บทที่ 1 บทนำเกี่ยวกับการพยาบาลมารดา-ทารก

2.5 อัตราเด็กเกิดไร้ชีพ (stillbirth rate)

แนวคิดทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการ
แนวคิดทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการ พยาบาลมารดา-ทารก
พยาบาลมารดา-ทารก
2.4 อัตราตายก่อนและหลังคลอด
ปัจจุบันได้มีการนำแนวคิดต่างๆที่เกี่ยวข้องกับการพยาบาลมารดาทารก 3. อัตรามารดาตาย
(stillbirth rate and perinatal
ซึ่งถูกกำหนดโดยองค์การอนามัยโลก (World Health Organization: (maternal
mortality)
WHO) และองค์กรวิชาชีพนานาชาติ ได้แก่ สมาพันธ์สูตินรีแพทย์ mortality rate)
นานาชาติ (Federation International of Obstetricians and
Gynecologists: FIGO) มาปรับใช้ในการให้บริการสุขภาพมารดา
ทารก ได้แก่ 1. การดำรงบทบาทการเป็นมารดา 2. การพยาบาลมารดา 2.3 อัตราตายของทารกอายุเกิน 28 วัน
ทารกแบบองค์รวม (holistic nursing) 3. การดูแลที่เน้นครอบครัวเป็น (post neonatal mortality rate)
ศูนย์กลาง (family-centered care)

นโยบายระบบสุขภาพ/หลักประกัน สุขภาพ/ 2.2 อัตราตายของทารกแรกเกิดอายุต่ำกว่า 28 วัน

สิทธิประโยชน์ที่เกี่ยวข้อง สัมพันธ์กับมารดา- (neonatal mortality rate)
ทารก

ระบบหลักประกันสุขภาพในประเทศไทย
1. ระบบสวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการ 2.1 อัตราตายของทารกอายุต่ำกว่า 7 วัน 3.อัตราเจริญพันธุ์ทั่วไป
2. ระบบประกันสังคม (carly neonatal mortality หรือ perinatal ( general fertility rate )
3.ระบบประกันสุขภาพถ้วนหน้า
สถิติชีพการตาย
หลักประกันสุขภาพ และสิทธิประโยชน์ที่เกี่ยวข้องกับมารดาและทารก สถิติการเกิด 1. อัตราตายอย่างหยาบ
1. บัตรประกันสุขภาพ ( สิทธิ 30 บาท, สิทธิบัตรทอง หรือสิทธิบัตรประกันสุขภาพถ้วน 1.อัตราการเกิดอย่างหยาบ (crude (crude death rate)
หน้า) เป็นสวัสดิการรักษาพยาบาลในระบบกองทุนบัตรสุขภาพให้กับผู้ขอทำบัตร โดยไม่ birth rate) คือ จำนวนเกิดมีชีพในปี
สถิติชีพเกี่ยวข้อง
ต้องเสียค่าใช้จ่าย (ยกเว้นยานอกบัญชียาหลัก และการใช้บริการห้องพิเศษ) หนึ่งต่อประชากร1,000 คน เป็นการ 2.อัตราเจริญพันธุ์เฉพาะกลุ่ม
กับการพยาบาล
2. บัตรประกันสังคม เป็นสวัสดิการลูกจ้างตามกฎหมายประกันสังคม โดยผู้มีรายได้ และ เปรียบเทียบจำนวนการเกิดมีชีพ ในช่วง อายุ (age specific
มารดา-ทารก
จ่ายเงินสมทบเข้ากองทุนประกันสังคมทุกเดือน ระยะเวลาหนึ่งปีกับจำนวนประชากรใน fertility rate)
สิทธิอื่น ๆ ที่ได้รับความคุ้มครองเกี่ยวกับมารดาและทารก ระยะเวลาเดียวกัน
แนวโน้มของการพยาบาลมารดาทารก และครอบครัว
แนวโน้มของครอบครัวไทยมีขนาดเล็กลง อัตราการ
4. ปัจจัยด้านบริการสุขภาพ
ปัจจัยที่มีผลต่อภาวะสุขภาพ มารดา-ทารกและประเด็นและแนวโน้ม หย่าร้างสูงขึ้น อัตราการตั้งครรภ์วัยรุ่นเพิ่มขึ้น
ปัจจัยด้านบริการสุขภาพได้แก่ ระบบจัดการเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพ เช่น การรักษา
ในการการพยาบาลมารดา-ทารก
พยาบาล การส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรคอย่างเป็นระบบ เป็นต้น 1. การสร้างครอบครัวใหม่
ปัจจัยที่มีผลต่อภาวะสุขภาพมารดาและทารกในครรภ์ 2. การให้การปรึกษาก่อนตั้งครรภ์ การดูแลขณะตั้งครรภ์
ปัจจัยที่มีผลต่อภาวะสุขภาพมารดาและทารกในครรภ์ พบว่ามีหลากหลายปัจจัยที่ส่งผลต่อการเจริญ ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการพยาบาลมารดาและทารก 3. ความรุนแรงในครอบครัวมีมากขึ้น
เติบโตของทารกในครรภ์ มีรายละเอียดดังนี้ ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการพยาบาลมารดาและทารก 4. แนวโน้มการมีพ่อ-แม่เดี่ยว (single parents)
1. ปัจจัยทางด้านปัจเจกบุคคล ได้แก่ แผนพัฒนาสุขภาพแห่งชาติ การเปลี่ยนแปลง 5. ความต้องการการดูแลอย่างมีคุณภาพของผู้รับบริการมีมากขึ้น
เป็นปัจจัยที่มีผลต่อภาวะสุขภาพเฉพาะตัวบุคคลโดยตรง ได้แก่ พันธุกรรม วิถีการดำเนินชีวิตของมารดาที่ ทางด้านเศรษฐกิจ สังคมและการศึกษา และการ 6. การใช้เทคโนโลยีทางการแพทย์ที่ทำให้มีค่าใช้จ่ายราคาสูง
มีผลต่อภาวะสุขภาพ และภาวะสุขภาพของมารดา เปลี่ยนแปลงทางด้านสิ่งแวดล้อมที่เป็นผลกระทบจาก อย่างเหมาะสม
2. ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม ภัยธรรมชาติ เป็นต้น และแนวโน้มในการพยาบาล 7. ผู้รับบริการจำหน่ายออกจากโรงพยาบาลเร็วขึ้น เน้นการดูแล
สิ่งแวดล้อม หมายถึง ทุกสิ่งทุกอย่างที่อยู่รอบตัวเรา ซึ่งแบ่งได้เป็น สิ่งแวดล้อมธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม มารดาทารก ดังรายละเอียดต่อไปนี้ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับ ตนเองและต้องติดตามเยี่ยมบ้าน
ที่มนุษย์สร้างขึ้น การพยาบาลมารดาและทารก 8. การดูแลด้วยใจเพื่อป้องกันการฟ้องร้องของผู้รับบริการ
3. ปัจจัยด้านเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมการเปลี่ยนแปลงด้านเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมที่เกิดขึ้น 1. แผนพัฒนาสุขภาพแห่งชาติ 9. การพยาบาลที่เน้นพิทักษ์สิทธิ์ของผู้รับบริการ
ในปัจจุบัน มีผลกระทบต่อภาวะสุขภาพของมารดาและทารกในครรภ์เป็นอันมาก 2. การเปลี่ยนแปลงทางด้านเศรษฐกิจ สังคมและการ 10. การส่งเสริมการสร้างสัมพันธภาพระหว่างมารดาและทารกให้
ศึกษา เร็วขึ้น และเน้นการให้นมมารดาอย่างมีคุณภาพเพิ่มขึ้น
การให้คำปรึกษาก่อนสมรสมุ่งหวังให้ทั้งหญิงและชายมีสุขภาพดีเป็นการเตรียมบุคคลทั้ง 2 เพศ เพื่อให้มีชีวิตสมรสที่สมบูรณ์และเป็นสุข มีหลักการ
และแนวคิด ดังนี้
1. ส่งเสริมสถาบันครอบครัวและความผูกพันซึ่งกันและกัน
2. ส่งเสริมสุขภาพและความอยู่เป็นสุขของครอบครัวและคู่สมรส
3. ส่งเสริมให้คู่สมรสชายหญิงคิดในด้านบวก หากมีปัญหาเกิดขึ้นให้ชายหญิงและคู่สมรสร่วมใจในการแก้ไขปัญหา
4. ส่งเสริมให้ชายหญิงหรือคู่สมรสร่วมกันตัดสินใจในทางเลือกต่างๆ และให้ยึดถือการตัดสินใจของคู่สมรสเป็นหลักเสมอ เช่น คู่สมรสอาจจะตัดสิน
ใจจะไม่มีบุตร หรือยอมเสี่ยงในกรณีมีความผิดปกติของ ทารก เป็นต้น
1. บทบาทด้านการประชาสัมพันธ์และสื่อสาร
ให้ปฏิบัติการวางแผนครอบครัว การจะประสบ
ความสพเร็จได้เมื่อผู้รับบริการยอมรับการ
วางแผนครอบครัว ดังนั้นพยาบาลต้องใช้ศิลป
จูงใจทำให้บุคคลหรือ กลุ่มเป้าหมาย เปลี่ยน
ทัศนคติและแนวทางการปฏิบัติไปสู่เป้าหมายที่
ต้องการด้วยความสมัครใจ พยาบาล จะต้องมี
ความรู้ถึงการคุมกำเนิดแต่ละชนิดเป็นอย่างดี
และจะต้องสามารถแก้ไขปัญหาที่อาจเกิดขึ้น
จาก การใช้วิธีการคุมกำเนิดนั้น ๆ ได้
2. บทบาทด้านการให้คำปรึกษา การให้
บริการคุมกำเนิดโดยพื้นฐานนั้นจะต้องมา
จากความสมัครใจ ของผู้รับบริการ
