TEMA 1

Auditimi bashkëkohor , shërbim i domosdoshëm për qeverisjen efektive të

organizatave

Kuptimi i qeverisjes së organizatës

Parimet e një qeverisjeje të mirë kanë si elementë kryesorë të tyre: përgjegjshmërinë,
përgjegjësinë, ndershmërinë, konfidencialitetin dhe transparencën.
Ndarja e pronësisë nga menaxhimi i shoqërisë/korporatës, dhe cilësia e Bordit Drejues
Qeverisja e organizatave është një sistem marrëdhëniesh, të përcaktuara nga strukturat dhe
proceset.

Të gjitha palët përfshihen në drejtimin dhe kontrollin e organizatës

Por, e rëndësishme është shpërndarja në mënyrën e duhur e të drejtave dhe përgjegjesive - në
këtë mënyrë rritet vlera e aksionerëve.
• Aspekti i jashtëm i qeverisjes së organizatës/korporatës përqëndrohet te marrëdhëniet
ndërmjet organizatës dhe grupeve të interesit (investitorët, punonjësit, kreditorët,
furnizuesit, konsumatorët, organet rregulluese, agjensitë shteterore dhe komuniteti lokal
në të cilën një organizatë/korporatë operon).

Organizatat do të jenë në pozita mjaft të mira për zhvillim nëse ato do të:
• Kenë objektiva dhe funksione të qarta;
• Veprojne në mënyrë që të mund t’i përshtaten situatave të veçanta e të ndryshme;
• Stafi i tyre të kuptojë rregullat e saj, pra (funksionin, qëllimin, objektivat etj.).

Qeverisja efektive e organizatës bazohet në marëdhëniet e forta ndërmjet 4 grupeve:

• Manaxhimit;
• Bordit;
• Audituesve të jashtëm; dhe
• Audituesve të brendshëm.
Auditimi është përbërës i qeverisjes së mirë të korporatës
Akti Sarbanes - Oxlay i vitit 2002
Kompanitë e regjistruara duhet të përmbushin rregullat që lidhen me: (1) Drejtuesit e pavarur;
(2) komitetin e auditimit, (3)komitetet nominative, (4) shpërblimet, (5) kodet e sjelljes në biznes
si dhe informimet që lidhen me bordin dhe drejtuesit e kompanisë.
Auditimi i Jashtëm duhet të hartojë një deklaratë mbi menaxhimin e kontrollit të brendshëm dhe
procedurat për raportimin financiar për zbatimin e standardeve të vendosura nga bordi
kontrollues i kompanive publike

Auditimi dhe krizat ekonomike e financiare

Moszbatimi i standarteve, parimeve të mirëqeverisjes së organizatës, kodit të etikës dhe puna e
pamjaftueshme në auditim çuan në skandalet dhe falimentimet e famshme, ku idealet e
mirëqeverisjes nuk u arritën dhe mjaft kompani të mëdha falimentuan ose janë në prag
falimentimi,
si në rastet :
• Ultramares Coporation v. Touche, Niven & Company (1931).
• Në vitetet 1920-1930 rasti i Kreuger &Toll, Inc., konglomerati i madh Suedez.
• Në vitin 1991, mashtrimi nga Banka e Kreditit dhe Tregtisë Ndërkombëtare “BCCI”.
• Në vitin 2001 skandali i “Enronit”, dhe në vitin 2002 skandali i “WordComi-t”.
• Në vitin 2003 kriza financiare përfshiu firmën e prodhimeve ushqimore “Parmalat”.
• Në muajin gush 2007 shoqëria”Amercan Home Mortgage” (AMH) shpalli falimentmin,
• Falimentimi dhe shtetëzimi i “Northern Rock”, banka hipotekore më e madhe në
Mbretërinë e Bashkuar si dhe përthithja e bankës së invetimeve Bear Stearns nga banka
tregtare JP Morgan Chase në muajin Mars 2008.

Në muajin Shtator 2008 tre ngjarje (njoftime) të njëpasnjëshme shënuan momentin më

kulmor të krizave globale financiare:
• Një prej bankave më të mëdha të investimeve në botë “Lehman Brothers” që tashmë ishte
në likuidim, depoziton kërkesën për mbrojtje nga falimentimi;
• Një tjetër bankë nga më të mëdhatë e investimeve në botë “Merril Lynch” shet në mënyrë
të menjëhershme të gjitha aksionet e saj tek “Bank of America” me një vlerë rreth 50
miliardë US$;
• Grupi më i madh sigurues në botë AIG (Amercan International Group), njofton rrezikun
e faleimentimit nëse nuk tejkalon mungesën e theksuar të likuiditetit brenda disa ditësh.
ROLI AUDITIMIT NE QEVERISJE
1. Si mbikeqyres
2. Si vleresues i brendshem
3. Si parashikues

Përgjegjësia si mbikëqyrës
Audituesit ndihmojnë vendimarresit në kryerjen e mbikëqyrjes duke vlerësuar nëse organizatat
po kryejne atë ç’ka pritet prej tyre dhe atë që i është ngarkuar të kryhet prej tyre, duke i
shpenzuar fondet për qëllimet e synuara, dhe në pajtueshmëri me kuadrin ligjor e procedurial.
“Politika që shqyrtohet është implementuar sipas qëllimit për të cilin është hartuar?” dhe nëse
“Manaxherët kanë zbatuar sisteme efektive të manaxhimit të rrezikut”
Auditimi mbështet strukturën qeverisëse:
• Duke verifikuar raportet dhe programet e performancës financiare dhe duke testuar
përshtatshmërinë, pajtueshmërinë me rregullat dhe qëllimet e organizatës;
• Vlerësojnë dhe raportojnë për suksesin e përpjekjeve te menaxhimit per vlerësimin e
rreziqeve dhe krijimin e sistemeve efektive të kontrollit për arritjen e objektivave dhe
identifikimin e rreziqeve;
Monitorojnë efektivitetin e strukturës së kontrollit të brendshëm të ngritur nga manaxhimi për të
identifikuar dhe pakësuar kushtet të cilat mund të sigurojnë baza për veprimtari korruptive

Vleresues të brendshem të organizatës

Auditimet duke u fokusuar në kontributin e tyre si vlerësues të brendshëm kanë kontribut të
rendësishëm në dhënien e përgjigjeve për çështje të përgjithshme si:
“A ka sjellë politika rezultatet e pritshme apo atë që synohej?”.
Audituesit japin vlerësime nga brenda organizatës duke:
• Vlerësuar se cilat programe apo politika po funksionojnë dhe cilat jo;
• Ndihmuar institucionalizimin e ndryshimeve të reja organizative nëpërmjet ofrimit të
informacionit të vazhdueshëm për përmirësimin e politikave;
• Ofruar një përshkrim të drejtë të problemeve, burimeve, roleve dhe përgjegjësive të
kombinuara me rekomandime të dobshme, që ndihmojnë palët e interesuara për të
rikonsideruar problemet dhe programet.
Audituesit si parashikues
Kur audituesit fokusohen tek tendencat dhe tek e ardhmja, ata ndihmojnë në vendimarrje, ata
gjithashtu luajne një rol kyç duke ndihmuar drejtuesit në identifikimin dhe vlerësimin e
rreziqeve, ndihmojnë për t’i dhënë përgjigje çështjeve si:
“Cilat ndryshime apo zbatime të politikës mund të përballen në të ardhmen me rreziqe
apo kërkesa të tjera ?”

Përgjegjshmëria
“Përgjegjshmëria është procesi sipas të cilit organizatat dhe punonjësit e tyre, janë përgjegjës për
veprimet dhe vendimet e tyre, përfshirë administrimin e fondeve dhe të gjithë aspektet e
performancës, dhe njëkohësisht si ato e paraqesin vetveten (nënshtrohen) ndaj
mbikëqyrjeve/vlerësimeve të jashtme”.
“Përgjegjshmëria është një detyrim për t’u përgjigjur për përgjegjësinë e marrë”

Auditimi i Procesit të Qeverisjes

Së pari , audituesit japin vlerësime të pavarura dhe objektive mbi përshtatshmërinë e strukturës
qeverisëse të organizatës dhe mbi efektivitetin funksional të veprimtarive specifike të qeverisjes;
dhe
Së dyti, ata veprojnë si nxitës të ndryshimit.

Ku qëndron roli i auditimit në qeverisje

• Rishikimi i Ambjentit të përgjithshëm të kontrollit;
• Vlerësimin dhe auditimin e performancës së procesit;
• Vlerësimin e rrezikut, auditimet me bazë rreziku dhe monitorimin e veprimtarisë;
• Ligjshmërinë mbi raportimin e brendshëm dhe të jashtëm;
• Auditimin e perfomancës së kontrolleve të brendshme dhe vetëvlerësimin.

Audituesit e brendshëm fokusohen në :

• Vlerësimin nëse ka bashkëpunim ndërmjet komponentëve të qeverisjes së organizatës
sikurse pritej;
 • Analizën e nivelit të transparencës së raportimit palëve të strukturës së qeverisjes;
• Krahasimin e praktikave më të mira të qeverisjes;
• Identifikimin e pajtueshmërisë me kodet e qeverisjes të njohura dhe të aplikueshëm.

