Filozofia przed Sokratesem

Heraklit z Efezu
„nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki”
Heraklit z Efezu (inaczej Herakleitos) okres jego życia przypada roku ok. 540 – ok. 480
p. n. e. Wywodził się ze wysoko położonego szlacheckiego rodu efeskiego, mieszkał W Efezie
w mieście Jonii ( w koloniach Azji mniejszej). Ze względu na sposób jak przestawiał swoją
twórczość, dorobił się przydomka „filozofa ciemnego” czyli nie mówiącego jasno bądź
niezrozumianego. Dlatego, że jego rozważania filozoficzne przejawiały się w skrótach pełnych
elips i aforyzmów.
Heraklit należał do okresu przedklasycznego, (uznawany za początki rozwoju filozofii
starożytnej) który był przedstawicielem jońskiej filozofii przyrody. Na tym etapie myśliciele
swoje zainteresowanie skupiali na koncepcji kosmologii, czyli rozważania na temat świata
przyrody, genezę powstania świata, jego naturę oraz przede wszystkim jaki jest podstawowy
i nie zmienny składnik z którego zbudowany jest świat. Heraklit podążając za swoimi
poprzednikami w dociekaniu co jest budulcem, według swoich rozważań temat monizmu
(pogląd, że istnieje tylko jeden element tworzący świat) uznał że pierwszym tworzywem
przyrody „arche” (zasada) jest ogień.
Według Heraklita ogień jest tym rodzajem materii która jest źródłem wszelkich
przemian. To jest swoisty proces przemian w rzeczywistości, gdzie ogień: z górnych stref
świata, gęstniejąc na początku staje się powietrzem, potem opadając na dół zamienia się w
wodę poprzez skraplanie, następnie woda staje się ziemią wsiąkając w nią, ziemia paruję
tworząc wyziewy które stopniowo się unoszą się ku górze tworząc chmury, by powrócić do
początku znowu jako ogień. Na podstawie tych wyżej wymienionych poglądów, filozof był
przekonany iż własnością świata jest zmienność, dynamiczność, ruch. Proces transformacji,
gdzie przedmioty powstają, następnie przemieniają, a na koniec giną.
Tym obrazem rzeczywistości filozofa stanowiła rzeka, gdzie wszystko płynie i nic nie
trwa „panta rhei” W związku z tej przypisanej, myślicielowi, formule dotyczącej płynności
zrodził się jeden z najpopularniejszych cytatów analizowany po dziś dzień „nie można wejść
dwa razy do tej samej rzeki”. W tej tezie, uwaga skupia się na istocie pojęciu rzeki, w której
zainteresowanie kieruje się na: czym jest ta rzeka i dlaczego nie można znów do niej wejść ?;
niż dylematach czy powinno się do niej powtórnie wejść, czy nie. Według filozofa rzeka
przedstawia zmienność i przemianę, czyli nie można wejść powtórnie do tej samej rzeki, ze
względu na to iż rzeka płynie, jest w ciągłym ruchu, w którym napłynęły już nowe wody, a
stare już dawno zniknęły. Taka rzeka w tym sensie, nigdy już nie jest taka sama.
Owa myśl staje się odzwierciedleniem nas samych i naszego życia, które
doświadczamy na co dzień, sami ulegamy wewnętrznym przemianą – pod wpływem wieku,
od dziecka do wieku dorosłego stajemy się coraz starsi i dojrzalsi. Nasze fizyczne ciało się
zmienia, włosy tracąc kolor zamieniają się w biel, pojawiają się zmarszczki, mentalność oraz
umysł również zachodzą zmiany, wraz z tą przemijalnością kreują się nowe priorytety w
życiu. Za dziecka cechujemy się wolą zabawy, beztroski, naiwnością, a jako dorośli uwaga
kieruje nas ku odpowiedzialności i nie zależności. Każda sytuacja zewnętrzna z którą
obcujemy również dotyka zmienność, każda przebyta randka jest odmienna: może być
zmiana restauracji, inna godzina spotkania pod upływem czasu, oblicze pogody może być
inne, gdzie nastanie deszcz, okoliczności oraz temat rozmów.
Nigdy nie powrócimy do poprzedniego stanu, ponieważ ten stan już się zdarzył,
przeminął bez powrotnie, co z kolei tworzy nowe stany w których dane jest nam żyć.
Myśli mędrca o procesie wiecznej przemiany rzeczy (zwanej także teorii powszechnej
zmienności), mimo swojego sędziwego wieku oraz stosunkowo zagadkowym charakterze,
nadal znajduję uznanie wśród ludzi i zastosowanie w dzisiejszym świecie.