พยาบาลจะต้องเป็นผู้ให้ข้อมูลต่าง ๆ ให้คำ
แนะนา ให้ความรู้ในการใช้วิธีการคุม
กำเนิด โดย คำนึงถึงความเหมาะสม ความ
ปลอดภัยของผู้รับบริการมากที่สุด อธิบาย
ถึงข้อดีข้อเสียของการใช้วิธีการคุมกำเนิด
เพื่อให้ผู้รับบริการตัดสินใจเลือกวิธีการคุม
กำเนิดที่เหมาะสม
3. บทบาทด้านการให้บริการคุมกาเนิดด้วย
วิธีต่างๆ พยาบาลจะต้องมีความรู้ความ
สามารถ ให้บริการคุมกาเนิดแต่ละวิธีได้อย่าง
ถูกต้อง ตามขั้นตอนและเทคนิคตามความ
สามารถและบทบาทของ พยาบาล เช่นการ
จ่ายยาเม็ดคุมกาเนิด การฉีดยาคุมกาเนิด
การใส่ห่วงอนามัย เป็นต้น ช่วยแพทย์ในการ
คุมกาเนิดให้กับผู้รับริการเช่น การทาหมัน
การฝังฮอร์โมนคุมกาเนิด ซึ่งพยาบาลจะต้อง
มีความรู้ถึงขั้นตอน ในการทา สาหรับการให้
บริการใส่ห่วงอนามัย พยาบาลผดุงครรภ์จะ
ทาได้ภายใต้เงื่อนไข
1.การให้การ
บทที่ 2 แนวคิดการอนามัย
บทที่ 2 แนวคิดการอนามัยเจริญพันธุ์
ปรึกษาก่อนสมรส เจริญพันธุ์และการวางแผน
และการวางแผนครอบครัว
ครอบครัว
แบบปฐมภูมิ (Primary infertility) หมายถึง กระบวนการของการเจริญเติบโตและพัฒนาการของ
ภาวะมีบุตรยากในคู่สมรสที่ไม่เคยมีการตั้งครรภ์ ทารก อยู่ภายใต้การควบคุมของยีน/โครโมโซม และ
2.การวางแผน
ครอบครัวและการ เกิดขึ้นมาก่อนเลย สภาพแวดล้อมต่างๆ เช่น สารเสพติด เชื้อโรค ซึ่งจะมี
ให้คำแนะนำ ผลต่อตัวอ่อนมนุษย์ทาให้เกิดความผิดปกติขึ้นได้
ภาวะมีบุตรยากแบบทุติยภูมิ (Secondary
เรียกว่าพิการแต่กาเนิด รูปวิปริตแต่กาเนิด หรือวิกล
infertility) หมายถึง ภาวะมีบุตรยากในคู่สมรสที่เคยมี
รูปแต่กาเนิด (congenital anomaly/
การตั้งครรภ์เกิดขึ้นมาแล้วอย่างน้อยหนึ่งครั้ง โดยที่ไม่
3.ภาวะมีบุตร malformation/ abnormality) บางชนิดเห็นได้
ยากและการให้ ว่าการตั้งครรภ์นั้นที่เป็นการตั้งครรภ์ที่สิ้นสุดลงด้วยการ
แบ่งเป็น ทันทีหลังคลอด เช่น ปากแหว่ง เพดานโหว่ แต่บาง
คำแนะนำ แท้งหรือการคลอดก็ตาม
ชนิดจะทราบก็ต่อเมื่อ อวัยวะนั้นๆ เริ่มทาหน้าที่ เช่น
หูหนวก ความพิการนี้อาจเกิดกับอวัยวะเดียวหรือ
คำแนะนำ หลายอวัยวะร่วมกันก็ได้ ดังนั้นพันธุกรรมและสิ่ง
แวดล้อมจึงเป็นปัจจัยหลักที่ส่งผลต่อการเจริญเติบโต
1 แนะนำให้หาความรู้เกี่ยวกับภาวะมีบุตรยาก และพัฒนาการของทารกใน ครรภ์
2 แนะนำให้ไม่ให้เก็บกด แต่ให้พูดคุย สื่อสารทางอารมณ์ของตนให้คู่สมรสได้รับรู้ด้วยมากที่สุด
3 ให้คู่สมรสช่วยเหลือดูแลซึ่งกันและกัน 5. ปัจจัยที่มีอิทธิพล
ต่อการ เจริญเติบโต
4 ให้เวลากับตนเอง ทบทวนความรู้สึกที่เกิดขึ้น
และพัฒนาการของ
ทารกในครรภ์
5 ให้คู่สมรสตระหนักว่า ภาวะมีบุตรยากไม่ใช่ปัญหาของฝ่ายหญิงหรือฝ่ายชายฝ่ายเดียว แต่เป็น
ปัญหาของคู่สมรสทั้ง 2 ฝ่าย
4. การปฏิสนธิ และการ
การเจริญเติบโต กลุ่มของเซลล์ที่เกิดขึ้นหลังจากปฏิสนธิเป็นเนื้อเยื่อ (germ layer) 3 ชั้น ซึ่งแต่ละชั้นจะพัฒนาต่อไป
เจริญเติบโต ของรกและ
ของรกและทารก เป็นอวัยวะต่าง ๆ ของตัวอ่อนดังนี้
ทารกในครรภ์
ในครรภ์ 1. ectoderm: ชั้นนอกสุด จะเจริญไปเป็นหนงั กาพร้า ผม ขน เล็บ ต่อมเหงื่อ ต่อมไขมัน ต่อมน้าลาย
ต่อมน้านม ต่อมใต้สมองส่วนหน้า หูชั้นใน เลนส์ตา เคลือบฟัน เยื่อบุในปาก จมูกและทวารหนัก
centralnervous system (CNS), peripheral nervous system (PNS) ต่อมใต้สมองส่วนหลัง
การปฏิสนธิ กลุ่มเส้นประสาท ต่างๆ เรตินา เยื่อบุรับความรู้สึกในหู จมูก ปาก และทวารหนัก
2. mesoderm: ชั้นกลาง จะเจริญไปเป็นกระดูก กระดูกอ่อน ไขกระดูก กล้ามเนื้อ แกนกลางของฟัน
หัวใจและหลอดเลือด หลอดน้าเหลือง เซลล์เม็ดเลือด ม้าม ไต ท่อไต และอวัยวะสืบพันธุ์
การปฏิสนธิ (fertilization, conception) คือ 3. endoderm: ชั้นในสุด จะเจริญไปเป็นเยื่อบุผิว (epithelium) ของระบบทางเดินหายใจ ระบบ
กระบวนการที่อสุจิ 1 ตัวเข้าไปผสมกับไข่ 1ใบ ทางเดินอาหาร ตับ ตับอ่อน ต่อมไทรอยด์ ต่อมไทมัส กระเพาะปัสสาวะ ท่อปัสสาวะ ดังนั้นความพิการ
และ มีการรวมตัวกันระหว่างโครโมโซมพ่อและ ร่วมกันจึงมาจากระดับชั้นเดียวกัน เช่น พบความผิดปกติของหัวใจร่วมกับไต
แม่
 ระบบอวัยวะสืบพันธุ์
ระบบอวัยวะสืบพันธุ์ การพยาบาล
การพยาบาล (คำแนะนำ)
(คำแนะนำ)
มีการคัดกรองมารดา-ทารกที่มีภาวะเสี่ยงสูงซึ่งจําเป็น ต้องได้รับการดูแลสุขภาพเป็นพิเศษ 1.อธิบายให้สตรีตั้งครรภ์เข้าใจและยอมรับว่าเป็นอาการปกติของการตั้ง
มีการคัดกรองมารดา-ทารกที่มีภาวะเสี่ยงสูงซึ่งจําเป็น ต้องได้รับการดูแลสุขภาพเป็นพิเศษ การเปลี่ยนแปลงที่บริเวณอวัยวะสืบพันธุ์ก็เหมือนกับผิวหนังที่
การเปลี่ยนแปลงที่บริเวณอวัยวะสืบพันธุ์ก็เหมือนกับผิวหนังที่ 1.อธิบายให้สตรีตั้งครรภ์เข้าใจและยอมรับว่าเป็นอาการปกติของ
เพื่อเป้าหมาย “ลูกเกิดรอด แม่ปลอดภัย” ซึ่งถือเป็นหัวใจสําคัญของ การบริการสุขภาพ ครรภ์
เพื่อเป้าหมาย “ลูกเกิดรอด แม่ปลอดภัย” ซึ่งถือเป็นหัวใจสําคัญของ การบริการสุขภาพ อื่น
อื่นคือ
คือมีเส้นเลือดมาเลี้ยงเพิ่มขึ้น
มีเส้นเลือดมาเลี้ยงเพิ่มขึ้นทำให้บริเวณอวัยวะสืบพันธุ์
ทำให้บริเวณอวัยวะสืบพันธุ์
มารดาและทารก
มารดาและทารกความสําคัญของการประเมินภาวะสุขภาพทารกในครรภ์
ความสําคัญของการประเมินภาวะสุขภาพทารกในครรภ์ การที่ทารกจะมี การที่ทารกจะมี
ภายนอกบวม การตั้งครรภ์
2.แนะนำรับประทานอาหารที่ย่อยง่าย และให้พลังงานสูง เช่น เครื่องดื่มรส
ภายนอกบวมแต่สามารถหายได้เองหลังคลอด
แต่สามารถหายได้เองหลังคลอด
สุขภาพแข็งแรง ต้องเริ่มที่สุขภาพ ของมารดาตั้งแต่ก่อนปฏิสนธิ โดยเฉพาะมารดาที่มีโรค
สุขภาพแข็งแรง ต้องเริ่มที่สุขภาพ ของมารดาตั้งแต่ก่อนปฏิสนธิ โดยเฉพาะมารดาที่มีโรค หวาน หลีกเลี่ยงอาหารโปตีนและ ไขมัน เช่นและให้พลังงานสูง
2.แนะนำรับประทานอาหารที่ย่อยง่าย เช่น
เนื้อสัตว์และอาหารทอด
ระบบหัวใจและหลอดเลือด
ระบบหัวใจและหลอดเลือด
ประจําตัวหรือเคยคลอดบุตรผิดปกติ
ประจําตัวหรือเคยคลอดบุตรผิดปกติ จําเป็นต้องได้รับการ ตรวจร่างกายจากแพทย์ก่อนตั้ง
จําเป็นต้องได้รับการ ตรวจร่างกายจากแพทย์ก่อนตั้ง เนื่องจากต้องใช้เวลาในการย่อยนาน และทำให้เกิดแก๊สในระบบ
ระบบนี้จัดเป็นระบบที่เปลี่ยนแปลงย่างมากและเกิดขึ้นเร็วใน
ระบบนี้จัดเป็นระบบที่เปลี่ยนแปลงย่างมากและเกิดขึ้นเร็วใน เครื่องดื่มรสหวาน หลีกเลี่ยงอาหารโปตีนและ ไขมัน เช่น เนื้อสัตว์
ครรภ์ ครั้นเมื่อตั้งครรภ์แล้วต้องมีการประเมิน สุขภาพทารกในครรภ์อย่างถูกต้อง
ครรภ์ ครั้นเมื่อตั้งครรภ์แล้วต้องมีการประเมิน สุขภาพทารกในครรภ์อย่างถูกต้อง จุดประ จุดประ ย่อยอาหารมาก
สตรีตั้งครรภ์
สตรีตั้งครรภ์เพื่อนำสารอาหารและออกซิเจนไปให้ทารกใน
เพื่อนำสารอาหารและออกซิเจนไปให้ทารกใน และอาหารทอด เนื่องจากต้องใช้เวลาในการย่อยนาน และทำให้
สงค์สําคัญของการประเมินสุขภาพทารก
