Πλαίσιο σχεδιασμού και αναφορά ς σεναρίου

«Στην υγειά του Κριτία»

Διδακτικό σενά ριο στα Αρχαία Ελληνικά της Α΄ Λυκείου

Γεωργία Παντίδου
Φιλόλογος, M.Ed.
Επιμορφούμενη επιμορφώτρια Β΄επιπέδου
ΠΑΚΕ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 2011
 Α΄ ΜΕΡΟΣ. ΣΧΕΔΙΑΣΗ.

1. Τίτλος σεναρίου
«Στην υγειά του Κριτία»
2. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές
Αρχαία Ελληνική Ιστοριογραφία (με προεκτάσεις στην Ιστορία και την
Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή)
3. Προαπαιτούμενες γνώσεις των παιδιών
Γνώση χειρισμού επεξεργαστή κειμένου και πλοήγησης στο Διαδίκτυο.
4. Στόχοι
Γνωστικοί
 να είναι σε θέση να ξεχωρίζουν τους ρηματικούς τύπους του κειμένου
(ρήμα, απαρέμφατο, μετοχή), να διακρίνουν τους παροντικούς από
τους παρελθοντικούς χρόνους και τις προτάσεις (Κύριες –
Δευτερεύουσες) μεταξύ τους ώστε
 να αντιλαμβάνονται τη δομή της αφήγησης με βάση τους ρηματικούς
τύπους και τα υποκείμενα των ενεργειών και
 να συντάσσουν περίληψη
 να ερευνούν στο Διαδίκτυο και να βρίσκουν τις σημασίες των λέξεων
που δεν γνωρίζουν στο αρχαίο κείμενο π.χ. κώνειο και κότταβος και
να εντοπίζουν εικόνες των αντικειμένων ώστε να αποκτούν
αναπαραστάσεις
 να εξοικειωθούν με το δικανικό λεξιλόγιο του κειμένου
 να αντιλαμβάνονται την πολιτική σκοπιμότητα των πράξεων που
περιγράφονται στο κείμενο
 να διακρίνουν τους θεσμικούς από τους παρακρατικούς μηχανισμούς
 να γνωρίζουν τη διάκριση και τα βασικά χαρακτηριστικά των
πολιτευμάτων
 να διακρίνουν το γεγονός από το σχόλιο και να αντιλαμβάνονται την
οπτική γωνία του ιστορικού
 να καταγράφουν τα επιχειρήματα, να τα ελέγχουν και να τα
αξιολογούν
  να περιηγηθούν μέσω κατάλληλων δικτυακών πηγών και λογισμικού
στο χώρο και το χρόνο των γεγονότων και να αποκτήσουν τις
απαραίτητες αναπαραστάσεις.
Παιδαγωγικοί
 Να εργάζονται ομαδικά, να οικοδομούν γνώσεις και να παράγουν
κείμενο από κοινού.

Ψηφιακός Γραμματισμός
 Να εξοικειώνονται με τον τρόπο εργασίας και έρευνας σε ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα μάθησης.
 Να αξιοποιούν τον επεξεργαστή κειμένου για την οργάνωση και
επεξεργασία των δεδομένων τους.
 Να ερευνού ν στοχευμένα στο Διαδίκτυο για να βρίσκουν τις
απαραίτητες πληροφορίες.

5. Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή

Σχολική βιβλιοθήκη, πέντε υπολογιστές με σύνδεση στο Διαδίκτυο και το
πακέτο του Office, λογισμικό «Περιπλάνηση στο χωροχρόνο».
6. Διάρκεια
Πέντε διδακτικές ώρες (αναζήτηση και σύνθεση του υλικού – παρουσίαση
εργασιών).
7. Ανάλυση του περιεχομένου
Οι μαθητές/τριες θα προσεγγίσουν το κείμενο ως ιστορική πηγή ώστε να
αντλήσουν χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με τη λειτουργία της Δικαιοσύνης
σε απολυταρχικά/συγκεντρωτικά/τυραννικά καθεστώτα. Μέσα από τη
διασαφήνιση των εννοιών της Δημοκρατίας, της Ολιγαρχίας και της
Τυραννίας και την κριτική των επιχειρημάτων διά των οποίων αρθρώνεται η
γλώσσα της εξουσίας, οι μαθητές/τριες θα διαπιστώσουν πως διαχρονικά σε
ανώμαλες πολιτικές συνθήκες παρατηρούνται φαινόμενα δικών πολιτικής
σκοπιμότητας, όπου εξωθεσμικοί παράγοντες, λ.χ. παρακρατικοί μηχανισμοί,
παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξολόθρευση των αντιφρονούντων.
Επιπλέον, θα αναζητήσουν στο Διαδίκτυο οποιοδήποτε στοιχείο τούς είναι
χρήσιμο για να κατανοήσουν σε βάθος το κείμενο και να αποκτήσουν τις
κατάλληλες αναπαραστάσεις.
8. Εναλλακτικές αντιλήψεις των μαθητών
Πριν προχωρήσει η τάξη στη διαπραγμάτευση του σεναρίου, είχε προηγηθεί
το διαγώνισμα τετραμήνου και δύο διαγνωστικά τεστ. Σχηματίστηκε, μ’ αυτό
τον τρόπο, μια εικόνα των ελλείψεων και του γνωστικού επιπέδου των
μαθητών/τριών ώστε να σχεδιαστεί το σενάριο με τη συγκεκριμένη δομή και
περιεχόμενο και να γίνει ο χωρισμός των ομάδων από τη διδάσκουσα με τον
ακόλουθο τρόπο: δημιουργήθηκε κατάλογος επίδοσης των μαθητών/τριών με
φθίνουσα σειρά και επιλέχθηκαν οι πέντε πρώτοι/ες για να σχηματίσουν τις
ισάριθμες ομάδες. Στη συνέχεια οι πέντε επόμενοι/ες μοιράστηκαν επίσης στις
πέντε ομάδες και ούτω καθεξής, έτσι ώστε σε κάθε ομάδα να υπάρχουν όλα τα
επίπεδα επίδοσης και να επιτευχθεί η συνεργασία με στόχο το scaffolding
μεταξύ των μαθητών/τριών.
9. Συσχετισμός με το Αναλυτικό Πρόγραμμα
Η ανάπτυξη του σεναρίου ακολουθεί απόλυτα το νέο Πρόγραμμα Σπουδών,
τόσο ως προς τις γενικές αρχές του, όσο και ως προς τους στόχους που έχουν
τεθεί για τη συγκεκριμένη ενότητα.
10. Οργάνωση τάξης
Για τις ανάγκες του σεναρίου οι μαθητές/τριες χωρίστηκαν σε ομάδες με τον
τρόπο που περιγράφηκε παραπάνω και εργάστηκαν και στη σχολική τάξη και
