UYKU VE DİNLENME

Öğr. Gör. Dr. Selin KESKİN KIZILTEPE

22.02.2022 1
 ÖĞRENİM HEDEFLERİ

• Uykunun tanımını bilme, fizyolojisini

açıklayabilme,
• Uyku dönemlerinin özelliklerini açıklayabilme,
• Uyku hijyeni kavramını açıklayabilme,
• Uyku bozuklukları ve bu bozukluklara sahip
hastalarda dikkat edilmesi gerekenleri bilme,
• Uyku kalitesini arttırmada yapılabilecek
uygulamaları bilme,
22.02.2022 2
 UYKU
• Uyku; kişinin ses, ışık vb. uyaranlarla
uyanabileceği bir bilinçsizlik durumu olarak
tanımlanmaktadır.
• Uyku bilinç açısından farklı bir bilinç düzeyi,
farklı bir bilinçlilik durumu olarak da
açıklanabilir.

22.02.2022 3
Uyku,

Bireylerin yaşamını ve sağlığını etkileyen

– Fizyolojik, psikolojik ve sosyal boyutları olan
– İnsanın gerek fiziksel gerekse ruhsal yönden
sağlıklı olması için gerekli
Temel yaşam aktivitelerinden biridir.

22.02.2022 4
 UYKU FİZYOLOJİSİ

Beyin sapındaki iki özelleşmiş bölge uykunun

kontrol edilmesinde önem taşımaktadır;

Retiküler Aktive
Edici Sistem Medulladaki bulber
senkronize edici bölge
22.02.2022 5
 UYKU VE DÖNEMLERİ

• Uyku süresi kişiden kişiye farklılık göstermekle

beraber uzmanlara göre, yetişkinlerde 8-10
saat, yaşlılarda 5-6 saat, çocuklarda 14 saat,
bebeklerde ise 20 saate kadar uzar.

22.02.2022 6
 YAŞ DÖNEMLERİNE GÖRE UYKU
GEREKSİNİMİ

• Yeni doğanlar  Genç yetişkinler

• Süt çocuğu(infant)  Orta yaş yetişkinler
• Oyun çocukluğu  Yaşlılar
• Okul çağı
çocukluğu
• Adölesanlar

22.02.2022 7
 NE KADAR UYUMALIYIZ?

22.02.2022 8
 UYUMAZSAK NE OLUR?

22.02.2022 9
22.02.2022 10
 UYKUNUN İŞLEVİ

• Böbreklerden fosfat atılır

• Adrenal hormonlar salgılanır
• Vitaminler kullanılır
• Deri onarımı gerçekleşir
• Büyüme hormonu salgılanır
• Vücut onarımı (yara kapanması) sağlanır

22.02.2022 11
 UYKUNUN İŞLEVİ
• Santral sinir sisteminin normal etkinliğinin
devamını sağlar
• Santral sinir sisteminde normal dengeyi sağlar
• Enerjinin korunması***
• Stres ve anksiyetenin giderilmesi

22.02.2022 12
 UYKU KALİTESİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
• Yaş
• Cinsiyet
• Hastalıklar
• Çevre
• Fiziksel Aktivite
• Beslenme
• Yaşam biçimi
• Emosyonel durum
• İlaç kullanımı
22.02.2022 13
 UYKU VE DÖNEMLERİ

• Birey uykuda dört NREM evresi ile REM

evresini bir daire şeklinde geçirir.
• Örneğin uyku esnasında dört veya beş REM
evresi geçirilir.

22.02.2022 14
 UYKU

1) NREM 2) REM

Yüzeyel uyku Yüzeyel uyku

(1.evre) (2.evre)
Derin uyku
Derin uyku
(4.evre)
(3.evre)
22.02.2022 15
 UYKU VE DÖNEMLERİ

• NREM (No Rapid Eye Movemenent):NREM

uykusu dört evreden oluşur:
– Evre 1 : Uyanıklık ile uyku arasındaki geçiş.
– Evre 2 : Uykuya dalma. Kişi kolayca uyanabilir.
– Evre 3 : Uykunun derinliği artar. Kişinin uyanması
zordur.
– Evre 4 : Derin uyku hâli. Uyanma zordur.
Bedendeki bir takım fizyolojik değişiklikler bu
evrede oluşur.

