‫م‪،‬ېېالې او پوړانېېس بسالرېېکوي يشېېا للېېپ م‪،‬ېېالې م او ايوتېېا صېېس ا يوړېېي‬
‫‪ .‬؟؟‬ ‫ا ولو وړ‬ ‫لا بي څېرنېم‬
‫م‪،‬الې لرغونتيا په برخه کې ډاکټر و والس ی اس ا يل ليکي‪ :‬لل م‪،‬الې کل ه‬
‫‪ ،‬چېې پېه‬ ‫کې غني اللېت لېه مخېې نېو بالېه شېي‪ .‬ح‪،‬ي‪،‬ېت ا‬ ‫ربي ا‬ ‫په‬
‫ربېېي ژبېېه کېېې م‪،‬ېېالې یېېاي و وي پېېانې ليکلېېو پېېه یېېاي و پېېوي اړه لېېر او غېېه‬
‫یېېاي و پېېه رب ېي ژبېېه کېېې یېېر ېېو ني ېېې پيېېي ز ېېات ا وږ والېېی نېېه لېېر ‪ .‬کلېېه چېېې‬
‫یه ياننویله‪ ،‬په ايوپېا کېې‬ ‫ګډو‪ ،‬غه کل ه زموږ ا‬ ‫په ربي ا‬ ‫ايوپا ي ا‬
‫ېېل لپېېايه پېېه ل ‪ ۸۱5۷‬م کېېال فرانچېېو مېېساف‬ ‫م‪،‬ېېالې ل‪Essay‬م کل ېېه لېېومي‬
‫‪4۷۱‬‬
‫وکيېېېېېل مېېېېېونټيی ‪ Michal Eyguem de mantigne‬ل ‪ ۸5۹2 – ۸5۸۸‬م‬

‫استع ال کيه‪.‬‬
‫ېېې‬ ‫ه‪ ،‬چېېې پخېېواني ربېېي ا‬ ‫خېېو ا کل ېېه پېېه ح‪،‬ي‪،‬ېېت کېېې ړغېېه څېېه یېېه نېې‪،‬‬
‫لليسالېمم په نامه پيننېي ل کومېه چېې ېوه موغېوا یېر څېينېې النېس پېه کېې نيېول‬
‫کېسه‪ ،‬لکه اخود الصفا يساله‪ .‬غچې يسالې به پېه اوږ والېي لېپ ګونېو مخونېو‬
‫و فنېېود ياسېېة و ن‪،‬ېېس يسېېاله‪ ۸62 ،‬مېېو کېېې يا ېېي‪ :‬لل‬ ‫یېېه يسېېېسلې‪ ،‬خېېو ل ا ال‬
‫وغ له مخې لنېډ و ‪ ،‬کېه چېې پېه م‪،‬الېه کېې ټېول‬ ‫فني م‪،‬الې اوسن‬ ‫اوسن‬
‫و‬ ‫ح‪،‬ېېا ا او افکېېاي نېېه وړانېېس کېېې‪ . ،‬ډاکتېېر منېېسوي ا خبېېره نېېه منېېي او ل اال‬
‫فنونهمم په ل‪۸۱۷‬م مو کې ليکي‪:‬‬
‫وه ا بي فی په څېر وي پاڼو او مجلو‬ ‫لل ا يسته نه ه‪ ،‬چې م‪،‬الې څرګنسهسه‬
‫پېېه څرګنسهېېسو مخېېه ډهېېر بخېېوا پېننېېسل شېېو وو‪ ،‬غېېه فېېی ېېو ش ې ېر ا بېېانو‬
‫پخواني وناد له صره فني یالب په یوګه غويه کي و‪ ،‬لکه چېې ډهېر پخېوان‬
‫یېېه ويیېېه م‪،‬ېېالې لېېه‬ ‫کېې‬ ‫‪ .‬پېېه ربېېي ا‬ ‫م‪،‬ېالې پېېه اخییېېي برخېېه کېې ياپېېایې‬
‫‪.‬‬ ‫جاحظ څخه ياپایې‬
‫ش يچا په پل ا ر ل انواا ا بيم لچ چا ‪2۱۸‬مو کې ليکي‪:‬‬ ‫ډاکټر سيرو‬
‫لل م‪،‬الېېېه نو چېېېي از یېېېس اال ېېېا مرسېېېو بېېېو ‪ ،‬ي ونېېېاد پلېېېو یېېېايک و يويو‬
‫ېوه ا بېي ډول لژانېرم‬ ‫سيروستکا به ا ی فی معرو بو نس‪.‬مم خو م‪،‬الې پېننسل‬
‫ېل لپېېايه فرانچېېو‬ ‫پېېه یوګېېه پېېه وو ويوسېېتيو پېي ېېو پېېوي اړه لېېر ‪ .‬لېېومي‬
‫ليکوال مونټيی م‪،‬الو ليکل په يس ي یوګه و کيل او پېه ‪ ۸۷۱۷‬کېال ېې خپلېې‬
‫م‪،‬الې خپر کي ‪.‬‬
‫فرانچيپ بيکی ړ په ړ سغه پيي کې م‪،‬الو ليکل په انګلچتاد کې يوا کېيل‪.‬‬
‫په نولچ ه پيي کې‪ ،‬چې ج لېې ياوویلېې م‪،‬الېه ا بېي انوا ېو ېو ډهېر يا ې ډول‬
‫وګر ېسه‪ ،‬په لو س وه نېي کېې جېوي اوي ېل او ا ‪ .‬ا فېوي سېتر ا و ج يېو یېويبر‬
‫‪.‬‬ ‫م‪،‬الې ډهر معروفي‬
‫‪4۷۹‬‬
‫يلو ‪ ،‬خو ړغې یېه ېې يسېاله و لېه ‪....‬مم ل‬ ‫په ا راد کې ړ م‪،‬الې له ډهر پخوا يوا‬
‫‪ 25۱‬م‬
‫ر یر سلو کالو پوي يسې‪ ،‬او غېه کېاي‬ ‫په افغانچتاد کې فني م‪،‬اله ليکنې‬
‫یمه محو طرز له خوا په ‪ ۸۹۸۸ – ۸۹۷5‬کلونو کېې سېرا االخبېاي لېه‬ ‫ايوتا‬
‫پېه‬ ‫‪ .‬ل ېي‪ -‬ا بېي م‪،‬الېه ليکنېه خېو شېل ې پيېي‬ ‫خېوا شېو‬ ‫خپرهسو يا پېه‬
‫يهي ه او څلويمه لچيوه کې او یه ويسېس او په ډهېر تېه ډول ېې پېه غېه پيېي‬
‫کې وا ومونسه‪.‬‬
‫ل ېېي مؤسچېېو لېېه خېېوا پېېه ل ېېي‪ -‬ا بېېي ج لېېو کېېې‬ ‫کتېېابي بڼېېه ېېې ومونسلېېه؛‬
‫مختلفو ليکوالو او استا انو له خېوا وليکېل شېو او ېو حرفېو فنېي او مچېلکي‬
‫یوت ې ومونس‪ .‬خو سا ټونو او نيو یه په و رت ه پيي ل‪2۷۸4-2۷۷۸‬م کلونېو کېې‬
‫لېېه سېېتونوو سېېره سېېره هلل الح ېېس غېېه ل ېېي ېېی‬ ‫او‬ ‫ړ ې ميل ېېه شېېو او او‬
‫وانانو‪ ،‬څېيونکو‪ ،‬مچلکي – ل ي خلکو‪ ،‬استا انو او ليکوالېو لېه خېوا پېه تېه‬
‫ډول یرسره کې‪ ،‬او اهلل یعالی لیل م پېر نامېه سېوګنس ا جېاز الړېویي وږمېې‬
‫لنېډ م‪،‬ېالې ل ک پيوټرسېا ټونو‪،‬‬ ‫ړر وي ې په یېرهېسو سېره ال غېوړه‪ ،‬او ا‬
‫فيپ بوک‪ ،‬وټيو ‪ ،‬او ‪...‬م یه الي پرانيو ‪ .‬با س ووا و‪ ،‬چې په ډهر پخوا وخت کېې‬
‫بڼېه و ‪ ،‬چېې يسېاله ېې ويیېه و لېې او پېه‬ ‫ړ م‪،‬الې ليکل کېېس ‪ ،‬خېو پېه پخېوان‬
‫چې‬ ‫په بڼه خپرهس ‪ ،‬خو او‬ ‫مچت‪،‬ي ه یوګه به خپرهس او ا به څو م‪،‬الې کتا‬
‫چا په کاي کې ړوسا ي او پراختيا ياغلې ه‪ ،‬نو اوس هال غوتتنو له مخې‬
‫ز ېېایره لنېېډ م‪،‬ېېالې وي پېېاڼو او مجلېېو لپېېايه‬ ‫م‪،‬ېېالو ليکېېل ز ېېات شېېول او او‬
‫ليکل کې‪ ،‬او ينې ليکواالد غه م‪،‬الې کتا په بڼه ړ خپرو ‪.‬‬
‫نېېوټ‪ :‬زمېېوږ پېېه ړېېېوا او ټولېېه اسېېیمي نېېي کېېې غېېه ان‪،‬ېېی ل م‪،‬الېېه ليکنېېهم‬
‫یمه سيسج ال الېس ی افغېاد او‬ ‫خوا‬ ‫نولچ ې پيي له وړ ې ني ا ی يا په‬
‫مح س بسه يح ة اهلل ليه ا او ړغو شاګر انو له خوا يوا ومونس‪.‬‬
‫‪4۸۷‬‬
‫ومي ډول ووا و م‪،‬اله ليکنه له ډهر پخوا مروجه وه‪ ،‬پېه ونېاد کېې‬ ‫ا ونه‪ :‬که په‬
‫ېو ژانېر ل‬ ‫پلویايک او په يو کې سيچروو ستکا ليکوالو پېه نامېه ا هېسه‪ ،‬خېو‬
‫ا بي ډولم م‪،‬الې یرخيل په ويوستيو پيي و پوي اړه لر ‪.‬‬
‫ل لپايه فرانچو ليکوال مونتني په يس ي ډول م‪،‬اله ليکنه مروجه کيه‬ ‫لومي‬
‫او پېېه ل ‪ ۸۱5۷‬م کېېال کېېې ېېې ل‪Essais‬م وليکلېېې‪ .‬فرانچېېيپ بېېيکی ړې پېېه ړ ېېس‬
‫پيي کې په انګلچتاد کې م‪،‬اله ليکنه پيل کيه‪ .‬په نولچ ه پيي کې‪ ،‬چې لمجلهم‬
‫منبته ياغله؛ مروجو ا بي ډولونو ا ژانرونو څخه وګڼل شوه‪ .‬په لو س ځ لغر م‬
‫کېېېې جېېېېوي اويول ل‪Orwell‬م وا ‪ .‬فويسېېېتر ل ‪Forester‬م او جِي ېېېېو یېېېېويبر‬
‫‪.‬‬ ‫ل‪Tharber‬م م‪،‬الې معروفي‬
‫‪ -3-7‬د مقالې ډولونه ‪:‬‬

‫‪:‬‬ ‫م‪،‬اله بياد‪ ،‬وړانس کولو‪ ،‬ړسفونو او موغوا له مخې په النس ډول‬
‫‪ ،‬چېې پېه ړغېه‬ ‫ل ي م‪،‬ېېېېېاله ا م‪،‬ېېېېالې‪ :‬ل ي موغوا ګانې بيانو ؛ پریه لېه‬
‫کې ا بي صنعتونه او پيچيلتيېاوو کېايول شېو و او احچاسېایو يول پېه کېې‬
‫ل ي ح‪،‬ېا ‪،‬و پراخېېسل او ټولېو خلکېو‬ ‫ل ي م‪،‬الې ړس‬ ‫یبايز مونسلی و ‪.‬‬
‫‪ .‬ل ېي م‪،‬ېېالې پېېه بېیبېلېو برخېېو کېېې ليکېل کېېې‪ ،‬او ل ېېي‬ ‫یېه ړغېېې لېېې‪ ،‬ول‬
‫ح‪،‬ا ا په بېیبېلو برخو کې برر ټولنې یه وړانس کو ‪.‬‬
‫په ل ي م‪،‬اله کې ج لو جوړولېو پېه برخېه کېې ل معنېی لې‪ ،‬ولېو لپېايهم سېا ه‬
‫بايیونه غويه کې‪ . ،‬په غو م‪،‬الو کې خيال بېایي نېه و ‪ .‬ل ېي م‪،‬الېه پېه حت ېي‬
‫ډول نو او یازه موغوا نه وړانس کو او ړ سغه یيس نه يلو لو سره له ل ېي‪-‬‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الو بېلې‪. ،‬‬
‫ا تت‪ :‬م‪،‬الې موغوا او ليکنې ډول له مخې بېیبېل ډولونه لر ؛ لکه ‪:‬‬
‫لل اول‪ :‬ل ي او څېينيو م‪،‬الې‬
‫و ‪ :‬ا بي او یوصيفي م‪،‬الې‬
‫‪4۸۸‬‬
‫يهي ‪ :‬وي پاڼو او مطبو ایو م‪،‬الې‬

‫څلوي ‪ :‬یخيلي م‪،‬الې‬
‫م‪،‬الې‬ ‫پنب ‪ :‬انت‪،‬ا‬
‫شپ‪ : ،‬اخییي‪ ،‬ني او يوزنيو م‪،‬الې ‪ .‬مم ل ‪22۰ -226 :2‬م‬
‫ا بي م‪،‬اله ا م‪،‬الې ‪:‬‬

‫‪ ،‬چېېې ليکېوال ا بېېي اسېېتعسا‬ ‫ا بېي م‪،‬الېېه چېېا خبېره ېېوه ټوټېېه من ېوي شېېعر‬
‫توونکی و ‪ .‬غه ډول م‪،‬الې مړی یخيلېي یېو پېه مرسېته ليکېل کېې‪ . ،‬ا بېي‬
‫ېېېېېېانګي اسېېېېېېلو ‪ ،‬احچاسېېېېېېایو‪ ،‬واطفېېېېېېو او خيېېېېېېالي‬ ‫م‪،‬الېېېېېېه ليکېېېېېېوال‬
‫بخولولانګيرنوم يلو ونکی و ‪ .‬ا بي م‪،‬الې ليکوال غواړ په خپله ليکنه کې‬
‫ل لفکي او معنو م تا چتونه لصنعتونهم وکېايو او خپېل ا بېي اسېتعسا لېه‬
‫الي وتيي؛ ا بي م‪،‬الو موغوا ډول ډول ړ کېسا شېي‪ .‬ليکېوال ړېره موغېوا‬
‫‪ ،‬چې الفېاه ېې ا بېي و ‪ .‬پېه غېو م‪،‬ېالو کېې‬ ‫وړانس کوال شي‪ ،‬خو شرط ا‬
‫‪.‬‬ ‫لموغوا‪+‬خٍيالي یوت‪+‬ا بي تا چتونه اوړنر یرکيبونهم ډهر غروي‬
‫ل ي – یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬اله ‪:‬‬

‫ل ي – څېينيو م‪،‬اله یحر ر او ليکنې په کاي کې لکېه ل ېي م‪،‬ېالو غونېس لېه‬
‫وچو ا بي کل و سره نه وړانس کې‪ . ،‬په کې یخيل او احچاسات نه ا ي‪ . ،‬ل ي‬
‫– یح‪،‬ي‪،‬ېېي ابېېسا ي ېېانګينې نېېه لېېر ‪ .‬خېېو یېېازه او نېېو موغېېو ګانې خلکېېو یېېه‬
‫وړانس کو ‪.‬‬
‫ل ي – یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬الېه لکېه ډهېر شې ېر یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬ېالو با ېس یعر ېف‪ ،‬یوصېيف ل‬
‫ستا نېم‪ ،‬ی يل لننساي م‪ ،‬کره کتنې‪ ،‬یحليل او ډهر ش ېر یح‪،‬ي‪،‬ي آ ايوغونس‬
‫‪4۸2‬‬
‫و ‪ ،‬پریه له ړغه ل ي – یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬الېه نېه ګڼېل کېې‪ . ،‬م الونېه‪ ،‬حبيبېي‪ ،‬يشېا ‪،‬‬
‫وږمه مجله‬
‫ل ي – یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الو جوړتتي یوکي‪:‬‬

‫ا شېو و صېفتونو سېره سېره‪ ،‬جوړتېت لېه پلېوه النېډ‬ ‫ل ي – یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الې‬
‫انګينې لر ‪ ،‬چې په النس ډول وړانس کې‪: ،‬‬
‫الف‪ -‬م‪،‬الې سرليک ل نوادم‬

‫نواد یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الو محتوا ي ړو ت ټاکي‪ .‬یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الې سرليک ل نېوادم‬
‫با س ل لنډ‪ ،‬په زړه پوي ‪ ،‬جام ‪ ،‬ياټول او ګيرا زړه ياتکوونکیم و ؛ اسې‪ ،‬چې‬
‫لوستونکی جذ کي ‪ .‬نواد یه م‪،‬الې ټاکنسو ړو ت او يوح ړ و ی شو‪.‬‬
‫‪ -‬لنډ و ل چکيسه ا خیصهم‬

‫لنډ و لچکيسهم مطلېب يوح او م‪،‬ېالې محتېوا خېواږه للېب ولېوا م بيېانو او‬
‫مع والً لډهر لهم له ل پنبو یر ایوم کرتو ز ات نه و ‪ .‬م‪،‬الې لنډ و با س شېکل‬
‫لجېېولېم او م‪،‬ېېالې محتېېوا ي جوړتېېت بيېېاد کېېي او فر ېېي نوانونېېه ېېا کېېي ‪،‬‬
‫بلکېې پېه لنېډو بېايیونو او کليېایو پېه وړانېس کولېو‪ ،‬م‪،‬ېالې فکېر محصېېول‬
‫یوغيح او وړانس کي ٍ‪ .‬لنډ و لخیصهم موخه لړېس م ا ه‪ ،‬چېې لوسېتونکی‬
‫یی نېس پېه صېويت کېې پېه لوسېتو ېې پيېل‬ ‫م‪،‬الې لېه محتېوا سېره بلېس شېي او‬
‫کو ‪.‬‬
‫‪ -‬اصلي ا کليس کل ې ل کليس واژه ړام‬

‫م‪،‬الې په ياټولولو لاحتوام کې جوړونکي یوکي کلي مفه ونو یه وا ي‪ .‬ا په بلېه‬
‫‪ ،‬چېېېې م‪،‬ېېېالې یرکيېېېب‬ ‫کل ېېېېم ړغېېېه بايیونېېېه‬ ‫و نېېېا کليېېېس کل ېېېې ل آزا‬
‫‪4۸۸‬‬
‫غېېو کل ېېو او بېېايیونو ېېا ول م‪،‬ېېالې کليېېات‬ ‫لجوړتېېتم ويبانېېس چېېويلي‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫لوستونکي په مړی کې يس و او م‪،‬الې مطالبو فه جوړونکی‬
‫ت‪ -‬سر وه ل م‪،‬سمهم‬

‫‪ ،‬چې لېه مېتی څخېه مخېه‬ ‫خبر‬ ‫م‪،‬الې سر وه ليکوال او څېيونکي لومين‬
‫وړانس کې‪ ،‬؛ ړغه خبر ‪ ،‬چې م‪،‬الې متی لېه بحېث څخېه یېر پيېل کېېسو مخېه‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫‪ .‬په م‪،‬اله کې مه ه خبره م‪،‬الې موغوا ايزتتونو بيېاد‬ ‫غروي‬
‫با س په استسالل او ینا ېت بښېونکي یوګېه وړانېس شېي‪ .‬موغېوا ټاکېل اوغېويه‬
‫‪ ،‬چې په م‪،‬سمه کې بيانې‪ . ،‬ړسفونه‪ ،‬موغوا یاي خچه او‬ ‫کول‪ ،‬اسې کاي‬
‫کاي چلنس په م‪،‬سمه کې وړانس کې‪. ،‬‬
‫ټ‪ -‬م‪،‬الې متی‪:‬‬

‫پېه تېو‪،‬‬ ‫اسېا‬ ‫م‪،‬الې متی یح‪،‬ي م‪،‬الې جوړوهسو اصلي برخېه ه؛ نېو پېه‬
‫متينو او وړ بايیونو‪ ،‬ګرامر له اصولو سېره سې او وي ېې پېه ژبېه با ېس وليکېل‬
‫شي‪ .‬له لفکي او معنو یا و لو ما و لو ل یع‪،‬يسایو م پاک و ‪ .‬م‪،‬الې متی با ېس‬
‫محتېېېوا لېېېه پلېېېوه یح‪،‬ي‪،‬ېېېي و ؛ عنېېېې نېېېويو خبېېېر ‪-‬ایېېېر ‪ ،‬منایرېېېې او څېينېېېې‬
‫ل ېي‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ېي‬ ‫ا شو محتوا انګينې یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬ېالې لپېايه‬ ‫ياونغاړ ‪.‬‬
‫ه‪ .‬م‪،‬الې متی ډهر له له ګڼو متعېس و‬ ‫کتابونو او يسالو په بحث کې ړ غروي‬
‫سرليکونو جوړه‪. ،‬‬
‫نوانونېېو ز ېېایوالی لیعېېس م‪ ،‬م‪،‬الېېه لېېه سېېتي کېېوونکي حالېېت ل ېېو ډول والېېيم‬
‫ژغېېوي او مطلبونېېو فهېې لپوړېسنېېهم لوسېېتونکي لپېېېايه آسېېانو ‪ .‬م‪،‬ېېېالې‬
‫نوانونو یریيب‪ ،‬یرکيب او ړغه مطلبونه‪ ،‬چې یر ړر سرليک النس يا ي با ېس ېو‬
‫لېېه بېېل سېېره منط‪،‬ېېي او مع‪،‬ولېېه يابطېېه ولېېر ‪ ،‬څېېو لوسېېتونکي مړېېی لېېه نکر ېېو او‬
‫‪4۸4‬‬
‫نوانونېو یعېس او شې ېر‬ ‫استساللونو نتيجې یه يړبر کي او ړ ساينګه م‪،‬الې‬

‫سره متناسب و ‪.‬‬
‫ث‪ -‬پا له ل نتيجه ګير م‬

‫م‪،‬الې په غه برخه کې ليکوال او مح‪،‬ا خپل فکر محصول ياټولېو ‪ .‬م‪،‬ېالې‬
‫سه او برجچته ټکي لنډ و په یوګه ياوړ ‪ .‬م‪،‬الې نتيجه اخيچتنه په ح‪،‬ي‪،‬ېت‬
‫؛ عنېې ړغېه‬ ‫‪ ،‬چېې پېه م‪،‬سمېه کېې طرحېه شېو‬ ‫کې ړغېو غوتېتنو ېوا‬
‫لېېېي مصېېېساق‬ ‫مطلېېېب کرېېېف او ړغېېېه مطلېېېب بيېېېاد‪ ،‬چېېېې ړلتېېېه طرحېېېه کېېېې‪ ،‬او‬
‫پيساکو ‪.‬‬
‫معنی چې یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬ېالې محصېول پېه سېا ه‬ ‫پا له با س لنډه او جام و ‪ ،‬په‬
‫او ياکېېاږلي ژبېېه لوسېېتونکو یېېه وړانېېس کېېو ‪ .‬البتېېه م‪،‬ېېالې نتيجېېه اخيچېېتنې‬
‫حج ‪ ،‬ټولې م‪،‬الې په حج پوي یيلې ه؛ عنې با س م‪،‬الې لېه مېتی سېره مناسېب‬
‫وليکل شي‪.‬‬
‫‪ -‬ماخذونو فهرست‪:‬‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬ېېالې ړې لکېېه یح‪،‬ي‪،‬ېېي يسېالو غونېېس ماخذونېېه او سېېرچينې لېېر ‪ ،‬چېېې‬
‫ليکوال او مح‪،‬ا یح‪،‬يا پرمهال له ړغو ګټو اخلي‪ .‬ماخذونه م‪،‬الې په پېا کېې‬
‫غه برخه ومره مه ه ه‪ ،‬چې یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬ېالې لېه نېويو م‪،‬ېالو‬ ‫ياوړل کې‪ . ،‬م‪،‬ا‬
‫په وه ي ډوله برابره‪. ،‬‬ ‫بېلو ‪ .‬ماخذونه او‬
‫متی او ل ی ليک‬ ‫‪)1‬‬
‫واز کتا ‪ ،‬ليکوال او مو‬ ‫‪)2‬‬
‫په متی او پا کې‬ ‫‪)3‬‬
‫‪4۸5‬‬
‫فی کتا په ‪ 52‬مو کې ليکي‪ :‬لل‬ ‫سرمح‪،‬ا سيس محی الس ی ړاش ي‪ ،‬ليکوال‬
‫ي‬ ‫ل ي‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ي معياي م‪،‬الې پېه ليکنېې چوکېاټ کېې ا النېس‬ ‫و برپي‬
‫‪ :‬ل سر وه‪ ،‬اصلي مطلب لمتیم لنډ و او نتيجهم‪...‬‬ ‫برخې شاملې‬
‫نوموړ ز ایو ‪ :‬سر وه لم‪،‬سمېهم ليکنېې لېومي خېو اساسېي برخېه ه‪ ...‬سېر وه‬
‫ليکنې يوح محتوا او معنی ړنساي م ال لر ‪ ...‬په اصلي برخېه کېې با ېس ټېول‬
‫پروګرامونه څنګود نوانونه و له بل سره معنو او فکر يابطه ولېر ‪ ...‬او لنېډ و‬
‫ينو ړغو مه و مچا لو چېې اصېلي موغېوا‬ ‫په غه برخه کې ليکوال لومي‬
‫يوتېېانتيا او بېېوت لپېېايه پېېه بېیبېلېېو پروګرامونېېو کېېې ياغلېېي پېېه ډهېېر لنېېډ و سېېره‬
‫ا ونه کو ‪.‬مم ل ‪54 – 5۸ :۸۹‬م‬
‫‪:‬‬ ‫ا ونه‪ :‬م‪،‬اله ليکنې پياوونه په النس ډول‬
‫اطی ېېېېات؛ ليکېېېېوال ټولېېېېو او‬ ‫لل الېېېېف‪ -‬ليکېېېېوال فکېېېېر الي او مخکنېېې‬
‫اصېول‪ ،‬مطلېب ا ا طېرز‬ ‫ختصاصي اطی ایو لپايه سرچينه ه‪ ،‬چې ليکوال‬
‫او نوي په کې يا ي‪.‬‬
‫‪ -‬پېېه ېېوه موغېېوا ی رکېېو؛ مطلېېب شېېرح‪ ،‬فهرسېېت ليکېېل‪ ،‬اطی ېېایي منېېابعو‬
‫پوي اړونسه ستونو ‪ ،‬چې با س السرسی ويیه پيسا کي ‪.‬‬
‫‪ ،‬ړغېېو‬ ‫‪ -‬مطلېېب ياټولېېول؛ ا اشېېت اخيچېېتل‪ ،‬ړغېېه څېېه چېېې پېېه مړېېی کېېې‬
‫کېېاي کېېې يول‬ ‫سېنجول‪ ،‬یجربېېو‪ ،‬مرکېېو‪ ،‬افکېېايو یبا لېېه‪ ،‬مطالعېېه او فکېېر پېېه‬
‫لر ‪.‬‬
‫‪ -‬ايزونه او ټاکنه؛ منتخب اطی ایي واحس برابرول‪.‬‬
‫ه – م‪،‬الې طرحه؛ جو يات او ټول مطالب یریيب‪ ،‬وړانس او ويوسته شي‪.‬‬
‫برابرول‪.‬‬ ‫و‪ -‬ليکل؛ مچو‬
‫ز‪ -‬بيا کتنه؛ په مطلب کې غروي بسلونونه‪.‬‬
‫ېو‬ ‫ح‪ -‬اصلي نچخې پاک نېو پ؛ م‪،‬ېالې لېه برېپيولو ويوسېته وکتېل شېي او‬
‫استا نکر ويبانس واخيچتل شي‪.‬‬
‫‪4۸6‬‬
‫ط‪ -‬چېېا لپېېايه چ تېېو کېېول؛ لېېه اهېېډهو ويوسېېته‪ ،‬نکرونېېه واخيچېېتل شېېي او بيېېا‬
‫چا یه ويکيل شي‪ .‬مم ل‪26 ،25 :26‬م‬
‫د مطبوعاتو اړوند مقالې او د هغو ځانګړنې‪:‬‬ ‫‪-4-7‬‬

‫ومي ډول فکر ستود بلل کې‪ ،‬او په خصوصي‬ ‫مطبو ات په وه ړېوا کې په‬
‫‪.‬‬ ‫ډول ژويناليو په مچلک پوي اړونس‬
‫خلکو وي ني ل ېي‪ ،‬ا بېي‪،‬‬ ‫و ړېوا‬ ‫وي پاڼو‪ ،‬جر سو او مطبو ایو م‪،‬الې‬
‫سياسي‪ ،‬نکامي‪ ،‬ژونس ګڼ اړخونه انعکاسو او چا خبره په خپل ړېوا او نېويو‬
‫ړېوا ونو پوي اړونس مطالبو بانس ینسه مایو ‪.‬‬
‫ومي ډول مطبو ایو پوي اړونسه‪ . ،‬ډهېر‬ ‫غه م‪،‬الې په وي پاڼو‪ ،‬جرهسو او په‬
‫له وي ې اړونس خبر خپرو ‪ .‬موغو ات ې نو او یازه و ؛ خو کله مبتذل‬
‫ړ و ‪.‬‬
‫و ؛ مع ېېېوالً اخبېېېايونو‪ ،‬وي پېېېاڼو‪ ،‬جرهېېېسو‪،‬‬ ‫شېېېکل لېېېه پلېېېوه لنېېېډ او اوږ‬
‫مجلو‪ ،‬ياډ وګانو‪ ،‬یلو و ونونو‪ ،‬سا ټونو‪ ،‬فيپ بوکونو‪ ،‬وټيبونېو او ‪ ...‬لېه الي‬
‫خپره‪ . ،‬کله غه م‪،‬الې فني و ‪ ،‬که مچلکي ليکوالېو لېه خېوا ليکېل کېې‪ ،‬او‬
‫خپره‪، ،‬خو کله ړ غير فنېي او غيېر مچېلکي بڼېه او موې ونونه لېر ‪ ،‬لېت ېې ا‬
‫‪ ،‬چې کله کله غير مچلکي ليکوالو له خوا په مویي او احچاسایي ډول ليکېل‬
‫کې‪. ،‬‬
‫ا کاي ړغه وخت خپل ا تسالي حالت مونسلی شېي‪ ،‬چېې ټېول خلېک مطبو ېایو یېه‬
‫ټولڼې ډهرو خلکو په وي نېي ژونېس کېې‬ ‫السرسی ولر ‪ .‬ليکوالي او ژويناليو‬
‫و و او فرړنګي ا ت په یوګه یبول شي‪ ،‬لې‪ ،‬یرلې‪،‬ه خلېک اخبېاي مطالعېه کېي او‬
‫نسه ې یرسره کېي‬ ‫که مطالعه خپل ژونس ملکر وګر و نو په يتتيا کلتوي‬
‫ه‪.‬‬
‫‪4۸۰‬‬
‫مطبو ایو اړونسه م‪،‬الې ژبې له پلوه سا ه‪ ،‬يوانې‪ ،‬ز ه کېي او فهې وړ و ‪،‬‬
‫ې شي‪.‬‬ ‫خلک ويبانډ پوړې‪ ،‬او مطالعه کوال‬
‫انګينې‪:‬‬
‫‪ ،‬چې وي نېي مطالېب خپېرو ‪ ،‬با ېس یېازه‬ ‫سه انګينې ا‬ ‫غو م‪،‬الو‬ ‫أ‪.‬‬
‫او بکېېر موغېېو ات ولېېر ‪ .‬نرېېر وړ موغېېو ګانې ېېې ژونېېس بېیبېلېېو‬
‫و ؛ کېسا شي غه موغو ات م بت او ا منفي و ‪.‬‬ ‫اړخونو انعکا‬
‫سه انګينه ې ا ه‪ ،‬چې ا بي صنا او لفکي پيچلتيا په کې نه و ‪،‬‬ ‫‪ .‬بله‬
‫سا ه ګي لر ‪ ،‬اصلي مطلب په لنډو او سا ه الفاظو کې وړانس کو ‪ ،‬او لېه‬
‫و ‪.‬‬ ‫ا بي غوټو خی‬
‫ت‪ .‬ړ ساينګه مطالب او موغوا په مچې‪،‬ي ه یوګېه انعکاسېو ‪ .‬تېه مطبو ېایي‬
‫و او وي ېي‬ ‫م‪،‬اله ړغه ه‪ ،‬چې له ا بي پيچلتيېا او سياسېي فکېره خېی‬
‫کي ‪.‬‬ ‫او نو موغوا ګانې انعکا‬
‫ېېو‬ ‫‪ ،‬چېېې وي ينېېې پېښېېې ېېو لېېه بلېېه یيلېېي او‬ ‫ث‪ .‬بېېل خصوصېېيت ېېې ا‬
‫موغوا بېیبېلې برخې یحليلو ‪ .‬ل ‪۱۸۰‬م‬
‫‪:‬‬ ‫مطبو ایي وي پاڼو م‪،‬الو نومونه په النس ډول‬ ‫‪‬‬
‫اول‪ :‬اساسي م‪،‬الې‪:‬‬

‫اساسېېي او فکېېر م‪،‬ېېالې و ‪ ،‬چېېې‬ ‫ېېا مياشېېتن‬ ‫غېېه م‪،‬ېېالې وي پېېاڼې‪ ،‬جر ېېس‬
‫یيوي کي او ګذايشي موغو ات په کې وړانس کې‪ ،‬؛ له یحليل او یفصېيل سېره‬
‫‪ .‬م الونه په بوت سره وړانېس کېو ‪ .‬مع ېوالً پېه‬ ‫سه اصل‬ ‫مل و ‪ .‬یحليل ې‬
‫لومي و مخونو کې خپره‪ . ،‬وي پاڼې او جرهسو شېکلي یېواد پېه انېسازه اوږ ه‬
‫او لنډ مو ود يلو ونکی و ‪ .‬ړر ډول مو ود لرال شي‪.‬‬
‫ه ‪ -‬بله انګينه ې ا ه‪ ،‬چېې مطلېا وایعيتونېه پېه کېې انعکاسېې‪ ،‬او لېه ړېر ډول‬
‫احچاسایو پاکې و ‪ .‬شخصي او اطفي افکاي په کې ا نه لر ‪.‬‬
‫‪4۸۱‬‬
‫غه ينګه حربي‪ ،‬ینکي ي او نوي شخصي يوابط وي کېې ېا نرېي پيېساکوال او‬
‫مطبو ایو اصليت او اصالت یېر‬ ‫ا کاي او غه فکر الي په کې پيسا کي‬ ‫که چېر‬
‫پوتتنې النس ياولي‪.‬‬
‫‪ -‬غه م‪،‬الې سا ه او يوانه ژبه لر ‪ ،‬څو ړر لوستونکی ويبانس پوه شي‪.‬‬
‫له ن‪،‬ل یول او ل ي –یح‪،‬ي‪،‬ي مصطلحایو لې‪ ،‬کېاي اخيچېتل کېې‪ ،‬او یحليلونېه یېر‬
‫ډهره برهسه ليکوال پر یفکر والړ و ؛ مراجعو مسيکونه په کې ک و ‪.‬‬
‫ومي او خصوصي ډول یربه‪ ،‬استعايه‪ ،‬کنا ه او نوي صنا په کې ل‪ ،‬و ‪.‬‬ ‫په‬
‫‪ :2‬دويم‪ :‬سرليکنه (سرمقاله)‪:‬‬

‫سرليکنه لسرم‪،‬الهم وي پاڼو او جرهسو ړو ت ټاکي‪ ،‬که له نېويو م‪،‬ېالو لنېډ ‪،‬‬
‫مه ې او وي پاڼو او جرهسو پاليچي ټاکونکي ړ و ‪.‬‬
‫لېېه نکېېر او اصېېولي پلېېوه سېېرليکنه وي پېېاڼې يوح او سېېرليکنې مېېو ړغېېې‬
‫‪ ،‬چېېېې‬ ‫املېېېه سېېېرليکنه اسېېېې ېېېو مچېېېؤليت‬ ‫‪ .‬لېېېه‬ ‫ايزتېېېت تېېېکاينسو‬
‫‪.‬‬ ‫پېېایې ټولېېو څېېانګو لېېه مچېېؤليتونو څخېېه ډهېېر مه ې او سېېتونومی‬ ‫ژوينېېاليو‬
‫وي پېېاڼو او يسېېالو پېېه ا ايو کېېې سېېرليکنې ليکلېېو نېېسه یکېېيه او یجربېېه کېېايو‬
‫کچانو یه سپايل کې‪. ،‬‬
‫مچکيی لي حجاز ليکي ‪ :‬لل ا مهال لو و وي پېاڼو پېه ا ايه کېې ړغېه څېوک‬
‫سرليکنې ليکلو یه ګ ايل کې‪ ، ،‬چې پر بېیبېلو لومو پوه و ‪ ،‬خو کېېسا شېي‬
‫ا کاي وکيا شي‪.‬‬ ‫په ړرو سلو کچانو کې و یی‬
‫ډاکټر مچکيی لي حجاز سرليکنه په مس ر پوي اړونېسه ګنېي‪ .‬نومېوړ ليکېي‪:‬‬
‫‪ ،‬خو په امه‬ ‫لل سرليکنې لغو معنی مس ر ليکنه ا مس ر نکر څرګنسول‬
‫څخه موخه ړغه ليکنه ه‪ ،‬چې سرليکنې پېرمو وي پېاڼې ېا يسېالې‬ ‫یوګه له‬
‫ا بېل چېا ليکلېې و ‪.‬مم‬ ‫یرنامه النس چاپې‪ . ،‬تا ي ړغه مس ر‪ ،‬ا اي کو غي‬
‫ل‪۸2 :۸6‬م‬
‫‪4۸۹‬‬
‫سرم‪،‬الې په یعر ف کېې ېو معاصېر امر کېا ي ليکېوال پېه خپېل ا ېر لاهېډهټوي او‬
‫ليکوالم کې ليکي‪:‬‬
‫لل سرليکنه په شعوي او اړونس شېکل کېې وي پېاڼې غوتېتنو وړانېس کولېو‬
‫‪ .‬مم ل ‪4۰ : ۸‬م‬ ‫‪ .‬ا سرليکنه پر يوانو پېښو وي پاڼې نکر‬ ‫نو‬
‫غه یعر ف پخوانيو مطبو ایو لپايه کافي و او اړخ ې ويسره لګېاوه‪،‬‬ ‫که څه ړ‬
‫خو نو و لپايه م کی یواميت ونه لر ‪.‬‬
‫شخصېي ژوينېاليو او مطبو ېات ړې يامنبتېه‬ ‫ولتي ژويناليو یرڅن‬ ‫نی سبا‬
‫؛ له بېسه مرغېه یېر اوسېه زمېوږ پېه ړېېوا کېې‬ ‫ې ړ کي‬ ‫‪ .‬ډهر انکرا‬ ‫شو‬
‫يسيسلي‪ ،‬خېو کېېسا شېي پېه يایلېونکې وغېوړه‪ ،‬؛‬ ‫معياي حس لپولېم یه نه‬
‫مه ېېه خبېېره ا ه‪ ،‬چېېې شخصېېي او ولتېېي ميېېډ ا پېېه لمتېېوازد‪ ،‬یيېېا‪ ،‬بېطرفانېېه‪،‬‬
‫ملي‪ ،‬اسیمي او وطني يوحيه‪...‬م و ه او انکرا وکي او يوزګاي له طوفېانونو‬
‫ګوته انکرا وکي او س چويیيا وزيونه وغوړو ‪.‬‬
‫سرليکنه لوستونکو اغېومنولو ا سایلو لپايه په لنډ‪ ،‬تېکلي اومنط‪،‬ېي انېساز‬
‫ح‪،‬ا ‪،‬و او نکر ح‪،‬ا ‪،‬و او نکر وړانس کولېو یېه وا ېي؛ ېا خبېرو یېه اسېې یوجېه‬
‫کول‪ ،‬چې ا لوستونکي پر څرګنس پوه شي‪.‬‬
‫‪ ،‬وا ي‪ :‬لل‬ ‫کايل‪ ،‬جې ملر ل ‪Carl G. Miller‬م چې ل مډيد ژويناليو م ليکوال‬
‫‪ ،‬چېې پېه کومېه ېانګي موغېوا ليکېل شېو و او پېه‬ ‫سرليکنه ړغه مو ود‬
‫ړغه کې لوستونکو فکر ړغه لوي یه وياوتتی و ‪ ،‬چې ليکېوال پېه آنېس سې و ‪.‬‬
‫مم‬
‫او غه ياز ميکپ لرنر ل ‪Max Lerner‬م په و نا ‪ :‬لل سرليکنه پر مه و وي ينيو‬
‫‪.‬مم‬ ‫پېښو یبصر کولو نو‬
‫‪ ،‬چېېې پېېه ړغېېه کېېې ا اي لېېه‬ ‫ېېا ‪ :‬سېېرليکنه ړغېېې ژويناليچېېتکي ليکنېېې نېېو‬
‫لوستونکو اليتوونې په موخه چاي ‪‎،‎‬مسنوږ‪‎‬روننن ‪‎‬شاهي‪‎‬وي‪‎.‬ل ډاکټېر‬ ‫لوي‬
‫مچېېکيی لېېي حجېېاز ‪ ،‬اميرجېېاد وحيېېس اح ېېسز ‪ ،‬ژبېېاړه ‪ ۸۸‬او ‪ ۸4‬مخونېېو کېېې‬
‫‪42۷‬‬
‫ټولې غير ژويناليچتکي مجلې ‪‎‬و ‪ ‎‬وره‪‎‬علم ‪‎-‬‬ ‫او‬ ‫يا ي؛ با س څرګنس کيو او‬
‫حقيق ‪‎‬او‪‎‬ادو ‪‎‬مجلې‪‎‬نم‪‎‬د‪‎‬خپلې‪‎‬مجلې‪‎‬د‪‎‬روانې‪‎‬ونليسا ‪‎‬او‪‎‬مهپپانن ې‪‎‬ناهونې‪‎‬‬
‫لپنره‪‎‬و ‪‎‬مجله‪‎‬ېې‪‎‬سرمقنلې‪‎‬ليک ‪‎‬او‪‎‬و ‪‎‬ډېر‪‎‬علم ‪‎‬او‪‎‬خهندور‪‎‬ډوا‪‎‬خپل ‪‎‬ځال‪‎‬او‪‎‬وقان‪‎‬‬
‫و‪‎‬ډېروي‪.‬‬
‫د‪‎‬سرليکهې‪‎‬د‪‎‬مخ‪‎‬مهضهعنت‪‎‬څ ‪‎‬شی‪‎‬وي؟ ‪‎‬‬
‫ور‪‎‬دې‪‎‬مخ‪‎‬ل ‪‎‬مقنلې ‪‎‬ويالمې‪‎‬او‪‎‬شذرات‪ ‎‎‬وندنات)‪‎‬ساروو‪‎‬ره‪‎‬ناهر‪‎‬شاين ‪‎‬نام‪‎‬چانوو ي‪‎.‬‬
‫اوسه ‪‎‬نظرواو ‪‎‬نظر‪‎‬لري‪‎.‬د‪‎‬سرليکهې‪‎‬د‪‎‬مخ‪‎‬مهضهعنت‪‎‬عمهمنً‪‎‬و ‪‎‬درې‪‎‬ډول ‪‎‬دیا ‪‎‬‬
‫سرليکنه او شذيات‬ ‫‪‬‬
‫ياغلي ليکونه‬ ‫‪‬‬
‫مېو وي پېاڼې نېو‬ ‫سربېره پېر‬ ‫پر مه و پېښو وه ا له و ډهر ليکنې له‬ ‫‪‬‬
‫ل‪Mast head‬م ړ چاپې‪. ،‬‬
‫مګېر امر کېا ي ليکېوال ل ډبليېو‪ ،‬ډبليېوو و ېک ل ‪W.W. Waymack‬م وا ېي‪،‬‬
‫چې ‪ :‬لل زموږ وي پاڼو سرليکونو مخونه څلوي بنچټيو برخې لر ‪:‬‬
‫سرليکنې‬ ‫‪‬‬
‫و ليکوال – ا لينډ کيو م امر کا ي ليکوال‪.‬‬ ‫پر يوانو پېښو یبصر ل‬ ‫‪‬‬
‫ياغلي ليکونه‬ ‫‪‬‬
‫منتخبو لنډ وونو‪ ،‬کتابونو‪ ،‬يسېالو ېا نېويو وي پېاڼو ایتباسېونه او نېوي‪ ...‬خېو‬ ‫‪‬‬
‫وي پاڼې پر مو لسرليکنه او شذيات‪ ،‬انګي ليکنېه‪ ،‬ياغلېي ليکونېه‪ ،‬کېايیود‪،‬‬
‫یصو رونهم ړ يا ي‪.‬‬
‫وي پاڼې موخې لاړسا م‪:‬‬

‫‪:‬‬ ‫ړغه موخې که په لنډ ډول ووا و ا‬
‫‪42۸‬‬
‫‪ -۸‬پېېر خبرونېېو یبصېېره کېېول‪ ،‬عنېېې پېېر يوانېېو پېښېېو خپېېل نکېېر ويکېېول‪ ،‬خلکېېو‬
‫‪.‬‬ ‫اليتوونه‪ ،‬امه نکر او يوزنه ‪ .‬سرليکنې انګينې اسې‬
‫سرليکنې خصوصيات ل انګينېم‬

‫ژبه ې سا ه او يوانه و ‪ ،‬اسې‪ ،‬چې ړر لوستونکی یر ګټه واخلي‪.‬‬ ‫‪)1‬‬
‫له ن‪،‬ل یول او ل ي مصطلحایو څخه ل‪،‬ه فا سه اخيچتل کې‪. ،‬‬ ‫‪)2‬‬
‫یحليلونه ډهر له ليکوال یفکر محصول و او ا ليکېوال پېر یفکېر والړ و ‪،‬‬ ‫‪)3‬‬
‫خو غه یحليل له ويسره مو شو و پېښو څخه کو ‪.‬‬
‫وي پاڼې م‪،‬الې انسازه ته ه‪ ،‬چې له وه مخه ډهره نه و ‪.‬‬ ‫‪)4‬‬
‫ل ي او ا بي اصطیحات په کې ل‪ ،‬يا ي‪ .‬ل‪۸۸۱ : ۸۸‬م‬ ‫‪)5‬‬
‫م‪،‬الې او ړغو انګينې‪:‬‬ ‫‪ :۸‬يهي ‪ :‬ایتصا‬