στο χώρο της βιβλιοθήκης (της συγκεκριμένης σχολικής μονάδας), όπου
υπάρχουν πέντε υπολογιστές και μεγάλα τραπέζια που προσφέρονται για
ομαδική εργασία. Οι μαθητές/τριες αποφάσισαν εντός της ομάδας ποια δύο
μέλη της θα ασχολούνταν με την αναζήτηση πληροφοριών και την
καταχώριση των στοιχείων στον υπολογιστή. Οι προβολές στην ολομέλεια
έγιναν στον ίδιο χώρο με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα.
11. Διδακτικές προσεγγίσεις και στρατηγικές
Η διδασκαλία οργανώνεται ομαδοκεντρικά και οι μαθητές/τριες εμπλέκονται
στην αναζήτηση και τη σύνθεση του υλικού με εποικοδομητικό τρόπο, ενώ ο
ρόλος του/της διδάσκοντος/ουσας είναι διευκολυντικός και οργανωτικός –
απολύτως σύμφωνα προς τις σύγχρονες θεωρίες για τη διδασκαλία και τη
μάθηση.
12. Περιγραφή σεναρίου
Η εκπόνηση του σεναρίου ξεκινά με τη σύνδεση με τα προηγούμενα με τη
χρήση του λογισμικού «Περιπλάνηση στο χωροχρόνο», το οποίο με
εξαιρετικό τρόπο προσφέρει στα παιδιά το απαραίτητο χωροχρονικό πλαίσιο.
Στη συνέχεια γίνεται ο χωρισμός των ομάδων και η ανάληψη των ρόλων
μεταξύ των μελών. Όλες οι ομάδες κατευθύνονται στην αναζήτηση του
κειμένου στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα (http://www.greek-
language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?
t=395), όπου βρίσκουν και δύο μεταφραστικές δοκιμές. Το αποθηκεύουν στον
υπολογιστή τους για να προχωρήσουν οι εργασίες.
Οι «κυνηγοί των λέξεων» έχουν ως καθήκον να ξεχωρίσουν πάνω στο
κείμενο τις ρηματικές ενέργειες και τα δρώντα υποκείμενα (να εντοπίσουν
ρήματα, απαρέμφατα, μετοχές, να τα εντάξουν σε πίνακες στο Word και να
ξεχωρίσουν τα ρήματα σε παρελθοντικούς και παροντικούς χρόνους).Επίσης
εντοπίζουν τις δευτερεύουσες προτάσεις και τα είδη τους για να κατανοήσουν
την πορεία της σκέψης του Ξενοφώντα κατά την ιστορική αφήγηση αλλά και
των πρωταγωνιστών, όταν αρθρώνουν τα επιχειρήματά τους.
Όλη αυτή η διαδικασία συντελεί στον αρχαιοελληνικό γραμματισμό αλλά,
πέραν αυτού, αξιοποιείται για τη διάγνωση της δομής του κειμένου ώστε να
ξεχωρίσουν τα τμήματα της ιστορικής αφήγησης, της μίμησης (πού και ποιος
μιλά) και μάλιστα να εντοπίσουν τον ίδιο τον Ξενοφώντα μέσα στους
ομιλητές του αποσπάσματος, πράγμα πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της
ιστορικής αφήγησης. Θα χρωματίσουν με διαφορετικό χρώμα τον ευθύ λόγο