Elementët Kryesorë të një Veprimtarie efektive të auditimit të Qeverisjes

Organi Drejtues (KD) luan rolet e mëposhtëm:
• Organi kryesor vendimmarrës për të gjitha veprimtaritë e qeverisjes;
• Ka përgjegjshmërinë dhe përgjegjësinë përfundimtare për perfomancën dhe punët në
organizatë, praktikat efektive të manaxhimit të rrezikut dhe përcaktimin e nivelit të
“oreksit për rrezik”;
• Mbikëqyr të gjithë veprimtaritë e organizatës (psh. manaxhimin e rrezikut, vendosjen e
drejtimit strategjik, pajtueshmërinë me ligjet, praktikat e mira të etikës dhe biznesit), por
nuk është përgjegjës për manaxhimin direkt të tyre;
• Harton dhe implementon praktikat më të mira të qeverisjes për performancën e
organizatës.

Manaxhimi i mesëm i cili është nën mbikqyrjen e organit drejtues:

• Përcakton drejtimin strategjik dhe krijon një sistem të vlerave për organizatën; dhe
• Jep siguri që risqet janë menaxhuar si pjesë e procesit të menaxhimit të riskut,
operacionet monitorohen, rezultatet maten dhe ndërmerren veprimet korigjuese dhe në
kohën e duhur

Manaxhimi operativ që:

• Pozicionon strategjitë, vendos kontrollet e brendshme, siguron mbështetjen direkte për
fushat që janë nën kontroll të tij.
• Është i përgjegjshëm tek manaxhimi ekzekutiv, dhe tek vendimmarrësi për zbatimin dhe
monitorimin e procesit të manaxhimit të riskut dhe krijimin e sistemeve të brendshme
efektive dhe të përshtatshme.

Auditimi i brendshëm kryen vlerësime për të dhënë siguri që strukturat dhe proceset e
qeverisjes janë ndërtuar në mënyrë të përshtatshme dhe funksionojnë në mënyrë efektive; dhe jep
këshilla mbi përmirësimet e mundshme për proceset dhe strukturat e qeverisjes.
Auditimi i jashtëm jep siguri të pavarur mbi përgatitjen e pasqyrave financiare dhe veprimtaritë
raportuese, në përputhje me standartet e aplikueshme, rregulloret dhe parimet e kontabilitetit

• Rolet e palëve janë të ndara, individuale, dhe përgjegjësitë për çdo rol janë të ndryshme.
• Qeverisja efektive dobësohet nëse kufijtë e roleve nuk respektohen.
• Qeverisja e mirë rezulton pikërisht nga marrëdhëniet efektive ndërmjet veprimtarive të
këtyre roleve të ndryshme, ndërkohë që ruhet ndarja e tyre.
TEMA 2

Sistemi i kontrollit të brendshëm në organizatë dhe roli i auditimit në

vlerësimin e tij

Roli i kontrollit të brendshëm në veprimtaritë e organizatës

• Auditimi modern këshillon se, kontrolli i brendshëm është një nga konceptet themelorë
dhe më të rëndësishëm që audituesi i brendshëm duhet të kuptojë.
• Një rol të rëndësishëm luajnë kontrollet e brendshme për të mbajtur organizatën në kursin
(rrugën) e duhur drejt plotësimit të qëllimeve të përcaktuara dhe realizimit të misionit të
saj.
Atje ku ekzistojnë rreziqe, të cilat pengojnë në arritjen e objektivave dhe dështimi duket mjaft i
mundëshëm është e domosdoshme të vendosen kontrolle të brendshme.
Veprimtaritë e kontrollit drejtohen nga një seri rregullash që vendosen dhe janë të detyrueshme
për t’u zbatuar

Një organizatë duhet të përcaktojë objektiva të qarta e të sakta dhe më pas të vlerësojë
rreziqet në mënyrë që të arrijë objektivat.

Sistemi i kontrollit të brendshem, përbëhet nga: politika, procedura, detyra, sjellje dhe aspekte të
tjera të një organizate, të cilat të gjitha të marra sëbashku synojnë:
• Së pari: Të lehtësojnë arritjen e efiçensës dhe efektivitetit të operacioneve;
• Së dyti : Të ndihmojnë në sigurimin e një raportimi cilësor të brendëshëm dhe të
jashtëm;
 • Së treti : Të ndihmojnë për t’u siguruar që rregullat, ligjet dhe politikat e brendshme po
zbatohen, me qëllim drejtimin e veprimtarive në përputhje me to.

Përgjegjësitë e menaxhimit për implementimin e sistemit të kontrollit të brendshëm

• Bordi dhe menaxhimi i lartë i organizatës janë përgjegjës për vendosjen dhe
funksionimin e sistemit të kontrollit të brendshëm në organizatë.
• Ndërsa Bordi përcakton rregullat e përgjithshme, është menaxhimi ai, që duhet të
implementojë kontrolle të mira duke patur parasysh:
- Përcaktimin e nevojave për kontrolle;
- Programimin e kontrolleve të përshtatshme;
- Implementimin e kontrolleve dhe verifikimin se, ato po zbatohen në mënyrë korreke;
- Mirëmbajtja dhe përditësimi i kontrolleve

Modelet e Kontrollit
I. Modeli COSO
Eshtë e nevojshme të përcaktohen kritere të përshtatshme për të vlerësuar sistemet e kontrollit.
Modeli duhet të vendoset në një pozicion të tillë që të mund të nxisë një mjedis të mirë kontrolli.
Kontrolli i brendshëm përkufizohet si një proces, i vendosur nga Bordi i organizatës, drejtimi
dhe punonjësit e tjerë, i hartuar për të dhënë siguri të arsyeshme në lidhje me arritjen e
objektivave, në kategoritë e mëposhtme:
- Efektivitetin dhe efiçiencën e operacioneve;
- Besueshmërinë e raportimit financiar;
- Pajtueshmërinë me ligjet dhe rregullat e zbatueshëm

SKEMA E KONTROLLIT TE BRENDESHEM

MONITORIMI

AKTIVITETE TE
KONTROLLIT

VLERESIMI REZIKUT

MJEDISI KONTROLLIT
Kontrolli i brendshëm vlerësohet mbi bazën e 5 elementeve përbërës, që janë:
1. Mjedisi i kontrollit
2. Vlerësimi i rrezikut
3. Veprimtaritë e kontrollit
4. Informimi dhe komunikimi
5. Mbikëqyrja

Modeli COSO thjesht bën këto pesë pyetje:

1. A kemi bazat (themelet) e duhura për të patur një sistem kontrolli të biznesit (pra a ekziston
mjedisi i kontrollit)?
2. A jemi në gjendje të kuptojmë të gjithë rreziqet që na pengojnë dhe të kemi një kontroll mbi
biznesin tonë (vlerësimi i rrezikut)?
3. A kemi zbatuar veprimtari të përshtatshme kontrolli për adresimin e rrezikut të biznesit
(kontrolli i veprimtarive)?
4. A jemi në gjendje të monitorojmë mënyrën sesi biznesi është i kontrolluar (monitorimi)?
5. A është transmetuar siç duhet mesazhi i marrë nga kontrolli i brendshëm dhe a është ky
mesash duke e përshkruar siç duhet organizatën për t’u përcjellë atje ku duhet (sistemi i
informacionit)?

II. Modeli i Kontrollit CoCo

• Modeli CoCo lejon organizatën të fokusohet në çështjet e strukturës, vlerave dhe
proceseve, të cilat sëbashku krijojnë konceptin e kontrollit të brendshëm, larg konceptit të
ngushtë të fokusit financiar që përdoret në përgjithësi.
• Modeli i kontrollit (CoCo) është një model shtesë kontrolli që do të thotë më shumë
vëmendje për grupet dhe individidët dhe përfshin një interes dinamik për të mësuar.
• Kontrolli përmban ato elementë të një organizate duke përfshirë: burimet, sistemet,
proceset, kulturën, strukturën dhe detyrat, të cilat të marra sëbashku, ndihmojnë njerëzit
në arritjen e objektivave të organizatës.

Në modelin CoCo përfshihen jo vetëm rreziqet të cilët janë të lidhur me arritjen e

objektivave, por dhe rreziqet më kryesore të organizatës lidhur me:
• Mossuksesi për të ruajtur aftësinë e organizatës për identifikimin dhe shfrytëzimin e
mundësive; dhe
 • Mossuksesi për të ruajtur aftësinë e organizatës për t’iu pergjigjur dhe përshtatur
rreziqeve dhe mundësive të papritura, dhe marrja e vendimeve mbi bazën e
informacioneve informale në mungesë të një informacioni zyrtar.

Komponentët kryesorë modelit CoCo shpjegohen si më poshtë:

• Qëllimi: Modeli fillon me nevojat për të përcaktuar një drejtim të qartë dhe një qëllim
mirëpërcaktur.
• Angazhimi: Njerëzit brenda organizatës duhet të kuptojnë dhe të vendosin veten e tyre
brenda identitetit dhe vlerave të saj.
• Aftësitë: Njerëzit duhet të jenë të pajisur me burime dhe aftësi për të kuptuar dhe
realizuar kërkesat e modelit të kontrollit.
• Veprimi: Ka të bëjë me faktin që veprimtaria është duke funksionuar dhe duke u
kontrolluar.
• Monitorimi dhe të mësuarit: Njerëzit duhet të kuptojnë dhe të jenë pjesë e evolucionit
të organizatës.

Mekanizmat dhe llojet e kontrollit

Mekanizmat e kontrollit janë të gjithë sistemet dhe procedurat e vendosura për t’u sigururar që
objektivat e organizatës do të arrihen. Ato duhet të kenë disa atribute të caktuara, si:
1. Të jenë qartësisht të përcaktuar dhe të kuptueshëm për të gjithë pëdoruesit;
 2. Mekanizmat vendosen për të monitoruar se deri ku janë të shtrirë kontrollet dhe se sa
ato janë zbatuar në praktikë;
3. Përdorimi i tyre duhet të miratohet nga menaxhimi dhe të jetë i pranuar nga stafi, i cili
do të punojë me to.

