Φθόγγοι και γράμματα- τόνοι και πνεύματα

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ
ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΑ ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΑ ΔΙΧΡΟΝΑ
η, ω ο, ε α, υ, ι

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΥΜΦΩΝΩΝ
ΑΦΩΝΑ ΗΜΙΦΩΝΑ ΔΙΠΛΑ
ουρανικά χειλικά οδοντικά υγρά ένρινα συριστικό
ψιλά κ π τ
ζ, ξ, ψ
μέσα γ β δ λ, ρ μ, ν σ
δασέα χ φ θ

ΔΙΦΘΟΓΓΟΙ
ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΕΣ
αι, ει, οι,
αυ, ευ, ου ᾳ, ῃ, ῳ
ηυ, υι
Κατά βάση είναι μακρόχρονες.

ΕΞΑΙΡΕΣΗ
:
Το αι και το οι στο τέλος κλιτής λέξης και όταν δεν ακολουθεί άλλο γράμμα είναι ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΑ
π.χ. οἱ πολίταῐ ΑΛΛΑ τοῖς πολίταῑς

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΑΒΩΝ

προπαραλήγουσα

παραλήγουσα

λήγουσα

ἄ το μον
ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ
ΟΞΕΙΑ παίρνουν:
✓ οι βραχύχρονες συλλαβές (π.χ.
ὁ νέος)
✓ οι προπαραλήγουσα όταν
τονίζεται (π.χ. τό ἄτομον)
✓ η μακρόχρονη παραλήγουσα
μπροστά από μακρόχρονη λήγουσα
(μακρό+ μακρό = οξεία) (π.χ. λήθη)
ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝΗ παίρνουν:
✓ η μακρόχρονη παραλήγουσα
μπροστά από βραχύχρονη
λήγουσα (μακρό+βραχύ=
περισπωμένη) (π.χ. τό
δεῖπνον)
✓ η μακρόχρονη λήγουσα στη
γενική και δοτική των
πτωτικών (π.χ. τῆς τιμῆς, τῇ
τιμῇ)
✓ η λήγουσα μιας λέξης που
προέρχεται από συναίρεση
(π.χ. ποιέ-ω → ποιῶ)

Μπορείς να τα
ΠΝΕΥΜΑΤΑ ξεχωρίσεις αν
Τα πνεύματα είναι σύμβολα που βάζουμε: θυμάσαι ότι η
δασεία μοιάζει
✓ στις λέξεις που ξεκινούν από φωνήεν (π.χ. ἄνθρωπος)
με το δ!!
✓ ‘στις λέξεις που ξεκινούν από δίφθογγο (π.χ. αἱρῶ)
✓ στις λέξεις που ξεκινούν από ρ (π.χ. ῥητωρ)

Δύο είναι τα πνεύματα: η ψιλή ( ᾿ ) και η δασεία ( ῾ )

Ψιλή παίρνουν οι περισσότερες λέξεις που ξεκινούν από φωνήεν ή δίφθογγο
Δασεία παίρνουν οι εξής λέξεις:
α. τα άρθρα (ὁ, ἡ, οἱ, αἱ)
β. οι περισσότερες αντωνυμίες (ἡμεῖς, αἵ, ιὅσοι…)
γ. κάποιοι σύνδεσμοι (ὅτε, ὅμως, ὥστε…)
δ. τα αριθμητικά εἷς, ἕν, ἕξ, ἑπτά, ἑκατόν και τα παράγωγά τους
ε. όσες λέξεις ξεκινούν από υ και ρ (π.χ. ὕδωρ, ῥέω)
στ. μερικές συγκεκριμένες λέξεις- οι πιο συνηθισμένες:

ἅγιος, ἁγνός, ᾍδης, ἁδρός, ἁθρόος, αἷμα,

αἱρέω-ῶ, ἅλας, Ἁλιάκμων, Ἁλίαρτος, ἁλιεύω,
Α ἁλίσκομαι- ἅλωσις, ἅλλομαι, Ἁλόννησος, ὁ ἅλς (= το αλάτι),
ἡ ἅλς (= η θάλασσα) ἅμα, ἅμαξα, ἁμαρτάνω,
ἅμιλλα, ἁπαλός, ἅπαξ, ἁπλοῦς, ἅπτω-ἅπτομαι,
ἅρμα, ἁρμόζω, ἁρμονία, ἁρμός, ἅρπαξ - ἁρπάζω, ἁφή, ἁψίς
 ἕδρα, ἑδώλιον, ἕζομαι (= κάθομαι), εἱλόμην (αόρ. β΄ του
αἱροῦμαι),
Ε εἵμαρται – εἱμαρμένη,Ἑκάβη, Ἑκάτη, ἑκών, Ἑλένη, ἡ ἕλιξ,
ἕλκος, ἕλκω, Ἑλλάς, Ἕλλην, ἡ ἕνεκα ή ἕνεκεν, ἑξής, ἕξω (μέλλ.
του ρ. ἔχω), ἑορτή, ἑρμηνεύω, Ἑρμῆς, ἕρπω, ἑσπέρα, ἕσπερος,
ἑσπόμην (αόρ. β' του ἕπομαι), ἑστιάω-ῶ, ἑταῖρος, ἕτοιμος,
εὑρίσκω, ἕωλος (= παλιός, όχι πρόσφατος), ἡ ἕως (= πρωί)

ἡγέομαι –οῦμαι, ἥδομαι, ἥκιστα, ἥκω,Ἡλιαία,

Η ἥλιος, ἡμέρα, ἥμερος, ἡμι- (αχώριστο μόριο),
ἥμισυς, ἧπαρ, Ἥρα, Ἡρακλής, Ἡρόδοτος, ἥρως,
Ἡσίοδος, ἥσυχος, ἧττα, ἡττάομαι -ῶμαι, ἥττων, Ἡφαιστος

ἱδρύω, ἱερός, ἵημι, ἱκανός, ἱκέτης, ἱκνέομαι –οῦμαι,

Ι ἱλάσκομαι, ἱλαρός, ἵλεως, ἱμάς, ἱμάτιον, ἵππος, ἵστημι,
ἱστός - ἱστίον, ἱστορία, ἱστορέω -ῶ, ἵστωρ (= έμπειρος)

Ο ὁδός, ὅλμος, ὅλος, ὁρμαθός, ὁρμή, ὁ ὅρμος, ὁ ὅρος,

τὸ ὅριον, ὁρίζω, ὁράω -ῶ, ὅσιος

Ω ὥρα, ὡραῖος, ὥριμος

Τα μέρη του λόγου

ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΚΛΙΤΑ ΑΚΛΙΤΑ

1) Ἄρθρο 1. Επίρρημα
2) Λέγονται 2. Επιφώνημα
ονόματα
Οὐσιαστικό 3. Σύνδεσμος
3) Ἐπίθετο 4. Πρόθεση
4) Ἀντωνυμία
5) Ῥήμα
6) Μετοχή
Συγκαταλέγονται
μερικά
αριθμητικά
ουσιαστικά…

ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΑ ΤΩΝ ΠΤΩΤΙΚΩΝ

Πτωτικά λέγονται τα μέρη του λόγου που έχουν πτώσεις, δηλ. τα άρθρα, τα ουσιαστικά, τα επίθετα, οι
αντωνυμίες, τα αριθμητικά και οι μετοχές.
Παρεπόμενα είναι οι ιδιότητες των πτωτικών που αναφέρουμε κατά τη γραμματική αναγνώριση μιας
λέξης:

1) Πτώσεις: ονομαστική, γενική, δοτική, αιτιατική , κλητική

2) Γενη: αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο
3) Αριθμοί: Ενικός, Πληθυντικός, Δυϊκός
4) Κλίσεις: πρώτη, δεύτερη, τρίτη πλάγιες
πτώσεις
Το άρθρο

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

ονομ. ὁ ἡ τό οἱ αἱ τά
γεν. τοῦ τῆς τοῦ τῶν τῶν τῶν
δοτ. τῷ τῇ τῷ τοῖς ταῖς τοῖς
αιτ. τόν τήν τό τούς τάς τά
κλητ. ὦ ὦ ὦ ὦ ὦ ὦ

Α’ κλίση ουσιαστικών
Περιλαμβάνει: αρσενικά: -ας, -ης
θηλυκά: -α, -η
(ουδέτερα δεν έχει)

Παραδείγματα:

Ενικός αριθμός
-ας -ης -α -η
ονομ. ὁ ταμίας ὁ ποιητής ἡ ἀνδρεία ἡ ὕλη
γεν. τοῦ ταμίου τοῦ ποιητοῦ τῆς ἀνδρείας τῆς ὕλης
δοτ. τῷ ταμίᾳ τῷ ποιητῇ τῇ ἀνδρείᾳ τῇ ὕλῃ
αιτ. τόν ταμίαν τόν ποιητήν τήν ἀνδρείαν τήν ὕλην
κλητ. ὦ ταμία ὦ ποιητά ὦ ἀνδρεία ὦ ὕλη

