Aeche – zasada, pra zasada, przyczyna wszystkich bytów, podstawowy składnik rzeczywistości i jej budulec: źródło

(początek rzeczy), Ujście (kres rzeczy). Substancja (stała podpora)

Anaksymander z Miletu –wprowadził arche do filozofii, bezkres – nieograniczony przestrzennie i jakościowo, źródło
zróżnicowanych bytów na świecie

Tales z Miletu – źródłem rzeczywistości jest woda, która stanowi życiodajną substancję obecną w pożywieniu i
zarodkach roślin, tworzy rzeczy, kieruje ich przemianą, Rzeczy istniejące w świecie mają same w sobie zasadę życia,
nie potrzebują jej z zewnątrz.

Anaksymenes z Miletu – powietrze przyczyna wszechrzeczy, bardziej plastyczne niż woda, łatwo ulega przemianom.
Obecność ruchu powietrza daje możliwość wywołania zmian

Pitagoras – Liczba stanowi podstawowy element świata, stabilny, wieczny element istnienia kosmosu

Heraklit – za arche uznał ogień

JOŃSCY FILOZOFOWIE PRZYRODY

historycznie pierwszy nurt filozofii, zajmujący się fizyką, a więc badaniem phyzis, czyli filozofią przyrody. Jego
pierwszymi przedstawicielami byli myśliciele milezyjscy: Tales,Anaksymander i Anaksymenes, a także Heraklit z Efezu
i Ksenofanes z Kolofonu.Elementy wspólne – pojmowanie natury jako żywej, uznanie istnienia określonego
tworzywa i przyczyny organizującej funkcjonowanie rzeczywistości, materia ma w sobie życiodajną moc, ruch i
zmienność to zasady samej materii- pierwsi naukowcy – formułowali problem badawczy i określali
hipotezyHylozoizm - cała materia jest ze swej natury ożywiona

Wariabilizm - nieustającą zmianę wszystkiego, co istnieje, proces stawania się

Filozofia - dziedzina wiedzy, która wyrosła w opozycji do mitologicznego obrazu świata, gdy żadna z nauk jeszcze nie
istniała. Z niej narodziły się wszystkie nauki istniejące do dzisiaj. Filozofia zachodnia powstała w antycznej Grecji. Za
pierwszego filozofa europejskiego uważany jest Tales z Miletu- dokonał niereligijnego namysłu nad światem, zaś
Pitagoras z Samos określił się mianem „filozofa” (osoby miłującej mądrość), a swoją naukę nazwał filozofią
(„umiłowaniem mądrości”)

SUBDYSCYPLINY FILOZOFII

ziedzina wiedzy, która

wyrosła w opozycji do mitologicznego obrazu świata, gdy żadna z nauk jeszcze nie

istniała. Z niej narodziły się wszystkie nauki istniejące do dzisiaj. Filozofia zachodnia

powstała w antycznej Grecji. Za pierwszego filozofa europejskiego uważany jest Tales

z Miletu, gdyż jako pierwszy dokonał niereligijnego namysłu nad światem, zaś Pitagoras

z Samos jako pierwszy określił się mianem „filozofa” (osoby miłującej mądrość), a swoją

naukę nazwał filozofią („umiłowaniem mądrości”)Zmienność i stałość bytu

- Czy rzeczywistość, która nas otacza ma stałą czy zmienną naturę?- paradoks – rozumowanie prowadzące do
sprzecznych wniosków- wariabilizm - wywodząca się od Heraklita z Efezu (zaliczał się do jońskich filozofów przyrody)
teoria, która głosi powszechną i ciągłą zmienność wszystkiego, co istnieje; u Heraklita obrazem tej teorii była rzeka:–
wszystko płynie i nic nie pozostaje takie samo.- logos- (gr. logos – słowo, rozum, nauka) rozum, zasada
porządkowania, prawo rządzące rzeczywistością; do filozofii greckiej pojęcie logosu wprowadził Heraklit z Efezu,u
którego wyrażało ono niezmienność związków i stosunków zachodzących wśród powszechnej zmienności rzeczy oraz
podmiotową zdolność poznawczą, wynikającą z uczestnictwa rozumu jednostki w rozumie kosmicznym. Heraklit
zobrazował logos w formie ognia, który ulega ciągłym przeobrażeniom

