ISI TRANSFERİ

1.HAFTA
GİRİŞ VE TEMEL KAVRAMLAR
 TERMODİNAMİK VE ISI TRANSFERİ
• Bir sıcaklık farkı olmadan ısı transferinden söz edilemez.

• Enerji transferi daima daha yüksek sıcaklıklı ortamdan daha düşük

sıcaklıklı ortama olur ve iki ortamın sıcaklıkları aynı sıcaklığa erişince
enerji transferi sona erer.

• Termodinamik, aktarılan ısının miktarına, ısı transferi ise aktarılan

ısının ne kadar zaman süreceğini hesaplar. Bir kahve termosu
düşünüldüğünde, termodinamik kahvenin sıcaklığının 90°C’den
80°C’ye düşmesi için gereken ısı geçişini hesaplarken, ısı transferi bu
düşüşün ne kadar sürede gerçekleşeceğini belirtir.

• Termodinamik, denge durumları ve bir denge durumundan diğerine

olan değişimlerle ilgilenir. Isı transferi, ısıl dengesi bozulmuş
sistemlerle ilgilenir.

• Sıcaklık farkı ne kadar büyükse, ısı transfer hızı o kadar yüksek olur.
 Isı ve Enerjinin Diğer Türleri

• Enerji, ısıl, mekanik, kinetik, potansiyel, elektrik, manyetik, kimyasal,

nükleer enerji gibi birçok biçimde bulunabilir ve toplamı E olarak
ifade edilir.

• Bir sistemin moleküler yapısıyla ve moleküler hareketliliğin

derecesiyle bağlantılı olan enerji türleri mikroskobik enerji olarak
adlandırılır ve toplamları iç enerji (U) veya birim zamanda (u) olarak
gösterilir.

• Enerji, Joule (J) kalori (cal) veya British thermal unit (Btu) olarak
gösterilebilir.
1 kcal = 4.184 kJ = 3.965 Btu
• İç enerji, moleküllerin kinetik ve potansiyel enerjilerinin toplamı
olarak görülebilir. Kinetik enerjisiyle ilgili kısmı duyulur enerji olarak
adlandırılır. Yüksek sıcaklıklarda moleküller daha yüksek kinetik
enerjiye ve sonucunda daha yüksek bir iç enerjiye sahip olurlar.

• Aynı zamanda, iç enerji bir sistemin molekülleri arasındaki

moleküller arası kuvvetlerle de ilişkilidir. Bunlar molekülleri
birbirlerine bağlayan kuvvetlerdir ve bu kuvvetler katılarda en
kuvvetli, gazlarda en zayıftır. Faz durumuyla ilgili iç enerjisine gizli
enerji denir.

• Bir moleküldeki atomik bağlarla ilgili iç enerji, kimyasal enerji olarak

adlandırılır.

• Atomun çekirdeğinin içindeki bağlarla ilgili iç enerji nükleer

enerjidir.
• Akışkan akışı içeren sistemlerin
çözümlenmesinde, sık sık iç enerji
(u) ve akış enerjisi (Pv) özelliklerinin
birleşimi ile karşılaşılır.
Basitleştirme için bu birleşime
entalpi (h) denir.

h= u + Pv

• Entalpi: Maddenin yapısında

depoladığı her türden enerjilerin
toplamıdır.
 Gazların, Sıvıların ve Katıların Özgül Isıları

• İdeal gaz
PV=mRT veya P=ρRT bağıntılarıyla ifade edilir.

• Bir maddenin birim kütlesinin sıcaklığını bir derece artırmak için

gerekli olan enerji özgül ısı olarak tanımlanır. Sabit hacimde özgül ısı
cv ve sabit basınçta özgül ısı cp olmak üzere iki türlü özgül ısı söz
konusudur. İdeal gazlar için bu iki özgül ısı arasında cp=cv+R bağıntısı
vardır.

• Özgül ısının birimi kJ/kg°C veya kJ/kg°K’dir. 1°C’lik değişim 1°K’lik

değişime eşdeğer olduğundan bu iki birim özdeştir.
• Genel olarak bir maddenin özgül
ısısı, sıcaklık ve basınç gibi bağımsız
iki özelliğe bağlıdır. Bununla birlikte
bir ideal gaz için bunlar sadece
sıcaklığa bağlıdır. Düşük basınçlarda
bütün gerçek gazlar ideal gaz gibi
davranırlar ve bu yüzden özgül
ısıları sadece sıcaklığa bağlıdır.
• Bir ideal gazın u iç enerjisindeki ve h entalpisindeki diferansiyel
değişiklikler özgül ısılar cinsinden,

du=cvdT ve dh=cpdT

şeklinde gösterilebilir. Aynı zamanda,

Δu=cv,ortΔT ve Δh=cp,ortΔT (J/g)

veya

ΔU=mcv,ortΔT ve ΔH=mcp,ortΔT (J)

• Özgül hacmi veya yoğunluğu sıcaklık ve basınçla değişmeyen
maddelere sıkıştırılamaz maddeler denir. Katı ve sıvıların özgül
hacimleri sabit kalır ve dolayısıyla sıkıştırılamaz maddeler olarak
anılabilirler.

• Sıkıştırılamaz maddeler için cp ve cv indisleri düşürülebilir ve sadece

c simgesiyle gösterilir.

• Sıkıştırılamaz maddelerin özgül ısıları sadece sıcaklığa bağlıdır. Bu

sebeple katı ve sıvılar için iç enerji

ΔU=mcortΔT (J) şeklinde yazılır.

 Enerji Transferi
• Verilen bir kütleye veya kütleden enerji, iki mekanizma ile
aktarılabilir. Isı (Q) ve iş (W). Eğer itici güç bir sıcaklık farkı ise ısı
transferidir aksi takdirde iştir. Dizel motorlar, hidrolik, buhar ve gaz
türbinleri iş üretirler; kompresörler, pompalar ve karıştırıcılar iş
tüketirler.
• Transfer edilen ısı miktarı Q ile gösterilir. Birim zamanda transfer
edilen ısı miktarına ısı transfer hızı denir ve Q üzeri noktayla
gösterilir. Isı transfer hızı birimi J/s ‘dir ve W’a eşdeğerdir.

• Isı transferi doğrultusuna dik birim alan başına ısı transfer hızı ise, ısı
akısı olarak adlandırılır.
 Termodinamiğin Birinci Kanunu
• Enerjinin korunum prensibi olarak da bilinen termodinamiğin birinci
kanunu, bir işlem süresince enerjinin vardan yok, yoktan var
edilemeyeceğini, sadece biçim değiştirebileceğini ifade eder.

• Enerjinin, bir sistemden veya bir sisteme ısı, iş ve kütle akışı ile
aktarılabileceği basit sıkıştırılabilir sistemin toplam enerjisinin iç
enerji, kinetik enerji ve potansiyel enerjilerden oluştuğu dikkate
alınarak. Enerji dengesi şöyle yazılabilir.
• Isı transfer çözümlemesinde, enerjinin yalnız bir sıcaklık farkı sonucu
transfer edilebilen şekilleriyle ilgilenir ki bu ısı ve ısıl enerjidir. Isı
dengesi şu şekilde ifade edilir.

• Eüretim: Nükleer, kimyasal ve elektrik enerjilerinin ısıl enerjiye

dönüşümünü ısı üretimi olarak ele alınmasıdır.