ETIKA SA AKADEMIKONG SULATIN:
PLAGIARISM/PLAGIARISMO –Ito ang
*Etika at Pagpapahalaga sa Akademya:
- Ang ETIKA at PAGPAPAHALAGA ay kapuwa
gumagabay kung paano natin ihaharap ang
ating salili sa o pakikiharapan ang ating
kapuwa. Gayundin, tumutulong ito upang
magkaroon ng kaayusan at katahimikan sa
isang lipunan.
ETIKA – Galing sa salitang Griyego na ethos na
may kahulugang “karakter”.
- Katumbas ito ng salitang character sa Ingles
o pagkatao o karakter sa Filipino.
- Ang ETHOS ay mula sa salitang ugat na
ETHICOS, na nangangahulugang “moral,
moral na karakter”.
 Ang Etika para kay CHRIS NEWTON ay
tumutugon sa mahalagang tanong na
moralidad, konsepto ng tama at mali,
mabuti at masama, pagpapahalaga at
pagbabalewala, pagtanggap at di-
pagtanggap ng lipunan na siyang
nagtatakda ng mga batayan sa mga ito.
 Ang mga batayang ito naman ang nagdidkta
kung ano ang dapat gawin ng tao bilang
kaniyang obligasyon, karapatan, katuwiran,
at halaga.
 Ilan sa mga batayang inaasahan ng
alinmang lipunan o bansa ang pagkamatao,
katapatan, at pagtitiwala.
*Pagpapahalaga:
 MGA ISTANDARD O BATAYAN – Mga
ideyal, gawi at institusyon gaya ng
simbahan, pamilya, paaralan, at negosyo na
pinagbabatayan natin kung tama o mali an
gating mga desisyon. Tumutulong ito upang
timbangin at balansehin an gating mga
desisyon.
 Isa itong paniniwala ng isang tao o grupo na
may sangkot o pinanggagalingang
damdamin ukol sa isang bagay na
dinedesisyunan.
*Etika at Pagpapahalaga sa Pagsulat sa Akademya:
a. COPYRIGHT SA PILIPINAS, nililinaw sa
INTELLECTUAL PROPERTY CODE OF THE
PHILIPPINES o ang REPUBLIC ACT
NO.8293 ang mga karapatan at
obligasyon ng mga may-akda
(manunulat, artista, iskolar, tgasalin,
kompayler, editor, mananaliksik, at iba
pa.) pati ang paggamit sa mga
ginawang mga ito.
 Mahalagang malinawan ang mga karapatan
at obligasyong ito upang maiwasang
anumang di-pagkakaintindihan para sa mga
pagsipi at pagbubuod, lalo na sa mga
layuning akademiko.
 Dapat tukuyin ang may akda o kung saan
nanggaling and datos, petsa, naglimbag, at
iba pang impormasyon.
b.
maling paggamit, “pagnanakaw ng mga
ideya, pananaliksik lengguwahe, at
pahayag” ng ibang tao sa layuning
angkinin ito o magmukhang sakaniya.
 Ayon kay DIANA HACKER
1. Hindi pagbanggit sa may akda ng
bahaging sinipi at kinuhanang ideya;
2. Hindi paglalagay ng panapi sa hiniram
na direktang salita o pahayag;
3. Hindi ginamitan ng sariling mga
pananalita ang mga akdang ibinuod
(summary) at hinalaw (paraphrase).
c. PAGHUHUWAD NG DATOS
1. IMBENSIYON NG DATOS - sa mga
eksperimento, estadistika, at
maging mga pag-aaral ng kasi,
maaaring maengkuwentro ang
ganitong problema.
Malinaw na sinadyang pandaraya
ito at Malaki ang kabayaran ditto
paris ng pagpapatalsik sa
unibersidad o suspensiyon nang
ilang semester o taon.
2. Sinadyang di-paglalagay ng ilang
datos.
3. Pagbabago o modipikasyon ng
datos.
d. PAGBILI NG MGA PAPEL O
PANANALIKSIK - Pagbili sa mga lugar
gaya ng ilang tindahan sa Metro Manila
at lagyan ng sariling pangalan upang
ipasa sa guro. Hindi lamang ito di-etikal
kundi ilegal na Gawain.
e. PAG-SUBSCRIBE upang bumili ng
artikulo o pagkopya sa mga website
upang gamitin at angkinin bilang
sariling papel na isusumite sa guro.
f. PAGPAPAGAWA O PAGBAYAD SA IBA
upang igawa ang papel, tesis,
disertasyon, report, at iba pa. Malinaw
na pandaraya ito. Kaugnay nito, ang
gumagawa at nagpapabayad para
gawin ang mga ito ay sangkot din sa
pandaraya.
MGA PAGPAPAHALAGANG INTELEKTUWAL AT
MORAL SA AKADEMYA:
a. KABABAANG LOOB – Huwag angkinin ang
hindi sa iyo at aminin na hindi sa iyo ang
ideya o datos. Magagawa ito sa
pamamagitan ng pagtukoy kung kanino
galling ang ginamit na ideya o datos.
b. LAKAS LOOB – Harapin at tanggapin ang
ideyang humahamon sa sariling ideya at
pangatuwiran ito.
c. PAKIKIISA AT PAG-UNAWA SA KARANASAN
AT KALIKASAN NG IBA – Maisasakongkreto
ito ng paggamit ng politically correct na mga
salita upang maiwasan ang insult at
pananakit ng damdamin. Tinutukoy ng mga
salitang ito ang mga may kaugnayan sa
kasarian, kalusuan o pisikal na kaanyuan,
laki, biagt, taas.
 d. INTEGRIDAD – Pinahahalagahan ang
karapatan kaugnay ng paraan ng pagkuha,
paggamit, at interpretasyon ng mga datos,
gayundin ang paraan ng pagpapahayag ng
katuwiran.
e. PAGSISIKHAY – Hindi basta sumusuko sa
gitna ng mga pagsubok. Gamitin ang iba’t