‫مفهو او موې ود يلېو ونکی و ‪ .‬ډهېر وچېې‪ ،‬خېو مچېلکي م‪،‬ېالې‬ ‫ایتصا‬
‫‪.‬‬
‫م‪،‬الې ایتصا اصول متخصېل او مچېلکي شېخل لېه خېوا‬ ‫ډهر له ایتصا‬
‫ليکل کې‪ . ،‬په وي پاڼو او جرهسو کې غه م‪،‬الې لکه نويو برخو غونس جېی او‬
‫م‪،‬الې کېسا شي په ړره وي پاڼه او جر سه کېې‬ ‫انګي ليکواالد لر ‪ ،‬ایتصا‬
‫جی ستود ولر ‪.‬‬
‫غو م‪،‬الو مو ود کيفيت پېه ايیېامو کېې نغښېتی و ‪ .‬ايیېا با ېس یيېا او لېه‬
‫زموږ ړېوا پېه ينېو ياډ وګېانو او پېه‬ ‫او‬ ‫اصلي منب سره کتل شو و ‪ .‬او‬
‫م‪،‬الې خپره‪. ،‬‬ ‫یېره یلو و ونونو کې ایتصا‬
‫غه برخه‬ ‫پرمختګونه ې ډهر و ‪ ،‬ليکوال‬ ‫په ړغو ړېوا ونو کې چې ایتصا‬
‫ډهره پياوړ و ‪.‬‬
‫‪422‬‬
‫پرمختګونېه پېه‬ ‫زموږ په ړېوا کې ړغه وي پېاڼې‪ ،‬چېې پېه مچېت‪،‬ل ډول ایتصېا‬
‫کېي او آد ل پنبېه‪ ،‬لېپ‪ ،‬پنبېه و رېت او پنبېو‬ ‫مچلکي او یيېا ډول انعکېا‬
‫تېراز لپايه پيربني کي او وړانس وونه ې کېي ‪ .‬ډهېر‬ ‫کلیم پینونه ړېوا‬
‫‪.‬‬ ‫ل‪ ،‬او آد په ړېپ حچا‬
‫یر ډهېره بر ېسه بېانکونو مجلېو مخونېه ړې لېه ل ا بېي‪ ،‬سياسېي‪ ،‬فرړنګېي او کلېه‬
‫م مو ونونو ډکې و ‪.‬‬ ‫ایصا‬
‫نی سبا غه مجلې او وي پاڼې سو اګر ا ینونه او بروشرونه خپرو ‪.‬‬
‫وي پېېاڼې او مجلېېې نرېېته‪ ،‬چېېې ړېېېوا ایتصېېا‬ ‫اسېېې مچېېت‪،‬لې ایتصېېا‬
‫بېیبېل سيچت ونه و پر بل پچې یرېر ح او یوغېيح کېي ‪ .‬ېواز لړ يېان م ېوه‬
‫آزا ه وي پاڼېه ه‪ ،‬چېې پېه کابېل او وبېی کېې لېه ل‬ ‫تا چته‪ ،‬معلوم ایي‪ ،‬ایتصا‬
‫خوا خپره‪ ،‬او زموږ ړېوا او نويو ړېوا ونو او اشخاصېو پېه‬ ‫‪۸۸۹2‬ه م يا په‬
‫حالت بانس ل‪ ،‬او ډهر خبر کو او یراوسه ې ل‪ ۸۸۹۸‬م کاله پوي‬ ‫ایتصا‬
‫‪ .‬ل ‪۸5 : 4۸‬م‬ ‫له ل‪25۷‬م څخه ډهر ګڼې خپر شو‬
‫څېينېېېم پېېه نامېېه مجلېېې شېېتود‬ ‫پېېه پخېېوا وخېېت کابېېل پوړنتېېود کېېې لایتصېېا‬
‫يلو ‪ ،‬چې له ړر پلوه اختصاصي او مچلکي مو ونونه وي کې خپرهسل‪ ،‬امتياز‬
‫‪ ،‬معېاود‬ ‫خاونس ې خپله ایتصا پوړنبی و‪ ،‬مچوول مس ر ې ل ‪ .‬امېيی فرړنې‬
‫ې مح س نعي اشرفي او یحر ر ک ېټېې یېر نکېر النېس خپرهېسه‪ ،‬چېې‬ ‫او مهت‬
‫یحر ر ړيات کې ې ل کتوي اشر ‪ ،‬مح س اي غو ي‪ ،‬نا ت انوي‪ ،‬سيس امېيی‬
‫‪ .‬تاغلی پوړنېسو مح ېس وسېف ا ېوبيم اسېتا انو‬ ‫بها‪ . ،‬انوي‪ . ،‬اميی فرړن‬
‫ګډود يلو ‪ ،‬عنې غه مجله په برپيه یوګه ل ل ي‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ېي او مچېلکيم مجلېه‬
‫نه خپره‪ . ،‬وګويئ ‪ :‬ل ‪ : 4‬لومي موم‬ ‫وه‪ ،‬چې او‬
‫نوي بانکونه ل پښتني‪ ،‬ملي‪ ،‬افغانچتاد‪ ...‬او شخصي لکه کابېل‪ ،‬ميونېس‪ ،‬و ېو ‪،‬‬
‫‪ ،‬مېالي‪ ،‬کېانونو او نېوي وزايیونېه‬ ‫افغاد ونا ټيډ ‪ ...‬بانکونه او غه ياز ایتصېا‬
‫مطالېېب خپېېرو ‪ ،‬خېېو ا ټېېول ايګانونېېه اسېېې‬ ‫ړې مجلېېې لېېر ‪ ،‬چېېې کلېېه ایتصېېا‬
‫‪42۸‬‬
‫مجلېېې نېېه لېېر ‪ ،‬چېېې پېېويه مچېېلکي خلېېک ويکېېې کېېاي وکېېي ‪ .‬ليکېېوال و او پېېه‬
‫کلتوي په و ه کې ېوه‬ ‫ایتصا‬ ‫مچا لو کې پوه و ‪ ،‬ا زموږ ړېوا‬ ‫ایتصا‬
‫‪.‬‬ ‫یره ه او غه خیوو په ټولو ټولنيوو برخو کې محچوسې‬
‫ېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېې‬
‫وړو م‪،‬ېالو خپرونېو اسېتعسا لېر ‪ .‬غېه‬ ‫واليل ېواي م جرهېس ړې‬ ‫ا تت‪:‬‬
‫اخلېي پاليچېي‬ ‫ېو ا اي‬ ‫‪ ،‬چېې‬ ‫جرهس لاوونيو م له ړغو خپرونو بېايت‬
‫خپرو او کېسا شي ينې نوي وي ې او نوي معلومات ړ خپايه کي ‪.‬‬
‫غه جر سه و سرم‪،‬اله لر او نوي وړ م‪،‬ېالې لېر او معلومېات پېه کېې يا ېي‬
‫م ال په ډول ا بانو جر سه کې ا بيایو م‪،‬الې يا ېي‪ .‬مېس ر مچېؤل‪ ،‬چلېوونکې ډلېه‬
‫ړ لر ‪ ،‬خو امتياز خاونس ې ړ اغه مؤسچه ‪ ،‬څانګه او ا ي است و ‪.‬‬
‫په مطبو ایو پوي اړونسو م‪،‬الو خپرهسو ا ‪:‬‬
‫الف‪ -‬ورځپاڼې او جرېدې‪:‬‬

‫و ايګاد اړونېس لمربېوطېم و ؛ کېېسا شېي غېه ايګېاد ل‬ ‫وي پاڼې او جرهس‬
‫مؤسچهم ولتي او ا شخصي و ‪.‬‬
‫م‪،‬الې خپره‪ ،‬او کېسا شېي مختلېف موې ونونه‬ ‫په وي پاڼو کې لنډ او اوږ‬
‫‪ ،‬مویي‪ ،‬اسیمي‪ ،‬ا بي او ‪ ...‬نوي ‪.‬‬ ‫ولر ‪ ،‬لکه سياسي‪ ،‬اجت ا ي‪ ،‬ایتصا‬
‫وي پاڼې په وه ړېوا کې ټولڼې خلکو پوي اړونېس وي ينېې مطلبونېه خپېرو ‪،‬‬
‫ېېېو کېېېېسا شېېېي ينېېېې ژويناليچېېېتکي يپوټونېېېه لګوايشېېېونهم‪ ،‬مرکېېېې او لنېېېډ‬
‫معلومایي مطالب ړ خپايه کي ‪ ،‬مګېر ګوايشېونه ا و مرکېې ړې پېه مه ېو ويخينېو‬
‫پېښو پوي یيلي و ‪ ،‬ډهر زاړه نه و ‪.‬‬
‫‪424‬‬
‫نه و او و ډول مفهو نري‬ ‫په وي پاڼو او جرهسو کې خپايه شو مطالب و ال‬
‫لرال ‪ .‬سرم‪،‬اله په مس ر مچؤل او نوي م‪،‬الې په نويو خلکو پوي ړ کېېسا شېي‬
‫مربوطې و ‪.‬‬
‫م کی امتياز خاونس او مس ر مچؤل و شخل او ېوه مؤسچېه و ‪ ،‬شېخل او ېا‬
‫ولتي بيو او بيپ ولېر ‪ ،‬مګېر کېو مطالېب چېې خپېرو ‪ ،‬پاليچېي ېې پېه ړ اغېه‬
‫وي پاڼه پوي اړه ولر ‪.‬‬
‫وي پاڼې او جرهس زمېوږ پېه ړېېوا کېې اوږ یېاي و لېر ‪ ،‬چېې لنېډ و ېې وړانېس‬
‫کوو‪:‬‬
‫ب‪ -‬انټرنيټ ( ‪)Internet‬‬

‫انټرنيو په ني والېو‪ ،‬خېو پېه یېېره زمېوږ پېه مطبو ېایو کېې نېو خپرنيېوه تېکاينسه‬
‫لپس ېېسهم ه‪ .‬ډهېېر لېې‪ ،‬کلونېېه کېېې‪ ، ،‬چېېې زمېېوږ پېېه ړېېېوا کېېې خلېېک لېېه ک پيېېوټر‬
‫‪ Computer‬انټرنيېېو او پېېه نيېېو کېېې لېېه سېېا ټونو ل ‪Sites‬م سېېره بلېېس ش ېوِ وِ او‬
‫بلسِ ت یرالسه کو ‪.‬‬
‫خوا زموږ پېه ړېېوا کېې‬ ‫غه یخنيکي یوکي لوسا لم له ل‪ ۸۸۱۷‬ه م کلونو يا په‬
‫ېېا سېېهولتونه ل‬ ‫کېېې‪ ،‬؛ کېېه څېېه ړې‬ ‫اسېېتع ال وړ ګر ېېي او خلېېک ويسېېره يوږ‬
‫‪ ،‬خېو بيېل ړې پېه کابېل او نېويو وال تونېو‬ ‫آسانتياو م ې یر اوسه محچوسې نه‬
‫ېواد پښېت السرسېی ويیېه نرېته او کېه اهلل یعېالی‬ ‫مرکوونو کې خلکېو پېه یېېره‬
‫کول ويځ یربلې پراختيا مومي‪.‬‬
‫ولتي پوړنتونونېو‬ ‫نی‪ ،‬سبا ل ي او یحصيلي مؤسچې ومره ډهر شو ‪ ،‬چې‬
‫شخصېېېي پوړنتونونېېېو او مؤسچېېېو کېېېې ک پيېېېوټر سېېېا نپ‬ ‫او مؤسچېېېو یرڅنېې‬
‫واناد يوز ‪.‬‬ ‫الي‬ ‫پوړنبي جوړ شو او له‬
‫‪425‬‬
‫م کابل ک پيوټر سا نپ پوړنبی نو جوړ شو‬ ‫کابل پوړنتود کې په ل ‪۸۸۱۱‬ه‬

‫ماسېټر پروګېرا ړې‬ ‫‪ ،‬چې کېسا شي ل په لچګونهم فېايغيی ويکېي او او‬
‫لر ‪.‬‬
‫ک پيېوټر لېوي ړې خپلېو‬ ‫فی یل یرڅن‬ ‫‪ ،‬چې ليکوال‬ ‫زموږ مطلب ا‬
‫او نو نو انټرنيټي و بچا ټونه ل‪Websites‬م پيسا کو ‪ .‬ړغېه و بچېا ټونه ېا‬
‫خپره‪ ،‬النس به ې مرهوي په یریيب سره معرفي شي‪.‬‬ ‫و بپاڼې‪ ،‬چې او‬
‫افغانچتاد انټرنيټي و بپاڼو اليتو ليړن و صفحات انټرنيتي افغانچېتاد‪،‬‬
‫‪Afghanistan Website Guide:2۷۸۸-‬‬
‫ېسياڼ ليکنېه‪ 2۷۸۸ ،‬کېال چېا کېې یېر ډهېره بر ېسه و بپېاڼې‬ ‫وحيساهلل ببرکو‬
‫او ړ ساينګه ل ک پيوټر ني والې يړبر م‬ ‫معرفي کي‬
‫مجله ل مهېايت ړفېت ‪ ،‬اطی ېات او ايیبېاط ېا ل‪ICDL‬م پېه ‪ 5۸‬مېو م سېا ټونو‬
‫‪ :‬ړغېېه ليکېېي ‪ :‬لل امېېروزه مویېېوي ړېېا جچېېتجو‬ ‫لټېېوڼې مویويټېېا‪ -‬کېېل ياغلېېی‬
‫اي و ړېر‬ ‫فراوانی ل سا ت ړا جچتجوګرم به منکوي جچېتجو ي انترنيېت وجېو‬
‫يوز به یعسا آنها آفوو ه می شو که ي م ل نراد ا ه مېی شېو ‪ .‬بېه منکېوي وي بېه‬
‫کېی از مویويړېا جچېتجو‬ ‫ا ی سا ت ړا‪ ،‬پپ از ایصال به شبکه انترنيېت آ ي‬
‫مروګر واي کر ه و کليس ل‪Enter‬م صفحه کليېس يا فرېاي ړيېس‪.‬‬ ‫يا ي کا ي آ ي‬
‫مم‬
‫ل‪5۸ :۸6‬م‬
‫ېو جېسول پېه ډول معرفېي کېيو کېومې‬ ‫ومي او مه ې شبکې‬ ‫لته به انټرنيو‬
‫‪ ،‬چېې پېه ټولېو‪ ،‬خېو‬ ‫ومي انجنونه‬ ‫چې بيا سا ټونه په کې مونسل کې‪ ، ،‬غه‬
‫په ينو کېې ېې برجچېته يا يېې‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ېي‪ ،‬ل ېي‪ ،‬سياسېي‪ ،‬اجت ېا ي‪ ،‬مویېي‪،‬‬
‫‪:‬‬ ‫فکاړي ‪ ...‬م‪،‬الې او ړر ډول معلومات مونسل کې‪ ،‬او ړغه ا‬
‫لټونې مویويونه ‪ ۸-۸-‬لښتليک لجسولم‬ ‫معرو‬
‫‪426‬‬
‫لټونې مویوي آ ي‬ ‫لټونې مویوي نو‬

‫‪www.ku.edu.af‬‬ ‫کابل پوړنتود و ب پاڼه‬ ‫‪۸‬‬
‫‪www. Altavista.com‬‬ ‫‪Altavista‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪www.excite.com‬‬ ‫‪Excite‬‬ ‫‪۸‬‬
‫‪www.google.com‬‬ ‫‪Google‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪www.goto.com‬‬ ‫‪Go to‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪www.hotbot.com‬‬ ‫‪HOTBOT‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪www.lycos.com‬‬ ‫‪Lycos‬‬ ‫‪۰‬‬
‫‪www.webcrawler.com‬‬ ‫‪Webcrawler‬‬ ‫‪۱‬‬
‫‪www.yahoo.com‬‬ ‫‪Yahoo‬‬ ‫‪۹‬‬
‫‪www.ask.com‬‬ ‫‪Ask jeeves‬‬ ‫‪۸۷‬‬
‫‪www.msn.com‬‬ ‫‪MSN‬‬ ‫‪۸۸‬‬
‫لوګويئ ‪ :‬مهايت ړفت ‪ 5۸ ،‬مو م‬

‫ېېومي لټېېونې مویويونېېه وتېېو ل شېېول‪ ،‬چېېې ني ېېوال شېېهرت لېېر ‪ ،‬خېېو‬ ‫پويیېېه‬
‫افغانچتاد ينې سا تونه لو بپاڼېم به ړ معرفي کيو‪ ،‬چې ډول ډول لمچېلکي او‬
‫غيرمچلکيل؟مم م‪،‬الې په کې خپره‪ ،‬او ړغه اسې معرفي کوو‪:‬‬
‫لتېېېه افغانچېېېتاد ولتېېېي و بپېېېاڼې‪ ،‬سېېېفايیونه‪ ،‬پېېېه افغانچېېېتاد کېېېې ني والېېېو‬
‫ولتېېېي نهېېېا ونو‪ ،‬ټولنېېېو‪ ،‬سېېېازمانونو‪ ،‬سېېېيالی‬ ‫سېېېفايیونو‪ ،‬افغانچېېېتاد ا اي‬
‫شخصېېېيتونو‪ ،‬افغانچېېېتاد ي او پښېېېتو خپرونېېېو و بپېېېاڼې‪ ،‬کلتېېېوي ټېېېولنې‪،‬‬
‫‪ ،‬چېې م ېال پېه ډول بېه‬ ‫پوړنتونونو‪ ،‬مؤسچو اونويو و بپاڼو آ يسونه ياغلي‬
‫پېېه پېېويه ډول ياوړو او ا‬ ‫لېې‪،‬و و بپېېاڼو اميېېل آ ي‬ ‫ېېې زمېېوږ پېېه مچېېلک پېېوي‬
‫وتېېيو‪ ،‬چېېې لېېه ډهېېرو لو بپېېاڼوم سېېره سېېره غېېه سېېا ټونه پښېېتو ډول ډول م‪،‬ېېالې‬
‫غو و بپاڼو ينې ې په النس یوګه ياوړو‪:‬‬ ‫خپرو ؛‬
‫‪42۰‬‬
‫ګڼه‬ ‫و ب سا و‬ ‫ا اي نو‬
‫‪www.moci.goc.af‬‬ ‫اطی ېېېېېېېایو او فرړنېېېېېېې‬
‫وزايت‬
‫ايوتېېېېا پوړانېېېېس یمېېېېه ‪www.alamahabibi.com‬‬
‫بسالحی حبيبي‬
‫‪www.spinta.de‬‬ ‫تاغلی سلي اد ال ا‬
‫‪www.jahanionline.com‬‬ ‫تاغلی بسالباي جهاني‬
‫انج ېېېېی فرړنګېېېېي افغانهېېېېا ‪www.sham.se‬‬
‫ي سو پ‬ ‫م‪،‬ي‬
‫نرېېېر ه اجت ېېېا ی افغانهېېېا ‪www.afghanistan.swiss.com‬‬
‫ي سو پ‬ ‫م‪،‬ي‬
‫‪www.afghanpost.com‬‬ ‫نرېېېر ه چېېېاپي افغېېېاد ړېېېا‬
‫م‪،‬ي کاناډا‬
‫‪www.dailyafghanistan.com‬‬ ‫يوزنامه افغانچتاد‬
‫‪www.۱am.af‬‬ ‫يوزنامه ړرت صبح‬
‫‪www.mandegardaily.com‬‬ ‫يوزنامه مانسګاي‬
‫‪www.armanemill.af‬‬ ‫يوزنامه آيماد ملی‬
‫‪www.rohi.af‬‬ ‫يوړي پښتو خبر و ب پاڼه‬
‫‪www.khabarial.info‬‬ ‫خبر ال خبر و ب پاڼه‬
‫‪www.nunn.asia‬‬ ‫نېېی آزا ه او خپلواکېېه خبېېر‬
‫و ب پاڼه‬
‫ګېېېراد افغانچېېېتاد خپلواکېېېه ‪www.granafgahnistan.com‬‬
‫ملي و ب پانه‬
‫ياډ ېېېو خبېېېر و ېېېب ‪www.azadiradio.org‬‬ ‫آزا‬
‫‪42۱‬‬
‫پاڼه‬
‫کليېېېس ياډ ېېېو خبېېېر و ېېېب ‪www.tkg.af‬‬
‫پاڼه‬
‫‪www.spogmainews.com‬‬ ‫ياډ ېېېېو خبېېېېر‬ ‫سېېېېپوږم‬
‫و ب پاڼه‬
‫‪www.pajhwok.com‬‬ ‫پنواک خبر آژانپ‬
‫‪www.wakht.af‬‬ ‫وخت خبر آژانپ‬
‫‪www.bakhtarnews.com.af‬‬ ‫باختر خبر آژانپ‬
‫و چا خپلواکه ملي وي پاڼه ‪www.dailyweesa.com‬‬
‫خېېېېسمتګاي خپلواکېېېېه ملېېېېي ‪www.khedmatgar.com‬‬
‫وي پاڼه‬
‫‪www.taand.com‬‬ ‫یانس خبر و ب پاڼه‬
‫‪www.afghanistantimes.af‬‬ ‫يوزنامه افغانچتاد ټا و‬
‫ل‪4۱ ،42 ،4۸ ،4۷ : ۸۸‬م‬
‫نېېوي او پښېېتو ډهېېر و بپېېاڼې شېېته چېېې خبېېر بڼېېه لېېر ‪ ،‬لکېېه بينېېوا او نېېوي پېېه‬
‫لچېېګونې وي پېېاڼې او جرهېېس ‪ ،‬چېېې ژويناليچېېتي‪ ،‬سياسېېي‪ ،‬ا بېېي او اجت ېېا ي‬
‫م‪،‬الې په کې خپره‪ . ،‬ليړن و صفحات انترنتی افغانچتادم‬
‫‪ -١‬علمي – څېړنيزې او تحليلي مقالې‪:‬‬

‫ل ي‪ -‬یح‪،‬ي‪،‬ي او یحليلي م‪،‬الې‪ ،‬په وي پاڼو‪ ،‬اکاډميکو مؤسچېو پېه نرېرایي‬
‫مجلو او سا ټونو کې خپره‪. ،‬‬
‫و فر ‪ -‬افرا مچلکي او ل ېي ټولنېو یحليېل‬ ‫ل ي‪-‬څېينيو او یحليلي م‪،‬الې‬
‫او څېينه و ‪.‬‬
‫‪42۹‬‬
‫ل ي – یحليلي م‪،‬الې په یح‪،‬ي‪،‬ي او څېينيوه يوحيېه ليکېل کېې‪ ، ،‬وخېت ګيېره او‬
‫او زړ‬ ‫ېو پخېوان‬ ‫و او ډهر له ماخذونېه او منېاب لېر ‪ .‬غېه م‪،‬ېالې‬ ‫اوږ‬
‫موغوا په برخه کې نو مسيکونه او پوړې ياسپيل او يامنبته کول و ‪.‬‬
‫یخلي‪،‬ي يوحيه په کې ک ووي و او ا په بله معنی یخليا په کې و ‪ ،‬خو یخليېا‬
‫ېو چېا لېه خېوا نېه يامنبتېه‬ ‫نه و ‪ .‬نو شی او کرف خايق العا ه موق او پوړې‬
‫کې‪ ، ،‬خو په زړو شيانو کې په یخلي‪،‬ي يوحيه‪ ،‬یح‪،‬يا او پلټنه کې‪ ،‬او یحليېل‬
‫اصولو له مخې ډول ډول فک ر غوونېې پېه کېې و ‪ ،‬غېه غوونېې کېېسا شېي ل‬
‫ټولنيوو او طبيعي لوموم په برخه کې و ‪.‬‬
‫غه م‪،‬الې لېه څېينېې لیح‪،‬يېام ويوسېته پېه ل ېي ډول برابرهې‪ ،‬او ا ړ يېت وړ‪،‬‬
‫نو او په زړه پوي مطالب لر او لوستوکو یه نو فکر ويپيساکو او لېه ړغېو‬
‫سره نوموړ مچلک ک بو په يف کولو کې مرسته کو ‪.‬‬
‫ل ي‪ -‬څېينيوو او یحليلي م‪،‬الو انګينې ‪:‬‬ ‫=‬

‫ا ډول م‪،‬الې له استسالل او څېينې سره و ‪ ،‬عنې ا چې څېينې طبيعت لېر ‪،‬‬
‫څېينې پوړه او يوحيه لر ‪ .‬په وه او کله له و ډهر موغو ایو بانډ ی رکېو لېر‬
‫او اسې موغو ات ياسپي ‪ ،‬چې لېه نومېوړ ليکېوال او څېيونکېي څخېه مخېه‬
‫بل ليکوال او څېيونکي په ړ اغه موغوا کې نه و يابرسيره کي ‪.‬‬
‫بله مه ه انګينه ې ا ه‪ ،‬چې څېينه او و ه څېينه ل و ې یح‪،‬يېام بيېا کتنېه ه‬
‫او کره کتنېلن‪،‬سم پېه يوحيېه برابېره و ‪ ،‬عنېې ل سېره او ناسېره م چېې کېره کتنېې‬
‫يوحيه ه؛ استوايه و ‪.‬‬
‫کره کتنې غه يوحيه په لیحليليم کره کتنه کې موجو ه و ‪ .‬څېيونکی کره کتنې‬
‫او نه څېينه کره کتنه ه‪ ،‬خو کوال شي یحليلېي کېره کتنېې یېرازو لیلېهم پېه‬ ‫نه‬
‫کې ولر او په خپل یحليل کې کره او ال سره وړانس کي ‪.‬‬ ‫ال‬
‫‪4۸۷‬‬
‫په وه ل ي م‪،‬اله کې پېچلې ټکی او اصېطیحات ليکېوال لېه خېوا یوغېيح‬ ‫‪)3‬‬
‫کې‪ ،‬او ستونووي اصطیحات یحليل له زيبيی څخه یېره‪. ،‬‬
‫ېېوه ل ېېي – یح‪،‬ي‪،‬ېېي او یحليلېېي م‪،‬الېېه م کېېی پېېه مياشېېتو او ېېا اونيېېو کېېې‬
‫وليکل شي او وي پاڼو م‪،‬الو پرخی په ډهره ژويه یوګه ليکل کېې‪ ، ،‬نېو‬
‫املېه غېه کېاي ړغېه څېوک کېوال شېي‪ ،‬چېې پېه ېوه موغېوا کېې ژوي او‬ ‫له‬
‫بنچټيو معلومات ولر ‪.‬‬
‫ل ي م‪،‬اله ليکونکي با س په پراخه حوصله‪ ،‬پېه یوغېيحي او یحليلېي ډول‬
‫خپل کاي موغوا مخکې له مخکې کوي نه ل په نښهم کېي ‪ ،‬ياټولېو شېو و‬
‫معلومایو او کاي یوکو په وسيله اهډهو او خپرهسو یېر مرحلېې م‪،‬الېه یع‪،‬يېب‬
‫او بيا نرر کي ‪.‬‬
‫ل ي‪ -‬یح‪،‬ي‪،‬ي او یحليلي م‪،‬الو ليکلو لپايه النس ټکي په نکر کې نيول‬
‫کې‪. ،‬‬
‫نو موغوا څنګه ياپيسا کي ؟‬ ‫‪)1‬‬
‫څنګېه ېېوه نېېو موغېوا انتخېېا کېېي ؛ کېه پيېېساکولو او انتخېېا یېېرمنځ‬ ‫‪)2‬‬
‫‪.‬‬ ‫ايیباط او یوپير موجو‬
‫ياپيسا کي موغوا ياسپيلو اړیيا شته او کنه؟‬ ‫‪)3‬‬
‫لېي‬ ‫اول نو او ناسپيلې موغوا په برخه کې ژويه څېينه او بيېا ل ېي او‬ ‫‪)4‬‬
‫کاي‪.‬‬
‫م‪،‬الې لپېايه ماخېذونو او منېابعو او اطی ېایو ياټولولېو ل ېي الي ‪-‬‬ ‫‪)5‬‬
‫چاي ‪.‬‬
‫ا اشېېت نيونېېه‪ ،‬مرکېېې‪ ،‬ليسنېېه‪ ،‬پوتېېتنليکونه او نېېوي شېېياد‪ ،‬چېېې منېېابعو‬ ‫‪)6‬‬
‫سرليک ګڼل کې‪. ،‬‬
‫ه‪.‬‬ ‫استسالل او منطا له اليو چايو ګټه اخچتنه ړ غروي‬ ‫‪)7‬‬
‫‪4۸۸‬‬
‫په م‪،‬اله کې مچلو طرحه کولو لومي توبونه په پا کې نيول کې‪. ،‬‬ ‫‪)8‬‬
‫له م‪،‬الې غير غروي ټکو حذفول م‪،‬اله په زړه پوي کو ‪.‬‬ ‫‪)9‬‬
‫نېېويو لېېه نکېېره ګټېېه اخچېېتنه او مطېېالبو انت‪،‬ېېال‪ ،‬یح‪،‬يېېا پېېه برخېېه کېېې‬ ‫‪)11‬‬
‫امانتساي يوحيه په پا کې يلو ل کاي آسانو ‪.‬‬
‫ل ېېي –یح‪،‬ي‪،‬ېېي او یحليلېېي م‪،‬ېېالې پوړنتونونېېو او یح‪،‬ي‪،‬ېېي مؤسچېېو‪،‬‬
‫اکاډميو په ړغېو مجلېو کېې خپرهېسال شېي‪ ،‬چېې یحر ېر باصېیحيته ړيېات‬
‫ل ي ډګر ېو‬ ‫لي یجربو څخه برخ ی و او‬ ‫ولر او لوړو ل ي يیبو او‬
‫ل يجوم ماسټر او ل وکتويام خاونساد و ‪.‬‬
‫ل ي‪-‬یح‪،‬ي‪،‬ي او یحليلي م‪،‬الې بېلګه‪:‬‬

‫سالت يول‪:‬‬ ‫نواد‪ :‬امنيت په م اله کې‬
‫‪ .‬اهلل یعېالی پېه خپېل معتبېر‬ ‫اسی له نکره‪ ،‬سالت ټولو پا ښېت ب‪،‬ېا يمېو‬
‫‪ ،‬چې‪ :‬ل ا سلو ړو ایېر للت‪،‬ېو م ژبېاړه‪ :‬ل پېر خلکېو او خلکېو‬ ‫کی کې فرما لي‬
‫‪.‬م‬ ‫سل کول ی‪،‬وا یه نن‬
‫امېېل او سياسېېي نکېېا‬ ‫او پرمخت ې‬ ‫ېېسل پېېه ېېوه ټولنېېه کېېې ټېېولنې یری ې‬
‫ټينګښت او پا ښت ستر امل کېسا شي‪.‬‬
‫ړېېر حکومېېت کېېايونو پېېه سېېر کېېې با ېېس ټېېولنيو ېېسالت موجېېو و او آد کېېاي‬
‫بېه و ېل‪ ،‬زمېا‬ ‫برنامې او پروګرامونېه الهېي ېسل لېه مخېې برابېر کېي ‪ .‬پيغ بېر‬
‫امتياد با س له کوينو نيولي یر ټولني سل وکي ‪.‬‬
‫کېېه مېېوږ پېېه ټولنېېو کېېې ېېا ل زمامېېساياد ولېېرو ل څېېه چېېې ېېاد یېېه غېېواړ ‪ ،‬نېېووي یېېه‬
‫نرېي‪ .‬ېسل‬ ‫په کېاي کېې ک ښېتونه احچېا‬ ‫واک ن‬ ‫و‬ ‫وغواړ م ړېڅکله به‬
‫یک ېېيی پيېېاوړ وسېېيله او وسېېله ه‪ .‬کېېه زمامېېساياد‬ ‫وا‬ ‫کېېول زمامېېساي‬
‫غواړ لو ېو انچېاني او اسېیمي موخېو لړېسفونوم یېه ويسېې‪ ،‬او بر ېاليتوبونو‬
‫لوړو پوړ و یه ويسې‪ ،‬ويیه الزمه ه‪ ،‬سل پيره کي ‪.‬‬
‫‪4۸2‬‬
‫که وغواړ څېوک زمامېسايانو پېه یوګېه او خلفېا ياشېس نو پېه څېېر سېرلوړ‬
‫کې ولر ‪.‬‬ ‫سالت او سالت غوتتنې یويه او یله په ال‬ ‫ژونس وکي با س‬
‫ېسالت یېه يابېولي او ړغېه اسېتوايه یلېه ه‪،‬‬ ‫ټولنيو سالت ړغه یېويه ه‪ ،‬چېې ظېال‬
‫ال په کې یلل کې‪ ، ،‬که اهلل ي الحکي فرما لي‪ ،‬چې ل‬ ‫چې ظال او مکلو ا‬
‫وایي ا لوزد باال‪،‬چط‪...‬م یاسو په وزد کې ک ې مه کوئ‪.‬‬
‫سالت په انسازه نري کوال خلک اصیح کي او امنيت‬ ‫ړېپ شي‬ ‫اسا‬ ‫په‬
‫ېېسالت اجېېرا لیرسېېره کېېېولم‬ ‫یېېاميی کېېي ‪ .‬پېېه حېېس ث شېېر ف کېېې يا ېېي چېېې‪ :‬ل‬
‫لمخالفتونېېه لېېه منبېېه وړ او وسېېتي او محبېېت يامنبتېېه کېېو ‪.‬م او ړېېېوا پېېه‬
‫او صنعتي پراختيام کې ډهر اغيو لېر ‪ .‬کېه ېسالت پېه ټولنېه‬ ‫رادل ایتصا‬
‫کې یرسره نري‪ ،‬ظل او ست به ې ا ونيچي او بيا به خلک بسامن ‪ ،‬اجبېاي‬
‫کوچېسو‪ ،‬یرکو وظيفې او ډهرو نويو یاویر خوالي یه مجبوي شي‪.‬‬
‫پېېه حېېس ث مبېېايک کېېې يا ېېي‪ :‬ل کېېاي پېېه ېېسالت وکېېيه‪ ،‬لېېه سېېت او ظل ې پرړيېېو او‬
‫لر ېېووالي وکېېيه‪ ،‬چېېې سېېت ‪ ،‬ي يېېت آوايګېېي لمهېېاجرتم یېېه وا ايه کېېو او بيېېسا‬
‫لظل م یويه او وسله يامنبته کو ‪ .‬م‬
‫‪ ،‬چې با ېس انچېاناد پېه ېسالت کېې ژونېس وکېي ‪ ،‬کېه نېو‬ ‫یرآد منطا ړ سغه‬
‫‪ .‬ل‪۰6 : ۸2‬م‬ ‫سالت و انس‬ ‫حس ث شر ف کې يا ي‪ ،‬یرآد‬
‫و سبک یح‪،‬يا بېلګه ه‪ ،‬کوال شو پويه یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الو نومونې‬ ‫پويیه م‪،‬اله‬
‫بېسالرح ی بابېا ېا ‪ .‬الفېت ېا ‪ ،‬اميېر کېروړ ېا او پوړنتېود‬ ‫په لافغېاد ېا م‬
‫مجلو کې مطالعه کيو‪.‬‬
‫‪ -2‬ادبي –توصيفي ‪،‬تحقيقي او علمي مقالې او ځانګړنې‪:‬‬

‫با س ووا و‪ ،‬چې ړر ل ا ټول لو ل طبيعي او اجت ا يم پراخه ا بي‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ي‬
‫‪،‬‬ ‫او ل ي برخې لر ؛ زموږ له غېو م‪،‬ېالو څخېه مطلېب ا بېي‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬ېالې‬
‫چې کېسا شي یوصيفي لوصفيم ړو ت ولر ‪.‬‬
‫‪4۸۸‬‬
‫‪ ،‬بلکې ا بي پېښو‪ ،‬ا بي ويو‪ ،‬ا بېي‬ ‫ا بي م‪،‬الې وچې او مبتذلې ليکنې نه‬
‫يوا تونو‪ ،‬ا بي ډولونو‪ ،‬ا بي پنبونېو او ‪ ...‬پېه برخېه کېې پراخېه څېينېې او یح‪،‬يېا‬
‫‪ ،‬چېېېې ا بېېېي مح‪،‬ېېېا لېېېه خېېېوا پېېېه ل ېېېي – ا بېېېي او آد خيېېېالي ډول یحليېېېل او‬
‫یوصفيې‪. ،‬‬
‫ا بي – یوصيفي ا ا بي –یح‪،‬ي‪،‬ي او ل ی م‪،‬الې پېراخ موې ونونه لېر ‪ ،‬چېې‬
‫ا بي مح‪،،‬ينو له خوا له پراخه مو ود سره وړانس کې‪. ،‬‬
‫ا بي – ل ي م‪،‬الو سبک شکل او محتوا له پلوه له ل ي‪ -‬یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الو بېل‬
‫‪ .‬ا بي م‪،‬الې ډهر له پراخېه اجت ېا ي موې ونونه انعکاسېو ‪ ،‬ړغېه موېاميی‬
‫چې له فکر ‪ ،‬فرړنګي او معنېو افکېايو څخېه ېې سېرچينه اخيچېتې و ‪ .‬کېه لنېډ‬
‫‪.‬‬ ‫ووا ٍو‪ ،‬چې ا بي م‪،‬الو ټولنيوو پېښو ژوي اطفي او فکر انعکا‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫ا بي‪ -‬یح‪،‬ي‪،‬ي او ل ي م‪،‬الو یوپير له ل ا بي‪-‬یوصيفيم م‪،‬الو سره ا‬
‫ې یح‪،‬يېا او ي چېرچ برخېه جېوړو او ا بېي یوصېيفي م‪،‬ېالې لېه خيېال او‬ ‫لومي‬
‫ظرافتونو سره ملګر و ‪.‬‬
‫ا بی – یوصيفي م‪،‬الې په زړه پوي او خيېال پېايونکو ج لېو پېه کالېب کېې‪ ،‬چېې‬
‫غو م‪،‬ېالو ليکېوال پریېه‬ ‫کی لخبروم تکلی ټکی ويسره و ؛ برابره‪ . ،‬ډهر له‬
‫‪ ،‬چې مچلې وڅېي او وستا ي‪ ،‬خپل م‪،‬صس څرګنسو ‪ .‬په ينو ا بي م‪،‬الو‬ ‫له‬
‫کېېې م‪،‬ېېالې تېېکی او بېېسينګي ایینېېو يوحېېي حېېاالیو سېېتا نې اسېېې انبېېوي‬
‫و رل کې‪ ، ،‬چې لوستونکی ړغې صحنې په خپل مړی کې مجچ و ‪ ،‬عنې پېه‬
‫م‪،‬الېېه کېېې موغېېوا ومېېره برجچېېته کېېو ‪ ،‬چېېې لوسېېتونکي مړېېی برخېېه شېېي‪.‬‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬اله با س پيغا او بياد ولر ‪ .‬ژبه ې سا ه و ‪ ،‬یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الې ايزتت‬
‫‪ ،‬چې یازه اليه پرانيو او موجو ه الي اوايه کيه او ا ړغې یه وا ويکېي او‬ ‫ا‬
‫نو اف‪،‬ونه پرانيو ‪.‬مم‬
‫ل‪26۸ : ۸2‬م‬
‫‪4۸4‬‬
‫واطفېېو او‬ ‫لنېېډه ا چېېې ‪ :‬لل ا بېېي م‪،‬ېېالې اساسېېي موخېېه پېېه ا بېېي م‪،‬الېېه کېېې‬
‫ليکوال غوتتنه نېه و ‪،‬‬ ‫‪ .‬پيغامونو لې‪ ،‬ول واز‬ ‫احچاسایو بياد او سپيل‬
‫‪ ،‬چې خپل پيغېا انت‪،‬ېال کېي ‪ ،‬لوسېتونکي ړې پېه‬ ‫بلکې ليکوال غواړ سره له‬
‫احچاسایو کې شر کو ؛ اسې صحنې یوصيفو ‪ ،‬چې لوستونکی ېې تېکیوو‬
‫امله ا بي‬ ‫یه حيرانې‪ ،‬او له يامنبته شو و پېښو متا ره لاغيومیم کې‪ ، ،‬له‬
‫‪.. .‬م ل‪۸۸۱ : 2۸‬م‬ ‫م‪،‬الې ليکل م‪،‬الې له نويو ډولونو سخت کاي‬
‫‪ ،‬چېېې نېېويو یېېه ابېس ‪ -‬یوصېېيفي معلومېېات‬ ‫پېېه ا بېېي م‪،‬الېېه کېېې ليکېېوال سېېره لېېه‬
‫لې‪ ،‬و ‪ ،‬نوي به لکه اد غونس متا رو ړ ‪ ،‬خو پېه یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬ېالو کېې ېواز‬
‫‪ .‬ا بي م‪،‬الو یوصيف اطفي لوي لر او وجساد‬ ‫کره معلومایو لې‪ ،‬مطرح‬
‫یومنه په کې و ‪.‬‬ ‫احچا‬
‫ا بي – یوصيفي م‪،‬الو انګينې‪:‬‬

‫‪ -:۸‬کل و ژويه ل یي‪،‬هم ټاکنه‪:‬‬
‫کل ې ا کل ه په غو م‪،‬الو کې اساسي يول لر ‪ .‬ړره کل ه لچګونو معناوو نښېه‬
‫املېه ړېره کل ېه پېه ا بېي م‪،‬الېه‬ ‫ه‪ .‬وه کل ه له ډهرو محتو ایو سره کاي لر ‪ ،‬لېه‬
‫کې نرو کايوال ‪.‬‬
‫زما په نکر په ا بي – یوصيفي م‪،‬الو کې ل کل ې پر والې او تا چته و ‪ .‬کل و ا‬
‫‪.‬م‬ ‫خبرو ايزتت له ويو بهتر او لوړ‬
‫کل ې په ا بي م‪،‬الو کې ا لر ‪ ،‬خېو ړېره کل ېه جېی معنېی تېنس ‪ .‬کېه ل چېا یېه پېه‬
‫نېغه او ستغه یوګه ووا و‪ ،‬چې یه مې نه خوتې‪ ، ،‬ډهر ژي ړغه پېه سېلوک کېې ړې‬
‫بسلود يا ي‪ ،‬او که ويیه ووا و‪ ،‬چېې زمېا وسېت ملګېر او يابانېس ګېراد ېې نېو‬
‫کو ‪.‬م‬ ‫احچا‬ ‫خونس او وست‬
‫لپايه‪ ،‬چې ا بي م‪،‬الې تا چته ليکل کېې‪ ، ،‬تېو احچاسېایو‬ ‫له ړ س امله‬
‫لې‪ ،‬ونکي و ‪.‬م‬
‫‪4۸5‬‬
‫یيا انتخا لپايه موږ با س غو ټکو یه پاملرنه وکيو‪:‬‬ ‫و کل ې‬

‫الف‪ :‬پياوړ یرکيبونه يامنبته کيو او په ليکنه کې ې وکايوو‪.‬‬
‫‪ :‬معنا ې په ليکنه کې وکايه‪. ،‬‬
‫‪ :‬لفکي او معنو صنا په ليکنه کې کاي ا لر ‪.‬‬
‫او یېود‬ ‫لېر ‪ .‬آړنې‬ ‫آړنګی؛ عنې کل ې او بايت انګي آړن‬ ‫‪ :2‬کل و خو‬
‫شعر یه نو ړوا‬ ‫کل و یه وزد او تکی ويکو ؛ لکه ‪ :‬په پښتو شعر و لو کې آړن‬
‫ويکو ؛ م ال په ډول ‪:‬‬
‫یويه چې یېره‪ ،‬خو ګوزاي لره کنه‬
‫زلفې چې ولول شي خو خپل اي لره کنه ‪...‬‬
‫لپېايه چېې پېه ا بېي ليکنېو کېې ا بېي‬ ‫‪ : ۸‬لفظ او معنېی ېووال ل ړې آړنګېيم‪:‬‬
‫استعاي او یرېبه ډهېره کېايول کېې‪ ، ،‬ليکېوال با ېس پېه خپلېو یعبيرونېو کېې یېت‬
‫وکي ‪ ،‬څو مربه او مربه به ا مچتعاي او مچتعايمنه یرمنځ یناسب موجېو و ‪.‬‬
‫م ېال پېېه ډول کېېې زلفېې لېېه سېېرو سېېره یرېبه کېېيو اشېېتباه ه‪ ،‬خېو کېېه غاتېېونو لېېه‬
‫مرغلرو سره ويیه وبولو خونس کو ‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫آړنګي‪ :‬په ج له کې وه شياد مه‬ ‫‪ :4‬ج لو خو‬
‫اول – فصېېاحت ل لفېېظ اومعنېېی ويیېېه والېېیم‪ ،‬چېېې فصېېيحه ج لېېه پېېه النېېس ډول‬
‫السته يا ي‪:‬‬
‫ليکنې یوا س په کې مرا ات شو و ‪.‬‬ ‫أ‪.‬‬
‫امی ي یوا سو مرا تول‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫ګرامر یوا سو په پا کې نيول‪.‬‬ ‫ت‪.‬‬
‫یاليف ک ووي نرتوالی‪.‬‬ ‫ث‪.‬‬
‫لفکي او معنو صنا عو نرتوالی‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪4۸6‬‬
‫و ې – بیغېېت ‪ ،‬بليغېېه ج لېېه ړغېېه ه‪ ،‬چېېې الزمېېه يسېېا ي ل لنېېډوالیم ولېېر او پېېه‬
‫‪:‬‬ ‫النس ډول‬
‫الف‪ -‬ا جاز ل لنډولیم ولر ‪.‬‬
‫ې يسا و ‪.‬‬ ‫يلو ونکی و ‪ ،‬آړن‬ ‫‪ -‬خوشاړنګ‬
‫‪ :5‬یرکيب ټاکنه ‪ :‬یرکيبونه بېیبېل حاالت لر ‪ ،‬ينې ې ډهره تکی او یوان نېس‬
‫لر ‪ .‬ړغه معيايونه‪ ،‬چې کوال شي موږ سېره غېويه او تېو یرکيبونېو پېه پېننسنېه‬
‫‪:‬‬ ‫کې مرسته وکي ؛ ا‬
‫معنی‪ ،‬چې انسيوني یوت په کې‬ ‫‪ -5 :۸‬منبپانګه لپرما ګيم لیومنهم‪ :‬یومنه په‬
‫و او له بلې خوا یرکيب‪ ،‬ژويوالی‪ ،‬صیبت ليوانيم او مفهو ولر ‪.‬‬
‫ستوي لګرامرم لپښو هم له پلېوه غلېط‬ ‫‪ -5 :2‬ټينګوالی لاستواي م؛ با س یرکيب‬
‫نه و ‪.‬‬
‫معنېی کلېه چېې یرکيېب نېو اويو‬ ‫‪ -5 :۸‬تکی لشېا ابيم لخوشېحاليم ؛ پېه‬
‫کوو؛ لکه ‪:‬‬ ‫احچا‬ ‫او خوت‬ ‫خوشحال‬
‫تتو لل ي کايه زما‬ ‫‪ ...‬زړه‬
‫باياد‪ ،‬باياد حچی غواړ له یا‬
‫څو په یطغی و زما ړيلو په ملک‬
‫پيروز يح ت کيه تکیوو اهلل‬
‫لوه‪ ،‬مې سترګې چې ړر تکلی ګوي‬
‫حيا ل‪2۱ : 6‬م‬ ‫ډو سر یرپا ش په سيی‬
‫‪ -5 :4‬يساوالی ليسا يم؛ عنې یرکيېب وکېوال شېي‪ ،‬مخاطېب یېه اصېلي مفهېو‬
‫ويولې‪ ،‬و ‪.‬‬
‫‪ -5 :5‬کايونې ا لکايبر م ؛ با س ړر یرکيب په اصلي ا کې له ر سره سې‬
‫وکايه‪ ،‬؛ لکه ‪ :‬ل یوي برتنام نه ا چې لیوي حيا‪...‬م‬
‫‪4۸۰‬‬
‫و ‪ ،‬متوا یرکيبونه پېه کېې نېه و‬ ‫‪ -5 :6‬فوا ووالی؛ عنې وه ليکنه و ال‬
‫ياغلي‪.‬‬
‫ناصرو پر ا کايول‪ ،‬صنا عو پېه اسېتع ال کېې‬ ‫‪ -5 :۰‬یت‪ ،‬لنډود‪ ،‬خيال‬
‫‪.‬‬ ‫افراط نه کول‪ ،‬لذت او خونس اخيچتل ړ ا ساسي شرطونه‬
‫ا بي – یح‪،‬ي‪،‬ي او ا بي – یوصيفي م‪،‬الو ينې بېلګې ‪:‬‬