Πληθυντικός αριθμός
ονομ. οἱ ταμίαι οἱ ποιηταί αἱ ἀνδρεῖαι αἱ ὕλαι
γεν. τῶν ταμιῶν τῶν ποιητῶν τῶν ἀνδρειῶν τῶν ὑλῶν
δοτ. τοῖς ταμίαις τοῖς ποιηταῖς ταᾶς ἀνδρείαις ταῖς ὕλαις
αιτ. τούς ταμίας τούς ποιητάς τάς ἀνδρείας τάς ὕλας
κλητ. ὦ ταμίαι ὦ ποιηταί ὦ ἀνδρεῖαι ὦ ὕλαι

παρατηρήσεις

1. Η κατάληξη –ας είναι μακρόχρονη, π.χ. τούς ποιητάς, τῆς σφαίρας

2. Η δίφθογγος αι, όταν βρίσκεται στο τέλος κλιτής λέξης (πλην ευκτικής ρήματος), είναι
βραχεία
3. Η γενική πληθυντικού των ουσιαστικών α’ κλίσης, ΠΑΝΤΑ τονίζεται στη λήγουσα και
περισπάται, τῶν ποιητῶν, τῶν σφαιρῶν
4. Η γενική και δοτική των ουσιαστικών α’ κλίσης, όταν τονίζονται στη λήγουσα, περισπώνται
και στους δύο αριθμούς, τῆς πηγῆς- τῇ πηγῇ, τοῦ νικητοῦ- τῷ νικητῇ
 5. Τα οξύτονα και παροξύτονα διατηρούν το τόνο τους στην ίδια συλλαβή σε όλες τις πτώσεις
(στη γενική τονίζονται όλα στη λήγουσα) [βλ. τα παραδειγματα ἡ ὕλη, ὁ ποιητής κλπ.]
6. Τα περισσότερα αρσενικά σε –ης κάνουν την κλητική τους σε -α βραχύ.
ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ:

 α.)όσα τελειώνουν σε –δης η κλητική τους τελειώνει σε -η

 β.) το κύριο όνομα Αἰσχύνης

7. Θηλυκά σε –α στη γενική και δοτική ενικού:

α) διατηρούν το –α αν πριν από αυτό υπάρχει φωνήεν ή ρ
β)τρέπουν το –α σε –η αν πριν από το –α υπάρχει σύμφωνο εκτός από ρ.

[βλέπε τα παρακάτω παραδείγματα]

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

ονομ. ἡ μᾶζα ἡ ὥρα αἱ μᾶζαι αἱ ὥραι
γεν. τῆς μᾶζης τῆς ὥρας τῶν μαζῶν τῶν ὡρῶν
δοτ. τῇ μᾶζῃ τῇ ὥρᾳ ταῖς μᾶζαις ταῖς ὥραις
αιτ. τήν μᾶζαν τήν ὥραν τάς μᾶζας τάς ὥρας
κλητ. ὦ μᾶζα ὦ ὥρα ὦ μᾶζαι ὦ ὥραι

ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α’ ΚΛΙΣΗΣ

Είναι τα ουσιαστικά που παθαίνουν συναίρεση (ε/α +α =ᾶ) σε όλες τις πτώσεις και των δύο αριθμών
και παίρνουν σε όλες τις πτώσεις περισπωμένη, ακόμα και όταν παραβιάζονται οι κανόνες τονισμού.
Αυτό συμβαίνει γιατί κάθε συνηρημένη συλλαβή, όταν τονίζεται παίρνει περισπωμένη.

