ÖĞRENCİNİN:

ADI: Emre

SOYADI: Yorulmaz

NUMARASI: 210211034 (ikinci öğretim)

KONUSU: Çanakkale savaşında psikolojik harekat faaliyetleri ve koşullar

AİLENİ ÖZLEMEDİN Mİ?(Burhan Sayılır) Kitabının Değerlendirilmesi.
 ÇANAKKALE KARA MUHAREBELERİ ÖNCESİNDE BÖLGE HALKININ DURUMU,
TÜRK VE İTİLAF ASKERLERİNİN PSİKOLOJİSİ VE İÇİNDE BULUNDUKLARI
KOŞULLAR

Muharebeden önce bölgenin nüfus yapısı ve Türk askerlerinin durumu, Çanakkale nüfusu
Müslüman, Rum, Ermeni, Bulgar, Yahudi, Protestan ve yabancı uyruklu insanlardan
oluşuyordu. 1905 yılında yapılan nüfus sayımına göre %75 Müslüman halk iken
gayrimüslimlerin yoğunlukta olan kesimi %20 oranında Rumlar idi %5 i ise diğer
gayrimüslim kesiminden oluşuyordu. 1914 yılında yapılan nüfus sayımında %90 Müslüman
halk iken gayrimüslim kesimin yoğunlukta olan Rumların %5 e gerilediği görülmüştür. Bunda
özellikle balkan savaşlarından sonra bağımsızlığını kazanan balkan devletlerine olan göçünde
büyük etkisi vardır.

25 Kasım 1914 de savaş bölgesinde azınlıkların ve yabancı uyrukların savaş öncesi, sırası ve
sonrasında itilaf devletlerine lojistik ve istihbarat olarak yapılacak yardımların önlenmesi için
başkomutanlığın isteği ve iç işleri bakanlığının aldığı karar ile; sınır yakınlarında, tren yolu
güzergahlarında ve boğazlar gibi stratejik noktalarda bulunan düşman tebaasından olanların iç
bölgelere sevk edilmesi kararlaştırılmıştır. Rumların iç kesime gönderilmesi buna bir örnektir.

Osmanlı ordusunun etnik yapısından dolayı birçok etnik kökenli asker bulunmaktadır: Türk,
Kürt, Arap, sayıları çok olmamak ile birlikte Rum, Musevi, Ermeni, Keldani, Yezidi, Nusayri,
gibi gayrimüslim asker bulunmaktadır.

Osmanlı ordusu kendi topraklarını batıdan gelen yeni bir Hıristiyan baskısına karşı korumak
gibi doğal bir duyguya ve bu duyguyu besleyen dini inanca sahiptiler. Din adamları, askerleri
“Allah ve Muhammed” aşkına savaştıklarını telkin etmekte, savaşma gücünü arttırmaya
yönelik faaliyetler içerisinde bulunmaktadır.

Balkan savaşlarının sona ermesinden sonra garnizonlara çekilen askerler, buralarda

eğitimsizlikten dolayı hantallaşmıştı ancak muharebeden önce talimlere tatbikatlara siper
hafriyatına başlanarak askerlere hareket etme imkanı sağlandı. Gündüzleri yürüyüş yaparak
gece olunca da sahillerde yollar, siperler kazarak günlerini geçirmişlerdir. Malzeme
yokluğunda ise yeni yöntemler geliştirme ile beraber malzeme eksikliğinde etraf
yerleşkelerden temin edilmeye çalışılmıştır.

Çanakkale ve Gelibolu bölgesinde tarımsal ve hayvansal faaliyetlerden elde edilen yiyecek

maddeleri yüz binlerce askerin ve halkın ihtiyacı göz önünde bulunduracak olursa bölgenin
ihtiyacına yetersizdi. Olası kara muharebesine karşın genelkurmay 19 Şubat 1915 de
yayımladığı bir genelgede askerlerin 3 aylık ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde yiyecek
maddelerin depolanması emrini verdi.