‫ا بي –یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الو بېلګه‪:‬‬ ‫لومي‬
‫کې اج ل خټک ي ځ‪:‬‬ ‫په پښتو معاصر ا‬ ‫‪۸‬م‬

‫وي په څو سراليو کې و‬ ‫کې‪ ،‬چې کله خبر کوو نو‬ ‫پښتو په معاصر ا‬
‫او بنچېېټيو کايونېېه ېېې‬ ‫‪ ،‬چېېې ز ېېایو صېېیحيتونو خاونېېس‬ ‫ړې اج ېېل خټېېک‬
‫کې و‬ ‫‪ .‬له ړ س امله اج ل خټک ي ځ پښتو په معاصر ا‬ ‫سریه يسولي‬
‫‪ ،‬کېه اسېتاد‪،‬‬ ‫په بېیبېلو صنفونو کې کېه شېعر‬ ‫جوت او ژوي ي ځ بولو‪ .‬ا‬
‫که یکل‪ ،‬که ډيامه که ياپويیاژ‪ ،‬که ا بي سفر او که نوي‪ ،‬خو پېه و ه او پخېېسو کېې‬
‫بوت په پښېتو‬ ‫خبر‬ ‫‪.‬‬ ‫ې اج ل خټک پاملرنې وړ کايونه سریه يسولي‬
‫ېا‬ ‫کېې ېانګي‬ ‫‪ ،‬چېې زمېوږ پېه ا‬ ‫ه ړغېه ايزتېت ی آ ېاي‬ ‫ن ر او نکې کېې‬
‫او ا کېه‬ ‫و شا ر په یوګه ډهېر شېهرت خاونېس‬ ‫لر ‪ .‬خو بيا ړ اج ل خټک‬
‫ه ونډه ز ایه جویه ه‪.‬‬ ‫چې معاصر شعر په بسلود‪،‬جوړتت او و ه کې‬
‫م‪ ،‬چېېې پېېه شېېعر و لېېو پيېېل کېېاوه نېېو غېېه وخېېت پېېه کېېوزه‬ ‫اج ېېل خټېېک ل ‪۸۹25‬‬
‫لل خېسا ي خېسمتګاي مم غوي نې‬ ‫پښتونخوا کې باچا خاد یر مرر النېس‬
‫یه یربل ړر څه ز ات پښتو‬ ‫پښتو ا‬ ‫ته په شوي او يز کې يواد و‪ .‬غه غوي ن‬
‫غېه وخېت ز ایېه‬ ‫‪.‬‬ ‫شعر ويکي‪ ،‬چې شا رانو نومونېو فهرسېت ېې ډهېر اوږ‬
‫نک په بڼه کې وه‪ ،‬چې م‪،‬صس ې ولپ وهښول او انګر ېو تېکېیک‬ ‫شا ر‬
‫نه خیصود پر لوي خلکو ياپاڅول وو‪.‬‬
‫‪4۸۱‬‬
‫ې شعر و ل پيل‬ ‫اج ل خټک په غه وخت کې نو زل ی و‪ .‬یر ړ سغه اغيو النس‬

‫کيل‪ ،‬خو په ومره یوپير‪ ،‬چې ملي او یومي محتوا یه ې ړنر جامه ويواغوستله‬
‫او شېېعر ړنېېر اړخ او لېېوي یېېه ېېې بېېسلود ويکېېي او ړې ېېې غېېې خبېېر یېېه نېېويو‬
‫شا رانو پاملرنه ياوګر وله‪.‬‬
‫‪ ،‬چېېې ړغېېه نک ونېېو‬ ‫ېېو لېېو خصوصېېيت او ا نفرا ېېت ا‬ ‫اج ېېل شېېا ر‬
‫شېډلو‪،‬‬ ‫فوا يوماني ه ‪ .‬ا به اسېې ووا ېو‪ ،‬چېې بېو ه ېې کېه ح‪،‬ي‪،‬ېت پچېنس‬
‫سپڼچونه ه نو ینچه ې يومانيت له ينګينو‪ ،‬مهينو او پچتو ويهښ ينو نه جوړه‬
‫ه‪.‬‬
‫اج ېل خټېک‬ ‫ړ ساينګه ړنس ني ې وچې ينو ملي متریي ا بي ینکي ونو ړ‬
‫ه په سياسي ژونېس‬ ‫غه اغيو له کبله‬ ‫په مړی او ا بی یګیيه بانس اغيو وکي او‬
‫ه غه اليه ړ‬ ‫او ا بي اليه کې نو څرکونه په بلېسو شول‪ ،‬چې بيا نو و ل يانو‬
‫په سياسي لحاه او ړ له ا بي پلوه ته وبالېه‪ .‬سياسېت پېوه او ليکېوال افراسېيا‬
‫ړکله وا ي‪ :‬لل کله چې ړنس په ني ه وچه کې په ل ‪ ۸۹۸6‬م کال کې ل‬ ‫خټک په‬
‫انج ېېی یریېېي پچېېنس مصېېنفيیم پېېه نېېو ېېو ینکېېي جېېوړ شېېو‪ ،‬نېېو پېېه غېېه ینکېېي کېېې‬
‫ج هوي او متریي خوا ناصر شامل شول‪ ،‬چې ا سته ړنس په ني ه وچېه کېې‬
‫نو مړني فوا آګاه او باشعويو جوړونکو بانس مرت له وه‪.‬‬
‫‪،‬‬ ‫ملېيح ابېا‬ ‫‪ ،‬فراق ګويکپوي ‪ ،‬سېاحر لېس انو ‪ ،‬جېو‬ ‫اح س في‬ ‫في‬ ‫په‬
‫‪ ،‬اح ېس‬ ‫منري پر چنس‪ ،‬حچرت موړېا ‪ ،‬اسېراي الحېا‪ ،‬حجېاز؛ جګېر مېرا آبېا‬
‫نس یاس ي او نوي ډهرېېېېېېې‬
‫غوتېتونکومتریي اوج هېوي‬ ‫ټولېو آزا‬ ‫نومونه شامل وو‪ .‬غه یحر ک ني‬
‫خواړانواومنوي نوسره خپل غ‪ ،‬و کي و‪ .‬غه یحر ک په کوزه پښتونخوا کې پېه‬
‫ا بي شعويل؟م ړ ژوي اغيو وکي او کاکاجې صنوبر حچيی‪ ،‬فايغ بخېاي ‪ ،‬سېيف‬
‫الېېرح ی سېېلي ‪ ،‬اج ېېل خټېېک‪ ،‬یلنېېسي مومنېېس او لطيېېف وړ ېېي غونېېس ان‪،‬یبېېي‬
‫غې څپې برخې وبلل شو ‪.‬‬ ‫اومتریي شا رانو ړ‬
‫‪4۸۹‬‬
‫غه یحر ک نه په اغيو اج ل خټېک خپېل شېعر پېه محتېوا نېويړ څېه وي ز ېات‬
‫او برابر خبره وه او ا‬ ‫کي‪ ،‬چې وخت او زماد غوتتنه وه اوړغه انچاد آزا‬
‫په بله معنا متریي نکر و او افکايو ې شعر غېې‪،‬ه ونيولېه‪ .‬اج ېل خټېک شېعر‬
‫نو سياسېت غوتېتنې لېه ېاد سېره ملېي کېي او شېعر و سياسېت ېې سېره و ېا‬
‫کيل؛ ړغه وخت واد کول غه اليه ډ ر ژي ومنله او په غه اليه يواد شول‪.‬‬
‫ا از او ز و نېا يا اخلې ‪ ،‬چېې وا ېې‪ :‬لل ړغېه یخلي‪،‬ېي او شېا رانه مېاغ‬ ‫بيا ړ‬
‫ژونېس‬ ‫یه و نو خيال او نو جهاد وي وبښلو‪ .‬اج ل خټک شېا ر‬ ‫پښتو ا‬
‫ې وي په ګویه کي او ړغو په يفتېاي کېې ېې‬ ‫یافلي يا و ښې کي ‪ ،‬منول احچا‬
‫لکه يوانې مينې ګرمي او یيو ياوسته‪.‬‬
‫شېا ر لېوي بېسل کېي او‬ ‫و ل کي‪ ، ،‬چې اج ل خټک شا ر په پښتو کې ړ‬
‫سياست؛ په واړو کې ې نو بسلود ياوست او پلو اد او اليو اد ې ړ ډ ر‬ ‫ړ‬
‫ز ات شول‪.‬‬
‫ني ېا ي‬ ‫شېل ې پيېي ويوسېت‬ ‫‪ -‬تاغلی سلي ياز وا ي‪ ،‬اج ل خټک شېا ر‬
‫مت رکي ‪.‬‬ ‫پښتود سياست او پښتو ا‬
‫ېېې ېېو شېېاد ا ېېرات مریېېب کېېي او پېېه ېېامو خلکېېو کېېې ېېې‬ ‫پېېه سياسېېت او ا‬
‫ه‪.‬‬ ‫ان‪،‬یبي ود اوس اجي بسلود جذبه‪ ،‬ولوله اوحوصله پيسا کي‬
‫‪ .‬خټېک‬ ‫اج ل خټک او للغيرت چيغېهمم ېو لېه بلېه سېره یيلېی وه نومونېه‬
‫پېه ال‬ ‫کومې شا ر مکر چې ما وکي په غيرت چېغه کې يا منبته شوه‪ ،‬چې ال‬
‫به ګر يسله او ړغه وخت جلوسونه او الي ونونه به په ړ سغې چيغې بسيګه کېسل‪.‬‬
‫وانانو په مړنونو کې ن‪،‬ېش وو او م ېالونو پېه یوګېه‬ ‫غې چيغې ډ ر شعرونه‬
‫به و ل کېسل‪ .‬غيېرت چيغېې شېعرونه ړغېه وخېت پېه سياسېي او ا بېي حل‪،‬ېو کېې‬
‫کېېې بېېسلود یېېر‬ ‫خو ښېېت ياوسېېت او سېېلي ياز پېېه یېېول‪ ،‬چېېې پېېه سياسېېت اوا‬
‫سترګو شو‪.‬‬
‫‪44۷‬‬
‫بساهلل بختانی وا ي چې‪ :‬لل وانانو به ړڅېه کولېه چېې خپېل شېعرونه پېه‬ ‫استا‬
‫اليه يواد کي ‪.‬مم‬
‫غه خبره ل‪ ،‬په یفصيل کو او وا ي‪ :‬لل غيرت چيغه ل و‬ ‫ړ ساينګه سلي ياز ړ‬
‫اليتوونې صفحه ګر ولې او یاو و لیعو ذم کي وه‪ ،‬که پر حکومت پابنس‬
‫پښېېتود سياسېېت اليه ړ ېېس کتېېا وتېېو ه او‬ ‫ولګولېه‪ ،‬خېېو پابنېېس بېېاوجو‬
‫کتېېا وکېېي‪.‬مم ل‪ ...‬غېېه‬ ‫فکېېر يوح ‪،‬ېېيی ړې‬ ‫صېېر م‪،‬ېېس شېېا ر‬ ‫پښېېتو‬
‫م‪،‬الېېه نېېويه ړېې اوږ ه ه‪ ،‬چېېې ا بېېي یح‪،‬ي‪،‬ېېي م‪،‬الوپېېه اصېېولوبرابره ه‪ .‬او ېېوه‬
‫څېينيوه م‪،‬اله ړ بلل کي‪. ،‬‬
‫و ‪ -‬ا بي‪ -‬یوصيفي م‪،‬الو م ال‪:‬‬
‫ناظرړ سترګې پټې شو‬
‫ړچې نه اجله! چې و یا یه فکر وړ‬
‫ړر لې و نو ا ا یه فکر وړ‬
‫بيا مې ومونسو په فکر يامه شئ په ما پچې‬
‫زه ي نه ملګرو اسې خوا یه فکر وړ‬
‫وه زي کېېال جېېوال پېېه لېېومي نيټېېه لعېېل زا ه ناظرسېېترګې یېېل لپېېايه پټېېې‬
‫له و خوږ ژبي شا ر نه بې برخې شو‪.‬‬ ‫شو او پښتو ژبه او ا‬
‫لعل زا ه ناظر پښتوغول پیي امير ح ېوه شېينواي لېه نامېه ويوسېته خيبېر پېه‬
‫ل ېو شېا رانو پېه يوزلېو کېې ېې یېل ز ېاي‬ ‫‪ ،‬چېې خيبېر‬ ‫سي ه کېې و ې نېو‬
‫پایی شو ‪.‬‬ ‫او ز اي ې بې ره ړ نه‬ ‫ګاللی‬
‫لعل زا ه ناظر په ‪ ۸۹4۷‬کال په شعر و لو پيل وکي او په اغلب ګ ېاد ‪ ،‬چېې ژونېس‬
‫یېر‬ ‫یر ويستيو شيبو ې ړ شعر ووا ه‪ ،‬ح وه صاحب په لومي و شاګر انو کې‬
‫ه اسېېتعسا او صېېیحيتونه خبېېره وه‪ ،‬چېېې ح ېېوه صېېاحب‬ ‫او‬ ‫ټولېېو مرېېر‬
‫وانانو شا رانو يوزنه ه یه وسپايله او ناظرړ په ډهر صسایت غه خسمت سر یېه‬
‫پښېتو ژبېې ړغېه‬ ‫ه په شاګر انو کې مصر خاد خاطر او خيبرافر ېس‬ ‫ويساوه‪.‬‬
‫‪44۸‬‬
‫ړې‬ ‫ېا ونو ويسېيس او او‬ ‫ې یر لېر‬ ‫نامتو شا راد وو‪ ،‬چې شهرت او آواز‬
‫نامتو شا رانو کې يا ي‪.‬‬
‫لعل زا ه ناظر کو مکتب او ا کومه مسيسه نه وه و لې‪ .‬ليک لوسېت پېه ز ه کېيه‬
‫کې ې کو استا ړ نه اليه‪ ،‬خو په خپله ې ليک لوست ز ه کېي و‪ .‬ليېک لوسېت‬
‫انګي مطالعې په برکت په ډ ر څه پوړېسه‪.‬‬ ‫ې کوال شول او‬
‫لعل زا ه ناظر شينواي په پېننسګلو کې و ېا ليکېي‪ :‬لللعېل‬ ‫مرا شينواي‬
‫‪ .‬پېېه کېېال‬ ‫راخېېاد‬ ‫؛ پیينېېو ېېې‬ ‫زا ه نېېاظر پېېه خټېېه لېېواړګي شېېينواي‬
‫او شعر‬ ‫؛ پښتو کي شا رح وه شينواي خوي ې‬ ‫ل‪ ۸۹۸۹‬م کې ز ‪ ،‬لی‬
‫ل يتو په زمانه کېې‬ ‫‪ .‬ناظر‬ ‫و شا ر په ميساد کې ې ړغو یریيب کي‬
‫نه خو په لواړګي کې مکتبونه وو او نه ېامو خلکېو انګر وانېو پېه سېکولونو کېې‬
‫یعلېېي‬ ‫یعلېي حاصېلول تېه خبېېره ګڼلېه‪ .‬لېواړګي نېېويو زل ېو پېه شېېاد نېاظر ړې‬
‫نع ت نه محرو پایې شو‪.‬‬
‫نيا مسيسه لوستې نه وه‬ ‫ما‬
‫په ما ولوست‬ ‫امتحانونو‬
‫ل ېو ليکوالېو ټېولنې مرېر شېو‪ ،‬چېې‬ ‫لعل زا ه ناظر په ‪ ۸۹5۷‬کېال کېې خيبېر‬
‫ټېېېولنې پېېېېه غېېېيو کېېېېې مېېېرا شېېېېينواي ‪ ،‬يګراپر ېېېس ‪ ،‬خيبراپر ېېېېس اویيېېېېو‬
‫کو راپر س شامل وو‪.‬‬
‫ړ ساينګه په ل‪ ۸۹5۸‬م کې‪ ،‬چې ولچي ا بي جرګې کومه څانګه پېه لنېډ کویېل‬
‫کې جوړه شوه ناظر ې مرر و‪...‬‬
‫ناظر شا ر مج و ه لمول‪ ،‬په نامېه ي کالېه وړانېس پېه ل‪ ۸۹۹۰‬م کېال پېه‬
‫پېښوي کې چا شوه‪ .‬په غه مج و ه بانس امير ح وه شينواي ‪ ،‬یلنسي مومنېس‪،‬‬
‫يا ولېېي شېېاه خټېېک‪ ،‬ایبېېال نچېېي ‪ ،‬خټېېک‪ ،‬مېېرا شېېينواي اوکلېېي شېېينواي‬
‫‪....‬‬ ‫شا ر سر و ليکلي‬
‫‪442‬‬
‫شا ر اړ ه موغوا ړ لکه ح وه‬ ‫‪ ...‬یلنسي مومنس وا ي‪ ،‬چې ناظر شينواي‬

‫ل ېي طويسېره‬ ‫‪ ،‬چېې ح ېوه صېاحب یصېو‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬خو فېرق ېې صېر‬ ‫صاحب‬
‫خپل کي و او ناظر وي سره یر نکر ایي حسه یيود لر ‪.‬‬
‫نکر و‪ ،‬چې څومره په شا ر وخت‬ ‫ناظر یر ډ ره وخته خپل کی نه چاپاوه اوپه‬
‫رکې ې خپل کی په‬ ‫یېر ‪ ،‬ړغومره پخي‪ ، ،‬ړ سغه وجه وه‪ ،‬چې په ويوستي‬
‫کتېېابي شېېکل چېېا کېېي‪ ،‬پېېه اسېېې حېېال کېېې‪ ،‬چېېې ز ېېات ش يرشېېاګر انو ېېې خپېېل‬
‫وانونه چا کي وو‪.‬‬
‫ناظر په کی کې پښتونولي‪ ،‬یصو او انچاني مينه غوټه شو ‪ ،‬چې بياد ېې‬
‫‪.‬‬ ‫سا ه‪ ،‬خوږ او یربهات ې ډ ر الي‬
‫ینکی سوال مې له مو و په انتکاي و‬
‫چې مې نی یر شونډو ياغی اسو لی شو‬
‫ا په سترګو کې ياخوي څنګه پيکی شو‬
‫لکه پو و ‪ ،‬چې نکر مې غلچکی شو‬
‫ا‪:‬‬
‫مايانو یېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېراي کله په انګاي شي‬
‫اي په مو زلېېېېېېېېېېېېېېېفو یراي و ن‬ ‫زه‬
‫ا بل بيت‪:‬‬
‫ې په یکل غوونې څه اوچت کي‬ ‫ال‬
‫ما و چې ز ي زيغونه يا بانس ياغله‪...‬‬
‫ناظر و وخت پېښوي ياډ و لپايه ډ ر ډيامې ليکلې و ‪ .‬ينې مواميی ې ړې‬
‫‪ .‬کيسا شي‪ ،‬چې نېاظر ن ېر برخېه څېوک يا‬ ‫په مختلفو مجلو کې خپايه شو‬
‫ټوله کي او په يایلونکې کې ې چا کي ‪ .‬ناظر وه زامېی لشېفيام او لکلېي م‬
‫یېاي و بېه‬ ‫‪ .‬پښتو ا‬ ‫انګيو مج و ه لرونکي‬ ‫‪ ،‬چې‬ ‫پښتو ته شا راد‬
‫‪44۸‬‬
‫ه خسمتونېه ړيېر نېه‬ ‫یېه‬ ‫لعل زا ه نېاظر ا بېي شخصېيت‪ ،‬شېا ر او پښېتو ا‬
‫ا و ‪.‬‬ ‫کي ‪ .‬ا به په یاي خونو کې بت و او يایلونکي نچلونه به ې په يناو‬
‫پوړنسو استا بر الی باجوړ ل ا بيایو په لي کې‪۸۹۱ ،‬م‬
‫= ا بي‪ -‬یوصيفي م‪،‬اله کې الزمه نه ه ماخذ نيا په نيغه ياوړل شي‪ ،‬خو ليکېوال‬
‫مطېېالعې محصېېول و ‪ .‬ا بېېي‪ -‬یوصېېيفي م‪،‬ېېالې کېېېسا شېېی لېېوهې ېېا وړ و‬
‫او ړنر ن ر انساز په کې برجچته ړ و ‪ .‬په ا بي یح‪،‬ي‪،‬ی م‪،‬الو کې ماخذونه او‬
‫یح‪،‬يا اصول مرا ایي‪. ،‬‬
‫‪ -3‬انتقادي مقالې او د هغو ځانګړنې‪:‬‬

‫م‪،‬الې س ود او اصیح لپايه ليکل کېې‪ ،‬او خپر ې‪ ،‬او اصېیحایو‬ ‫انت‪،‬ا‬
‫ل ي ل بر اي کو ‪.‬‬
‫غېېه م‪،‬ېېالې کېېره کتنېېې پېېر اصېېولو بنېېا و ‪ ،‬عنېېې لسېېره او ناسېېرهم سېېره بيلېېو ‪.‬‬
‫ينو ايزتتونو ا جا ليامنبته‬ ‫م‪،‬الې که په ړره برخه کې ليکل کې‪،‬‬ ‫انت‪،‬ا‬
‫کولوم او ايزتتونو سایلو غ انت کو ‪.‬‬
‫ولر اوپېه ټولنېه‬ ‫غو م‪،‬الو ليکوال یه تا ې‪ ،‬چې پوړې او انصا یله په ال‬
‫کې موجو ايزتتونه په مچلکې ډول ویلي؛ پوړه‪ ،‬انصا اوپه مچلک کېې واي‬
‫م‪،‬ېېالو آي لاصېېلم جېېوړو ‪ .‬غېېه م‪،‬الېېه کېېه یح‪،‬ي‪،‬ېېي و اوکېېه غيېېر‬ ‫والېېی انت‪،‬ېېا‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ېېي لڅېينيېېو م کېېه پېېه وي پېېانوکې خپر ېې‪ ، ،‬کېېه پېېه جر ېېسو ېېا مجلېېو کېېې‬
‫ايیامو او مچلکي ايزتتونو صیحيت ولر ‪.‬م‬
‫مهېېايت او ز رکېېي ولېېر ‪ ،‬کېېه چېېې‬ ‫غېېو م‪،‬ېېالو ليکېېوال با ېېس پېېويه ليکېېوال‬
‫ايزتتونه ړر چا لپايه مه او په زړه پوي و ‪.‬‬ ‫ایتصا‬
‫‪،‬ل وږ مم‬ ‫نيا موړ نرته او‬ ‫‪ ،‬چې وا ې‪ :‬لل‬ ‫و متل‬
‫امله ل ړر چېا ګټېه ړغېه ژونېس ايزتېت ټېاکي‪.‬م ا ډول م‪،‬ېالې کېره کتنېې‬ ‫له‬
‫برخه احتوا کو ‪ .‬او کره کتنېه خبېرو او ټېولنيوو تېکاينسو لپس ېسوم یلېل اوڅېېيل‬
‫‪444‬‬
‫څېو څرګنېسه کېي ‪،‬‬ ‫‪ .‬ا بي او ا نويو آ ايو ايزتتونو سپينه‪ ،‬ړغه یفچير‬
‫چې ا ر غويه والی او بسوالی څه یه وا ي؟‬
‫آ ېېاي معرفېېي کېېو او کېېره‬ ‫م‪،‬ېېالې لسېېپينې اون‪،‬ېېسم يوحيېېې پېېر اسېېا‬ ‫انت‪،‬ېېا‬
‫کو ‪ ،‬خو ړېو بېه ړېو ېې نېه کېره کېو ‪ ،‬بلکېې څېينېې اصېولو لېه مخېې ېې څېېي ‪.‬‬
‫ېېوا بي ا ېېر ژوي کتنېېې اومطېېالعې پېېه لېېي کېېې ړغېېې یرېېر ح او‬ ‫للا بېېي ن‪،‬ېېا‬
‫یوغېېيح کېېو او ا ېېېر محتېېوا پېېېه اصېېلي يوح‪ ،‬ليکېېوال پېېېه پيغېېا او ا ېېېر‬
‫يامنبته کولو په غرض لوستونکی پوړو او ن‪،‬س ټاکلو کلي اصولو په يڼا کې‬
‫ړغې ا بي تکی‪ ،‬تېګڼه‪ ،‬يبونه اوني ګيیياو بيانو ‪.‬‬
‫م‪،‬الو ليکوال یه تا ي په خپله ړېره ليکنېه کېې پيغېا ولېر ؛ پيغېا‬ ‫نو انت‪،‬ا‬
‫پوړولو او بعس ليایلونکوم پوړنو ز ر ويکو ‪.‬‬
‫غېه ډول‬ ‫لرغونتيا لر ‪ ،‬ليکنېې‬ ‫م‪،‬اله ليکنه په ني کې ډ ره پخوان‬ ‫انت‪،‬ا‬
‫فرانچې په معاصرو ا بيایو په یېره بيا کره کتنې پوي یي ‪ .‬مګر ا خبېره‬ ‫پيل ړ‬
‫ختيځ په برخه کې یائيس او یصس ا وړ نه ه‪ ،‬په یيره بيا ړغو یاي خي آ ايو او‬
‫یذکرو په با ‪ ،‬چې ړغو په یېر کېې ا بېي آ ېايو او ا بېي څيېرو پېه بېا ليکنېې‬
‫‪ ،‬که نو م‪،‬الې او په یېره بيا ا بي م‪،‬الې لېکنې لر ‪.‬‬ ‫شو‬
‫پيېي لېه لېومي‬ ‫م‪،‬ېالې يوانېې مېيی‬ ‫انت‪،‬ېا‬ ‫و ليکوال پېه نکېر‪ :‬للاوسېن‬
‫پېېه لېېوي مخېېه کېېيه او پېېه ډ ېېره‬ ‫او پرمخت ې‬ ‫ني ېېا ي يا پېېسهخوا پېېه نېېي کېېې و‬
‫چټکتيا سره پرمو الړه‪.‬‬
‫کره کتني م‪،‬الې ليکوال با س ن‪،‬س په کاي کې ډ ر صا ق و ‪ ،‬جرئېت ولېر او پېه‬
‫ل کې په خپل یواوت کې انصا ‪ ،‬صراحت‪ ،‬یواوت په پا کې ونيچي او بي‬
‫طرفې له پامه و نه غوي و ‪.‬‬
‫ېېومي‬ ‫غېېو م‪،‬ېېالو ليکېېوال معنېېاوو پېېه پالنېېه‪ ،‬اخییېېو پېېه سېېينګايولو‪،‬‬
‫افکايو په يوتانولو‪ ،‬ړيوا سېره مينېې پيېسا کولېو او نېويو سياسېی او ټېولنيوو‬
‫مچلو څېينو په برخه کې ډ ر فعال او زړه خوږ و ‪.‬‬
‫‪445‬‬
‫کره کتنه‪ ،‬چې په ټولنيوو او ا بي مچلو کې ېو اصېل جېوړو ‪ ،‬با ېس نایېس ټېولنيو‬
‫په يلو لو سره غه کاي پرمو بو ي‪.‬‬ ‫مچووليت او برپي بې طرف‬
‫کره کتوني م‪،‬الې انګينې‪ :‬له ډ ېرو مه ېو ېانګينو څخېه ا ه چېې پېه غېه ژانېر‬
‫او زماني چال چلنس او له غه چال چلنس‬ ‫ليکوال ا جا‬ ‫کې کره کتونکی غواړ‬
‫څخه يا منبته شو حالت او بهير بياد کي ‪ .‬پويینيو واړو انګينو څرګنسونېه‬
‫او موق پوي یيلې‬ ‫او یرر ح ړ په خپله په کره کتونکي او ړغه په پوړه‪ ،‬يرک‬
‫ه‪.‬‬
‫بله ډ ره مه ه انګينه ټاکلي ا ر ا آ ايو ليکوال او ټاکلي ا بي بهير پېه اړونېس‬
‫اړه نکېر لېر ‪ ،‬چېې کېره‬ ‫څرګنسونېه ه‪ .‬پوړېاد پېه‬ ‫کر ه کتونکي موق او يرک‬
‫وه نوتتي ا ر یل یه ننوز ‪ ،‬اسېې لکېه پېه خپلېه نوتېتګر او‬ ‫کتونکی په خپله‬
‫سېېبب کېېې‪ ، ،‬چېېې کېېره‬ ‫غېېه حالېېت اغېېېوه‬ ‫ړنرمنېېس پېېه شېېاد‪ .‬غېېه حالېېت او‬
‫کتونکی نوموړ حالت او نوموړ حالت اغېوه په خپل ا ر لم‪،‬الهم کې پساسې‬
‫او اغيېېو يا‬ ‫ړغېېه ويیېېه احچېېا‬ ‫ډول وړانېېس کېېي ‪ ،‬چېېې پېېه لوسېېتونکي کېېې ړ ې‬
‫م‪،‬الې لپايه یر ړر څه مخه ا مه ه ه‪:‬‬ ‫و برپي انت‪،‬ا‬ ‫وپايو ‪.‬‬
‫څرګنسو ېه‬ ‫الف‪ -‬په ړغه کې ژونس څېره چې په ړنر ا ر کې وایعيت انعکېا‬
‫و ؛ انبويشي‪.‬‬
‫‪ -‬ا بېېي مچ ې لې او تېېکیئيو وړیيېېاو چېېې ز ېېایره ا ېېر پېېه نېېر اړخونېېو او‬
‫ړنرمنس په ړنر مهايت پوي اړه ولر ؛ يا ونغاړل شي‪.‬‬
‫م‪،‬اله کوال شي په نوموړو وو ېانګينو‬ ‫وه برپيه ا بي‪ -‬انت‪،‬ا‬ ‫برسيره پر‬
‫و ټولنې او وه انګي ا بي بهير‪ ،‬معنو اواخییېي یګېیي ړې پېه‬ ‫برسېره‬
‫ګویه کي ‪.‬‬
‫م‪،‬ېېالې جوړتېېت‪ ....‬پېېه خپلېېه پېېه کېېره‬ ‫ډاکتېېر خېېالا يشېېيس پېېه و نېېا‪ :‬ل انت‪،‬ېېا‬
‫پېوي اړه لېر ‪.‬‬ ‫ه په مهايت‪ ،‬یجربه او په موغوا بانس په برالسې‬ ‫کتونکي او‬
‫‪446‬‬
‫کره کتونکی با س ا ټکی په پا کې ونيچي‪ ،‬چې کله غواړ په وه ا بېي موغېوا‬

‫بانس خپله څېينه پيل کي ‪.‬م‬
‫م‪،‬الو کې ا خبره وه خبر ‪ ،‬چې م‪،‬الې په شکلي او شخصيتي نکېا‬ ‫په انت‪،‬ا‬
‫کې ايزتت لر ؛ په پا کې ونيچو‪:‬‬
‫اول‪ -‬ليکوال با س خپله ليکنه له جو نه کل په لوي پيل کي او کله له کل نه جو پر‬
‫‪ .‬خېېسا بښېېلی‬ ‫و‬ ‫م‪،‬ېېالې پېېه ليکلېېو کېېې واړه یګېېیي‬ ‫خېېوا ېېي‪ .‬انت‪،‬ېېا‬
‫م‪،‬ېالویګیيه ډ ېر لېه لېه جېو نېه کېل پېه لېوي‬ ‫انت‪،‬ېا‬ ‫بسال رکوي يشېا‬ ‫استا‬
‫م‪،‬ېالو یګېیيه‬ ‫یللی وه او پراختېا ې مونسلې وه‪ .‬خېسا بښېلی يوړېي انت‪،‬ېا‬
‫ز ایره له کل نه جو طر یه وه‪.‬‬
‫اومعلومایي م‪،‬الو وه په زړه پوي بېلګه‬ ‫په ړر ډول موږ به اصیحي‪ ،‬انت‪،‬ا‬
‫ايواتېېا حوېېرت یمېېه بېېسالحی حبيبېېي لېېه ېېوه ولچې ه برخېېه لشېېل م‪،‬ېېالې څخېېه‬
‫م‪،‬الو موا لر ‪.‬‬ ‫ياواخلو وبه ګويو‪ ،‬چې څومره اصیحی اومعلومایي انت‪،‬ا‬
‫اح سشاړي‬
‫په اح سشاړي ويه کې یو جوړونې صنعت کله چې ا ليحورت اح سشاه بابا‬
‫کېېې افغېېاني سېېلطنت بنچېېو پېېه کنېېسړاي کېېې کېښېېو ‪ ،‬افغانچېېتاد‬ ‫پېېه ‪۸۸6۷‬ړېېې‬
‫پراخه یرکيییو اړمی لمحتا م و‪ ،‬چې با س په ملکېي او لښېکر چېايو کېې نيېول‬
‫ولتېېي اي و یرېېکيل و‪ ،‬چېېې ړغېېه صېېر پېېه وسېېله‬ ‫شېېو وا ‪ .‬ړغېېو لېېه ج لېېې‬
‫ا ېراد‬ ‫مخکې عنې اح ېس شېاړي غونېډو وړانېس زمېوږ ړيېوا‬ ‫س بال و ‪ .‬له‬
‫امله ډ ېرو او‬ ‫صفو شاړنراړي او ړنس یي وي انو له ويو سره مخامو و؛ له‬
‫پراخېېه ملکېېي او پېېو ي یرېېکيییو یېېه اړمېېی و او یېېو اسېېتع ال او کايونېېه‬
‫بابس انو په صر ل‪۹۷۷‬ړېم کې په افغانچتاد کې يوا شو و‪.‬‬
‫‪44۰‬‬
‫ېو یجربېه کېاي شېخل او خپېل‬ ‫لپايه‪ ،‬چې له سلطنت وړانېس‬ ‫اح سشاه بابا‬
‫صر له پېو ي جنراالنېو څخېه و‪ ،‬شېاړانه چېکرو لپېايه ېې یېو اوناي ېه وسېله‬
‫لیو م برابر کي وه‪ ،‬چې ړغو له ډلې به ې ينې ي وپېننسل شي‪.‬‬
‫وا ې پاني پت په مرهويه جګيه کې و لک لسل زيهم افغاني لښکر لېه لېپ لکېو‬
‫ل ېېو ميليېېودم جنېېوبي ړنېېس مرړټېېه وو سېېره مخېېامو و‪ .‬مرایېېه یېېوپچي یومانېېساد‬
‫ابراړي خاد و ش ير سېتر یلعېه کېو او وه سېوه صېحرا ي یوپونېه يلېول‪ ،‬خېو‬
‫‪:‬‬ ‫یوپونه يلو ل‪ ،‬چې په النس ډول‬ ‫هر‬ ‫اح سشاه یوا واز‬
‫‪ ،‬چې ا ليحورت اح سشاه بابالښکرو پېاني‬ ‫= زمومې یو ‪ :‬مرهوي یو‬
‫پو په جګيه کې کاياوه‪ .‬غه یو په ‪۸۸64‬ړېې‪ ۸۰5۷ .‬م پېه ال ړېويکې وز رشېاه ولېي‬
‫خاد شاه نکير یو جوړونکی په وسيله جوړکي واو وبل یېو ړې ړغېه یېه ويیېه‬
‫و‪ ،‬چې پاني پو له فتح ويوسته افغانچتاد یه يالېې‪ ،‬پېر مهېال پېه چنېا يو کېې‬
‫ډو شو‪.‬‬
‫مپ اويو ې له و ا و الی جوړشو و اوږ والېی ېې ‪ ۸4‬فټېه او‪۸4‬‬ ‫زمومې یو‬
‫انچه او خولې یطر لاوږ والیم ‪ ۹‬ني ا نچ و‪.‬‬
‫یو زمومه بعسازفتح پاني پو يالړوي بسست خواجه بيسحک ساي افغاني مانېس‬
‫که يسال ‪ ۸۰62‬بسست ‪.‬‬
‫ړر سنګهې افتا ویېا ل‪ ۸۰64‬م يشېاه بېر یلعېه الړېوي بېو ‪ .‬ي ړ ېيی سېال سېر اي‬
‫چېېرت سنګهېېېې کېېه از اسېېېی ينجيېېېت سنګهېېې بېېېو ه‪ ،‬زمومېېېه يابېېه ګوجرانولېېېه بېېېر‬
‫وازآنجابسسېېت سېېر اي امحېېسياجپوت بېېه اح ېېسنګر پنجېېا آوي ه شېېسوبه یصېېر‬
‫ګوجر سنګهې يآمس‪.‬‬
‫يسېال ل‪ ۸۰۰2‬م بازبسسېېت اح ېېسخاد بطېېر يسېولنګر بېېر ه شېېسوبه سېېال ل‪ ۸۰۰2‬م‬
‫جهنساسنګهې آنرابېه امریچېرآوي ‪ ،‬یېا ي‪ ۸۱2۷‬حچېيی فېتح امریچېر بسسېت ينجيېت‬
‫سکه‪ ،‬یصوي ‪ ،‬سجانپوي‪ ،‬وز ر آبا ‪ ،‬ملتاد از ېی یېو‬ ‫سنګهې افتا و ي جنګها‬
‫کاي ميګرفت‪ ،‬يمحاصره ملتاد به ا ی یو خچايایی واي آمس وبېه يوازه ړلېی‬
‫‪44۱‬‬
‫شېېهر الړېېوي يسېېانيسه شېېسیاکه ي سېېال ل‪ ۸۱۰۷‬م انګلچېېتاد آنېېرا يبېېيی پوړنتېېود‬
‫وموز الړويبر صفه ي نصب کر نس ویاکنود ړ انجاست‪ ،‬بر ړېاد یېو من‪،‬ېو‬
‫است‪:‬‬
‫بامر ي وياد شاه وليخاد وز ر‬
‫ل شاه نکيرم‬ ‫ساخت یو زمومه نا یالعه ګير ل‬
‫برپرت یو نوشته انس‪:‬‬
‫يزماد شه فر سود فر‬
‫اوي ا بخش سل شعاي‬
‫خچرو یخت ګيروج م‪،‬ساي‬
‫شسبسستوي اشر الوزيأ‬
‫امرسسازسسهء سپهرمساي‬
‫که برز به اړت ا ی ا‬
‫یو شعباد شکوه کوه ویاي‬
‫خانه زا شه سپهرسر ر‬
‫شه وليخاد وز ر اک رکاي‬
‫بهری‪،‬ي آد مه سترګ‪...‬‬
‫سال یاي خش ازخر جچت‬
‫کر باوحرت آنچناد اظهاي‬
‫که اګرن‪،‬سجاد کنی یچلي‬
‫يازپنهاد بتوکن یکراي‬
‫بعسیچلي اوبګفتایو‬
‫پيکراژ ړا آیرباي‬
‫ګېېراد صېېر واطیا ي سېېت اسېېت ‪ .‬يکتابخانېېه فاغېېل سېېخنساد‬ ‫ازیوپهېېا‬
‫جنګېی نها ېت ګرانبهېا موجېو اسېت کېه م لېو ازاطی ېات‬ ‫تاغلی ګو اا ت ېا‬
‫‪44۹‬‬
‫بچياي مغتن ونا ي یاي خي استو نو چنسه آد مېتخلل بېه لړراییمنواسېه بېساهلل‬
‫ابېېی ابوسېېعيسالهرو بېېو ‪ ،‬کېېه غالبېېا ً ي صېېر اح سشېېاړی ویي ويشېېاړی بايجېېاد‬
‫ېېواد انرېېا شهنرېېاړی محرېېويبو ه ‪ ،‬مطالېېب یېېاي خی ابېېی مج و ېېه ګرانبهېېا‬
‫يخويم‪،‬اله ليحسه ا چت‪ ،‬ولی ي ی جابه اجازت انر نسموصو کاباامکېاد‬
‫نوبينېسه ګذاشېته انېس‪ ،‬یېاي و‬ ‫مهربانی ويوا اي ا ی مج و ه نفېيپ يابسسېتر‬
‫ګر يامينو چ ‪:‬‬ ‫ساختی ویو‬
‫يسېېنهء ل‪۸۸۱5‬ړېېېم کېېه شېېهوا ه یي ېېوي يړېېرات حک رانېېی اشېېت ‪ .‬بېېه امېېرو یېېو‬
‫يا يآنجابه وسيله صنعت ګراد آد شهري خته بو نسږ یاي و سېاختی آنراميرزاخېاد‬
‫خاد متخلل به ررت بی ميرزا بساهلل مېتخلل بېه ميرزا بېساهلل مېتخلل‬ ‫ړا‬
‫يباي بو ه‪ ،‬چنېيی ګفېت‪ :‬ولېه ا غېره‬ ‫به سروي لبه وغ هم که از منرياد وشعر ا‬
‫يیاي و یو که بحچب فرما ش یي ويشاه يړرات ي خته شسه‪.‬‬
‫یي وي شهر که شاړی ازو‬
‫شسسکه بويچون‪،‬ش شاړی‬
‫ازلنګراو جب نباشس‬
‫خ ګر اګرکه پرت شاړی‪...‬‬
‫جچ ت زیلطف ونواز‬
‫شسيړبرمابه ذيخواړی‬
‫کفتاکه زغيب شساشايات‬
‫سوزنسه حو پا شاړی‬
‫از مصېېراا اخيېېر سېېنه ل‪۸۸۱5‬ړېېېم کېېه ياصېېل ړ ې بېېه خېېط سېېرخ نوشېېته شېېسه برمېېی‬
‫آ سوازمو ې ود یطعېېه اسېېت کېېه ي ېېی اویېېات یوپهېېا معتېېس يا يړرات سېېاخته‬
‫ګربېېېېه امېېېېرړ يی شېېېېهوا ه يسېېېېنه ل‪۸۸۰۷‬ړېېېېېم يالړويیوجېېېېه‬ ‫بو نېېېېس‪ ،‬امېېېېایو‬
‫ستوياووکايحچېېی خېېاد ل کېېی ازیېېو سېېازادم سېېاخته شېېسه بو کېېه ړ ېېاد شېېا ر‬
‫ومنری یاي و ساختی آنراچنيی منکو اشت‪:‬‬
‫‪45۷‬‬
‫زنوا ړ ا ود شاه یي ويآنکه ازبي ش‬

‫نګير سربه ملک وکروياوګر د ا سا‬
‫ز پ ست ست از سل اوکویه بو شا س‬
‫ست از غ ا‬ ‫کرسګرغ وه لبربه هس‬
‫چوازجا ييو طب ړ ا ونش‪ ،‬بلکيی خواړی‬
‫زنسبرړ زچيی ابرواد چيی يابيک ا ا‪...‬‬
‫غېه شېاه پېه‬ ‫‪ .‬له مطالعې ې اسې تېکاي ‪ ،‬چېې نويیوپونېه ړې‬ ‫شعر ډ ر لو‬
‫ړ سغېه شېېهوا ه پېه وخېت کېېې جوړشېو‪ .‬لېومي یېېو‬ ‫وخېت کېې جوړشېو‪ .‬بېېل یېو‬
‫یي ويشاه چې الړوي ايالچلطنت و‪ ،‬ن‪،‬ره شواوجوړشواوله ليکنې ې تکاي‬
‫کېسا شي په ل‪ ۸۸6۹‬ړېم کې جوړشو و ‪ .‬اسېې تېکاي ‪ ،‬چېې پېه ړغېه وخېت کېې‬
‫ډ ریوپونېېېه پېېېه الړېېېويکې جوړشېېېواو غویوپونوجوړونکی حچېېېی خېېېاد و‪ ،‬چېېېې‬
‫استا شاه نکيرشاګر و‪ .‬تاغلی و والس ی پوپلو وا ی په ‪ ۸2۸2‬کې حچی کابېل‬
‫مم پېه نامېه بېل‬ ‫یه ا ليحورت زماد په امرياوغوتتل شېواو لته ېې للزبرزنې‬
‫یو په ‪ ۸2۸2‬کال جوړکي‪.‬‬
‫کابل خياباد‬ ‫م په یاي خچه کې ز ایو ‪ ،‬چې غه یو‬ ‫لزبرزن‬ ‫تاغلی پوپلو‬
‫چهلچتود یصرمخکې نصب و‪ ،‬خوسر ايمح س کي خاد ړغه خپېل وي وسېت‬
‫غه‬ ‫یه ولي‪،‬ه‪ .‬که تاغلی پوپلو‬ ‫مح س خاد یه وباته اوړغه ې غوني حک ران‬
‫غونېېېی یېېېه‬ ‫مېېېسايک مچېېېتنس و ‪ ،‬کيېېېسا شېېېي سر اي وسېېېت مح ېېېسخاد زبرزنېې‬
‫لي‪ ،‬ولی و ‪ ،‬ړغه وا ی‪:‬‬
‫برافغانچېتاد یجېاوز کر وسېر ايغی‬ ‫يسال ‪ ۸۱۸۹‬ړ چود لرکر معېرو انېسو‬
‫حيېېسيخاد بېېی اميېېر وسېېت مح ېېس خېېاد ازغونېېه فېېاا ميکر یېېوپی بېېوي ي سېېتر‬
‫مجاړس ی ملی بو ‪ ،‬که ن‪،‬ېش آد يړ ېاد ‪ ۸۱۸۹‬بېه یلې جنېراالد لرېکر انګلېيپ‬
‫بېېه ي ېېپ وړيېېات مېېس ره اسېېت‪.‬‬ ‫سېېاخته شېېس‪ ،‬و ي ګليچېېود یېېاي خی لرېېکر انېېسو‬
‫‪45۸‬‬
‫انېېس اک پني از طېېر جېېوز فويو ېېل والتری‪،‬ېېس ګر ېېسوا ی کللچېېيود بېېه سېېعی‬
‫سرکيت ا جيکچی طب ونررشس‪.‬ل‪۸۷2 ،۸۷۸ :۸5‬م‬
‫‪ ،‬ډ ر نويمطالب ړ لر ؛ پېه غېه م‪،‬الېه کېې لېه‬ ‫متی‬ ‫پويیه م‪،‬اله چې وانت‪،‬ا‬
‫یمه حبيبي ګټه پويیه‬ ‫ډ رونو واومعتبروماخذونوڅخه خسا بښلی لو استا‬
‫کي ‪ ،‬چې په ح‪،‬ه کره م‪،‬الوج لې ګڼل کې‪ ،‬لنډه اچې‪:‬‬
‫م‪،‬ېېالوليکونی با ېېس ن‪،‬سپېېه کېېايکې ډ ربلېېس‪ ،‬يتېېتنی اوصېېا ق و ‪،‬‬ ‫‪ -‬انت‪،‬ېېا‬
‫ل کې خپل یواوت کې انصېا ‪ ،‬صېراحت اویوېاوت پېه پېا کېې‬ ‫باجرئته اوپه‬
‫غېېه ليکېېوال با ېېس معنو ېېت پېېه پالنېېه‪،‬‬ ‫ونچېېی اوبېېې زيفېېي لېېه پامېېه ونېېه غوي ېېو‬
‫ېېېېومی افکايوپېېېېه يوتېېېېانولو‪ ،‬ړيوا سېېېېره مينېېېېې‬ ‫اخییوپېېېېه سېې ې بالولو‪،‬‬
‫پيساکولواونويوسياسېېېی اوټولنيووم الو څييلوپېېېه برخېېېه کېېېې ډ ېېېر فعېېېال اوزړه‬
‫خېېېوږ و اوکېېېره کتنېېېه چېېېې پېېېه ټېېېولنيوو اوا بېېېي م ېېېالوکې واصېېېل جې ېوړو ‪،‬‬
‫په يلو لوسره غه کايمخکی بو ی‪.‬‬ ‫با سنایس ټولنيومچوليت اوبرر بيطرف‬
‫م‪،‬الوبله بېلګه‪:‬‬ ‫= انت‪،‬ا‬

