Filozofia

FILOZOFIA ANTYCZNA
I. OKRES FILOZOFII PRZYRODY
→ Tales
ѻ myślenie mityczno-religijne – bogowie byli przyczyną wszelkich wydarzeń, coś spoza
przyrody nią rządziło
ѻ jako pierwszy nie odnosił się do bogów
ѻ starał się odnaleźć porządek świata natury
ѻ początkiem świata jest woda – bez wody nie ma życia

→ Anaksymenes
ѻ szukał arche – zasada/początek – początek wszechświata
ѻ arche jest nieograniczone, nieskończone
ѻ z arche powstał cały świat
ѻ z wody nie mogło powstać wszystko, bo woda
ѻ aspeiron – bezkres – wszystko wyodrębniło się z aspeironu na podstawie
przeciwności

→ Ksenofanes
ѻ Podstawą jest Ziemia = arche świata ziemskiego
ѻ antropomorfizacja bogów na swoje podobieństwo – absurd
ѻ krytyka mitologicznego wyobrażenia bogów (ale nie neguje ich istnienia)

→ Heraklit
ѻ arche to ogień
ѻ cały czas wszystko się zmienia (ogień się zmienia, jest dynamiczny)
ѻ wariabilizm – rzeczywistość jest zmienna (=wszystko płynie)
ѻ zmian nie należy się obawiać
ѻ logos – ponadindywidualny, porządek rozumny
ѻ to wszystko ma sens (dzisiaj = prawa natury)
ѻ nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki!
ѻ poznawanie zmysłowe

→ Parmenides
ѻ opozycja Heraklita (=Eleaci)
ѻ pierwsza zasada niesprzeczności - byt jest, a niebytu nie ma
ѻ byt jest wsteczny, stały i niezmienny
ѻ dedukcja – od ogółu do szczegółu
ѻ poznawanie rozumowe
→ Zenon z Elei
ѻ bronił Parmenidesa przez obalanie tez przeciwnych
ѻ argumenty przeciwko ruchowi:
- dychotomia
- strzała
- stadion (rydwany – drugi wg pierwszego wolno jedzie/ drugi wg trzeciego – szybko)

→ Empedokles
ѻ wszystkie 4 żywioły to arche
ѻ są dwie siły które je organizują – miłość i nienawiść
ѻ kiedyś wszystko poruszało się samo z siebie
ѻ żywioły oddziaływały na siebie
ѻ pluralista – wiele żywiołów

→ Demokryt
ѻ rzeczywistość jest zbudowana z małych cząsteczek, które się poruszają, są wieczne,
zachodzą zmiany
ѻ istnieją tylko atomy i próżnia
ѻ atomy są materialne (dusza jest z nich zbudowana)
ѻ materialista – wszystko składa się z atomów
ѻ ojciec determinizmu – wszystko ma swoją przyczynę (finalizm – wszystko ma swój
cel, przeciwieństwo determinizmu

→ Pitagoras
ѻ Pitagorejczycy – nie wiadomo co powiedział Pitagoras, a co jego uczniowie
ѻ duszę należy wyzwolić z ciała (poprzez filozofię dusza zasłuży na wyzwolenie)
ѻ Stosunki liczbowe w muzyce, niebie – arche to liczby
ѻ liczba jako ilość i kształt
ѻ świat posiada harmonię poprzez stosunki liczbowe
ѻ kosmos – wszechświat uporządkowany, bo ma proporcje
ѻ jak krążą planety - wydają muzykę sfer, którą słyszymy od urodzenia, więc się do niej
przyzwyczailiśmy i jej nie słyszymy
ѻ Ziemia nie jest płaska (jako pierwsi to stwierdzili) i nie jest centrum wszechświata

II. OKRES FILOZOFII HUMANISTYCZNEJ (filozofów zaczął interesować człowiek)

→ Sofiści
ѻ Protagoras
ѻ homo mensura – człowiek miarą wszechrzeczy
ѻ człowiek jako jednostka
ѻ różni ludzie mają różne poglądy
ѻ relatywizm – względność prawdy, która zależ od konkretnego człowieka, który jest
jej miarą
 ѻ wszystkie prawa to konwencje
ѻ konwencjonalizm – prawdy i zasady moralne są wynikiem umowy ludzi (ludzie
umawiają się, że coś jest prawdą)
ѻ praktycyzm –filozofia ma być użyteczna i praktyczna
ѻ uczyli sztuki mówienia i nauczania (retoryki)
ѻ każda sprawa ma dwa przeciwne punkty widzenia