สงค์สําคัญของการประเมินสุขภาพทารก ในครรภ์คือเพื่อลดอัตราตายและภาวะพิการเจ็บ
ในครรภ์คือเพื่อลดอัตราตายและภาวะพิการเจ็บ 3.รับประทานอาหารในปริมาณที่น้อยในแต่ละมื้อ และเพิ่มจำนวนมื้ออาหาร
ครรภ์
ครรภ์
ป่วยป่วยของทารกแรกเกิด
ของทารกแรกเกิดการประเมินสุขภาพทารกในครรภ์ ทั่วไปทําได้โดย
การประเมินสุขภาพทารกในครรภ์ ทั่วไปทําได้โดย การติดตามน้ำ
การติดตามน้ำ
ระบบทางเดินหายใจ
เกิดแก๊สในระบบ
มากขึ้น
ระบบทางเดินหายใจ
หนักมารดาที่เพิ่มขึ้นในแต่ละครั้งที่มาฝากครรภ์
หนักมารดาที่เพิ่มขึ้นใน แต่ละครั้งที่มาฝากครรภ์ ตรวจวัดขนาดมดลูกที่โตขึ้น
ตรวจวัดขนาดมดลูกที่โตขึ้น ตามอายุ
ตามอายุ ย่อยอาหารมาก
4.ไม่ปล่อยให้ท้องว่างนานเกินไป ควรรับประทานอาหารให้ได้ทุกมื้อการ
การเปลี่ยนแปลงในระบบนี้สัมพันธ์กับความต้องการออกซิเจนที่
การเปลี่ยนแปลงในระบบนี้สัมพันธ์กับความต้องการออกซิเจนที่
ครรภ์
ครรภ์ ตรวจวัดอัตราการเต้นของหัวใจทารก (FHR
ตรวจวัดอัตราการเต้นของหัวใจทารก (FHR ::fetal
fetalheart
heartrate)
rate)หญิงตั้งครรภ์
หญิงตั้งครรภ์
เพิ่มสูงขึ้นของทั้งสตรีตั้งครรภ์และทารก
เพิ่มสูงขึ้นของทั้งสตรีตั้งครรภ์และทารกซึ่งเป็นผลจากโปรเจส
ซึ่งเป็นผลจากโปรเจส ปล่อยให้ท้องว่างทำให้ลำไส้เคลื่อนไหวน้อยลง
3.รับประทานอาหารในปริมาณที่น้อยในแต่ละมื้อ และเพิ่มจำนวน
การรับประทานอาหารแม้
บางคน
บางคน จําเป็นต้องได้รับการตรวจวินิจฉัยมากกว่านี้ โดยมีข้อบ่งชี้จากประวัติสุขภาพของ
จําเป็นต้องได้รับการตรวจวินิจฉัยมากกว่านี้ โดยมีข้อบ่งชี้จากประวัติสุขภาพของ
เตอโรนเป็นหลัก
เตอโรนเป็นหลัก เพียงเล็กน้อยจะช่วยกระตุ้นให้ลำไส้ได้เคลื่อนไหวอย่างสม่ำเสมอ
มื้ออาหารมากขึ้น
ครอบครัวและประวัติการตั้งครรภ์ในอดีตหรือครรภ์ปัจจุบัน
ครอบครัวและประวัติ การตั้งครรภ์ในอดีตหรือครรภ์ปัจจุบัน
5.หลีกลี่ยงอาหารย่อยยาก และ
5.หลีกลี่ยงอาหารย่อยยาก และ
อาหารที่มีเครื่องเทศจำนวนมาก
การเปลี่ยนแปลงทาง
การเปลี่ยนแปลงทาง การพยาบาลสตรีตั้ง อาหารที่มีเครื่องเทศจำนวนมาก
การเปลี่ยนแปลง การพยาบาลสตรีตั้ง 6.พยายามดื่มน้ำให้เพียงพอวันละ
1.1.Presumptive
Presumptive signs of
signs of pregnancy: pregnancy: อาการ
อาการหรืออาการแสดงที่ การเปลี่ยนแปลงทาง สรีรวิทยาระยะตั้งครรภ์
สรีรวิทยาระยะตั้งครรภ์ ครรภ์ที่มีภาวะไม่สุข
6.พยายามดื่มน้ำให้เพียงพอวันละ
หรืออาการแสดงที่บ่งชี้ว่าอาจจะมีการตั้งครรภ์ เช่น ทางจิตสังคมของ ครรภ์ที่มีภาวะไม่สุข 6-8 แก้ว โดยใช้วิธีการจิบบ่อยๆ
บ่งชี้ว่าอาจจะมีการตั้งครรภ์ เช่น การขาดประจำเดือน จิตสังคมของหญิงตั้ง ภาวะคลื่นไส้ 6-8 แก้ว โดยใช้วิธีการจิบบ่อยๆ
การขาดประจำเดือน ปัสสาวะบ่อย อ่อนเพลีย เป็นต้น หญิงตั้งครรภ์
ครรภ์
สบาย
สบาย ภาวะคลื่นไส้อาเจียน หลีกเลี่ยงการดื่มน้ำปริมาณมาก
หลีกเลี่ยงการดื่มน้ำปริมาณมากใน
ปัสสาวะบ่อย อ่อนเพลีย เป็นต้น เพราะอาการเหล่านี้
เพราะอาการเหล่านี้อาจเกิดจากสาเหตุอื่นๆไม่ใช่
อาเจียน
( nausea
( nausea ในเวลา
เวลา
อาจเกิดจากสาเหตุอื่นๆไม่ใช่เป็นการตั้งครรภ์ก็ได้
เป็นการตั้งครรภ์ก็ได้ &vomiting)
&vomiting)
บทที่๓
บทที่ ๓ การเปลี่ยนแปลง
การเปลี่ยนแปลง
2.2.Probable
Probablesigns ofsigns of อาการหรืออาการแสดงที่บ่ง
pregnancy: pregnancy: อาการหรือ
ทางสรีร จิต สังคมและการ
ทางสรีรจิตสังคม และ การดูแลจิตสังคม
การดูแลจิตสังคม การดูแลด้านจิตสังคม เป็นการดูแลที่ต้อง
เป็นการดูแลที่ต้อง
ชี้ว่าน่าจะมีการตั้งครรภ์ เช่น ท้องขยายใหญ่ขึ้นหรือ
อาการแสดงที่บ่งชี้ว่าน่าจะมีการตั้งครรภ์ เช่น ท้อง การดูแลด้านจิตสังคม
การพยาบาลหญิงตั้ง
พยาบาลหญิงตั้งครรภ์ ของสตรีตั้งครรภ์
ของสตรีตั้งครรภ์ คำานึงถึงพื้นฐานของผู้คลอด ได้แก่อายุจำา
คำานึงถึงพื้นฐานของผู้คลอด ได้แก่อายุ
ตรวจ pregnancy test ได้ผลบวกเป็นต้น
ขยายใหญ่ขึ้นหรือตรวจ pregnancy เพราะคนที่อยาก
test ได้ผลบวก การวินิจฉัยการตั้งครรภ์
การวินิจฉัยการตั้งครรภ์
ครรภ์ จำานวนการตั้งครรภ์
นวนการตั้งครรภ์ การศึกษา
การศึกษา บทบาท
บทบาทหน้าที่
เป็นต้น เพราะคนที่อยากมีลูกมากอาจจะไม่มีประจำ
มีลูกมากอาจจะไม่มีประจำเดือนและท้องโตขึ้นโดยไม่
เดือนและท้องโตขึ้นโดยไม่ได้ตั้งครรภ์จริงได้หรือการ หน้าที่การดำาเนินชีวิตในสังคม
การดำาเนินชีวิตในสังคม โดยการ
โดยการรวบรวม
ได้ตั้งครรภ์จริงได้หรือการตรวจพบ HCG อาจเกิดจากมี
ตรวจพบ HCG อาจเกิดจากมีเนื้องอกที่รังไข่ก็ได้ รวบรวมข้อมูลของผู้คลอดในระยะรอคลอด
ข้อมูลของผู้คลอดในระยะรอคลอดให้
เนื้องอกที่รังไข่ก็ได้ การเตรียมตัว
การเตรียมตัว ให้ครอบคลุมเพื่อนำามา
ครอบคลุมเพื่อนำามา วางแผนการดูแล
วางแผนการดูแล
3.3.Positive
Positive
signs ofsigns of เป็นอาการหรืออาการแสดงที่
pregnancy: pregnancy: เป็นอาการหรือ
เพื่อการคลอด
เพื่อการคลอด
อาการแสดงที่บอกว่ามีการตั้งครรภ์แน่นอน เช่น ฟัง การประเมินภาวะ อย่างเหมาะสม เช่น
อย่างเหมาะสม เช่น ข้อมูลเกี่ยวกับแบบแผน
ข้อมูลเกี่ยวกับ
บอกว่ามีการตั้งครรภ์แน่นอน เช่น ฟัง เสียงหัวใจทารก การประเมินภาวะสุขภาพ การส่งเสริมสุข
การส่งเสริมสุข แบบแผนการดำาเนินชีวิตประจำาวัน
เสียงหัวใจทารกในครรภ์ได้ หรือมองเห็นการ สุขภาพมารดา- ทารก การดำาเนินชีวิตประจำาวัน ข้อมูลการทำา
ในครรภ์ได้ หรือมองเห็นการเคลื่อนไหวของทารกใน มารดา- ทารกและการคัด ภาพสตรีระยะ การกระตุ้นพัฒนา
การกระตุ้นพัฒนา
เคลื่อนไหวของทารกในครรภ์ หรือ X-rays พบโครง และการคัดกรอง
ภาพสตรีระยะ ข้อมูลการทำางาน
งาน วิธีการเผชิญปัญหา
วิธีการเผชิญปัญหา
ครรภ์ หรือ หรือตรวจด้วยคลื่นเสียงความถี่สูงพบว่ามี
X-rays พบโครงร่างทารก หรือตรวจด้วย กรอง ตั้งครรภ์ การของทารกใน
การของทารกใน
ร่างทารก ตั้งครรภ์
คลื่นเสียงความถี่สูงพบว่ามีทารกในครรภ์ เป็นต้น ครรภ์
ครรภ์ การเตรียมตัวให้พร้อม
การเตรียมตัวให้พร้อม
ทารกในครรภ์ เป็นต้น
การเตรียมพร้อมทางด้านจิตใจ ทางด้านร่างกาย
ทางด้านร่างกาย
การเตรียมพร้อมทางด้านจิตใจ
เป็นเรื่องปกติที่คุณแม่จะมีความ เมื่อเริ่มตั้งครรภ์สิ่งที่คุณ
เมื่อเริ่มตั้งครรภ์สิ่งที่คุณ
เป็นเรื่องปกติที่คุณแม่จะมีความ
กังวลในช่วงเวลาที่ตั้งครรภ์ไป แม่ทุกคนควรที่จะทำนั่น
แม่ทุกคนควรที่จะทำนั่น
การรับประทาน
การรับประทาน การกระตุ้นพัฒนาการ
การกระตุ้นพัฒนาการ
มีการคัดกรองมารดา-ทารกที่มีภาวะเสี่ยงสูงซึ่งจําเป็น ต้องได้รับการดูแลสุขภาพเป็นพิเศษ กังวลในช่วงเวลาที่ตั้งครรภ์ไปจนถึง
จนถึงเวลาก่อนคลอดเช่น ต้องระวัง คือการดูแลสุขภาพ
คือการดูแลสุขภาพ
มีการคัดกรองมารดา-ทารกที่มีภาวะเสี่ยงสูงซึ่งจําเป็น ต้องได้รับการดูแลสุขภาพเป็นพิเศษ อาหารการ
อาหาร การสวม ทารกในครรภ์