‫په یيايه کې مول‬
‫ل ن رليکلوړنرکتېېا م یانېېساووز ی یلې ليکېېوال تېېاغلی اسېېساهلل غوېېنفر ليکېېي‪:‬‬
‫للڅووي ې مخه په کابل کې افغاد ا بي بهيرپه غونډه کې پېه ېوه ليکنېه بانېس‬
‫خبر وشو اوګڼوکچانوپه کره کتنه کې برخه واخيچېته‪ ،‬خېو بحېث ياټېول‬ ‫اوږ‬
‫نه شواونتيجې یه سره ونه يسيسه‪.‬‬
‫بحېېث یيېېت اوپېېرک والېېی وجهېېه اوه‪ ،‬چېېې ينېېو کچېېانو ليکنېېې یېېه م‪،‬ېېالې پېېه‬
‫سترګه کتلی وو‪ ،‬ينونويولنډه کيچېه ګڼلېې وه اوپېه آخرکېې خو ېو خېاطر پېه‬
‫حيث ړ یبصره ويبانس وشوه‪.‬‬
‫لپېايه کويسېونوله اړ يتېه څرخيسلېه‬ ‫ليکنې موغېوا پېا کېانکويکې کاميېاب‬
‫ړغو‪ ،‬چې ليکنې یه م‪،‬الې په سترګه کتلي وو‪ ،‬ډ ر بحث کويسونو غرويت پېه‬
‫‪452‬‬
‫شتود اونه شېتود کېاوه‪ ،‬ېو شې ېر نويویېه‪ ،‬چېې ليکنېه لنېډه کيچېه ويتېکاي سله‪،‬‬
‫اوويیېه‬ ‫پیټ‪ ،‬یلوسې اوکترکټرا و ری په با خبر وکي ‪ .‬ليکوال مایېه نېن‬
‫وامې وي سل‪ ،‬چې خاطره ې ليکلې ه‪ ،‬خو خاطر په حيېث مایېه پکېې امرېکل‬
‫مکال ې ېې‬ ‫پېس و‪ ،‬چې بل چازړه اومړی یه ې نوڅنګه پکې اليه کوله اواوږ‬
‫څنګه په ا پایيسلې‪.‬‬
‫کابېل پېه ېوه ا بېي غونېډه کېې‬ ‫پويه ي کاله پخوا ‪۸۸۱6‬ړې کال په سنبله کې ړ‬
‫برخه و الویه غچېې مرېکل بېېس شېو‪ .‬غونېډه پېه یلې ټولنېه کېې وه‪ .‬الحېا حچېا‬
‫ه وا ریېېه ينو نېېاول پېېه سېېترګه کتېېل‬ ‫ي ویېېازه چېېا شېېو وآ ايو مخکتنېېه وه‪.‬‬
‫او ېېېوډول بحېېېث ېېېې ويبانېېېس کېېېاوه‪ ،‬خېېېو ينېېېو نېېېويو ويیېېېه وایعېېېي يپېېېوټ لېېېه‬
‫لپايه اشايه وکيه‪ ،‬چې‬ ‫ينکوکتل اوبحث ې بل ډول و‪ .‬غو ووپيښو یه مې‬
‫پوړيسواویواوت په وخت ړغه لژانرم په نکرکېې‬ ‫لوستونکی په ا بي ا ر بانس‬
‫نيچي‪.‬‬
‫عنې ل وطي‪،‬ام کې ايسطو آ ايوپه‬ ‫ا بپوړنې په یرټولوپخواني اومرهويکتا‬
‫یوېېېاوت‬ ‫ژانرونېېېوخبر کېېېو او ژانرونو انګينوپېېېه يڼېېېا کېېېې پېېېه ا ربانېېېس‬
‫معيايونه ياتيی‪.‬‬
‫‪ ،‬خېو کره‬ ‫البته کره کتنه ډ رډولونه لر ‪ ،‬چې ژانرپربنيا کره کتنېه ېې ېوډول‬
‫پوړېسلواویوېاوت کولولپېايه ړغېه‬ ‫کتنې پېه نويوډولونېوکې ړې پېه ا ېر بانېس‬
‫ژانرپه اړه څه ناڅه معلومایویه اړ و؛ لوستونکی ړر ژانر له ا ره بېله یوی لر ‪.‬‬
‫ليکېېېوال کېېېه خپېېېل ا ر ليکلوپېېېه وخېېېت ژانرپېېېه اړه ړېېېيپ یصېېېو رنه و کېېېي ‪،‬‬
‫انو اسېېې ه لکېېه چېېاچې پېېه یيېېايه کېېې بېېې څراغېېه مېېول کېېي و ‪ .‬ينېېې ليکېېوال‬
‫ډول یواغې وڅېه کبېر‬ ‫یواغ په خاطر خپل ا رژانرنېه تېي‪ .‬زماپېه ګومېاد یېر‬
‫‪.‬مم ل‪2۷۷ :۸۷‬م‬ ‫بهتره‬
‫‪45۸‬‬
‫‪ -4‬تبليغې مقالې او د هغوځانګړنې‪:‬‬

‫یبليا‪ ،‬و ظ‪ ،‬نصېيحت اوپنېس پېه ټولنېه کېې منويواوپوړوانچېانانوله خوا امېه‬
‫امړانو يوتانولواومنويکولو وه غويه وسيله ه‪.‬‬
‫کولو‪ ،‬کله ناکله ینبېه کولېو لګېوت څنېډنوم لېه الي‬ ‫یبليا اونصيحت الي مؤ‬
‫‪ ،‬چې ډ ر لېه ټېولنيوو‪ ،‬سياسېي‬ ‫امکاد لرال شي‪ .‬یبليغي م‪،‬الې ړغه م‪،‬الې‬
‫فرړنګي‪ ،‬ني او‪...‬‬
‫ېېېېومي افکايواو احچاسېېېېایو‪ ،‬ننګر ېېېېو او‬ ‫بيیبيلېېېېو موخولړېېېېسفونوملپايه‬
‫واطفو په پايولوکې مه يول لر ‪.‬‬
‫‪ ،‬با س مچېېلکي خلکولېېه‬ ‫‪ ،‬مچېېلکي م‪،‬ېېالې‬ ‫م‪،‬ېېالې نېېه‬ ‫غېېه م‪،‬ېېالې ېېا‬
‫غېېو‬ ‫خواليکېل شېېي‪ ،‬کېېه پېه نيغېېه یوګېېه خلکولېه احچاسایوسېېره سېېروکايلر ‪.‬‬
‫م‪،‬الو ليکوونکي‪ ،‬جوړونکي و ‪ ،‬مؤ بونکی اواليتو ونکي و ‪ .‬خلک ټېولنې‬
‫جوړونې ړيوا پالنې په لويړڅو ‪ .‬په سو اګر برخه کې په یبليغایي م‪،‬الوکې‬
‫اوزوږ ړيجاد یوکي ل ناصرم فوق العېا ه ډ ېر اواړ يېت لېر ‪،‬‬ ‫ل اطفې‪ ،‬احچا‬
‫امله که چېر ليکېوال خلکواحچاسېات پېه تېه ډول ياونېه پېايو پېه ټولنېه‬ ‫له‬
‫لناوړه ګټېم اخچتنې الي چاي برابر شي‪.‬‬ ‫کې به بسوخلکو سواستفا‬
‫‪ ،‬چېې څنګېه ليکېوال وکېوال شېي وخېت‬ ‫ا‬ ‫ړس ؛ یبليغایي م‪،‬الوسېترړس‬
‫یبليغایي م‪،‬الې‬ ‫مه موغو ات ويس لغويهم غ‪،‬په یوګه خلکویه ويسو ؛‬
‫يوحيه ويکوونکي و ‪ .‬یبليغي م‪،‬الې له یبلغایي م‪،‬الوسېره یېوپيرلر اویېوپير ې‬
‫اسې په ګویه کوو‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫ېېې اصېېیح اوفکېېر سې ود‬ ‫الېېف‪ -‬یبليېېا؛ و ېېظ‪ ،‬نصېېيحت اوپنېېس‪ ،‬چېېې ړېېس‬
‫ني‪ ،‬فرړنګي‪ ،‬رفاني او‪...‬‬
‫ړسفونه لر اوپه مج و ي ډول اجت ا ي لټولنيوهم اصیح غواړ ‪ .‬شکل له پلوه‬
‫لنډ و او منبپانګې له اړخه اصیحي فکر يلو ونکی اویبلغونکې و ‪ .‬غه‬
‫‪454‬‬
‫م‪،‬ېېالې غېېويه ړسفونېېه لېېر ؛ پېېه ماخېېذونواواک را ً لډ ر لېېهم پېېه ایتباسېېونومتکي‬

‫لوالړ م و ‪.‬‬
‫ل ېېي بنچېېټونو‪ ،‬شېېر يایوپوړنبيواونويو ني او‪...‬مؤسچېېوله خېېوا‬ ‫ډ ېېر لېېه‬
‫خپر ېېېې‪ . ،‬غېېېېه م‪،‬ېېېېالې چېېېېاپي اوغيېېېېر چېېېېاپي بڼېېېېه لېېېېر ‪ .‬ليکېېېېوال پېېېېه و نېېېېا‪:‬‬
‫لل غوم‪،‬ېېېېالوموا ‪ ،‬ېېېېواز مطېېېېالعې اویح‪،‬يېېېېا لېېېېه الي السېېېېته يا ېېېېي‪ .‬خوپېېېېه‬
‫حېال کېېې يسېېت اسېېتسالل‬ ‫ړغوم‪،‬ېالوکې‪ ،‬چېېې ېېوه نېېو نکر ېه مطېېرح شېېي‪ ،‬پېېه‬
‫جوړو ‪.‬مم ل‪2۹ : ۸۰‬م‬ ‫اومنطا کاياسا‬
‫مطېالعې مولېو و ؛‬ ‫په ال‬ ‫غوم‪،‬الو انګينې‪ :‬شکل له پوله لنډ خو ال‬ ‫=‬
‫استسالل او ل ېي منطېا ويکېې پيېاوړ و ؛ مچېتنسواوباوي منابعولېه يوحيېه‬
‫وړانېېېس کېېېې‪ ،‬؛ یرټولېېېو اچې ړراوي ېېېسونکی یېېېه ېېېو موغېېېوا پېېېه برخېېېه کېېېې‬
‫ويکو ؛ پنس‪ ،‬نصيحت نېی‪ ،‬مېذړبې رفېاني لاومعرفتېي برخېه ېې‬ ‫فکراحچا‬
‫پياوړ و ‪ .‬وچ یبليا نه و ‪.‬‬
‫‪ -‬یبليغېېېایي م‪،‬ېېېالې‪ :‬کېېېېسا شېېېي یبلغېېېي ړو ېېېت ولېېېر ‪ ،‬اوړ ساينګېېېه سياسېېېي‬
‫اواجت ېا ي موې ونونه ولېر ‪ .‬سېو اګر پېېه برخېه کېې ړې يول لېر ‪ .‬بروشېېويونه‪،‬‬
‫برخه پوي اړه لر ‪.‬‬ ‫سو اګر ا ینونه ړ په‬
‫اومعنو موا يانغاړ ‪ .‬وډول یجايیي ړو ت لېر ؛‬ ‫یبليغایي م‪،‬الې ړرډول ما‬
‫په فيری‪ ،‬مو ‪ ...‬پوي اړونس مطالب خپرو ‪ .‬لنېډ و اووي نېې مطالېب خپېرو ‪.‬‬
‫ژبه ې لکېه یبليغېي اوا بېي م‪،‬ېالوخوږه نېه و ؛ پېه مجر والفېاظو لېوبې کېول ېې‬
‫وډول ايماد جوړو ‪.‬‬
‫مه خصوصيت ې و لیجايیي‪ ،‬سياسی اواجت ېا ي‪ ،‬م الواوشېيانوپه برخېه‬
‫کې خلکویه خبر اي ويکو ؛ لکه‪:‬‬
‫للبنابریص ي فوق العا ه وو ا ا یجايیی و لچکم يامر کاوانګلچتاد وړوالنس‬
‫معېېامیت پراګنېېسه وخېېوي وي وه ړې بذي عېېه لچېېک بانېېکم یچېېو ه مېېې شېېو ‪ ،‬ااز‬
‫يو یرېکيالت مېالي م الېک مېېذکوي و ابنابرح ېل ون‪،‬ېل نېېسا د کيچېه ړېا پېېول‬
‫‪455‬‬
‫وبېېانکنوت خېېواه بېېه مو وخېېواه بېېه فيرېېی پېېه ړرطوي کېېه یغيېېر ن ېېا ا ېېی شېېکل‬
‫ياساسات یجېايیی يميېاد خلېا صېويت احتيېاجی حيېایی يا اياشېسه اسېت‪...‬مم‬
‫ل‪2۸2 :۸5‬م‬
‫لنډه اچې یبليغی م‪،‬الې په استسالل او ل ي پوړې بنې و او ېومرا لاسېیميم‬
‫لپايه خلکویه مړنيت ويکو اويوامجا له پرمو وړ ‪.‬‬
‫لته به یبلغي م‪،‬الو ينې بېلګې لکبر ېت اح ېرم لېه کتابېه ياواخلېو اولېه بېلګېه‬
‫لن ونهم‪:‬‬
‫‪:‬‬ ‫په لجام الچعا تم کې نرایي اول يوا ت کي‬ ‫می‬ ‫پراليه پيغ بر ل‬
‫م له اصېحا کرامېو سېره پراليیللېو‪ ،‬ړغېو یېه بېه امرکېاوه‪،‬‬ ‫کله چې يسول اهلل ل‬
‫؛ لېه‬ ‫چې مخکې الړشئ او ړغو په منځ کېې بېه يواد و‪ ،‬اوړې ېې يوا ېت کېي‬
‫خسا ل م څخه لر والی سبب کيې‪ ،‬ړغېه خلېک ‪ ،‬چېې یرشېاه ېې خلېک يواد و‬
‫او اڅوک ويیه پېه پښېو ي ‪ . ،‬اميېر ال نېيی و لېي‪ ،‬لمېی ايا اد نکرالېی يجېل مېی‬
‫م‬ ‫اړل النايفلينورالی يجل یا سوبيی س ه یېو یېائ م اوړ ساينګېه پيغ بېر ل‬
‫لټناکېم و اوله ړغواوبېه یو ېسلې‬ ‫مجلپ یه وسي يا ننه شو ټول بسد ې پول‬
‫‪ ،‬چې کېناسته‪ ،‬ړغه به له ا ه پويیه کېسه‪.‬‬ ‫او ړرچایرڅن‬
‫کې کيناوه‪.‬‬ ‫م ړغه په خپل څن‬ ‫حورت پيغ بر ل‬
‫م له نويو اصحابوسره ډوډ خوړه‪ ،‬چې وبل کرغييد‬ ‫وه ويځ حورت مح س ل‬
‫م نوموړ په‬ ‫مو اونايوغه يا ننوت او مجلپ غيوله ړغه کرکه وکيه‪ ،‬پيغ بر ل‬
‫زنګانه کيناوه اوويیېه ېې وو ېل‪ :‬للډوډ وخېويهمم‪ ،‬ویر رېی چېې لېه ړغېه کرکېه‬
‫يلو ه ناببره ړ اغه په بي اي ګرفتايشواو یر ميشو‪.‬‬
‫وه ويځ حورت ز ېی العابېس ی ليحم‪ ،‬چېې پېه خېره سېپويو مجذومينو پر ېوه واړه‬
‫ج عيت برابرشو‪ ،‬ړغو ويیه ډوډ خوړلو سېی لسېتم وکېي‪ ،‬حوېرت ويیېه وو ېل‬
‫يسره خوړله‪ ،‬بله وخت ې په خپل کويکې تېې‬ ‫که مې يوژه نه وا ‪ ،‬نومې ډوډ‬
‫‪456‬‬
‫ېې ويسېره‬ ‫ېې ياوغوتېتل اوډوډ‬ ‫پخولواوبرابرولو یریيب وګي‪ ،‬ړغېو‬ ‫ډوډ‬
‫وخوړه‪ .‬ل‪۸4۸‬موم‬
‫بله بېلګه‪:‬‬
‫م غويه اخیق‪:‬‬ ‫اسی پيغامبر ل‬
‫وو ل‪ ،‬چېې ‪ :‬للاناا ېب يبېيمم زه خېسا‬ ‫بسد ې له سره یرپا ه ک ال و؛ ابی با‬
‫اوحورت لی کر اهلل زماله لوي ‪ .‬حا سېبحاد ویعېالی‬ ‫ب شو‬ ‫ل م له خوا ی‬
‫ې ‪.‬‬ ‫اوجفاڅخېه ېې منې کېي‬ ‫او لېه بخيلې‬ ‫امرکېي‬ ‫مایه په سېخاوت اونيکې‬
‫م ي ويځ څوک نه ليسه ‪ ،‬نوکه ړغېه‬ ‫او اهلل یعالی په نو کله په ‪ ،‬چې پيغ بر ل‬
‫پوتتنه به ې کوله‪.‬‬
‫ابه ې کولېه اوکېه بېه حېاظر و نوليسلویېه بېه ېې‬ ‫که به چاو ل سفریه یللی نويویه‬
‫ويیللواوکه به بي ايونو ړغه يا ت به ې کاوه‪.‬‬
‫ينښېېت لېېه املېېه لېېه‬ ‫پېېه وو رېېت غوووکېېې ېېې ‪ ،‬چېېې نېېه ېېې غوتېېتل نويویېېه‬
‫نويو مخه شي اوله غعيفانواک وويو سره به پېه ېوه ليکېه کېې يواد واولېه یېافلې‬
‫سره به و ا يسيسلو‪ .‬ل‪۸۸۱ :۰‬م‬
‫‪ -5‬قضايي‪ ،‬حقوقي اوجنايي مقالې او دهغوځانګړنې‪:‬‬

‫په غو م‪،‬الوکې یوا ي‪ ،‬ح‪،‬ېویي اوجنېا ي م ې لې خپر ې‪ . ،‬ډ ېر لېه غېه م‪،‬ېالې‬
‫اخباي بڼه لر ؛ په وي پاڼو‪ ،‬جر سواو اوونيوو کېې خپر ې‪ ، ،‬خوپېه مجلېوکې ړې‬
‫‪.‬‬ ‫خپر سو وړ‬
‫غه م‪،‬الې ړويومرویح‪،‬يېا و ‪ .‬یوېا ي اوح‪،‬ېویي م‪،‬ېالې معلومېایي ړو ېت لېر‬
‫‪ ،‬چې څېينيو و ‪ ،‬خوپه ايیامووالړ و ‪ .‬غېه م‪،‬ېالې‬ ‫اوجنا ي م‪،‬الې سره له‬
‫مچلکي خبر االنو‪ ،‬یاغيانو‪ ،‬ح‪،‬وق پوړانو‪ ،‬مچلکي پوليچو اوکايپوړوخلکو‬
‫او پوړنتونونو استا انوله خواليکل کې‪ . ،‬په غوم‪،‬الوکې مچېلک اړونسړغېه‬
‫‪45۰‬‬
‫څېېېه ليکنېېېې ډګریېېېه وړانېېېس کېېېې‪ ، ،‬چېېېې یښېېېهي‪ ،‬یبليغېېېي‪ ،‬و کېېېي موې ې ود‬
‫اومحتوولر اوخلکویه م الونه وړانېس کېي ‪ .‬مه ېه خبېره ا ه‪ ،‬چېې غېه م‪،‬ېالې‬
‫‪،‬‬ ‫ټولې ټولنې یه امه پوړاو ويکو ‪ ،‬کېه یوې ړغېه یانون نېسه ټولنيونکېا‬
‫امنيت په برخه کې ړې معلومېات‬ ‫امه اوفر‬ ‫غه م‪،‬الې‬ ‫چې ح‪،‬ویي ړو ت لر‬
‫وړانس کو ؛ ا بي اوړنر لوي نه لر ‪ ،‬خو ل ي اومعلومایي لوړوالی لر ‪.‬‬
‫غوم‪،‬الوله الي‬ ‫ومي ډول ټول یوانيی او متود‬ ‫یوا ي‪ ،‬شر ي‪ ،‬جوا ي اوپه‬
‫ېسلي اویوېا ي چېايوپروژه‪ ،‬جوایېانود‪ ،‬مېسني یېانود‬ ‫خپر ‪ . ،‬لافغانچېتاد‬
‫یعېېس یت اوجنېېا ي یېېوانيی لنېېډومعلومایي م‪،‬الوپېېه ډول وړانېېس کېېو ‪ .‬لتېېه‬
‫څوم الونېېېه لافغانچېېېتاد پېېېه اسېېېیمي ج هوي ېېېت کېېېې اسېېېتنا وبه برخېېېه کېېېې‬
‫م ال په یوګه ياواخلو‪:‬‬ ‫یوانينوله مج و ېم څخه څوما‬
‫وه سوه اوه لچ ه ما ه‪:‬‬
‫ېو بانېس لېه غېويه پېپ او غونېډ لېه پېا یېه يسېيسلونه‬ ‫للکه چېېر یېويد پېه‬
‫ېېو بانېېس غېېوي ه پېېه مخکېېې بيریېېه جايو چېېېتل‬ ‫مخکېېې حاغرشېېي‪ ،‬نوپېېه‬
‫کې‪. ،‬مم ل‪2۱ :۸۱‬م‬
‫غوم‪،‬الو انګينی‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪ -۸‬غه م‪،‬الی معلومایي‬
‫‪ -2‬غېېه م‪،‬ېېالې یح‪،‬ي‪،‬ېېی و ؛ لکېېه ح‪،‬ېېوق‪ ،‬یو ې مجلوکې چېېې یح‪،‬ي‪،‬ېېی مطال ېب‬
‫خپر ‪ . ،‬ل‪۸۸ :2۸‬م‬
‫‪ -۸‬پوړنيو لوي اوړس لر ‪ ،‬پنس‪ ،‬و ظ‪ ،‬نصيحت ړ پکې و ‪.‬‬
‫‪ -4‬یوانيی ړ سغوم‪،‬الوله الي خپر ‪. ،‬‬
‫‪ -5‬جنا ي م‪،‬الې له ايیاموسره ملګر و اوپه ايیاموایک لر ‪.‬‬
‫‪ -6‬ا بي پيرا ه لر ‪ ،‬خو ا بي او ړنر نه و ‪.‬‬
‫‪ -۰‬یو ‪ ،‬ټولنې‪ ،‬افرا وپه ح‪،‬ویی ړو ت پوي اړونس مطالب انعکاسو ‪.‬‬
‫‪45۱‬‬
‫‪ -۱‬ل ي مطالب په غوم‪،‬الوکې انعکاسي‪ ،‬او غه ل ي معلومات ړ مچلکي‬

‫بڼه اومو ود لر ‪.‬‬
‫‪ -۹‬ژبېېه ېېې سېېا ه وا ‪ ،‬پيچلتيااولېېه ابهېېا نېېه لېېر ‪ ،‬خوړرومروفرغېېيې اوشېېالونه‬
‫لر ‪.‬‬
‫‪ -6‬اخالقي‪ ،‬ديني اوروزنيزې مقالې اوځانګړنې‪:‬‬

‫برېېر خپل پيسا ښېېت لېېه ړ اغېېه لومي وشېېيبوله اخییېېواو ی سېېره ملګېېر پېېوي‬
‫کي ‪ ،‬خوپه يایلونکي کېې ړغېو يایلېونکي نچېلونه ويوزل شېي‪ .‬ا ېانو يایې‬
‫م خلکو اخییو سېې ود لپېېېايه‬ ‫ېېېسه امېېېل اخېېېیق سېې بالتياوه‪ .‬پيغ بېېېر ل‬
‫ډي له اخییي‪ ،‬ني اويوزنيو م‪،‬الې یعللي ی ړو ت لر ‪.‬‬ ‫يالي‪،‬ل شو‬
‫کيسا شي‪ ،‬وي پانو‪ ،‬جر سواومجلوله الي وړانس شي‪.‬‬
‫شېېکل لېېه پلېېوه لنېېډ ‪ ،‬پېېه ايیېېامووالړ اوم الونېېه پکېېې ډ ېېر ياغلېېې و ؛ لېېه بلېېې‬
‫خواپخوانيو کيچویه ړ اشاي پکې کې‪. ،‬‬
‫غه م‪،‬الې له اساسه یعلي ې مرا لر او ولړس م پربنا چا ډګریه ياو ي‪.‬‬
‫ېې لڅېينيېو م و ‪ ،‬خوډ راصېیحي‬ ‫په یعلي ي اویح‪،‬ي‪،‬ی مؤسچوپوي اړونس‬
‫ې اړیياوو له مخې چا اوخپرو ‪.‬‬ ‫نها ونه شته‪ ،‬چې ړغو‬
‫ابتسا ې حاالت بيېانو اوکيچېې‬ ‫او اسی مبايک ی يای‬ ‫که چېر پخوان‬
‫ې کو ‪ ،‬نو یح‪،‬يا پراصېولووالړو و ‪ ،‬ړرومروماخذونېه اوايیېا ړې لېر ‪ ،‬او‬
‫که اسې نه و ‪ ،‬اویښهي ړس ولر ‪ ،‬نوبيا ليکوال معلومایي اومطالعې پېوي‬
‫اړونسمطالب پکې خپر ‪. ،‬‬
‫غه م‪،‬الې شېکل لېه پلېوه ړې وړ اوړې لېو ی و ‪ ،‬خېواک را ً لډ ر لېهم یبليغېي‬
‫م‪،‬الوپه څيرلنډ و ‪.‬‬
‫اخییي‪ ،‬ني اويوزنيووم‪،‬الو موخه لړس م انچېانانو اخییويوزل‪ ،‬پېه نفېپ‬
‫‪.‬‬ ‫باويپيساکول او يوح تکلي کول‬ ‫بانس‬
‫‪45۹‬‬
‫داخالقي‪ ،‬ديني اوروزنيزومقالو ځانګړنې‪:‬‬

‫امه پوړاو لپايه و اوکېسا شي په وي پېاڼو‪ ،‬مجلواوجر ېسوکې‬ ‫‪ -۸‬ډ ر له‬
‫خپر شي‪.‬‬
‫‪ -2‬پوړه ويکوونکی اوفکر يوزونکې و ‪.‬‬
‫‪ -۸‬نفچيی یوکې اواخییي ینبه لګوت څنډنېم يوحيه لر ‪.‬‬
‫اواليتوونکې يوحيه پکې ز ایه و ‪.‬‬ ‫‪ -4‬انت‪،‬ا‬
‫‪ -5‬لوستونکي فکر سطحه پکې په نکرکې نيول کې‪. ،‬‬
‫‪ -6‬لوستونکو فکر سطحې او پوړې انساز یه په غوم‪،‬ېالو کېې ډ ېر پاملرنېه‬
‫کې‪. ،‬‬
‫و‪ ،‬نېي کيچېو‪ ،‬يوا تونېو‪ ،‬م ېالونو‬ ‫‪ -۰‬غه م‪،‬الې په آ ت شر ف‪ ،‬مبايکواحا‬
‫او نويوتوخبروتکلې کې‪. ،‬‬
‫‪ -۱‬مو ود ليکنې له پوله په زړه پوي اوزړه ياتکلونکي مطالب پکېې و اوآد‬
‫ني او رفي یبليا اډانه په پا کې نيول کې‪. ،‬‬
‫غوم‪،‬ېېېالوڅرنګوالی لکيفيېېېتم اوڅېېېومره والېېېی‬ ‫‪ -۹‬غېېېه م‪،‬ېېېالې باکيفتېېېه و ؛‬
‫‪.‬‬ ‫ل يانو‪ ،‬وانانواونچلونوپه يوزنه کې نغښتی‬ ‫لک يتم‬
‫‪ ،‬چې نچلونه په وه لوړه انچاني‪ ،‬ملېي‪ ،‬نېي او‬ ‫ا‬ ‫اډول م‪،‬الوسترړس‬ ‫‪-۸۷‬‬
‫اسیمي يوحيې سره يوز ‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬خلکواو وانانویېېېه اخېېېیق‪ ،‬ويوي يوحيېېېه‪ ،‬خلکویېېېه خېېېسمت اوکېېېايکولو‬
‫اصول ويتيی او اخییو سطحه لوړو ‪.‬‬
‫‪ -۸2‬شېېېېکل لېېېېه پلېېېېوه وړ اولېېېېو ې و او معنالېېېېه اړخېېېېه يانېېېېه ‪ ،‬وز ېېېېی‪ ،‬پېېېېه‬
‫م الونواوپوړه والړمطالب يانغاړ ‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬ني اواخییي م‪،‬الې یريوزنيوولو اویح‪،‬ي‪،‬ی ړ و ‪.‬‬
‫‪46۷‬‬
‫‪ -۸4‬اخییېېېېي او نېېېېي م‪،‬ېېېېالې ډ ر لېېېېه ل ېېېېي اویح‪،‬ي‪،‬ېېېېی اول‪،‬معلومېېېېایي و ‪،‬‬

‫خويوزنيو م‪،‬الې په یيره مسيسواوتونبيو شاګر انو لپايه انبوي و و اوپه‬
‫ايیا برابر ړ و ‪.‬‬
‫ني اخییېي اوپېه‬ ‫‪ ،‬خېو‬ ‫‪ -۸5‬يوزنيووم‪،‬الو ليکلوطرز له لکېل څخېه جېوم یېه‬
‫معنېېا‪ ،‬چېېې پېېه‬ ‫یيېېره یح‪،‬ي‪،‬ېېی م‪،‬ېېالو ليکلويوحيېېه لېېه لجوڅخېېه کېېلم یېېه ه‪ .‬پېېه‬
‫ليوزنيووم‪،‬ېېالوم کېېې بېېه لېېه لېېو مطلېېب څخېېه لنېېډه ‪ ،‬خېېوکره برخېېه يااخلېېو‪ ،‬عنېېې‬
‫انتخا به پکې کوو‪ ،‬مګرپه ني اویح‪،‬ي‪،‬ی م‪،‬الوکې لکېوجنی مطلېبم ياسېپيل‬
‫کې‪ ،‬او یفچير ‪. ،‬‬
‫‪ -۸6‬اډول م‪،‬الې پوړنيوخصوصيات لر ‪ .‬مواميی پويه ا بي ړنر اوآد مچېلکي‬
‫ړ و ‪.‬‬
‫ني‪ ،‬اخییي اويوزنيووم‪،‬الو ينې بېلګې‪:‬‬ ‫=‬

‫‪ -۸‬الېېف‪ -‬لتېېه بېېه خواجېېه بېېساهلل انصېېاي يح ېېت اهلل ډ رپېېه زړه پېېوي مچېېج‬
‫ن ر وه تا چته ‪ ،‬ن ونېه چېې لېوړاخییي‪ ،‬نېي ړو ېت اويوزنيوپيغېا لېر ؛ لتېه‬
‫الهي!‬
‫نا یوماياجواز‬
‫ومهریوماياجهاز‬
‫الهي!‬
‫شناخت یومايااماد‬
‫ولطف یومايا ياد‬
‫الهي!‬
‫غعيفاد ياپناړي‬
‫یاصساد يابرسرياړي ل‪ ۸۷۰ : 5‬م‬
‫‪46۸‬‬
‫ني او رفاني م‪،‬الواوکتونوته بېلګه ګڼل کېسا شي‪.‬‬ ‫پويیه ن ر‬

‫ګلچتاد‪ ،‬چې ای ټېولګی ي موې ود‪ ،‬پېه اوو ي ‪،‬‬ ‫‪ -2‬بله بېلګه به سعس‬
‫ه؛ ياوړ‪ .‬پېېه غېېه م‪،‬الېېه کېېې پېېه ژونېېسکې‬ ‫پېېه ل‪ ۸6 -۸5‬م مخونېېوکې ياوړل شېېو‬
‫توونې يول ‪ ،‬فويلت ینا ت او خبرو ا آبوپه برخه کې معلومات ياټول شو ‪،‬‬
‫چې له ی ‪ ،‬رفاد څخه یومنه اخلي‪.‬‬
‫ي ‪ -‬فايسي‬ ‫بساهلل زو ‪ ،‬چې په سعس شيراز مرهوي‬ ‫مرر الس ی مصلح‬
‫اوومې پېي له ډ رونامتو شا رانو اوليکوالوڅخه ګڼل کې‪. ،‬‬ ‫ا‬
‫کی ن ونه‪:‬‬
‫ینا ت تېګڼې په برخه کې‬
‫م خسمت یه ولې‪،‬ه‪ ،‬وکال‬ ‫و ج ي ملوک لپا شاهم و طبيب حورت مح س ل‬
‫لپايه ويیه يانه غله‪.‬‬ ‫يملن‬ ‫ربو په وه کلی کې اوسيسه‪ ،‬ړيڅوک‬
‫يملنېېې‬ ‫م یېېه ياغېېی اوګلېېه ېېې وکېېيه‪ ،‬چېېې زه ېېې خلکېېو‬ ‫نومېېوړ پيغ بېېرل‬
‫لمعالجېم لپايه يالي‪،‬لی ‪ ،‬خوپه ومېره مېو ه کېې مایېه ړيڅېوک يانېه غلېه‪ ،‬ړغېه‬
‫م وفرما ېل‪ ،‬غېه طا فېه‬ ‫‪ ،‬ړغه پر ا کېي ‪ .‬يسېول اهلل ل‬ ‫خسمت‪ ،‬چې په ماپوي‬
‫وه طر ‪،‬ه لر ‪ ،‬چې څو ې اشېتهانه و ياغلېې‪ ،‬ډوډ نېه خېوي اوچېې اشېتها ې‬
‫المل کې‪. ،‬‬ ‫ینسيست‬ ‫و‬ ‫و ‪ ،‬ډوډ بپ کو ‪ .‬حکي وو ل‪ ،‬ايتتيا‬
‫و ه بېلګه‪:‬‬
‫خبروآ ا‬
‫ېېر مېېال ياټولولېېو لپېېايه‪ .‬ېېو‬ ‫‪ ،‬نېېه اچېېې‬ ‫لپېېايه‬ ‫مېېال تېېېګڼې اوسېېوکال‬
‫اوبسمرغي څه شی ه؟ وو ل‪ :‬نيک رغېه ړغېه‬ ‫ړوتيايو پوتتل‪ :‬نيک رغه څوک‬
‫‪ ،‬چې ميشی اوو ې نه خوي ‪.‬‬ ‫ه‪ ،‬چې وخوي اووکر اوبسمرغه ړغه‬
‫مکی ن ازبرآد ړيچ کپ که ړيچ نکر‬
‫ر يسر یحصيل مال کر و نحچوي ل ي صنف ‪۸6 ،۱‬موم‬ ‫که‬
‫‪462‬‬
‫پويیه واړه ن رونه يوزنيون راو نې ‪ ،‬اخییېي م‪،‬ېالو لنېډ خوتا چېته بېلګېې‬
‫‪ ،‬چې انچاناد تېګڼې یه يابولي‪.‬‬
‫‪ -‬يوزنيوو لیربيتیم اویعلي ي اومعلومایي م‪،‬الو وه لنډه بله بيلګه‪:‬‬
‫ويځ‬ ‫خپلواک‬
‫ړغېېه وخېېت لېېه سېېتر ېېواک‬ ‫افغانچېېتاد پېېه آسېېياکې لېېومينی ړيېېوا و‪ ،‬چېېې نېېي‬
‫ایېل پېه‬ ‫اانګر وانوڅخه ې خپلواکي یرالسه کيه‪ .‬افغاد ولپ په آسياکې آزا‬
‫الها واخيچت‪.‬‬ ‫یوګه وپېننسل شو‪ .‬نويوولچونوړ یرئ آزا‬
‫؛ خوافغانچېتاد ېې پېه برېپيډول‬ ‫له په افغانچتاد رغېل کېي‬ ‫انګر وانو ي‬
‫لپېايه مبېايز پيېل‬ ‫اشغال نه شو کيا ‪ .‬ړغوله رغل سېره سې افغانېانو خپلواک‬
‫کي ‪ .‬له انګر وانو سره ې ي لو ې جګي وکي ‪ ،‬خوړيپ کله تکيیک یه یچلي‬
‫کال‬ ‫نه شول‪ .‬پرله پچې سختوجنګونو انګر وانوپو ونه ته و پل‪ .‬په ‪۸2۹۱‬ړې‪،‬‬
‫کې ‪ ،‬چې فغانانو غاز اماد اهلل خاد پېه مرېر خپلېه سياسېي خپلېواکي ا ېید‬
‫کيه؛ نو زمر په ل‪2۱‬م نېټه انګر وانو افغانچتاد خپلواکي په يس يت وپېننسله‪.‬‬
‫جری په یوګه ن انبېل کېې‪ . ،‬پېه‬ ‫ړرکال زمر ایه و رت ه خپلواک‬ ‫او‬
‫ويځ افغانچتاد په ټولوا اي واحسونوکې جرنونه جوړ ‪ . ،‬په ېانګي ډول پېه‬
‫جرېېی کېېې‬ ‫پیزمينېېه لپا تخېېتم کېېې لېېو جرېېی یریيبېېات نيېېول کېېې‪ . ،‬پېېه‬
‫ګڼوننسايچيانوننسايچيانوپېېېه وړانېېېس پېېېو ي پر تونېېېه یرسېېېره کېېېې‪ ،‬؛ پرپېېېوځ‬
‫اوپولچېېيو سېېربېره ټېېولنې نېېوي پېېوي ل يجېېېم لکېېه ز ه کېېوونکی‪ ،‬محصېېليی‪،‬‬
‫لوبغاړ ‪ ،‬اټنچياد‪ ،‬بوګېراد اونېويړ پېه خپېل وايخپېل ړنېر ننسايچيانویېه وړانېس‬
‫کېېو ‪ .‬و ټېېول لوژلېېه مخېېې پېېه انګومراس وسېېره یېر ېې‪ ،‬اوخپلوړيوا والویېېه‬
‫يناو مرایب وړانس کو ‪.‬‬
‫‪46۸‬‬
‫ه‪ .‬لېېه‬ ‫ل پېېر و یچېېلطم پېېر غېېس مبېېايزه انچېېاد پېېه خټېېه کېېې اغېې‪،‬ل شېېو‬ ‫بلېواک‬
‫افغاد ولپ سېتره انګينېه ه‪.‬‬ ‫او آزا ژونساحچا‬ ‫ړيوا سره مينه ‪ ،‬خپلواک‬
‫فول اح سخاد غرافغاد وا ي‪:‬‬
‫کې اوسيسونکو‬ ‫واويئ ا په مو‬
‫؟‬ ‫له آسېېې انه چې آوازيا ي څه‬
‫آاز ژونس ېېېوسا ت په ح‪،‬ي‪،‬ت کې‬
‫غی ړ يره ژونسود نه ته‬
‫ړ لوړګڼی؛ لکه‪:‬‬ ‫م‪،‬ا له پا شاړ‬ ‫خوشحال بيا آزا‬
‫یرپاچاړيه الیيېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېېر کا‬ ‫آزا‬
‫چې بل یرحک النس شی زنساد شي‬
‫نوميالي ليکوال‪ ،‬سياستوال اوشا رشهيسموسی شفيا بياوا ي‪:‬‬
‫مې په سينه کې په ړاړاو یل‬ ‫را خپلواک‬
‫مې ی ناو یل‬ ‫پاک مې احچاسېېېېېېېېېېېېېېات آزا‬
‫ماسره چې نېېېېېېېېېېښلي بسبختي ړغه چاو یل‬
‫سيسش پ الس ی مجروح بيابلوسګرګراتو اوخپل غروي اسې څرګنسو ‪:‬‬
‫يابانس مه کيه‬ ‫ټيو مې مه بوله غوي ن‬
‫؟ ل ‪5۸ ،5۷ : ۸‬م‬ ‫کې لو ګين‬ ‫افتا ګ‬ ‫زه پس افتا‬
‫‪ -7‬طنزيه (فکاهيه) مقالې اودهغوځانګړنې‪:‬‬

‫سېېکونډنې لطنېېو‪ ،‬ړېېول‪ ،‬مطا بېېه اوفکاړيېېات ېېوه معنېېالر ‪ .‬طنو ېېه افکاړيېېه‬
‫م‪،‬الې و لټولنيومطلب په اسې خونسويو الفاظو کې يااخلي‪ ،‬چېې ړې خنېسونکی‬
‫و اوړ ملنډ وړونکیم‬
‫‪ ،‬چې‬ ‫کې‬ ‫‪ ،‬خو له ړجو سره ې یوپير په‬ ‫طنو؛ ړجو له ډولونه څخه‬
‫ړجېو یيېېو اوصېراحت پېېه طنېو کېېې نرېته‪ ،‬پېېه طنېو کېېې ډ ېر لېېه اصېیح طلبانېېه‬
‫‪464‬‬
‫‪ ،‬پېېه اسېېې حېېال کېېې‪ ،‬چېېې ړجېېو خصوصېېي لېېوي لېېر ‪.‬‬ ‫اوټېېولنيو م‪،‬صېېسونه‬
‫‪ ،‬پېه اسېېې شېکل چېې خنسااوسېېرګرمی‬ ‫طنو چااو اشېي م‪،‬ېا ټيېېو ياوسېتل‬
‫ليکبېېکم اوغيېېر اخییېېي‬ ‫وړوګر ېېي اوکلېېه ړېې یح‪،‬يرپکېېې و ‪ .‬ړېېول ټينېې‬
‫اویفر حی جنيه للوي م لر ‪.‬‬
‫م ېېا مچېېت‪،‬ي ل م اوغيېېر‬ ‫فرړنګېېي کېېره کتېېونکی طنېېو پېېه وو ډولونېېو يسې ي ل‬
‫‪.‬‬ ‫م و رلی‬ ‫يس ي ل‬
‫‪ ،‬پېېېه نيغېېېه یوګېېېه لېېېه‬ ‫پېېېه مچېېېت‪،‬ي طنوکېېېې‪ ،‬لېېېومي خبېېېر کېېېوونکی شېېېخل‬ ‫‪‬‬
‫لوستونکي سره خبر کو ‪.‬‬
‫پېېه غيېېر مچېېت‪،‬ي طنېېو کېېې ا ريامنبتېېه کېېوونکی ایهرمانېېاد‪ ،‬خپېېل ېېاد اوخپلېېو‬ ‫‪‬‬
‫باويونوبانس ملنډ وړي‪.‬‬
‫‪ ،‬چېېېې انچېېېاني ايوا ېېېي حالېېېت سېېېره یېېېياو لېېېر ‪،‬‬ ‫طنېېېو خنېېېساپايونکې کل ېېېې‬
‫‪ ،‬چې لو یېر و وایعيېت پېه زيبفتېوکې يانغېاړ اوپېه‬ ‫الفاظوړغه ډول آيا ش‬
‫لنډه یوګه ې خلکو وړانس کو ‪.‬‬
‫ش يچېېا وا ېېې‪ :‬للطنوپېېه فايسېېي ا بيېېایوکې نکېې اون رپېېه یوګېېه‬ ‫ډاکترسېېيرو‬
‫‪...‬م‬ ‫موجو‬
‫ل‪25۷ : 25‬م‬
‫یرړغه ا ه‪ ،‬چې مایېه بېه شېو اومېا مطالعېه کېي ‪ ،‬طنېو پېه چوکېاټ او ا ېره کېې‬
‫ټوکې اوملنډ ړ يا ي‪ .‬فکاړيه اوآد ينې خنساياوړونکې لنډ کچېې ړې پکېې‬
‫يا ي‪.‬‬
‫اوخونېسلپايه‬ ‫احچېا‬ ‫طنو‪ ،‬ټوکې اوټکالې په امه یوګېه سېره یفېر ح اوآيامې‬
‫و ل ه‪ ، ،‬خواصیحي جنبه ړ لېر ‪ .‬سېټيفی بېاوي او ‪،‬يېسه يلېو ه‪ :‬للطنېو‪ ،‬ټېوکې‬
‫‪ ،‬چېېې ړنرمنسانېېه څرګنسونېېه‬ ‫اوټکېېالې ژونسانېېه لوړوژويوړنرمنسانېېه شېېعوي‬
‫پکې وشي‪.‬مم ل ‪۸۷ : ۸۰‬م‬
‫‪465‬‬
‫طنویېېه لمېېواحم ړېې وا ېېي‪ .‬طنواوټوکوتېېېېګڼه ا ه‪ ،‬چېېې ړغېېه ټولنيوبنچېېو پېېېه‬

‫کلکوالي کې مرسته کو ‪ ،‬خوکله طنو و ل خطرناک ړ و اوړغېه اچېې پېه یوګېه‬
‫واوړ او جانب م‪،‬ابل شخصيت ک ياوستل اسپکاو پکې مطرح و ‪.‬‬
‫ېېسياد پېېه غېېه برخېېه کېېې ډ رپېېه زړه پېېوي مطالېېب و لېېی؛‬ ‫سېېرمح‪،‬ا بېېسالرحي‬
‫نوموړ وا ې‪ :‬للړغه څوګ‪ ،‬چې منل شو ايزتتونویه په بې ا تنا ی سره ګوي ‪،‬‬
‫یوګېه سېره‬ ‫نوبيا ټوک ايو ټولواوطنو و ونکی یرسکونډونو النس يا ېي‪ .‬پېه‬
‫سېره اجېازه نېه ويکېو ‪ ،‬چېې پېه ېوه کلتېوي او‬ ‫و نو‪ ،‬چې ټوکې ټکايلې په آسان‬
‫ژبنېېي سېېاخت اد کېېې شېېامل کچېېاد ېېې حل‪،‬ېېې څخېېه وو ېېي او غېېه جوړتېېت یېېه‬
‫برسېېيره خنساپېېه ېېوه ټېېاکلي اجت ېېا ي جوړتېېت کېېې ننېېه‬ ‫یېېاواد ويسېېي‪ . ،‬پېېه‬
‫کلتوي پر و مورو او نا مطلوبو ناصرو څخه ړ یر وه حسه پوي سایي‪.‬‬
‫‪ .‬ا ېېو وي ېېې او ېېوه‬ ‫طنېېو‪ ،‬ټوکواوټکالویېېاي و انچېېاد یېېاي و سېېره یيلېېی‬
‫‪ ،‬یېېاي و پېېه اوږ وکېېې ز ‪ ،‬لېېی اووخېېت پېېه وخېېت پکېېې‬ ‫شېېخل محصېېول نېېه‬
‫‪.‬‬ ‫ز ایوالی ياغلی‬
‫واړو‬ ‫ا ټېېېولنې ګېېېډمال م ‪ .‬پېېېه ژبېېېه اوبيېېېاد کېېېې پېېېه شېېېعوي اوغيېېېر شېېېعوي‬
‫ناصېېرپه‬ ‫ناصېېر پيېېساکې‪ ، ،‬چېېې البتېېه غېېه کوميېېس‬ ‫صېېويیونوکې کومېېېډ‬
‫مختلفو ډولونوسره و رېل کېې‪ ،‬؛ لکېه‪ :‬طنېو‪ ،‬کنا ېه‪ ،‬يمېو‪ ،‬یحر ېف‪ ،‬ظرفيېت‪ ...‬او‬
‫ټوکي‪.‬مم ل ‪۸۸ : ۸4‬م‬
‫لته به ټوکو وه بيلګه ياوړو‪:‬‬
‫لپايه یللی و‬ ‫ه خسا پامان‬ ‫زه‬
‫و شاګر له خپل ټاکلی وخت څخېه ناوختېه تېوونبی یېه ياغېی‪ ،‬نوپېه ټېولګې کېې‬
‫یر توونکي پوتتنه وکيه‪ .‬بینی جانېه ! ولېې ناوختېه ياغلېي؟ شېاګر په حوصېله‬
‫سره توونکی یه وا ويکي‪ ،‬صاحبه ! زه خو وړ و اوپه خو کې مې ليېسل ‪،‬‬
‫ټېولګی‬ ‫چې خاي یه يواد ‪ ،‬که ناوخته شوه‪ .‬په غه وخت کې وبېل شېاګر ړ‬
‫یه ناوخته ياغی‪ ،‬نوکله ې چې ړغه څخه پوتېتنه وکېيه‪ ،‬چېې زل يېه یېه څېه بهانېه‬
‫‪466‬‬
‫ه خېسا‬ ‫لر ؟ ړغه وا ويکي صاحب ! زه په خو کېې یرړېوا ی ميسانېه پېوي‬