→ Sokrates
ѻ filozofia praktyczna – sprawy ludzkie, chciał uczyć
ѻ „Wiem, że nic nie wiem”
ѻ chciał definicji, nie przykładów
ѻ prawda rodzi się w rozmowie
ѻ analogia – coś co jest nieznane objaśnione na przykładzie czegoś znanego
ѻ indukcja – przechodzenie od szczegółu do ogólnej konkluzji
ѻ metoda elenktyczna – zadając pytania eliminuje się poglądy błędne
ѻ metoda majeutyczna / akuszerska – Sokrates naprowadza na właściwe poglądy,
pomaga w rodzeniu się prawdy, która tkwi w każdym
ѻ niezgodność z sofistami – prawda jest jedna, cnota jest jedna
ѻ cnota nierozerwalnie łączy się w tym, co jest dla duszy dobre
ѻ intelektualizm etyczny – robiąc dobrze, wiemy co jest dobre
ѻ antyrelatywizm – prawda jest obiektywna
ѻ Asklepios (bóg) - Sokrates prosił o ofiarę po wypiciu trucizny, choć ofiarę bogom
składało się na wyzdrowienie

III. OKRES WIELKICH SYSTEMÓW SYNTEZUJĄCYCH (Platon i Arystoteles to moje

notatki z wykładu *bo tylko na tym byłam haha* więc trochę różnią się od reszty)
→ Platon (IV w. p.n.e.)
ѻ uczeń Sokratesa przez 8 lat od 20 do 28 roku życia
ѻ założył własną szkołę filozoficzną
ѻ idealizm (świat idei, idealna dusza, poznawanie idei rozumem, dążenie do cnót
idealnych ze świata idei)
ѻ uniwersalizm (idee są uniwersalne, zaczerpnięte od Sokratesa)
ѻ filozofia jest po to, by naprawiać świat i to filozofowie powinni rządzić światem

ѻ poglądy ontologiczne:
→ żyjemy w świecie cieni, kajdan („jaskinia”), żyjemy w zafałszowanym świecie
→ istnieje inny świat (jego wizja jest radykalnie odmienna oraz nowa)
→ w pojęciach ogólnych tkwi najważniejsza wiedza – o każdym przedmiocie można
powiedzieć coś ogólnego i powinniśmy posiadać tą wiedzę
→ pojęcia ogólne są trwałe i niezmienne
→ musi istnieć jakiś inny świat, w którym pojęcia ogólne oraz arche realnie istnieją
→ ŚWIAT IDEI
→ inny świat jest wartościowany pozytywnie, natomiast świat empiryczny był
negatywny, było to odbicie cieni
→ człowiek: ciało (= świat empiryczny) więzieniem dla duszy (= inny świat)
 → dusza jest tym co ożywia ciało (koncepcja, która przetrwała do dzisiaj)
→ myślenie ma związek z duszą
→ dualizm w odniesieniu do bytu – świat idei i świat cieni
→ dualizm w odniesieniu do człowieka – dusza i ciało

ѻ poglądy epistologiczne (teoria poznania):

→ problem epistologii: lepiej poznawać zmysłami czy rozumem?
→ poznanie zmysłowe nie ma sensu, gdyż świat cieni nie jest celem naszego
poznania
→ do świata idei należy dostrzec za pomocą rozumu
→ motyw sokratejski
→ ludzie już mają wiedzę na temat świata idei, jednak trzeba ją sobie przypomnieć –
NATYWIZM (ludzie mają w sobie wrodzone pewne idee)
→ świat empiryczny jest całkowicie nieistotny
→ świat idei możemy poznać rozumem zaglądając w głąb swojej duszy

ѻ etyka (intelektualizm etyczny):

→ dusza ma trzy części i do każdej z nich jest przypisana cnota: część rozumna
(mądrość), impulsywna (odwaga) i pożądliwa (panowanie nad sobą)
→ jeśli przestrzegamy wszystkich cnót, pojawia się następna cnota: sprawiedliwość
→ teoria państwa – w państwie powinny być trzy kasty ludzi:
mądrzy filozofowie, którzy wszystkimi rządzą
wojownicy, którzy są odważni i mężni, bronią państwa
rzemieślnicy, których cnotą jest opanowanie i tworzą rzeczy potrzebne dla państwa
→ jeśli ze wszystkimi częściami jest dobrze, pojawia się część czwarta:
sprawiedliwość
→ konkretni ludzie są nieważni, ważny jest ogólny porządek i podział
→ niektórzy stwierdzą, że to teoria państwa totalitarnego
→ koncepcja/teoria miłości (łagodność Platona)
→ najpierw zaczynamy kochać ciało i dzięki temu zaczynamy doceniać ideę piękna
oraz kochać rzeczy ze świata idei (dusza, rozum)
→ najpierw kocha się ciało, a potem duszę (=platoniczna miłość)