22.02.2022 16
 UYKU VE DÖNEMLERİ

• REM (Rapid Eye Movement): REM evresinde

bireyde solunum artar, kalp atımı hızlanır, kişi
uyandırıldığında rüya gördüğünü söyler.
• Yetişkinde REM evresi 1 gecelik uykunun %20-
25’i kadardır

22.02.2022 17
• Hiç uyuyamıyorum”
• “Aşırı uyuyorum.
• Az uyusam olmaz mı?”
• “Gece sürekli uyanıyorum, neden?”
• “Otururken bile uyuyorum”
• “Ne kadar uyusam da dinlenemiyorum”
• “Eşim horluyor uyuyamıyorum”
• “Sıçrayarak uyanıyorum”
• “Çok kötü rüyalar, kabuslar görüyorum”
• “Kardeşim uyurken sayıklıyor ya da yürüyor”
22.02.2022 18
 İnsomnia

Hipersomnia
UYKU
BOZUKLUKLUKLARI
Parasomnia

Uyku/uyanıklık
düzeni
22.02.2022 bozuklukları 19
 UYKU ŞEKLİNDE BOZUKLUKLAR
• Dissomnialar; Uykunun miktarı, niceliği ve
zamanlamasında bozukluk olmasıdır. İki
şekilde olur:
– İnsomnia (Uykusuzluk)
– Hipersomnia (Aşırı Uyku)
– Narkolepsi
– Uyku Apnesi
– Sirkadien ritm bozukluğu

22.02.2022 20
 UYKU ŞEKLİNDE BOZUKLUKLAR
• Parasomnialar: Normal uykuda anormal bir
olay belirmesidir. Bu olaylar uykuda
- korku nöbeti/ Kabus Bozukluğu
- uyurgezerlik Bozukluğu
- Yatak ıslatma
- Uyku Paralizisi
- Uykuya Bağlı Bozulmuş Penil
Ereksiyon/Uykuya Bağlı Ağrılı Ereksiyon
22.02.2022 21
 İNSOMNİA

• Uykuya dalma, sürdürme ve

sonlandırmada güçlük çekilmesi
• bireylerin yeterli bir süre ve zaman
diliminde uyuyamadığı için dinlenememesi
ve güne hazır olmaması
• En az 3 ay boyunca, haftada 3 kez

22.02.2022 22
 İNSOMNİA

* Tekdüze uğraşlar esnasında uyuyabilirler,

ancak istedikleri zaman uykuya dalamaz
* Yapmamış olduğu işler nedeni ile evde
uyuyamaz, ev dışında aynı durumda
rahatlıkla uyuyabilirler

22.02.2022 23
 İnsomnia

A. Primer İnsomnia
B. Sekonder
- Psikofizyolojik İnsomnia
- Subjektif - Psikiyatrik boz.
İlişkili
- Tıbbi boz. ilişkili

22.02.2022 24
 İNSOMNİA

Fizyolojik Belirtiler Psikolojik Belirtiler

• Göz kapağında düşüklük (pitozis) • Konfüzyon ve
• Bulanık görme dezoryantasyon
• Motor aktivitede azalma • Ağrı duyarlılığında artış
• Reflekslerde azalma
• İrritabilite
• Uyaranlara yanıt vermede
yavaşlama • Çevreye karşı ilgisizlik
• Yargılama ve karar verme • Apati
becerisinde azalma
• ajitasyon
• Görsel/işitsel uyaranları
algılamada azalma • Hiperaktivite
• Kardiak aritmi • Motivasyonda azalma

22.02.2022 25
 HİPERSOMNİA

Günlük yaşamın
sürdürülmesini etkileyen,
gece yeterince uyunmasına
karşın, gündüzleri uyuma
gereksinimi ile kendini belli
eden bir sorundur
***En az bir ay süreyle
bireyin hayatını etkiler.