‫لپايه یللی و ‪.‬‬ ‫په امان‬
‫ټوکو ن رخوږاوله معناډک و ‪ .‬په ټولوکې نتيجه پېه ويوستيوکرتېوکې نغښېتې‬
‫و ‪ ،‬ټکونتيجه خنسونکې و ‪.‬‬
‫اونېېی سېېباپه ني والېېه کچېېه طنوو ېېل‬ ‫ويوسېېتيوکې مېېرو شېېو‬ ‫طنون رپېېه‬
‫کيېېې‪ ،‬اوليکنېېېي ډګریېېېه ېېېې اليمونېېېسلې ه‪ .‬ټوکویوپيرلېېېه طنېېېو سېېېره ا ه‪ ،‬چېېېې‬
‫ټوکوموغوا ډ ر کرت يني و ‪ ،‬مخامو اوخوله په خوله او ېا فکېاړي پېه ډول‬
‫و ېېل کېېې‪ ،‬؛ خېېوطنو کېېېسال شېېي طبيعېېي کيچېېه اوپيښېېه نېېه و ‪،‬‬ ‫بېېل پېېه آ ي‬
‫وليکوال اشا رله خواجوړه شو و ‪.‬‬
‫طنو وه محتوا ه‪ ،‬چې په وه کالب کې نغښتل شو و ‪ .‬په ني والو او زموږ پښتو‬
‫‪.‬‬ ‫ا بيایو کې طنو په منکو او من وي ډول موجو‬
‫ېېایرکي ا بيېېایو وطنو ليکېېونکی ل‪،‬معرفېېي او کېېی ېېوه برخېېه‬ ‫لتېېه بېېه نېېي‬
‫ياواخلو‪:‬‬
‫ولېه مرېهويوليکوالو‪ ،‬شېا رانواوطنو ليکونکېو څخېه‬ ‫و ونچيی یرکې اونېي‬
‫‪ .‬و ونچېېيی ل‪۸۰‬م جلېېسه کتابونېېه لېېر ‪.‬‬ ‫‪ ،‬چېېې ډ رلنېېډ اسېېتانونه ېېې و لېېی‬
‫نومېېوړ ليکېېي‪ ...‬یاسېېوکوال شېېئ زماپېېه ليونتېېو ړغېېه وخېېت پېېوه شېېئ‪ ،‬چېېې زه‬
‫ليکنوليېوال شېو ‪ ،‬ړغېه وخېت زمېوږ پېه کېوين‬ ‫یرکې په ړيوا کې په لپ کلن‬
‫کې په ليکلواولوستلویا ينه وو‪.‬‬
‫کله چې مې پیي زمالېه کېايه خبرشېو‪ ،‬نو پلرونوپېه څير ېې مایېه وو ېل‪ :‬للزو ېه الېه‬
‫ړ سااوسه کوشش وکيه‪ ،‬چې خپل استعسا لېه ړ ېسا اوسېه پېه کېايواچو ‪ ،‬څوپېه‬
‫ېوه مېي ډوډ وخېوي ‪ ،‬کېه لېه مېااوي ‪ ،‬شېا ر اوليکېوالي‬ ‫يایلونکې کې یر‬
‫رپه زوي ‪ ،‬اوپه ژونسکې به مجروح اوسرګر اد و ‪.‬‬ ‫وخواپر ‪ ،‬ه‪ ،‬چې ټول‬
‫کېېې نېېه واخيچېېتی ‪ ،‬چېېې چېېکر‬ ‫بېېسبختي اوه چېېې یراوسېېه مېېې الیلې پېېه ال‬
‫رپېېه اوږ وکېېې مېېې چېېې څېېه غوتېېتل ړغېېه مېېې یرسېېره‬ ‫لچېېيې یېېه ېېې واسېېتول ‪.‬‬
‫‪46۰‬‬
‫نروکيا اوچې څه مې وکول ړغه مې ويوسېته خېوښ نېه کېيل‪ ،‬پېه اسېې حېال چېې‬
‫م اغوتېېېېتل ليکېېېېوال شېېېې ‪ ،‬سربازشېېېېو ‪ .‬لېېېېت ېېېېې اوه‪ ،‬چېېېېې پېېېېه ړغېېېېه وخېېېېت‬
‫ولولي؛ پېه‬ ‫خوايانواوغر بانو واز کوال شوا په چکر توونبيو کې ي‬
‫پا کې ې له ماڅخه و چکر افچېرجوړکي‪ ،‬خوشېپ‪،‬کاله پېه ړغېه زنېساد کېې و‬
‫اویر ياووی او خپل زړه کاي لليکوال م مې پيل وکي‪.‬‬
‫لپايه چې شېعریه پېه ډ ر ينښېت یا ېل‬ ‫په پيل کې مې په شا ر پيل وکي؛ خو‬
‫و ‪ ،‬ومې نه غوتتل ړغه خرا کي ‪ ،‬بيامې يوماد ليکلوبانس پيل وکېي‪ ،‬نېواول‬
‫مېېې خپېېل اسېېتاد وليکېېه‪ ،‬او ېېو ټېېولنې یېېه مېېې وسېېپايه‪ .‬مچېېوول مېېس ر ړغېېه لېېه‬
‫وخنېسل اوو ېې‬ ‫کېي‬ ‫وژاړ ‪ ،‬پېه کېي‬ ‫پين‬ ‫پر ا چې پين‬ ‫و لوويوسته‬
‫و ل‪.‬‬
‫ياسره‬ ‫غچې استانونه مایه ياوړه‪ ...‬اډول نااميس اویرړه او‬ ‫آفر ی پریابياړ‬
‫ې‬ ‫ه اوله ا ه مې نه ه ویلی‪ .‬ړغه څه مې چې خلکو ژړ سلولپايه ليکلي‪ ،‬ړغو‬
‫ړې ‪،‬‬ ‫ډول ې زه فکاړي نو پ لليکونکیم معرفي کېي ؛ خېواو‬ ‫وخنسول اوپه‬
‫چېېې ډ رکلونېېویېر ‪ ،‬اوکېېې‪ ، ،‬پېېه يتېېتيا نېېه پېېوړي‪ ، ،‬طنېېو ليکنېېه څېېه شېېی ه؟‬
‫ل‪56‬موم ي ‪۱‬ټولګېم‬
‫للطنېېومم ربېېي کل ېېه ه‪ ،‬لغېېو معنېېا ې نېېاز او کرش ې ه‪ ،‬پيغېېوي‪ ،‬مچېېخره کېېول او‬
‫‪ ،‬چې پېننسنې لپايه ې‬ ‫سرزنش کول او په اصطیح کې و انګي ا بي ډول‬
‫بيیبيلېېو ا بيېېایو او څييونکېېو بيیبيلېېې یوغېېيحي او یرېېر حي څرګنېېسونې کېېي‬
‫پکېېېې يا ېېېي‪،‬‬ ‫‪ ...‬اوړ ساينګېېېه طنېېېو ړغېېېه و نېېېا ه‪ ،‬چېېېې ټولنيوفچېېېا اونا و‬
‫ا اچې‪:‬‬
‫طنو له ا بي پاڼو څخه و ژانر او ليکنې انګي اليه ه‪ ،‬چې اصلي م‪،‬صېس پکېې‬
‫شوخ ‪ ،‬ي رخنس او ی چخر په جامېه کېې نغښېتي و ‪،‬‬ ‫‪ ،‬خو ا انت‪،‬ا‬ ‫انت‪،‬ا‬
‫ټوکو ټکالو په بڼه و او مچا ل پکې ز ایره‬ ‫و نا لحی او انساز ې په زړه پوي‬
‫‪،‬‬ ‫وخت سرچپه او لمعکو م مطرح کې‪ . ،‬طنو په ا بي اصطیح ړغه ن ر اشېعر‬
‫‪46۱‬‬
‫چې په ی چخر سره په ټولنه کې وګيو نېا و و‪ ،‬نېاوړه کينېو‪ ،‬اخییېي فچېا ونو‪،‬‬
‫ني ګيیياوواوک ووي توونه کو ‪.‬مم ل‪2۰2 ،2۰۸ :۸۱‬م‬
‫‪ ،‬نېېه شېېکلي‪ .‬طنېېو لکېېه کيچېېه‬ ‫څرګنېېسه شېېوه‪ ،‬چېېې لطنېېوم ومعنېېا ې فېېوي‬ ‫او‬
‫انګي کالب نه لر ‪ ،‬بلکې منکو اومن وي و ‪.‬‬ ‫النډ‬ ‫ام نو‬
‫زموږاصلي موخه طنومعرفي نه وه‪ ،‬کنه نوالزمېه وه‪ ،‬طنوپېه یعر فونېو‪ ،‬ډولونېه‪،‬‬
‫افکاړيېهم‬ ‫یاي خې‪ ،‬طنوپه ليکوالواو ينوبيلګويڼااچولي وا ‪ .‬زموږ په لطنو‬
‫م‪،‬الوغ‪، ،‬و‪.‬‬
‫او وړ ‪ ،‬کيچېه ېې‪،‬‬ ‫طنو په م‪،‬الې شکل او معنا له پلوه ډ ر ډولونېه لېر ؛ اوږ‬
‫ډيامې یه ويیه‪ ،‬فل ي‪ ،‬ا بي ټوټې‪ ،‬استاد‪ ،‬اويوماد یه ړ ويیه و ‪.‬‬
‫د طنزي مقالو ځانګړنې‪:‬‬

‫‪ -۸‬غه م‪،‬الې له لنډوپيلي‪ ،‬یراوږ و‪.‬‬
‫‪ -2‬په ړرطنوکې وړس نغښتی و ‪.‬‬
‫‪ -۸‬طنوکله انت‪،‬ا یه ړ ويیه و ‪.‬‬
‫‪ -4‬طنومعنا ي پانګه ز ایه و ‪.‬‬
‫‪ -5‬طنو ژبه سا ه‪ ،‬له معنا ډکه‪ ،‬خو سکونډونکې و ‪.‬‬
‫ې پرنويو ز ایې و ‪.‬‬ ‫‪ -6‬طنو م‪،‬الې مویي الي لر ؛ ايوا ي اغيو‬
‫‪ -۰‬طنېو م‪،‬ېالې غيېېر یح‪،‬ي‪،‬ېي و ‪ ،‬عنېې ړوبېېه ړو بېل چان‪،‬ېل یېېول نېه يااخيچېېتل‬
‫کې‪. ،‬‬
‫‪ -۱‬طنومو ود له اجت اا يا اخيچتل کې‪ ،‬اوبيریه اجت اا یه وړانس کې‪. ،‬‬
‫‪ -۹‬طنو م‪،‬الې لکه لنکلم وته پيل لر ‪.‬‬
‫‪ -۸۷‬طنېېو م‪،‬ېېالې ټولېېه نتيجېېه م‪،‬ېېالې او ناپېېه پېېا کېېې لېېه خنساسېېره و ېېا‬
‫تکاي ‪.‬‬
‫‪46۹‬‬
‫‪ -۸۸‬طنو م‪،‬الې په الفاظوکې جا وخپرو ‪ ،‬پوړه ويکو او کاينتيجه اظهېايو‬

‫لته به لطنوم وه بېلګه ياواخلېو‪ ،‬چېې ړ ېسا ن ر طنېو لم‪،‬ېالېم ن ونېه ه‪ .‬غېه‬
‫بېلګه په لننګيايناآشنام پوي اړه لر ؛ ا ې ړ کی ‪:‬‬
‫ز ايت‬
‫‪ ،‬پېېه یيېېره‬ ‫ېېا‬ ‫یاسېېوخوبه پېېوړي‪،‬ئ‪ ،‬چېېې ز ېېايت زموږپېېه ړيېېوا کې احتېېرا‬
‫‪ ،‬خوپېه‬ ‫ېل‬ ‫ډ رو نېي ل اووپېه نو نايوا‬ ‫تبولپايه‪ .‬ز ايت یه تبوی‬
‫چا ې منې؟!‬
‫اکولولپېايه ېي؛ ينېې بيېا یفر ح اوسېا تر لپېايه پېه‬ ‫ز ايت یېه ډ ېر خلېک‬
‫الپېايه ېي او کېه سېا تر ‪ ،‬زمېوږپر‬ ‫ړرصويت خلک پوه شه اوکاي ې‪ .‬که‬
‫کاينرته خويابه شواصيلي کيچې یه‪.‬‬
‫چهايشنبې ويځ وه‪ ،‬په ز ايت کې ته ګڼېه کوڼېه وه‪ ،‬تېبې اویرټېول ياغلېی وو‪ .‬زه‬
‫الپايه نه‪ ،‬بلکې بس الپايه یللی و ‪ ،‬یرڅوپه ز ايت کې ړغه ډاکتریه چې‬ ‫ړ‬
‫زما زو په يملنه کې ې ړيپ کوتس نېه وکېي او ړ ېس نېاپوه لېه املېه ميشېو‪،‬‬
‫غچېېې بېېې پروااونېېاپوه‬ ‫ويیېېه تېېې ډ ېېر تېېېر اوبېېس او وکېېي اولېېه خسا ېېه‬
‫ډاکترانېېېېو ويکې خواسېېېېت وکېېېېي او غېېېېه ز ېېېېايت ويیېېېېه شېېېېفي کېېېېي ‪ ،‬یرڅېېېېومې‬
‫اژيیبوله شي‪.‬‬
‫یبر پښوخوایه و ي ېس اوپېه زويه زويه مېې‬ ‫اجو‬ ‫ماړ ساسې وکيل اوپه ډ ر‬
‫ېاکو‬ ‫تېر پيل کي ‪ ،‬خپلوتېېروپه یېر کېې خبرشېو ‪ ،‬چېې ېو بېل څېوک ړې‬
‫ومېره نايوغېاد ياولېې‪ ،‬چېې پچېې‬ ‫نازولي پېه يو‬ ‫او اسې وا ې‪ :‬خسا ه ! یه‬
‫وياد ړيوا کې اسې ساي نېايوغي پيېساکي ‪،‬‬ ‫ونه ش يسيسا ! خسا ه یه په‬
‫اونه زاړه اوله و مخې پر اخته شي‪.‬‬ ‫چې نه واړه پر ‪،‬‬
‫خسا ه یه خوموو ني‪ ،‬چېې نېه ینخېواه شېته اونېه کوپېود اوټېول ژونېس موپېه ړ سغېه‬
‫‪ .‬کويکرا ه‪ ،‬کتنبېې کرا ېه او نويټېول لګښېتونه لېه ړ سغېه‬ ‫فيپ پوي یيلی‬
‫فيپ نه ويکو ‪ ،‬نوکه نايوغاد نه و ‪ ،‬غه فيچونوپيچې به له کومه کي‪ ،‬؟‬
‫‪4۰۷‬‬
‫چې پويیه مې وکتل ‪ ،‬مایه مخامو یبرسریه ړ اغه ډاکټر‬

‫ا مې کولې‪.‬‬ ‫‪ ،‬چې له السه ې لته ياغلی و اوبس‬ ‫یروالړ‬
‫‪ ،‬ړ اغېه‬ ‫ناببره مې وه چيغه له خولې وویه‪ ،‬وه ز ايت بابا! نيچېته ېې‪ ،‬ړ ېس‬
‫‪.‬‬
‫ړ اغه چې یایه مې شکا ت یر کاوه‪ .‬مه ې پر ‪ ،‬ه‪ ...‬مه ې‪ ...‬ل‪۸۷۱ :۸4‬م‬
‫لنډه اچې طنو ليکنه یح‪،‬ي‪،‬ی انويوم‪،‬الو ن رپه څيرڅېينيو جوړتت نه لېر ‪،‬‬
‫خوړره ليکنه که لو ه و ‪ ،‬اوړه ویول اوم‪،‬اله ه‪.‬‬
‫‪4۰۸‬‬
‫‪ -5-7‬داووم څپرکي دمطالبولنډيز‪:‬‬

‫پېېه نيېېاکې لېېه ډ ېېر‬ ‫‪ ،‬چېېې ليکېېوال‬ ‫ېېسه ډول‬ ‫وغېېويه او‬ ‫=م‪،‬الېېه ليکېېوال‬
‫پخوایراوسه يوا لر اونی سبا ې اخبايونو‪ ،‬اونيوو‪ ،‬مجلو‪ ،‬کتېابونو‪ ،‬نيېو‪ ،‬فېپ‬
‫بوک‪ ،‬وټيو ‪ ،‬اووا بر اوبیخره ټولويسنيویه الي پرانچتې ه‪.‬‬
‫کېې لم‪،‬الېه ام‪،‬ېالېم یېه ل‪Essay‬م ېا ل‪Article‬م‬ ‫= په پښتو‪ -‬انګليچېی یېامو‬
‫و ل شو اوسرم‪،‬اله ل‪Editorial‬م وا ې‪.‬‬
‫کېېې م‪،‬الېېه‪ ،‬بنېېس‪ ،‬بحرانېېي شېېيبه ل‪Erticle‬م برخېېه ‪،‬‬ ‫پېېه انګليچېېي‪ -‬پښېېتو یېېامو‬
‫ما ه‪ ،‬بيله ف‪،‬ره‪ ،‬بيلېه اصېطیح‪ ،‬جیموغېوا مجلېې‪ ،‬وي پېاڼې انچېا کلوپيس ا‬
‫لګيم ړ یه ويیه وا ی‪.‬‬
‫يېېس‪ ،‬و ې ټېېوک کېېې‪ :‬لم‪،‬الېېه‪ ،‬مېېل‪ ،‬م‪،‬الېېه ل سېېخی ګفېېتی لګفتېېاي‪،‬‬ ‫= فرړنې‬
‫سخیم ک یطعه افول ازکتا ‪ ،‬ک مطلب که یحت نواد معيني نوشته شېسه‬
‫‪.‬‬ ‫باشس‪ ،‬م‪،‬االت ج‬
‫= پېه پښېېتوژبه کېېې لليکنېېهم للو ېېه ېېاوړهم ج ې ېېې ليکنېېې اومعتبېېره ليکنو اړغېېه‬
‫ليکنېېه ‪ ،‬چېېې یر وټېېاکلي سېېرليک النېېس پېېه ېېوه برخېېه کېېې ليکېېل شېېو و م‪،‬الېېه‬
‫ې لم‪،‬الې م ړې يا ېي‪ .‬م‪،‬الېه لو ېه اووړه و اوکيېسا شېي ړېرډول‬ ‫لمفر م اوج‬
‫‪.‬‬ ‫او اکاي وپياوړ مچلک‬ ‫مو و ولر ‪ .‬م‪،‬اله ليکنه ليکوال کاي‬
‫اپا ليېېېک ايسېېېالې‬ ‫= م‪،‬الېېېه ل‪Thesis‬م لېېېه لم‪،‬الېېېهم ل‪Essay‬م ېېېا مونېېېوګرا‬
‫ل‪Treatise‬م سېره یېوپير لېر ‪ ،‬لتېه زمېوږ ړېس ل‪Essay‬م اړغېه م‪،‬الېه ه‪ ،‬چېې‬
‫په ډګرکې لرغونی یېاي و لېر ؛ شېکل اوموې ود لېه پلېوه لوړه الو ېهم‬ ‫ليکوال‬
‫ېانګي‬ ‫‪ ،‬چې ل ېو‬ ‫ې ا‬ ‫و ؛ مو ود ې په ن رو ؛ غويه اوآسانه اسلو‬
‫وه‬ ‫موغوا څخه بحث کو او وفکریبلغو ‪ .‬غه ډول م‪،‬الې لیر وه نواد النس‬
‫وړه الو ه موغوا يانغاړ ‪.‬م‬
‫‪4۰2‬‬
‫یېوپير کېي ؛‬ ‫ش چيا په لانواا ا بيم کې مونوګرا اویيو‬ ‫= ډوکتوي سيرو‬

‫لکه‪ :‬مونوګرا ړغې يسالې یه و ل کېې‪ ، ،‬چېې ېواز پر ېوه موغېوا پېه مفصېله‬
‫اومررحه یوګه وليکل شي‪.‬‬
‫م‪،‬اله ل‪ Thesis‬م په انګي یوګه ړغه ليکنې یېه وا ېې‪ ،‬چېې ېوه ل ېي سېنس پېه‬
‫ل ي سنسړيله می ليکي‪ ،‬مګرپه ا ډول نه ليکل کې‪ . ،‬به امه یوګېه‬ ‫یوګه ې‬
‫م‪،‬اله ل‪Essay‬م په ن ر ليکل کې‪. ،‬‬
‫= ډوکتوياح سشبلي په خپل ا ر لکيف یکتب بح ا اويسالةم کې م‪،‬ېالې یعر ېف‬
‫اسې ياوړ ‪ :‬م‪،‬اله ړغه برپي يپوټ یه وا ې چې کو څييونکي ېې خپېل بر ېالی‬
‫شېرط‪ ،‬چېې غېه يپېوټ‬ ‫یح‪،‬ي‪،‬ی کايیرسریه يسيسو ويوسته وړانس کو ؛ پېه‬
‫مطالعې ټول پياوونه احاطه کي ‪ ،‬عنې موغوا په اړه لومينی فکرکولو څخېه‬
‫ال لواواسېېنا و پېېه يڼېېاکې ړغېېه‬ ‫بيالېېه څېينېېې څخېېه یېېر السېېه شېېو و پېېا لو پېېوي‬
‫یریيب‪ ،‬یسو ی اووړانس کي ‪.‬‬
‫= بېېسال الک ړ ېېت پېېه خپېېل کتېېا ل م‪،‬ېېالې ليکلېېو اصېېول ل‪ ۹‬مېېوم کېېې م‪،‬ېېالې‬
‫اويسالې یوپير اسی کو ‪ ....‬م‪،‬الېه ليکلېی موې ود‪ ،‬معلومایومفصېل موې ود‬
‫افصېېل یېېه وا ېېې او‪ ...‬يسېېاله وړه وړه مج و ېېه‬ ‫ېېوه برخېېه‪ ،‬کتېېا بېېا‬ ‫کتېېا‬
‫وړوکی کتا ‪ ،‬چې ي ا اوفيروز اللغات په اي و ژبه کې مجلېې یېه يسېاله وا ېې‬
‫او څوینو ليکوالو مو ونونوټولګه چې پرټاکلی مهال خپر ‪. ،‬‬
‫ليکي‪ ،‬یېول‪ ،‬ليکېی موې ود‪ ،‬کتېا ‪ ،‬حصېه‪ ،‬معلومېات مفصېل‬ ‫ي ا یامو‬
‫مو ود ل ربيم‪.‬‬
‫يسېېاله لي‪ -‬سېېا‪ -‬لېېهم اس ې ‪ ،‬واحېېس‪ ،‬مؤنېېث‪ ،‬وړه مج و ېېه‪ ،‬وړوکېېی کتېېا ‪ 2‬ليېېک‪،‬‬
‫يسالي‪.‬‬ ‫مکتو ‪ .‬سويو لسپيوم وه ډله‪ ،‬ا وه یطعه ج‬
‫‪ ،‬چې ليکوال پېه‬ ‫روت جر سه کې ليکي‪ :‬م‪،‬اله منک کی‬ ‫= بسالحا بيتا‬
‫‪:‬‬ ‫فکرپوي اړه لر ‪ ...‬م‪،‬الې موغوا له پلوه په ي ډوله‬
‫لیصيصه وصفيه اوفکر هم‬
‫‪4۰۸‬‬
‫= م‪،‬اله ړغه ليکنه ه‪ ،‬چې نه کتا و اونه کتابچه ليسالهم با س پېه څېو پېاڼو کېې‬
‫اډول ليکنېې م‪،‬ېالې‬ ‫خیصه شي؛ له ړغه وخته چې وي پاڼې اومجلې پيساشو‬
‫شو ‪ .‬م‪،‬اله کله اوږ ه اوکله لنډه و ‪.‬‬ ‫په نامه ا‬
‫= م‪،‬الې ليکوال با س پاملرنه وکېي کېه ليکنېه ېې لو ېه ېاوړه و با ېس ليکېوال‬
‫به پويه ډول بياد کي ‪ .‬م‪،‬اله با س اسې وليکل شي چې مطلېب حېا ا اکېي‬ ‫یيو‬
‫اوڅه شی ويکې ناسپيلي پایي نري‪.‬‬
‫وخېت کېېې‬ ‫ليپېېوټم کېېسا شېي خطېا ې لېېوي ولېر ‪ ،‬پېه‬ ‫= م‪،‬الېه لکېه ګېواي‬
‫ېا پېا وړموغېوا‬ ‫واک اونوتت له برکتېه نومېوړ‬ ‫الزمه ه ليکوال خپل یل‬
‫ته ياوسپي ‪ ،‬عنې اسې ې وليکي‪ ،‬چې په پا کې یر مفهو واخلي‪.‬‬
‫= ړغه وخت وه م‪،‬اله پر لوستونکي اغيوکوال شي‪ ،‬چېې موغېوا لېه پلېوه غنېی‬
‫و اواصلي مطلب ې په نو ډول بياد کي و ‪.‬‬
‫‪ ،‬ېوه لنېډه ليکنېه ړې‬ ‫= يساله شکل لېه پلېوه لېه م‪،‬ېالې لو ېه و ‪ ،‬م‪،‬الېه ویېول‬
‫؛ آد مونېوګرا يسېاله‬ ‫احتواکو ‪ ،‬خويساله م‪،‬ېالې یفچيرشېو بڼېه اوشېکل‬
‫بلی شو‪.‬‬
‫= فيېېروز اللغېېات وا ېېې‪ :‬يسېېاله؛ څوینوليکوالو موېې ونونوله مج ېېو ې څخېېه‬
‫؟‬ ‫بايت ه‪ ،‬چې پرټاکلې موغوا خپر ‪ ،‬؛ لکه ا بيایوړس څه‬
‫= م‪،‬اله کېسا شي يسې ی اوغيېر يسې ي و ؛ يسېاله پېه يسې ي مجلېو اوم‪،‬الېه پېه‬
‫شخصي اويس ي م‪،‬الوکې‪.‬‬
‫= مونوګرا ؛ مونو ل و‪ -‬وهم ګرا موغېوا‪ ،‬ليکېه لموغېوام عنېې مونېوګرا‬
‫وما ً ړس لر اوبې‬ ‫وه موغوا‪ ،‬چې یر وه نواد النس ليکل کې‪ . ،‬موغوا‬
‫ړسفه نه و ‪.‬‬
‫ېېېسه برخوجېېېوړ ‪ : ،‬ل نېېېواد‪ ،‬سېېېر وه‪ ،‬مېېېتی‪ ،‬نتيجېېېه‬ ‫= ومونېېېوګرا لېېېه غو‬
‫اوماخذونه‪ ...‬ړ ساينګه ينې نېويواړه نوانونېه ړې شېته‪ ...‬مونېوګرا ماخذونېه‬
‫‪4۰4‬‬
‫با س کتابونتوني‪ ،‬مرکې‪ ،‬ساحو اوسېا ټونه و ‪ ،‬ل‪،‬یرلې‪،‬ه ماخېذونو شې يربا س‬

‫له ل‪ 5‬ا‪۱‬م ک نه و اویر ‪ ۸2‬اډ روپوي ړ و ‪.‬‬
‫= بسال الک ړ ت مونوګرا ړغې يسالې یه وا ې‪ ،‬چېې ېواز پېر ېوه موغېوا‬
‫په مفصله شرح وليکل شي‪ .‬عنې مونوګرا اويساله ېوه معنېی لېر ‪ .‬لمونېوګرا‬
‫ړغه يساله ه‪ ،‬چېې مفهېو لېه پلېوه برېپيه معناافېا ه کېي اویر ېوه نېواد النېس‬
‫کېسا شي څوبيیبيل واړه نوانونه ياشي‪.‬‬
‫= م‪،‬الېېه ليکلوسېېوابا لېېه ډ رپخېېوامرو و‪ .‬م‪،‬الېېه خو ېېوه ربېېي کل ېېه ه‪ ،‬مګرنېېه‬
‫کېېېې ‪ .‬غېېېه کل ېېېه لېېېه ډ رپخېېېواړ‬ ‫ه‪ ،‬نېېېه زموږپېېېه ژبېېېه اوا‬ ‫ربېېېي کېېېې پېېېر‬
‫یه منچو کتا پر‬ ‫کتابونو بابونو افصلونولپايه مچتع له وه؛ لکه ایليس‬
‫‪.‬‬ ‫ل‪۸5‬م م‪،‬الوو رلی‬
‫= ابېېېی نېېېس لالفهرسېېېتم پرلچېېېوم‪،‬الواو نکامي روغېېېي سې ې رینس لمج ې ې‬
‫یمېېه بېېسالحی حبيبېېي‪ ،‬لشېېلم م‪،‬ېېالې‪،‬‬ ‫او‬ ‫النېېوايم پرڅلويوم‪،‬الوو رېېلی‬
‫پوړانويشېا للېپ م‪،‬ېالېم او ايواتا صېس ا يوړېي لا بېي څېينېېم ېا ولووړ‬
‫‪.‬‬
‫= م‪،‬ېېالې لرغونتياپېېه برخېېه کېېې ډکټوي و واس ې ا يل ليکېېی‪ :‬م‪،‬ېېالې کل ېېه پېېه‬
‫‪ ،‬چې په ربي کې‬ ‫کې غنې االلت له مخې نو باله شي‪ .‬ح‪،‬ي‪،‬ت ا‬ ‫ربي ا‬
‫م‪،‬الې یېاي و وي پېاڼې ليکلوپېه یېاي و اړه لېر او غېه یېاي و پېه ربېي ژبېه کېې‬
‫یر و ني ې پيي ز ات اوږ والی نه لر ‪.‬‬
‫یه ياننویله‪.‬‬ ‫ګډو‪ ،‬غه کل ه زموږ ا‬ ‫په ربي ا‬ ‫کله چې ايوپا ی ا‬
‫ېېل لپېېايه پېېه ل‪ ۸۱5۷‬م کېېال فرانچېېو مېېساف وکيېېل‬ ‫= ل‪Essay‬م کل ېېه لېېومي‬
‫مونټيی‪ ...‬په ‪ ۸5۹2 - ۸5۸۸‬استع ال کيه‪.‬‬
‫ش چېېاليکی؛ م‪،‬الېېه نو چېېی لېېه ډ رپخوامروجېېه وه‪ ،‬پېېه ل ونېېادم کېېې‬ ‫= سېېيرو‬
‫لپلویايکم اوپه ليو م کې لسيرووسنکام په غه فېی نېامتوول خو م‪،‬ېالې پېننېسل‬
‫ېل لپېايه‬ ‫وه ا بي ډول لژانېرم پېه یوګېه پېه وو ويوسېتيو پېي ېواړه لېر ‪ .‬لېومي‬
‫‪4۰5‬‬
‫فرانچېېو مېېونټيی م‪،‬الوليکېېل پېېه يس ې ي یوګېېه و کېېيل اوپېېه ل‪ ۸5۱۷‬م کېېال ېېې‬
‫خپلې م‪،‬الې خپر کي ‪.‬‬
‫يلو ‪ ،‬خوړغې یه ې يساله و لي‪.‬‬ ‫= په ا راد کې ړ م‪،‬اله ليکنې له ډ رپخوايوا‬
‫ېېر یېېر سېېلوکالو م کېېی ويسېېي‪ . ،‬م ېېال‬ ‫پېېه افغانچېېتاد کېېې فنېېي م‪،‬ېېالې لېکنېېې‬
‫ش پ النهاياخباي اميرشير لی خاد اوسرا الخباي حبيب اهلل خاد په وخت کې‬
‫خپر شو ‪ .‬ل ي اوا بي م‪،‬الې لېکنېې خو شېل ې پېېي‬ ‫مح و طرز په ال‬
‫په ي ه اوڅلويمه لچېيوه کېې او یېه ويسېيس اوپېه ډ رتېه ډول ېې وا ومونېس‬
‫ل ېېېي مؤسچېېېه لېېېه خواپېېېه ل ېېېي ا بېېېي ج لېېېوکې‬ ‫اوکتېېېابي بڼېېېه ېېېې ومونسلېېېه؛‬
‫مختلفوليکوالېېو او اسېېتا انو لېېه خېېوا ليکېېل شېېو اوفنېېي اومچېېلکي یېېوت ېېې‬
‫ومونس‪.‬‬
‫لمفالېېه ليکنېهم نولچې ې‬ ‫= زموږپېه ړيوا اوټولېه اسېېیمي نېي کېېې غېه ان‪،‬ېی‬
‫خوا یمه سېيسج االس ی افغېانی اومح س بېسه يح تېه‬ ‫پېي له و ي ياپه‬
‫اله او ړغو شاګر اد ول‪.‬‬
‫= په ني وال ډګرکې؛ سيچروسنکا ليکوالوپه نامه ا سه‪ ،‬خو وژانر لا بي ډول‬
‫م به م‪،‬الې یرخيل په ويوستيو پېي و پوي اړه لر ‪.‬‬
‫ل لپايه فرانچو ليکوال مونتني‪ ،‬په يس ي ډول م‪،‬الېه ليکنېه مروجېه‬ ‫= لومي‬
‫کېېيه اوپېېه ل‪ ۸5۱۷‬کېېال کېېې ېېې ل‪Essay‬م وليکېېې‪ .‬فرانچېېيپ بېېيکی ړې پېېه ړ ېېس‬
‫پېي کې په انګلچتاد کې م‪،‬اله ليکنه پيل کيه‪.‬‬
‫= په نولچ ه پېي کې لمجلهم ياغلېه؛ مروجېوا بي ډولونېه اژانرونوڅخېه وګڼېل‬
‫شوه‪.‬‬
‫= په لو س ځ لغر م کې جوي اويول‪ ،‬وا ‪ ،‬فويستر اوجي ویوي معرفي کي ‪.‬‬
‫= ل ي‪ -‬یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬اله یحر ېر اوليکنېې پېه کېايکې لکېه ل ېي م‪،‬الوغونېس لېه‬
‫وچوا بي کل وسره نه وړانس کې‪ ،‬؛ پکې یخيل اواحچاسات نه ا ي‪ . ،‬ل ېي‪-‬‬
‫‪4۰6‬‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ي ابسا ي انګينې نه لر ‪ ،‬خویازه اونېو موغېو ګانې خلکویېه وړانېس‬

‫کې‪. ،‬‬
‫= ل ي یح‪،‬ي‪،‬ېي م‪،‬ېالې جوړتېتي یېوکي ل ناصېرم ړې لېر ؛ لکېه‪ :‬ل نېواد‪ ،‬لنېډ و‬
‫لچکېسهم‪ ،‬اصلي اکليس کل ې‪ ،‬سر وه‪ ،‬م‪،‬الې متی نتيجه ګير او ماخېذونو‬
‫فهرست‪.‬م‬
‫= لنېېېډ و لچکېېېېسهم مطلېېېب او او م‪،‬ېېېالې محتواخېېېواږه للېېېب البېېېا م بيېېېانو‬
‫او شکل له پوله له پنبو یر ایو کرتو ز ېات نېه و او م‪،‬ېالې محتېوا ی جوړتېت‬
‫بياد کي او فر ي نوانونه ا کي ‪.‬‬
‫= م‪،‬ېېالې پېېه سېېر وه کېېې م‪،‬ېېالې ايزتېېتونه بيېېاني‪ ، ،‬چېېې پېېه اسېېتسالل اوینا ېېت‬
‫‪ ،‬چېې پېه‬ ‫بښوونکي یوګه وړانس شي‪ .‬موغېوا کېول اوغېويه کېول اسېې کېاي‬
‫م‪،‬سمه کې بياني‪ ، ،‬ړسفونه‪ ،‬موغېوا یاي خچېه او کايچلنسپېه م‪،‬سمېه کېې کېاي‬
‫کې‪. ،‬‬
‫پېه تېو‪،‬‬ ‫اسېا‬ ‫= م‪،‬الې متی یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الې جوړ سواصلي برخېه ه‪ ،‬نوپېه‬
‫متينواووړ بايیونو‪ ،‬ګرامرله اصولواو وي ې په ژبه وليکېل شېي‪ .‬م‪،‬ېالې مېتی‬
‫با ېېس محتوالېېه پلېېوه یح‪،‬ي‪،‬ېېي و ‪ ،‬عنېېې نېېويوخبر ایېېر ‪ ،‬منایرېېې اوڅېينېېې‬
‫يانغاړ ‪.‬‬
‫نوانونو ز ایوالی لیعس م م‪،‬اله‬ ‫= م‪،‬الې متی ډ ر له له ګڼوسرليکنوجوړ ‪. ،‬‬
‫له ستي کوونکی حالت له وډول والی ژغوي ‪.‬‬
‫معنېاچې م‪،‬ېالې محصېول پېه سېا ه‬ ‫= م‪،‬ابلې پا له با س لنډه ‪ ،‬جېام و ‪ ،‬پېه‬
‫اوياکاږلې ژبه لوستونکویه وړانس کو ‪ .‬م‪،‬الې نتيجېې اخيچېتنې‪ ،‬ټېولې پېه‬
‫‪.‬‬ ‫حج پوي یيلې‬
‫= ماخذونه په متی او م‪،‬الې په پا کې معرفي کې‪. ،‬‬
‫په وه ‪ ،‬ي ډوله بابر ‪: ،‬‬ ‫ماخذونه او‬
‫‪ -۸‬متی اول ی ليک‬
‫‪4۰۰‬‬
‫‪ -2‬واز کتا ‪ ،‬ليکوال اومو‬

‫‪ -۸‬په متی اوپا کې‬
‫‪.‬‬ ‫= م‪،‬اله ليکنې پياوونه په النس ډول‬
‫اطی ېات‪ ،‬ليکېوال ټولېو اختصاصېي‬ ‫الف‪ -‬ليکېوال فکېر الي اومخکينې‬
‫اطی ایولپايه سرچينه‪ ،‬چې ليکوالي اصول مطلب ا اطرز اونويپکې يا ي‪.‬‬
‫‪ -‬پېېه ېېوه موغېېوا ی رکېېو‪ ،‬مطلېېب شېېرح ‪ ،‬فهرسېېت ليکېېل‪ ،‬اطی ېېایي منېېابعو‬
‫پوي اړونسه ستونو با سسریه ويسول شي‪.‬‬
‫ړغوسېنجول‪،‬‬ ‫‪ -‬مطلب ياټول‪ ،‬ا اشېت اخيچېتل ړغېه څېه چېې پېه مړېی کېې‬
‫کايکې يول لر ‪.‬‬ ‫یجربي مرکو‪ ،‬افکايویبا له‪ ،‬مطالعه اوفکر په‬
‫‪ -‬ايزونه اوټاکنه‪ ،‬منتخب اطی ایي واحسبرابرول ل عنېي م‪،‬ېالې ليکلولپېايه‬
‫با سمخکې له مخکې معلومات اوماخذونه ياټول شي اومطالعه وشي‪ ،‬آد یجو ی‬
‫ړ ويسره شر کي شي‪.‬م‬
‫ړې ‪ -‬م‪،‬الې طرحه‪ ،‬جوئيات اوټول مطالب‪ ،‬یریيب‪ ،‬وړانس وليکل شي‪ .‬او غچېې‬
‫یر لطم پوي ‪.‬‬
‫ېېومي ډول‬ ‫= مطبو ېایي م‪،‬ېالې ړې مه ېې و ؛ مطبو ېات پېه ېوه ړيېوا کې پېه‬
‫‪.‬‬ ‫فکر ستود بلل کې‪ ،‬اوپه خصوصي ډول ژويناليو په مچلک پوي اړونس‬
‫وي پاڼو‪ ،‬جر سواومطبو ایوم‪،‬الې وه ړيوا خلکو وي يني‪ ،‬ل ي‪ ،‬ا بي‪،‬‬
‫سياسي نکامي ژونسګڼ اړخونه انعکاسو ‪.‬‬
‫= مطبو ایو م‪،‬الې النس نومونه لر ‪:‬‬
‫اساسي او فکر م‪،‬الې و ‪ ،‬چې‬ ‫ا مياشتن‬ ‫اساسي م‪،‬الی؛ وي پاڼې‪ ،‬جر س‬
‫یيوي کې اوګوايشی موغو ات پکې وړانس کې‪ ،‬یحليل پکې و ‪.‬‬
‫= پېېه مطبو ېېایي م‪،‬ېېالوکې سېېرليکنه لسېېرم‪،‬الهم وي پاڼواوجر ېېسوړو ت ټېېاکي‪،‬‬
‫که له نويوم‪،‬الولنډ ‪ ،‬مه ې او وي پاڼواوجر سو پاليچي ټاکوونکي ړ و ‪.‬‬
‫‪4۰۱‬‬
‫= مچېېکيی لېېی حجېېاز ليکېېی؛ امهېېال لو ووي پېېاڼو پېېه ا ايو کېېې ړغېېه څېېوک‬
‫سرليکنې ليکلویه ګ ايل کي‪ ، ،‬چې پربيیبيلو لومو پوه و ‪ ،‬خو کېسا شېي‬
‫اکايوکيا شي‪.‬‬ ‫په ړروشلوکچانوکې ویی‬
‫= مچېېېېکيی حجېېېېاز ليېېېېک سېېېېرليکنې لغېېېېو معنېېېېاء مس رليکنېېېېه او مېېېېس ر‬
‫څخېېېه موخېېېه ړغېېېه ليکنېېېه ه‪ ،‬چېېې‬ ‫‪ ،‬خوپېېېه امېېېه یوګېېېه لېېېه‬ ‫نکرڅرګنېېېسولو‬
‫سرليکنې پرمو وي پانې ايسالې یر نامه النس چاپي‪. ،‬‬
‫‪ ،‬چېېېې وي ېېېې مطالېېېب خپېېېرو با ېېېسیازه‬ ‫= مطبو ېېېایي م‪،‬الو ېېېانګينې ا‬
‫اوبکرموغېېېېېېېېېېېو ات ولېېېېېېېېېېېر ‪ .‬ن ېېېېېېېېېېېروړ موغېېېېېېېېېېېو ګانې ېېېېېېېېېېېې ژونېېېېېېېېېېېس‬
‫و ‪.‬‬ ‫بيیبيلواړخونوانعکا‬
‫سه انګينه ې ا ه‪ ،‬چې ا بي صنا اولفکي پيچلتيا پکې نه و ‪ ،‬سا ه‬ ‫= بله‬
‫ګي لر ‪ .‬اصلي مطلب په لنډواوسا ه الفاظوکې وړانس کو ‪.‬‬
‫پېښېېې ولېېه بلېېه یيلېېې او ېېو موغېېوا‬ ‫‪ ،‬چېېې وي نې‬ ‫= بېېل خصوصېېيت ېېې ا‬
‫بيیبيلې برخې یحليلو ‪.‬‬
‫= سېېېېېرم‪،‬الې پېېېېېه یعر ېېېېېف کېېېېېې ومعاصېېېېېرامر کائي ليکېېېېېوال پېېېېېه خپېېېېېل ا ېېېېېر‬
‫لا ېېس توياوليکوالم کېېې ليکېېي‪ :‬سېېرليکنه پېېه شېېعوي اواړونېېس شېېکل وي پېېاڼې‬
‫‪.‬‬ ‫‪ ،‬اسرليکنه پريوانوپيښو وي پاڼې نکر‬ ‫غوتتو وړانس کولو نو‬
‫‪.‬‬ ‫= مېېېېيکی لر وپېېېېه و نېېېېا‪ :‬سېېېېرليکنه پرمه ووي نيوپيښو یبصېېېېر کولونېېېېو‬
‫‪ ،‬چېې پېه ړغېه کېې ا اي لېه لېوي‬ ‫سرليکنه ړغې ژوينالچتيکي ليکنېې نېو‬
‫لوستونکو اليتوونې په موخه چاي ‪ ،‬مچا ل يوتانه شو و ‪.‬‬
‫او ا تېېت سېېربيره‬ ‫مېېو لېېه م‪،‬ېېالې پيیم ې‬ ‫= سېېرليکنې مېېو موغېېو ات لپېېر‬
‫نويشياد ړ چاپي‪ . ،‬اوسېنی نکېرواالد ظنېر لېر ‪ .‬سېرليکنې مېو موغېو ات پېه‬
‫‪:‬‬ ‫ي ډوله‬
‫‪ -۸‬سرليکنه اوشذيات ل ا تتم‬
‫‪ -2‬ياغلی ليکونه‬
‫‪4۰۹‬‬
‫مو وي پېاڼې نېو‬ ‫سربيره پر‬ ‫‪ -۸‬پرمه وپيښو وه اله و ډ ر ليکنې له‬
‫ړ چاپي‪. ،‬‬
‫سرليکنومخونه څلويبنچټيو برخې لر ‪:‬‬
‫‪ -۸‬سرليکنې‬
‫‪ -2‬پر يوانوپيښو یبصر‬
‫‪ -۸‬ياغلی ليکونه‬
‫‪ -4‬منتخبولنډ وونو‪ ،‬کتابونو‪ ،‬يسالو انويووي پانوایتباسونواونوي‪.‬‬
‫= وي پاڼه موخې ړ لر ‪:‬‬
‫‪ -۸‬معلومایوخبریيااوخبرونوبرابرول‬
‫‪ -2‬پرخبرونویبصره کول عنې پريوانوپيښوخپل نکر ويکول‬
‫= سرليکنه انګينې ړ لر ‪:‬‬
‫‪ -۸‬ژبه ې سا ه اويوانه و ‪ ،‬اسې‪ ،‬چې ړرلوستونکی پر پوه شي‪.‬‬
‫‪ -2‬له ن‪،‬ل یول او ل ي مصطلحایوڅخه ل‪،‬ه ګټه پويیه کې‪. ،‬‬
‫‪ -۸‬یحليلونه ډ ر له ليکوال یفکرمحصېول و ‪ ،‬خو غېه یحليېل لېه وي سېره مېو‬
‫شو وپيښوڅخه کو ‪.‬‬
‫‪ -4‬سرم‪،‬اله با سله وه مخه ډ ره نه و ‪.‬‬
‫‪ -5‬ل ي اوا بي اصطیحات پکې ل‪،‬و ‪.‬‬
‫اوپرمختګونېېه خپېېرو ‪.‬‬ ‫اصېېول ‪ ،‬بر ېېاو ‪ ،‬ناکېېام‬ ‫م‪،‬ېېالې ایتصېېا‬ ‫= ایتصېېا‬
‫غېېېېېېه م‪،‬ېېېېېېالې مچېېېېېېلکي و پېېېېېېه وي پاڼواوجر ېېېېېېسوکې غېېېېېېه م‪،‬ېېېېېېالې لکېېېېېېه‬
‫غو م‪،‬الو مو ود کيفيت پېه‬ ‫نويوبرخوغونس جیاو انګي ليکواالد لر ‪:‬‬
‫یيا اوله اصلي منب سره کتل شو و ‪.‬‬ ‫ايیاموکې نغښتی و ‪ ،‬ايیا با س‬
‫‪.‬‬ ‫په ډګرکې ا ويو ويوک پيوټریه پر ‪،‬‬ ‫ليکوال‬ ‫= یل‬
‫پېېه ک پيېېوټرکې سېېا ټونوله الي پېېه انټرنيېېو کېېې م‪،‬ېېالې خپر ېې‪ ،‬اوړېېرډول لېېو‬
‫اومعلومایي مطالب خپر ‪. ،‬‬ ‫اوواړه‪ ،‬ل ي مویي‪ ،‬ا بي ړنر ‪ ،‬ایتصا‬
‫‪4۱۷‬‬
‫= انترنيت پېه ني ېوال‪ ،‬خ وپېه یيېره زموږپېه مطبو ېایوکې نېو خپرنيېوه پس ېسه ه‪...‬‬
‫خوازموږپېه ړيېوا کې اسېتع ال‬ ‫غه یخنيکي وسا ل له ل‪ ۸۸۱۷‬ړې م کاله ياپه‬
‫کې‪. ،‬‬ ‫وړګر ي اوخلک ويسره يوږ‬
‫= کابېېل پوړنتېېود کېېې پېېه ل‪۸۸۱۱‬ړېېېم کېېال کابېېل ک پيوټرسېېا نپ پېېوړنبی نېېو‬
‫‪،‬‬ ‫ې ړيوا یه ک پيوټرکايانویربيېه کېول و‪ .‬زمېوږ مطلېب ا‬ ‫جوړشو‪ ،‬چې ړس‬
‫ک پيوټرلېېوي ړې خپلېېو اونېېو انترنيټېېي‬ ‫فېېی یعلېېي یرڅنې‬ ‫چېېې ليکېېوال‬
‫و بچا ټونه پيساکو ‪.‬‬
‫= ل ي څېينيو اویحليلي م‪،‬ېالې پېه وي پېاڼو‪ ،‬اکاډميکومؤسچېو پېه نرېرایي‬
‫مجلو اوسا ټونوکې خپر ‪ . ،‬ل ي څېينيو اویحليلی م‪،‬ېالې ېوفر ‪ ،‬افېرا و‪،‬‬
‫مچلکې او ل ېي ټولنویحليېل اوڅيينېه و ‪ .‬او غېه م‪،‬ېالې پېه یحليلېي اویح‪،‬ي‪،‬ېي‬
‫يوحيه ليکل کې‪، ،‬‬
‫= غېېه م‪،‬ېېالې لیحي‪،‬ېېي اویحليلېېي م‪،‬ېېالېم لېېه اسېېتسالل اوڅېينېېې سېېره و ‪ ،‬عنېېې‬
‫اچې څېينې طبيعت لر ؛ څېينې پوړه اويوحيه لر ‪ .‬په وه اوکله له و ډ ر‬
‫موغېېو ایوبانس ی رکېېو لېېر او يسېېې موغېېو ات ياسېېييل چېېې لېېه ه مخکېېې‬
‫نويوليکوال ړغه نه و یحليل کي ‪.‬‬
‫= بله انګينه؛ کره کتنې په يوحيه برابره و ‪ ،‬سره اوناسره سره بيل کېي ‪ .‬پېه ېوه‬
‫ل ېېي یحليلېېي م‪،‬الېېه کېېې پيچلېېي ټکېېي اواصېېطیحات ليکېېوال لېېه خېېوا یوغېېيح‬
‫کې‪ ،‬او اډول م‪،‬الې په مياشتوکې وليکل شي‪.‬‬
‫پېېه ېېوه ل ېېي اویحليلېېي م‪،‬الېېه کېېې پيچلېېي ټکېېي اواصېېیحات ليکېېوال لېېه خېېوا‬
‫یوغيح کې‪ ،‬اوستونووي اصطیحات یحليل له څخه یېر ‪ . ،‬وه ل ي یح‪،‬ي‪،‬ي‬
‫م‪،‬اله م کی په مياشتو او ااونيوکې وليکل شي او وي پاڼو م‪،‬الو پېرخی پېه‬
‫ډ ره ژويه یوګه ليکل کې‪. ،‬‬
‫= ل ي م‪،‬اله ليکونکې با سپه پراخېه حوصېيله پېه یوغېيحي ډول اویحليلېي ډول‬
‫ياټولوشېېېېېېو و‬ ‫خپېېېېېېل کايموغېېېېېېوا مخکېېېېېېې لېېېېېېه مخکېېېېېېې کوي نېېېېېېه کېېېېېېي‬
‫‪4۱۸‬‬
‫معلومایواوکايیوکوپېېېه وسېېېيله لا ېېېډ وم اوخپر ېېېسویرمرحلې م‪،‬الېېېه یع‪،‬يېېېب‬

