PLATON

Idealizm metafizyczny-umysł (dusza) poznaje idee i to idee są faktycznymi bytami które istnieją

Własnością pojęć jest stałość i jedność tymczasem przedmioty jakie znamy z doświadczenia są
zmienne i złożone

Wniosek: rzeczy nie są przedmiotem Poznania (dualizm istnieją idee byt idealny i wieczny oraz
rzeczy byt realny jest zniszczalny)

Idee stanowią odrębny świat-stosunki jakie między nimi zachodzą podobnie jak między pojęciami są
hierarchiczne od niższych do coraz ogólniejszych i wyższych aż do najwyższej idei- idei dobra

SWIAT WG PLATONA
demiurg pleroma materia swiat cieni

Dusza-to co samo wprowadza się w ruch

-funkcja biologiczna zasada działania która wprowadza materie w ruch źródło życia

- funkcja poznawcza dusza ogląda wspólne własności we wszystkich rzeczach zaś ciało jego zmysły są
dla duszye narzędziem Poznania

- funkcja religijna nieśmiertelny pierwiastek w człowieku chwilowo tylko zamieszkujące ciało

więzienie duszy

Anamneza- przypominanie sobie wrodzonej wiedzy istniejącej dzięki uprzedniemu istnieniu naszych
umysłów czy dusz- natywizm , niezależnie od doświadczenia

szczeble wiedzy

1 etap domysłu

etap prawdopodobieństwa

etap myslenia dyskursywnego

etap myślenia intuicyjnego

platon krytykował pismo

Miłość to dążenie do osiągnięcia jej wiecznego posiadania dobra odzianego wszedł piękne,
pierwszym przedmiotem miłości są dobra realne następnie piękno duszy, piękno jest wspólne innym
dobrą

. idea dobra i piękna

miłość łączy świat zmysłowy ze światem idei zmysłowa jest szczeblem do miłości nad zmysłowej

Państwo podstawą platońskiego poglądu na państwo jest teza iż państwo powstało wówczas gdy
ludzie nie byli już w stanie zaspokoić dłużej swych potrzeb w odosobnieniu.

Na szczycie filozofowie

niżej strażnicy
dalej producenci rzemieślnicy rolnicy

sprawiedliwość ścisła i nieprzekraczalna specjalizacja zgodna z wrodzonymi zdolnościami jednostek.

ARYSTOTELES

Filozof z tego świata następca platona

„Encyklopedia filozofii i nauk szczegółowych”

Podział filozofii nauki

1. dyscypliny teoretyczne
filozofia pierwsza metafizyka

matematyka arytmetyka geometria muzyka optyka astronomia mechanika

fizyka kosmologia meteorologia psychologia zoologia botanika

2. praktyczne-etyka polityka
3. poietyczne -retoryka rzemiosło poezję medycyna

4 maksymy metodyczne Arystotelesa

1. ustalić zjawiska nie naginać faktów do przyjętej z góry teorii
2. rozważać teorię dyskusja z tezami poprzedników przezwyciężenie ograniczeń i trudności
(aporie)
3. przerabiać trudności dzięki znajomości aporii opracowuje euporie.
4. analiza językowa 5 ksiega metafizyki to leksykon 30 pojęć filozoficznych w całej
różnorodności ich znaczeń

kluczowe pytania Arystotelesa:

czym jest byt czym są rzeczy na tym świecie? co to znaczy że coś istnieje?
Metafizyka pojecie- to studium rzeczywistości bytu samego w sobie, arystoteles wyjaśnia w
nim podstawowe cechy rzeczywistości: forma substancja materia czas przestrzeń

1 założenie

Substancja= materia+ forma(hylemorfizm)

Substancje OUSIJA- byt samoistny istnieje sam przez się, coś określonego wewnętrznie
jednolitego, coś co jest w akcie lub Aktualności.

Forma morphe- udziela bytu i jedności materii w której tkwi i którą określa, istota rzeczy, coś
co jest nie tylko określone ale i określające, ponieważ sprawia że rzeczy są tym czym są a nie
czymś innym. forma nie może istnieć bez materii
FORMA - to co określam materie, nadaje kształt i celowość, dzięki której przejdzie ona od
stanu możności do aktu, do zaktualizowania moznosci.