Llojet e kontrollit
Kontrollet kryesore mund të kategorizohen në mënyra të ndryshme.
Forma klasike e kontrollit që ndërmarrin drejtuesit për të përmbushur objektivat e tyre janë :
a) Kontrolli paraprak (ex-ante);
b) Kontrolli i vazhdueshëm (on-going);
c) Kontrolli pas kryerjes së veprimit (ex-post).
Një mënyrë e klasifikimit të kontrolleve është si më poshtë:
• Direktivë – Janë për të siguruar organizatën (njësinë ekonomike) se është në drejtimin e
përcaktuar më parë nëpër të cilin duhet të ecë në mënyrë që të arrihen objektivat e
vendosura.
• Parandalues – Janë ato veprimtari të projektuara nga drejtuesit për të parandaluar
veprimet jo-efikase, gabimet ose parregullësitë, autorizime të pasakta të kryerjes së
veprimtarive, pra për t’u siguruar se sistemet funksionojnë.
• Zbuluese - kanë për qëllim zbulimin dhe ndreqjen e gabimeve dhe ngjarjeve të
padëshirueshme.
• Korrektuese (rregulluese) – janë për t’u siguruar se atje ku janë konstatuar probleme, ato
janë zgjidhur.

Kontrollet duhet të funksionojnë mirë, për këtë duhet të jenë :

• Specifike;
• Të matshëm;
• Të arritshëm;
• Të orientuar drejt rezultatit;
• Në kohë (në kohën e duhur).

Auditimi i kontrollit të brendshëm

Një nga detyrat kryesore/parësore të auditimit të brendshëm është vlerësimi i
mjaftueshmërisë/përshtatshmërisë së sistemit të kontrollit të brendshëm.
Rëndësia e sistemit të kontrollit të brendshëm
 • Drejtimi i organizatës duhet të ketë një sistem kontrollesh të brendshme për t’u siguruar
se: pasuritë mbrohen, llogaritë janë të sakta dhe regjistrimet e nevojshme për operimin në
vijimësi të organizatës janë të sakta dhe të plota.
• Audituesit e brendshëm kanë përgjegjësinë të vlerësojnë mjaftueshmërinë e sistemit të
kontrollit të brendshëm.
Kontrollet e brendshme vendosen për të reduktuar rreziqet. Nëse ato janë të mjaftueshme, rreziku
(probabiliteti i humbjeve) është i vogël.

Natyra e kontrolleve të brendshme

Kur vlerëson mjedisin e kontrollit, audituesi i brendshëm merr parasysh këta faktorë:
1. Shkallën me të cilën zyrtarizohen politikat dhe procedurat e rëndësishme në organizatë;
2. Mjaftueshmërinë dhe efektivitetin e këtyre politikave dhe procedurave;
3. Shkallën me të cilën përdoren audituesit e brendshëm;
4. Dobësitë e kontrollit të brendshëm që janë identifikuar gjatë kryerjes normale të
veprimtarisë ose nëpërmjet gjetjeve të auditimit; dhe
5. Shkallën me të cilën ndryshimet janë përfshirë në strukturën organizative, sistemin
kontabël dhe punonjësit e organizatës.

• Në vlerësimin e mjedisit të kontrolleve, audituesit e brendshëm i kushtojnë vëmendje:

- Strukturës organizative;
- Kompetencës dhe integritetit të punonjësve;
- Delegimit dhe komunikimit të përgjegjësive dhe autoritetit;
- Buxheteve dhe raporteve financiare;
- Kontrolleve dhe ekuilibrave organizativë; dhe
- Sistemit kompjuterik.

Auditimi i funksionimit të Kontrolleve të Sistemit të Aplikacioneve

Kontrollet në sistemet kontabël dhe të aplikacioneve.
• Një sistem kontabël efektiv i jep rëndësinë e duhur metodave dhe regjistrimeve që do të:
- Identifikojnë dhe regjistrojnë transaksionet e vlefshme;
- Përshkruajnë në kohë dhe në detaje të mjaftueshme transaksionet për të lejuar
klasifikimin e duhur të tyre për raportimin financiar;
 - Matin vlerën e transaksioneve në një mënyrë që lejon regjistrimin e vlerave të duhura
monetare në pasqyrat financiare;
- Përcaktojnë periudhën e kohës në të cilën transaksionet ndodhin, për të lejuar
regjistrimin e transaksioneve në periudhën e duhur kontabël;
- Paraqesin si duhet transaksionet dhe raportimet e lidhura në pasqyrat financiare.

Gjatë auditimit të ciklit të biznesit për vlerësimin e mjaftueshmërisë së kontrollit të

brendshëm audituesi duhet të:
1. Klasifikojë transaksionet si pjesë e “cikleve” në të cilat ato mund të grupohen si duhet;
2. Identifikojë kriteret e kontrollit të brendshëm, të përshtatshme për transkasionet që
bien brenda secilit cikël; dhe
3. Vlerësojë procedurat dhe teknikat e kontrollit në vend, kundrejt atyre kritereve që i
japin konsideratat e duhura mjedisit të kontrollit të brendshëm.

Puna që ndiqet në vlerësimin e kontrolleve të brendshme kontabël varet nga:

- Madhësia e veprimtarisë;
- Llojshmëria e operacioneve;
- Shkalla e centralizimit të drejtimit financiar dhe operativ;
- Shkalla me të cilën janë dokumentuar procedurat e kontrollit kontabël;
- Kompleksiteti i transaksioneve;
- Kontakti me drejtimin e lartë për operacionet e përditshme.
Në varësi të vlerësimit të faktorëve të mësipërm vendoset nëse kontrolli i brendshëm do të
vlerësohet mbi baza funksionale apo sipas njësive, dhe shkalla e testeve që do të kryhen.

Evidenca e auditimit në një mjedis të kompjuterizuar.

• Ndikimi kryesor i teknologjisë kompjuterike në procesin e auditimit është ndryshimi i
formave të evidencës së auditimit. Për rrjedhojë, ndryshojnë edhe metodat e auditimit.
• Procedurat e kontrollit të programuar janë specifike për çdo aplikacion dhe mishërohen
në programin kompjuterik, që përdoret në sistemin e aplikacioneve.

Llojet e evidencës së auditimit dhe ndikimi që ka në auditim sistemi i informatizuar:

1. Transaksione që nisen nga njerëzit. Këto transaksione futen në një sistem për
përpunim. Në aplikacionet e kompjuterizuara transaksionet gjenerohen automatikisht.
2. Të dhëna fillestare në letër. Në aplikacionet e kompjuterizuara informacioni hidhet
nëpërmjet një terminali, i cili nuk lë evidencë letra.
 3. Autorizimi me dorë. Në aplikacionet e kompjuterizuara, autorizimi mund të
paracaktohet.
4. Lëvizja e dokumenteve. Të dhënat dërgohen elektronikisht (palëvizur fizikisht).
5. Përpunimi i kopjes së fortë (trajtë letre). Përpunimi kryhet elektronikisht brenda
“magazinës” së kompjuterit, nëpërmjet programeve që ndjekin rregulla të paracaktuar.
6. Përpunimi i thjeshtuar. Në aplikacionet e kompjuterizuara, përpunimi mund të jetë
ekstremisht kompleks për shkak të shpejtësisë dhe saktësisë së kompjuterit.
7. Manuali i informacionit themeltar. Në aplikacionet e kompjuterizuara, ky
informacion regjistrohet në media elektronike.
8. Produkti në kopje letër (të fortë). Në aplikacionet e kompjuterizuara, përpunimi mund
të mos rezultojë në prodhimin e dokumenteve në formë letre.
9. Dosjet e dokumenteve. Në aplikacionet e kompjuterizuara pjesa më e madhe e
skedarëve ekzistojnë në kompjuter, disqe, shirita magnetikë etj.
10. Gjurma e auditimit. Në aplikacionet e kompjuterizuara, gjurma e auditimit mund të
jetë e fragmentuar. Pjesa më e madhe e informacionit të gjurmës së auditimit mund të
magazinohet në kompjuter. Gjurmët e auditimit të kompjuterizuara shpesh kërkojnë që
audituesi të kuptojë rregullat për përpunim, sepse mund të mos jetë e qartë se cila detyrë
përpunimi është kryer, veçanërisht nëse procesi i përpunimit në kompjuter është kompleks.
11. Manuali i procedurave. Në aplikacionet e kompjuterizuara, këto manuale mund të
jenë renditje të programeve të kompjuterit, renditje të fjalorëve të të dhënave dhe dokumentacion
i dhënë nga shitësit e kompjuterave.

Hapat në vlerësimin e kontrollit të brendshëm

• Çdo njësi/proces i organizatës është edhe një mjedis më vete i kontrollit të brendshëm.
1. Identifikimi i rreziqeve të veprimtarisë.
2. Identifikimi i kontrolleve të veprimtarisë.
3. Testimi i pajtueshmërisë për kontrollet kyçe.
Audituesit testojnë kontrollet kyçe ku ata gjykojnë se mund të mbështeten, dhe nuk ka nevojë të
testojnë të gjitha kontrollet

Metodat e vlerësimit të kontrollit

1. Pyetësorët dhe listat e kontrollit.
2. Programet e auditimit.
 3. Diagramat.
4. Analiza e rrjedhës së transaksionit.
5. Matricat e kontrollit.
Vetëvlerësimi i kontrollit (CSA).
• Audituesi mund të përdorë njëherësh dy ose më shumë metoda në vlerësimin e kontrollit.
Zgjedhja varet nga disa faktorë që përfshijnë:
1. Kompleksiteti n e aplikacionit.
2. Aftësinë e audituesit të brendshëm.
3. Nevojën për verifikim të opinionit të audituesit.