ibang pamamaraan upang makakuha ng
mga datos sa legal at matapat na paraan.
f. PANINIWALA SA KATUWIRAN -
Pinangangatuwiranan nang naaayon sa
etika at pagpapahalaga ng komunidad na
tagabasaang anumang ideyang gustong
patunayan.
g. PAGKAMATARUNGAN, KATAPATAN, AT
PGSUNOD SA MGA ALINTUNTUNIN - May
matuwid, at karampatang pagpapahalaga sa
tao, katuwiran, ideya, at mga gawain.
h. KAMALAYANG MAPANURI – Binibigyang-
halaga rito ang papel ng tao bilang
tagapagpaganap (tagapagpagalaw at actor).
Kailangan ang kaniyang aktibong
pagdedesisyon at mapanuring kaisipan
kaugnay ng kaniyang ikinikilos, ibinabahagi,
at isinusulat.
i. PAG-AATUBILI – Hindi kailangang madaliin
kundi bigyan ng sapat na panahong
manaliksik at magsiyasatupang maiugnay
ang mga Gawain sa pagpapahalagang
angkop sa kultura at lipunan.
j. HIYA – Ayon kay DR. DE CASTRO (1998),
Ang “hiya ang mekanismo ng indibidwal at
lipunan upang mapagtugma ang kani-
kanilang mgaa kalooban. Ang gabay ng
indibidwal upang maiangkop niya ang
kaniyang kaisipan sa agos ng panlipunang
kamalayan”.
PAGBABAHAGI NG KAALAMAN SA PARAANG
PABIGKAS: TALUMPATI
Ang Pagsulat ng Talumpati:
- inuugnay ang talumpati sa mga politikong
nagpapahayag ng kanilang plataporma sa
isang malaking pagtitipon, sa panauhing
pandangal na nagbibigay ng mensahe sa
seremonya ng pagtatapos ng isang
paaralan, o SONA ( State of the Nation
Adress).
- ang talumpati ay isang pormal na
pagpapahayag na binibigkas sa harap ng
manonood o tagapakinig.
- pormal dahil ito ay pinaghahandaan,
gumagamit ng piling wika at may tiyak na
layunin.
- may grupo ng tao o publikong inaasahang
manood o makinig nito. -ang proseso ng
pagsulat ng talumpati ay maaring hatiin sa
tatlong yugto: paghahanda, pananaliksik at
pagsulat ng talumpati.
1. PAGHAHANDA
Bahagi ng ng paghahanda ang pagtiyak sa
1. layunin sa okasyon,
2. layunin ng magtatalumpati,
3. manonood, at
4. lugar na pagdarausan ng talumpati.
 Mahalaga ang panimulang pagsisiyasat sa
mga elementong ito dahil kailangang
isaalang-alang ang mga ito sa pagtiyak sa
nilalaman, tagal at tono ng talumpati.
A. LAYUNIN NG OKASYON - mahalagang alamin
ng tagapagtalumpati ang layunin ng pagdaraos
ng okasyon. Maaring magbigay inspirasyon sa
mga estudyante, magpaliwanag tungkol sa
isang isyu sa isang komunidad, magkuwento
tungkol sa isang karanasan para may
matutuhan ang mga tagapakinig, at iba pa.
- Kung may itinakdang paksa o tema ang mga
nag-organisa ng okasyon, dapat ding alamin
at unawain ito ng tagapagtalumpati para
maiayon niya ang kanyang talumpati sa
paksa o temang ito.
B. LAYUNIN NG TAGAPAGTALUMPATI
- ang nilalaman , haba , at tono ng talumpati
ay dapat iayon sa layuning ito.
- Kung siya ang pangunahing tagapagsalita,
dapat tiyakin na maisentro niya ang
kanyang talumpati sa tema.
- Kung siya ay tatanggap ng gawad/award,
makabubuting ang talumpati ay maikli ,
nagpapasalamat, at mapagkumbaba.
C. MANONOOD
- ang manonood ay hindi lamang
tagapakinig. Pangunahing salik din sila sa
nilalaman at estilo ng talumapti. Kaya
- nakakaimpluwensiya na sila sa paghahanda
pa lang ng talumpati.
- Karaniwan, inaalam ng tagapagtalumpati
ang dami ng manonood. Kung maliit na
grupo, maaaring mas malaman at malalim
ang talumpati dahil higit na magkakaroon
ng malapit na ugnayan ang
tagapagtalumpati at tagapakinig.
- Kung marami namang manonood, maikli
lamang ang talumpati at lahukan o haluan
ng maraming kwento at biro para mahuli
ang atensyon ng isang malaking grupo.
Ngunit bukod sa dami ng manonood,
kailangan ding alamin ang ilang bagay
tungkol sa katangian nila- ang kanilang
pinag-aralan, ekonomikong estado,edad,
kasarian, o kulturang pinagmulan. Dapat
isaalang-alang ang mga salik na ito para
makabuo ng talumpating mabisa at
makakaugnay sa tagapakinig.
D. TAGPUAN NG TALUMPATI - Tumutukoy ito
sa lugar, sa kagamitan, sa oras at sa daloy
ng programang kapapalooban ng talumpati.
- Bago ang mismong pagtatalumpati,
mahalagang makita o mausisa man lamang
ang kondisyon ng lugar ng pangyayarihan ng
pagtatalumpati: nasa loob o labas, nasa
entablado o nasa lupa, malamig o mainitba
ang lugar?
- Tignan o tanungin din kung may kagamitan:
projector, kompyuter, audio player,
 blakbord, at iba pang kakailanganin sa
presentasyon. Sa pamamagitan nito,
magiging malay ang tagapagsalita sa
kabuuang daloy ng okasyon at sa tiyak na
tungkulin at lugar niya sa daloy na ito.