Parmenides z Elei (szkoła eleacka) - byt jest i nie może nie istnieć, niebytu nie ma i nie może on istnieć, podał w
wątpliwość zachodzenie ruchu, opracował statyczną koncepcję bytu: skończonego, jedynego i jednolitego,
pozostającego w całkowitym bezruchu. Opracował też zasadę niesprzeczności – coś, co istnieje, nie może zarazem
nie być pod innym względem

Paradoksy eleackie

Dialektyka - metoda rozumowania i dyskusji polegająca na dochodzeniu do prawdy poprzez ujawnianie sprzeczności
tkwiących w pojęciach i sądach
Dowodzenie – dobieranie uzasadnionych twierdzeń do tezy
Monizm - pogląd filozoficzny, który sprowadza całą rzeczywistość do jednej wspólnej zasady
Zenon – uczeń Parmenidesa, twórca argumentacji per absurdum – udowadnianie własnych racji poprzez ukazanie
niedorzeczności stanowiska oponentów.
Paradoksy ruchu – miały dowieść, że ruch jest złudzeniem

1. Paradoks biegacza - Sprinter ma do przebiegnięcia skończony dystans. Zanim jednak pokona całą odległość,
musi najpierw dobiec do 1/2 długości, ale zanim dobiegnie do 1/2, musi najpierw dobiec do 1/4, ale zanim
dobiegnie do 1/4, musi najpierw dobiec do 1/8, i tak w nieskończoność. Wynika z tego, że biegacz ma do
przebycia nieskończoną liczbę odcinków o skończonej długości. Ponieważ nie da się pokonać nieskończonej
liczby odcinków w skończonym czasie, biegacz nigdy nie ukończy biegu.
2. Achilles i żółw -stają na linii startu wyścigu na dowolny, skończony dystans. Achilles potrafi biegać 2 razy
szybciej od żółwia i dlatego na starcie pozwala oddalić się żółwiowi o 1/2 całego dystansu. Achilles, jako
biegnący 2 razy szybciej od żółwia, dobiegnie do 1/2 dystansu w momencie, gdy żółw dobiegnie do 3/4
dystansu. W momencie gdy Achilles przebiegnie 3/4 dystansu, żółw znowu mu „ucieknie”, pokonując 7/8
dystansu. Gdy Achilles dotrze w to miejsce, żółw znowu będzie od niego o 1/16 dystansu dalej, i tak w
nieskończoność. Wniosek: Achilles nigdy nie dogoni żółwia, mimo że biegnie od niego dwa razy szybciej, gdyż
zawsze będzie dzieliła ich zmniejszająca się odległość.
3. Strzała -Załóżmy, że wystrzelona z łuku strzała pokonała określony dowolny odcinek drogi. Można więc
powiedzieć, że w momencie wystrzelenia znajdowała się ona na początku tej trasy, a po dotarciu do celu – na
końcu. Pytanie jednak, gdzie przebywała w trakcie pokonywania tej drogi. Można odpowiedzieć, że w 1/4
czasu pokonywania tego odcinka musiała być niewątpliwie w 1/4 odcinka. Gdy zadamy pytanie, gdzie była po
1/2 czasu lotu, znowu można odpowiedzieć, że w 1/2 odcinka. Po 3/4 czasu – w 3/4 odcinka, i tak dalej w
nieskończoność. Możemy sobie wyobrażać dowolną chwilę lotu, w którym strzała znajdowała się w jakimś
konkretnym punkcie, w konkretnej odległości od łucznika. Czyli możemy powiedzieć, że skoro w każdej chwili
znajdowała się w jakimś konkretnym punkcie, więc w każdej chwili była w spoczynku. Niemożliwe jest zatem,
aby w każdej chwili czasu strzała pozostawała w spoczynku i poruszała się jednocześnie
4. Stadion – wyścigi rydwanów – Szybkość, z jaką rydwany poruszają się, jest jednocześnie taka i inna, mniejsza
i większa, w zależności od tego, względem jakich innych przedmiotów (rydwanów) jest rozważana. Jeśli zaś
ruch dokonuje się z szybkością, która jest jednocześnie „taka i nie taka”, to jest sprzeczny i nie może istnieć.