Materia HYLE- nieokreślone Chaotyczne, pozbawione jedności podłoże substancji, w stanie

możności
MATERIA- byt w stanie możności potencjalności nie dookreślenia zdolności przyjmowania lub
utrzymywania formy.

bin empiryzm genetyczny rozum jest pusty dopóki nie poznamy czegoś zmysłami, mamy
wrodzoną zdolność porządkowanie wrażeń zmysłowych na różne grupy i klasy.
Poznania ma charakter bierny. poznając przedmioty zewnętrzne zmysły są receptywne.
dotyczy to również rozumu tyle że on styka się z rzeczami nie bezpośrednia za pomocą
zmysłów.

przełom w logice-
istnieją formy argumentacji o których konkluzja zywności można rozstrzygnąć jedynie na
podstawie ich formy niezależnie od treści
SYLOGIZM

SZUFLADKI ARYSTOTELESA
teoria pojęć (kategorii) podstawą pojęcia jest definicja, za pomocą której rozróżniamy jedną
rzecz 2 porządkując ją różnym grupom klasom
kategorie: substancje ilość relacja doznawanie działanie miejsce posiadanie położenie

teoria sądów
podstawą sądu jest dowód. sąd jest zespołem pojęć.
Subsumpcja pojęć- dokonujemy podporządkowania pojęcia mniej ogólnego bardziej
ogólnemu
TEORIA DOWODU
Dowód(sylogizm) po trójczłonowe wnioskowanie z prawdziwych sądów mających jedno
wspólne pojęcie.
arystoteles wymienia 4 przyczyn:
1. materialna nowa rzecz tworzona z jakiegoś surowca
2. 2. Formalna- jest nią projekt w głowie
3. sprawcza oznacza proces poruszyciela
4. celowa rację stawania się to co może powstać gdy zaktualizowana zostanie możność
tkwiąca w rzeczy

filozofia praktyczna
-etyka - bing człowiek będzie szczęśliwy gdy wykorzysta swoje możliwości zdolności
istnieją 3 formy szczęścia (eudajmonia) aby być szczęśliwy człowiek musi spełnić 3 warunki
jednocześnie
etyka cnót bierze pod uwagę bogactwo i okoliczności sytuacji podsuwa wzorce daje zalecenia
i przykłady
cnota,, usposobienie zachowujące środek’’
polityka-człowiek jest z natury zwierzęciem politycznym stworzono do życia we wspólnocie
ale jest teraz wymienia 3 rodzaje państw
-monarchia
- arystokracja
Demokracja
MATERIALIZM
bytem jest jedynie to co działa i podlega działaniu, działać zasi podlegać działań mogą tylko
ciała-tylko one są bytem
 to co jest niematerialne jest niebytem
np. Próżnia czas przestrzen
przedmiotem pojęć ogólnych nie są rzeczy materialne lecz oderwane ogóły pojęcia te nie
istniały faktycznie ale były wytworami mowy- nominalizm
ciała zbudowane są z 2 pierwiastków czynnego i biernego
czynny (forma) to tchnienie-pneuma. Ruch pneumy to ruch toniczny. polega na napięciu
materii-tam gdzie najmniejszy tam ciała są martwe, tam gdzie największy jest w istocie
rozumnejDYNAMIZM

KARTEZJUSZ dzieła: „ rozprawa o metodzie” medytacje o pierwszej filozofii” „ tarktat

namiętności duszy”

ojciec filozofii podmiotu

twórca geometrii na litycznej wynalazca układu współrzędnych

Mathesis universalis

filozofia jest jak drzewo kozrenie tworzy metafizyka, pien fizyka konary- medycyna mechanika i
rtyka.

4 prawidła metody

1 rereguła oczywistości
2 analiza
3 dedukcja
4 Enumeracja

IDEA BEZPOŚREDNIM PRZEDMIOTEM POZNANIA. nie istnieje ona sama w sobie lecz w umyśle.
obejmuje wrażenie jakie reprezentacje rzeczy.

poznanie jasne i wyraźne musi być oparty na ideach. idea jest jasna gdy ujmujemy wszystkie
elementy rzeczy wyraźna gdy ujmujemy własne elementy rzeczy.