‫اوبيانررکي ‪.‬‬
‫‪ ،‬بلکې ا بي پېښېوا بي ويو‪ ،‬ا بېي‬ ‫= ا بي م‪،‬الې وچې اومبتذلې ليکنې نه‬
‫‪،‬‬ ‫يوا تونو‪ ،‬ا بي ډولونو‪ ،‬ا بي پنبونو‪ ...‬په برخه کېې پراخېه څېينېې اویح‪،‬يېا‬
‫چې ا بي مح‪،‬ا له خواپه ل ي ا بي اوآد خيالي ول یحليل اویوصيفي‪. ،‬‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫= ا بي یح‪،‬ي‪،‬ي او ل ېي م‪،‬ېالویوپير لېه لا بېي یوصېيفيم م‪،‬الوسېره ا‬
‫ېېې یح‪،‬يېېا اوي چېېر برخېېه جېېوړو اوا بېېي یوصېېيفي م‪،‬ېېالې لېېه خيېېال‬ ‫لېېومي‬
‫اوظرفيتونوسره ملګر و ‪.‬‬
‫= لنېېېېډه اچېېېېې ا بېېېېي م‪،‬ېېېېالې اساسېېېېي موخېېېېه لړېېېېس م پېېېېه ا بېېېېي م‪،‬الېېېېه کېېېېې‬
‫‪ ...‬ا بېېېېېي م‪،‬ېېېېېالې ليکېېېېېل م‪،‬الولېېېېېه‬ ‫واطفواواحچاسېېېېېایوبياد اوسېېېېېپيل‬
‫‪.‬‬ ‫لويوډولونوسخت کاي‬
‫= ا بي یوصيفي م‪،‬الوکې پويه انګينې ړ لر ‪ ،‬چې به کتا کې ې وګويئ‪.‬‬
‫= ا بېېي یوصېېيفي م‪،‬الېېه کېېې غېېروينه ه‪ ،‬چېېې ماخېېذنيا ياوړل شېېي مګر ليکېېوال‬
‫مطالعې محصول و ‪.‬‬
‫غېېه ډول پيېېل ړېې‬ ‫م‪،‬الېېه پېېه نېېي کېېې ډ ېېره لرغونتيېېالر ‪ ،‬ليکنېېې‬ ‫= انت‪،‬ېېا‬
‫فرانچې په معاصروا بيایوپه یېره بياپه کره کتنه پېوي یېي ‪ ،‬خېو اخبره ختېيځ‬
‫په برخه کې اسې نه ه‪.‬‬
‫ليکېېوال زمېېاني‬ ‫= کېېره کتنيووم‪،‬الو انګينېېه ېېوه ا ه‪ ،‬کېېره کتېېونکی غېېواړ‬
‫چېال چلنېس اولېه غېه چېال چلنسڅخېه يامنبتېه شېو حالېت اوبهيېر بيېاد‬ ‫اوا جا‬
‫کي ‪.‬‬
‫= بلېېه انګينېېه؛ ټېېاکلې ا ر اآ ېېايوليکوال اوټېېاکلی ا بېېي بهيېېر پېېه اړونېېس کېېره‬
‫څرګنسونه ه‪.‬‬ ‫کتونکی موق او ير ک‬
‫‪4۱2‬‬
‫م‪،‬ېالې جوړتېت پېه خپلېه پېه کېره‬ ‫= تاغلی ډاکتر خالا يشېيسپه و نېا؛ انت‪،‬ېا‬
‫کتونکی پوي اړه لر ‪ ،‬کره کتونکی اټکی په پا کې ونيچېي‪ ،‬چېې کلېه غېواړ‬
‫په وه موغوا بانس خپله څيينه پيل کي ‪.‬‬
‫‪ ،‬په غو م‪،‬الو کې‪ ،‬یبليا‪ ،‬و ېظ‪ ،‬نصېيحت‬ ‫م‪،‬الو وډول‬ ‫= یبليغي م‪،‬الې ړ‬
‫اوپنېېېس پېېېه ټولنېېېه کېېېې منويواوپوړوانچېېېانانوله خوا امېېېه امړانو يوتېېېانولو‬
‫اومنويکولو وه غويه وسيله ه‪.‬‬
‫امله که‬ ‫‪ ،‬له‬ ‫اوړيجاد ناصرډ ر‬ ‫اطفې‪ ،‬احچا‬ ‫= په یيليغایي م‪،‬الوکې‬
‫چېېېېر ليکېېېوال خلکواحچاسېېېات پېېېه تېېېه ډول يوانېېېه پېېېايو پېېېه ټولنېېېه مېېېې بېېېه‬
‫اخيچتنې الي ‪ -‬چاي برابر شي اویبلغېایی اویبليغېي‬ ‫بسوخلکو سواستفا‬
‫‪.‬‬ ‫م‪،‬الې یوپيراو انګينې ړ لر ‪ ،‬چې یوپير ې په کتا واغح‬
‫‪،‬‬ ‫ومي م‪،‬الوله ډولونواوي ف څخه‬ ‫= یوا ی‪ ،‬ح‪،‬ویي اوجنا ی م‪،‬الې ړ‬
‫خو معنالېېه مخېېې ړرومرویېېوپير لېېر ‪ .‬غېېه م‪،‬ېېالې ړرومرویح‪،‬ي‪،‬ېېي و ‪ ،‬یوېېائی‬
‫‪ ،‬چېېېې څېينيېېېو و ‪ ،‬خوپېېېه‬ ‫اوح‪،‬ېېېویي ړو ېېېت لېېېر اوجنېېېائی م‪،‬ېېېالې سېېېره لېېېه‬
‫ايیامووالړ و ‪.‬‬
‫= اخییېېي‪ ،‬نېېي اويوزنيېېو م‪،‬ېېالې لېېه اساسېېه یعلي ېېي مېېرا لېېر او وړېېس‬
‫ېېې‬ ‫پربنا چېېا ډګریېېه ياو ېېي‪ .‬پېېه یعلي ېېي اویحصېېيلي مؤسچېېو پېېوي اړونېېس‬
‫ېېې اړیياوولېېه مخېېې‬ ‫څېينيېېو و ‪ ،‬خېېوډ ر اصېېیحي نها ونېېه شېېته‪ ،‬چېېې ړغېېو‬
‫چا اوخپرو اوړ ساينګه انګينې ړ لر ‪.‬‬
‫؛ طنو ې ېه برخېېېه کېېېې‬ ‫ېېېومي م‪،‬ېېېالو وډول‬ ‫= طنو ېېېه افکاړيېېېه م‪،‬ېېېالې ړې ې‬
‫‪.‬‬ ‫معلومات په کتا کې خونس‬
‫طنو ېېه م‪،‬ېېالې شېېکل لېېه پلېېوه ډ ېېر لنېېډ ‪ ،‬خوډ رډولونېېه لېېر اومعنېېا لېېه پلېېوه ړې‬
‫مختلف مو ونونه لر ‪.‬‬
‫‪ ،‬خو غېه م‪،‬ېالې کل وپېه واسېطه کلېه‬ ‫= طنو ه م‪،‬الې څه مخصوصې م‪،‬الې نه‬
‫‪ ،‬سياسي اونوي محتواوو بيساکو ‪.‬‬ ‫ی يلي‪ ،‬کله انت‪،‬ا‬
‫‪4۱۸‬‬
‫‪ -6-7‬داووم څپرکي پوښتنې‪:‬‬

‫‪ -۸‬م‪،‬اله کومې ژبې کل ه ه؛ په لغت اواصیح کې څه یه وا ی؟‬
‫؟‬ ‫کو ډول‬ ‫‪ -2‬م‪،‬اله؛ ليکوال‬
‫کېې م‪،‬ېالې یېه څېه اوسېرم‪،‬الې یېه څېه و ېل شېو ؛‬ ‫‪ -۸‬په پښتو‪ -‬انګليچېي یېامو‬
‫یوپير ې وکيئ‪.‬‬
‫‪ -4‬په زاړس‪ -‬پښتو‪ -‬پښتو سينس کې م‪،‬اله څه بلل شو ؟‬
‫يس‪ ،‬و ټوک م‪،‬اله څنګه ياپېنني؟‬ ‫فايسي‬ ‫‪ -5‬فرړن‬
‫‪ -6‬م‪،‬اله ل‪Thesis‬م ل‪Essay‬م امونوګرا اويساله څه یوپيرلر ؟‬
‫‪ -۰‬وکتويش چيا مونوګرا اویر تيپ یرمنځ یوپير څنګه کو ؟‬
‫‪ -۱‬م‪،‬الې اويسالې یرمنځ فرق څنګه برجچته کوال شئ؟‬
‫‪ -۹‬کتوي اح سشلبي آيیويکول په حواله م‪،‬الې یعر ف څنګه ياوړ ؟‬
‫م مو کې څېه‬ ‫مپه ل‬ ‫‪ -۸۷‬م‪،‬الې اويسالې یوپير بسال الک ړ ت په خپل ا ر ل‬
‫ډول ياوړ ؟‬
‫م م‪،‬اله څه ډول ياپېنني؟‬ ‫‪ -۸۸‬په ‪ ...‬ي ا ډکرنر کې څوک ل‬
‫م‪ ،‬په ل‪4‬م مېو کېې م‪،‬ېالې پېه برخېه کېې‬ ‫‪ -۸2‬استا بسالحا بيتا په څه شي ل‬
‫؟‬ ‫څه ياوړ‬
‫نياکې څه اغېو لر ؟‬ ‫‪ -۸۸‬م‪،‬اله اوم‪،‬الې ليکنې په نن‬
‫‪ -۸4‬فيروز اللغات يسالې یعر ف څنګه ياوړ ؟‬
‫‪ -۸5‬يس ي اوغير يس ي م‪،‬اله څه یه وا ی اویوپير ې څنګه کوال شی؟‬
‫شکل له پلوه معرفي کيئ؟‬ ‫‪ -۸6‬ومونوګرا‬
‫یه منچو کتا په څوکتابونوکې ليکل شو و؟‬ ‫‪ -۸۰‬ایليس‬
‫‪4۱4‬‬
‫‪ -۸۱‬ل بېېسالحی حبيبېېی م‪،‬الومج و ېېه او پوړانس م‪،‬الواوړ ساينګېېه صېېس ا‬

‫؟‬ ‫شو‬ ‫يوړي م‪،‬الومج و ې په کومونومونو ا‬
‫؟‬ ‫‪ -۸۹‬ډاکتر و والس ی اس ا يل م‪،‬الې لرغونتياپه برخه کې څه و لی‬
‫‪ -2۷‬په ربي ژبه کې م‪،‬الې یاي و‪ ...‬په یاي و پوي اړه لر ؟‬
‫م‬ ‫ېېل لپېېايه پېېه کېېو کېېال ل‬ ‫‪ -2۸‬پېېه ايوپېېاکې م‪،‬ېېالېل‪Essay‬م کل ېېه لېېومي‬
‫م په کو کال استع ال کيه؟‬ ‫اوفرانچو مساف وکيل ل‬
‫م کې م‪،‬الې په با څه‬ ‫م مو ل‬ ‫وفنود ياسة ون‪،‬سيساله‪ ،‬په ل‬ ‫‪ -22‬په لاال‬
‫؟‬ ‫ليکل شو‬
‫‪ -2۸‬ډاکترش چيا م‪،‬الې لرغونوالي په برخه کې څه نکرلر ؟‬
‫م خپېره‬ ‫م خپېل م‪،‬الېه پېه يسې ي یوګېه پېه کېو کېال ل‬ ‫‪ -24‬فرانچ و ليکوال ل‬
‫کي ؟‬
‫‪ -25‬په انګلچتاد کې چا م‪،‬الوليکل مرو کيل؟‬
‫م‪،‬اله ليکنه له کوموکلنو پيليو ؟‬ ‫‪ -26‬په افغانچتاد کې اوسن‬
‫‪ -2۰‬په ا راد کې م‪،‬اله ليکلوپه برخه کې څومره پوړي‪ ،‬؟‬
‫ا او کو پاچاپه وخت کې خپرهسله؟‬ ‫‪ -2۱‬سرا النحاي جر سه په کو‬
‫‪ -2۹‬زموږ په ړيوا کې په ک پيوټراوانترنت کې م‪،‬الې خپر سل په کومو کلونوکې‬
‫پيل شو ؟‬
‫؟‬ ‫‪ -۸۷‬اهلل جل جیله په یل څنګه سوګنس ا کي‬
‫خېوا م‪،‬ېالې‬ ‫‪ -۸۸‬سيس ج ال الس ی افغاد اومح س بېسه لېه څېه وخېت څخېه ياپېه‬
‫ليکلې؟‬
‫‪ -۸2‬م‪،‬اله بياد‪ ،‬وړانس کولو‪ ،‬ړسفونواوموغوا له مخې په کو ډولونو و رېل‬
‫کې‪ ،‬؟‬
‫‪ -۸۸‬م‪،‬الې موغوا او ليکنې ډول له مخې کو ډولونه لر ؟‬
‫‪ -۸4‬ستاسوپه نکر ل ي یح‪،‬ي‪،‬ي څه ډول م‪،‬اله و ؟‬
‫‪4۱5‬‬
‫په یيا ډول ې معرفي کيئ؟‬ ‫ل ي یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬الوجويتتي یوکي کو‬ ‫‪-۸5‬‬
‫‪ -۸6‬لنډ و اچکيسه څه یه وا ی؟‬
‫‪ -۸۰‬نواد اوسر و په برخه کې څومره پوړې‪،‬ئ؟‬
‫‪ -۸۱‬مونوګرا ماخذونه په څه ډول برابر ‪ ،‬؟‬
‫؟‬ ‫‪ -۸۹‬م‪،‬اله ليکنې پياوونه په څوډوله‬
‫‪ -4۷‬مطبو ایوم‪،‬الوپېېه برخېېه کېېې څېېومره پېېوړې‪،‬ئ‪ ،‬خپېېل یيېېا اولنېېډمعلومات‬
‫وليکئ؟‬
‫‪ -4۸‬وي پاڼه‪ ،‬جر سه اومجله معرفي کيئ؟‬
‫‪ -42‬ډاکترمچکيی لي حجاز سرليکنه څنګه ياپېنني؟‬
‫‪ -4۸‬ليکنې اوسرليکنې یوپيروکيئ؟‬
‫‪ -44‬کايل جي ملر اوميکپ لرنر سرليکنې په برخه کې کو نکرونه وړانېس کېي‬
‫؟‬
‫م وا ي ‪ ،‬چې زموږ وي پاڼو وي پېانو سېرليکونو‬ ‫‪ -45‬امر کائی ليکوال ل‬
‫م بنچټيو برخې لر ‪ ،‬ړره برخه ې معرفي کيئ؟‬ ‫مخونه څو ل‬
‫‪ -46‬لچو انترنيټې و باڼو سا ټو نونومونه واخلئ‪ ،‬چې م‪،‬الې ويکې خپر ‪ ،‬؟‬
‫ل ي څېينيوواویحليلي م‪،‬الو څانګينې په لنډه یوګه معرفي کيئ؟‬ ‫‪-4۰‬‬
‫ل ي یح‪،‬ي‪،‬ي اویحليلي م‪،‬الو ليکلولپېايه کېو ټکېي پېه نکېر کېې نيېوال‬ ‫‪-4۱‬‬
‫شو؟ ا بي یوصيفي م‪،‬الو وه انګينې ياوړئ؟‬
‫‪ -4۹‬استاد‪ ،‬یکل‪ .‬ډيامه‪ ،‬ياپويیاژ‪ ،‬اد پيښی اوطنو ړر و ياوپېننئ؟‬
‫‪ -5۷‬انج ی یریي پچنسمنصفيیم په کو کال جوړشو؟‬
‫؟‬ ‫‪ -5۸‬غيرت چيغه او وخت چيغه چاآ اي‬
‫‪ -52‬ا بي یوصيفي م‪،‬الو ولنډم ال ياواخلی؟‬
‫؟‬ ‫م‪،‬الې کو ډول م‪،‬الې‬ ‫‪ -5۸‬انت‪،‬ا‬
‫انګينې بياد کيئ‪.‬‬ ‫م‪،‬الو ي لنډ‬ ‫‪ -54‬انت‪،‬ا‬
‫‪4۱6‬‬
‫م‪،‬ېېالوليکوال با سپېه پېېه کېو شېېی تېه وپېېوړي‪ ،‬چېې کېېره کتنيېېو‬ ‫‪ -55‬انت‪،‬ېا‬
‫م‪،‬الې وليکي؟‬
‫اوکو اړسا لر ؟‬ ‫‪ -56‬یبليغي م‪،‬الي څه ډول م‪،‬الې‬
‫؟‬ ‫‪ -5۰‬یبليغي م‪،‬الوسترړس څه شی‬
‫‪ -5۱‬یوا ی م‪،‬الو و وه انګينې ياوړئ؟‬
‫‪ -5۹‬اخییي او ني م‪،‬الو انګينې یرر ح کيئ‪.‬‬
‫کی ن ونه ياوړئ‪.‬‬ ‫‪ -6۷‬ینا ت تېګڼې په برخه کې سعس شيراز‬
‫؟ آ اپه خصو ات ې پوړي‪ ،‬؟‬ ‫‪ -6۸‬طنو ه م‪،‬الې څه ډول م‪،‬الې‬
‫ېېېانګي فېېېوي لېېېر کنېېېه؛ پېېېه کوموشېېېکلونوکې بيانيېېېسا شېېېی؟‬ ‫‪ -62‬طنوکېېېو‬
‫‪4۱۰‬‬
‫‪ -7-7‬داووم څپرکي (فصل) ماخذونه‪:‬‬
‫‪Waldrop Gayle. ۸۹4۱. Editor and writer Rinehart and‬‬ ‫‪۸‬م‬

‫‪co. Publishers. New york. Toronto.‬‬
‫یح‪،‬يا کتابخانه ي و اجت ا ي‪ .‬کابېل‪:‬‬ ‫‪2‬م اح س ‪ ،‬پوړن ل جاو س‪ .۸۸۱۹ .‬يو‬

‫شهرنو‪ ،‬چهايياړي انصاي ‪ .‬انترايات يسالت‪.‬‬
‫ايچيېېوال‪ ،‬حوېېرت ګېېل‪ .۸۸۱۹ .‬پښېېتو ای ې ټېېولګی‪ ،‬و ېېه ژبېېه‪ .‬کابېېل‪:‬‬ ‫‪۸‬م‬
‫توونکو مرکو‪ ،‬کتابونو یاليف خپرونه‪.‬‬ ‫پوړنې وزايت‪ ،‬یعلي ي نصا‬
‫څېينې‪ .‬ل يهي ه او څلويمه ګڼهم کابېل‪:‬‬ ‫ایتصا پوړنبی‪ .۸۸62 .‬ایتصا‬ ‫‪4‬م‬
‫مجله‪ .‬کابل پوړنتود نررات‪.‬‬ ‫کابل پوړنتود‪ .‬ي مياشتن‬
‫انصېېاي ‪ ،‬خواجېېه بېېساهلل‪ .۸۸۱۹ .‬زبېېاد و ا بيېېات ي ل صېېنف ‪۱‬م‪ .‬کابېېل‪:‬‬ ‫‪5‬م‬
‫وزايت یعلي و یربيه‪ .‬ک يچيود یسیيا‪ ،‬یصحيح‪ .‬نررات وزايت معاي ‪.‬‬
‫‪6‬م باجوړ ‪ ،‬پوړن ل بر الی‪ .۸۸۱۰ .‬ا بيایو په لي کې‪ .‬کابل‪ :‬حچا ا بي ټولنه‪.‬‬
‫بيرجنس ‪ ،‬مح س بایر‪ .۸۸۱۱ .‬کبر ت اح ر‪ .‬ا راد‪ :‬یهېراد‪ .‬انترېايات صېبح‬ ‫‪۰‬م‬
‫پيروز ‪ ،‬چاپخانه سبحاد‪.‬‬
‫بيتېېېا ‪ ،‬اسېېېتا بسالحا‪۸۸۸5 .‬ړېېېې‪ .‬ېېېروت مجلېېېه لانترېېېايات م‪،‬ېېېاالتم‬ ‫‪۱‬م‬

‫لژباړهم‪ .‬کابل‪ :‬وزايت ماليه‪ .‬انترايات جر سه‪.‬‬
‫لومېېو اکېېاډمي‪.‬‬ ‫پښېېتو‪-‬انګليچېېي یېېامو ‪ .۸۸۱۱ .‬کابېېل‪ :‬افغانچېېتاد‬ ‫‪۹‬م‬

‫االزړر خپرونسو ه ټولنه‪.‬‬
‫پښتو‪-‬انګليچي یامو ‪ .2۷۷۹ .‬کابل‪ :‬افغانچتاد سا نپ اکاډمي‪.‬‬ ‫‪۸۷‬م‬
‫‪4۱۱‬‬
‫جعفر ‪ .‬مح و ‪ .۸۸۱6 .‬ياړن ا نو چنسه ګی‪ .‬کابېل‪ :‬چهېايياړي صېسايت‪.‬‬ ‫‪۸۸‬م‬
‫کتابخانه سبا‪.‬‬
‫جعفېېر ‪ ،‬مح ېېو ‪ .۸۸۱6 .‬ياړن ېېا نو چېېنسه ګېېی‪ .‬کابېېل‪ :‬بنګېېاه انترېېايات‬ ‫‪۸2‬م‬
‫ميونس‪ .‬چا مطعبه ميونس‪.‬‬
‫ېېېسياڼ‪ ،‬ببرکېېېو وحيېېېساهلل‪ . 2۷۸۸ .‬افغانچېېېتاد انټرنيټېېېي و بپېېېاڼو‬ ‫‪۸۸‬م‬

‫اليتو ‪ .‬کابل‪ :‬ک پيوټر خپرونه‪.‬‬
‫سياڼ‪ ،‬سرمح‪،‬ا بېسالرحي ‪ .۸۸6۹ .‬ټېوکې ټکېالې‪ .‬کابېل‪ :‬افغانچېتاد‬ ‫‪۸4‬م‬

‫لومو اکاډم ‪ .‬ژبو او ا بيایو مرکو‪ .‬آي انا مطبعه‪.‬‬
‫حبيبېېېي بېېېسالحی‪ .۸۸۱6 .‬شېېېل م‪،‬ېېېالې ل وولچېې ه برخېېېهم ل و ېې چېېېا م ‪.‬‬ ‫‪۸5‬م‬
‫یمه يشا خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬ ‫کنسړاي‪:‬‬
‫حجېېاز ‪ ،‬ډاکټېېر مچېېکيی لېېي‪ .۸۸۱6 .‬سېېرم‪،‬اله ليکنېېه ل اميرجېېاد وحيېېس‬ ‫‪۸6‬م‬
‫اح سز ‪ .‬افغانچتاد‪ .‬پکتيا‪ .‬مصوي خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫و و ېرا ش ل ‪2 ،۸‬م‪ .‬ا ېراد‪:‬‬ ‫ح يس ‪ ،‬ډاکټر سيس جعفر‪ .۸۸۱۸ .‬آ ېيی نګېاي‬ ‫‪۸۰‬م‬
‫یهراد‪ .‬ايمغاد‪ .‬بوشهر‪ .‬مرکو انترايات ل ي‪.‬‬
‫جوا ي اجرایو یانود‪ .۸۸۱5 .‬کابل‪ :‬يس ي ګڼه‪ .‬ل‪26‬م‪.‬‬ ‫‪۸۱‬م‬

‫يشيس‪ ،‬بسالخالا‪ ۸۸۱۱ .‬ړې ل‪ .‬کره کتنه په وه نو نکېر‪ .‬ړنسوسېتاد‪ :‬نېو‬ ‫‪۸۹‬م‬
‫ړلي‪ .‬جيس پر پ‪ .‬بلي اياد‪.‬‬
‫لومېو اکېاډمي‪.‬‬ ‫زاړس‪ .۸۸۱5 ،‬پښېتو‪ -‬پښېتو سېينس‪ .‬کابېل‪ :‬افغانچېتاد‬ ‫‪2۷‬م‬
‫پښتوڅېينوني وال مرکو‪ .‬انش خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫زغ ‪ ،‬اح سشاه‪ .۸۸۹۸ .‬یاو سترګو لناچا ا رم‪.‬‬ ‫‪2۸‬م‬
‫‪4۱۹‬‬
‫زغ ‪ ،‬اح سشاه‪ .۸۸۹۸ .‬پوړنتونونو او لېوړو ز ه کېيو مؤسچېو فېايغينو‬ ‫‪22‬م‬
‫یمېېه حبيبېېي‬ ‫لپېېايه مونېېوګرا ليکنېېې اليتېېو ‪ .‬ل څلېېوي ټېېولګي لپېېايهم‪.‬‬
‫ل ي‪ -‬ا بي کايونه‪ .‬کابل‪ :‬کابل پوړنتود‪ .‬ژبو او ا بيایو پوړنبی‪.‬‬
‫سېېېېتانکو ‪ ،‬نصېېېېراهلل‪ .۸۸۱۰ .‬ح‪،‬ېېېېوق ‪ .‬ح‪،‬ویېېېېو پېېېېوړنبی‪ .‬کابېېېېل‪ :‬کابېېېېل‬ ‫‪2۸‬م‬

‫پوړنتود‪ .‬ح‪،‬ویو او سياسي لومو پوړنبی خپرونه‪ .‬جيحود مطبعه‪.‬‬
‫شبلی‪ ،‬ډاکتر اح س‪ .۸۹۰6 .‬کيېف یکتېب بح ېا ً اويسېالتا ً ياسېة منهجيېه‪.‬‬ ‫‪24‬م‬

‫یاړره لای چا م مکتبته النهفته ال صر ة‪.‬‬
‫م‪ ..‬یهېېېېراد‪:‬‬ ‫ش چېېېا‪ ،‬ډاکترسېېېيرو ‪ .۸۸۱۸ .‬انېېېېواا ا بېېېی‪ .‬ل لچېېې چېېېا‬ ‫‪25‬م‬
‫کتابخانه ملي ا راد‪ .‬انترايات فر وسي‪.‬‬
‫طوسېېي‪ ،‬ډاکټېېر بهېېرا ‪ .۸۸۱۱ .‬ړنېېر نوشېېتی و مهېېايت ړېېا م‪،‬الېېه نو چېېی‪.‬‬ ‫‪26‬م‬
‫ل وو رت چا م‪ .‬ا راد‪ :‬مرهس‪ ،‬یابراد خپرونه‪.‬‬
‫يېس ل وجلېس ‪ ،‬جلېس و م لچېا‬ ‫فايسېي‬ ‫يس‪ ،‬حچېی‪ . ۸۸۱۸ .‬فرړنې‬ ‫‪2۰‬م‬
‫بيچت و پنج م ا راد‪ :‬یهراد‪ .‬مؤسچه انترايات اميرکبير‪ .‬ميساد است‪،‬یل‪.‬‬
‫يېسم‪ .۸۸۱۸ .‬ل و ې ټېوک‪ .‬ا ېراد‪ :‬یهېراد‪ .‬مؤسچېه‬ ‫يس‪ .۸۸۱۸ ،‬لفرړن‬ ‫‪2۱‬م‬
‫انترايات اميرکبير‪.‬‬
‫يېس ل وجلېس م جلېس و ‪ .‬ا ېراد‪:‬‬ ‫فايسېی‬ ‫يس‪ ،‬حچی ‪ .۸۸۱۸ .‬فرړن‬ ‫‪2۹‬م‬
‫یهراد‪ .‬موسچه انترايات امير کبير‪.‬‬
‫غونفر‪ ،‬اسساهلل‪ .۸۸۱۹ .‬ن ر ليکلو ړنر‪ .‬نيسيلينډ‪ :‬افغاني کلتوي ټولنه‪.‬‬ ‫‪۸۷‬م‬
‫مومنس خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫و و ېرا ش‪ .‬ا ېراد‪ :‬یهېراد‪ : .‬سېازماد‬ ‫ګيینی‪ ،‬اح ېس سې عي‪ .۸۸۱6 .‬نګېاي‬ ‫‪۸۸‬م‬
‫و ايشا اسیمي‪.‬‬ ‫چا وزايت فرړن‬
‫‪4۹۷‬‬
‫مح س ‪ ،‬بسالح يېس‪ .۸۸۹۷ .‬افغانچېتاد ي مچېير صېلح و امنيېت‪ .‬کابېل‪:‬‬ ‫‪۸2‬م‬
‫انترايات‪-‬بيی ال للي الهس ‪ .‬مطبعه کايواد‪.‬‬
‫مومنس‪ ،‬یلنسي‪ . ۸۹۹4 .‬ي ا ‪ .‬پيښوي‪ :‬امير پرنټرز‪.‬‬ ‫‪۸۸‬م‬

‫نا آشنا‪ ،‬ننګياي‪ . ۸۸۱2 .‬ړو صيب نه صيب ل طنو ټولګهم‪ .‬پېښوي‪ :‬یصه‬ ‫‪۸4‬م‬
‫خوان ‪ .‬انش خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫‪۸5‬م ناظ ‪ ،‬څېينياي مح س او ‪ .۸۸۹2 .‬انيپ ملي جر سه‪ .‬کابل‪ :‬افغانچېتاد‬

‫لومو معاونيت‪ .‬ټولنيوو لومو مرکو‪ .‬ژويناليو‬ ‫لومو اکاډمي‪ ،‬برر‬
‫انچتيتوت‪.‬‬
‫نېېېېانګير‪ ،‬مح سيغېېېېا‪ .۸۸۱6 .‬مهېېېېايت ړفېېېېت ل‪ICDI‬م‪ .‬ا ېېېېراد‪ :‬یهېېېېېراد‪،‬‬ ‫‪۸6‬م‬
‫انترايات اطی ات و ايیباطات‪ .‬انترايات خانيراد‪.‬‬
‫وز رآغا‪ . ۸۹۱۸ .‬طنو اوي مواح‪ .‬ړنسوستاد‪ .‬نو ډړلي‪ .‬سککډو‪.‬‬ ‫‪۸۰‬م‬
‫لومېېېو‬ ‫ډولونېېېه‪ .‬کابېېېل‪:‬‬ ‫ي سېېېيسمحي الېېېس ی‪ .۸۸۹2 .‬ن ېېېر ا‬ ‫‪۸۱‬م ړاشېې‬
‫اکاډم ‪ .‬وحست خپرنسو ه ټولنه‪.‬‬
‫فېی‪ .‬ل و ې چېا م‪ .‬پېښېوي‪:‬‬ ‫ړاش ي‪ ،‬سيسمحی الس ی ‪ .۸۸۱۸ .‬ليکوال‬ ‫‪۸۹‬م‬
‫بويډ‪ ،‬ناصرباغ‪ .‬ميرو پ مطبعه‪.‬‬
‫ړ ېېېت‪ ،‬بېېېسال الک‪ .۸۸۱5 .‬م‪،‬ېېېالې ليکلواصېېېول‪ .‬کوټېېېه‪ :‬ونا ټېېېسپر ‪.‬‬ ‫‪4۷‬م‬
‫صحا نررایي موسچه‪.‬‬
‫وي پاڼېېه‪ .‬کابېېل‪ -‬وبېې ‪ .‬سېېه شېېنبه‪.۸۸۹۸ .‬‬ ‫ړ يېېان ‪ .۸۸۹۸ .‬ایتصېېا‬ ‫‪4۸‬م‬
‫سلواغې ‪.۸5‬‬
‫‪4۹۸‬‬
‫لغتونه او اصطالحات‬
‫‪ -۸‬انبوي‪ ،‬یصو ر‪ ،‬کپ‪ ،‬څېره‪ ،‬ن‪ ، ،‬يس ‪ ،‬کښيسه‪ ،‬ن‪،‬ش‪ ،‬نښاد‪ ،‬ن ونه‪ ،‬یمېه‬
‫لزاړس پښتو – پښتو سينس‪ 4۷ ،‬موم‬
‫‪.‬م‬ ‫په شعر کې انبوي؛ ل شا ر اوطبيعت یرمنځ خيالي او اطفي غوټې‬
‫په سويوالسويایه شرا ياکو‬ ‫؛لکه‪:‬‬
‫لکه شرا يایه شرا ياکو‬
‫‪ -2‬احچېېېېا ‪ ،‬نېېېېر‪ . .‬پوړيېېېېسل‪ ،‬حچېېېېول‪ ،‬احچاسېېېېول‪ ،‬څېېېېه خبېېېېره زړه یېېېېه لو ېېېېسل‪.‬‬
‫زاړس‪،‬پښتو‪ ،‬پښتو یامو ‪ ۹ ،‬موم‬
‫فايسېی‬ ‫ااحچا ‪ -‬مل لام ل‪۸‬م حېپ کېول‪ ،‬پيېساکول‪ ،‬يکېول‪ ،‬مونېسل‪ .‬لفرړنې‬
‫يس‪ ۱۹ .‬موم‬
‫‪ -۸‬انت‪،‬ا لن‪،‬سم کره کتنه‪ ،‬کره کول‪ ،‬سره کول‪ ،‬ګوت نيونه‬
‫‪ -4‬انت‪،‬ا ‪ ،‬نر‪ . .‬کره کتنه‪ .‬ګوت نيونه‪ ،‬کو مطلب اشعر يب تکايه کول‪.‬‬
‫‪ -5‬اسطويه‪ :‬اسطويه ړغه کل ېه ه‪ ،‬چېې پېه فرړنګېي ژبېوکې پېه وه بڼېو لیصېهم او‬
‫لیاي وم ليسل کي‪ . ،‬اسطوي په برخه کې وه ډوله فکر کي‪: ،‬‬
‫ينې ې افچانه او ويغ اونوي ې ح‪،‬ي‪،‬ت اویاي و ګڼي‪.‬‬
‫‪ ،‬چېېېې نېېېی خلېېېک پېېېه‬ ‫کلېېېه اسېېېطويه ‪ ،‬لرغونوحلکوړ اغېېېه منچېېېوخ مذړبونېېېه‬
‫خو اګاه ډول ړغو یه پاملرنه نه کو ‪.‬‬
‫‪4۹2‬‬
‫‪ –:‬ل نر‪ .‬م وت‪ ،‬خاطره؛ ی يو‪ ،‬یېذړيب‪ ،‬لې ‪ ،‬پوړېه‪ ،‬ز ه کېيه‪ ،‬حيېا‪ ،‬پېر ه؛‬ ‫‪ -6‬ا‬
‫ې ا بيات ليکلی آ ېاي‪ ،‬ليکنېي آ ېاي؛ ليکېل شېو واوچا‬ ‫یریيب‪ ،‬پالنه اوج‬
‫شو وآ ايمج و ه‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪ -۰‬الها ‪ :‬نر‪ .‬په زړه کې نو غيبي انس ښنه پيساکيسل‪ ،‬اوپه زړه کې اچول‬
‫‪ -۱‬انر ې ‪ :‬مېېل‪ .‬لام ل!م پيلېېول‪ ،‬يامنبتېېه کېېول‪ ،‬لېېه انېېه څېېه و ېېل‪ .‬اوپېېه اصېېطیح‬
‫‪ ،‬خصوصي ايسې ي ليکونېه فرمانونېه ويبانېس ليکېل‬ ‫له فنونو وفی‬ ‫کېسا‬
‫کي‪ . ،‬په پخواکې ړغه چاچې غه کايپه غاړه يلو ؛ منری بلل کېسه اوړغه به پېه‬
‫ا بي لومېوکې پوړېه يلېو ه‪ .‬اسېی خلف ووپېه ويه کېې انر ايسېالو واد‬
‫وزایخاني معنا يلو ه‪.‬‬
‫‪ -۸۷‬امیء‪ :‬مل‪ .‬لام ل!م ډکول‪ ،‬وڅه ليکېل چېې بېل ېې وليکېي اوړغېه مطلېب چېې‬
‫‪.‬‬ ‫معل اخپل خبر په يست ډول و ل او ليکل‬
‫‪ ،‬سوي اليچېت لمېانيم‪،‬‬ ‫‪ ،‬چېې پېه ل هېو‬ ‫‪ -۸۸‬ايامي ليک‪ :‬کانچونانټي ليېک‬
‫‪ ،‬چې ربي خط له ايامېي نېه پېه مچېت‪،‬ي ه یوګېه نېه‬ ‫ا راني او ربيم خطونه‬
‫پيساشو لنبطیم خط موجو و‪.‬‬
‫‪ -۸2‬ابساا‪ :‬تځ‪ -. .‬نو ا چتنه ‪ ،‬نوتت‪ ،‬نوچاي‪ ،‬ابتکاي‪.‬‬
‫‪ -۸۸‬اشتهاي‪ :‬نر‪ . .‬ا ید‪ -‬ډنډويه‪ -‬خپرونه‪ ،‬شهریويکونه ‪ ،‬څرګنسونېه‪ ،‬اوڅايونېه‪،‬‬
‫مرهويونه‪.‬‬
‫‪ ،‬چېې ټېول‬ ‫‪ -۸4‬ا بي ټوټه‪ :‬ا بي ټوټي یه للا بي پايچهمم ړ وا ي‪ .‬لنډ ړنېر ن ېر‬
‫ژانرکېېې پېېه ېېانګي ډول‬ ‫اجت ېېا ي پېښېېې پېېه ړنېېر ټوټېېوکې يانغېېاړ ‪ .‬پېېه‬
‫شېېا رانه انګېرنېېې لخيېېاالت‪ ،‬احچاسېېاتم واطېېف او ليکېېوونکي مړنېېي فکېېر‬
‫انبويپکېپه خوږه ژبه اومناسبو تکلویرکيبونوکې څرګنس ‪. ،‬‬
‫‪ -۸5‬ا جاز‪ :‬نر‪ . .‬فوق العا ه کايکول‪ ،‬معجوه توول ته والی‪.‬‬
‫‪ -۸6‬ا جاز‪ :‬لنډول‪ ،‬لنډود‪ ،‬ړغه موغوا چې په لنډ اوکره ډول وو ل شي‪.‬‬
‫‪ -۸۰‬استفچاي‪ :‬نر‪ . .‬څرګنسونه‪ ،‬غوتتنه ‪ ،‬یوغيح غوتتنه‪ ،‬پوتتنه‪ ،‬سوال‪.‬‬
‫‪4۹۸‬‬
‫‪ -۸۱‬اسلو ‪ :‬نر‪ . .‬ميتو ‪ ،‬طر ‪،‬ه‪ ،‬الي‪ ،‬طرز‪.‬‬