ѻ Platon - stosunek do poetów

→ poeta jest w stanie porwać tłumy
→ podziw ze strony Platona, że potrafią uwieść słowem, czymś niematerialnym
→ bał się ich (teoria państwa, poeci byli zagrożeniem dla filozofów)

→ Arystoteles
ѻ uczeń Platona, jednak diametralnie odmienna podstawa od jego nauczyciela
ѻ „chłodny, systematyzujący umysł”

ѻ poglądy ontologiczne
→ pojęcia ogólne są najważniejszym składnikiem wiedzy
→ neguje istnienie świata idei
→ pojęcia ogólne istnieją w konkretnych rzeczach
 → substancja (rzeczy konkretne, jednostkowe)
→ jest to coś, co ma byt samoistny
→ posiada cechy ale nie może być cechą czegoś innego
→ substancja składa się z dwóch rzeczy:
forma – cechy definicyjne, gatunkowe, istotowe danego obiektu (to co decyduje o
jego istocie) które składają się na pojęcie ogólne
materia – cechy, które (nie decydują o istocie przedmiotu)
→ zorientowany w konkretnych obiektach w empirycznej rzeczywistość
→ człowiek: dualizm - dusza i ciało = forma i materia
→ substancja nie istnieje bez formy i materii = dusza nie istnieje bez ciała

→ kauzalizm kontra finalizm

→ czy coś wydarzyło się bo ma swój cel czy dla przyczyny?
→ według Arystotelesa: rzeczy dzieją się bo wszystko ma swój cel
→ myślenie finalistyczne
→ nie wykluczał, że oprócz celu są przyczyny

→ Co było na początku?
→ musiała być pierwsza przyczyna, która wszystko zapoczątkowała
→ pierwotna przyczyna dla Arystotelesa = Bóg (pierwszy poruszyciel, który wprawił
wszystko w ruch)
→ tzw. kosmologiczny dowód na istnienie Boga
→ ziemia w centrum wszechświata

ѻ poglądy epistologiczne
→ rozum oraz zmysły są ważne
→ nie mamy idei wrodzonych – antynatywizm
→ wszystko dzieje się na skutek poznania empirycznego
→ wiedzę pozyskują zmysły ze świata empirycznego, a rozum je porządkuje
→ abstrakcyjne schematy myślowe
→ sporządził i spisał wiele schematów, które obowiązują do dzisiaj
→ za pomocą schematów pokazał jak rozum funkcjonuje

ѻ etyka
→ etyka dóbr realnych
→ do każdej sytuacji pasuje inne dobro
→ zawsze „złoty środek” „umiarkowanie” (np. wojownik zawsze odważny)
Arystoteles – umiarkowany, empiryczny

IV. OKRES SZKÓŁ FILOZOFICZNYCH

→ Cynicy
ѻ Arystenes
o mówił o cnocie – liczy się tylko ona, reszta jest nieistotna
o cnota prowadzi do niezależności
o poprzez oderwanie od świata jest się szczęśliwym
ѻ Diogenes z Synopy
o obojętność wobec otaczającego świata
 o masturbacja i wypróżnianie w miejscach publicznych

→ Cyrenaicy
ѻ Arystyp z Cyreny
o dobro jest przyjemne – przyjemność jest dobrem
o pierwszy hedonista
o przyjemność przemija, dlatego należy brać każdą
o każda przyjemność jest warta tyle samo, jednak są bardziej i mniej
intensywne
→ Stoicy
ѻ mniej radykalni cynicy
ѻ propagowanie panteizmu (utożsamienie wszechświatu z Bogiem)
ѻ Zenon z Kirion – założyciel
ѻ Apatheia – apatia – beznamiętność, głęboki spokój na bodźce pozytywne i
negatywne
ѻ nie można panować nad światem
ѻ aby osiągnąć szczęście należy się wszystkiego wyrzec i być zdystansowanym
ѻ naturą człowieka jest rozum
ѻ trzeba panować nad sobą, a by rozum panował nad instynktami, emocjami, afektami
ѻ szczęście zależy od świata zewnętrznego, ale nie możemy nad nim panować, musimy
panować nad samym sobą