ทารกในครรภ์ เวลาก่อนคลอดเช่น ต้องระวังไม่ให้
ไม่ให้กระทบกระเทือนถึงเด็กใน อาหารทานให้ครบ
อาหารทานให้ครบ55หมู่ หมู่
เพื่อเป้าหมาย “ลูกเกิดรอด แม่ปลอดภัย” ซึ่งถือเป็นหัวใจสําคัญของ การบริการสุขภาพ แบ่งเป็น
เพื่อเป้าหมาย “ลูกเกิดรอด แม่ปลอดภัย” ซึ่งถือเป็นหัวใจสําคัญของ การบริการสุขภาพ เสื้อผ้า และและ
สวมเสื้อผ้า แบ่งเป็น33ช่วงใหญ่ๆ
ช่วงใหญ่ๆ กระทบกระเทือนถึงเด็กในครรภ์
ครรภ์ ลูกในท้องจะแข็งแรงดีไหม ลูก ทานวิตามินเสริม
ทานวิตามินเสริมการ การ
มารดาและทารก ความสําคัญของการประเมินภาวะสุขภาพทารกในครรภ์ การที่ทารกจะมี 4-5
มารดาและทารก ความสําคัญของการประเมินภาวะสุขภาพทารกในครรภ์ การที่ทารกจะมี รองเท้ายา
รองเท้า ยาบำรุง 4-5months:
months:กระตุ้น
กระตุ้น ในท้องจะแข็งแรงดีไหม จะเจ็บท้อง
จะเจ็บท้องคลอดตอนไหน จะไปหา ออกกำลังกาย
ออกกำลังกายค่าใช้จ่าย
ค่าใช้จ่าย
สุขภาพแข็งแรง ต้องเริ่มที่สุขภาพของมารดาตั้งแต่ก่อนปฏิสนธิ
สุขภาพแข็งแรง ต้องเริ่มที่สุขภาพ ของมารดาตั้งแต่ก่อนปฏิสนธิ โดยเฉพาะมารดาที่มีโรค
โดยเฉพาะมารดาที่มีโรค เลือด การมีเพศ โดยการลูบท้อง
บำรุงเลือด การ โดยการลูบท้อง คลอดตอนไหน จะไปหาหมอทันไหม
หมอทันไหม ซึ่งสิ่งเหล่านี้หากเรา ในการคลอด
ในการคลอด สถานที่ สถานที่
ประจําตัวหรือเคยคลอดบุตรผิดปกติ จําเป็นต้องได้รับการ ตรวจร่างกายจากแพทย์ก่อนตั้ง
ประจําตัวหรือเคยคลอดบุตรผิดปกติ จําเป็นต้องได้รับการ ตรวจร่างกายจากแพทย์ก่อนตั้ง 66months
สัมพันธ์ วัคซีน
มีเพศสัมพันธ์ months: :ฟังเพลง
ฟังเพลง ซึ่งสิ่งเหล่านี้หากเราเตรียมทุกอย่าง
เตรียมทุกอย่างไว้พร้อมตั้งแต่เริ่ม คลอด
คลอดเมื่ออายุครรภ์ใกล้
เมื่ออายุครรภ์ใกล้
ครรภ์
ครรภ์ ครั้นเมื่อตั้งครรภ์แล้วต้องมีการประเมิน สุขภาพทารกในครรภ์อย่างถูกต้อง
ครั้นเมื่อตั้งครรภ์แล้วต้องมีการประเมิน สุขภาพทารกในครรภ์อย่างถูกต้อง จุดประ
จุดประ 77months ไว้พร้อมตั้งแต่เริ่มตั้งครรภ์ คุณแม่ ที่จะครบกำหนดตามที่
ป้องกัน
วัคซีนป้องกัน months: :ใช้ไฟฉาย
ใช้ไฟฉาย ตั้งครรภ์ คุณแม่จะปราศจากความ ที่จะครบกำหนดตามที่
สงค์สําคัญของการประเมินสุขภาพทารก ในครรภ์คือเพื่อลดอัตราตายและภาวะพิการเจ็บ
สงค์สําคัญของการประเมินสุขภาพทารก ในครรภ์คือเพื่อลดอัตราตายและภาวะพิการเจ็บ บาดทะยักการ การ ส่องหน้าท้อง จะปราศจากความกังวลในสิ่งเหล่านี้
กังวลในสิ่งเหล่านี้ หมอนัดคลอด
หมอนัดคลอดอาจจะต้องอาจจะต้อง
บาดทะยัก ส่องหน้าท้อง
ป่วย ของทารกแรกเกิด
ป่วย ของทารกแรกเกิด การประเมินสุขภาพทารกในครรภ์
การประเมินสุขภาพทารกในครรภ์ ทั่วไปทําได้โดย การติดตามน้ำ
ทั่วไปทําได้โดย การติดตามน้ำ มีการเตรียมกระเป๋า
มีการเตรียมกระเป๋า
พักผ่อน
พักผ่อน นอน นอน
หนักมารดาที่เพิ่มขึ้นใน แต่ละครั้งที่มาฝากครรภ์ ตรวจวัดขนาดมดลูกที่โตขึ้น
หนักมารดาที่เพิ่มขึ้นใน แต่ละครั้งที่มาฝากครรภ์ ตรวจวัดขนาดมดลูกที่โตขึ้น ตามอายุ ตามอายุครรภ์ อุปกรณ์เครื่องใช้ส่วนตัว
อุปกรณ์เครื่องใช้ส่วนตัว
หลับการดูแล
หลับ การดูแล เสื้อผ้าเด็กหรือผ้าอ้อม
ตรวจวัดอัตราการเต้นของหัวใจทารก
ครรภ์ ตรวจวัดอัตราการเต้นของหัวใจทารก (FHR : fetal
(FHRheart
: fetal rate) หญิงตั้งครรภ์บางคน
heart rate) หญิงตั้งครรภ์ เสื้อผ้าเด็กหรือผ้าอ้อม
ความสะอาด
ความสะอาด การดูแลผิวพรรณคุณแม่
การดูแลผิวพรรณคุณแม่
จําเป็นต้องได้รับการตรวจวินิจฉัยมากกว่านี้
บางคน โดยมีข้อบ่งชี้จากประวัติสุขภาพของครอบครัว
จําเป็นต้องได้รับการตรวจวินิจฉัยมากกว่านี้ โดยมีข้อบ่งชี้จากประวัติสุขภาพของ ร่างกาย
ร่างกาย ระหว่างตั้งครรภ์และก่อน
ระหว่างตั้งครรภ์และก่อน
และประวัติ การตั้งครรภ์ในอดีตหรือครรภ์ปัจจุบัน
ครอบครัวและประวัติ การตั้งครรภ์ในอดีตหรือครรภ์ปัจจุบัน คลอด
คลอด

การดูแลด้านจิตสังคมของผู้คลอด
การดูแลเพื่อลดความกลัวหรือวิตก
กังวล ความรู้สึกโดดเดี่ยว
การดูแลด้านจิตใจของผู้คลอด
3. การบรรเทาความเจ็บปวดจากการหด
รัดตัวของมดลูกทั้งการใช้ยาและไม่ใช้ยา
2. การดูแลระบบขับถ่าย ดูแลกระเพาะปัสสาวะให้
ว่างเพื่อส่งเสริมความก้าวหน้าของการคลอด
ไม่ควรจำกัดการเคลื่อนไหวของผู้คลอด หากผู้
คลอดไม่มีภาวะเสี่ยงที่จะเกิดภาวะแทรกซ้อน
ต่างๆ
1.การดูแลช่วยเหลือผู้คลอดในการทำกิจวัตร
ประจำวัน เช่น เช็ดหน้า เช็ดตัว แปรงฟัน
4. การบริการด้วยความรู้สึกเห็นอกเห็นใจ รู้จักเอาใจเขามาใส่ใจเรา
การดูแลความสุขสบาย
การดูแลความสุขสบายด้านร่างกายของ
ด้านร่างกายของผู้คลอด
ผู้คลอด
การอยู่เป็นเพื่อน การให้กำลังใจ
เสริมสร้างพลังอำนาจให้แก่ผู้ตลอด และไม่
ปล่อยให้เผชิญกับการคลอดตามลำพัง และที่
สำคัญสุดคือผู้ช่วยคลอดต้องเข้าใจถึงความ
ต้องการของผู้คลอดเป็นอย่างดี
2.การให้ข้อมูล 4.การเพ่งจุดสนใจ
4.การเพ่งจุดสนใจ
2.การให้ข้อมูล
จะทำให้ลดความรู้สึก
เป็นการตัดวงจร ไม่สบายใจ ในสิ่งที่
เป็นการตัดวงจร ความกลัว
ความกลัว ความ
ตึงเครียด ความเจ็บ
ความตึงเครียด ความเจ็บ กระตุ้นที่ทำให้ไม่สุข
ปวด ควรเริ่มให้ตั้งเเต่ สบายในขณะคลอด
ปวด ควรเริ่มให้ตั้งเเต่
ระหว่างการตั้งครรภ์ เช่น อุณหภูมิ แสงไฟ
ระหว่างการตั้งครรภ์ต่อ
ต่อเนื่องมาถึงในระยะ
คลอด จะช่วยเพิ่ม
เนื่องมาถึงในระยะคลอด จะ
ประสิทธิภาพในการ
ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพใน 3.การลดสิ่งกระตุ้น
3.การลดสิ่งกระตุ้น
ลดความเจ็บปวด
การลดความเจ็บปวด
ความอ่อนล้าหมดแรงจาก
3.3. ความอ่อนล้าหมดแรง 2. ความกลัว ผู้คลอดที่ไม่ 1. ความวิตกกังวลหรือ
1.ช่วยให้ผู้คลอดเกิดกำลังใจลดระดับ
จากการเปลี่ยนแปลงของ
การเปลี่ยนแปลงของระดับ 2. ความกลัว ผู้คลอดที่ไม่เข้าใจ
เข้าใจถึงกระบนการคลอด ความเครียด อาจทำให้ความ
ความเครียดและความวิตกกังวลทำให้สามารถ 1. ความวิตกกังวลหรือความเครียด
ระดับฮอร์โมนเอสโตรเจน
ฮอร์โมนเอสโตรเจน (estrogen) อาจจินตนาการถึงการ
ถึงกระบนการคลอดอาจ ก้าวหน้าของการคลอดล่าช้า
ปรับตัวและเผชิญปัญหาได้อย่างเหมาะสมช่วย อาจทำให้ความก้าวหน้าของการ
(estrogen) และโปรเจส
และโปรเจสเตอโรน คลอดไปต่างๆกัน ต่างจาก
จินตนาการถึงการคลอดไป เนื่องจากสาร epinephrine สูง
ลดผลข้างเคียงทางกายของโรคและการรักษา คลอดล่าช้า เนื่องจากสาร epinephrine
เตอโรน (progesterone)
จะทำให้การ ผู้คลอดที่ได้รับการเตรียม
ต่างๆกัน ต่างจากผู้คลอดที่ได้ ขึ้น ส่งผลให้กล้ามเนื้อมดลูก
(progesterone)
สูงขึ้น ส่งผลให้กล้ามเนื้อมดลูกทำงาน
จะทำให้การควบคุมสารน้ำ ตัวเพื่อการคลอด ซึ่งจะ
รับการเตรียมตัวเพื่อการคลอด ทำงานลดลง เกิดการคลอด
2.การได้รับการสนับสนุนจากพยาบาลในการเป็น ควบคุมสารน้ำในร่างกายเสีย
ในร่างกายเสียไป บางคน เข้าใจเกี่ยวกับ ลดลง เกิดการคลอดยาวนาน