των πρωταγωνιστών ώστε να φαίνεται ανάγλυφα πάνω στο κείμενο η έκταση
του λόγου καθενός από τους πρωταγωνιστές.
Στη συνέχεια οι κυνηγοί θα δώσουν στην ομάδα των ιστορικών τη δομή του
κειμένου και, με βάση τις ρηματικές ενέργειες και τα δρώντα υποκείμενα, θα
πρέπει αυτοί να δομήσουν περίληψη και να αποφανθούν πάνω στη λειτουργία
του συνδυασμού της αφήγησης, της μίμησης και του διαλόγου προς την
κατεύθυνση του δημοσιογραφικού λόγου του Ξενοφώντα.
Οι ιστορικοί έχουν ως καθήκον τους, αφού κάνουν περίληψη του κειμένου,
να εντοπίσουν τα πραγματικά γεγονότα και να τα ξεχωρίσουν από τα σχόλια
του Ξενοφώντα (σε δύο στήλες). Έτσι θα αντιληφθούν ανάγλυφα τον τρόπο
που δομείται μια ιστορική αφήγηση και θα αντιληφθούν πώς υπεισέρχεται η
οπτική γωνία και η ιδεολογία του ιστορικού στο σώμα του κειμένου, στη
σκιαγράφηση των χαρακτήρων και στην περιγραφή και αιτιολόγηση των
γεγονότων.
Οι δικηγόροι έχουν ως καθήκον τους να καταγράψουν τα επιχειρήματα των
πρωταγωνιστών, του Κριτία και του Θηραμένη, και να τα αξιολογήσουν.
Καθοδηγούνται ως προς αυτό από το βιβλίο της Νεοελληνικής Γλώσσας που
βρίσκουν στην ψηφιακή βιβλιοθήκη του ΥΠΔΒΜ και ειδικότερα στο
κεφάλαιο το σχετικό με τους τρόπους και τα μέσα της πειθούς και την
αξιολόγηση του επιχειρήματος. Επίσης θα χρειαστεί να αποφανθούν πάνω
στον τρόπο που δομείται και εκφέρεται ο λόγος της εξουσίας και να το
συσχετίσουν με τα ευρήματα της ομάδας των Γλωσσολόγων σχετικά με τη
διάκριση των όρων Δημοκρατία, Ολιγαρχία και Τυραννία.
Οι γλωσσολόγοι, έχοντας στη διάθεσή τους λεξικά έντυπα και ηλεκτρονικά
(Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα), αναζητούν συγκεκριμένους όρους μέσα
από το κείμενο ώστε να διαφωτισθεί το νόημά του και να δουν την αλλαγή
ορισμένων σημασιών από την αρχαία ελληνική στη σημερινή μορφή της
ελληνικής γλώσσας (π.χ. εγχειρίδιο, προστάτης, εστία, κρίση). Επιπλέον,
έχουν στη διάθεσή τους σε ψηφιακή μορφή το βιβλίο της Γ΄ Γυμνασίου
«Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή» και μπορούν να πάρουν χρήσιμα στοιχεία
σχετικά με τα πολιτεύματα. Ακόμη, έχουν ως έργο τους την καταγραφή
δικανικών λέξεων και φράσεων του κειμένου.
Οι ερευνητές θα ερευνήσουν στο Διαδίκτυο για να εντοπίσουν υλικό σχετικά
με το Βουλευτήριο, τους πρωταγωνιστές Κριτία και Θηραμένη, το κώνειο και
τον κότταβο (π.χ. στον δικτυακό τόπο του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού -
http://www.ime.gr/chronos/05/gr/society/symposion_kotabbos.html μπορούν
να βρουν στοιχεία για τον κότταβο, έτσι ώστε να αποκωδικοποιήσουν το
χιουμοριστικό σχόλιο του Θηραμένη). Επίσης θα αναζητήσουν στα λεξικά της
Πύλης την έννοια του παρακράτους, ώστε να αντιληφθούν τη διαφορά μεταξύ
θεσμικών και εξωθεσμικών παραγόντων και μηχανισμών, και επιπλέον σε
μηχανές αναζήτησης θα ερευνήσουν με κατάλληλες λέξεις-κλειδιά για άλλες
παρωδίες δίκης στην ελληνική Ιστορία με ανάλογη δράση του παρακράτους,
ώστε να αντιληφθούν ότι ανάλογα φαινόμενα παρατηρούνται σε ταραγμένες
πολιτικά περιόδους και συνθήκες.
Αφού έχουν ολοκληρώσει όλες οι ομάδες το έργο τους, στην ολομέλεια
γίνεται περιήγηση μέσω του προγράμματος του Ιδρύματος Μείζονος
Ελληνισμού «Περιήγηση στην αρχαία Αγορά της Αθήνας», μία τρισδιάστατη
προσομοίωση της αρχαίας Αγοράς και των κτιρίων της που λειτουργεί μέσω
του Google Earth, και θα δουν το χώρο όπου πραγματοποιήθηκε η δίκη του
Θηραμένη και ιδιαιτέρως τα ξύλινα κιγκλιδώματα όπου στεκόντουσαν οι
νεαροί παρακρατικοί με τα μαχαίρια. Έτσι, νοερά και με τη βοήθεια της
Τεχνολογίας, θα μεταφερθούν στο χώρο των γεγονότων και θα αποκτήσουν
πλήρη εποπτεία των όσων διάβασαν στο κείμενο.
Τέλος, γίνεται παρουσίαση των εργασιών των ομάδων και εξάγονται τα
συμπεράσματά τους. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπόνησης του σεναρίου ο/η
εκπαιδευτικός παίζει συντονιστικό και οργανωτικό ρόλο ενώ ταυτόχρονα
παίζει συμβουλευτικό και διευκολυντικό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης.
Οι ψηφιακοί πόροι χρησιμοποιούνται όπου ακριβώς είναι απαραίτητοι και
πάντως η όλη εργασία εκτελείται στο χώρο της Βιβλιοθήκης του σχολείου,
ώστε να χρησιμοποιούνται και τα βιβλία και οι ψηφιακοί πόροι και να γίνεται
σαφές στα παιδιά ότι μια σοβαρή εργασία απαιτεί και βιβλιογραφικά
δεδομένα και πληροφορίες από το Διαδίκτυο. Ο υπολογιστής αξιοποιείται ως
περιβάλλον εργασίας με την έννοια της διευκόλυνσης για την εύρεση της
πληροφορίας και της καταχώρισης και επεξεργασίας δεδομένων ώστε να
προκύψει το τελικό προϊόν σε ηλεκτρονική μορφή. Τα δύο λογισμικά
(Περιπλάνηση στο χωροχρόνο και Περιήγηση στην Αρχαία Αγορά) βοηθούν
τα παιδιά να κατακτήσουν οπτικά τη χωροχρονική διάσταση και να
τοποθετήσουν σωστά στο περιβάλλον όπου συνέβησαν τα ιστορικά γεγονότα.
 13. Φύλλα εργασίας

