Wykład 1.

Filo (greckie phileo)-umiłowanie, Sophia-mądrości

Narodziny filozofii sensu stricte w Europie VI/VII wiek p.n.e.

Okres klasyczny filozofii V-IV wiek p.n.e. -rola Aten

Wydzielenie psychologii jak nauki szczegółowej z filozofii XIX w

Źródła filozofii: zdziwienie. zwątpienie

Warunki rozwoju: wolność intelektualna

Główne działy filozofii :

1.Metafizyka/ontologia -nauka o bycie, w jaki sposób coś istnieje.

2.Epistemologia- rozważania nad prawdą, poznaniem.

3.Antropologia- filozoficzne rozważanie nad naturą człowieka i jego działalnością.

4.Filozofia społeczno-polityczna polityczna refleksja nad życiem politycznym oraz nad naturą
społeczeństwa.

5.Etyka- badanie nad moralnością, jakie rozważanie jest słuszne i przynosi szczęście.

Różnice między nauka a filozofią

Ujęcie całościowe -fragmentaryczne (filozofia zadaje ogólne pytania o naturę bytu, nauka jest
bardziej sprecyzowana)

Argumentacja racjonalna (a priori) argumentacja empiryczna (a posteriori)

Krytyka poznania-pyta o metodę- bezkrytyczne przyjęcie z zewnątrz metody

Niefalsyfikowalność twierdzeń- falsyfikowalność (falsyfikacja-wykazanie fałszu)

Brak postępu-postęp

Wielość koncepcji

Trzy poziomy obecności filozofii:

Nieświadome przyjęcie światopoglądu od najbliższego otoczenia (indywidualizm, nastawienie

proaktywne)

Samodzielna refleksja w sytuacjach granicznych (gdy dojdzie do konfliktu)

Samodzielna refleksja wykraczająca poza osobiste problemy

Pierwsze pytania: czy wszystko jest prawdziwe, pytania o arche, szukanie prawdziwego bytu.

Dwie drogi do filozofii profesjonalnej według Platona:

Spontaniczna ewolucja zainteresowań (Platon, Uczta, droga Erosa)

Iluminacja intelektualna (Platon, Państwo “metafora jaskini”)

Państwo -skłonności, które w niej istnieją doskonałe państwo powinno być zbudowane na
podobieństwo duszy. Powinny w nim istnieć tylko trzy grupy społeczne zróżnicowane funkcjonalnie-
wytwórcy (rzemieślnicy i rolnicy) strażnicy (wojownicy) oraz rządzący. Przynależność do tych grup
wynika z jakości duszy człowieka, które w niej istnieją.

Metafora jaskini- Według Platona kondycja człowieka przypomina stan ludzi przebywających w
jaskini, ludzie ci biorą cienie za rzeczy realne, podobnie czyni przeciętny człowiek ufający świadectwu
zmysłów, poznaje on tylko cienie- odbicia rzeczy a nie realne byty.

Człowiek wyrwany z jaskini na prawdziwy świat zaczyna widzieć prawdziwe obrazy i zauważa, że całe
życie patrzył na iluzje. Po tym wszystkim co zobaczył nie chce wracać do jaskini.

Prawdziwy byt to idee, a kajdanami są nasze zmysły.

Uczta (podział ludzi: głupi nie wie, że nie wie, mądry wie, filozof nie wie i szuka)

Koncepcja filozofii:

-Leibniz- koncepcja filozofii wieczystej-w każdej teorii jest ziarno prawdy

Kant –pozycja agonistyczna (postulat rozumu praktycznego, mówi, że agonistycy powinni pójść na
kompromis, wybrać to co wydaje się nam)

Relatywiści- mówią, że nie ma jednej prawdy istnieje wiele prawd, człowiek ma prawo do własnej
opinii słuszne

-Psychologia pozytywna - Arystoteles zajmuje się szczęściem

Wykład 2.

Natura bytu

Realizm naiwny -zmysły adekwatnie informują nas o rzeczywistości, która istnieje niezależnie od nas.

K.Lorenz- zmysły są tworem ewolucji i nie służą poznaniu prawdy, lecz adaptacji do środowiska.

Zmysły powstają nie po to żeby informować nas o rzeczywistości, ale po to żeby przetrwać .

Byt materialny:

Rozciągły

Czasowy(zmienny)

Postrzegalny zmysłowo

Byt idealny:

Nierozciągły

Poza czasem(niezmienny)

Niepostrzegalny zmysłowo

Byt idealny osobowy: Bóg, dusza, aniołowie

Byt idealny bezosobowy: idee, poglądy, pojęcia, sądy logiczne

Stanowiska metafizyczne dotyczące natury bytu:

Idealizm- Berkley, Platon

Nie istnieje świat materialny tylko Bóg, dusza i aniołowie (Spirytualizm), przyroda jest fenomenem
dobrze ugruntowanym.

Każdy przedmiot to nadużycie rozumu, nie ma argumentów na istnienie danej rzeczy. Są

prawidłowości w świecie, które rządzą się prawami(grawitacja). Jest powtarzalność dzięki, której
możemy formułować prawa.

Świat materialny

A. Schopenhauer (prawdziwy byt to bezrozumna wola, nie ma żadnego ładu, sensu, dużo
przypadkowości)

Świat materialny jest ołudą ale dobrze ugruntowaną. Istnienie intencjonalne- bycie ciągle
postrzeganym, ktoś powołał do istnienia ale rzeczywiście nie istnieje.

Materializm starożytny Tales z Miletu(woda) Heraklit (ogień). Demokryt (atomy w próżni)

Świat ma naturę materialną, a materiał (woda, ogień, atomy w próżni) tworzą byty postacie
materialne.

