Κεφάλαιο 1

2. Η βασιλεία του Ηρακλείου (610-641). Αποφασιστικοί αγώνες και

μεταρρυθμίσεις.

Β. Εσωτερική αναδιοργάνωση

ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ
Ορισμός: - ήταν αρχικά στρατιωτικές μονάδες, μετακινούμενες ανά την
επικράτεια.
- όταν οι μονάδες αυτές απέκτησαν μόνιμη εγκατάσταση
ονομάστηκαν οι περιοχές εγκατάστασής τους, οι οποίες εξελίχθηκαν
σε διοικητικές περιφέρειες

Οργάνωση: - Ο στρατηγός ασκούσε την ανώτατη στρατιωτική και πολιτική

εξουσία του θέματος
- Οι στρατιώτες διέθεταν στρατιωτόπια, τα οποία ήταν κτήματα :
α) από τα έσοδα των οποίων οι στρατιώτες εξασφάλιζαν και
συντηρούσαν το άλογο και τον οπλισμό τους
β) μεταβιβάζονταν από τον πατέρα στον πρωτότοκο γιο, μαζί με την
υποχρέωση για στρατιωτική υπηρεσία

Δημιουργήθηκαν - Στη Μ. Ασία (αρχικά, περί τα μέσα του 7ου αι.)

: - Στη Βαλκανική Χερσόνησο (επεκτάθηκαν αργότερα)

Συνέπειες στο αμυντικό - Απουσία μισθοφόρων

σύστημα : - Αγώνας με αυταπάρνηση

Συνέπειες στην κοινων. - Ενίσχυση της μικρής και μεσαίας

οργάνωση : ιδιοκτησίας
- Δυναμικότερη τάξη πλέον, οι ελεύθεροι
αγρότες
- Οργάνωση σε κοινότητες χωρίων

Μεταβολές της δομής της - Ο αυτοκράτορας ελέγχει τις κρατικές

κρατικής μηχανής : υπηρεσίες
- Λογοθέτης του Γενικού (οικονομικά)
 - Λογοθέτης του δρόμου (γλωσσάρι σελ. 206)

Γ. Εξελληνισμός του κράτους

630 + → απώλεια ανατολικών επαρχιών → εθνολογική ομοιογένεια → τα Ελληνικά επίσημη

κρατική γλώσσα αντί των Λατινικών → αλλαγή στους επίσημους αυτοκρατορικούς τίτλους
(«βασιλεύς πιστός εν Χριστώ» αντί των τίτλων imperator Romanorum, Caesar, augustus)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Θέματα : τι ήταν, πώς ήταν οργανωμένα, πού και πότε δημιουργήθηκαν

2. Ποιες υπήρξαν οι συνέπειες της δημιουργίας των θεμάτων για το βυζαντινό κράτος
ως προς το αμυντικό του σύστημα και την κοινωνική οργάνωση;
3. Πώς διαμορφώθηκε η δομή της κρατικής μηχανής μετά τη δημιουργία των θεμάτων;
4. Ποιοι λόγοι οδήγησαν στον εξελληνισμό του βυζαντινού κράτους κατά τον 7 ο αι. και
πώς αυτός πιστοποιείται;
5. Να διατυπώσετε συνοπτικά το περιεχόμενο των όρων : θέματα, στρατιωτόπια,
Λογοθέτης του Γενικού, Λογοθέτης του Δρόμου.
6. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ
Μέσα 7ου αιώνα: δημιουργία θεμάτων
Μετά το 630 : εξελληνισμός του βυζαντινού κράτους
Ζαχαρία Ορφανουδάκη
Ο εξελληνισμός του Βυζαντινού κράτους
Οι κατακτήσεις των Αράβων και η εγκατάσταση των Σλάβων και Βουλγάρων περιόρισαν σημαντικά την
έκταση του βυζαντινού κράτους. Η πιο σημαντική συνέχεια του περιορισμού αυτού ήταν να χαθεί ο
χαρακτήρας του «οικουμενικού» κράτους. Το Βυζάντιο ήταν πια αναγκασμένο να στηρίζεται στις επαρχίες
που οι κάτοικοι τους είναι Έλληνες ή εξελληνισμένοι και παίρνει την μορφή Ελληνικής αυτοκρατορίας.
Κορμός του κράτους είναι τώρα η Μ. Ασία που ήταν εξελληνισμένη από τα αρχαία χρόνια. Όλες οι επαρχίες,
έξω από λίγες εξαιρέσεις, ήταν εξαρτημένες εκκλησιαστικά από το πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και όλη
η αυτοκρατορία μιλούσε ελληνικά. Η ορθοδοξία λοιπόν και ο ελληνισμός γίνονται τα στηρίγματα του κράτους
αφού οι επαρχίες με την πλειοψηφία των μονοφυσιτών έχουν χαθεί.
Κάθε κοινότητα είχε και κάποια αυτοδιοίκηση και όλα τα μέλη της φρόντιζαν για τα κοινά προβλήματα, όπως
το πότισμα των ζώων και των χωραφιών, το άλεσμα, τη χρήση γενικά των μύλων.
Αυτοί οι παράγοντες, εξελληνισμός, θρησκευτική ενότητα, κοινότητα με ελεύθερους γεωργούς και
μικροεμπόρους, θα εξασφαλίσουν στο Βυζάντιο μια στερεότητα που αποδείχθηκε σωτήρια στις κρίσιμες
ώρες του 7ου και 8ου αιώνα όταν απειλήθηκε σοβαρά από τις γειτονικές χώρες και αυτοκρατορίες.

Να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα, στηριζόμενοι στις ιστορικές σας γνώσεις και στο απόσπασμα
που σας έχει δοθεί.
α) Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στον εξελληνισμό του βυζαντινού κράτους;
β) Να αξιολογήσετε τη σημασία του εξελληνισμού του βυζαντινού κράτους.