22.02.2022 26
 HİPERSOMNİA

 Uzamış uyku epizotları

 Tekrarlayan uyku atakları

 Gündüz aşırı uykulu olma

 Her yerde uykuya dalma eğiliminde olma

 Kolaylıkla uykuya dalma

22.02.2022 27
 NARKOPLESİ

• Uyku-uyanıklık durumunu düzenleyen

mekanizmanın disfonksiyonuyla ortaya
çıkan bozukluk
• Gündüzleri kontrol edilemeyen
yineleyici uyku atakları vardır

22.02.2022 28
 NARKOPLESİ

• Uyku atakları 1.5-2 saatlik aralarla, önüne

geçilmez bir şekilde ortaya çıkar, birey 5-
10dk uyduktan sonra kendini tamamen
uyumuş hisseder

22.02.2022 29
 SOLUNUMLA İLİŞKİLİ UYKU
BOZUKLUKLARI
Uyku sırasında solunumla ilişkili
bozukluklar ağırdır
Uyku Apnesi Sendromu
10 sn yada fazla süren, solunumun
durması ile karakterize bir bozukluk
Tanı için; 5 apne/1 saat; koşul

22.02.2022 30
 SİRKADİYEN RİTİM
TWO PROCESS MODEL OF
• İnsanlar genel olarak gece SLEEP REGULATION
uyumakta, gündüzleri daha (Borbˇly)
aktif bir yaşam sürmektedir
• Bu düzen sirkadiyen ritim
olarak isimlendirilir
– Hipotalamus
– Hormonlar
– Çevresel faktörler (gece-
gündüz)

22.02.2022 31
 SİRKADİEN RİTİM BOZUKLUĞU
• 24 saatlik periyod içinde yaşanan uyku
düzensizliği…
-Vardiyalı çalışma
-değişen çalışma saatleri
- zaman dilimi değişikliği

22.02.2022 32
 EKSTİREMİTE HAREKETLERİ
BOZUKLUKLARI
• Uyku sırasında ortaya çıkan periodik,
yineliyici ekstiremite (özellikle alt
ekstiremiteler) hareketleridir
• Uykuda kısa süreli uyanıklıklara neden
olur

22.02.2022 33
 PARASOMNİYA
• Uyku süresi boyunca eş zamanlı davranış ve
fizyolojik alanda değişiklikler olması.
- Kabus bozukluğu
-uyku terörü
-uyur- Gezerlik
-Nokturnal enürezis
-Bruksizm (diş gıcırdatma)

22.02.2022 34
 KRİTİK DÜŞÜNME EGZERSİZİ -1
(8 DK)

• UYKU DEĞERLENDİRME REHBERİ

OLUŞTURALIM?

22.02.2022 35
 UYKU DEĞERLENDİRME REHBERİ
• Uyku sorunu
• Önceki uyku alışkanlığı
• Uyumadan önce yaptığı alışkanlıklar
• Uyanma saati
• Hastalıklar
• Son zamanlardaki yaşam bulguları
• Emostonel –mental durum sorgulanmalı

22.02.2022 36
 UYKU HİJYENİ
Bireyde belirgin bir ruhsal ya da organik
bozukluk olmadığında uyulması gereken ilkeler
şunlardır;
• Hemen ilaca sarılmamak
• Geceleri herhangi bir nedenle geç yatılsa bile
sabahları vaktinde kalkarak günlük yaşama
geçmek, gündüz uyumamak.
• Mümkün olduğunca aynı saatte yatıp, aynı
saatte kalkılmalıdır.
22.02.2022 37
 UYKU HİJYENİ
• Düzenli yapılan egzersizin uykuya olumlu
katkısı vardır.
• Akşam yemekten sonra alkol, kolalı içkiler,
kahve, çay ve sigaradan kaçınmak.
• Uyku vaktinden birkaç saat önce egzersiz
yapmak, fakat uykudan hemen önce fazla
yorucu hareketlerden kaçınmak.