ΟΜΑΔΑ Α΄ (ΚΥΝΗΓΟΙ ΛΕΞΕΩΝ)

ΜΕΛΗ: Κυργιοπούλου, Μπογιαντζή, Αμίτσης, Μαλισόβας, Γιαννακού.

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2.3.50–2.3.56

(2.3.35–2.3.56: Η παρωδία δίκης του Θηραμένη) Ο Κριτίας υπαγορεύει την
καταδίκη του Θηραμένη, που εκτελείται.
http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/
content.html?t=395

[2.3.50] Ὡς δ’ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο, καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο

εὐμενῶς ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι
τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ τοῦτο
οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος, προσελθὼν καὶ διαλεχθείς τι τοῖς
τριάκοντα ἐξῆλθε, καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια
ἔχοντας φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις. [2.3.51] πάλιν δὲ
εἰσελθὼν εἶπεν· Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον
εἶναι οἵου δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ
ἐπιτρέπῃ. καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο ποιήσω. καὶ γὰρ οἵδε οἱ
ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν ἄνδρα
τὸν φανερῶς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. ἔστι δὲ ἐν
τοῖς καινοῖς νόμοις τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις ὄντων
μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου, τῶν δ’ ἔξω
τοῦ καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν. ἐγὼ
οὖν, ἔφη, Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου,
συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. καὶ τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν.
[2.3.52] ἀκούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν καὶ
εἶπεν· Ἐγὼ δ’, ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἱκετεύω τὰ πάντων ἐν-
νομώτατα, μὴ ἐπὶ Κριτίᾳ εἶναι ἐξαλείφειν μήτε ἐμὲ μήτε
ὑμῶν ὃν ἂν βούληται, ἀλλ’ ὅνπερ νόμον οὗτοι ἔγραψαν περὶ
τῶν ἐν τῷ καταλόγῳ, κατὰ τοῦτον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ τὴν
κρίσιν εἶναι. [2.3.53] καὶ τοῦτο μέν, ἔφη, μὰ τοὺς θεοὺς οὐκ ἀγνοῶ,
ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ βωμός, ἀλλὰ βούλομαι καὶ τοῦτο
ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ ἀνθρώπους ἀδικώ-
τατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι. ὑμῶν μέντοι,
ἔφη, ὦ ἄνδρες καλοὶ κἀγαθοί, θαυμάζω, εἰ μὴ βοηθήσετε
ὑμῖν αὐτοῖς, καὶ ταῦτα γιγνώσκοντες ὅτι οὐδὲν τὸ ἐμὸν
ὄνομα εὐεξαλειπτότερον ἢ τὸ ὑμῶν ἑκάστου. [2.3.54] ἐκ δὲ τούτου
ἐκέλευσε μὲν ὁ τῶν τριάκοντα κῆρυξ τοὺς ἕνδεκα ἐπὶ τὸν
Θηραμένην· ἐκεῖνοι δὲ εἰσελθόντες σὺν τοῖς ὑπηρέταις,
ἡγουμένου αὐτῶν Σατύρου τοῦ θρασυτάτου τε καὶ ἀναι-
δεστάτου, εἶπε μὲν ὁ Κριτίας· Παραδίδομεν ὑμῖν, ἔφη,
Θηραμένην τουτονὶ κατακεκριμένον κατὰ τὸν νόμον· [2.3.55] ὑμεῖς
δὲ λαβόντες καὶ ἀπαγαγόντες οἱ ἕνδεκα οὗ δεῖ τὰ ἐκ τούτων
πράττετε. ὡς δὲ ταῦτα εἶπεν, εἷλκε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ
Σάτυρος, εἷλκον δὲ οἱ ὑπηρέται. ὁ δὲ Θηραμένης ὥσπερ
εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ γιγνό-
μενα. ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν, ὁρῶσα καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς
δρυφάκτοις ὁμοίους Σατύρῳ καὶ τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βουλευ-
τηρίου πλῆρες τῶν φρουρῶν, καὶ οὐκ ἀγνοοῦντες ὅτι ἐγχειρίδια
ἔχοντες παρῆσαν. [2.3.56] οἱ δ’ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς
μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ δηλοῦντα οἷα ἔπασχε. λέγεται δ’ ἓν
ῥῆμα καὶ τοῦτο αὐτοῦ. ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο,
εἰ μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο· Ἂν δὲ σιωπῶ, οὐκ ἄρ’, ἔφη,
οἰμώξομαι; καὶ ἐπεί γε ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ
κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν
αὐτόν· Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔστω τῷ καλῷ. καὶ τοῦτο μὲν οὐκ ἀγ-
νοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα, ἐκεῖνο δὲ κρίνω
τοῦ ἀνδρὸς ἀγαστόν, τὸ τοῦ θανάτου παρεστηκότος μήτε τὸ
φρόνιμον μήτε τὸ παιγνιῶδες ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς.

Αποστολή σας είναι να διακρίνετε τα παρακάτω σε πίνακες που θα εισαγάγετε

στο έγγραφο. Χρωματίστε με διαφορετικό χρώμα τους ομιλητές στο κείμενο.
Πού υπάρχει αφήγηση και πού μίμηση με βάση τους χρόνους και τα υποκείμενα
των ρημάτων; Δώστε στους ιστορικούς τους πίνακές σας για να φτιάξουν
περίληψη.

 ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΙΔΗ

 ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΑ- ΜΕΤΟΧΕΣ
 ΡΗΜΑΤΑ ΣΕ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ
 ΡΗΜΑΤΑ ΣΕ ΠΑΡΟΝΤΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ
 ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ

ΟΜΑΔΑ Β΄ (ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ)
ΜΕΛΗ: Λίκα, Ντουράκης, Καλλιώρας, Μουστερής, Αντωνόπουλος.