3 RODZAJE IDEEI:

nabyte za pośrednictwem zmysłów służą do zachowania życia

urobione fikcje , konstrukcje wyobraźni podstawa sztuki

wrodzone (bóg prawda myślenia) - wrodzone potencjalnie a nie aktualnie jako dyspozycje. tylko
one poznawane w sposób jasny i wyraźny

hipoteza złośćliwego demona- ma nad nami władze i manipuluje naszymi spostrzeżeniami

COGITO ERGO SUM- MYSLE WIEC JESTEM KARTEZJUSZ

wątpienie odsłania jednak granice, bo cos zakłada. jeśli nawet Wszystko jest fałszem to ja który
to stwierdzam czymś Jestem

to że wydaje mi się coś np. ze jem pomaranzce że czegoś doświadczam doświadczam to

istnieje
 Wątpienia objawia się moje istnienia aby wątpić muszę istnieć jeśli śpię muszę istnieć wyśnić
COGITO- najkrótszy sond egzystencjalny

Jestem sunstancja której istota jest myślenie ( RES COGITAANS) Substancje to coś nie potrzebuje
czegoś innego do swego istnienia.

Ja dane w cogito nie jest formą ciała, zasadą życia , lecz substancją duchową różną od ciała. duża
w sensie umysłu jest nieśmiertelna, bo w istnieniu nie jest w sposób konieczny związana z ciałem
(różnica substancja)

Res EXTENSA - świat fizyczny

Res COGITANS – umysł ( dualizm)

Idealizm epistemologiczny- pierwszy przewrót kopernikański filozofii

to nie rzeczywistość jest punktem wyjścia filozofii, lecz świadomość (fil. Podmiotu) . tym co
pierwotnie stwierdzam, jest moja świadomość. tym co poznaje treści świadomości-idee różnych
rzeczy-pojęcia ,treści mentalne

idea bytu doskonałego- BOGA

3 dowody na istnienie boga 2 przyczynowe jeden ontologiczny

1- dowód na istnienie boga z idei bytu doskonałego- przyczyną idei bytu doskonałego nie mogę
być ja ponieważ wtedy przyczyna byłaby mniej doskonała od skutku. przyczyną idei bytu
doskonałego może być tylko zatem bóg istnieje to on musiał wszczepić mi świadomość swego
istnienia.
2- z przyczyny mojej świadomości- ponieważ wątpię Jestem bytem niedoskonałym moja
świadomość i jaźń jako niedoskonała nie istnieje sama przez się lecz musi mieć przyczyna
przyczyna musi być doskonała. Gdybym to ja był przyczyną musiał bym być najdoskonalszy. a
nie Jestem powątpiewał zatem musi istnieć BOG który jest przyczyną istnienia mojej jaźni.
3- kartezjański dowód ontologiczny.
analiza pojęcia boga absolutna wyjątkowość idei boga w samym pojęciu boga jest zawarty
jego istnienie istnienie związane jest z jego istotą z taką samą koniecznością z jaką trójkąta
związane są jego konta
DUALIZM
człowiek składa się z odrębnych od siebie substancji: myślącej (dusza= umysł) i rozciągłej
( cuiało) Dusza ma 2 władze intelekt i wola. wolę jest przyjemnym aktywności umysłu. sąd nie
jest aktem wyłącznie intelektualnym lecz aktem decyzji. gdy wola wykracza poza granice
rozumu dochodzi do błędów.

Namiętności( afekty ) oddziaływanie ciała na duszę

czynności oddziaływania duszy na ciało
efekty są wywoływane przez siły życiowe rezydujące we krwi. siły te wywołują różne efekty
Pobudzają dłuższego działania.