ยาวนาน สาเหตุ
สาเหตุของความวิตก
ตัวแทนที่ดีในการสื่อสารระหว่างผู้คลอดกับสมาชิกใน ไป บางคนต้องงดน้ำและ ซึ่งจะเข้าใจเกี่ยวกับ
ต้องงดน้ำและอาหาร พัก กระบวนการคลอดลด ของความวิตกกังวลหรือความเครียด
กังวลหรือความเครียดเกิดจาก
ครอบครัวและทีมสุขภาพ อาหาร พักผ่อนไม่เพียงพอ กระบวนการคลอดลดความ
ผ่อนไม่เพียงพอ และจาก ความสับสนลงได้ความ เกิดจากการถูกแยกจากสังคม
การถูกแยกจากสังคม การขาด การ
และจากการเปลี่ยนแปลงทาง สับสนลงได้ความกลัวอาจเกิด
การเปลี่ยนแปลงทาง กลัวอาจเกิดจากมีเจตคติ ความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับการ
ขาดความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับการ
การดูแลด้านจิตวิญญาณของผู้คลอด สรีรวิทยาในระยะคลอด จากมีเจตคติทางลบต่อการ
การดูแลด้านจิตวิญญาณของผู้คลอด สรีรวิทยาในระยะคลอด ทางลบต่อการคลอด และรู้ เปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาใน
คลอด และรู้ความเป็นตัวของ เปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาในระยะ
ความเป็นตัวของตัวเอง คลอด ระยะคลอด
1.เป็นสิ่งที่จับต้องได้ยาก มุ่งเน้นการลดผลกระทบด้าน ตัวเอง
ค่านิยม ความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมและศาสนา ได้เเก่
ได้เเก่
ในการปฏิบัติกิจวัตรประจำวันของผู้คลอด
2. การเปิดใจยอมรับความเป็นปัจเจกบุคคลตามความเชื่อนั้นๆ การเปลี่ยนแปลงทางจิตสังคมและจิตวิญญาณ
การเปลี่ยนแปลงทางจิตสังคม และจิตวิญญาณสภาพจิตใจของผู้คลอดในระยะที่หนึ่ง
สภาพจิตใจของผู้คลอดในระยะที่หนึ่ง
3. อำนวยความสะดวกให้ผู้คลอดปฏิบัติตามความเชื่อ ทำพิธีกรรมทาง ของการคลอดจะแตกต่างกันตามภูมิหลังของแต่ละบุคคลเช่น
ของการคลอดจะแตกต่างกันตามภูมิหลังของแต่ละบุคคล เช่นความคิด
ความคิดความกลัว
ความกลัวความ
ศาสนาตามความเหมาะสมและไม่ขัดต่อการรักษา ความวิตกกังวลประสบการณ์การคลอด ความเชื่อทางศาสนา เป็นต้น ซึ่งสภาพทาง
วิตกกังวลประสบการณ์การคลอด ความเชื่อทางศาสนา เป็นต้น ซึ่งสภาพทางจิตใจของผู้
จิตใจของผู้คลอดมีบทบาทต่อการคลอด ดยอาจทำให้ความก้าวหน้าของการคลอด
คลอดมีบทบาทต่อการคลอด ดยอาจทำให้ความก้าวหน้าของการคลอดล่าช้า การ
ล่าช้า การเปลี่ยนแปลงด้านจิตสังคมของผู้คลอดในระยะที่หนึ่งของการคลอด
เปลี่ยนแปลงด้านจิตสังคมของผู้คลอดในระยะที่หนึ่งของการคลอด
การส่งเสริมความสุข
บทที่4 4
บทที่ การพยาบาลหญิงในระยะคลอด
การพยาบาลหญิงในระยะคลอด
สบายในระยะคลอด การพยาบาลด้านสรีรจิตสังคม
ของมารดาในระยะคลอด
6.2 มีการหดรัดตัวเท่านั้น และให้หายใจล้าง
1.ประคับประคอง
1.ประคับประคอง การดูแลเพื่อบรรเทาความเจ็บปวดของ ปอด (cleaning breathing) 1 ครั้ง ทั้งก่อน
6.1 การเกร็งและคลาย
ทางด้านจิตใจ
ทางด้านจิตใจ สตรีในระยะคลอด และหลังมดลูก หดรัดตัวทุกครั้ง โดยการ
กล้ามเนื้อเป็นการเกร็งและ หายใจเข้าทางจมูกลึกๆ ยาวๆ และหายใจออก
( ไม่ใช้ยา ) คลายกล้ามเนื้อทีละส่วนทั่ว ทางปากยาวๆ ในระหว่างการหายใจ ช่วงการ
ร่างกายเริ่มตั้งแต่หัวแม่เท้า หายใจเข้า-ออกต้องเท่ากัน เป็นจังหวะ
จรดศีรษะ สม่ำเสมอ
การที่บุคคลมุ่งความสนใจหรือสร้างอารมณ์ให้คล้อยตามสิ่งใดสิ่งหนึ่ง
จะทำให้การรับรู้ต่อความเจ็บปวดลดลง การเบี่ยงเบนความสนใจีหลาย 6.การผ่อนคลาย
6.การผ่อนคลาย
วิธี เช่น การฟังดนตรี การชวนพูดคุยในเรื่องที่ผู้คลอดสนใจ พยาบาล
ควรแนะนำในขณะที่มดลูกคลายตัวและอธิบายที่เหมาะสมกับ
สถานการณ์ของผู้คลอด ที่สามารถจะปฏิบัติได้อย่างน้อย 2 วิธี โดย การถู นวดและลูบ ผู้คลอดสามารถทำเองหรือผู้ช่วยคลอดทำให้
พยาบาลทำให้ดูเป็นตัวอย่างแล้วให้ผู้คลอดปฏิบัติตาม เช่น ระยะที่ปาก ก็ได้ แต่ควรคำนึงถึงความต้องการของผู้คลอด บางคนจะรู้สึก
มดลูกเปิด 1-3 ชม. แนะนำให้เดิน พูดคุย หรืออ่านหนังสือ ระยะที่ปาก
หงุดหงิด รำคาญ ไม่ต้องการให้ผู้อื่นมาสัมผัสก็ได้
มดลูกเปิด 4 -8 ชม.แนะนำให้ตั้งใจอยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง นับลมหายใจ
เข้าออกขณะมดลูกหครัดตัว และระยะที่ปากมดลูกเปิด 9- 10 ชม.
แนะนำให้หายใจลึกๆ เพ่งตามองที่จุดหนึ่งจุดใดอย่างแน่วแน่ขณะมดลูก
นวด
5.การถู
5.การถู นวดลูบ
ลูบ
หดรัดตัว
 มดลูก (Uterus) ผนังหน้าท้อง เต้านมเต้านม Reactionary
Reactionary feverfever
ผนังหน้าท้อง นำเอาผ้าอนามัยเย็นมา 1.ดูแลให้ได้รับการพักผ่อนที่
เยื่อบุโพรงมดลูกและบริเวณรกเกาะ มดลูกที่มีการยืดขยาย มีการเปลี่ยนแปลง
มีการเปลี่ยนแปลง 1.ดูแลให้ได้รับการพักผ่อนที่
(Abdominal
(Abdominal wall)
วางที่แผลฝีเย็บหลังจาก
หลังจากรกและเยื่อหุ้มทารกคลอดแล้ว ตั้งแต่ระยะตั้ง
ตั้งแต่ระยะตั้ง เพียงพอก่อนให้นมทารก
เพียงพอก่อนให้นมทารก
มากขณะตั้งครรภ์ wall)
ผนังหน้าท้องจะ
ครรภ์เพื่อเตรียม เย็บแผลเสร็จทันทีวาง 1.ดูแลให้ได้รับสารน้ำ อาหารที่ 2.ให้ยาแก้ปวดก่อนให้นม
2.ให้ยาแก้ปวดก่อนให้นม
จะเกิดรอยแผลท่ีบริเวณรกลอกตัวมี (ประมาณ 11 เท่าขอ ผนังหน้าท้องจะ
อ่อนนุ่มและ ครรภ์เพื่อเตรียม
ต่อมน้ำนมให้ นาน 15 นาที พบว่า เพียงพอ ทารก
ทารก
ขนาดประมาณ 8 X 9 เซนติเมตร การ งก่อนต้ังครรภ์) จะลด อ่อนนุ่มและ
ปวกเปียกในวัน ต่อมน้ำนมให้
ปวกเปียกในวัน พร้อมในการผลิต สามารถลดความเจ็บ 2.ดูแลให้ได้รับการพักผ่อน 3.อธิบายสาเหตุการปวด
หายของแผลเกิดจากเยื่อบุมดลูก ขนาดลงในทันทีท่ี ทารก แรกๆหลังคลอด พร้อมในการผลิต 3.อธิบายสาเหตุการปวด
แรกๆหลังคลอด น้ำนมสำหรับ ปวดในระยะ 2 ชั่วโมง 3.ดูแลเช็ดตัวให้
(Endometrial tissue)เจริญข้ึนมา และรกคลอดแล้วมดลูก น้ำนมสำหรับทารก มดลูกให้มารดาเข้าใจ
มดลูกให้มารดาเข้าใจ
กล้ามเน้ือหน้า ทารกหลังคลอด หลังคลอดได้ในระดับ
กล้ามเน้ือหน้า
หลังคลอด ยาparacetamolลดไข้ 4.เปิดโอกาสให้สามีคอยช่วย
แทนที่ดิซิดิวอะเบซัลลิส (Decidua จะมีน้ำหนักประมาณ ท้องจะยังไม่ เป็นผลจากเป็นผล 4.เปิดโอกาสให้สามีคอย
ท้องจะยังไม่ ปานกลาง และในวันที่ 4.การนวดประคบเต้านมหลังคลอด เหลืออยู่เป็นเพื่อน ขณะมารดา
basalis) ซึ่งยังคงอยู่ในมดลูกหลังจาก 1,000 กรัมกว้าง 12 สามารถพยุง จากฮอร์โมน
ฮอร์โมน ช่วยเหลืออยู่เป็นเพื่อน ขณะ
สามารถพยุง 1 และ 2 หลังคลอด 5.กระตุ้นให้ทารกดูดนมบ่อยๆ
รกและเยื่อหุ้มทารกแยกออกไปแล้วใน ซม.ยาว 5 ซม. หนา 8 Estrogen
Estrogen andand ให้นม Episiotomy pain
มารดาให้นม Episiotomy pain
อวัยวะ ภายใน
อวัยวะ ภายใน ระดับความเจ็บปวดแผล
ระยะ 2 – 3 วันหลังคลอด Progesterone ทุก2-3ชั่วโมง 5.ประเมินอาการปวดโดย
– 10 ซม ช่องท้องได้เต็มที่ Progesterone
5.ประเมินอาการปวดโดย
ช่องท้องได้เต็มที่ ฝีเย็บของมารดาลดลง 6.หากมารดามีหัวนมสั้นให้แก้ไข
ทั้งนี้เนื่องจาก ใช้pain score.