→ Epikurejczycy
ѻ przyjemność jest drogą do szczęścia
ѻ brak cierpienia to najlepsza przyjemność
ѻ chęć kalkulowania ryzyka – czy uleganie przyjemności się opłaca
ѻ nie należy pożądać przyjemności za wszelką cenę
ѻ kompensacja cierpienia – jeśli coś się nie uda, zastąpić to czymś innym
ѻ strach najbardziej zakłóca przyjemność z życia
ѻ 4 największe strachy:
o bogowie – epikurejczycy: stworzyli świat, ale się nim nie interesują
o śmierć – epikurejczycy: jak żyjemy, to żyjemy, śmierci nie ma
o nieosiągnięcie szczęścia - epikurejczycy: jest łatwe do zdobycia
o cierpienie - epikurejczycy: szybko mija

→ Sceptycy
ѻ Pirron „hard” sofiści
ѻ nie wiemy jaki jest świat
ѻ powstrzymał się od osądów co zrobić ze światem, co jest prawdą, a co kłamstwem
ѻ epoché – powściągliwość, nie orzekanie
ѻ zawsze można podać dwie sprzeczne opinie
ѻ izostenia – opinie są równoważne
ѻ żeby osiągnąć szczęście należy powstrzymać się od osądów
 ѻataraksja – wewnętrzny spokój, kiedy odpuszczamy sobie dociekanie
ѻświat można poznawać pośrednio i bezpośrednio – rozumowo i zmysłowo – nie
pozwala nam to ocenić jaki jest świat
ѻ poznanie wzrokowe – każdy człowiek widzi inaczej
ѻ poznanie pośrednie
– indukcja – nie jesteśmy w stanie sprawdzić wszystkich przesłanek
– dedukcja – nie można wszystkiego dowieść

V. OKRES KOŃCOWY
→ Plotyn
ѻ filozofia bez pierwiastka religijnego nie przetrwa
ѻ neoplatonizm – są 3 poziomy bytu: idea, świat natury i dusza zawieszona między
światami
ѻ Bóg – jednia – nie ma przeciwieństwa, źródło wszystkiego, świat nie powstał lecz
wyemanował z jedni

→ Filon
ѻ wyznawca judaizmu
ѻ elementy filozofii platońskiej
ѻ Mesjasz = Logos

FILOZOFIA ŚREDNIOWIECZNA
I. PATRYSTYKA
→ Augustyn z Hippony
ѻ teocentryzm
ѻ Bóg stworzył dobry świat, to człowiek wprowadził zło bo źle skorzystał z wolnej woli
ѻ człowiek to dusza uwięziona w ciele
ѻ deprecjacja – poznanie za pomocą zmysłów nie ma sensu, liczy się tylko intuicja
ѻ iluminizm – oczekiwane na łaskę Boga
ѻ prawda znajduje się wewnątrz człowieka
ѻ rozum nie ma nic wspólnego z dobrem – kochaj i rób co chcesz
ѻ dobro łączy się z wolą
ѻ etyka woluntarystyczna – nasza wola skłania nas ku czynieniu dobra
ѻ nie można zasłużyć na łaskę, gdyż Bóg wybiera jak chce (predestynacja)

II. SCHOLASTYKA
→ Anzelm
ѻ rehabilitował rozum i wiedzę
ѻ wiara jest kluczowa i najważniejsza
ѻ zero połączenia ze światem empirycznym
 ѻ aprioryzm – możliwe jest poznanie przez doświadczenie (def. z internetu, ale w
notatkach jest: poznanie niezależne od doświadczenia, bez niego)

→ Tomasz
ѻ neotomizm
ѻ nie ma świata idei, forma i materia są nierozłączne
ѻ człowiek to dusza i ciało
ѻ człowiek nie jest bytem koniecznym, istnienie nie jest celem, byt przypadkowy
ѻ poznanie zmysłowe jest początkiem poznania wszystkiego
ѻ epistemologia – poznanie nie dotyczy tylko Boga, a także otaczającego świata
ѻ oddzielenie rozumu od wiary na autonomię, rozumem można robić inne rzeczy niż
poznawanie wiary
ѻ 5 dróg Tomasza:
o Bóg – poruszyciel
o Bóg – pierwsza przyczyna
o Bóg – przyczyna każdej konieczności
o Bóg – byt doskonały
o Bóg – byt celowy

III. KRYTYCYZM
→ Ockham
ѻ rozum i wiara to dwa różne światy, które się nie przenikają
ѻ rozum nie pomaga w wierze (oprócz iluminacji)
ѻ rozum pozwala poznać otaczający świat
ѻ brzytwa Ockhama – nie mnożyć bytów ponad konieczność; wiedza ma być pewna i
uzasadniona, nawet jeśli jest jej mało, nie przyjmować niczego bez dowodu