Muharebenin başlaması ile Osmanlı askerlerinin giyecekleri ve ekipmanları kısa süre

içerisinde kullanılamayacak hale geldi. Askerlerin barınmaları için gerekli yerler
hazırlanmamıştı askerler cepheye geldiği zaman barınacağı yerleri kendileri hazırlamakla
beraber yatacak ranza az olması sebebi ile yerde yatmak zorunda kalmışlardır.
Savaş öncesinde Çanakkale çevresinde 250 yataklı bir hastane; Seddülbahir, Kilitbahir,
Eceabat, Bolayır, Kumkale ve Çanakkale de 6 adet revir bulunmaktaydı, olası kara
muharebesi düşüncesi ile bölgedeki hastane ve revirlere hem personel hem malzeme tedariki
sağlanmıştır. Muharebe öncesinin soğuk bir mevsim ve gerekli malzemelerinin bulunmaması
askerler arasında salgın ve iltihapsal hastalıklar vb sık görülmüştür.

Mısırda toplanmaya başlayan itilaf devletleri ordusu değişik etnik kökenden gelen askerlerle
İngiliz ve Fransız birliklerinden oluşuyordu. Askeri yapının içerisinde; İskoç, İrlandalı, Hintli
Gurkalar ve Sihler, doğulu Yahudi ve Rumlar, Cezayirliler, Avustralya ve Yeni
Zelandalılardan oluşuyordu.

Çanakkale’ye Türklere karşı savaşmaya gelen İtilaf devletleri askerlerinin Türkler hakkında
hiçbir bilgisi yoktu. Gelibolu’ya çıkarma yapılacağı belli olunca Kahire, Sydney, Melbourne,
Wellington ve Londra gibi büyük şehirlerde yayınlanan gazetelerde, Türkler aleyhine ön
yargılı bir kamuoyu oluşturmak için savaş esirlerine çok kötü davranıldığını içeren karalama
kampanyasına girişmişlerdir. Bu propagandaya maruz kalan Anzakların Türkleri; acımasız,
vahşi, zavallı, barbar Türk gibi tanımlamışlardır.

Kara çıkarmasından önce itilaf devletlerinin askerlerinin psikolojik yapısına bakacak olursa
gemi ve gemi adları akla gelir, öyle ki itilaf donanması o kadar kendinden emin ve güven
içindeler ki donanmalarına “yenilmez armada” ismini vermişlerdir. Fransız ve İngiliz er ve
subayları törenlerle İstanbul hayalleriyle kendinden emin bir şekilde uğurlamıştır. Bu
askerlerin ölenlerden rütbeli olanların üzerinden çıkan Çanakkale, Gelibolu ve İstanbul
haritaları çıkması ve İstanbul da geçerli olmak üzere basılan paraların dağıtılması buna
inandıklarını göstermektedir.

25 Nisan sabahı çıkarma yapan itilaf devletleri ordusu bölgenin doğal yapısı ve coğrafi
özelliklerinde bilgi eksikliği vardı, itilaf askerlerinin zorluklarından birisi de nerede karaya
çıkmaları gerektiği ve karaya çıktıklarında ne gibi olaylarla karşılaşacakları konusunda hiçbir
fikirlerinin olmamasıydı. Bunun üzerine ilk gün itilaf ordusunda hayal kırıklığı ve şaşkınlık
oluşmuştu.

Savaşın başlaması ile itilaf ordusunda yiyecek sorunu baş göstermiştir ancak bu sıkıntı,
Türkler gibi yiyecek yokluğundan değil, yiyecek çeşitsizliğinden ayrıca ilerleyen günlerde su
sorunu baş göstermiştir.

İtilaf devletlerinin çıkarmasının başlamasıyla barınma sorunu çözülememiş ve belirli bir yere
yerleşene kadar devam etmişti, itilaf kuvvetleri içinde yer alan her ulusun askerleri kendi
üniformaları ile savaşa katılmıştır. Sömürgelere ise geleneksel ve İngiliz, Fransız üniformaları
verilmiştir, bu kıyafetler savaş öncesi ve sırasında büyük bir sorun yaratmamıştır.