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2.3.50–2.3.56

(2.3.35–2.3.56: Η παρωδία δίκης του Θηραμένη) Ο Κριτίας υπαγορεύει την
καταδίκη του Θηραμένη, που εκτελείται.
http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/
content.html?t=395

Αποστολή σας είναι να καταγράψετε την επιχειρηματολογία του Κριτία και του
Θηραμένη: να ελέγξετε και να αξιολογήσετε τα επιχειρήματά τους και να
εντοπίσετε τους τρόπους και τα μέσα της πειθούς που χρησιμοποίησαν.
Πηγή: Έκφραση- Έκθεση – Γενικό Λύκειο – Τεύχος Γ΄, κεφ. 1ο (Η πειθώ-τρόποι
και μορφές πειθούς).
ΟΜΑΔΑ Γ΄ (ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΟΙ)
ΜΕΛΗ: Μπακογιάννη, Διαμαντής, Καλαντζή, Αλεξίου, Θωμαΐδης.

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2.3.50–2.3.56

(2.3.35–2.3.56: Η παρωδία δίκης του Θηραμένη) Ο Κριτίας υπαγορεύει την
καταδίκη του Θηραμένη, που εκτελείται.
http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/
content.html?t=395
 Αποστολή σας είναι να εντοπίσετε στην Πύλη για την Ελληνική
Γλώσσα τα λεξικά και να κάνετε αναζήτηση για τις λέξεις:
εγχειρίδιο, προστάτης, λυμαίνομαι, εστία, κρίση.

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html

 Στη συνέχεια θα διαβάσετε το απόσπασμα από τα

Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα και, αφού συμβουλευθείτε το
βιβλίο Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή της Γ΄ Γυμνασίου (κεφ. 8 «Τα
πολιτεύματα και το Σύνταγμα», σελ. 67-68), ορίστε τα τρία βασικά
πολιτεύματα και αποφασίστε τι είδους εξουσία ασκεί ο Κριτίας.
Επίσης αναφερθείτε στον τρόπο που χειρίζεται το λόγο της
εξουσίας.

Βασιλείαν δὲ καὶ τυραννίδα ἀρχὰς μὲν ἀμφοτέρας ἡγεῖτο εἶναι,

[4.6.12]
διαφέρειν δὲ ἀλλήλων ἐνόμιζε. τὴν μὲν γὰρ ἑκόντων τε τῶν ἀνθρώπων
καὶ κατὰ νόμους τῶν πόλεων ἀρχὴν βασιλείαν ἡγεῖτο, τὴν δὲ ἀκόντων τε
καὶ μὴ κατὰ νόμους, ἀλλ᾽ ὅπως ὁ ἄρχων βούλοιτο, τυραννίδα. καὶ ὅπου
μὲν ἐκ τῶν τὰ νόμιμα ἐπιτελούντων αἱ ἀρχαὶ καθίστανται, ταύτην μὲν
τὴν πολιτείαν ἀριστοκρατίαν ἐνόμιζεν εἶναι, ὅπου δ᾽ ἐκ τιμημάτων,
πλουτοκρατίαν, ὅπου δ᾽ ἐκ πάντων, δημοκρατίαν.

 Να καταγράψετε λέξεις και φράσεις του κειμένου με δικανική

σημασία.

ΟΜΑΔΑ Ε΄ (ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ)
ΜΕΛΗ: Μακροζαχοπούλου, Μενεγάκη,Καραγκούνης, Μπακατσέλος.

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2.3.50–2.3.56

(2.3.35–2.3.56: Η παρωδία δίκης του Θηραμένη) Ο Κριτίας υπαγορεύει την
καταδίκη του Θηραμένη, που εκτελείται.
http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/
content.html?t=395
Αποστολή σας είναι να διακρίνετε τα γεγονότα που περιγράφονται στο κείμενο
από τα σχόλια του Ξενοφώντα και να αναφερθείτε τεκμηριωμένα στην οπτική
γωνία του ιστορικού.
Παίρνετε από τους κυνηγούς των λέξεων τους πίνακες για να βοηθηθείτε στην
απαρίθμηση των γεγονότων και αποφασίστε πώς λειτουργεί ο συνδυασμός της
αφήγησης, της μίμησης και του διαλόγου που έχει κάνει εδώ ο Ξενοφών;

ΟΜΑΔΑ Δ΄ (ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ)
ΜΕΛΗ: Ζαγόρας , Ζάχου, Κουτσολέλου, Μπογιαντζής, Ζάχος.