IV. MISTYCYZM
→ Eckhart
ѻ nie poznać Boga, ale się z nim złączyć, doświadczyć Go
ѻ w duszy mieszka Bóg i tam można go doświadczyć
ѻ spór o uniwersalia / powszedniki: pojęcia ogólne (czy i jak istnieją)
o realizm skrajny – istnieją realnie i są nadrzędne wobec innych pojęć
o realizm umiarkowany – istnieją realnie w konkretnych rzeczach
o realizm nominalizm – nie istnieją, są tylko słowami, za którymi nic się nie
kryje

FILOZOFIA NOWOŻYTNA
I. OKRES PRZEJŚCIOWY (XV-XVI w.)
→ T. More
ѻ „utopia” – wizja idealnego pastwa (ludzie są wolni, moralność, ustrój hierarchiczny i
demokratyczny, tolerancja religijna)
 ѻ krytyka rozrzutności, arogancji, braku dbałości o lud i brutalności królów

→ N. Machaivelli
ѻ cel uświęca środki – ale stosowanie zasady ograniczone
ѻ państwo – twór całkowicie ludzki, bez pierwiastka ludzkiego
ѻ virtu – zbiór specyficznych sprawności politycznych, energii, inicjatywy, zdolności do
podejmowania decyzji i szybkiego działania; pozwala nam częściowo zapanować nad
losem, którym i tak w znacznej mierze rządzi przypadek
ѻ o życiu decydują: los (fortuna), przedsiębiorczość człowieka, jego zdolności,
aktywność (virtu)
ѻ tylko odważni mogą zwolnić się spod wpływu fortuny
ѻ porządek i poszanowanie = silna władza, może stosować przemoc
ѻ dobry władca = strach i miłość wśród ludu

→ M. Montaigne
ѻ propagował tolerancję religijną, swobodny rozwój jednostki, racjonalizm, relatywizm
etyczny
ѻ nawiązanie do starożytnej filozofii
ѻ stworzenie filozofii renesansowej
ѻ sceptycyzm - wstrzymywanie się od wydawania osądów od rzeczywistości
ѻ naturalny rozum = substancja rozstrzygająca
ѻ spokój, umiar, harmonia (blisko filozofii stoików)
ѻ racjonalizm – każdy człowiek jest inny, ale wszyscy podlegają pewnym jednakowym
prawom
ѻ zajmować się tylko tym co wiadome i bezsporne
ѻ sedno sceptycyzmu to przekonanie, że dobrą rzeczą jest doznawanie przyjemności

→ F. Bacon
ѻ Bóg nie może być poznany rozumowi i poprzez filozofię
ѻ nauka: historia (pamięć), poezja (wyobraźnia), filozofia (rozum)
ѻ filozofia przyrody: fizyka (budowa), metafizyka (cel)
ѻ filozofia człowieka: antropologia (jednostki ludzkie), polityka (społeczeństwo)
ѻ nauka – narzędzie walki człowieka z przyrodą
ѻ najlepiej poznajemy poprzez kooperację rozumu i zmysłów
ѻ zestawił złudzenie umysłu, tzw. Idola
ѻ uznawał istnienie świata nadprzyrodzonego i duszy
ѻ metoda indukcji eliminacyjnej

II. OKRES SYSTEMÓW (XVII w.)

→ Kartezjusz
ѻ skrajny racjonalizm – umysł ludzki sam posiada wiedzę, która jest ważniejsza od
doświadczenia
 ѻ cogito ergo sum – istnieje myślenie, a skoro istnieje myślenie to istnieje też
organizm, który myśli
ѻ istnieje Bóg doskonały, ale jego istnienie musi być udowodnione
ѻ sceptycyzm metodyczny – polega na kwestionowaniu i wątpieniu w poszczególne
twierdzenia w celu dotarcia do twierdzeń bardziej pewnych
ѻ dualizm umysłu i materii – człowiek myślącym umysłem, polega na kwestionowaniu i
wątpieniu
ѻ racjonalizm – naczelne miejsce zajmuje rozum
ѻ myślenie – świadomość własnej wiedzy, decyduje o tym, jaki jest człowiek
ѻ wiedza – drzewo; korzenie – metafizyka, pień – fizyka, reszta – nauki moralne i
stosowane
ѻ dowód ontologiczny – istnienie jest doskonałością, więc skoro bóg jest doskonałością
to istnieje
ѻ oddzielenie nauki od wiary