1. Listat e kontrollit dhe pyetësorët. (formularët standard).

• Zakonisht formulohen me një seri pyetjesh, për të marrë një përgjigje të thjeshtë “po” ose
“jo”.
• Audituesi mund t’i modifikojë këto sipas rrethanave ose të hartojë lista kontrolli dhe
pyetësorë nga e para, për t’iu përshtatur detyrës specifike.
• Audituesit diskutojnë pyetjet e përfshira përpara se lista e kontrollit apo pyetësori t’i
dërgohet njësisë që do të auditohet, duke shqyrtuar:
1. Për çfarë kontribuon kjo pyetje në përmbushjen e objektivave të auditimit?
2. A mund të përmbush auditimin me sukses nëse nuk e bëj këtë pyetje?
3. A mund ta marr në mënyrë tjetër më të thjeshtë informacionin e kësaj pyetjeje?
4. A mund ta formuloj më thjeshtë këtë pyetje?
5. A është kjo pyetje e përshtatshme për auditimin?

2. Diagramat.
Janë paraqitje grafike e kontrolleve dhe ilustrojnë funksionet kryesore të përpunimit, skedarët
dhe lëvizjen e skedarëve në një sistem.Diagramat e programit paraqesin logjikën në një program
kompjuteri, duke përfshirë edhe kontrollet që ushtrohen gjatë ekzekutimit të programit.
Ndihmojnë në të kuptuarin e krejt sistemit të kontrolleve dhe i siguron audituesit:
1. Dokumentim të funksionimit të sistemit;
2. Dokumentim të sistemit të kontrolleve të brendshme mbi transaksionet ose sistemet;
3. Një bazë për vlerësimin dhe mjaftueshmërinë e kontrolleve, sepse klasifikohen sipas
kriterit se ku ndikojnë skedarët ose transaksionet në sistem; dhe
4. Një tregues të dobësive në sistem, ku kontrollet nuk duket të jenë të pranishme.
3. Analiza e rrjedhës së transaksionit . Analiza e rrjedhës së transaksionit dokumenton
kontrollet mbi një transaksion si lëviz nëpër krejt sistemin, përfshi segmentet manuale dhe të
automatizuara. Audituesi kryen tri detyra:
- Ndan aplikacionet në segmente logjike;
- Shqyrton fluksin e transaksioneve për të dokumentuar kontrollet që drejtojnë përpunimin e
këtyre transaksioneve në secilin segment të sistemit;
- Kupton llojet e kontrolleve që normalisht gjenden në secilin segment.
• a - Ndahet aplikacioni në segmente. Segmentet logjike të një sistemi përfshijnë:
1. Pikën e nisjes së një transaksioni.
2. Regjistrimin e transaksionit të përpunimit të të dhënave.
3. Komunikimet e të dhënave.
4. Përpunimin me kompjuter.
5. Magazinimin dhe marrjen e të dhënave.
6. Përpunimin e produktit.
• b - Dokumentohet rrjedha e transaksioneve dhe kontrolleve që e shoqërojnë.
• Dokumentimi tregon ndikimin kompensues të kontrolleve në krejt ciklin e përpunimit.
c - Kuptohen kontrollet në secilin segment

Audituesi duhet të bëjë këto pyetje kur shqyrton kontrollet e aplikacionit:

• A është zona materiale për auditim?
• Pse zona është e rëndësishme për auditimin dhe cilat janë objektivat e kontrollit?
• Llojet e gabimeve potenciale - çfarë mund të shkojë gabim dhe sa shpesh mund të
ndodhin gabimet materiale? (lloji i gabimit, rrezikut dhe ekspozimit).
• Çfarë mund t’i shkaktojë gabimet? Pse gjërat bëhen gabim? (shkaku i gabimit).
• Sa mirë kontrollohet gabimi potencial? A ekzistojnë kontrollet mbi shkaqet dhe nëse po a
janë skicuar që të jenë efektive dhe efiçiente?
• Cilat janë pasojat nëse gabimet nuk janë të kontrolluara? Çfarë ekspozimesh ose pasoja,
ose rreziqe do të rezultojnë nëse gabimet nuk kontrollohen?
• A funksionojnë me të vërtetë kontrollet që ekzistojnë në dukje? Si mund të testohen për
të verifikuar që kontrollet mbi shkaqet e gabimeve dhe ekspozimeve funksionojnë si
duhet?
• Është jashtëzakonisht e rëndësishme për audituesit të vlerësojnë me kujdes se në cilat
kontrolle ata po mbështeten dhe më pas të testojnë si duhet ato, për të parë nëse
funksionojnë sipas kushteve të përshtatshme.
• Kontrollet e patestuara ose të testuara jo si duhet, nuk janë kontrolle të besueshme.
Matricat e kontrollit
Matrica tregon kontrollet që ndikojnë marrëdhënien midis dy variablave. Dy çiftet e variablave
më të zakonshëm janë:
1. Rreziqet dhe segmente të ndryshme të sistemit; dhe
2. Segmentet e transaksionit dhe të sistemit.
• a - Matrica rrezik/kontroll funksionon sipas supozimit që baza e vetme për
kontroll është rreziku; dhe
• b - Matrica transaksione/kontrolle është shumë e ngjashme me atë
rreziqe/kontrolle, përveç se listën e rreziqeve e zëvendëson lista e transaksioneve.
TEMA 3

VEPRIMTARITE KRYESORE TE AUDITIMIT TE ORGANIZATAVE

Dy veprimtaritë më të rëndësishme të auditimit janë:

• Auditimi i Jashtëm; dhe
• Auditimi i brendshëm.
Auditimi i Jashtëm është veprimtaria e ekzaminimit të deklaratave financiare (DF) të një njësie
ekonomike nga një auditues i pavarur. Auditimi i jashtëm synon të testojë transaksionet kryesore
që formojnë bazat e sistemit financiar.
Qëllimi i Auditimit të jashtëm është: të mundësojë audituesit të japin një opinion mbi DF, dhe
Të sigurojë nëse DF, të para si një e tërë, nuk kanë evidencë të padeklaruar, në një masë të
konsiderueshme sigurie.

Çfarë bëjnë audituesit e jashtëm ?

• Veprojnë në përputhje me Standardet e Auditimit;
• Realizojnë procedurat e hartuara për të marrë evidence të mjaftueshme për të përcaktuar
nëse deklarat financiare janë:
• pa anomali; dhe
• përgatitur në përputhje me legjislacionin përkatës dhe standardet kontabël; si dhe
• Përgatisin një raport që përmban një shprehje të qartë të opinionit të tyre mbi deklaratat
financiare.

Audituesit e jashtëm raportojnë opinionin në mënyrë formale në një raport auditimi, i cili
përgatitet për aksionierët.
Në statut përcaktohen shumica e të drejtave dhe të përgjegjësive për audituesit e jashtëm, por ai
nuk përcakton detaje të veprimtarisë audituese, si :
• Mënyrën se si audituesit realizojnë auditimin; ose
• Më çfarë shkalle sigurie duhet të deklarohet audituesi për ndonjë aspekt të
veçantë të deklaratave (pasqyrave) financiare.
• Për t’iu përgjigjur këtyre pyetjeve, audituesi duhet të vëzhgojë edhe burimet e tjera, si:
• Profesionale; dhe
• Standardet dhe praktikat më të mira të vetëvendosura.
 Audituesit e jashtëm janë përgjegjës që të realizojnë punë të mjaftueshme:
• Për të siguruar një bazë të arsyeshme për të paraqitur opinionin e tyre; dhe
• Për të mundësuar konstatimin e materialeve të padeklaruara në pasqyrat financiare.
Audituesi i jashtëm nuk është përgjegjës:
• Per të mbajtur evidencën e duhur kontable; dhe
• Për paraqitjen e deklaratave (pasqyrave) financiare me vërtetësi dhe qartësi, megjithëse ai
mund të asistojë në përgatitjen e informacionit financiar gjatë realizimit të shërbimit, por
kjo nuk duhet të paragjykoj asnjëherë pvarësinë e audituesit.

Për të garantuar vërtetësinë dhe qartësinë e pamjes së dhënë nga deklaratat (pasqyrat) financiare,
kërkohet që të paraqitet një bazë e arsyeshme (e argumentuar), mbi të cilën është dhënë opinioni.
Vërtetësia e pasqyrave financiare është përgjegjësi e manaxhimit të organizatës.

Auditimi i brendshëm bashkëkohor është zhvilluar si një mjet i menaxhimit me synim shtimin
e vlerës së organizatës jo vetëm duke raportuar faktet, por para së gjithash duke parandaluar
ndodhjen e gabimeve, duke identifikuar fushat për përmirësim nëpërmjet zbatimit të praktikave
më të mira profesionale

Duke e analizuar përcaktimin zyrtar të IIA nëpërmjet shqyrtimit të çdo koncepti konstatojmë se:
• “Auditimi i brendeshem” është një shërbim që parashikohet për të funksionuar brenda
ogranizatës dhe është i dallueshem nga roli i auditimit të jashtëm;
• Pavarësia.
• Siguria dhe konsulenca.
• Veprimtaria.