‫‪ -۸۹‬ایليس ‪:‬‬
‫‪ -2۷‬انټرنيت ‪ :‬نا شبکه ئی اسېت کېه يآد ميليونهېا ک پيېوټر ازسراسېر جهېاد يآد‬
‫وصل شسه انس‪.‬‬
‫بېرا مبا ېل ړېا ړوشې نس لسې ايتم‬ ‫‪ -2۸‬وا بر‪ :‬ک برنامه جس س ويوبه ګچېتر‬
‫است‪ .‬ومحصول شرکت وا بر جس س است‪ .‬يسال ‪ 2۷۸۷‬برا اولېيی بېاي آ فېود بکېاي‬
‫يفت‪.‬‬
‫‪ -22‬سا ت‪ :‬به مکاد يانترنت ګفته می شو که ک و از ا صفحات يبر اي ‪.‬‬
‫سو سنی وجېانو‬ ‫یليفونی بریرايمی کنس؛ ویوسط نيکی‬ ‫‪ -2۸‬سکا پ‪ :‬ی ا‬
‫ن ايکی ا جا شس‪ .‬انترايابتسائی اګچت ‪. 2۷۷۸‬‬ ‫نر‬
‫‪ -24‬ا ېېډ ت‪ :‬سېې ود‪ ،‬ینکېېي ‪ ،‬جېېوړول ‪ ،‬اصېېطیح کېېول اوا ډ رېېی لچېېا ‪ ،‬طبېې ‪،‬‬
‫انتراي‪ ،‬یچ ت لسر الم‬
‫یوګېېه اخيچېېتل ‪ -2‬ېېوه کلي ېېه اصېېلي‬ ‫‪ -25‬اسېېتعايه‪ :‬تېېځ ‪. .‬ام سېېوالی‪ ،‬پېېه پېېوين‬
‫‪-‬‬ ‫نويومعناوو لکنا ېه اومجېازم بانېس اسېتع الو ‪ .‬مچېتعاي ل‬ ‫معناووپر ا‬
‫‪.‬‬ ‫نېېر‪ .‬ام ړغېېه څېېه چېېې پېېه امانېېت اخيچېېتل شېېو و ‪ -2‬بېېسل ‪ ،‬غيراصېېلي‪ ،‬پېېر‬
‫مچتعايمنه‪.‬‬
‫‪ .‬اسېېتعايه لپېېه لغېېت کېېې وشېېي امانېېت‬ ‫‪ -26‬مچېېتعايله‪ :‬اسېېتعاي لېېه ايکېېانو‬
‫‪ ،‬چېې ییېه ېترېبه و ‪.‬م اومچېتعايله‬ ‫غوتتل اوپه اصېطیح کېې ړغېه مجېاز‬
‫چې په یربه کې مومربه به باله‪.‬‬
‫‪ ،‬چېېې ړغېېی پېېه کالېېب کېېې‬ ‫ېېوډول‬ ‫‪ -2۰‬ا بېېي سېېفر‪ -‬ل ا بېېي ونليېېک‪ :‬ګېېواي‬
‫ړغېليېېسنې‪ -‬کتنېېې ړغوسېېي واو ا ونو حاالیوپه اړه‪ ،‬چېېې سېېفر ېېې ويیېېه کېېي‬
‫؟ یرېېر ح کېېو او ړغو ېېا ونو خلکو و ونو‪ ،‬مېېذړبی‪ ،‬نعنېېو ‪ .‬ملېېي ژبېېو‪،‬‬
‫یاي خوو انيو‪ ...‬ل ي اوفرړنګېي مرکوونېه‪ ،‬آ وړېوا‪ ،‬جغرافيېائي مویعيېت او‪...‬‬
‫په با معلومات ويکو ‪.‬‬
‫‪4۹4‬‬
‫لچلنېسم‪ ،‬آواز اغ‪،‬پېه‬ ‫‪ :‬ا لړېم آړن ‪ ،‬یصس‪ ،‬و ‪ ،‬و ېت‪ ،‬اي اه‪ ،‬يو‬ ‫‪ -2۱‬آړن‬
‫معنا‪ ،‬لحی‪ ،‬غ‪ ،‬او آواز وزد ا آوازموزوني‪.‬‬
‫‪ -2۹‬انج ېېی یریېېي پچېېنس‪ :‬ا ېېوا بي انج ېېی و‪ ،‬ړنسوسېېتاد ليکوالېېوچې لچپېېيم‬
‫ې په پښتوشا رانوړ‬ ‫نکر ات يلو ل‪ ،‬پس ټولنه کې سره ياټول شول‪ .‬اواغيو‬
‫و او غه ډله صنوبرحچيی کاکاجي په ولچي جرګه کې ینکي شول‪.‬‬
‫‪ -۸۷‬ا بيېېېېېات‪ :‬لنېېېېېر‪. .‬ام ليکلېېېېېي آ ېېېېېاي‪ .‬ليکنېېېېېې آ ېېېېېاي‪ ،‬ليکېېېېېل شېېېېېو واوچا‬
‫شېو وآ ايمج و ه‪ .‬ټېېول ليکېېل ليکېېل شېېو آ ېېاي پېېه اولېېه معناا بيېېات بلېېل کېېې‪، ،‬‬
‫ړنېېر‬ ‫خوپېېه و ي ېېه امحېېسو ه معنېېا لړتېېر ا بيېېاتم ټولنيوشېېعوي انعکېېا‬
‫مختلفو ډولونه حکاکي‪ ،‬کجچ ه جوړونه‪ ،‬خطاطی‪ ،‬يسامي‪...‬‬
‫‪ ،‬چې اشخاصواوڅيوونویه اشېايه‬ ‫‪ -۸۸‬اشاي غ يرونه لنغتونومنبر م‪ :‬ړغه‬
‫کو او نو پر ا ړ استع الي‪ . ،‬للنېډ‪ ،‬لېر اواللېر و رېل کېې‪ . ،‬لنېډ‪ :‬غېه‪،‬‬
‫غه‪ ،‬غو‬
‫لر ‪ :‬ړغه‪ ،‬ړغه‪ ،‬ړغو‬
‫اللر ‪ :‬ړوغه‪ ،‬ړوغه‪ ،‬ړوغو‬
‫خبروايزونه‪:‬‬ ‫‪ -‬بیغت‪:‬‬
‫فی موخه پېه ټولنېه‬ ‫وناني ژبې کل ه ه‪ ،‬خطيب اوو ناپه معنا ړ ياغلی ه‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫کې لوړ و ناپه واسطه اوي سونکوړيحاني کولو او اړ ایناا کول‬
‫ربي مصسي ې لبیغتهم اوپه لغت کې فېيح والېی‪ ،‬خبرويسېاوالي پېه معنېا ړې‬
‫‪ ،‬چېېې پېېه‬ ‫ه‪ ،‬بیغېت پېېه وو برخېېو و رېېل کيېې‪ . ،‬ېېو متکل او نېېاوال بیغېېت‬
‫س ه اويسایوګه اوي ېسونکی اغيومنېو ‪ .‬و ي ؛ بیغېت ړغېه کېی ېا و نېا ه چېې‬
‫اوي سونکو حال غوتتنی اوامکاد سېره مطاب‪،‬ېت کېو ‪ .‬ايواتېا الفت پېه و نېا‪:‬‬
‫لبیغت لفظ اومعنایرمنبه یناسب یه وا ي‪.‬م‬
‫‪ - -۸2‬بابلياد‪ :‬له آسوينه ياپاڅيسلی خلک ‪ .‬مطلب یرپخواني ونيانياد‪.‬‬
‫‪4۹5‬‬
‫بابل‪ -‬ا‪ -‬ل م ړغه ونې چې ا ېراد جنېو او ېانوي نېي پېه ګرموسېي و کېې شېنې‬
‫په م‪،‬ابل کې م‪،‬اومت لر ‪.‬‬ ‫اووچکال‬ ‫ګرم‬ ‫کي‪،‬‬
‫‪ ،‬چېې‬ ‫ويوستيو ي الچېت ليکېوال‬ ‫‪ - -۸۸‬بالواک‪ :‬فرانچی نولچ ې پيي‬
‫‪ .‬پري ېاليو ېې ډ ېر ليکېل کېي اوسوسېباليو‬ ‫لانچاني ک يس م ې مرېهويا ر‬
‫له ناپليود بناپايت سره ې انډ والی وه‪.‬‬ ‫ه له ي اليومه اغيومی‬
‫چېېې غېېه‬ ‫‪ -۸4‬بیغېېت‪ :‬لفېېظ اومعنېېایرمنځ یناسېېب یېېه وا ېېي؛ ړغېېه څېېوک بليېېا‬
‫یناسب وسایي‪.‬‬
‫ل ې سېېره و ناغيرواجېېب تېېکی او یحچېېيی نښېېې اویچ ې ونه‬ ‫‪ -۸5‬بېېس ‪ :‬پېېه‬
‫پېننسل کې‪. ،‬‬
‫اپېېېه بېېېل بېېېايت؛ بېېېس ړغېېېه پوړېېېه ه‪ ،‬چېېېې کېېېی تا چېېېت اوپېېېه نېېېو طېېېرز‬
‫‪ :‬معنېېو غېېا ‪ ،‬لفکېېي غېېا‬ ‫و نېېاطر ‪،‬ې ويبېېانې معلېېومي‪ . ،‬غېېه وه ډولېېه‬
‫‪.‬‬ ‫لغتا نو په معنا‬
‫‪ -۸6‬بحث‪ -‬جسل؛ خبر ؛ ایر ؛ له م‪،‬ابل لوي شره په وه موغوا خبر کول‪.‬‬
‫ا تتونه ويبانس‬ ‫‪ -۸۰‬بروشوي‪ -‬ا ید‪ ،‬یخته‪ ،‬ړغه یخته چې وي يني ا واون‬
‫ليکل کې‪. ،‬‬
‫موغوا له پوله له ړر ا ه‬ ‫‪ -۸۱‬بنس‪ :‬په یطعه ډول شعرکې و ؛ یطعه مطل نه لر‬
‫پيل کې‪ . ،‬یطعه ا وشعرله څلويوني و بيتو ويوسته لبنسم شروا کې‪ ،‬؛ لکه‪:‬‬
‫وزخ کې اوس‬ ‫احچا‬

‫په ايماد وجنت کې‬
‫ن‪،‬میشي‬ ‫مچاوات‬
‫په وت کې‬ ‫شي انچاد‬
‫بنس‪:‬‬
‫نيا پر رانه غ ه‬ ‫په څوډ رشو‬
‫‪4۹6‬‬
‫سياړي پر و چته محک ه‬ ‫په ړرزړه‬

‫ړجراد ل بویاوله خلکو وخوت‬
‫ي غه ي غه سهاي سيه شبن ه لخوشحال خټکم‬
‫‪.‬‬ ‫ا‪ :‬یرکيب بنس یرج بنس اونوي شعرډولونه‬
‫ربوپېه لغېت کېې خېالا‪،‬‬ ‫ل م په زوي او ل م په ز ر‬ ‫‪ -۸۹‬بس ‪ :‬نو ‪ ،‬یازه‪ .‬بس‬
‫پيساکوونکی‪ ،‬جيبه‪ ،‬نا ي‪ ،‬نو او څښتی یعالی وه صفت یه و ل کي‪،‬‬
‫کل جهاد منيعه‬ ‫ا‬
‫ړرآس اد بس عه‬ ‫ا‬
‫‪ -4۷‬بېېس عي اولفکېېي صېېنا ‪ :‬ا بېېي فنونېېو موغېېوا ه‪ .‬بېېس عی صېېنا لمنعېېو‬
‫اولفکېېیم بانېېس وشېېل کېېې‪ ، ،‬معنېېو لکېېه لطبېېاقم او ړغېېه ډولونېېه ‪ ،‬مرا ېېات‬
‫النکير‪ ،‬لف ونرراو ډولونه‪ ،‬کپ اویبس ل‪ ،‬الها ایوي ه حچی یعليېل‪ ،‬يجېوا‪،‬‬
‫ج ې ې ‪ ،‬یفېېېرق‪ ،‬ی‪،‬چېېېي ‪ ،‬ینچېېېيا الصېېېفات‪ ،‬ايفانېېېه یجاړېېېل‪ ،‬مراحعېېېه‪ ،‬اسېېېوال‬
‫ېېالغو‪ ،‬یل ېېيح‪،‬‬ ‫و ېېوا ‪ ،‬مرا ېېات الطلېېب‪ ،‬مېېس اال ل‪ ،‬ايسېېال ال ېېل‪ ،‬کچ ې‬
‫محت ېېل الوېېس ی‪ ،‬یرېېخيل اوانطېېاق‪ ،‬ایتبېېا ‪ ،‬الېېس ب ا رېېه ال ېېسح‪ ،‬ال ېېسح‬
‫ب ا ره الذ ‪ ،‬زشت وز با حچی مطل ‪ ،‬حچی ن‪،‬ط ‪ ،‬مبالغېه‪ ،‬م‪،‬ابلېه‪ ،‬الهېا یوېا ‪.‬‬
‫اویفر ا التفات‪.‬‬ ‫یسبيح‪ ،‬الها یناسب برا ت االستهیل‪ ،‬نکرايحچی‪ ،‬ج‬
‫‪ ،‬چېېې پېېه شېېعر ان رکې لېېه لفېېظ سېېره کېېاي لېېر ؛ لکېېه‪ :‬لیجنېېيپ‬ ‫‪ -42‬لفکېېي‪ :‬ړغېېه‬
‫اوډولونه‪ ،‬یلب‪ ،‬یرصيح‪ ،‬یجنيپ سره یرصېيح‪ ،‬سېج ډولونېه ‪ ،‬ال ر ې ‪ ،‬یوشېح‪،‬‬
‫لفویانيېېه‪ ،‬من‪،‬وطېېه‪ ،‬غيېېر من‪،‬وطېېه‪ ،‬لېېوو مېېاال لو ‪،‬‬ ‫لیحتانيېېه‪ ،‬پاسېېن‬ ‫النسسېېن‬
‫ال رجر‪ ،‬ي ال طل موال‪،‬وافي‪ ،‬یک يی اوډولونه‪ ،‬مه ا‪،‬‬
‫‪ -4۸‬بغېېسا ‪ :‬وپخېېوانی فرړنګېېي‪ ،‬ل ېېي او رفېېاني ربېېي ړيوړا ونېېو ېېومرکوو؛‬
‫‪.‬‬ ‫راق مرکو‬ ‫او ‪ ،‬او‬
‫‪4۹۰‬‬
‫موي اتېبوله خواو رکېول‪ ،‬خومر يېه ل م ړې ويیېه‬ ‫ېامي‬ ‫‪-45‬؟ سانس ‪ :‬پرزو‬
‫و ل شو ‪ .‬ستا نې ړ ويیه وا ي‪ .‬مر يه وناني کل ې لغ اوو رکولم ويیه وا ېي‪،‬‬
‫کې مروجه ه‪.‬‬ ‫ه اوسانس زموږ په فرړن‬ ‫اخيچتل شو‬
‫ه؛ پېېېه‬ ‫ه‪ ،‬ړېې مفر اوج ېې‬ ‫‪-46‬؟ پرسېېېوناژ‪ :‬کېېېايکوونکی‪ ،‬غېېېه کل ېېېه فرانچېېېو‬
‫اسېېتاد پېېه ېېوه‬ ‫‪ ،‬چېېې ړرپرسېېونا‬ ‫کايکوونکوپېېه معنېېا‬ ‫ېېا‬ ‫اسېېتاد کېېې‬
‫مرخصه برخه کې خپل يول لوبو ‪.‬‬
‫مخکې يا ي‪.‬م‬ ‫‪ -4۰‬بانس لباال شم ل له‬
‫‪ -4۱‬پوتتنو منبر لاستفهامی غې يرونهم‪ :‬چېې ېو پوتېتنې لپېايه پکېاي ‪،‬‬
‫او لیخېېل‪ ،‬زمېېاد‪ ،‬ېېا ‪...‬م څرنګېېوالی لکيفيېېتم اوڅېېومره والېېی لک يېېتم تېېيي‬
‫او حالت له مخې اوړ ؛ لکه‪:‬‬
‫څېېوک لچېېام‪ ،‬کېېو لکومېېهم‪ ،‬کلېېه‪ ،‬چېېېر ‪ ،‬څنګېېه‪ ،‬څېېو‪ ،‬څومېېه‪ ،‬څومنېېه‪ ،‬لڅېېومرهم‪،‬‬
‫ولی؟‬
‫؟‪ -‬ی رکېېو‪ :‬فکراومړنېېی فعاليېېت ېېو خاصېېې ن‪،‬طېېې ېېاانګيو یېېه متوجېېه کېېول لېېه‬
‫‪.‬‬ ‫ی رکوڅخه بايت‬
‫چېې ړېس ‪، ،‬ا ېسو‪ ،‬يموونېو‪ ،‬غېا ونو لتېکايه کيېسنوم‬ ‫؟‪ -‬یفکر‪ :‬ړغه جر ېاد‬
‫اویېېسا ی کانوسېېره اړ کېېه لېېر ‪ ،‬اجر ېېاد ېېو مچېېلی سېېره پېېه مخېېامو کيېېسوپيل‬
‫کيېې‪ ،‬اوپېېه وایعيېېت متکېېی پا لوبانېېس پېېا یېېه يسېېي‪ . ،‬کيېېسا شېېی چېېې اډول‬
‫یفکرسېېره ا‬ ‫ډول یفکریوپيرلېېه محې‬ ‫یفکېېر‪ ،‬یع‪،‬ېېل ااسېېتسالل ړ وبولېېو‪.‬‬
‫چې پېه یع‪،‬ېل کېې فعېاليتونویرمنځ مړنېی اړ کېی ډ ېر اویېسا ی ګېانی ېا ا یېه‬
‫ياوړنی وله بل سره پويه اړ کی لر ‪ ،‬په بی ړسفه یفکرکې یېسا ی ګانو ېا ا یېه‬
‫ياوړنویرمنځ اړ کی یصا فی و ‪.‬‬
‫‪ -4۹‬یخيل‪ :‬خيال‪ ،‬ح‪،‬ي‪،‬ت سيوي ‪ ،‬نخيل فکر‪ ،‬محل‪ ،‬موا اوچاپير ېال مېا‬
‫و ‪ ،‬خوخپله ح‪،‬ي‪،‬ت نه و ‪ .‬الفېت پېه و نېا ل م ابتکايیومنېه هم‪ ،‬څېومره چېې‬
‫ليکوال اشا ر یخيل یو و ‪ ،‬ړومره ې ابتکايیوه ز يایه و ‪.‬‬
‫‪4۹۱‬‬
‫ړ سغه یوت په مرسته سېي ړغېه څېه پېه خپېل یصېويکې ياوسېتل اومجچې وال‬
‫شي‪ ،‬چې په سېترګو ې نېه و ليېسلی‪ ،‬پېه غېوږو ېې نېه و اوي ېسلی اوکلېه چېې لېه‬
‫یخيل سره ‪،‬ل ملګر شي نو اسې ا بي آ اي یر نه پایي شي‪ ،‬چې زمانه ې نرېي‬
‫نيا وه خيالی نيا ه اوپه خيال و انه ه‪.‬‬ ‫محوه کوال ‪ .‬شعراوا‬
‫‪ -5۷‬یح‪،‬يا‪ :‬ربي کل ه ه؛‪[ -‬ا] لت‪ -‬قم وکاياصل یه يسيسل‪ ،‬پلټنه‪ ،‬بيالټود‪،‬‬
‫‪.‬‬ ‫يتتبا‪ ،‬مح‪،‬ا کول او لحام له کل ې اخيچتل شو‬
‫‪ -5۸‬یخليا‪ :‬مل [ا] لت‪.‬لم ته بو ‪ ،‬خوشبو ه کېول‪ ،‬خل‪،‬ېول‪ ،‬نېو يامنبتېه کېول‬
‫‪.‬‬ ‫اوپه ا بيایو کې وا رنو يامنبته کول‬
‫‪ -52‬یح‪،‬ي‪،‬ی نصر‪ :‬ړغه ن ر چې په شېواړسواوم الونووالړو ‪ ،‬خيېال پکېې نېه و ‪،‬‬
‫یح‪،‬ي‪،‬ی ن ر له ل ي کتابونواوم‪،‬الون ریه ړ وا ې‪ .‬ړغه ن رچې وشی يتتيا نه‬
‫په م‪،‬الونواوشواړسوپکې توول شو و ‪.‬‬
‫ایراژ ېس ‪ -:‬ا‪ ] [ .‬لېه غ ېه ډکېه ننېسايه‪ ،‬یصېيسه اغ ناکېه ن ېا ش‪.‬‬ ‫‪ -5۸‬یراجس‬
‫ړغې جس پيښې ننسايه چې انچېاد غ جېی کېي ‪ .‬فاجعېه‪ ،‬بسمرغي‪ .‬ک يېس ړنېر‬
‫‪.‬‬ ‫وډول ړ‬
‫‪ -54‬یرکيېېب‪ -:‬مېېل [ا] لت‪.‬کم وشېېی پېېه بېېل شېېي کينېېول‪ ،‬سېېوزول‪ ،‬سېېره و ېېا‬
‫کېېول‪ ،‬سېېره ګېېډول‪ ،‬یرکيبېېول‪ .‬وه کل ېېې سېېره و ېېا کېېول‪ .‬وه خپلېېواکې کل ېېې‬
‫ګډ سل؛ لکه‪ :‬پوړه ‪ +‬یود= پوړنتود‪.‬‬
‫‪ -55‬ی يېېل‪ :‬مېېل [ت]‪ -‬ل ‪ -‬تم تېېوونه ‪ ،‬ننېېسايه‪ ،‬ننېېساي تېېوول‪ ،‬پيښېېي اوکلېېه‬
‫‪.‬‬ ‫ی‪،‬ليسړ‬
‫ړ ويیه وا ي‪ .‬مبحث يساله‪ ،‬بحث وړموغوا‪.‬‬ ‫چې یو‪ -‬ا‪[ .‬فر]‬ ‫‪ -56‬یيو ‪-‬‬
‫ا بات لپايه خبروایرو وړموغېوا ړغېه موغېوا‪ ،‬چېې وڅېوک ېې بېات لپېايه‬
‫فاا وړموغوا ړ ويیه وا ي‪.‬‬ ‫ال ل وړانس کي کو ‪.‬‬
‫م يساله ليکل‪ ،‬نامه اليک ليکل‪ ،‬نامه نګاي ‪.‬‬ ‫‪ -5۰‬یرسل‪ - :‬مل[ا] لت‪ ،‬ي‪-‬‬
‫‪4۹۹‬‬
‫ه‪ .‬یصانبف‪[ -‬ا] لت‪ -‬د‪ ۹‬ي ف بنس ډله‪ ،‬ډله کوا‪،‬‬ ‫‪ -5۱‬یصنيف‪ :‬یصانيف ج‬
‫صنفبنس ‪ .‬په ډلوو رل‪.‬‬
‫کېېول‪،‬‬ ‫‪ -5۹‬ی ې ليف‪ -:‬مېېل‪[ .‬ا] لت أ لم وسېېتی کېېول‪ ،‬الفېېت وړيکېېول‪ ،‬سېېره نېې‪،‬‬
‫ياټولول اوسره نښلول‪ .‬ړغه کتا ليکل چې مطلوبه ې له نويو کتېابونو ایتبېا‬
‫شو و ‪ .‬یصنيف خی ‪.‬‬
‫‪ -6۷‬یجلی‪ -:‬مل‪[ .‬ا] لت‪ - -‬لم يوتانه کيسل‪ ،‬مخه کيېسل‪ ،‬تېکايه ‪ ،‬يوتېنا ي‪.‬‬
‫ېېاي زړه‬ ‫پېېه ايفانېېه اصېېطیح کېېې کرېېف ړغېېه نېېوي چېېې اهلل یعېېالی لېېه خېېوا‬
‫ويبانس يوتانه کې‪ ، ،‬خو سولک له مراحلوويوسته فنافی اهلل م‪،‬ا یه يسي‪- ،‬‬
‫شېو‪ .‬کتېا پېوښ‪.‬‬ ‫نېوي لګيېسل چېې موسېی لام مېسړو‬ ‫لکه طويپرغره اهلل‬
‫بسالرح ی باباوا ي‪:‬‬
‫ړغه زړه چې خسا يوتاد کاجا ح شي‬
‫ال شي‪.‬‬ ‫په ازړه کې ويتکايه ی ا‬
‫‪ .‬ټپېه ‪ ،‬ټېپ ل ي ېسلو‪ ،‬سېاه بنس سلویېه وا ېي‪ .‬ټپېه‬ ‫‪ -6۸‬ټپه‪ :‬لنېډ سېنسي و حالېت‬
‫مصېراا ل ېې ني ګېي و‬ ‫و ني ګي اوبلې پويه مصېر نېه جېوړه و ‪ .‬ړومبې‬
‫او و ېېه ېېې پېېويه و ‪ .‬ټپېېې و لېېو پېېه وخېېت کېېې آواز پېېه ټپېېه ي ېې‪ . ،‬ل لېېومي‬
‫بېې ننګېي زويشېوه پرنګيېاد ړل نسیېه‬ ‫مصراام لکه‪ :‬چېریېه لنېسد چېریېه ړل نېس‬
‫ينه‪.‬‬
‫‪5۷۷‬‬
‫معرا‬
‫نوول‬
‫پيل‬
‫انجا‬
‫‪ -62‬جېېنپ‪ :‬ونېېو لېېه ي اړخونېېوګر اني‪ : ،‬لجېېنپ لنېېوږ م‪ ،‬ېېس لګڼېېهم‪ ،‬حالېېت‬
‫لاکرم‪.‬‬
‫امؤنث‪ .‬لومي ‪ ،‬و او يهي شخل‪.‬‬ ‫جنپ چې ونو مذکر‬
‫کېېې وواي اړونېس ا اي لېه لېېوي‬ ‫‪ -6۸‬جر ېسه‪ :‬اوونيېوه ړغېه اخبېېاي چېې پېه اونې‬
‫خپر ‪. ،‬‬
‫= ج له‪ :‬په پښتوکې لغونډلهم ړ ويیه وا ي ج له یرر حي ژبپوړنی اګرامر وه‬
‫مه ه برخه ه‪ .‬ړغه ه چې لمفر وکل و و ا کيسو‪ ،‬په ج لېوکې کل ویریيېب‬
‫وله بله اړ کی‪ ،‬ج لې جوړولویا س یرڅيينې النس نيچي‪.‬‬
‫‪ ،‬چې بنس ې له څلويومر وڅخه ک نېه و ‪.‬‬ ‫= چايبيته‪ :‬ملی اوازونو ومه ډول‬
‫په چايبيته کې موغوا یچلچل اوړ یافيه اوړ ي فوکل وياوړل په ويونوکې‬
‫‪.‬‬ ‫حت ي‬
‫‪5۷۸‬‬
‫‪ ،‬چې ړيپ نه یصر في‪ ، ،‬اپېه بلېه و نېا‪:‬‬ ‫= حک ي متعس افعال‪ :‬ړغه ډله افعال‬
‫پېېه حېېال زمانېېه کېېې لکېېه الزمېېي فصېېل پېېه څيراوپېېه یېېېره لماغېېيم زمانېېه کېېې نېېه‬
‫ګر اني‪ ،‬؛ م ال په ډول ‪:‬‬
‫اسپ وشرنل= اسپې وشرنل‬
‫ماوژړل موږ وژړل‬
‫یاوژړل یاسو وژړل‬
‫و وژړل‬ ‫ه وژړل‬
‫و وژړل‬ ‫وژړل‬
‫‪ -64‬حکا ت‪ :‬نر‪ .‬لح‪ .‬حکا تونهم کيچه‪.‬‬
‫‪ ،‬چې پېه لنېډ ا بېي ډول وړانېس‬ ‫نکل‪ ،‬استاد ‪ ،‬سرګذشت‪ .‬کيچې ينې ډول‬
‫کي‪. ،‬‬
‫خبروپېېه‬ ‫‪[ .‬ا] لخ م نېېو ‪ ،‬یېېازه یېېازه شېېی‪ ،‬حېېساث‪ :‬احېېس ج‬ ‫‪ -65‬حېېس ث‪ -:‬ا‪.‬‬
‫‪ .‬حس ث ل ‪ ،‬ړغه ل ‪ ،‬اخبېاي اوافعېال چېې‬ ‫معنی ‪ ،‬خبر احا ث اوحس اد ي ج‬
‫مم غېېويه حېېس ث‪،‬‬ ‫م څخېېه ن‪،‬ېېل شېېو و ‪ .‬حېېس ث حچېېی‪ .‬لل ح‪ .‬ېېح‪،‬‬ ‫لېېه پيغ بېېر ل‬
‫م لېېه خېېولې پېېایې و ‪ .‬حېېس ث نيکېېو متېېوایر‪،‬‬ ‫نبېېو ‪ .‬ړغېېه جېېس ث چېېې پيغ بېېر ل‬
‫یسسی او‪...‬‬
‫‪ -66‬ح اسېېه‪ :‬لحم پېېه زوي؛ پېېه لغېېت کېېې زړويیيېېا اوشېېجا ت یېېه وا ېېي او ا بېېي‬
‫‪ .‬ح اسه په لوميسېی سېرکې انچېاد پېه مړېی‬ ‫ډولونویرټولومه اوپخوانی ډول‬
‫کې پهلوان ‪ ،‬جګېي او کنيېونې امرزمېوږ پېه مړېی کېې یېسا ي کېېو ‪ ،‬خوپېه‬
‫ړغېېه کېېې ړرملېېت ح اسېېه ړغېېه ملېېت بيېېانونکې ه‪ ،‬چېېې ړغېېه ملېېت سېېرلوړ‬
‫و اړونه پکې نغښتی و ‪.‬‬ ‫اوخپلواک‬
‫‪.‬‬ ‫ح اسه لکه فولکلويغونس لسينه په سينهم او لخولهم له وه نچله بل یه لي‪،‬‬
‫‪ -6۱‬ح‪،‬ي‪،‬ي اومحاز ‪:‬‬
‫‪5۷2‬‬
‫ح‪،‬ي‪،‬ي‪ :‬لړغه څه چې يتېتني او يسېت و ‪.‬م ‪ ،‬ح‪،‬ي‪،‬ېت ي ښېتيا صېحيح اوسېیمت‪.‬‬

‫‪ -‬د‪[ -‬ا] لخ ق ق م ح‪،‬ي‪،‬ېېېت یېېېه منچېېېو ‪ ،‬اصېېېلي اووایعېېېې يتېېېتيا‬ ‫ح‪،‬ي‪،‬ېېېي‪-‬‬
‫او يست‪ ،‬مجازم‪،‬ابل‪.‬‬
‫ح‪،‬ي‪،‬ت و ‪ ،‬يست او ل ي نه و ‪.‬م‬ ‫‪ -6۹‬مجاز ‪ :‬لړغه څه چې سيوي‬
‫خو مجازاوح‪،‬ي‪،‬ېېت يابطېېه شېېته ؛ مګرمچت‪،‬چ ې ه نېېه ه‪ .‬لکېېه‪ :‬مينېېه چېېې لېېه مجېېازه‬
‫‪.‬‬ ‫شروا کې‪ ،‬اوح‪،‬ي‪،‬ت یه يسيو او غه کايپه رفاد کې م کی‬
‫م فرويفتی‪ ،‬برزميی فروييفتی وناپس سشسد ونيو بېه‬ ‫‪ -۰۷‬خچو ‪ -:‬مل‪[ .‬ا] لخ‬
‫معنی ګرفتی ماه‪ ،‬له نکر پټيسل مياشتی‪ .‬په ړغوشېپوکې مياشېتې ليېسل چېې لېه‬
‫کېېېه ل راومياشېېېتې پېېېه مېېېنځ کېېېې يا ېېېي‬ ‫نکېېېره پټېېېه شېېېي او غېېېه حالېېېت کېېېې‬
‫نيونېهم امهتېا ګرفتګېيم‬ ‫یه نه يسي‪ . ،‬په پرېتوکې لسېپوږم‬ ‫اول رسپوږم‬
‫وا ي‪.‬‬
‫م لېېېه او وډکېېېه څېېېاه؛ ړغېېېه کېېېوړی چېېېې پېېېه جغېېېل ا ايه او‬ ‫‪ -۰۸‬خچېېېو ‪[ -‬ا] لخ‬
‫شګلنس که کې شکول کي‪ ،‬اوبيانه وچي‪. ،‬‬
‫[ا] لخ ط‪ -‬م څوک مخاطب شي‪ ،‬څېوک چېې تېبو اونرولپېايه‬ ‫‪ -۰2‬خطابه‪-:‬‬
‫په و ناکولوکې مبالغه وکي‪ .‬اوخطابت‪ ،‬خطابه‪ ،‬حطبه و ل نويویه خبر کول‪.‬‬
‫مم افچانه‪ ،‬سرګذشېت‪ ،‬ا چېينه یصېه‪ ،‬حکا ېت‬ ‫‪ -۰4‬استاد‪ -:‬ا‪ .‬ل م للپهې‪،‬‬
‫کول‪ ،‬یصه و ل‪ ،‬افچانه و ل‪ ،‬نامتو امرهوي سل‪ ،‬یصېه سېرا ي‪ .‬پېه معاصېرا‬
‫‪ .‬زمېېېېوږ‬ ‫کېېېېې اسېېېېتاد او اسېېېېتاد ليکنېېېېه لړنېېېېر ا بيېېېېایوم ومرېېېېهوي ډول‬
‫ډ روليکوا لوپه آنس استاد شکل لېه پلېوه یرکيبېې لېو ‪ ،‬نېاول اويومېاد کېوچنی‬
‫‪.‬‬
‫؛ وفولکلوي ک اوبل معاصر ایحر ر‬ ‫کې استانونه وه ډوله‬ ‫په پرتو ا‬
‫کې‪ .‬معاصر استاد کيچه‪ ،‬پېیټ‪ ،‬کرکتنېه‪ ،‬مکېال ې‪ ،‬منکېر نګېاي ‪ ،‬بيېاد‬ ‫ا‬
‫طر ‪،‬ه‪ ،‬پيغا اوم‪،‬صس اوپا لر ‪.‬‬
‫‪5۷۸‬‬
‫وي خبره په وانی شعرونوکې مطرح کې‪ . ،‬لومي ني بيتي لېه پيلېه‬ ‫‪ -۰5‬وي‪:‬‬
‫و ني بيتي یر پا ه و ويجېوړو ‪ .‬زوي پېه شېروا‪ ،‬اووپېه حرکېت او ليم‬ ‫بيا‬
‫په سکود‪....‬‬
‫کېې نرېته وي‪ -‬مېل‬ ‫ل م للپهې مم فاصله‪ ،‬زماد؛ ړغه څه چې زموږ ال‬ ‫وي‪-‬‬
‫[ا] ل م یر وشی ګر ياګر ز سل‪ ،‬صر وزماد‪.‬‬
‫م للپهېېې‬ ‫‪.‬ل‬ ‫‪ .‬بيېېر‪ -‬ا‪.‬‬ ‫بيېېر لمنرېېیم لېېه کل ېېې اخيچېېتل شېېو‬ ‫‪ -۰6‬بيېېر ‪:‬‬
‫ويکېي ‪.‬‬ ‫مم نو چنسه‪ ،‬منری‪ ،‬ړغه څوک‪ ،‬چې په بيرستاد کېې شېاګر انویه ي‬
‫طېاي لېه سېتوي کنا ېه ه‪ .‬بيېر ‪،‬‬ ‫بيرفلک‪ ،‬بيرآس اد ړې ويیېه و ېل شېو ‪.‬‬
‫ل‪.‬‬ ‫ليکوالي‪ ،‬منری ګر ‪ .‬منری ا بير کاي‪ ،‬کچب او‬
‫‪ ،‬وي پاڼېېېېېه‬ ‫‪ -۰۰‬ولتېېې ېي اوشخصېېېېېي ژوينېېېېېاليو ‪ :‬ژويناليچېېېېېت‪ -‬ا‪[.‬فېېېېېرم‬
‫ليکېېېووونکی‪ ،‬يوزنامېېېه نګېېېاي‪ .‬اوژوينېېېاليو ؛ ړغېېېه مچېېېلک چېېېې لېېېه وي پېېېاڼو‪،‬‬
‫اوونيووليکنېو‪ ،‬یصېېو ر اوغيېېر یصېېو ر يسنيوسېره کېېايلر ‪ .‬ولتېېي ژوينېېاليو‬
‫ولېېت پېېه چوکېېاټ کېېې اوشخصېېي ژوينېېاليو افېېرا و اواشخاصویراليتېېوونې‬
‫يوزنامه نګاي او‪ ...‬مچلک یع‪،‬يبو ‪.‬‬ ‫النس‬
‫‪.‬‬ ‫‪ -۰۱‬ستاينامه‪ :‬پښېتو ژبېې نامتوا ېب اوشېا ر خوشېحال خېاد خټېک ا ېر‬
‫ل په‬ ‫‪ ،‬چې لومي‬ ‫خوشحال خټک خپل غه ا رپه ل‪ ۸۷۰6‬ړې قم کال ی ليف کي‬
‫م‬ ‫ېل پېه ل‪ ۸۸45‬ه‪،‬‬ ‫ل‪ ۸۹52‬م کال مح س بسالرکوي په ز ايخپره شوه او و ې‬
‫ا رکېې شېل‬ ‫ه‪ .‬خوشېحال خېاد پېه‬ ‫کال پښتو ټولنې له خوا چا اوخپره شو‬
‫‪ .‬او ومرېر انګينې ېې پکېې تېوولې ه‪،‬‬ ‫ړنرونه اوشل حصلتونه بيانس کي‬
‫ه‪ ،‬او مرېر‬ ‫ا رکې لتوونې اږيوزنې وه کي ېه فلچېفه وړانېس شېو‬ ‫په‬
‫‪ .‬نوموړ وا ي‪:‬‬ ‫انبوي ې کاږلی‬
‫چې ستاي یي ړواي‬
‫ستاي سي په ش اي‬
‫‪5۷4‬‬
‫پېېه اصېېطیح کېېې ړغېېه یېېوه ه‪ ،‬چېېې‬ ‫‪ -۰۹‬موق‪ :‬ايواتېېا الفت پېېه و نېېا لموق ا‬
‫‪...‬‬ ‫لطف اوتکی ا ياک کو او ړنر خاونساد ويیه ډاياړ‬
‫غېېه یېېوت پېېه مرسېېته پېېه خپلېېو ړنېېر آ ېېايوکې تا چېېت‬ ‫فېېی اوصېېنعت خاونېېساد‬
‫‪ ،‬چېېې لېېه سېېلي موق څخېېه پکېېې‬ ‫اوتېېکليتو پيېېساکو اوډ ېېر تېېه ړنېېر ړ اغېېه‬
‫کاياخيچتل شو و ‪.‬‬
‫‪ ،‬چېېې‬ ‫‪ -۱۷‬مړېېی‪ :‬غېېه فکېېر ز رمېېې یېېه ل مکېېاړ وا ېېي‪ .‬انچېېاد ړغېېه اسېېتعسا‬
‫لومو اومعانيوا ياک کو ‪.‬‬
‫وليکېېوال غېېه برخېېه ړ ې با ېېس ني ګېېي نېېه و اوپېېه غېېه وسېېيله ېېې لېېه لومېېو‬
‫اومعاي څخه برخه مونسلې و ‪.‬‬
‫غه ياز معنو یویونه اواستعسا ونه که په وه ليکوال موجو و اوته کايیر نه‬
‫واخلي‪ ،‬ړغه ليک اوانراژپپه انچاني افکرو اواحچاسایو ډ ېر ا ېر کېو او ېوه‬
‫ملت په زړه او ماغ حاک يت پيساکو ‪.‬‬
‫ړغه طرز‬ ‫‪ -۱۸‬يؤ ‪ :‬په شعر کې منبپانګه؛ ړغه څه چې شعرمحتوا جوړو ‪ .‬يؤ‬
‫یفکر یه وا ي‪ ،‬چې شعر اډ ایه یوت ويبښي آد فکر ډول یه ړ و ل شو ‪.‬‬
‫ېېا لېېر ‪ .‬ا بېېي‬ ‫‪ -۱2‬يپېېوټ‪ :‬نېېر‪. .‬و‪.‬ګ‪ .‬ياپېېوي‪ .‬پېېه ژوينېېاليو اوا بيېېایو ېېانګي‬
‫غېه کل ېه کېايول‬ ‫يپوټ‪ ،‬ژويناليچتيکی يپوټ‪ .‬په ولتي او امنيتي برخو کې ړ‬
‫کې‪. ،‬‬
‫‪ -۱۸‬يوماد‪ :‬الیيني ژبي له ي ښي څخه مرتا شېو اوفرانچېو کل ېه ه‪ .‬خيېالی‬
‫؛ په اصطیح کې منرويکيچه يو‬ ‫کيچه ؛ مينی اومحبت کي کيچی استاد‬
‫‪.‬‬ ‫و انګي ژانر لډولم‬ ‫ل استانيم ا‬
‫ايومېاد‬ ‫کې ويیه ل ن ر کيچه چېې نچېبتا اوږ ه و‬ ‫اکچفوي انګليچي فرړن‬
‫ړغه اوږ ه کيچه ه‪ ،‬چې خيال پکې له وایعيت سره ګډود مونسلی و ‪.‬‬
‫‪5۷5‬‬
‫‪ -۱4‬ي توي کا‪ :‬غه کل ه په لرغوني وناد اويو کې خطابی اصولوپه معنا ه‪،‬‬
‫خوچې کله غربویرج ه کيه لي طوي ‪،‬ام ې وبللېه‪ ،‬چېې معنېا ې خطابېه او خطېابې‬
‫‪ ،‬کو ‪ ،‬چې نويویه وړانس کې‪. ،‬‬ ‫اوتوخبرو کولو اصول‬
‫‪ -۱5‬زليخېېا او يليخېېا یصېېه‪ :‬زليخېېا او وسېېف کيچېېه یرآنکېېر لېېه تېېو برجچېېته‬
‫و ېو پویيفېاي ميېرمی وه‪ ،‬چېې لېه کلنېو ويوسېته پېه‬ ‫کيچو څخه ه‪ .‬زليخېا مصېر‬
‫خپل وه براني غی حورت وسف مينه شوه او امينه جنود یرپولې ويوسېيسه‬
‫اوپه پا کې امينېه جاو ېساني شېوه‪ ،‬بعنېې زليخېا محېاز مينېې لېه اليهح‪،‬ي‪،‬ېي‬
‫مينې اوآد ح‪،‬ي‪،‬ت یه ويسيسه‪.‬‬
‫‪ ،‬ګېېېېود ‪ ،‬ګونېېېېه لډول م‪ ،‬سېېېبک‪ .‬اسېېېېلو ‪ ،‬جولېېېېه لشېېېېکلم‪.‬‬ ‫‪ -۱6‬ژانېېېر‪ :‬ا‪[ .‬فېېېېر]‬
‫لانبويګر م په اصطیح کې‪ ،‬ړغه انبويچې نه شخصي ی ال و ‪ ،‬نه‬ ‫او ن‪،‬اش‬
‫مطالېېېب‬ ‫لرليېېېس ل وين ېېېام‪ ،‬بلکېېېې موغېېېوا ېېېې وي ينېېېي ليوزمېېېرهم ژونېېېس ا‬
‫اوصحنې و ‪.‬‬
‫‪ :‬غوتې وه متحرکه ټوټه‪ ،‬چې انچاد او حيواد پېه ژبېه کېې‬ ‫‪ -۱۰‬ژبه‪ :‬ا‪ .‬لژ م‬
‫شيانو موه څکېي‪ .‬خېوړو پېه ژولېو اویېرولېوکې مرسېته کېو‬ ‫و اوپه ړغه بانس‬
‫ه‪.‬‬ ‫اوانچاد ړغه په وسيله خبر کوال شي‪ .‬لهجې اوخبرو طرزپه معناړ‬
‫ژبپوړاد وا ي‪ :‬ژبه اجت ا ي تکاينسه لپس سهم ه‪ ،‬چې اکتچابی لوي لجنبهل لر‬
‫اژبه په وایعيت کې وه ټولنيوه اکتچابي او ‪،‬افتي پس سه ه‪ ،‬نېه وېو ‪ ،‬فطېر‬
‫اوطبيعي‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫م اوسېېپنې و لېېې کېېول اوپېېه کالېېب کېېې اچېېول‬ ‫‪ -۱۱‬سېېبک‪ - :‬مېېل‪[ -‬ا] ل‬
‫و لې شو اوسپنه په کالب کې یو ول ‪ .‬په ته ډول کل ې سره و ا کول‪ .‬په ا بېي‬
‫اصطیح کې ل ړغه انګي اليه‪ ،‬چې شا ر اليکوال ېې خپلېو مطالبواوافکېايو‬
‫اظهايولولپايه غويه کو ‪ .‬سبک کې وه ا ر محتوا اوشکل واړه يایېی شېي‪.‬‬
‫‪.‬م په ا بي برخه کېې ي سېبکونه‬ ‫ه‪ .‬وفود په و نا‪ :‬لسبک سي‬ ‫سبک اليړ‬
‫‪.‬‬ ‫لکه لخراساني‪ ،‬ذایي اوړنس م ا ونې وړ‬
‫‪5۷6‬‬
‫‪ ،‬موغېېوا وړانېېس کېېول ړغېېه ډلېېه فعاليېېت‪،‬چې ېېو‬ ‫؛‬ ‫‪ -۱۹‬سېېي يناي‪:‬‬
‫اډ ووموغو ایو یوغيح لپايه يامنبته کې‪. ،‬‬
‫‪ :‬تځ‪ . .‬ل ‪ .‬تکیو م تا چت‪ ،‬حچی‪ ،‬ډول ‪ ،‬ج ال‪.‬‬ ‫‪ -۹۸‬تکی‪:‬‬
‫‪ .‬نېېېر‪. . .‬ا‪ ،‬نابالغېېېه‪ ،‬ړلېېک صېېېايه‪ ،‬جېېې‪ ،‬؛ ميېېو اوبېېېه ‪ .‬پېېېه‬ ‫‪:‬‬ ‫‪ -۹2‬شېېيره‪:‬‬
‫ژويناليو کې خبر موا و مه ه برخه ‪.‬‬
‫‪ -۹۸‬شکل‪ :‬جوله‪ ،‬ظاړر خوا‪ .‬وا بي ا رله وو برخېو جېوړ ‪ ،‬؛ لظېاړر لشېکلیم‬
‫اومعنا ي‪.‬م‬
‫‪ -۹4‬صر ؛ ربي کب ېه ه‪ .‬ګېر اد یېه وا ېي‪ .‬ګرامېر ګيپېوړې‪ ،‬لموفولېوژ برخېې‬
‫س اوحالت‪.‬‬ ‫پوي اړونس ‪ . ،‬صر لګر ادم نو‬
‫‪ ،‬چېېې پېېه انر ې کېېې لی ې ليف‬ ‫‪ .‬صېېراحت ا‬ ‫صېېراحت‪ :‬پېېه انر ې کېېې بحېېث وړ‬
‫معناګانوسره یناسب ولر ‪.‬‬ ‫اویرکيبم غعف نه و اوالفاه له مع‪،‬و‬
‫‪ ،‬چې ړرمرج واغيح و ‪ ،‬مګرړرواغح صر ح نېه‬ ‫صراحت اووغاحت فرق ا‬
‫و ‪.‬‬
‫وغاحت‪ :‬په ليک اوو ناکې ابها نرتوالی یه وا ي‪.‬‬
‫کېېېر د‪ ،‬ي رېېېخنسوړل‪ ،‬ملنېېېډ وړېېېل‪،‬‬ ‫‪ -۹5‬طنېېېو‪ -:‬مېېېل‪[ -‬ا] [ط – د] افچېېېو‬
‫نازکول‪ ،‬پيغوي‪ ،‬ګوټ څنډونه‪ ،‬نازوکرش ه‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫؛ طنو منکو اومن ېوي‬ ‫‪ ،‬خومعيی شکل نه‬ ‫وډول‬ ‫ا‬ ‫او‬ ‫طنو؛ او‬
‫وفکر اوپيغا انت‪،‬الونکي و ‪.‬‬
‫ېاليکنې سېرليک ړغېه‬ ‫‪ -۹6‬نواد‪ -:‬ا‪[ .‬ا] لا اا دم کتا معرفېی نامېه کتېا‬
‫څه چې پاکو اليک په شاکې ليکل کې‪ ،‬نراني‪ ،‬آ ي ‪ .‬پيل؛ ړغه ړيډليی چې‬
‫کتا ړو ت ټاکي‪.‬‬
‫شيانو‪ ،‬انچانانو اوطبيعت په برخه کې پوړې یه وا ېې‬ ‫لو ؛ ل‬ ‫‪ -۹۱‬ل ‪ ،‬ج‬
‫لو په وو برخو و رل کې‪ : ،‬لطبيعي اواجت ا ي لو ‪.‬م‬
‫‪5۷۰‬‬
‫ېېر ‪ ،‬یېېاز ‪ ،‬زبېېاد‬ ‫م منچېېو بېېه ېېر ‪ ،‬ازیېېو‬ ‫‪ .‬د‪[ .‬ا] لا ي‬ ‫‪ -۹۹‬ربېېي‪-:‬‬
‫ټېول ربېي ړيوا ونېه ويبانېس خبېر کېو ؛ یېرآد‬ ‫یاز ‪ .‬ړغېه یېاز ژبېه چېې او‬
‫م هبي په یوګه يناو‬ ‫لالهي کی م ژبه ه‪ ،‬ټول مچل اناد ې یرآد اوپيغ بر ل‬
‫نه ژبې یعلي ي ز ه کي لپايه پيل کو ‪.‬‬ ‫کو ‪ .‬ټول مچل اناد له یا س بغسا‬
‫بېر خېط لېه‬ ‫‪ ،‬لغېت هېو‬ ‫‪ -‬د [ا] لا‪ -‬ي‪ -‬ئم برانېي‪ ،‬هېو‬ ‫‪ -۸۷۷‬بر خط‪-:‬‬
‫خو څخه بايت و‪.‬‬ ‫براني او هو‬
‫ا سا ؛ حچا پيل او وا څخه بايت ه؛ لکه‪،5 ،4 ،۸ ،2 ،۸۷ :‬‬ ‫‪ -۸۷۸‬س ‪ :‬ج‬
‫‪...6‬؛ په ربي کې له ياسته خواپيل کې‪ ،‬اویرال تناړي پوي يسي‪. ،‬‬
‫پېېه ګرامرکېېې ونېېو لېېه ي اړخونېېو لجېېنپ لمېېذکر‪ -‬مؤنېېثم ېېس لمفېېر ‪ ،‬ج ې م‬
‫اوحالت له مخې ګر اني‪. ،‬‬
‫‪ ،‬الفاظویرکيېب‪،‬‬ ‫م نر‪ .‬ل ‪ .‬بايیونهم بيانونېه‪ ،‬شېرح کونې‬ ‫‪ -۸۷2‬بايت‪ :‬ل‬
‫وګ‪ .‬پراګرا ‪ .‬انر ‪.‬‬
‫‪ -۸۷۸‬رفاني سنسيه‪ :‬رفاد لپيننسنهم‪ ،‬اي ‪ .‬پوه ړوتېياي؛ ايفانېه سېنسيه ړغېه‬
‫سنسيه اوسنسي چې اهلل پيننسنې په برخېه کېې و ‪ .‬لکېه پېه پښېتو ژبېه کېې بيېو‬
‫نيکه ل‪۸5۷‬ړې قم رفانې سنسيه‪:‬‬
‫ستاپه مينه‪ ،‬په ړر ا ه‬ ‫لو ه خسا ه لو ه خسا ه‬
‫ټوله ژو په زاي کې‬ ‫يناو کې‬ ‫غروالړ‬
‫پکې پلنې‬ ‫زموږ کې‪،‬‬ ‫لته غرول نې‬
‫اوګي ډ رکي خسا ه‬
‫لو ه خسا ه‪ ،‬لو ه خسا ه‪....‬‬
‫‪ -۸۷4‬ايفانه یفکر‪ :‬چې ړرڅه په برخه کې شناخت اصېل پېه حکې فکرکېو ؛ پېه‬
‫ړرڅه کې لکيفيتونهم یه متوجه ګېېسل‪ ،‬ړرڅېه یېه پېه حيېرت اوفکېر کېې کېېسل او لېه‬
‫ړغه نه شناخت حاصلول‪.‬‬
‫‪5۷۱‬‬
‫اطف مؤنېث؛ مهربانېه ‪ ،‬مهربېاني‪ ،‬زړه سېو ‪،‬‬ ‫‪ -۸۷5‬اطفه‪ :‬تځ‪ . .‬ل ‪ .‬اطفېم‪،‬‬
‫خپلو اویرابت مهر‪.‬‬
‫ګرامېېېر ړغېېېه برخېېېه ه‪ ،‬چېېېې ېېېواز ايزتېېېتناک غ‪،‬ونېېېه‬ ‫‪ -۸۷6‬غ‪،‬پوړېېېه ېېېافنولوژ‬
‫لفوني ونهم یرڅېينې النس نيچي‪....‬‬
‫ژبيوړنې غه برخه وه نو اویازه موغوا ه‪ ،‬چې شل ې پيي پېه پيېل کېې پېه‬
‫ل ي څيينې اومطالعات وشول‪.‬‬ ‫غه برخه کې نو‬
‫سه برخه ه‪.‬‬ ‫‪ -۸۷۰‬غونډله پوړه‪ :‬ج له پوړنه‪ .‬ګرامر يهي ه او‬
‫‪،‬‬ ‫‪ -۸۷۱‬فيچبوک ‪ :‬ل ‪ -‬م‪ ،‬مو صفه‪ ،‬په انترنيو کې واجت ا ی صفحه ېامو‬
‫ل‪،‬‬ ‫چې مختلف خلک بيیبيل نکر ات سره شر کو ‪ ،‬البته شير لشر کول‪ ،‬ي‬
‫غېېېې صېېېفحی پيېېېساکوونکی مېېېايک ز کربېېېرک‬ ‫اوچېېېو‪ -‬ګېېېپ شېېېپم لېېېه الي ‪.‬‬
‫په ل‪ -۸۹۱4‬په ل‪۸4‬م مې يامنبته کيه‪.‬‬
‫‪ -۸۷۹‬فيچاغويث‪ :‬مرهوي ي اغی اد او لرغونی وناد فليچو واوپېه ل‪5۸۷‬ق‪،‬‬
‫یا ه حېا ه‪ ،‬منفرجېه زاو وپېه برخېه کېې ېې‬ ‫م ې ژونسکاوه اویراوسه ژونسکو‬
‫نکر ات شته‬
‫‪ -۸۸۷‬فی‪ :‬نر‪ . .‬ل ‪ .‬فنودم صنعت‪ ،‬ټکنيکو‪ ،‬وړیياواویا سو مج و ه؛ ړنر؛ آيټ؛‬
‫طر ‪،‬ه‪ ،‬چلنس‪ ،‬ډول نوا‪.‬‬
‫فېېی؛ ړغېېه ک ېېال چېېې ی ېېر ی لېېه الي یرسېېره کېېې‪ . ،‬فېېی اوفنېېود‬ ‫‪ -۸۸۸‬فنېېود‪ :‬ج ې‬
‫مهايیونو اووړیياووله الي پيساکې‪. ،‬‬
‫سه جوپه یوګه په وه زمانه کېې کايپېه کولواو ېا و‬ ‫‪ :‬و نا و‬ ‫‪ -۸۸2‬فعل‪:‬‬
‫پېښې پر ښېېسو اللت کېو ‪ .‬اپېه بلېه و نېا فعېل ړغېه کل ېې یېه وا ېي‪ ،‬چېې پېه ېوه‬
‫زمانېېه کېېې ېېوه کېېاي اوپېښېېې کيېېسه تېېيي؛ لکېېه‪ :‬اح ېېسخط ليکېېي‪ .‬اح سبېېه کويیېېه‬
‫الړشي‪.‬‬
‫ېل لپېايه‬ ‫‪ :‬فولکلوي افولکلويانګليچي کل ه ه‪ ،‬چې لومي‬ ‫‪ -۸۸۸‬فولکلوي‪:‬‬
‫وکايوله‪ .‬او‬ ‫په ‪ ۸۱46‬کال په وانګر و متی کې‬
‫‪5۷۹‬‬
‫ې یيسونه‪.‬‬ ‫‪ -۸۸4‬یيسونه‪ :‬یيس‪ ،‬ج‬