→ Hobbes
ѻ człowiekiem rządzą namiętności, jest z natury egoistą
ѻ rozum odróżnia człowieka od zwierząt
ѻ umowa społeczna – umowa każdego z każdym, władza wywodzi się od zgody
społeczeństwa
ѻ państwo = koniec wolności ludzi
ѻ władca z nikim nie dzieli suwerenności, poddani nie mogą go negować , tylko on
może reprezentować lud
ѻ utylitarysta
ѻ władca absolutny nigdy nie będzie tyranem, a absolutyzm jest wyłącznie wolą ludu

→ Spinoza
ѻ racjonalistycznie pojmował poznanie
ѻ panteizm – jedyną substancją jest Bóg, wszystko w Nim istnieje
ѻ świat najlepiej jest poznawać za pomocą metod używanych w matematyce i
geometrii
ѻ monistyczna teoria o jedności wszechrzeczy
ѻ całość wszechświata (dusza i ciało, substancja i materia, wolność i
mechanizm) jako jedność wyrażającą się w panteistycznie pojmowanym Bogu
ѻ determinizm - nie ma miejsca na wolność i przypadkowość w świecie
będącym odzwierciedleniem Boga, przezwyciężenie dualizmu ducha i materii
ѻ dwojaki charakter tzw. Afektów (wynikać mogą z natury człowieka lub
otaczających go zjawisk)
ѻ przezwyciężenie dualizmu: moralności i natury - określenie tej samej rzeczy

→ Leibniz
ѻ adekwatność – wypowiedź jest prawdziwa, jeśli w jej podmiocie zawiera się
orzeczenie
 ѻ monada – wszystko co da się wyróżnić jako osobny byt, działają wspólnie, zostały
idealnie „uregulowane” i umieszczono w każdej prawdę o nich samych, która jest
komplementarna od innych
ѻ Bóg też jest monadą, ale szczególną
ѻ istniejący świat jest jedynym możliwym
ѻ przestrzeń – złudzenie tworzone przez szczególny rodzaj preuporządkowania
ѻ czas to tylko złudzenie – forma niezmiennych, logicznych zależności występujących
między monadami

→ Pascal
ѻ człowiek zajmuje małe miejsce w przyrodzie
ѻ człowiek jest złożony z dwóch natur i w związku z tym nie może niczego poznać, gdyż
otaczają go istoty cielesne i duchowe
ѻ człowiek nie dowie się czemu istnieje
ѻ rozum ludzki jest ograniczony, zmysły również
ѻ człowiek nie może poznać samego siebie
ѻ życie ludzkie jest krótkie oraz mało znaczące
ѻ człowiek jest świadomy swoich niedoskonałości i słabości
ѻ nie można naukowo potwierdzić istnienia Boga ani mu zaprzeczyć

III. OKRES OŚWIECENIA (XVIII w.)

Oświecenie brytyjskie:
→ Locke
ѻ tabula rasa – rodzimy się bez wiedzy, zdobywamy ja z czasem
ѻ 6 zmysłów – szósty zmysł jest wewnętrzny
ѻ idee proste – bezpośrednio z doświadczenia, część wiedzy pewnej
ѻ idee złożone – wydedukowane, złożone w umyśle, skombinowane
ѻ idee pierwotne – własności przedmiotów poznawanych – kształt, rozmiar
ѻ idee wtórne – wytwarzają je nasze umysły – kolor, smak – odpowiedzi naszych
zmysłów na dane przedmioty
ѻ wizja stanu naturalnego – każdy dba o własne dobro, ale nie jest pozbawiony
pierwiastka altruizmu
ѻ pisał o prawach człowieka – do życia, do własności, o rozdzieleniu kościoła od
państwa

→ Berkeley
ѻ istnieje tylko to, czego doświadczamy zmysłowo
ѻ jeśli nikt tego nie dostrzega, to nie istnieje
ѻ Bóg widzi wszystko – skoro ktoś ciągle obserwuje, to nic nie znika

→ Hume
ѻ odróżniał idee od impresji
ѻ impresja – gdy czegoś dotykamy w danej chwili
 ѻ idea – przypomnienie żywej impresji
ѻ „ja” – zbiór wspomnień, idei, marzeń, nie posiada jądra
ѻ przyczyna i skutek – nasze zmysły pozwalają nam zobaczyć jedynie następstwa,
związek przyczynowo-skutkowy to tylko przyzwyczajenie istniejące w nas