İlk olarak mısırın ikliminden dolayı hastalıklar baş göstermiş ve itilaf ordusunda el yapımı saf
alkollerden zehirlenmeler ve hayat kadınlarından zührevi hastalıklara yakalanmışlardır.
ÇANAKKALE KARA MUHAREBELERİ SIRASINDA İTİLAF VE TÜRK TARAFININ
YÜRÜTTÜĞÜ PSİKOLOJİK HAREKAT FAALİYETLERİ

Bir savaş veya olağanüstü durumun ortaya çıkması halinde planlanan, sevk ve idare edilen
psikolojik harekata da psikolojik savaş denir. Hedefi ise; düşmanın savaş gücünü azaltmak,
moralini yıpratmak, siyasal, ekonomik, sosyal, sivil idarelerin ve makamların işbirliği ile
işgal altında bulunan veya düşmandan temizlenen bölgelerin kontrolünü ve yeniden
teşkilatlanmasını sağlamak, düşmanın yenilmesine yardım edecek olan ilgili personelin
düşüncelerine, duygularına, tavır ve hareketlerine etki yapacak olan fikirleri ve unsurları
sağlamak, halk içinde isyana teşvik etmek, kamuoyunu yanıltmak gibi derin etkileri vardır.

İtilaf askerlerinin psikolojik faaliyetlerinin ana noktası bildirilerdir, bildiriler çeşitli yollarla
ulaştırılmaya çalışıldı, bunlar arasında, havadan uçakla atmak, denizden şişe içine koymak, bir
sigara paketine veya bir taşa sarmak, top mermisi yardımıyla atmak ve siperlere kadar
yaklaşılarak bildirileri tel örgülere veya siperlere yakın yerlere bırakmak sayılabilir.
Bildirilerde, Türkçe, Almanca, Arapça, İngilizce, Fransızca ve Rumca dillerini kullanıldığı
görülmektedir. Bildirilerde ilk olarak bayrak gibi manevi duyguların küçük düşürülerek baskı
ve yılgınlık yaratılmaya çalışılmıştı. Türk askerlerin Alman subaylardan almış oldukları yanlış
tedbirler ve başarısız idareden dolayı, İngiliz hücumlarına karşı koyamadıklarını. İngilizler,
Türk askerlerinin teslim olmaları durumunda, iyi muamele göreceklerini, temiz elbise, su,
yatak, banyo, tütün gibi ürünlerin verileceğini, yaralı ve hasta olanların daha iyi şartlarda
tedavi görecekleri vaatlerinde bulunmuşlardı. Bu savaşın Almanların menfaatine olduğunu ve
savaşa gerek olmadığını teslim olmalarını istemişlerdir. Savaşın Almanlar için yapıldığını ve
bu sebeple bunun cihat olmadığını bildirilerinde dağıtmışlardır. Sözde Kürt isyanından
bahsedilerek, Kürt asıllı askerler Türklere karşı isyan ettirilmeye çalışılmıştır. İngiliz ve
Fransızların batı cephesinde Almanlara yönelik kazandıkları başarıları anlatan bildiriler
atılmıştır. Avustralyalılar bildirilerinde futbol müsabakası, teklif etmişlerdir. Fransızlar ise
aile kavramını ön planda tutarak teslim olmaları halinde savaş bittiğinde yaşadıkları bölgelere
gönderileceğini söylemiştir.

Türk tarafının itilaf askerleri üzerinde uyguladığı psikolojik harekat faaliyetlerinin ana noktası
itilaf devletlerinin attığı bildirilere karşılık vermek için atılan bildiriler oluşturmuştur. Bu
bildirileri, sigara paketinde, taşa sarma, top mermisi atma ve çoğunlukla siperlere kadar
yaklaşılarak bildirileri tel örgülere veya siperlere yakın yerlere bırakmak sayılabilir. Arapça,
Hintçe, İngilizce, Fransızca dillerinin kullanıldığı görülür. Bildirilerdeki konular ise esirlerin
uluslararası hukuka uygun şekilde ağırlandıkları, 18 Mart deniz zaferi, denizaltılarının
yardımlarını imha edildiği, batı cephesinde Almanların üstünlükleri, Rus ordusunun çöküşü
konu almıştır.