Eshtë shumë i rëndësishem fakti që funksioni i Auditit të Brendshëm është një veprimtari
me vete:
• Projektuar të shtojë vlerë.
• Përmirësimi i veprimtarisë së organizatës.
• Ndihmon organizatën për të përmbushur detyrat.
• Modeli sistematik dhe i disiplinuar.
• Vlerësimi dhe përmirësimi.
• Efektiviteti.
• Menaxhimi i rikut, kontrolli dhe procesi i udhëheqjes.
Veprimtaria e auditimit të brendshëm duhet të vlerësojë dhe bëjë rekomandimet e duhura
për përmirësimin e procesit të qeverisjes në përmbushjen e objektivave në vijim:
• Promovimi i etikës dhe vlerave në kuadër të organizatës;
• Sigurimi i menaxhimit të performancës dhe përgjegjshmërisë efektive
organizative;
• Komunikimi efektiv i informacioneve për riskun dhe kontrollin për fushat e
duhura të njësisë; dhe
• Koordinimi efektiv i veprimtarive dhe komunikimi i informacioneve ndërmjet
bordit, audituesve të brendshëm dhe të jashtëm, si dhe menaxhimit.

Subjekti i punës së audituesit të brendshëm nuk duhet të kushtëzohet në asnjë mënyrë dhe
rrethanë, kjo do të thotë që:
• Të kenë të njëjtin akses në lidhje me regjistrimet, mjetet (astetet) dhe personelin
sikurse audituesit e jashtëm;
• Të kenë të drejtën e raportimit në të gjitha nivelet e organizatës;
• Të përcaktojnë prioritetet e tyre, duke u konsultuar me manaxherët;
• Të kenë personel me një objektiv të qartë në mendjen e tyre;
• Të kenë personel pa konflikt interesi apo ndonjë kushtëzim tjetër të vendosur në
punën e tyre, të vendosur nga manaxherët e tyre; si dhe
• Të kenë personel, puna e të cilëve të mos jetë objekt i auditimit.

Veprimtaria e auditimit të brendshëm duhet të vlerësojë ekspozimin ndaj riskut i cili ka të

bëjë me qeverisjen, operacionet e organizatës/njësisë, dhe sistemin e informacionit në lidhje
me:
• Besueshmërinë dhe integritetin e informacioneve financiare dhe operacionale;
• Efektivitetin dhe efiçencën e operacioneve;
• Ruajtjen e aseteve; dhe
• Përputhjen me ligjet, rregulloret dhe kontratat.

Auditimi i brendshëm është përgjegjës vetëm ndaj manaxherëve, dhe është i një rëndësie të
madhe (jetësore) që të jetë niveli i lartë i manaxhimit.
Sikurse audituesit e jashtëm, edhe audituesit e brendshëm udhëhiqen nga:
 • Standardet, udhëzimet dhe dokumentet e tjera të auditimit të përgatitura nga
organizatat profesionale e kontable; dhe
• Standardet dhe praktikat më të mira të vetëvendosura.

Dallimet kryesore ndërmjet Auditimit të Jashtëm dhe atij të Brendshëm dhe marrëdhëniet
ndërmjet tyre
• Përgjegjshmëria
• Audituesit e jashtëm emërohen mbi bazën e statutit, për të raportuar në mënyrë të
pavarur mbi deklaratat (pasqyrat financiare). Në këtë mënyrë, përgjegjshmëria e
tyre kryesore është ndaj atyre që i emëron ata, p.sh. Aksionierët; ndërsa
• Audituesit e brendshëm u përgjigjen vetëm manaxherëve.
• Objektivat
• Objektivi (shqetësimi) kryesor i audituesit të jashtëm është nëse deklarat
(pasqyrat) financiare nuk përmbajnë anomali; ndërsa
• Objektivat e audituesit të brendshëm ndryshojnë sipas kërkesave të manaxhimit
dhe, përgjithësisht, vihet më pak theksi në problemin e materialitetit.

Bashkëpunimi ndërmjet Auditit të Brendshëm dhe atij të Jashtëm

• Interesat e Përbashkëta të dy auditëve:
• Sistemet efektive të kontabilitetit dhe të kontrollit të brendshëm;
• Funksionimi efektiv i këtyre sistemeve në mënyrë të vazhdueshme;
• Lëvizje efektive e informacionit financiar dhe operativ;
• Kontrolle jofinanciare për të ruajtur asetet;
• Veprime në përputhje me ligjet, rregullat dhe kërkesat e tjera shtesë.

Përdorimi i punës së Audituesve të Brendshëm nga Audituesit e Jashtëm

Gjatë procesit të planifikimit, audituesit e jashtëm duhet të bëjnë një vlerësim paraprak të
funksionimit të auditimit të brendshëm, nëse është e mundur që një pjesë të punës së audituesit të
brendshëm të përdoret edhe nga audtimi i jashtëm. Audituesit e jashtëm, përgjithësisht, do të
konsiderojnë si pjesë të rishikimit të tyre elementet e mëposhtëm:
• Statusin Organizativ.
 • Fushat e Funksionimit.
• Kujdesi Profesional.

Ndërsa audituesi i jashtëm mund të përdorë punën e realizuar nga auditimi i brendshëm:
Audituesit e jashtëm kanë përgjegjësi që të shprehin opinionin e auditimit;
• Kjo përgjegjësi nuk kufizohet nga përdorimi i punës së auditit të brendshëm;
• Të gjitha gjykimet e lidhura me auditimin e pasqyrave financiare janë ato të paraqitura
nga audituesit e jashtëm; por
Audituesit e jashtëm nuk kanë mundësi që të marrin evidencën e duhur dhe të mjaftueshme të
auditimit për të mbështëtur konkluzionet e tyre mbi problemet e materialitetit duke u bazuar
vetëm në punën e auditimit të brendshëm.

Mardhëniet ndërmjet Auditimit dhe Menaxhimit

Ndërlidhja dhe bashkëpunimi ndërmjet auditimit, manaxhimit dhe personelit të departamenteve
që janë subjekt i auditimit duhet të bazohet në një mirëkuptim dhe konfindencë të shumanëshme.
Audituesit në veprimtarinë e tyre duhet:
• Të realizojnë kërkime dhe hulumtime;
• Të realizojnë teste dhe kontrolle;
• Të hartojnë raporte mbi bazën e mendimit të tyre se si performon (realizon
objektivat) manaxhimi.
Manaxhimi në të gjitha nivelet duhet të ketë besimin e plotë mbi integritetin dhe
pavarësinë e auditimit. Ky fakt duhet të reflektohet dhe të forcojë ndërlidhjen midis auditit
të brendshëm, të jashtëm dhe manaxhimit në përgjithësi.

Besimi mund të krijohet më mirë nga audituesi:

• Nëse kuptohen reagimet e niveleve të ndryshme të manaxhimit ndaj punës së audituesve;
• Të qënit të sinkronizuar me stilet e ndryshme të manaxhimit kur planifikojnë metodën e
tyre të auditimit;
• Duke shpjeguar plotësisht detyrat e auditimit që ata realizojnë dhe përse i realizojnë;
• Realizimin e detyrave të auditimit në mënyrë të hapur, miqësore dhe të respektueshme;
• Duke respektuar traditën e vendit për probleme të tilla si korrektesa dhe veshja; dhe
• Duke kontaktuar me manaxhimin përgjatë procesit të auditimit.
Kur një auditues e kupton menaxhimin dhe procesin e menaxhimit, është e lehtë të punohet në
mënyrë bashkëpunuese. Metoda e pjesëmarrjes e sjell AB afër një roli konsultativ dhe nevojat e
menaxhimit i vendos primare. Shumë departamente të AB kanë levizur drejt këtij kursi dhe
modelet shpjeguese sugjerojnë që lëvizja e mëtejshme mund të dizenjohet drejt vazhdimësisë në
pjesmarjen direkte.
Audituesit duhet të njohin kulturën që ekziston në zonat ku ata auditojnë dhe të sigurohen që
rekomandimet janë dhënë për të ndihmuar dhe plotësuar nevojat e menaxhimit

Përgjegjësitë e Raportimit të Auditimit

• Për audituesit e jashtëm linja kryesore e raportimit zakonisht është përcaktuar në statut.
Në kompanitë me përgjegjësi të kufizuar, zakonisht, raportimi i drejtohet pronarëve të
njësisë ekonomike.
• Ka raste kur audituesit e jashtëm mund apo realisht duhet t’u raportojnë personave të
tjerë, të cilët nuk janë anëtarë të organizatës/kompanisë. Rastet më tipike janë:
• a. Kur raportohen mashtrime apo parregullsi dhe gabime të tjera; dhe
• b. Kur raportimi lidhet me probleme të rëndësishme për rregullatorët, të
përcaktuara nga statuti që rregullon biznesin në sektorin financiar.

Ndërsa, audituesit e brendshëm i raportojnë manaxhimit. Eshtë e rëndësishme të vendosen në

mënyrë formale se kujt duhet t’i raportojë manaxheri i auditimit të brendshëm dhe ky duhet të
jetë titullari apo shefi ekzekutiv i organizatës.

Çelësi i një auditimi të brendshëm efektiv është pavarësia. Është thelbësore që linja e
raportimit të përcaktohet në mënyrë që të mos devijohet nga pavarësia apo të kushtëzojë
lirinë e raportimit.