‫‪ ،‬چېې ېوه فعېل پېښېېسنې‬ ‫یيسړغه ژبنی نصر او ایيسونه ړغه ژبني ناصېر‬
‫امهال ټېاکي‪ .‬ټينګېاي او اسېې‬ ‫څرنګوالی تي‪ .‬اڅرنګوالی فعل پېښيسلو ا‬
‫‪ :‬لاصېېلي‬ ‫انګيیيېېاو تېېکايه کېېو ‪ .‬پېېه پښېېتو کېېې یيسونېېه پېېه وه ډولېېه‬ ‫نېېوي‬
‫اګر انيسونکي‪ ،‬غير اصلي انه ګر انيسونکيم‪.‬‬
‫‪ -۸۸5‬یابوسېنامه‪ :‬غېه ا ېرم کی پېه ل‪4۰5‬ړېې قم کېې امير نصېرال عاني کيکېاو‬
‫نرېېاه يوزنېېې لپېېايه وليکېېه؛ پېېه غېېه ا رکېېې آ ا ‪ ،‬نعنېېې‪،‬‬ ‫خپېېل زو ګېېيی‬
‫لښکرکرېېی اوم لکېېت اي وسېېا ل اونويفنېېود یرېېر ح شېېو اولېېه مغولوڅخېېه‬
‫‪.‬‬ ‫په برخه کې اصطیحات پکې ياغلي‬ ‫مخه ا راد پېننسنې فرړن‬
‫‪ -۸۸6‬یافيه‪ :‬وپرته‪ ،‬چو‪ ،‬شاه‪ ،‬پپ ګېر د؛ وشېي ابيېت آخېر یېوي یېه یافيېه‬
‫‪،‬‬ ‫وا ي‪ .‬ربي کل ه ه‪ ،‬په لغت کې ويوسته یه وا ي‪ ،‬په اصطیح کېې ړغېه لې‬
‫ويونوله ويوستيو ړ آړنګيو څخه بحث کو ‪ .‬لکه‪:‬‬ ‫چې‬
‫ړغه سترګې چې جهاد پر وګوي‬ ‫لر او‬
‫کې ژويیل اوکهېېېېېېېېېېېکراد پر وګوي‬
‫خوښ‬ ‫انچاد ‪ ،‬انچاد په غ خپه په خوت‬
‫چې انچاد پر وګوي‬ ‫نکرړ سومره بپ‬
‫سترګې غي سلې و په ژونس‬ ‫یرړغه مې‬
‫چې وواي الی وي افغاد پر وګوي‬
‫‪.‬‬ ‫لجهاد‪ ،‬شاد‪ ،‬انچاد او افغاد م یافيې کل ې‬
‫بر تانيا کامبر پوړنتود استا‬ ‫‪ -۸۸۱‬ک پيوټر‪:‬په ل‪۸۹‬م پيي کې چايلپ بابي‬
‫وماشېيی ډ ېوا ی کياوکيېسا شېی ړغېه یېه اولېيی ک پيوټروا ېو ‪difference-‬‬
‫‪ engine‬په نو ا سه‪.‬‬
‫خوالکترونيکی ک پيوټر‪ :‬په ‪ -۸۹46‬امر کا و پ‪.‬‬
‫‪5۸۷‬‬
‫‪[ .‬فېر] پخوانيېو خلکېو لېه یوا ېسو سېره سې مچېجس اومسيسېې‬ ‫‪ -۸۸۹‬کیسيک‪:‬‬
‫ي ‪ .‬ړغه لومينی ا بي سبک‪ ،‬چې په ايوپاکې پيساشواو وناد اويو ا بيېایو‬
‫په پښتو ل ی‪،‬ليس ېې پيېل کېي‪ ،‬چېې ړ سغویېه ېې کیسېيک ا بيېات و ېل‪ .‬ليکلېو‬
‫ليکنې اا رسبک چې نويو نچلونو لپايه سرالي و ‪.‬‬
‫‪ -۸2۷‬کل ېېه‪ :‬تېېځ‪ . .‬ل ‪ ،‬کلي ېېېم کل ېېه ‪ .‬خبېېره‪ ،‬معنېېالرونکی لفېېظ‪ ،‬و ېېي مېېويفي ‪،‬‬
‫و از وګيونومج و ه‪ .‬کل ه طيبه‪.‬‬
‫کلي ېېه؛ ېېويواني وا خېېس ېېؤ چېېې مچېېت‪،‬له معنېېالر ‪ .‬ېېوه کل ېېه کېېېسا شېېي وه‬
‫مويفي ونه و کل ه په لسا ه اویرکيبېم و رل کې‪ ،‬؛ لکه‪:‬‬
‫پوړه‪ -‬پوړنتود‪.‬‬
‫کېې جېېوړول‪،‬‬ ‫کېېه‪،‬‬ ‫کېېه‪ ،‬شېاړه‬ ‫‪ -۸2۸‬کلتېوي ب‪،‬ې ‪ :‬کلتوي ونېاني ژبېېې لېه‬
‫ساینه په کلتېوي‬ ‫اومعنو شت ن‬ ‫کرل‪ ،‬اوڅاينېم یه وا ې وړيوا ټوله ما‬
‫ب‪ ،‬لپا ښتم کې يا ي‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫جغرافيېېېې اصېېېطیحات‬ ‫‪ -۸22‬کچېېېو ‪ - :‬مېېېل‪[ .‬ا] لکم خچېېېو اوکچېېېو‬
‫ل ېر نيېول لآفتېا ګرفتګېيم‪ .‬ل ر ټيکلېی یيېايه کېېسل‪ ،‬ړغېه وخېت چېېې‬ ‫کچېو‬
‫کېې یېه‬ ‫‪ ،‬چېې ل ېر وړانېسګې‬ ‫کي اول ریرمنځ ياشېي اونېه پر ې‪،‬‬ ‫سياشت‬
‫ويسېېي‪ ، ،‬کېېه ټېېول ل ېېر ونيېېول شېېی کلېېی کچېېو اوکېېه ېېوه برخېېه ېېې ونيېېول شېېي‬
‫لل‪ ،‬اجو کچو م ويیه و ل کې‪. ،‬‬
‫‪ .‬للم کال ه‪ ،‬بيوه لکنډهم‪ ،‬ړغه تبه چې يېيه ېې مېيو ړغېه تېبه‬ ‫‪ -۸2۸‬کال ‪ -:‬ا‪.‬‬
‫چې له مېيه ې طیق اخيچتلی و ‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫ليکنې وډول‬ ‫کال یه په پښتو ژبه کې بي چی لستودم وا ې‪ .‬اواو‬
‫چې وه موغوا بانس په ړنر ژبه خبر کو ‪.‬‬ ‫‪ -۸24‬کال ؛ ړغه‬
‫ل وه برخه اخو‪ :‬کېه مېتکل ېوه‬ ‫م ‪ . .‬ل ‪ .‬کنا ېم کنا ت‪ ،‬بياد‬ ‫‪ -۸25‬کنا ه‪ :‬ل‬
‫معناپېېه اسېېې لفکونېېوکې مکرکېېي ‪ ،‬چېېې مطلېېوبې معنالپېېايه ېېې وغېېعي معنېېا‬
‫ليل حي يت ولر ‪.‬‬
‫‪5۸۸‬‬
‫اوطېرز جېوړول اوپېه ک پيېوټر کېې‬ ‫کې غرل لپايه آړن‬ ‫‪ -۸26‬ک پوز‪ :‬په موسي‪،‬‬
‫متی ليکلو اوآد جوړولو یه وا ي‪.‬‬
‫‪ -۸2۰‬ګواي ‪ -:‬ا‪ .‬مېل‪ .‬لګ‪ .‬و‪ .‬زم ليسنېه لنګېام ليکنېه کېول ‪ ،‬پر ېوه موغېوا يپېوټ‬
‫‪ :‬ل پېه احت ېا ي‬ ‫په وه ډوله‬ ‫‪ .‬ګواي‬ ‫ژويناليو واصل‬ ‫او‬ ‫جوړول‪ .‬او‬
‫پيښېېېواوا بي پيښېېېوګواي ‪ .‬ګوايشېېېګر ړغېېېه څېېېوک چېېېې پر ېېېوه موغېېېوا يپېېېوټ‬
‫برابرو ‪.‬‬
‫ېاګر اد ګرامرړغېه برخېه ه‪ ،‬چېې پېه ړغېه کېې‬ ‫‪ -۸2۱‬ګيپوړه‪ ،‬اګيپوړن ه‪ :‬اصر‬
‫و ژبې ټاکلې مويفي ونه‪ ،‬ړغو جوړتت‪ ،‬یرکيب‪ ،‬ګر اد او ړغېو ډولونېه‬
‫یرڅيينې النس نيول کې‪. ،‬‬
‫اګيونېېه‪ ،‬مويفولېېوژ اسېېا برخېېه ه‪ .‬مېېويفي اګيړغېېېه‬ ‫‪ -۸2۹‬ګيمېېويفي ‪،‬‬
‫‪ ،‬که یجو ه شي‪ ،‬خپله معنېا لېه السېه ويکېو او یجېو‬ ‫کيچنی ژبنی مانيوواحس‬
‫یابليېېت لېېه السېېه ويکېېو ‪ .‬ېېا اچې لمېېويفي م ونېېه یجو ېېه کېېېسونکی معنېېالرونکی‬
‫‪.‬م‬ ‫واحس‬
‫؛ لآوازم ليکل شو بڼې یه وا ې‪ ،‬اپه بله و نا ړغه ليسو وړيسې‬ ‫‪ -۸۸۷‬ګرافي ‪:‬‬
‫‪ ،‬چې وه آواز تکاينسو ي کو ‪.‬‬
‫‪ -۸۸۸‬ل ېېی؛ يل‪ ،‬دم‪ -‬امېېی‪ ،‬ل نهېېؤ ل نېېې‪ -‬ک ېېيپ ېېوه برخېېه ل ېېی ياچېېاپيرول‪،‬‬
‫احاطه‪ ،‬یصر ‪ .‬ل ی نيول‪ ،‬سوال کول‪ .‬ل ی نغاړل اد ياټولول‪ .‬ینا ت کول‪.‬‬
‫‪ -۸۸2‬لفکي تکی‪ :‬شکلی خوايانغاړ ‪ -‬لفکي صنا ‪ .‬ابله و نا چې په الفېاظوکې‬
‫تکی موحو ه و ‪ .‬په خبروکې و ونوپياوړیيا‪.‬‬
‫‪ -۸۸۸‬لنډه کيچه‪ :‬حکا ه‪ ،‬حکا ت؛ ړغه کيچه چې شکل له پلوه لنډ و ‪ .‬کيچه په‬
‫اواوږ ه و رېل کېې‪ . ،‬لنېډه کيچېه ړغېه ه‪ ،‬چېې ژونېس ېوه موغېوا‬ ‫لنډه‪ ،‬منبن‬
‫يانغاړ ‪.‬‬
‫‪ -۸۸4‬لطافت‪ :‬ل‪ -‬ط‪ .‬ک ووي ‪ .‬تا چته‪ ،‬نر ‪ ،‬نرموالی ړغه کی ‪ ،‬چې لفظ له پلوه‬
‫نر اوپوستوالی ولر ‪.‬‬
‫‪5۸2‬‬
‫‪ .‬لنېډ شېعر یوجېه اسېې ه‪ ،‬چېې لنېډ‬ ‫‪ -۸۸5‬لنډ ‪ :‬پښېتو ژبېې ېوډول شېعر‬
‫‪.‬‬ ‫‪ ،‬یيېېېېېېو زړېېېېېېر لېېېېېېر اولنېېېېېېډ پښېېېېېېتو خونسويشېېېېېېعر ړېېېېې‬ ‫ېېېېېېوډول مېېېېېېاي‬
‫مېېاي زړرویيووالی او شېېعر خېېوږوالی اولطافېېت څخېېه ېېې معنېېايا پويیېېه کېېې‪. ،‬‬
‫چې غير موزود اوغير م‪،‬فی و ‪.‬‬ ‫‪ .‬خولنډ شعر ړغه‬ ‫واړه اغيومی‬
‫لنډ ‪:‬‬
‫يوغ لېونی کيمه‬ ‫= سويچايګل ينيا‬ ‫په ګویه ميی نه‬ ‫زه‬
‫پښې چاپي کومه‬ ‫مایه پنبه ګویې سروکيه = په واړوالسه به‬
‫= زه نيچتيه ايه نه غواړ و ونه‬ ‫نيا و‬ ‫ګويیې‪ ،‬بنګي‬
‫په سينه و اللی ائي‪ = ،‬زه لونګيی اواللی واړه ا ومه‬
‫یاوشو و نه‬ ‫بيګاه مې خو ليسو ال ه = آشنا بر ت مې نتک‬
‫په ډنسډ روژلی نه‬ ‫خلک چايګل خوني بولي = ما نتک‬
‫والئ غوږ اميل غاړ = پيوواد پوژ يایه کي اشايیونه‬
‫‪ ،‬لېېومي ‪ ،‬اولېېه برخېېه‪ ،‬سېېترګی خبرواولېېه برخېېه‪ .‬پېېه کابېېل پوړنتېېود کېېې‬ ‫ليېېس‪:‬‬
‫ل لپايه ړغه پوړنتود يئيپ له خوا ویح‪،‬ي‪،‬ی مرکو نېی پرانچېتل شېو‪.‬‬ ‫لومي‬
‫مچج ن ر‪ :‬سجعه لرونکی‪ ،‬متکلف اوغيېر من ېوي ن ېر‪ .‬ن ېر ړغېه ډول ‪ ،‬چېې غ‪،‬یېه‬
‫وا ي‪ .‬کوکوکو= کوکوکو‪ .‬خيرالبياد ن ر‪.‬‬
‫‪ -۸۸6‬مفهېېو ‪ - :‬ل ‪ .‬م فهېې ‪ .‬جېېا ‪ .‬کل ېېې پېېه معنېېاپوي اړونېېس مطالېېب ېېامفهو‬
‫ج لې ټولنيومفهو يانغاړ ‪.‬‬
‫‪ .‬ړغه ډول چېې ړرمصېراا بيېت ېې پېه خپېل مېنځ‬ ‫‪ -۸۸۰‬م نو ‪ :‬شعر ومه ډول‬
‫کې سره ړ یافيه و ‪ .‬شعرپه غه فوي کې لو لو موغو ګانې پېه یېېره کچېې‬
‫يا ي‪.‬‬
‫کې لېوړه برخېه کتېا‬ ‫‪ -۸۸۱‬متی‪ - :‬ا‪[ -‬ا] ل م شاه‪ ،‬لوړه برخه‪ ،‬وشی ننه‪،‬‬
‫ه‪ .‬اپېه بلېه و نېا و‬ ‫صفحې ننه‪ ،‬حاشې م‪،‬ابل لوي ‪ ،‬متاد اومېتی ېې ج ې‬
‫موغوا څېيل متی اصلي موغوا جوړو ‪.‬‬
‫‪5۸۸‬‬
‫‪ -۸۸۹‬معرفېېت‪ - :‬مېېل‪[ .‬ا] معرفېېة ل ‪ . .‬م وشېېي پيننېېسل‪ ،‬ل ې اوپوړېېه معرفېېة‬
‫االحرېېاء بېېاطی پيننسنېېه‪ ،‬معرفېېة العېېروق‪ ،‬يګ پېننسنېېه‪ ،‬معرفېېة العوېېیت‪ .‬ما چېېه‬
‫پېننسنه‪ .‬معرفة ال فاصېل‪ .‬بنسپېننسنېه‪ ،‬معرفېا الېنفپ‪ ،‬ايواپوړنېه‪ ،‬پچېيکولوژ ‪.‬‬
‫اد‬ ‫پېننسنه اوپه یصو کې معرفت کرف اوشهو له الي‬ ‫‪،‬ا‬ ‫معرفة اال‬
‫انته شولې ز ر‪.‬‬ ‫حاصل شي که‬ ‫پېننسنه معرفت به‬
‫‪ -۸4۷‬م‪،‬يس مويفي ونه‪ :‬یيلی اوبانډ ل م ړ ويیه وا ي‪ .‬په پښتو ژبه کې موفي ونه‬
‫‪ :‬ل ېېویيلی‪ ،‬بېېل آزا م‪ .‬اویيلېېی لسېېاخت اني نښېېي لکېېه‪ :‬ل سېېربلونه‬ ‫پېېه وه ډولېېه‬
‫ېېط نښېېې‪ ،‬غ‪،‬ونونښېېېم یېېاړ لونسونېېهم لصېېرفي‬ ‫اوسېېتربلونه‪ ،‬يبېېط نښېېې‪،‬‬
‫مختاړ ‪ ،‬کل ه جوړونکی‪ ،‬صرفی ويوستاړ ‪.‬‬
‫‪ -۸4۸‬م‪،‬اله‪ -:‬مل‪[ .‬ا] للم‪،‬الېهمم ل ‪.‬لم خبېر کېول للخبېر ‪ ،‬و نېامم یېول؛ کتېا‬
‫ې م‪،‬الې‬ ‫وه برخه افصل‪ .‬ومطلب چې یر ومعيی نواد النس ليکل کې‪ . ،‬ج‬
‫ربي کل ه ه‪ .‬اپه بله و نا وه یح‪،‬ي‪،‬ي م‪،‬اله څېوبرخې لېر ؛ لکېه‪ :‬نېواد‪ ،‬م‪،‬سمېه‬
‫متی څېينه‪ ،‬پا له اوماخذونه‪ .‬م‪،‬الې ډ ر ډولونه لر ‪.‬‬
‫م نيکي‪ ،‬نيکو ي‪ ،‬تېګڼې‪ .‬په شعر اوړنېر ن رکېې ړغېه‬ ‫‪ -۸42‬محاسی‪ :‬ل ‪ -‬ح‪-‬‬
‫‪ ،‬وزد انبويونه‪ ،‬یرکيبونه‪ ،‬یخيل او‪...‬‬ ‫ملګر محاکات لتکیو م لکه‪ :‬آړن‬
‫ېې‬ ‫‪ -۸4۸‬متل‪ - [ -:‬ت‪ -‬لم په یول برابر‪ ،‬په په یله ا ميواد برابره و نا‪ ،‬متل ‪ ،‬ج‬
‫خويا ينېه خوانېه ه‪،‬‬ ‫ېوه مه ېه برخېه ه‪ .‬ولچېي ا‬ ‫متلونه ‪ .‬پښتوشفاړي ا‬
‫کېېو ‪ .‬متېېل ولچېېي پېېوړې لېېه نېېه‬ ‫چېېې ولچېېي یفکېېر پېېه ډ رتېېه ډول ويکېېې انعکېېا‬
‫وچيسونکی سرچينې منب الها اخلی اویل بهانسه حالت لر ‪ .‬وا ې چې ‪ :‬لبې وطنه‬
‫واوسه ‪ ،‬خوبې متله نهم متل پوړه ه‪ .‬لمېيه ميه‪ ،‬خومېيانه ې نه‪ .‬یويه سره تېه ه‪،‬‬
‫خونه ويوي و نو‪.‬م‬
‫‪ -۸44‬م‪،‬وله‪ :‬ل ‪ -‬قم یول‪ ،‬هس‪ ،‬لنډه و نا‪ ،‬غويه خبره اوو نا‪ .‬ړغه یول چې وفپکې‬
‫و ‪ .‬خوم‪،‬وله يستې تې اولنډ خبر یه ړ وا ې‪.‬‬
‫‪5۸4‬‬
‫‪ -۸45‬مربه‪ ،‬مربه به‪ :‬مربه؛ وه شي شباړت له بل شي سره ‪ .‬ا وشېی بېل شېی یېه‬
‫بلبل صن‬ ‫لکه ګل صن = يلفې‬ ‫ويیه کيسل ؛ لکه‪ :‬مو‬
‫مربه به‪ ،‬چې بل شی ويیه شو و‬
‫‪ -۸46‬ماړيت‪ :‬یومنه‪ ،‬منبپانګه؛ ړغه پانګه چې ا ډ ا وا روړانس کو ‪.‬‬
‫‪ -۸4۰‬مصراا ‪ :‬مچره ړ ويیه وا ي‪ .‬وه سره ړ وزنه ني بيتی وه مصېراا جېوړو ‪.‬‬
‫ربي کل ه ه‪ ،‬په شعروشا ر کې کايول کي‪. ،‬‬
‫م یېېسي پ موغېېوا‪ .‬پېېه شېېا ر کېېې فکرشېېتود یېېه وا ېېي‪.‬‬ ‫‪ -۸4۱‬مو ې ود‪ :‬ل‬
‫په موغوا پوي اړونس ‪. ،‬‬ ‫مو ود یيو‬
‫= م‪،‬سمه‪ :‬ل ] [ق] م‪،‬س ‪ ،‬مخکې‪ ،‬وړانس ‪ ،‬مخکې شو ‪ ،‬م‪،‬س ګڼل وشی پيل ‪،‬‬
‫سر وه ا بي م‪،‬الې پيل‪ .‬م‪،‬سمه له معرفېت‪ ،‬پېننېسنې‪ ،‬ماړيېت اوړسفونېهم څخېه‬
‫بايت ه؛ ا متی لنډ و یه ړ وا ي‪.‬‬
‫اسېتع ال‬ ‫او‬ ‫‪ -۸4۹‬متروکې خبر ‪ :‬مي خبر ؛ ړغېه و نېا ېا و نېاو چېې او‬
‫وړنه و ‪ .‬لکه‪ :‬لرغونې وي لغات ا وا ‪ ،‬لتاړ‪ ،‬بر ی او‪....‬‬
‫بڼېه اونېو یېه وا ېي‪.‬‬ ‫‪ -۸5۷‬موغوا‪ :‬ببره لفرغيهم یح‪،‬ي‪،‬ی لپايه فر وېې ليکنې‬
‫خبروایروټاکنې یه وا ي‪.‬‬
‫‪ -۸5۸‬محاويه‪ :‬خبر ‪ -‬ایر ‪ .‬ړغه ډ الوګ چې مخامو و ‪ .‬ېو آنېې موغېوا حېل‬
‫لپايه خبرو یبا له‪.‬‬
‫‪ -۸52‬مېافی الوې ير‪ :‬انېسيوني یېېوت‪ ،‬اخلېي یوان نېېس ‪ .‬پېه ا بېېي ا رکېې ليکنېېې‬
‫یواد؛ړغه یواد چې په ته ډول و ‪.‬‬ ‫لپايه ايا‬
‫‪ :‬ړغه الفاه چې ړ ر فه و اوپه وليکې ياشي‪.‬‬ ‫‪ -۸5۸‬مرا‬
‫ې مصا ي‪ .‬مصسي خاصېسي سلومنب ‪ ،‬ېا اسېا ‪،‬‬ ‫‪ -۸54‬مصسي ‪[ - :‬ا] ل م ج‬
‫بيو‪ ،‬صسوي‪ ،‬استخرا ‪ ،‬ياویل؛ لکه‪ :‬یلل چې بيا ‪ ،‬ې او ویر مصا يکې‪. ،‬‬
‫‪ -۸55‬معترغه ج له‪ :‬ړغه ج له چې اصله نه و ‪ .‬په اصلي متی کې و لنېډه ج لېه‬
‫ياوړل اول‪ .‬په ليکنه کې ړ امکاد لر ‪.‬‬
‫‪5۸5‬‬
‫= محتېېوا‪ :‬لمحتېېو م – ‪ .۸‬فېېا [ا] ل ُ‪ .‬تَ‪ .‬وِم يون ا ېېه‪ ،‬ړغېېه شېېی چېېې بېېل بېېل شېېی‬
‫يانغاړ ‪ .‬ړغه څه چې وشی په ننه متی کې موجو و ‪.‬‬
‫= متعس ‪ :‬ا‪ .‬فا‪[ .‬ا] ل ُ‪ .‬تَ‪ِ .‬م یعس ‪ ،‬یعېس کېول‪ ،‬لېه حېسه ویېل‪ ،‬بيېسا کېوونکی‪،‬‬
‫چې لېه اصېلي حالتېه و ې یېه ېي‪ .‬ړغېه ډلېه افعېال چېې مفعېول لپېايه صېرفي‪ ،‬پېه‬
‫په‬ ‫‪ :‬لالزمي‪ ،‬متعس ‪.‬م لکه‪ :‬زه په ما‪ ،‬یه په یا‪،‬‬ ‫پښتوکې فعلونه په ي ډوله‬
‫بسلي‪. ،‬‬ ‫ه او اپه‬
‫‪ ،‬چې اسېی پېه څلېوي خليفېه حوېرت لېی کېر الېه وجېه‬ ‫= نه بیغه‪ :‬ړغه ا ر‬
‫پوي اړه لر ‪ .‬ډ راخییي م ا ل بيانو ‪.‬‬
‫= نکل‪ :‬استاد‪ ،‬کيچه‪ .‬ړغه کيچه چې لنډه و اوفولکلوي که و نکېل اونکلونېه‬
‫ستره بره ه‪.‬‬ ‫‪ .‬نکل ولچي ا‬ ‫کې خوياډ ر‬ ‫په پښتوا‬
‫= نوتت‪ :‬ابتکايړغه څه چې نو والی ولر ‪ .‬ېو پېوړې لېه مخېې پېه ېوه موغېوا‬
‫اسې څه يامنبته کول‪ ،‬چې نو پوړه وړانس کي ‪ ،‬نو معلومات‪.‬‬
‫= نک ‪ :‬مل‪[ .‬ا] لد َم پييل‪ ،‬یریيبول‪ ،‬آياستی‪ ،‬مرغلروپييېل‪ ،‬اميلېول‪ .‬ړغېه کېی‬
‫چې موزود اوم‪،‬فی و او ن رخی و ‪ .‬نک له شعرسره یوپيرلر ‪.‬‬
‫= ن ر‪ :‬مل‪[ .‬ا] لد َ ثم خويول‪ ،‬یيتول اوپاشل‪ .‬نک غېس ړغېه کېی ‪ ،‬چېې مېوزود‬
‫اوم‪،‬فی نه و ‪ .‬ن رډ رډولونه لر ‪.‬‬
‫= نچو ليک‪ :‬وا ي چې غه ليک ابی م‪،‬له ل‪ ۹4۷ -۱۱۱‬م يامنبته کي ‪ ،‬اسې ړ‬
‫نچو خط له ياسته خوا ليکېل کېې‪ ،‬اولېه‬ ‫و ل کېسه چې ا رانيانويامنبته کي‬
‫لپايه غه خط ډ ريشسکي و‪ ،‬چې‪ :‬ابی م‪،‬له په بغسا کې‬ ‫‪.‬‬ ‫نويوليکونوته‬
‫اچې په سا ه ډول لوستل کېې‪ . ،‬نچېو خېط‬ ‫ليک پوړيسه او و‬ ‫وز روو اوپه‬
‫‪.‬‬ ‫ټولوخطونوټاکوونکی‬
‫م نر‪ . .‬وه اوږ ه ليکل شو کيچه‪ .‬ړغه کيچه چې فېوي لېه پلېوه لېه‬ ‫= ناول‪ :‬ل‬
‫رې‪،‬ي‪،‬‬ ‫کيچې‪ ،‬استاد څخه لو اوله يومانه کوچنی و ‪ .‬خو موغوا لېه لېوي‬
‫ح اسي‪ ،‬ټولنيو‪ ...‬مو ونونه لر ‪.‬‬
‫‪5۸6‬‬
‫= نچتعليا‪ :‬غه خط فايسی ژبويامنبته کي‪ .‬غه خط ل‪ ۸4‬او‪۱‬ړېم پېي په پېا‬

‫چېې غېه خېط مير لېی خېو‬ ‫کې يامنبته شو‪ .‬ټول یذکره ليکونکی پس بېاوي‬
‫‪ .‬لکه‪:‬‬ ‫اوچاپه ل‪ ۸5‬م کې سلطاد لی مرهس توولی‬ ‫نو پ يامنبته کي‬
‫نچو یعليا ګرخفی وجلی است‬
‫واغح االصل خواجه مير لی است‪...‬‬
‫= نومونېېه‪ :‬نېېو مفېېر اوج ېې ېېې نومونېېه‪ .‬مويفولوژ ېېوه برخېېه ه‪ .‬نېېو ؛ وشېېي‬
‫اوشيانوڅرګنسونه کو ‪ .‬نومونه‪ ،‬صفتونه‪ ،‬یيسونېه او‪ ...‬خپلواکېو مويفي ونېه لېه‬
‫‪.‬‬ ‫ډلې‬
‫=نچکوړير ‪:‬‬
‫= نګېېېه ړنېېېر‪ :‬غېېېه مفکېېېويه ل‪۸۹‬م پيېېېي پېېېه ني ېېېائې کېېېې ياپيساشېېېوه‪ .‬اسېېېې چېېېې‬
‫ړنرلپېايه کېايول کېې‪ ، ،‬نېه ژونسپېه‬ ‫واز‬ ‫لړنر ړنرم لپايه و ‪ .‬عنې ړنراوا‬
‫خاطر‪.‬‬
‫= و ېېېي پوړنېېېه‪ :‬لېې الغلېېېة‪ ،‬چېېېې پېېېه ژبپوړنېېېه پېېېوي اړونېېېس ‪ . ،‬ړېېېر ل لغتونېېېه‬
‫جیاوبيل و ‪.‬‬
‫= وغاحت‪ :‬وغېوح‪ ،‬ربېی کل ېه ه‪ .‬تېې انر وتېه صېفت وغېاحت تېکايه‪،‬‬
‫تکايه والی‪ .‬په ليک اوو ناکې با ېسړيپ ډول ابهېا نېه و او اکايړلېه کېې‪ ،‬چېې‬
‫کل و اللېېت پېېه خپلېېه معنېېی بانسواغېېح اويوتېېانه و پېېه ج لېېه کېېې با ېېسا ات‬
‫ډ ريانري؛ ج لوسبک جلي و ‪.‬‬
‫= وزد‪ :‬شېېعر ومه يکېېی ‪ .‬نېېر‪ .‬جېېا ‪ ،‬یېېول‪ ،‬انېېسازه‪ ،‬شېېيره‪ ،‬روغېېوپه لېې‬
‫شعربحر‪.‬‬
‫= و اړنه‪ :‬تځ‪ . .‬و اړشعر‪ ،‬پری ‪ ،‬شاد وشوکت په ا کې و اړنېه فخر ېه ړې بلېل‬
‫کې‪ . ،‬لکه پېه پښېتو ا کېې اميرکروړو اړونېه‪ .‬پېه ېاد ‪ ،‬پېیي‪ ،‬نيکېه‪ ،‬کېوين‬
‫اونويوو اړکول زه زمر پر ني له ماایل نرته‪...‬‬
‫= ړيجاد‪ :‬انچاد په احچاسېی طبيعېت پېوي اړه لېر ‪ ،‬ړغېه حېپ ‪ ،‬چېې انچېاد‬
‫ناخو آګاه پيښې په م‪،‬ابل کې حچا تيي‪.‬‬
‫‪5۸۰‬‬
‫= ړنېېر ن ېېر‪ :‬ړغېېه ن ېېر ‪ ،‬چېېې ړنېېر مخاکېېات‪ ،‬لصېېنا م اونويییزمېېات پکېېې‬
‫ډ رکاي ېسلي و ‪ .‬ړنېېر ن رمچېېلکي ن ېېر ‪ ،‬چېېې لکيچېېه‪ ،‬اسېېتاد‪ ،‬نېېاول‪ ،‬يومېېاد‬
‫ا بي ټوټه‪ ،‬یکل اونويډولونه يانغاړ ‪ .‬م‬
‫= ړنر یرکيب‪ :‬ړغه چې په ړنر ډول کل ویرکيېب او و ېا والی تېيي‪ .‬ړنېر‬
‫یرکيب تکلوالفاه مج و ه ه‪ .‬طبيعت لطافېت پېه الفېاظوکې ياوړل ؛ لکېه‪:‬‬
‫زلفوټال‪...‬‬
‫= ړنر‪ :‬ټولنيوشعويمج و ه ه‪ .‬ړنریه فی ړ وا ي‪ .‬ړنر انچاد فکېر یېر ټولېو لېوړ‬
‫الي یفکریه وا ي‪ .‬آيت‪ ،‬فی او یع‪،‬ل تا چته ډول یه وا ي‪.‬‬
‫= فکر‪ :‬يني جهاد مړني یصو ریه فکروا ې‪ .‬اما شی اشياد چې انچېاد پېه‬
‫مغووکې ا نيچی اوپه معنو صويت اوړ فکربلل کي‪. ،‬‬
‫= یع‪،‬ل‪ :‬ل ‪،‬لم حچی اومنط‪،‬ي پوړې مج و ې لوړ مرحلی یه ‪،‬ل وا ې‪.‬‬
‫= حچی پوړه‪ :‬احچا یصوياوا ياک مج و ې مرحلې یه حچی پوړه وا ې‪.‬‬
‫= منط‪،‬ې پوړه‪ :‬مفهو اوحک منط‪،‬ی نتيجه ګيېر مج ېو ی مرحلېې یېه منط‪،‬ېې‬
‫اانتوا ی پوړه وا ې‪.‬‬
‫= حک ‪ :‬فکرړغه حالت چې پرړغه کې وشی یصس ا کي‪. ،‬‬
‫چېېې خېېايجی نېېي پېېه‬ ‫= شېېعوي‪ :‬یکامېېل افتېېه ژونسموجو ایوړغېېه اسېېتعسا‬
‫معنېېو یصېېويکې ن‪،‬ېېش کېېو اوړڅېېه کېېو چېېې برېېر خايجی چاپير ېېال یېېوانيی‬
‫وپينني او م‪،‬صسسره س خپل لی فعاليتونه مریب کي ‪.‬‬
‫ېالی یېر ی شېکل او اوږ ه اجن ېا ی یکامېل حصېول‬ ‫شعوي‪ :‬وایعيت انعکېا‬
‫‪ .‬اپه بېل بېايت‪ ،‬خېايجی وایعيېت ز ه کېي اوپيننېسګلو لېه پېايه انچېاد‬
‫معنو انعکا خا شکل ‪.‬‬
‫= اجت ېېا ی شېېعوي‪ :‬نکر ېېو‪ ،‬انس ښنواویيوي و اسېېې مج و ېېه ه چېېې ړغېېې پېېه‬
‫واسېېېطه طبيعېېېت او ټېېېولنې مېېېا ژونساوپېېېه ېېېومي ډول سېېېره اجن ېېېا ی‬
‫مناسبایوسيچت انعکا مومی‪.‬‬
‫‪5۸۱‬‬
‫مننه او کور ودانی‬
‫تت‬ ‫لتت هېتت اد تتتار اګ ف هشخصتتتار‬ ‫تت‬ ‫د افغانستت ال تتتتک‬

‫ششت يت ې دتد د در ا ت‬ ‫د زړه ل تت‬ ‫ښاغتک (عبدالجبار نع مک) څ‬
‫ګ اړې دد د عتمک ا تارګ د دتاپ‬ ‫د اګږه ګريړه‪ .‬تک‬ ‫داپ‬
‫ږ ل ټ لت درنت هې ادګالت‬ ‫لړۍ د ل يړر ده‪ .‬دا لړۍ ب دګام ل ې‪.‬‬
‫د‬ ‫خت را درنتت ه تت يت ګ دتد ت خصتل عشت ې اګ تادې ګ‬ ‫څ‬
‫ي اب ن د داپ دا لړۍ ال سد ګغځ ې‪.‬‬
‫شش يت ګ‬ ‫د زړه ل ت‬ ‫ځل ب ا ددر ا ل ل ک ار اګ دا ګنکک څ‬

‫ر‪.‬‬ ‫دد ددر ا د ل کت اګ دا ل ج ګ‬
‫ف هشخک ش‬
‫د افغانس ال تک‬
Downloaded from: ketabton.com

لیکوالي hu5shj

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

لیکوالي hu5shj

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Downloaded from: ketabton.

‫معاصره ليکوالي‬ ‫د کتاب نوم‪:‬‬

‫پوهنوال احمدشاه زغم‬ ‫لـيکـــــوال‪:‬‬

‫د افغانستان ملي تحريک‪ ،‬فرهنګي څانګه‬ ‫خـپرونـدی‪:‬‬

‫ضياء ساپی‬ ‫ډيـزايـنګر‪:‬‬

‫فياض حميد‬ ‫پښتۍ ډيزاين‪:‬‬

‫‪ ۰۹۳۱‬ل کال‪۵۱۰۲ /‬م‬ ‫چــاپـکـــال‪:‬‬

‫د تحريک د خپرونو لړ‪)۳۹( :‬‬

‫د هېواد د فرهنګ د ښېرازۍ پپ ه پ‬

‫د افغانسنام ي ر تحريک فرهنګر څانګپ‬

‫ماچې په ‪ ۸۸۱۱‬کال په پښتوڅانګه کېې لليکېوال م موې ود یسي چېي چېاي‬

‫کېېېېېې‬ ‫بهيرټولوولچېېېېېونواوپه یيېېېېېره زموږپېېېېېه پښېېېېېتوا‬ ‫ليکنېېېېېې اوليکېېېېېوال‬

‫‪ -۰-2‬پر ن ر نک ا نک پر ن ر اړولو اړیياو ‪045................................. :‬‬

‫‪ -۸۸‬الفت ليکوال امی‪084 ...............................................................................:‬‬

‫‪ -۸‬یاليفي ا ر انګينې ‪520.......................................................... :‬‬

‫م‪،‬الې او ړغو انګينې‪222........................................ :‬‬ ‫‪ -۸‬انت‪،‬ا‬

‫بې یلېېېې ه‪ ،‬بې کېېېېېېتابه ژونېېسود څه‬

‫بې ليکواله بې یلېېېېې ه خلک ميه‬

‫‪—۸‬ړغه ملتونه‪ ،‬مليتونه‪،‬یوک ونه او یومونه ژونس ړچک ننسايه کوال‬

‫یر اغېوو النس ياشو نو خپله ړچتي به مو له منبه وړ و ‪.‬‬

‫‪ -١-١‬د ليکوالۍ ګټه‪:‬‬

‫لنډه ا چې لليکوالي انچاد فکر او ژبې حک يانه پنبونه ه‪ ،‬چې یل‬

‫‪ -2-١‬ليکوالي يو غوره ((فن)) دی!‬

‫فی او ړنر یوپير او ويیوالی ‪:‬‬

‫‪ :۱‬فی ل‪fan‬م نر ل ‪ -‬فنود‪ ،‬صنعت‪ ،‬ټکنيکو وړیيېا او یا ېسو مج و ېه ه‪ .‬ل ‪: ۸2‬‬

‫‪ -3-١‬ليکوالي ميراثي ښکارنده (پديده) ده که کسبي ؟‬

‫‪ -4-١‬هغه ټکي چې بايد په ليکوالۍ کې په پام ونيول شي!‬

‫‪ ،‬چې موږ آسانه او فني ليکنېې لپېايه اصېولو او اليتېوونو‬ ‫ړ سا المل‬

‫خپلچر‬ ‫خپل سر‬

‫م الونه‬ ‫اوستربل‬ ‫سربل‬ ‫ګڼه‬

‫په کوي کې‬ ‫کې‬ ‫په‬ ‫‪۸‬‬

‫له افعالو جی وليکل شي‪.‬‬ ‫‪ -:۸2‬لنه او مهم لنفې او نهېم یوي‬

‫انګيو یويو کايونې انګينې له پامه نه غويزول‪.‬‬ ‫‪ -:۸۸‬پښتو ژبې‬

‫‪ :5‬ډ‪ -‬ډاډ ل اط ينادم‬

‫‪ :2‬لنډ واولوم ل‪u‬م‪ ،‬مویعيت ې‪ ،‬پويینی‪ ،‬ويوسېتنی‪ ،‬ګېر او سچېت آواز‬

‫موېېې ود شېېېېعر لکه پېېېېېيکر‬

‫انجينېېر‬ ‫شېېا ر مخيلېېه یېېوت وي ښې يی یايونېېه جېېوړو ‪ ،‬مهنسسېېي ن‪،‬رېېې ړې‬

‫کېاي‬ ‫ي ونو ګرفتاي ‪ ،‬؛ یل څو او می ړډوکو له ي ونو شکا ت کېو او‬

‫‪ -5-١‬څنګه يې بايد وليکو؟‬

‫کلونو کې بله ژبه نري ز ه کوال ‪.‬‬

‫‪ -6-١‬د لومړی څپرکي لنډيز‪:‬‬

‫فی انچاد بسني او فو کي غيو په وسيله شکل مومي‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ياک مړی او طبعيت امتوا په لي کې ړو ت پيسا کو ‪.‬‬ ‫ړنر‬ ‫‪-‬‬

‫ليه‪.‬‬ ‫‪ ،‬نه موي ي‬ ‫ړ س امله کچبي بهير‬

‫‪ ،‬چېې‬ ‫کاي لپېايه کېه غېروي‬ ‫مناسب ا ‪ ،‬لکيوال او ليکوال‬ ‫‪-‬‬

‫‪.‬‬ ‫یا سو لګرامرم پوړېسل‬

‫‪ -7-١‬د لومړي څپرکي پوښتنې‬

‫‪ -8-١‬د لومړي څپرکي ماخذونه‬

‫‪ -25‬کاينګي‪ ،‬ل‪ .۸۸۱۸ .‬يمو موف‪،‬يت‪ .‬ا راد‪ :‬یهراد‪.‬خياباد شهر‪.‬‬

‫‪ -١-2‬په ليکنه کې له تېروتنو ځان ساتل‬

‫‪ -4‬یيتېېتي غ ې يرونه‪ - :‬ېېالچېر ‪ ،‬یرڅېېوچې‪ ،‬لکېېه څنګېېه چېېې‪ ،‬څېېوچې‪...‬م یيتېېتي‬

‫ل و م يهېي شېېخل لج ې غا ېېبم او ړ ساينګېه ل ام يهېېي شېېخل مفېېر مؤنېېث‬

‫موږ ‪ -‬و ل‪ow‬م‬ ‫موږ ‪ -‬و ل‪ow‬م‬

‫‪ -2-2‬څه ډول ليکنه وکړو؟‬

‫يست‬ ‫ا‪ :‬نا يست‬

‫است راي ماغي ‪:‬‬

‫‪ ،‬ليکوالي ېو مېسني او مچېلکي‬ ‫خبر کول چې طبيعي او یلپایي انچاني بهير‬

‫يغول کې‪. ،‬‬

‫‪ :‬ګڼې ل س م صر ؛ با س ووا و چې ل کله په پښتو ژبېه کېې ېس بېسلود‬

‫‪ -3-2‬په ليکوالۍ کې د ښو کلمو او جملو کارول‪:‬‬

‫پرسوناژولکايکوونکوم پر شخصيت نېغې اړ کې لر ‪.‬‬

‫مخلوق له يه پر کيه‬ ‫ط‬ ‫چې‬

‫لر کېېېېېېېېو‬ ‫مېېېېېينه خوبانو نېېېامېېو ننېېېېې‬ ‫ا‪:‬‬