ÇANAKKALE KARA MUHAREBELERİ’NDE TÜRK ASKERLERİNİN VE İTİLAF

DEVLETLERİNİN PSİKOLOJİLERİ VE İÇİNDE BULUNDUKLARI KOŞULLAR

Muharebenin uzamasıyla Türk ordusunda bazı asker ve subaylar savaşın nedenlerini,

ölüm-kalım mücadelesini ve iktidarı sorgulamakla zihinleri meşgul etmişlerdir. Savaşın
uzamasıyla ruhsal yapılarında olumsuzluk yaratmıştır gitgide top ve mermi seslerinden ziyade
muharebe sırasında ölen arkadaşlarını gören askerlerin psikolojileri üzerinde olumsuz etki
yaratmıştır ve cesetleri toplama ve gömme işlemleri ise psikoloji olumsuz etkilemiştir.
Subayları en çok olumlu veya olumsuz şekilde etkileyen unsur gazetelerdir. Nişanlı ve bekar
asker ve subayların geleceğe yönelik özellikle evlilik üzerine hayalleri vardı. Aileleri
tarafından gönderilen eşya ve yiyecek psikolojik olarak olumlu yönde etkilemiştir. Türk
cephesinde topun 100 metre ilerisi sahte top kurularak hedef yanıltma ve düşman cephane
bolluğunu göstererek psikolojik yönde olumsuz etkilenmesini sağlamak. İtilaf devletlerinin
her gün yeni bir savaş aracıyla saldırması asker ve subayların moralini bozmaktaydı. Savaşın
ilk dönemlerinde çeşitli yemek imkanlarıyla başlayan asker ve subaylar savaşın uzamasıyla
giderek sıkıntı çekmişlerdir özellikle un temin edebilmelerinde sıkıntıları görülmekte beraber
askerlerin psikolojilere kötü etkilenmiştir. Askerlerin giyecekleri, ekipmanları savaşın
uzamasıyla sorun teşkil etmiştir. Belli bir süreden sonra ölü düşmanların askerlerinin
ekipmanlarını almışlardır. Askerlerin barınması çadır ve siper içinde karşılanıyordu, bunun
temini ise savaşın başlamasıyla askerler tarafından yapılmış veya temin edilmiştir. Askerler
özellikle yazın bulaşıcı hastalıklar yoğunlaşmış kışın ise yetersiz ekipmandan dolayı
hastalıkların arttığı görülmekle beraber psikolojilerini olumsuz yönde etkilemiştir. Firar eden
askerler sık görülmeye başladığından geri gelmeleri için padişah tarafından af çıkarılmıştır ve
firarı önlemek için karakollar görülmüştür. Esir düşen asker ve subaylar ikiye ayrılmıştır hasta
ve hasta olmayanlar olarak bu esirler Mısırda İngiliz kampına sevk edilmişlerdir. Esirler
Kızılay tarafından haberleşebilmişlerdir özellikle subaylar burada yevmiye almışlardır ve
burada kötü muamele görmüşlerdir.

Çanakkale savaşında özellikle yöresel casuslar baş göstermekte itilaf devletlerine en çok
casusluk eden Rumlardı savaş başlamadan alınan önlemlerle beraber bilgi sızdırmayı en aza
indirilmek istense de yöresel casusların etkisi vardır.

İtilaf devletleri ilerleyemedikleri ve hiçbir yeni değişikliğin yaşanmadığı dönemlerde git gide
savaşı sorgulamaya ve ümitsizliğe kapılmışlardı, rahatça İstanbul’a gireceklerini sanan itilaf
kuvvetleri şimdi ise boşu boşuna geldiklerini ifade eder. Türk ordusunu küçümseyerek gelen
itilaf güçleri ilerlemeyince moralleri bozulmuş küçümsenemeyecek bir toplum olduklarını
ifade etmiştir. Diğer yandan Fransız ve İngilizler İstanbul’a varamayacaklarını anlayınca
bulundukları mevkileri yapılandırarak isimlendirmiştir. Savaş süresinin uzamasa itilaf
güçlerinin arasında bozulmalarla beraber İngiliz ve Fransız subayların arasında anlaşmazlık
baş göstermiştir. Fransız birliklerine bağlı sömürge askerleri havanın soğumasıyla bu iklime
alışık olmadıkları için zorluk yaşamışlardır. Ailelerine mektup yazan itilaf kuvvetleri subay ve
rahipler tarafından sansürlenerek kötü gidişattan bahsedilmemiştir. İtilaf askerleri yarımadayı
boşaltırken geride kalan her şeyi imha etmişlerdir.