Raportimi financiar dhe Pavarësia

Llogaritë përfundimtare që përgatiten nga shoqëria përbëjnë mjetin kryesor më të cilin ajo
komunikon me të tretët jashtë shoqërisë. Një dialog efektiv ndërmjet organeve të brendshme të
shoqërisë dhe aksionereve është një element shumë i rëndësishëm për veprimtaritë e biznesit, ku
konstatohet se, ka një interes gjithnjë në rritje për të përmirësuar këtë komunikim.
Shembujt e WorldCom-it, Enron-it, Parmalatit etj., tregojnë falimentimin e shoqërive kur
shtrembërohen shifrat. Mund të ketë manovrime të sofistikuara nga ana teknike, të cilat bëjnë
shtrembërimin e fakteve. Në këto situata është i domosdoshëm auditimi i brendshëm, me qëllim
që të verifikojë edhe atë që duket e saktë dhe e vërtetë. Kjo detyrë është e vështirë nëse ambjenti
i kontrolli është i dobët, si dhe kur përfshihen faktorët e mëposhtëm:
• Qëllimet e performancës janë tmerrësisht sfiduese;
• Ambienti prodhon zhvillime të papritura;
• Ekzekutivët kanë një teknikë agresive për të fituar menaxhimin;
• Ka një ndryshim të madh të pozicioneve të punës, veçanërisht në sektorin e
financës;
• Ka një shumicë transferimesh dhe skemash të komplikuara tek palët e treta; si dhe
• Bordi dominohet nga një grup i vogël rreth shefit ekzekutiv dhe shefit të financës;
• Rekrutimet e personelit bazohen vetem në rekomandime personale;
• Bordi adopton një strategji risku të lartë pa u konsultuar me auditorët;
• Kriteri kryesor për projekte të reja është që ato kalohen nga një ushtri avokatësh
të shoqërisë;
• Ka shumë rregullime dhe transferime të bëra në llogaritë dhe drejtorët rishikojne
procedurat financiare me pak dokumentacion;
• Komiteti i auditimit ka pak ose nuk ka fare ekspertizë financiare dhe ka një histori
vendimmarrje të pabazuar;
• Mjedisi i përgjithshëm me mungesë etike inkurajon mospërfilljen e drejtueve,
auditorëve dhe aksionerëve. Ka mungesë komunikimi mes bordit dhe punonjësve;
si dhe
• Në rastet e dështimeve për të përmbushur objektivat ekziston kultura e keqe e tipit
“jo lajme të këqija” dhe këto dështime pranohen si normale;
• Besnikëria ndaj shoqërisë nuk zbatohet pasi shumë punonjës refuzojnë të tregojnë
për mangesitë që vërejnë dhe keqpërdorimet e detyrës;
• Aty ku ka kontroll të dobët financiar dhe auditi nuk është kompetent, kjo do të
thotë se ka pak shanse për të kapur gabimet apo mashtrimet në transaksione; dhe
• Se fundi – audituesve të jashtëm i jepen për auditim shuma të mëdha në një punë
shtesë ose projekte konsulence, si dhe në rastet kur auditorët bëjnë shumë pyetje,
ato zëvendësohen (shumë shoqëri aksionere ndjekin rekomandimet e bordit për
punësimin e auditeve).
Për të forcuar rolin e auditimit të jashtëm dhe për të rritur shkallën e besimit të tij
kërkohet të merren këto masa:
• Të ndalohen audituesit e jashtëm të kryejnë shërbime joaudituese, si dhe duke
promovuar rritjen e numrit të firmave audituese që merren vetëm me auditime dhe
jo shërbime të tjera;
• Komiteti i auditimit duhet të caktojë dhe monitorojë auditimin e jashtëm duke
përdorur specifikime të përgatitura me kujdes dhe që e vënë theksin te pavarësia
dhe profesionalizmi. Të paktën një anëtar i komitetit duhet të jetë financier i
kualifikuar;
• Ritenderimi periodikisht i kontratës së auditit të jashtëm për të nxitur
konkurencën;
• Rotacioni i audituesve të angazhuar në auditim për të shmangur familjaritetin e
tepërt;
• Sqarimi më i mirë i rolit të audituesve të jashtëm në lidhje me shkallen e
besueshmërisë së raporteve të auditimit;
• Përcaktimi i rregullave të forta për sa i përket cilësisë dhe sigurisë së arsyeshme.

Përgjegjësitë e Komitetit të Auditimit

(Akti Sarbanes-Oxley)
Komiteti i AB ka përgjegjësi për:
A. Deklarat (pasqyrat) Financiare
• Shqyrton dhe vlerëson çështje të rëndësishme të kontabilitetit dhe raportimit financiar,
duke përfshirë transaksionet komplekse ose transaksione që gjykohet të jenë të
jashtëzakonshme apo të rëndësishme, si dhe deklaratat profesionale dhe rregullatore të
kohëve të fundit për të kuptuar ndikimin e tyre në pasqyrat financiare;
• Shqyrton dhe vlerëson DF vjetore, për të gjykuar nëse ato janë të plota, në përputhje me
informacionin e duhur;
• Shqyrton dhe vlerëson pjesët e tjera të raportit vjetor sëbashku me gjithë pjesën tjetër
rregullatore dhe mbështetëse të infomacionit para bërjes publike dhe të vlerësimit të
raportit si i plotë dhe i saktë.
B. Kontrollin e Brendshëm
• Vlerëson efektivitetin e sistemit të kontrollit të brendshëm të organizatës, duke
përfshirë sigurinë e teknologjisë së informacionit dhe të kontrollit; si dhe
 • Monitoron veprimtaritë e auditimit të brendshëm dhe të jashtëm në lidhje me
vlerësimin e kontrollit të brendshëm mbi raportimin financiar, si dhe sigurimi i
raporteve përfundimtare mbi gjetjet dhe rekomandimet e rëndësishme sëbashku
me planin e masave të menaxhimit.

C. Auditimin e Brendshëm
• Shqyrton dhe vlerëson sëbashku me menaxhimin dhe drejtuesin ekzekutiv të
auditimit të brendshëm: statutin, planet e punës, veprimtaritë, personelin, dhe
strukturën organizative si dhe funksionimin e auditimit të brendshëm;
• Jep siguri se nuk ka kufizime të pajustifikuara apo kufizime të tjera, si dhe
shqyrton dhe bie dakort në lidhje me emërimin, zëvendësimin, apo shkarkimin e
drejtuesit ekzekutiv të auditimit të brendshëm; dhe
• Shqyrton dhe vlerëson efektivitetin e funksionit të auditimit të brendshëm, duke
përfshirë në këtë vlerësim dhe përputhjen me Standardet Ndërkombëtare të
Institutit të Audituesve të Brendshëm (IIA) “Standartet për Praktikën Profesionale
të Auditimit të Brendshëm”.

D. Auditimin e jashtëm
• Shqyrton dhe vlerëson qëllimin dhe metodën e audituesve të jashtëm duke
përfshirë dhe koordinimin e përpjekjeve të auditimit të jashtëm me auditimin e
brendshëm;
• Vlerëson performancën e audituesve të jashtëm dhe jep aprovimin përfundimtar
për emërimin ose shkarkimin e audituesëve; si dhe
• Vlerëson dhe konfirmon pavarësinë e audituesve të jashtëm nëpërmjet marrjes së
deklaratave nga audituesët mbi marrëdhëniet ndërmjet audituesëve dhe
organizatës, duke përfshirë këtu edhe shërbimet jo-audituese si dhe diskutimin e
marrëdhënieve me audituesit.

E. Vlerësimin e Pajtueshmërisë, Raportimit dhe Përgjegjësë

• Shqyrton dhe vlerëson efektivitetin e sistemit të monitorimit të pajtueshmërisë me
ligjet dhe rregulloret si dhe rezultatet e mbikqyrjes së menaxhimit dhe ndjekja e
planit të masave për rastet e mospajtueshmërisë;
• Shqyrton dhe vlerëson rezultatet e agjensive ligj-vënëse për rastet e marrjeve në
pyetje si dhe të çdo observacioni të auditueve;
 • Shqyrton dhe vlerëson procesin e prezantimit të kodit të sjelljes tek personeli i
organizatës si dhe monitorimi i pajtueshmërisë me këtë kod;
• Siguron përditësimin e rregullt nëpërmjet menaxhimit të organizatës dhe nga
organi i konsulencës ligjore të saj në lidhje me çështjet e pajtueshmërisë;
• Raporton në mënyrë të rregullt te drejtimi i lartë (ose bordi) mbi veprimtaritë e tij,
çështjet dhe rekomandimet e lidhura me to;
• Siguron komunikime të hapura me auditimin e brendshëm, audituesit e jashtëm
dhe me drejtuesit (ose bordin);
• Raporton çdo vit tek aksionerët, mbi përbërjen e komitetit, përgjegjësitë e tij dhe
lirimet nga detyra nëse ka, si dhe çdo informacion tjetër të kërkuar nga ligji, duke
përfshirë edhe miratimin për shërbimet jo-audituese;
• Shqyrton dhe vlerëson çdo raport tjetër të organizatës, raporte të cilat kanë të
bëjnë me përgjegjësitë e komitetit;
KA kryen dhe veprimtari të tjera të cilat mund të kërkohen nga drejtuesit ose bordi i drejtorëve
dhe që lidhen me statutin.
TEMA 4

STANDARDET E AUDITIMIT DHE ETIKA PROFESIONALE

Standardet janë norma, parime, shpallje profesionale, praktika apo udhëzimet më të mira për një
zonë të caktuar studimi a veprimi, që lëshohen nga organizma komptentë e të njohur
• Standardet mund të klasifikohen në varësi nga fusha e tyre, në:
• a. Sektoriale dhe
• b. Funksionale.
• Një tjetër klasifikim, bën dallimin ndërmjet standardeve në dy grupe:
1. Vullnetare; dhe
2. Të detyrueshme.