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2.3.50–2.3.56

(2.3.35–2.3.56: Η παρωδία δίκης του Θηραμένη) Ο Κριτίας υπαγορεύει την
καταδίκη του Θηραμένη, που εκτελείται.
http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/
content.html?t=395

 Αποστολή σας είναι να βρείτε οπτικό υλικό στο Διαδίκτυο σχετικά με το

Βουλευτήριο, τη σκηνή όπου ο Θηραμένης πετά τον κότταβο και το
κώνειο. Κάποια στοιχεία μπορείτε να βρείτε εδώ:

http://www.ime.gr/chronos/05/gr/society/symposion_kotabbos.html
 Στη συνέχεια εντοπίστε την έννοια της λέξης παρακράτος
http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.h
tml

καθώς και περιπτώσεις άλλων δικών – παρωδίας, όπως του Θηραμένη.

14. Αξιολόγηση των μαθητών/τριών

Η αξιολόγηση λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της εκπόνησης του σεναρίου
και τυχόν λάθη των ομάδων που εντοπίζονται από τον διδάσκοντα
διορθώνονται σύμφωνα με τις οδηγίες του. Πριν την τελική παρουσίαση της
εργασίας των ομάδων, ο διδάσκων θα πρέπει να έχει επιμεληθεί τη διόρθωση
των τελικών κειμένων και να φροντίσει, σε συνεργασία με τις ομάδες, για το
αρτιότερο δυνατό αποτέλεσμα στην εκτύπωση της εργασίας ή στη
δημοσίευσή της στην ιστοσελίδα του σχολείου.
15. Προβλέπεται εργασία στο σπίτι;
Όχι.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γιάννου, Τ. (2010). Οι ΤΠΕ στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών. Επιμορφωτικό
υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης
Επιμόρφωσης. Τεύχος 3: Κλάδος ΠΕ02. Β΄ έκδοση. ΙΤΥ: Πάτρα, 2010.
Πόλκας, Λ. (2001). Η διδασκαλία του μαθήματος της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και
γραμματείας στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Έκδοση του Κέντρου Ελληνικής
Γλώσσας των κειμένων του Ηλεκτρονικού Κόμβου για την υποστήριξη των
διδασκόντων την ελληνική γλώσσα. Επιμ. Α.- Φ. Χρηστίδης. Εκδόσεις Ζήτη:
Θεσσαλονίκη, 2001.

Β΄ ΜΕΡΟΣ. ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ

Το σενάριο υλοποιήθηκε σύμφωνα με το σχεδιασμό και τους στόχους του,

προκάλεσε το ενδιαφέρον των μαθητών/τριών, κυρίως λόγω της
ομαδοκεντρικής διδασκαλίας και του ανανεωμένου τρόπου προσέγγισης των
Αρχαίων Ελληνικών, οι μαθητές/τριες συμμετείχαν ενεργά στη διδακτική
διαδικασία και ζήτησαν να συνεχιστεί η διδασκαλία καθ’ όλη τη διάρκεια του
σχολικού έτους στο ίδιο μοτίβο. Δεν παρουσιάστηκαν δυσκολίες – το σενάριο
θα άλλαζε σε συγκεκριμένα σημεία μόνο σε άλλο πλαίσιο τάξης (με άλλο
δυναμικό μαθητών/τριών). Ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και ο αναστοχασμός
πάνω στο σενάριο υπήρξε μια πολύτιμη εμπειρία, ειδικά στον ακάνθινο δρόμο
της διδακτικής προσέγγισης των αρχαίων ελληνικών και μια αφορμή για
εκπόνηση περαιτέρω παρόμοιων σεναρίων στο ίδιο διδακτικό αντικείμενο.