Oświecenie francuskie:
→ Diderot, Vollaire, De la Mettre, D‘embert (jeszcze Wolter, Rousseas)
ѻ stworzyli encyklopedię
ѻ krytyka religii chrześcijańskiej, ale nie religii ogólnej
ѻ deiści – Bóg stworzył świat ale w niego nie ingeruje
ѻ Rousseau – krytykował oświecenie, natura jest najlepsza, w staie natury panowała
równość
ѻ Kształcenie indywidualne – każdy według własnego rytmu
Oświecenie niemieckie:
→ Kant
ѻ krytyka czystego rozumu
ѻ wiedzę czerpiemy z rozumu, ze zmysłów
ѻ wiedza o świecie nie jest czysto bierna
ѻ apriorycze formy zmysłowe – nie ma związku przyczynowo-skutkowego
ѻ przewrót kopernikański – do ego co wiemy o świecie dodajemy czas, przestrzeń i 12
kategorii (?)
ѻ nie odkrywamy rzeczywistości, współtworzymy ją
ѻ fenomeny – zjawiska, to co do nas dotarło + to co my dokładamy
ѻ noumeny – rzeczy same w sobie, istnieją obiektywie, bez ludzkiego puntu widzenia
ѻ krytyka praktycznego umysłu - jeśli chcemy aby działanie było dobre, musi wynikać z
poczucia obowiązku, nie liczą się skutki lecz motywy
ѻ imperatyw kategoryczny – postępuj tak, żebyś mógł się zgodzić na to, by stało się to
prawek powszechnym
ѻ doświadczenie estetyczne – obiekt nie musi być autentyczny, jest pozapojęciowe
ѻ doświadczenie etyczne – interesują nas tylko realne doświadczenia

IV. FILOZOFIA WIEKU XIX

→ Hegel
ѻ świat jest procesem, ciągle się zmienia
ѻ tok myślenia zmienia się z czasem
ѻ ludzie są częścią procesu historycznego
ѻ ahistoryzm – to jak my rozumiemy epokę, nie znaczy że ludzie w niej żyjący tak samo
ją widzieli
ѻ świat ma duszę, która podlega zmianom, a świat materialny podlega zmianom
wtórnym – idealizm
ѻ świat (duch) zmienia się wg zasad logiki dialektycznej – ciągłe ścierane się
przeciwieństw
 → Marks
ѻ uczeń Hegla
ѻ materialista
ѻ duch jest materią wtórną, świadomość jest określona przez byt
ѻ to co ludzie myślą jest zdeterminowane przez warunki w jakich żyją
ѻ wizje komunizmu były ogólnikowe: brak klas społecznych, brak własności prywatnej,
podatek progresywny, edukacja powszechna i publiczna
ѻ kapitalizm jest zły, bo prowadzi do nierówności

→ Kierkegaard
ѻ filozofia życia – życia nie można podporządkowywać systemowi, prawda o życiu jest
subiektywna
ѻ tracąc siebie tracimy to, co najważniejsze
ѻ ludzie żyją w estetycznym trybie życia – ciągle chcą doświadczać czegoś nowego, żyją
w iluzji szczęścia, by nie musieć przyznać, że utracili siebie
ѻ etyczny tryb życia – przestajemy szukać wrażeń, a staramy się odnaleźć siebie; jeśli
się to uda to zrozumiemy, że jesteśmy śmiertelni i zaczynamy się bać, jest jeszcze
gorzej
ѻ tryb religijny – zwracamy się ku Bogu
ѻ życie jest dramatem
ѻ życie jest płytkie, nieautentyczne, ale na pozór szczęśliwe

→ Nietzsche
ѻ relatywizm poznawczy i moralny – to jak poznajemy świat zależy od tego jak żyjemy,
nie poznajemy uniwersalnych prawd
ѻ perspektywizm – zafałszowanie rzeczywistości -struktura świata i język to dwie różne
wizje
ѻ „co mnie nie zabije, to mnie wzmocni”
ѻ relatywizm moralny – Bóg umarł, bo my go zabiliśmy, wiara jest płytka
ѻ nadczłowiek decyduje sam o swoim życiu, nie jest skrępowany innymi
ѻ patrzenie na życie w kontekście estetycznym – ma być piękne, wyjątkowe, nie może
być tłamszone przez zasady moralne
ѻ idea wiecznego powrotu – wszystko się powtarza w nieskończoność, obecne życie
nie przejdzie nigdy w wieczne

FILOZOFIA NOWOCZESNA/WSPÓŁCZESNA
I. FILOZOFIA KONTYNENTALNA (główne nurty i ich przedstawiciele)
→ Edmund Husserl
ѻ fenomenologia – widzimy tylko to, co się nam jawi, a nie prawdziwy
świat
ѻ redukcja fenomenologiczna – wyłączenie aparatury poznawczej
 → Emmanuel Levinas
ѻ filozofia dialogu – istotą istnienia człowieka jest spotkanie z innym
człowiekiem

