Pyt.

Arche (jedna prawidłowość, która jest przyczyną i budulcem wszelkiego istnienia) dla poszczególnych
filozofów:

Tales z Miletu – woda – jest początkiem wszystkiego, niezbędna do życia, nieustannie się zmienia,
przyjmując różne kształty i stany skupienia

Anaksymander – bezkres - jest nieokreśloną nieskończonością, nie jest konkretnym rodzajem

materii, jest bytem, z którego powstają wszystkie istniejące rzeczy

Anaksymenes – powietrze, które znajduje się w ciągłym ruchu, zmieniając gęstość przyjmuje formę
wiatru, chmur, wody, ziemi, skał. Nawet ogień to rozrzedzone powietrze, a więc ziemia, woda, ogień
powstały z powietrza. Połączył teorie poprzedników: arche jest czymś materialnym, ale przy tym
nieskończone.

Pitagoras – liczba – jest pierwotną zasadą niebios (wspólną cechą wszystkich rzeczy jest to, że można
je policzyć lub zmierzyć), odpowiada za harmonię wszechświata, jest tworzywem, z którego jest
zbudowany

Heraklit - ogień – jest wieczny i podporządkowane mu są pozostałe żywioły, które kształtują świat,
będący w ciągłym ruchu

Parmenides - jako pierwszy odszedł od wyraźnego wskazania, czym jest arche. Jego odpowiedzią na
pytanie czym jest arche jest nazwanie bytem wszystkiego, co istnieje. Byt jest jeden, jest całością,
poza którą nic nie istnieje. Jest wieczny, nieruchomy, niepodzielny, niezmienny i można go poznać za
pomocą myśli.

Empedokles - cztery żywioły, z których zbudowany jest świat, a wszelkie przemiany w przyrodzie
zachodzą na skutek ich łączenia (zderzanie i mieszanie, ale nie przechodzenie jednego w drugi – jak u
Heraklita) i rozdzielania za pomocą dwóch przeciwstawnych sił – łączącej Miłości i odpychającej
Nienawiści

Demokryt – atom - cząstka, której nie można już podzielić. Świat jest złożony z nieskończonej liczby
takich atomów, które poruszają się w próżni, łącząc się ze sobą. Są zróżnicowane pod względem
wielkości i kształtów.

Pyt. 6

Dwaj filozofowie – Parmenides i Heraklit - stanowili właściwie krańcowe przeciwieństwa. Rozum

Parmenidesa uznawał, że nic nie może się zmienić, natomiast doświadczenia zmysłowe Heraklita
wskazywały, że w przyrodzie zachodzą ciągłe zmiany.

Heraklit był filozofem zmiany, Parmenides filozofem stałości.

Według Heraklita wszystko się zmienia (jest autorem powiedzenia: „Nie można dwa razy wejść do tej
samej rzeki” - ponieważ natura ciągle się zmienia, „wszystko płynie” - panta rhei). Wśród całej tej
zmienności istnieje coś stałego - prawo zmiany. Zmiana jest wieczna i nieprzypadkowa, ma swój cel i
porządek, bo o przeobrażeniach rzeczywistości decyduje rozumna i doskonała siła nazwana
„logosem”.

Według Parmenidesa nic się nie zmienia, a świat trwa w bezwzględnym spoczynku. Różnorodność,
ruch, zmiana, upływ czasu jest tylko złudzeniem zmysłów. Jeśli coś jest możliwe do pomyślenia – to
musi istnieć (to, co istnieje, nazwał bytem), a o tym, co nie istnieje nie można nic powiedzieć ani
pomyśleć, nie można tego poznać (to, co nie istnieje, nazwał niebytem). Ponieważ to, co nie istnieje,
nie może stać się czymś innym, jakakolwiek zmiana nie jest możliwa.

Parmenides dokonał ataku na zmysły, propagował wyłącznie użycie rozumu, potępiał użycie oka,
ucha, języka, w przeciwieństwie do Heraklita (empirysty), które swoje wnioski opierał na doznaniach
zmysłowych.

Pyt. 15

Ontologia (metafizyka) – nauka filozoficzna zajmująca się zagadnieniami istoty i przyczyny bytu, jego
rodzajami i własnościami w ogólności. Jest to podstawowy dział filozofii starający się badać strukturę
rzeczywistości. Termin ontologia oznacza naukę o tym, co jest (z greckiego pochodzi od słowa "być").
W taki też sposób o swojej pierwszej filozofii mówił Arystoteles. Ontologia miała zajmować się
przede wszystkim omówieniem poszczególnych właściwości bytu.

Etymologicznie słowo wywodzi się z języka greckiego. Onto oznacza „to, co jest”, „cokolwiek”, a więc
„ontologia” może oznaczać „naukę o wszystkim, co jest”.

Dla ontologów często wystarczy ogólne zdefiniowanie pewnych twierdzeń, a tym samym ogólne
przeprowadzenie konkretnej analizy.

Choć termin „ontologia” pojawił się dopiero w erze nowożytnej, już starożytni Grecy snuli rozważania
nad istotą bytu. Pierwsi filozofowie koncentrowali się przecież na próbach rozwiązania zagadnienia
arche, szukając odpowiedzi na pytanie, co stanowi zasadę i przyczynę rzeczywistości.

Dwaj najwięksi filozofowie starożytności – Platon i Arystoteles - sprawili, że zagadnienia ontologiczne

znalazły się w centrum rozważań filozoficznych.