KANT
„ krytyka czystego rozumu”- dotyczące teorii Poznania
„ krytyka praktycznego rozumu” etyka
„ krytyka władzy sądzenia” analizująca filozofię sztuki
badania transcendentalne
podstawą brak jakichkolwiek wstępnych założeń z wyjątkiem uznania ze elementarnej
logiki.
(wykroczenie poza zastaną wiedze) dlayego transcendentalene
władze poznawcze człowieka:
całokształt władz poznawczych ROZUM (UMYSŁ)
rozum i jego władze:
-zmysłowość
-intelekt
- rozum właściwy
w każdej z tych 3 kant przypisał tak zwany pojęcia ( formy kategorie) transcendentalne
zmysłowość posiada 2 formy- czasu i przestrzeni
intelekt 12 kategorii ( m in. jedność wielość substancja przyczyna)
rozum właściwy 3 idee ( bóg dusza wszechświat)
według kanta przy pomocy tych pojęć człowiek porządkuje docierające do niego informacje
zmysłowe oraz organizuje cały proces poznawczy

etapy poznawania według kanta

pierwszy etap poznawania rozpoczyna się od doświadczanie zmysłowego. płaca zmysłowa
odbiera z zewnątrz nieuporządkowana jeszcze informacje które zostaną wtłoczone w formę
czasu i przestrzeni nadające im porządek.
na 2 etapie Poznania uporządkowane dane zmysłowe są opracowywane przez intelekt za
pomocą 12 kategorii. w ten sposób człowiek zespala proste spostrzeżenia w sądy tworząc
wiedzę naukową 3 ideami zajmuje się bytami nieskończonymi i absolutnymi.
efektem pracy rozmowa jest wiedza metafizyczna nie może być ona zaliczona do wiedzy
naukowej
PRZEWRÓT KOPERNIKAŃSKI W FILOZOFII
 władze poznawcze człowieka działają przy pomocy właściwych sobie pojęć form
kategorii idei tylko przez te pojęcia człowiek może dotrzeć do świata i poznać go .
 umysł ludzki dzięki wrodzonym pojęciom jest aktywne czynnie organizuje i
porządkuje informacji dochodzących z zewnątrz
 pojęcia owe „współtworzą przedmioty” które są tym czym tylko „przez te
porządkujące je formy” . podmiot ( człowiek) kształtuje przedmiot.
KANT ,,ruszył’’ w ludzki umysł akcentując jego czynny udział w poznawaniu świata i
tworzeniu wiedzy.

ROZRÓZNIANIE SĄDÓW:
ze względu na stosunek podmiotu do orzecznika;
sądy analityczne- w których z analizy podmiotu dochodzimy do orzecznika np kawaler to
mężczyzna nieżonaty.
sądy syntetyczne- orzecznik wykracza poza to co zawarte w pojęciu podmiotu, każdy
chomik waży mniej niż 5 kg

ze względu na stosunek do doświadczenia:

-A priori - sądy konieczne ogólne powszechne
A posteriori- pochodzą z doświadczenia nie są konieczne i powszechne
wyróżnił rzeczy dla nas nazywane zjawiskami- fenomenami
oraz rzeczy same w sobie – numeny

wiedza odnosi się do zjawisk które spostrzegamy czyli do fenomenów. ostateczny tego
konsekwencją stanowi stwierdzenie że rzeczywistość sama w sobie -numeny nie jest przez
nas poznawalna, ponieważ dochodzi do człowieka jeśli już przetwarzane przez formę
kategorie i idee znajdujące się w jego umyśle.

Agnostycyzm
agnostycyzm czyli pogląd iż świat ,, sam w sobie’’ nie może być przez człowieka poznany.
człowiek to co po to fenomeny czyli przejawy bytu nie zaś sam byt

imperatyw kategoryczny- o wartości czyny decydują jego motywy a nie oczekiwane skutki.
jedynym zaś motywem które nadaje czynowi charakter dobroci jest wypełnienie tego czynu z
obowiązku czyli z poszanowanie prawa. obowiązek wymaga od człowieka żeby tak
postępował aby to postępowanie mogło stać się prawem powszechnym do którego
poszanowania skłania człowieka rozum. prawem powszechnym powinno być też
traktowanie każdego człowieka zawsze jako cel działania nigdy zaś jako środka do osiągnięcia
jakichś korzyści.

zasady moralne zostały utożsamiane z prawem i tak pod wpływem kanta etyka dziś
rozumiana jako zbiór nakazów i zakazów czyli jako pewna forma prawa