Standardet ndërkombëtare për kompanitë private

• Në SHBA, Instituti Amerikan i Kontabilistëve Publik të Çertifikuar (AICPA) ka zhvilluar
standardet e auditimit të pranuara përgjithësisht (GAAS), që përqëndrohen në:
(1) Standardet e përgjithshme;
(2) Standardet e punës në terren; dhe
(3) Standardet e raportimit.
Tipar mbizotërues i standarteve GAAS është përqëndrimi në cilësitë e rëndësishme personale që
një auditues duhet të demostrojë në sjelljen e tij profesionale
• Këto standarde me ndryshimet e përditësuara rregullatore, po zbatohen gjerësisht nga
organizatat private

1. Standardet e përgjithshme
Në këto standarte përcaktohet:
• Audituesi duhet të ketë kualifikimin dhe aftësitë e nevojshme tekinike e
profesionale për të kryer auditimin;
• Audituesi duhet të ruajë pavarësinë në të gjitha çështjet që lidhen me auditimin;
dhe
• Të përdorë kujdesin e duhur profesional gjatë kryerjes së auditimit dhe përgatitjes
së raportit.
 2. Standardet e punës në terren
Në këto standarte përcaktohet:
• Audituesi planifikon punën në mënyrën e duhur dhe mbikëqyrë çdo asistent;
• Audituesi duhet të ketë ose të fitojë një kuptim të mjaftueshëm mbi organizatën
dhe mjedisin e saj, duke përfshirë kontrollin e brendshëm të saj, për të vlerësuar
rrezikun e parregullsive dhe anomalive materiale në pasqyrat financiare për shkak
të gabimeve ose mashtrimeve, dhe për të hartuar procedura të mëtejshme të
auditimit, varësisht nga natyra, koha, dhe shtrirja e rreziqeve.

Audituesi duhet të mbledhë evidenca të mjaftueshme e të përshtatshme të auditimit nga

kryerja e procedurave të auditimit, me qëllim që të jetë në gjendje të paraqesë mbi baza të
arsyeshme opinionin e tij mbi pasqyrat financiare të audituara.

3. Standardet e raportimit
Kërkojnë nga audituesi përgatitjen dhe paraqitjen e një raporti auditimi mbi pasqyrat
financiare të marra si një e tërë, duke përfshirë çdo deklarim informativ. Në këto standarde
përcaktohet:
• Audituesi duhet të deklarojë në raportin e tij nëse pasqyrat financiare janë
paraqitur në përputhje me parimet e kontabilitetit përgjithësisht të pranuara;
• Audituesi duhet të identifikojë në raportin e tij ato rrethana në të cilat stadarde të
tilla që nuk janë përputhur vazhdimisht në periudhën aktuale në lidhje me
periudhën e mëparshme;
• Nëse audituesi konstaton se, informacioni nuk është i mjaftueshëm, këtë duhet ta
deklarojë në raportin e tij; si dhe
Audituesi duhet të shpreh një opinion lidhur me pasqyrat financiare, të marra si një e tërë. Kur
audituesi nuk mund të shpreh një opinion të përgjithshëm, ai duhet ti theksojë arsyet në raportin
e auditimit
Standardet e Auditimit në Sektorin Publik
1. Standardet e auditimit të jashtëm për sektorin publik.
• Përgjegjshmëria e administrimit të burimeve (fondeve) publike.
• Palët e interesuara (Parlamenti, taksapaguesit dhe publiku në përgjithësi) duan të
dinë nëse fondet publike përdoren sipas dispozitave ligjore të përcaktuara dhe me
kursim, dobi dhe frytshmëri.
• Një institucion i rëndësishëm që siguron përgjegjshmërinë e organeve ekzektutive
para taksapaguesve është Institucioni Suprem i Auditit (SAI).
• Auditimi i jashtëm sipas standardeve përcaktohet: “Një ekzaminim i pavarur dhe
raportim publik i transaksioneve, treguesve, operacioneve financiare dhe të tjera
veprimtari të ekzekutivit....”.
• Në bazë të Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit, një veprimtari e
rëndësishme e SAI-t është monitorimi dhe vlerësimi i funksionimit dhe
efektivitetit të auditimit të brendshëm.
• Standardet kërkojnë që auditët në: planifikimin, ushtrimin dhe raportimin e
veprimtarive të tyre duhet të kenë aftësitë dhe kompetencën e duhur, të jenë
objektiv dhe të pavarur, si dhe të vlerësojnë funksionimin e sistemeve të kontrollit
të brendshëm.

Standardet kryesore të SAI-t janë ato të publikuara nga INTOSAI

• Në standardet Ndërkombëtare të Auditimit përcaktohet që zyrat e auditimit duhet të:
• Kenë politika që përcaktojnë standarde dhe nivelin e cilësisë për raportet e tyre, si
dhe duhet të hartojnë procedura nëpërmjet të cilave sigurohet se, ky nivel është
përmbushur; dhe
• Sigurohen se, këto standarte njihen dhe zbatohen nga audituesit.

Standardet e auditimit të brendshëm për sektorin publik

• Standardet e Auditimit, janë shpallje profesionale që nxirren nga organizma të autorizuar

profesional (Bordi i Standardeve të Auditimit të Brendshëm të IIA-së).
• Dokumenti i parë që u aprovua në vitin 1968 është Kodi i Etikës , ndërsa Standardet janë
miratuar për herë të parë nga IIA në qershor 1978.
 • Standardet përditësohen në përputhje me progresin profesional.
• Standardet janë: rregulla, parime ose kritere që fokusohen në kërkesat për kryerjen e një
rangu të gjerë veprimtarishë të auditimit duke siguruar elementët bazë për kryerjen dhe
promovimin e veprimtarive audituese.
• Standardet e auditimit që janë zhvilluar mbi bazën e veprimtarive praktike audituese
përbëjnë cilësitë profesionale më të nevojshme për kryerjen e veprimtarive si:
kompetenca, aftësia, kërkesat e raportimit të pavarur etj.

Standardet janë kërkesa të detyrueshme që përbëhen nga:

• A. Deklarimet dhe
• B. Interpretimet
Qëllimi i Standarteve është:
• a. Përvijimi i parimeve bazë që përfaqësojnë praktikën e auditimit të brendshëm,
ashtu siç duhet të jetë;
• b. Sigurimi i një kuadri për kryerjen dhe promovimin e një rangu të gjerë të
veprimtative të auditimit me vlerë të shtuar; dhe
• c. Vendosja e bazave për vlerësimin e performancës së auditimit të brendshëm
dhe nxitja e proceseve dhe veprimeve të përmirësuara.

Standardet e Auditimit të brendshëm janë grupuar në tre grupe, përkatësisht:

I. Në grupin e parë përfshihen Standardet Atributive që adresojnë karakteristikat e
njësisë dhe palëve që kryejnë veprimtari të Auditimit të Brendshëm.
• Këto standarde pasqyrojnë aspektet kryesore të organizimit të auditit, të
përcaktuara në Kartën (Statusin) e Auditit.
• Në këtë kuadër gjejnë trajtim të plotë komponentët organizativ të misionit të
auditimit, (qëllimi, autoriteti, përgjegjesia, objektiviteti, pavarësia, aftësia, kujdesi
i duhur dhe zhvillimi profesional, papajtueshmëria, sigurimi i cilësisë, etj).
Në këtë grup të Standardeve Atributive nënrenditen edhe disa standarde të sigurisë (A)
dhe të konsulencës (C)

II. Në grupin e dytë përfshihen Standardet e Performancës, që përshkruajnë natyrën e

veprimtarive të auditimit dhe përcaktojnë rregulla për menaxhimin e veprimtarive të
auditimit të brendshëm. Ato sigurojnë kritere cilësie përkundrejt të cilave performanca e
këtyre shërbimeve ballafaqohet e matet.
• Zona e shtrirjes së këtij grupi-standartesh është mjaft e gjërë, që fillon me planifikimin e
angazhimeve, koordinimin, komponentet e kontrollit, menaxhimin e rrezikut, qeverisjen e
organizatave dhe shtrihet deri në përgatitjen e raporteve për kryerjen e angazhimeve të
auditimit.
Në këtë grup të Standardeve të Performancës nënrenditen edhe standardet e sigurisë (A)
dhe të konsulencës (C)

III. Në grupin e tretë përfshihen standardet e Implemetimit, që përfshihen në dy grupimete

të mësipërme, atyre atributive dhe performancës, ngaqë ato hasen si lloje specifike
angazhimesh.
Këto standarte u përgjigjen:
• a. Shërbimeve të sigurisë (për lehtësi dallohen të koduara dhe të ndjekura
simbolikisht nga germa “A”), dhe
• b. Shërbimeve këshillimore (të koduara dhe vijuara nga germa “C”).

Standardet e Auditimit të Brendshëm Publik në Shqipëri

Për herë të parë auditimi i brendshëm publik në Shqipëri u orientua drejtë Standardeve
Ndërkombëtare të Auditimit në vitin 2003. Në Ligjin nr. 9720, datë 23.04.2007, të ndryshuar
është përcaktuar që standarde bazë të punës së auditimit të brendshëm publik të jenë standardet e
IIA-së. Këto standarde janë përfshirë në Manualin e ri të Auditimit të Brendshëm Publik.
Dy nga shërbimet më të rëndësishme të auditimit të brendshëm janë:
a. Shërbimet e sigurisë; dhe
b. Shërbimet e konsulencës.