ทั้งนี้เนื่องจาก การ
การ อยู่ในระดับเล็กน้อย โดยการทำHoffman'smaneuver ใช้pain score.
ปากมดลูก ระยะหลังคลอดบริเวณจากปากช่องคลอดจนกระทั่งถึงมดลูกส่วน ผนังหน้าท้องถูก
ผนังหน้าท้องถูก เปลี่ยนแปล
เปลี่ยนแปลง นอกจากนี้ยังช่วยลด 7.แนะนำการรับประทานอาหารส่ง
ล่าง (Lower uterinesegment) ยังคงบวม เป็นเวลาหลายวันส่วนของปาก ยืดขยายเป็น
ยืดขยายเป็น
เวลานานในระยะ งทางสรีระ
ทางสรีระ บวม ลดภาวะเลือดคั่ง เสริมการไหลของน้ำนม
มดลูกที่ยื่นเข้าไปในช่องคลอดจะอ่อนนุ่มมีรอยช้ำและมีรอยฉีกขาดเล็กๆซึ่ง After pain
After pain
เสี่ยง ต่อการติดเชื้อได้ง่ายประมาณ 18 ชั่วโมงหลังคลอดปากมดลูกจะสั้นลง
เวลานานใน
ตั้งครรภ์ ของมารดา
ของมารดา ของแผลฝีเย็บได้ดี
แข็งข้ึนและกลับคืนสู่รูปเดิมประมาณ 2 – 3 วันหลังคลอด ระยะตั้งครรภ หลังคลอด
หลังคลอด
1 1 ใช้ความร้อนและความเย็นช่วยลดอาการปวด
ใช้ความร้อนและความเย็นช่วยลดอาการปวด โดยนั่งแช่น้ำอุ่นประมาณ
โดยนั่งแช่น้ำอุ่นประมาณ 10-15
เจ็บแผล
เจ็บแผล 10-15 นาที วันละ 2-3 ครั้ง จะช่วยลดความเจ็บปวดของริดสีดวงทวารได้
นาที วันละ 2-3 ครั้ง จะช่วยลดความเจ็บปวดของริดสีดวงทวารได้
ฝีเย็บ 2 หลังการขับถ่ายควรทำความสะอาดรอบทวารหนัก โดยใช้น้ำสะอาดล้าง
ฝีเย็บ 2 หลังการขับถ่ายควรทำความสะอาดรอบทวารหนัก โดยใช้น้ำสะอาดล้างหรือสำลี
หรือสำลีชุบน้ำเช็ดเบา ๆ แล้วซับให้แห้ง
การปรับตัวด้านจิตสังคมและบทบาทการ
การปรับตัวด้านจิตสังคมและบทบาทการเป็น บทที่ ๕ ๕การพยาบาลมารดา
บทที่ การพยาบาลมารดา ชุบน้ำเช็ดเบา ๆ แล้วซับให้แห้ง
ในระยะหลังคลอด 3 ดูแลอย่าให้ท้องผูก โดยทำตามวิธีที่ได้แนะนะไปข้างต้น
เป็นมารดาหลังคลอด
มารดาหลังคลอด (รวม(รวมPostpartum
Postpartum blue) blue) ในระยะหลังคลอด 3 ดูแลอย่าให้ท้องผูก โดยทำตามวิธีที่ได้แนะนะไปข้างต้น
4 เข้าห้องน้ำทันทีที่รู้สึกปวดท้อง อย่ากลั้นไว้นานเพราะจะทำให้ถ่ายออก
4 เข้าห้องน้ำทันทีที่รู้สึกปวดท้อง อย่ากลั้นไว้นานเพราะจะทำให้ถ่ายออกลำบาก
ลำบาก และหลีกเลี่ยงการเบ่งแรง
และหลีกเลี่ยงการเบ่งแรง ๆ ๆ
การเลี้ยงทารกด้วยนมมารดาเป็นวิธีการส่งเสริมให้เกิดความรัก 5 หลีกเลี่ยงการนั่งหรือยืนเป็นเวลานาน ไม่ยกของหนักเพราะอาจทำให้
1.1. มีการลดลงทันทีของ
มีการลดลงทันทีของฮอร์โมนEstrogenและProgesteroneในช่วง การเลี้ยงทารกด้วยนมมารดาเป็นวิธีการส่งเสริมให้เกิดความรัก 5 หลีกเลี่ยงการนั่งหรือยืนเป็นเวลานาน ไม่ยกของหนักเพราะอาจทำให้ริดสีดวง
ความผูกพัน (attachment) ระหว่างมารดาวัยรุ่นกับบุตรได้ด้วยเช่น ริดสีดวงแตกหรือมีเลือดออกมาก
ฮอร์โมนEstrogenและProgesteroneในช่วง 72 ชั่วโมง ความผูกพัน (attachment) ระหว่างมารดาวัยรุ่นกับบุตรได้ แตกหรือมีเลือดออกมาก
72 ชั่วโมงแรกหลังคลอด กัน,การแสดงปฏิสัมพันธ์หรือพฤติกรรมสัมพันธภาพระหว่าง 6 ออกกำลังกายเบา ๆ อย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้ระบบย่อยอาหารและการ
แรกหลังคลอด ด้วยเช่นกัน,การแสดงปฏิสัมพันธ์หรือพฤติกรรมสัมพันธภาพ 6 ออกกำลังกายเบา ๆ อย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้ระบบย่อยอาหารและการขับถ่าย
2. ผิดหวังเก่ียวกับรูปร่างของตนเองในช่วงหลังคลอดเช่นหน้า มารดาวัยรุ่นกับทารกมีได้ตั้งแต่ 1) การสัมผัส
ระหว่างมารดาวัยรุ่นกับทารกมีได้ตั้งแต่ 2) การประสาน
1) การสัมผัส 2) การ
ขับถ่ายทำงานเป็นปกติ
ทำงานเป็นปกติ
2. ผิดหวังเก่ียวกับรูปร่างของตนเองในช่วงหลังคลอดเช่น ริดสีดวงทวารอักเสบ
ท้องห้อยหย่อนยานรู้สึกเบื่อหน่ายคิดว่า ตนเองมีรูปร่างที่ไม่ ประสานสายตา
สายตา 3) การใช้เสียง
3) การใช้เสียง 4) การรับกลิ่น
4) การรับกลิ่น 5) การให้ 6)
5) การให้ความอบอุ่น
หน้าท้องห้อยหย่อนยานรู้สึกเบื่อหน่ายคิดว่า ตนเองมีรูปร่าง
น่าดูไม่เป็นท่ีดึงดูดใจจากผู้อื่นและมักคิดว่าไม่สามารถทำรูป ความอบอุ่น 6) การเคลื่อนไหวร่างกายเป็นจังหวะตามเสียงพูด 1 ใช้ความร้อนและความเย็นช่วยลดอาการปวด โดยนั่งแช่น้ำอุ่นประมาณ
ที่ไม่น่าดูไม่เป็นท่ีดึงดูดใจจากผู้อื่นและมักคิดว่าไม่สามารถ การเคลื่อนไหวร่างกายเป็นจังหวะตามเสียงพูด 7) จังหวะทาง 1 ใช้ความร้อนและความเย็นช่วยลดอาการปวด โดยนั่งแช่น้ำอุ่นประมาณ 10-15
ร่างให้เหมือนเดิมได้ 7) จังหวะทางชีวภาพ และ การยิ้ม ซึ่งทั้ง 8 พฤติกรรม มี 10-15 นาที วันละ 2-3 ครั้ง จะช่วยลดความเจ็บปวดของริดสีดวงทวารได้
ทำรูปร่างให้เหมือนเดิมได้ ชีวภาพ และ การยิ้ม ซึ่งทั้ง 8 พฤติกรรม มีลักษณะเป็นกระบวน นาที วันละ 2-3 ครั้ง จะช่วยลดความเจ็บปวดของริดสีดวงทวารได้
ลักษณะเป็นกระบวนการที่นำไปสู่ความไว้วางใจซึ่งกันและกัน
มีความเครียดทางร่างกายเช่นอ่อนเพลียเจ็บแผลฝีเย็บปวด
3.3. มีความเครียดทางร่างกายเช่นอ่อนเพลียเจ็บแผลฝีเย็บ 2 หลังการขับถ่ายควรทำความสะอาดรอบทวารหนัก โดยใช้น้ำสะอาดล้างหรือ
2 หลังการขับถ่ายควรทำความสะอาดรอบทวารหนัก โดยใช้น้ำสะอาดล้างหรือสำลี
การที่นำไปสู่ความไว้วางใจซึ่งกันและกันระหว่างมารดากับ
ระหว่างมารดากับทารก
จากเต้านมคัดตึงเจ็บริดสีดวงทวาร
ปวดจากเต้านมคัดตึงเจ็บริดสีดวงทวาร สำลีชุบน้ำเช็ดเบา
ชุบน้ำเช็ดเบา ๆ แล้วซับให้แห้ง
ๆ แล้วซับให้แห้ง
ทารก
มีความเครียดด้านจิตใจในช่วงรับบทบาทการเป็นมารดา
4.4. มีความเครียดด้านจิตใจในช่วงรับบทบาทการเป็น 3 ดูแลอย่าให้ท้องผูก
3 ดูแลอย่าให้ท้องผูก โดยทำตามวิธีที่ได้แนะนะไปข้างต้น
โดยทำตามวิธีที่ได้แนะนะไปข้างต้น
การส่งเสริม
การส่งเสริม การพยาบาลมารดา
การพยาบาลมารดา 4 เข้าห้องน้ำทันทีที่รู้สึกปวดท้อง
4 เข้าห้องน้ำทันทีที่รู้สึกปวดท้องอย่ากลั้นไว้นานเพราะจะทำให้ถ่ายออกลำบาก
อย่ากลั้นไว้นานเพราะจะทำให้ถ่ายออกลำบาก
มารดาแต่ขณะเดียวกันก็ต้องคงไว้ซึ่งบทบาทการ เป็น
แต่ขณะเดียวกันก็ต้องคงไว้ซึ่งบทบาทการ เป็นภรรยาที่ดี ท้อง
ท้อง
สัมพันธภาพมารดา
สัมพันธภาพมารดา หลังคลอดที่มีภาวะ
หลังคลอดที่มี ภาวะ และหลีกเลี่ยงการเบ่งแรง ๆ
และหลีกเลี่ยงการเบ่งแรง ๆ
ภรรยาที่ดี
5. มีความขัดแย้งระหว่างบุคคลเช่นมีความขัดแย้งระหว่าง ผูก
ผูก
ทารกและหลังคลอด