2. PANANALIKSIK - bahagi ng proseso ng

pananaliksik ang pagbuo ng plano, pagdebelop ng
paksa o tema, pagtitipon ng mga materyal sa
pagsulat ng talumpati, at pagsulat ng balangkas ng
talumpati.

A. PAGBUONG PLANO - Sa simula kailangang

pag-aralang mabuti ang paksa o tema, at/o
papel ng tagapagtalumpati sa okasyon.
Isaisip na maraming iba’t ibang paraan o
estratehiya ng pagdedebelop ng isang paksa
o tema. Ilista ang mga ito at piliin ang
pinakaangkop sa okasyon, sa layunin, sa
manonood, at tagpuan. Maaari ring
sumangguni sa iba para mapahusay ang
plano.

B. PAGTITIPONG MATERYAL - Tipunin ang

mga materyal na kailangan ayon sa
nabuong plano ng pagdedebelop ng paksa o
tema. batay sa karanasan ng maraming
manunulat, madali lang ang mismong
pagsulat kung ang lahat ng materyal na
kailangan ay nandiyan na sa mismong oras
ng pagsulat. Ang mga materyal na ito ay
maaring mga nakalimbag na materyal tulad
ng aklat, artikulo, panitikan ; maaari ring di
nakalimbag na materyal tulad ng mga
panayan o mga kuwento; at maari ding
materyal na audio visula tulad ng mga
pelikula, musika at larawan.
C. PAGSULAT NG BALANGKAS - Matapos
matipon ang mga materyal, huwag agad
dumiretso sa pagsulat ng talumpati.
Mahalaga pa ring maiklasipa o mapangkat-
pangkat ang mga natipong materyal. Batay
sa pagpapangkat na ito, maaring bumuo ng
balangkas ng talumpati. Ang balangkas ang
magbibigay ng direksyon sa pagsulat. Kung
wala ito, malamang malunod ang susulat ng
talumpati dahil sa dami ng materyal , at
kasunod nito, magbunga ng isang maligoy
na talumpati. Sa pagbuo ng balangkas,
maari ding makita kung ano pang bahagi
ang kulang sa datos at kung gayon,
kailangan pa ng dagdag na materyal.