Shërbimet e sigurisë
A. Shërbimet e Sigurisë, përfshijnë vlerësimin objektiv e të pavarur të Audituesit të Brendshëm,
me qëllimin e dhënies së një mendimi apo konkluzioni të pavarur në lidhje me një proces, sistem
apo ndonjë çështje tjetër në fjalë.
• Natyra dhe objekti i angazhimit të sigurisë përcaktohen nga Audituesi i Brendshëm. Në
përgjithësi në shërbimet e sigurisë janë të përfshira tre palë:
(1) Personi apo grupi i përfshirë drejtpërsëdrejti në proces, sistem apo ndonjë çështje
tjetër në fjalë - pronari i procesit;
(2) Personi ose grupi i cili bën vlerësimin - audituesi i brendshëm; dhe
(3) Personi ose grupi i cili e përdor vlerësimin – përdoruesi

Shërbimet e konsulencës
B. Shërbimet e konsulencës që për nga natyra janë këshilluese, dhe në përgjithësi kryhen me
kërkesën e veçantë të ndonjë klienti të angazhuar. Natyra dhe objekti i angazhimit të konsulencës
përcaktohen me një marrëveshje me klientin e angazhuar. Shërbimet e konsulencës zakonisht
përfshijnë dy palë:
(1) Personin ose grupin i cili ofron këshilla – audituesi i brendshëm; dhe
2) personin ose grupin i cili kërkon dhe pranon këshilla – klientin e angazhuar (kërkuesi e
shërbimit).
Kur kryen shërbime të konsulencës, audituesi i brendshëm duhet të ruajë objektivitetin dhe të
mos marrë përgjegjësinë e menaxhimit

Qëllimi i Standardeve është:

• Të shpjegohen parimet themelore të cilat paraqesin praktikën e auditimit të brendshëm
ashtu siç duhet të jetë;
• Të sigurohet një kuadër për kryerjen dhe promovimin e veprimtarive të auditimit të
brendshëm të një rangu të gjerë që shtojnë vlerën;
• Të krijohen bazat për vlerësimin e performancës së auditimit të brendshëm; dhe
• Kujdesi për proceset dhe operacionet e përmirësuara organizative.

Standardet janë pjesë e Kuadrit (Kornizës) të Praktikave Profesionale.

Kuadri i Praktikave Profesionale përfshin:
(1) Përkufizimin e Auditimit të Brendshëm;
(2) Kodin e Etikës;
(3) Standardet; dhe
 (4) Udhëzuesit e tjerë. Udhëzuesi në lidhje me mënyrën se si mund të aplikohen
standardet është përfshirë Këshilluesit e Praktikave që janë nxjerrë nga Komiteti për Çështje
Profesionale.

Standardet më kryesore të Auditimit të Brendshëm

A. Standardet e Cilësive të Domosdoshme (Standardet Atributive):
1000 - Qëllimi, Autoriteti dhe Përgjegjësia. Qëllimi, autoriteti dhe përgjegjësia e veprimtarisë
së auditimit të brendshëm përcaktohen formalisht në Kartën (Statutin) e Auditimit të Brendshëm;
• 1000.A1 (Angazhimet e Sigurisë)
• 1000.C1 (Angazhimet e Këshillimit)
1100 – Pavarësia dhe Objektiviteti. Veprimtaria e auditimit të brendshëm duhet të jetë e
pavarur dhe audituesi i brendshëm duhet të jetë objektiv në përmbushjen e detyrave të veta.
1110 - Pavarësia organizative
1120 - Objektiviteti individual. Audituesi i brendshëm duhet të ketë një qëndrim të paanshëm,
pa paragjykim dhe të shmangë çdo konflikt interesi.
1130 – Dëmtimi i pavarësisë ose të objektivitetit. Nëse pavarësia ose objektiviteti dëmtohen
realisht ose në dukje, detajet e dëmtimit duhet të raportohen tek palët e duhura. Natyra e
raportimit do të varet nga shkalla e dëmtimit (cënimit.
1200 – Aftësia dhe Kujdesi i Duhur Profesional. Angazhimet duhet të kryhen me aftësi dhe
me kujdes të duhur profesional.
1220.A1 – Audituesi i brendshëm duhet të ushtrojë kujdesin e duhur profesional duke marrë
parasysh:
• Shtrirjen e nevojshme të punës për të arritur objektivat e angazhimit;
• Kompleksitetin, materialitetin dhe rëndësinë relative të çështjeve për të cilat
përdoren procedurat e sigurisë;
• Mjaftueshmërinë dhe efektivitetin e proceseve të qeverisjes, drejtimit të rrezikut
dhe kontrollit;
• Probabilitetin e gabimeve të konsiderueshme, e mashtrimit ose e
papajtueshmërisë; dhe
• Koston e sigurisë në raport me përfitimet e mundshme
1220.C1 – Audituesi i brendshëm, duhet të ushtrojë kujdesin e duhur profesional, gjatë një
angazhimi këshillimi duke marrë parasysh:
 • Nevojat dhe pritshmëritë e klientëve, përfshi natyrën, kohën dhe komunikimin e
rezultateve të angazhimit;
• Kompleksitetin relativ dhe shtrirjen e nevojshme të punës për të përmbushur
objektivat e angazhimit; dhe
• Koston e angazhimit këshillimor në lidhje me përfitimet e mundshme.
1230 - Zhvillimi i vazhdueshëm profesional. Audituesi i brendshëm duhet të zgjerojë njohuritë,
të rrisë aftësitë dhe zotësitë e tjera të veta nëpërmjet zhvillimit të vazhdueshëm profesional.
1300 –Programi i Sigurimit dhe i Përmirësimit të Cilësisë.
1310 - Kërkesat e Programit të Sigurimit dhe përmirësimit të Cilësisë
Programi i sigurimit dhe përmirësimit të cilësisë duhet të përfshijë të dyja vlerësimet: të
brendshme dhe të jashtme.

• A. 1311 – Vlerësimet e brendshme

Vlerësimet e brendshme duhet të përfshijnë:
a. Rishikimet e vazhdueshme të kryerjes së veprimtarisë së auditimit të
brendshëm; dhe
b. Rishikimet periodike, të kryera nëpërmjet vetëvlerësimit ose nga persona të
tjerë brenda organizatës, me njohuri në praktikat e auditimit të brendshëm.

 B. 1312 – Vlerësimet e jashtme

Vlerësimet e jashtme duhet të kryhen të paktën një herë në 5 vjet nga një auditues ose ekip
audituesish të kualifikuar, të pavarur, jashtë organizatës.Drejtuesi i njësisë së auditimit duhet të
diskutojë me drejtimin e lartë ose Bordin (nëse ka bard) për:
• Nevojën për vlerësime të jashtme më të shpeshta; dhe
• Cilësitë dhe pavarësinë e audituesit ose ekipit të audituesve të jashtëm, përfshi
ndonjë konflikt të mundshëm interesi.
1320 - Raportimi mbi programin e sigurimit dhe përmirësimit të cilësisë. Drejtuesi i njësisë
së auditimit duhet të komunikojë rezultatet e programit të sigurimit dhe përmirësimit të cilësisë
tek drejtuesit e lartë dhe bordi.
1321 - Përdorimi i deklarimit “Në pajtim me Standardet Ndërkombëtare për Praktikat
Profesionale të Auditimit të Brendshëm”
• Drejtuesi i njësisë së auditimit mund të deklarojë që veprimtaria e auditimit të brendshëm
është në “Pajtim me Standardet Ndërkombëtare për Praktikat Profesionale të Auditimit të
Brendshëm” vetëm nëse rezultatet e programit të sigurimit dhe përmirësimit të cilësisë e
mbështesin një deklarim të tillë.
1322 - Raportimi i Papajtueshmërisë
• Kur papajtueshmëria me Përkufizimin e Auditimit të Brendshëm, me Kodin e Etikës dhe
me Standardet ndikon fushën ose funksionimin e përgjithshëm të veprimtarisë së
auditimit të brendshëm, drejtuesi i njësisë së auditimit duhet ta raportojë këtë fakt tek
drejtuesit e lartë dhe Bordi.

B. Standardet e Ecurisë dhe Rezultatit (Performancës)

2000 – Drejtimi i veprimtarisë së auditimit të brendshëm
Drejtuesi i njësisë së auditimit duhet të drejtojë me efektivitet veprimtarinë e auditimit të
brendshëm, për të siguruar se i shton vlerë organizatës.
Interpretimi:
Veprimtaria e auditimit të brendshëm drejtohet me efektivitet kur:
• Rezultatet e punës së veprimtarisë së auditimit të brendshëm përmbushin qëllimin
dhe përgjegjësitë e përfshira në Kartën (Statutin) e auditimit të brendshëm;
• Veprimtaria e auditimit të brendshëm është në pajtim me Përkufizimin e
Auditimit të Brendshëm dhe me Standardet; dhe
• Individët që janë pjesë e veprimtarisë së auditimit të brendshëm, tregojnë se
veprojnë në pajtim me Kodin e Etikës dhe Standardet.
2010 – Planifikimi. Drejtuesi i njësisë së auditimit duhet të vendosë plane të bazuara në rrezik
për të përcaktuar përparësitë (prioritetet) e veprimtarisë së auditimit të brendshëm, në përputhje
me synimet e organizatës.
2020 - Komunikimi dhe Miratimi . Drejtuesi i njësisë së auditimit duhet të komunikojë tek
drejtuesit e lartë dhe bordi, për rishikim dhe miratim, planet e veprimtarisë së auditimit të
brendshëm dhe kërkesat për burimet e nevojshme, përfshi ndryshimet e përkohshme të
rëndësishme. Drejtuesi i njësisë së auditimit duhet të komunikojë edhe ndikimin që kanë
kufizimet në burime.
2030 - Drejtimi i Burimeve. Drejtuesi i njësisë së auditimit duhet të sigurojë se burimet e
auditimit të brendshëm janë të përshtatshme, të mjaftueshme dhe të shpërndara me efektivitet për
të përmbushur planin e miratuar.