ทารกและหลังคลอด เบี่ยงเบนทางสุขภาพ 5 หลีกเลี่ยงการนั่งหรือยืนเป็นเวลานาน ไม่ยกของหนักเพราะอาจทำให้
5 หลีกเลี่ยงการนั่งหรือยืนเป็นเวลานาน ไม่ยกของหนักเพราะอาจทำให้ริดสีดวง
5.ตนเองกับสามีกับสมาชิกคนอื่น
มีความขัดแย้งระหว่างบุคคลเช่นมีความขัดแย้งระหว่าง
ๆภายในบ้าน กับเพื่อนหรือ แตกหรือมีเลือดออกมาก
ริดสีดวงแตกหรือมีเลือดออกมาก
ตนเองกับสามีกับสมาชิกคนอื่น ๆภายในบ้าน กับเพื่อนหรือ
เพื่อนบ้าน
เพื่อนบ้าน ในระยะหลังคลอด มารดามีการเปลี่ยนแปลงทั้งด้านร่างกาย
6. รู้สึกถูกละเลยไม่ได้รับความสนใจเนื่องจากช่วงหลังคลอด ในระยะหลังคลอด มารดามีการเปลี่ยนแปลงทั้งด้านร่างกาย จิตใจ
จิตใจอารมณ์
อารมณ์และสังคม
และสังคมการที่มารดาหลังคลอดได้รับการดูแล
การที่มารดาหลังคลอดได้รับการดูแล
6. รู้สึกถูกละเลยไม่ได้รับความสนใจเนื่องจากช่วงหลังค
บุคคลแวดล้อมจะแสดงความชื่นชมยินดีกับ ทารกมากกว่าที่ การส่ง เอาใจใส่ต่อสุขภาพกาย และสุขภาพจิตเป็นอย่างดี
เอาใจใส่ต่อสุขภาพกาย และสุขภาพจิตเป็นอย่างดี โดยการส่งเสริมสุขภาพมารดาหลังคลอดด้วยการแพทย์แผนไทยนั้น
โดยการส่งเสริมสุขภาพมารดาหลังคลอดด้วยการแพทย์แผนไทยนั้น
ลอดบุคคลแวดล้อมจะแสดงความชื่นชมยินดีกับ ทารก การส่ง
จะแสดงความช่ืนชมยินดีหรือสนใจหญิงระยะหลังคลอด เสริมสุข
เสริมสุข พยาบาลควรมีองค์ความรู้เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของมารดา หลังคลอด รูปแบบและวิธีการส่งเสริมสุขภาพมารดาหลังค
พยาบาลควรมีองค์ความรู้เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของมารดา รูปแบบและวิธีการส่งเสริมสุขภาพมารดาหลังค
มากกว่าที่จะแสดงความช่ืนชมยินดีหรือสนใจหญิงระยะ
ทำให้หญิงระยะหลังคลอดมักมี ความรู้สึกเศร้าและเสียใจ ภาพมารดา
ภาพมารดา ลอดด้านต่างๆ การอยู่ไฟการนาบไพล
ลอดด้านต่างๆ เช่น การอยู่ไฟ การนาบไพลการทับหม้อเกลือ
การทับหม้อเกลือการประคบพืชสมุนไพรไทย
การประคบพืชสมุนไพรไทยการเข้ากระโจม
การเข้ากระโจม การนั่งถ่าน
การนั่งถ่าน และและ
หลังคลอดทำให้หญิงระยะหลังคลอดมักมี ความรู้สึกเศร้า
หลังคลอด
หลังคลอด การนวดหลังคลอด โดยใช้ภูมิปัญญาไทย และทรัพยากรที่มีอยู่ในท้องถิ่นมาประยุกต์ใช้ให้ถูกต้องและเหมาะสม เพื่อช่วยให้
การนวดหลังคลอด โดยใช้ภูมิปัญญาไทย และทรัพยากรที่มีอยู่ในท้องถิ่นมาประยุกต์ใช้ให้ถูกต้องและเหมาะสม เพื่อช่วยให้
และเสียใจ
มารดา หลังคลอดฟื้นตัวได้เร็ว น้ำคาวปลาออกได้ดี
มารดา หลังคลอดฟื้นตัวได้เร็ว น้ำคาวปลาออกได้ดีน้ำนมไหลดี
น้ำนมไหลดีช่วยให้มารดาหลังคลอดและบุตรมีสุขภาพแข็งแรงสมบูรณ์
ช่วยให้มารดาหลังคลอดและบุตรมีสุขภาพแข็งแรงสมบูรณ์
 การวางทารกแรกเกิดทุกคนบนหน้าท้อง
การวางทารกแรกเกิดทุกคนบนหน้าท้อง หรือบน
หรือบนหน้าอก
1.หาความรู้เกี่ยวกับนมเเม่
1.หาความรู้เกี่ยวกับนมเเม่ หน้าอกของมารดา
ของมารดา เมื่อทารกได้กลิ่นของ
เมื่อทารกได้กลิ่นของ เต้านมและมอง
เต้านมและหัวนม
ให้มากที่สุด จากแหล่งข้อมูล
จากแหล่ง
ข้อมูลที่น่าเชื่อถือ เช่น หัวนม มองเห็นลานนมและหัวนม ทารกจะ
เห็นลานนมและหัวนม ทารกจะเคลื่อนไหวร่างกายไปหา
ที่น่าเชื่อถือ เช่น มูลนิธิศูนย์
มูลนิธิศูนย์นมเเม่แห่ง
นมเเม่แห่งประเทศไทย หัวนมและเต้านมได้เอง
เคลื่อนไหวร่างกายไปหาหัวนมและเต้านมได้เอง
2.รับประทานอาหารที่มี
2.รับประทานอาหารที่มี ประเทศไทย
ประโยชน์ครบ
ประโยชน์ครบ 5 5 หมู่
หมู่ หลีก
หลีก
เลี่ยงอาหารสุกๆ ดิบๆ เครื่อง
เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์
ดื่มที่มีแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่สูบ
บุหรี่ หรือใช้สารเสพติด
หรือใช้สารเสพติด
การตื่นตัวต่อส่ิงแวดล้อม
ยกศรีษะมองไปรอบๆ การใส่มือในปาก
การใส่มือในปาก
breast crawl
breast crawl
การดูดหรือการ
การดูด หรือการ
ได้ยินเสียงดูด
ได้ยินเสียงดูด
3.นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ
3.นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ

การเตรียมตัวเพื่อการ
บทที่
เลี้ยงลูกด้วยนมเเม่ใน
ระยะตั้งครรภ์
การส่งเสริมการเลี้ยง การช่วยมารดาให้เรียน
การช่วยมารดาให้เรียนรู้
บทที่66การเลี้ยง
การเลี้ยง การส่งเสริมการเลี้ยงลูก
ลูกด้วยนมเเม่ในระยะ รู้สื่อสัญญาณที่แสดงว่า
สื่อสัญญาณที่แสดงว่า
ลูกด้วยนมเเม่
ลูกด้วยนมเเม่ ด้วยนมเเม่ในระยะคลอด
คลอดและหลังคลอด ทารหิว(feedingcues)
ทารกหิว(feedingcues)
และหลังคลอด

4.ตรวจครรภ์ตามนัดอย่างสม่ำเสมอ
4.ตรวจครรภ์ตามนัดอย่างสม่ำเสมอ
การสัมผัสหัวนม/เต้า
การสัมผัสหัวนม/เต้า
นมด้วยมือ การจ้อง
นมด้วยมือ การจ้อง
มองหัวนมและลาน
มองหัวนมและลานนม
นม
การช่วยจัดท่าให้นมแม่
การช่วยจัดท่าให้นมแม่ท่ี
ท่ี สะดวกสบายลด
สะดวกสบายลดอาการเจ็บ การแลบลิ้นและ
การแลบลิ้นและ
5.แนะนำสามีและญาติให้มีบทบาทในการเลี้ยงลูก
5.แนะนำสามีและญาติให้มีบทบาทในการเลี้ยง แผล
อาการเจ็บแผล ขยับปากไปมา
ขยับปากไปมา
ลูกด้วยนมเเม่ ด้วยนมเเม่

6.ดูแลเต้านมเพื่อเตรียมให้นมลูก
6.ดูแลเต้านมเพื่อเตรียมให้นมลูก กระตุ้นให้มารดามีการสัมผัส
กระตุ้นให้มารดามีการสัมผัส
กับทารกแบบเนื้อแนบเนื้อ
กับทารกแบบเนื้อแนบเนื้อ
อาบน้ำปกติไม่ใช้สบู่
อาบน้ำปกติ ไม่ใช้สบู่ครีมทา
ครีมทา โดยเร็วที่สุด เมื่อทั้งมารดาและทารก
โดยเร็วที่สุด เมื่อทั้งมารดาและ
หรือขัดถูบริเวณหัวนม
หรือขัดถูบริเวณหัวนม มีความพร้อม
ทารกมีความพร้อม
ตรวจสอบและแก้ไขความผิดปกติของหัวนม
ตรวจสอบและแก้ไขความผิดปกติของหัวนม
และลานนมก่อนคลอด
และลานนมก่อนคลอด ภายใต้การดูแลของ
ภายใต้การดูแลของ
สวมเสื้อชั้นในขนาดที่เหมาะสม
สวมเสื้อชั้นในขนาดที่เหมาะสม แพทย์หรือพยาบาลผู้เชี่ยวชาญ
แพทย์หรือพยาบาลผู้เชี่ยวชาญ
ไม่หลวมหรือแน่นเกินไป
ไม่หลวมหรือแน่นเกินไป

การประเมินสภาพทารกแรกเกิด
การประเมินสภาพทารกแรกเกิด
1. การตรวจร่างกายตามระบบ
1.1 ลักษณะร่างกายทั่วไป ตรวจดูลักษณะผิวหนัง มี
ความตึงตัวดี เรียบ ยึดหยุ่น ไม่มีผื่น ผิวหนังถูก
ปกคลุมด้วยไข
1.2 ศีรษะ ลักษณะปกติที่พบ ได้แก่ กระดูกศีรษะเกย
ซ้อนกัน (molding) ก้อนบวมจากน้ำคั่ง(caput
succedaneum)