→ Martin Heidegger
ѻ filozofia zapominania o byciu

→ Szkoła frankfurcka (krytyczna)

ѻ oświecenie jako stan wyzwolenia od mitów
ѻ wyzwolenie w marksizmie
ѻ Adorno, Horkheimer, Freud

→ Paradygmat lingwistyczny
ѻ język jako centrum filozoficznej myśli, poznawanie świata zakorzenione
jest w języku

II. FILOZOFIA ANALITYCZNA (główne nurty i ich przedstawiciele)

→ G. Frege
ѻ matematykę da się wyprowadzić z logiki, w której kryją się aksjomaty
myślowe

→ Russel
ѻ rozpowszechnił myśl Frege
ѻ logika mówi jak działa świat, jest obiektywna

→ Moore
ѻ starał się odnieść zasady logiki do etyki

→ Koło Wiedeńskie – neopozytywizm / pozytywizm logiczny

ѻ wiedza o świecie ujęta w języku
ѻ filozofia ma mieć związek z fizyka, chemią itd.

→ Szkoła Lwowsko-Warszawska
ѻ Kazimierz Twardowski, Kazimierz Adjukiewicz, Jan Łukasiewicz
ѻ Alfred Tarski – paradoks kłamcy, wprowadził różnicę między językiem i
metajęzykiem; semantyczna definicja prawdy
ѻ Ludwik Witgenstein:
o traktat logiczno-filozoficzny – granice mojego świata są tożsame
z granicami języka
 o dociekania filozoficzne – pyta jaka jest różnica między językiem a
jego użytkownikami
ѻ John z Austrii – klasyfikacja aktów mowy; kiedy ludzie używają słowa
zmieniają świat

→ Pragmatyzm
ѻ to co prawdziwe jest skuteczne
ѻ Pierce, James, Dewey – Amerykanie
ѻ prawda korespondencyjna – myśl pokrywa się ze światem, liczy się tylko
to co można użyć

ѻ Neopragmatyści: Hilary, Putnam, Davidson

III. FILOZOFIA O SEKSIE

→ Michael Foucault i historia seksualności
ѻ pracował nad władzą i związkiem z wiedzą dyskursem, seksualnością
ѻ człowiek jest tylko niedawnym wynalazkiem, nadchodzi koniec człowieka
ѻ dusza – więzienie ciała
ѻ seksualność „prowokuje” życie, jednocześnie „pozbawia” ciała
ѻ podważa hipotezę represji mówiącą o tym, że seksualność jest tłumiona,
cenzurowana i przemilczana
ѻ efektem ubocznym zainteresowania seksualnością jest „biowładza”

→ Rae Langton i seksualny solipsyzm

ѻ nawiązanie do filozofii Kanta i Freuda
ѻ efekty pornografii i uprzedmiotowania
ѻ filozofia moralna, polityczna, feministyczna, metafizyczna
ѻ solipsyzm – istnieje tylko jednostkowy podmiot poznający, a
rzeczywistość jest zbiorem jego subiektywnych wrażeń
ѻ uprzedmiotowienie moralne – traktowanie osoby jak przedmiotu
ѻ uprzedmiotowienie epistemologiczne – projekcja relacji myślowej
(związku przyczynowo-skutkowego) na świat fizyczny – myśl nie jest
realnym przedmiotem
ѻ krytyka pornografii:
o liberalni – nie widzą negatywnych wpływów pornografii, nie jest
to da nich ograniczenie wolności kobiet
o postmoderniści – wszystkie mechanizmy społeczno-kulturowe
ograniczają wolność

IV. FILOZOFIA A NOWOCZESNE TECHNOLOGIE

→ Chiński pokój J. Searle’a
ѻ eksperyment myślowy udowadniający, że nawet skuteczne symulowanie
rozumu przez komputer nie jest tożsame z jego posiadaniem, ponieważ
 można wykorzystać określone zadania bez ich rozumienia

V. MICHAEL SANDEL O PIENIĄDZACH I KOMERCJALIZACJI

→ komunitarianizm

→ przeciw teorii sprawiedliwości Johna Rawlsa

→ moralne granice rynku: urynkowienie uczuć (traktowanie ich jako towar)

odbierze im wartość i sens
→ urynkowienie społeczeństwa

→ pogłębienie nierówności, które zaczynają przekraczać pewien poziom

wartości, które zostają zastąpione przez prawa wolnorynkowe, zaczynają
ulegać erozji, niszczeniu