Tales z Miletu:

1, świat stworzony z nicości przez Boga -creatioex nihilo

2.świat stworzony przez Boga jest nieustannie przez niego podtrzymywany- creatio continual

Materializm współczesny (niemechanistyczny)

Dualizm

Arystoteles (substancja= materia +forma, forma jako czynnik sprawczy działający celowo ku
doskonałości, postać doskonała substancji to ENTELECHIA) Arystoteles był optymistą, forma
gwarantuje cel.

Optymizm antropologiczny, kosmologiczny

Św. Augustyn (Bóg stworzył świat, ponieważ miał w sobie idee)

Uniwersalia- powszechniki, kategorie abstrakcyjne, pojęcia ogólne.

Skrajny realizm pod tym pojęciem:

Odpowiada byt (Platon)

Arystoteles- forma jest elementem substancji- powszechniki istnieją obiektywnie

Istnieją jako wytwory ludzkiego umysłu, utworzyliśmy pojęcia, które nie odpowiadają rzeczywistości

To tylko słowa, nie istnieją pojęcia

Stanowisko w sporze o uniwersalia:

Skrajny realizm pojęciowy (Platon, fenomenologia) - idee istnieją samoistnie, niezależnie od

przedmiotów.
Umiarkowany realizm pojęciowy (Arystoteles) idee istnieją w sposób zależny od rzeczy
jednostkowych jako ich istota.

Konceptualizm-uniwersalia nie posiadają realnego bytu są tworami ludzkiej wyobrazni

Nominalizm (empiryzm, neopozytywizm) zapoczątkowali go stoicy, pojęcia są wytworami mowy i nie

mają odpowiednika w rzeczywistości

Wykład 3

Zagadnienia duszy i ciała

Substancja- to co istnieje samoistnie, samo przez się.

Substancja jest podłożem przypadłości AKCYDENSÓW (cech zmiennych, przypadkowych)

Przegląd stanowisk:

Spirytualizm- Berkley

istnieją substancje wyłącznie duchowe: Bóg, dusza, aniołowie ciał jest zespołem wrażeń

Materializm istnieją wyłącznie substancje materialne ciała- dusza nie istnieje, psychika jest formą
istnienia materii, ale nie ma w niej substancji, która jest niezależna, autonomiczna od ciała.

Dualizm substancją jest zarówno ciało jak i dusza

Teorie identyczności cielesność i duchowość to różne aspekty, ani dusza ani ciało nie jest substancją
tylko Bóg

Problem psychofizyczny: jak na granicy powyższych stanowisk wyjaśnić zależność procesów

fizjologicznych i psychicznych zachodzących w człowieku?

Spirytualizm doświadczenie wewnętrzne informuje mnie wyłącznie o istnieniu mnie jako

świadomości, ciało to zespół wrażeń duszy. Berkley-dobre ugruntowanie ciał przez Boga

Materializm- przyjmowanie istnienia substancjalnej duszy empirycznie jest niemożliwe, psychika to

forma istnienia materii. Pogląd radykalny to EPIFENOMENALIZM-psychika produktem ubocznym
procesów fizjologicznych bez żadnej autonomii i możliwości oddziaływania na ciało.

Dualizm- w jaki sposób dwie substancje (ciało i dusza) oddziałowują na siebie?

Kartezjusz INTERKCJONALIZM (zjawiska fizyczne i psychiczne oddziałują na siebie za pomocą

szyszynki)

Malebranche OKAZJONALIZM- pogląd starający się przezwyciężyć trudności wynikające z założenia

Kartezjusza

Teoria identyczności:

D.Spinoza

Paralelizm psychofizyczny- rozwiązanie problemu psychofizycznego

Uznaje, że dusza i ciało współistnieją w człowieku na zasadzie harmonijnej współodpowiedniości

Krytyka pojęcia substancji D.Hume ciało to zespół wrażeń, podobnie dusza to wiązka przeżyć,
strumień świadomości) nie ma dowodów na istnienie jakiejkolwiek substancji AGNOSTYCYZM.
Wykład 4.

Bóg filozofii a Bóg religii

Dowody na istnienie Boga:

Kosmologiczny (pierwsza przyczyna zakłada, że w rzeczywistości jest przyczyna i skutek wszystkiego

co dzieje się w przyrodzie, pytania o pierwszą przyczynę)

Fizyka teologiczna (cel) wszystko co dzieje się w życiu zmierza do jakiegoś celu, wizja świata
zmierzającego do celu- tym celem jest Bóg

Antologiczny (analiza pojęcia Boga)

Psychologiczny (pochodzenie pojęcia Bóg) każdy z nas ma idee Boga, pytanie o pochodzenie zła
fizycznego i moralnego w świecie.

1 i 2 dowód jest związany z doskonałością Boga i obserwacją świata.

TEODYCEA- obrona Boga przed zarzutami, że odpowiada za zło obecne w świecie.

Fragmenty św. Augustyna w ramach teodycei:

1. Nie istnieje substancjalne zło

2.świat nie jest doskonały, ponieważ pochodzi z nicości

3. harmonia świata

4. wolność woli

5. próba charakteru

6. kara za grzechy

7.dydaktyczny wymiar doczesnej niesprawiedliwości

Filozoficzna krytyka religii:

Feuerbach (Bóg jako wyraz ludzkiej tęsknoty za doskonałością)

Marks (religia jako opium dla ludzi)

Nietzsche (Bóg jako nadczłowiek)

Freud (Bóg jako idealny ojciec)