1.3 ใบหน้า ดูการเคลื่อนไหวของใบหน้าสมมาตร
กันทั้งสองข้างเมื่อร้อง
1.4 ตา ตรวจดูลูกตา เลนส์ตาใส เยื่อบุตาขาวสะอาด
หนังตาบวมเล็กน้อย อาจพบมีเลือดออกที่บริเวณ
ตาขาว(subconjunctiva hemorrhage)
1.5 จมูก จมูกสมมาตรกัน รูจมูกมีขนาดเท่ากัน มี
septum กั้นตรงกลาง
1.6 ปาก ตรวจดูมุมปากอยู่ในระดับเดียวกัน ไม่มีฟัน
เพดานเรียบ เพดานบนอาจตรวจพบจุดขาวเล็ก ๆ
(Epstein pearis)
1.7 หู ตรวจดูลักษณะรูปร่าง ตำแหน่งของใบหูขอบ
บนอยู่ในระดับเดียวกับหางตา
1.8 คอ ตรวจดูไม่มีปีก (web) ต่อมไทรอยด์ไม่โต
1.9 ทรวงอก รูปร่างกลม สมมาตรกัน ไม่บุ๋ม ไม่โป่ง
นูน เสียงการหายใจ (breath sounds)เท่ากันทั้ง 2 ข้าง
1.10 หน้าท้อง ดูขนาด รูปร่าง การปิดของผนังหน้า
ท้อง อาจคลำพบตับ ม้าม และไตได้
1.11 แขนขา ดูลักษณะการงอ การเหยียด กำลังของ
กล้ามเนื้อ จำนวน ลักษณะนิ้วมือนิ้วเท้า เส้นลาย
ฝ่ามือฝ่าเท้า
1.12 หลัง ดูและคลำแนวกระดูกสันหลังตั้งแต่กระดูก
ต้นคอไปจนถึงกระดูกกันกบ ตรวจดูความโค้งงอ
ผิดรูปของกระดูก หารูเปิดหรือก้อนโปงนูน
1.13 ทวารหนัก ดูรูเปิด สังเกตการขับถ่ายขี้เทา
ภายใน 24-48 ชั่วโมงหลังเกิด
1.14 อวัยวะเพศ ในเพศชาย ดูขนาดรูปร่าง องคชาติ
ตำแหน่งรูเปิดท่อปัสสาวะ ความผิดปกติที่อาจตรวจ
พบคือ รูเปิดของท่อปัสสาวะอยู่ด้านบนของ
องคชาติ (epispadias) หรืออยู่ด้านล่างขององคชาติ
(hypospadias) ในทารกที่คลอดท่ากัน อาจตรวจพบถุง
อัณฑะบวมน้ำได้ (hydrocele)ซึ่งจะหายได้เองภายใน
1-3 วัน ในเพศหญิง ดูการชิดกันของ labia ดูขนาด
และรูปร่างของ clitorisสิ่งคัดหลั่งจากช่องคลอดและ
การขับถ่ายปัสสาวะ
บทที่
บทที่ ๗ การพยาบาลทารก
๗ การพยาบาลทารกแรกเกิดปกติ
แรกเกิดปกติ
การพยาบาลทารกแรกเกิดประจําวัน
การพยาบาลทารกแรกเกิดประจําวัน
1. การตรวจดูลักษณะทั่วไปของทารก เป็นการ
ตรวจดูความผิดปกติทวิธีดูและคลำตั้งแต่ศีรษะ
จรดเท้า
2. การดูแลให้ความอบอุ่น โดยดูแลให้อุณหภูมิ
ร่างกายทารกอยู่ระหว่าง 36.5- 37 องศา ดูแลไม่
ให้ทารกตัวเย็น
3. การดูแลให้ทารกได้รับน้ำนมมารดาอย่าง
เพียงพอ โดยดูแลให้ทารกได้เข้าเต้าอย่างถูกวิธี
ดูดถูกวิธี และดูดบ่อย สังเกตอาการสำรอกนม
4. การชั่งน้ำหนักทารก ควรชั่งทุกวันขณะอยูโรง
พยาบาล เพื่อเปรียบเทียบกับน้ำหนักแรกเกิดดู
การเปลี่ยนแปลงของน้ำหนัก
5. การอาบน้ำทารก มีวัตถุประสงค์ เพื่อทำความ
สะอาด ให้ทารกสุขสบาย
6. การทำความสะอาดสะดือ
7. การทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์ ให้
ทำความสะอาดทุกครั้งที่อาบน้ำและภายหลังขับ
ถ่ายอุจจาระและปัสสาวะ
8. การขับถ่าย ภายหลังการถ่ายปัสสาวะให้
เปลี่ยนผ้าอ้อมทุกครั้งถ้าปล่อยไว้นานทารกจะ
ตัวเย็นสำหรับการถ่ายอุจจาระ
9. การสังเกตอาการอื่น ๆ ได้แก่ การสะดุ้งหรือ
ผวา การกระตุก การบิดตัว
10. การสังเกตอาการผิดปกติของผิวหนังทารก
ซึ่งหายเองได้ ดังนี้ การลอกของผิวหนัง ปลาย
มือและเท้าเขียว ผด ผื่นแพ้
2. การประเมินระบบประสาท
การประเมินและการดูแลทารกแรกเกิดท่ีมีความ
การประเมินและการดูแลทารกแรกเกิดท่ีมีความ
การให้วัคซีน ผิดปกติเล็กน้อย
ผิดปกติเล็กน้อย
1. เท้าปุก (clubfoot/talipes equinovarus) เท้าบิดผิดรูป
การดูแล ให้เท้าใช้เดินได้ใกล้เคียงกับเท้าปกติมากที่สุดโดยเท้า
วางราบกับพื้นเต็มเท้า ฝ่าเท้าตรง ไม่ตะแคงและไม่เขย่ง การดัด
เท้าและการใส่เผือกจะได้ผลดีในช่วง 6เดือนแรก
2.ภาวะลิ้นติด (tongue tie or ankyloglossia) คือ ภาวะที่มี
เนื้อเยื่อที่ยึดระหว่างใต้ลิ้นกับลิ้นล่างของช่องปาก (lingual
frenulum)
การดูแล หากมีภาวะลิ้นติดที่ทำให้เกิดปัญหาการดูดนมมารดา
แพทย์จะทำการผ่าตัด
3.ภาวะขี้เทาอุดกั้น (meconium impact) หรือ กลุ่มอาการขี้เทา
อุดกั้น (meconium plugsyndrome) คือ การมีขี้เทาอัดแน่นอยู่
บริเวณลำไส้ใหญ่ส่วนปลายหรือทวารหนัก
การดูแล ทารกแรกเกิดที่มีการขับถ่ายขี้เทาช้า จะติดตาม
ประเมินและตรวจวินิจฉัย
4. ภาวะย่อยน้ำตาลแลคโทสบกพร่อง หรือ ภาวะไม่ทนต่อน้ำตาล
แลคโทส (actoseintolerance) คือ ภาวะที่ร่างกายไม่สามารถ
9. ภาวะอุณหภูมิกายต่ำ (hypothermia)
ย่อยน้ำตาลแลคโทสได้สมบูรณ์ภายหลังจากได้รับนมประมาณ 30
การดูแล ป้องกันและดูแลการสูญเสียความร้อนทั้ง 4 ทาง
นาที ถึง 2 ชั่วโมง ทำให้ระบบทางเดินอาหารแปรปรวน
จากการระเหยการพา การนำ และการแผ่รังสี
การดูแล แนะนำบิดามารดาให้สังเกตอาการผิดปกติของระบบ
10.ภาวะตัวเหลืองในทารก (neonatal
ทางเดินอาหารภายหลังทารกแรกเกิดดูดนมมารดาได้ประมาณ 30
hyperbilirubinemia/jaundice) เกิดจากสารสีเหลืองที่เรียก
นาทีถึง 2 ชั่วโมง ส่วนใหญ่จะมีอาการเล็กน้อยนาน 1-2สัปดาห์
ว่า บิลิรูบิน (iirubin) ในเลือดสูงกว่าปกติ
และกลับเป็นปกติ แต่หากทารกมีอาการรุนแรง ควรพามาพบแพทย์
การดูแล แนะนำบิดามารดาในการป้องกันภาวะตัวเหลือง
5. กลุ่มอาการดาวน์ (Down syndrome) เป็นโรคที่เกิดจาก
จากการได้รับน้ำนมไม่พอ โดยให้ทารถได้ดูดนมมารดาอย่าง
ความผิดปกติของโครโมโชมคู่ที่21 มีลักษณะผิดปกติทั้งด้าน
ถูกวิธี
ร่างกายและสติปัญญา
การดูแล ควรได้รับคำแนะนำบิดา มารดา ปรึกษาเกี่ยวกับการก
ระตุ้นพัฒนาการของทารกตั้งแต่อยู่ในครรภ์ เมื่อทารกเกิด ทารกจะ
ได้รับการตรวจวินิจฉัยหาความผิดปกติ
6. ฟันงอกแรกเกิด (neonatal or predeciduous teeth) หรือ
ฟันงอกแต่กำเนิด (congenital
การดูแล ควรส่งปรึกษาทันตแพทย์ ซึ่งอาจพิจารณาถอนฟัน
7. ภาวะท่อน้ำตาอุดตัน (dacryostenosis or nasolacrimal
duct obstruction) เป็นการอุดตันของท่อระบายน้ำตา
(acrimal canaiculus) บริเวณปลายท่อที่เปิดสู่โพรงจมูก
การดูแล แนะนำให้บิดามารดาสังเกตอาการ หากพบว่าทารกมี
น้ำตาไหลตลอดเวลา ควรพามาพบจักษุแพทย์ เพื่อรับการตรวจ
วินิจฉัยและรับคำแนะนำในการปฏิบัติที่ถูกต้อง
8. อัณฑะค้าง (undescended testis or cryptorchidism)
หรืออัณฑะไม่ลงถุงเมื่อแรกเกิดอาจเป็นข้างเดียวหรือ 2 ข้าง
การดูแล การดูแลรักษา แนะนำให้บิดามารดาสังเกตและคลำ
ลูกอัณฑะอยู่เสมอ เมื่อพบความผิดปกติหรือคลำไม่พบอัณฑะ ควร
นำบุตรมาพบแพทย์ และนำบุตรมาตรวจรักษาตามแพทย์นัดทุก
ครั้ง