Sokrates i sofiści

Sofiści -V-IV w p.n.e., nauczyciele retoryki, – przygotowywali do życia publicznego, zajmowali się zagadnieniami
etycznymi, antropologicznymi, społecznymi i politycznymi, głosili relatywizm -pogląd, zgodnie z którym wartości
(moralne, poznawcze,estetyczne) są względne, a zatem nie mają absolutnego, niezmiennego i powszechnego
charakteru.

Subiektywizm etyczny – normy moralne są zależne od podmiotu

Obiektywizm etyczny – normy niezależne od podmioty
Absolutyzm etyczny – niezależność norm moralnych od wszelkich uwarunkowań

SOKRATES
- stosował metodę dialektyczną - zadawanie pytań rozmówcom i wspieranie ich w poszukiwaniu prawdy
- przemiana społeczna jest możliwa dzięki przemianie obywateli – maja dążyć do dobra moralnego
- metoda majeutyczna - metoda stosowana przez Sokratesa, polegająca na wydobywaniu z rozmówcy
wiedzy, której sobie nie uświadamiał
 - daimonion - symbol sumienia,u Sokratesa: głos wewnętrzny, który powstrzymuje przed niewłaściwym
działaniem(według Platona) lub doradza, co należy czynić (według Ksenofonta)
- psyche- rozumna dusza ludzka, właściwe „ja” osoby, ośrodek etycznego doskonalenia człowieka
- arete – cnota, zbiór cech charakteru, postawa lub siła moralna charakteryzujące jednostkę, która
żyjewedług norm etyki i dąży do osiągnięcia doskonałości osobistej; życie cnotliwe polega na przedkładaniu
dobra etycznego nad przyjemności
- samorozwój człowieka rozpoczyna się od poznania samego siebie
- mądrość polega na uświadomieniu sobie własnych ograniczeń poznawczych (wiem, że nic nie wiem)

Spór Sokratesa z sofistami był więc sporem relatywizmu z absolutyzmem etycznym. Zadanie, które stawiali
sobie sofiści – nauczać, w jaki sposób przekonać słuchaczy do dowolnej tezy – prowadziło w konsekwencji do
relatywizmu, czyli przekonania, że wszelkie wartości są względne

Demokryt (uczeń Leucypa)

Grecki atomizm - materia składa się z atomów (gr. atomos – niepodzielny), czyli małych, niezmiennych,
niewidzialnych, lecz mających różną wielkość i ciężar cząsteczek.
Demokryt
1. uważał, że poszczególne rzeczy składają się z atomów – niepodzielnych składników, które znajdują się w
ciągłym ruchu. Poruszanie się atomów jest możliwe dzięki istnieniu próżni. Dusza składa się z atomów,
zaś śmierć polega na destrukcji tych cząstek.
2. Materialistyczna filozofia przyrody - materialny Wszechświat, przyroda istnieje sama z siebie i należy ją
rozpatrywać niezależnie od jakichkolwiek innych, domniemanych bytów
3. Atomy są zróżnicowane ilościowo, nie jakościowo
4. Wszelka wiedza powinna opierać się na materialnym doświadczeniu
5. Zajmował się również etyką, w której pierwsze miejsce przyznawał rozumowi mającemu kierować
ludzkim postępowaniem

Dualizm – świadomości nie można sprowadzić do czynników czysto materialnych.

Emergentyzm- teoria, że świat podlega ciągłym przeobrażeniom
Naturalizm- istnieje wyłącznie rzeczywistość, którą można sprowadzić do praw przyrodniczych
Redukcjonizm – można założyć funkcjonowanie całości poprzez opis i zachowanie określonej części opisywanego
układu