22.02.2022 38
 UYKU HİJYENİ
• Yatak odasını uyku, cinsel ilişki dışında
eylemler için kullanmamak.
• Akşam ağır yiyecekler yememek.
• Uyumak için kendini zorlamamak ve başka
şeyle meşgul olmak
• Gürültüden uzak durmak.
• Oda ısısını normal tutmak (aşırı sıcak ya da
soğuk olmamalı).
22.02.2022 39
 UYKU HİJYENİ
• Uyumak için yatakta yarım saatten fazla
yastıkla boğuşmayın ve kalkın.
• Kaliteli bir uykunun sağlanması birkaç haftayı
alabilir .
• Gevşeme yeteneklerinin bilinmesi (nefes
egzersizleri),
• Yatağa mümkün olduğunca az düşünceyle
girebilmek için; yatmadan önce işlerinizi
sonlandırın.
22.02.2022 40
 KRİTİK DÜŞÜNME EGZERSİZİ -2
(8 DK)
• 58 Yaşında DM+HT+Kronik Reflü mevcut olan
hasta dahiliye kliniğinde (2. gün) yatmaktadır.
Hastanızın uyku örüntüsünde problemi
olduğunu öğrendiniz.
• ÖNERİLERİNİZ NELERDİR (8MADDE )

22.02.2022 41
 HASTANIN DİNLENMESİNİ VE UYKUSUNU
SAĞLAMAKTA DİKKAT EDİLECEK
NOKTALAR
• Bireyin uyumasını kolaylaştırıcı geçmişteki
faaliyetleri araştırılmalıdır.
• Uykuyu engelleyen ağrı, gerginlik, endişe,
baskı gibi nedenler ortadan kaldırılmalıdır.
• Uyku için fiziksel ortam hazırlanmalıdır (oda
havalandırılmalı, oda ısısı ayarlanmalı, gürültü
ve ışık olmamalıdır).

22.02.2022 42
 HASTANIN DİNLENMESİNİ VE UYKUSUNU
SAĞLAMAKTA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
• Hastanın pozisyonu ve yatağı rahat olmalıdır.
Çarşafları temiz olmalıdır.
• Düzenli uyku için uygun yatma zamanı
seçilmelidir.
• Hastalar, geceleri rahat uyuyabilmeleri için
uygun ortam sağlanmalıdır.

22.02.2022 43
 HASTANIN DİNLENMESİNİ VE UYKUSUNU
SAĞLAMAKTA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
• Hasta yatmadan önce uykuya hazırlanmalıdır
(kitap okumak, televizyon izlemek, ılık duş
almak, masaj, ılık bir bardak süt içmek gibi...).
• Gerekmedikçe hasta uyandırılıp ilâç verme
işlemleri yapılmamalıdır.
• Sıvı alımı belli bir saatten sonra
sonlandırılmalı.

22.02.2022 44
 HASTANIN DİNLENMESİNİ VE UYKUSUNU
SAĞLAMAKTA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR

• Bütün bunlarla uykusuzluğu devam ediyorsa,

hekim önerisi ile yatmadan önce trankilizan
ilaçlar alınabilir. Bu ilâçların hastada alışkanlık
yapabileceği unutulmamalıdır.
• Hasta ve ailesine uykunun önemi hakkında
eğitim yapılmalıdır.

22.02.2022 45
 KAYNAKLAR
•Atabek Aştı T. ve Karadağ A. (2013). Hemşirelik Esasları Hemşirelik Bilimi ve Sanatı,
Akademi Yayıncılık, İstanbul.
•Akça Ay F. ve ark (2013). Sağlık Uygulamalarında Temel Kavramlar ve Beceriler, 5.
Baskı, Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul.
•Sabuncu N. (2013). Hemşirelik Becerileri Uygulama Değerlendirmesi, Alter
Yayıncılık, Ankara.
Taylor LL. (2015). Fundamentals of Nursing, Eight Edition, Wolters Kluwer.

22.02.2022 46
 TEŞEKKÜRLER

22.02.2022 47