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ονομ. ὁ Ἑρμῆς (< Ἑρμέας) ἡ μνᾶ (<μνάα) ἡ συκῆ (<συκέα)
γεν. τοῦ Ἑρμοῦ τῆς μνᾶς τῆς συκῆς
δοτ. τῷ Ἑρμῇ τῇ μνᾷ τῇ συκῇ
αιτ. τόν Ἑρμῆν τήν μνᾶν τήν συκῆν
κλητ. ὦ Ἑρμῆ ὦ μνᾶ ὦ συκῆ
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ονομ. οἱ Ἑρμαῖ αἱ μναῖ αἱ συκαῖ
γεν. τῶν Ἑρμῶν τῶν μνῶν τῶν συκῶν
δοτ. τοῖς Ἑρμαῖς ταῖς μναῖς ταῖς συκαῖς
αιτ. τούς Ἑρμᾶς τάς μνᾶς τάς συκᾶς
κλητ. ὦ Ἑρμαῖ ὦ μναῖ ὦ συκαῖ
Β΄ κλίση ουσιαστικών

Περιλαμβάνει:

Αρσενικά: -ος

Θηλυκά: -ος

Ουδέτερα: -ον

Παραδείγματα:

Ενικός αριθμός
ονομ. ὁ νόμος ὁ λοιμός ἡ ἄμπελος ἡ ὁδός τό τέκνον
γεν. τοῦ νόμου τοῦ λοιμοῦ τῆς ἀμπέλου τῆς ὁδοῦ τοῦ τέκνου
δοτ. τῷ νόμῳ τῷ λοιμῷ τῇ ἀμπέλῳ τῇ ὁδῷ τῶ τέκνῳ
αιτ. τόν νόμον τόν λοιμόν τήν ἄμπελον τήν ὁδόν τό τέκνον
κλητ. ὦ νόμε ὦ λοιμέ ὦ ἄμπελε ὦ ὁδέ ὦ τέκνον
Πληθυντικός αριθμός
ονομ. οἱ νόμοι οἱ λοιμοί αἱ ἄμπελοι αἱ ὁδοί τά τέκνα
γεν. τῶν νόμων τῶν λοιμῶν τῶν ἀμπέλων τῶν ὁδῶν τῶν τέκνων
δοτ. τοῖς νόμοις τοῖς λοιμοῖς ταῖς ἀμπέλοις ταῖς ὁδοῖς τοῖς τέκνοις
αιτ. τούς νόμους τούς λοιμούς τάς ἀμπέλους τάς ὁδούς τά τέκνα
κλητ. ὦ νόμοι ὦ λοιμοί ὦ ἄμπελοι ὦ ὁδοί ὦ τέκνα

παρατηρήσεις

1. Η κατάληξη –α στον πληθυντικό των ουδετέρων είναι βραχεία (τά τέκνᾰ)

2. Το οι (και το αι) στο τέλος κλιτής λέξης (εκτός από την περίπτωση της ευκτικής) και όταν δεν
ακολουθεί άλλο γράμμα είναι βραχέα και όχι μακρά
3. Η γενική και η δοτική όταν τονίζονται στη λήγουσα παίρνουν περισπωμένη (και στους δύο
αριθμούς) (τοῖς λοιμοῖς)
4. Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η προπαραλήγουσα ΔΕΝ τονίζεται και έτσι ο τόνος πέφτει
στην παραλήγουσα (τάς ἀμπέλους)
5. Η κλητική κάποιες φορές σχηματίζεται όμοια με την ονομαστική . Π.χ.
«ὦ λόγε» και «ὦ λόγος»
«ὦ νῆσε» και «ὦ νῆσος»
«ὦ φίλε» και «ὦ φίλος»

Εξαίρεση:Στην κλητική η λέξη «ὁ θεός» παραμένει «θεός», ενώ «ὁ ἀδελφός» γίνεται «ὦ ἄδελφε»
ανεβάζοντας τον τόνο.
ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β’ΚΛΙΣΗΣ
Είναι τα ουσιαστικά β’κλίσης που συναιρούν το ο ή το ε σε όλες τις πτώσεις

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ονομ. ὁ πλοῦς (<πλόος) ὁ περίπλους τό ὀστοῦν (<ὀστέον)
γεν. τοῦ πλοῦ τοῦ περίπλου τοῦ ὀστοῦ
δοτ. τῷ πλῷ τῷ περίπλῳ τῷ ὀστῷ
αιτ. τόν πλοῦν τόν περίπλουν τό ὀστοῦν
κλητ. ὦ πλοῦ ὦ περίπλου ὦ ὀστοῦν
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ονομ. οἱ πλοῖ οἱ περίπλοι τά ὀστᾶ
γεν. τῶν πλῶν τῶν περίπλων τῶν ὀστῶν
δοτ. τοῖς πλοῖς τοῖς περίπλοις τοῖς ὀστοῖς
αιτ. τούς πλοῦς τούς περίπλους τἀ ὀστᾶ
κλητ. ὦ πλοῖ ὦ περίπλοι ὦ ὀστᾶ

ΓΕΝΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ: Ο τονισμός των πτώσεων των συνηρημένων ουσιαστικών είτε
είναι σύνθετα είτε απλά ακολουθεί τον τονισμό της ονομαστικής ενικού. Σε όποια συλλαβή δηλαδή
τονίζεται η ονομαστική του ενικού, εκεί τονίζονται και όλες οι πτώσεις του ενικού και του
πληθυντικού:

ἡ πρόχους, τῆς πρόχου, τῇ πρόχῳ, τήν πρόχουν

αἱ πρόχοι, τῶν πρόχων, ταῖς πρόχοις, τάς πρόχους

ΑΤΤΙΚΟΚΛΙΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Είναι κάποια ουσιαστικά της β’κλίσης που χρησιμοποιούνται κυρίως στην αττική διάλεκτο. Τα
ουσιαστικά αυτά διακρίνονται σε αρσενικά και θηλυκά που λήγουν σε –ως και ουδέτερα που λήγουν
σε –ων

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ονομ. ὁ νεώς ὁ Δεξίλεως ἡ ἅλως τό ἀνώγεων
γεν. τοῦ νεώ τοῦ Δεξίλεω τῆς ἅλω τοῦ ανώγεω
δοτ. τῷ νεῴ τῷ Δεξίλεῳ τῇ ἅλῳ τῷ ἀνώγεῳ
αιτ. τόν νεών τόν Δεξίλεων τήν ἅλω(ν) τό ἀνώγεων
κλητ. ὦ νεώς ὦ Δεξίλεως ὦ ἅλως ὦ ἀνώγεων
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ονομ. οἱ νεῴ αἱ ἅλῳ τά ἀνώγεω
γεν. τῶν νεών τῶν ἅλων τῶν ἀνώγεων
δοτ. τοῖς νεῴς τοῖς ἅλῳς τοῖς ἀνώγεῳς
αιτ. τούς νεώς τάς ἅλως τά ἀνώγεω
κλητ. ὦ νεῴ ὦ ἅλῳ ὦ ἀνώγεω
 παρατηρήσεις

✓ Η κλητική ενικού είναι όμοια με την ονομαστική ενικού

✓ Το –ω της ονομαστικής διατηρείται στις καταλήξεις όλων των πτώσεων και στους δύο
αριθμούς
✓ Η υπογεγραμμένη της β’κλίσης διατηρείται και εδώ (στη δοτική ενικού). Υπογεγραμμένη
βάζουμε και στις πτώσεις όπου στην απλή β’κλίση υπάρχει το ι (δηλαδή στην ονομαστική και
δοτική πληθυντικού)
✓ Μερικά αττικόκλιτα σχηματίζουν την αιτιατική ενικού χωρίς το τελικό ν κατ’ αναλογίαν με την
γ’ κλίση:
Τήν ἅλω, τήν ἕω, τῆν Κῶ, τόν Μίνω, τόν Ἄθω
✓ Τονισμός: Ο τονισμός των πτώσεων ακολουθεί τον τονισμό της ονομαστικής ενικού. Σε όποια
συλλαβή δηλαδή τονίζεται η ονομαστική ενικού, εκεί τονίζονται και οι πτώσεις όλων των
αριθμών.
Τα αττικόκλιτα που τονίζονται στην λήγουσα παίρνουν οξεία (π.χ. λεώς, λεώ κλπ).
Εξαιρούνται και παίρνουν περισπωμένη:
i. Τα μονοσύλλαβα (Κῶς)
ii. Τα ξενικά ονόματα (Ταμῶς, Νεκῶς κλπ)
iii. Τα ὀρφῶς (=ροφός), ταῶς (=παγώνι), τυφῶς (=καταιγίδα) (Κατά άλλους αυτά παίρνουν
οξεία)
 Γ’ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
Κατά την Γ’ κλίση κλίνονται ονόματα και των τριών γενών περιτοσύλλαβα (ουσιαστικά που έχουν στη γενική
και δοτική ενικού και σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού μια συλλαβή περισσότερη από την ονομαστική και
κλητική του ενικού)
Ανάλογα με το χαρακτήρα των ουσιαστικών διακρίνουμε:
1. ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ
2. ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ

ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ
Ενικός
καταληκτικά-μονοθεμα Ακατάληκτα -διπλόθεμα
ονομ. ὁ ἥρως1 ὁ στάχυς2 ἡ δρῦς ὁ βασιλεύς ὁ βοῦς ἡ γραῦς ἡ Λητώ3 ἡ ἠχώ
γεν. τοῦ ἥρωος τοῦ στἀχυος τῆς δρυός τοῦ βασιλέως τοῦ βοός τῆς γραός τῆς Λητοῦς τῆς ἠχοῦς
δοτ. τῷ ἥρωι τῷ στάχυϊ τῇ δρυΐ τῷ βασιλεῖ τῷ βοΐ τῇ γραΐ τῇ Λητοῖ τῇ ἠχοῖ
αιτ. τόν ἥρωα τόν στάχυν τήν δρῦν τόν βασιλέα4 τόν βοῦν τήν γραῦν τήν Λητώ τήν ἠχώ
κλητ. ὦ ἥρως ὦ στἀχυ ὦ δρῦ ὦ βασιλεῦ5 ὦ βοῦ ὦ γραῦ ὦ Λητοῖ ὦ ἠχοῖ

Πληθυντικός
ονομ. οἱ ἥρωες οἱ στάχυες αἱ δρύες οἱ βασιλεῖς οἱ βόες αἱ γρᾶες ΔΕΝ ΔΕΝ ΕΧΕΙ
γεν. τῶν ἡρώων τῶν σταχύων τῶν τῶν βασιλέων τῶν βοῶν τῶν γραῶν ΕΧΕΙ
δρυῶν
δοτ. τοῖς ἥρωσι τοῖς ταῖς τοῖς τοῖς ταῖς
στάχυσι(ν) δρυσί(ν) βασιλεῦσι(ν) βουσί(ν) γραυσί(ν)
αιτ. τούς ἥρωας τούς στάχυς τάς δρῦς6 τούς τούς τάς γραῦς
βασιλέας βοῦς
κλητ. ὦ ἥρωες ὦ στάχυες ὦ δρύες ὦ βασιλεῖς ὦ βόες ὦ γρᾶες

1
Το θέμα των μονόθεμων ουσιαστικών βρίσκεται, αφού αφαιρέσουμε από τη γενική ενικού την κατάληξη –
ος, ἥρω- ος
2
ΤΟΝΙΣΜΟΣ:Παίρνουν περισπωμένη αντίθετα με τον κανόνα:
1. Οι μονοσύλαβοι τύποι των ουσιαστικών αυτών σε όλες τις πτώσεις ενικού και πληθυντικού( δρῦς,
δρῦν,δρῦ, τἀς δρῦς)
2. Η αιτιατικήπληθυντικού όταν έχει πάνω από μια συλλαβή και τονίζεται στη λήγουσα (τούς ἰχθῦς, τάς
κλιτῦς)
3
Τα ουσιαστικά σε –ω έχουν κανονικά μόνο ενικό αριθμό. Όσα σχηματίζουν πληθυντικό, κλίνονται όπως
τα ασυναίρετα ουσιαστικά της β’ κλίσης: οἱ λεχοί, τῶν λεχῶν, ταῖς λεχοῖς, τἀς λεχοῦς, ὦ λεχοί
4
Το α της αιτιατικής ενικού είναι μακρόχρονο
5
Η κλητική ενικού σχηματίζεται χωρίς κατάληξη, όμοια με το θέμα
6
Όταν η αιτιατική πληθυντικού έχει πάνω από μια συλλαβές και τονίζεται στη λήγουσα, παίρνει
περισπωμένη, π.χ. τούς ἰχθῦς, τάς κλιτῦς
 ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ
Ενικός αριθμός
Καταληκτικά διπλόθεμα
ονομ. ὁ πρύτανις ἡ ποίησις ἡ πόλις ὁ πέλεκυς τό ἄστυ7
γεν. τοῦ πρυτάνεως8 τῆς ποιήσεως τῆς πόλεως τοῦ πελέκεως5 τοῦ ἄστεως
δοτ. τῷ πρυτάνει τῇ ποιήσει τῇ πόλει τῷ πελέκει τῷ ἄστει
αιτ. τόν πρύτανιν τήν ποίησιν τήν πόλιν τόν πέλεκυν τό ἄστυ
κλητ. ὦ πρύτανι ὦ ποίησι ὦ πόλι ὦ πέλεκυ ὦ ἄστυ

Πληθυντικός αριθμός
ονομ. οἱ πρυτάνεις αἱ ποιήσεις αἱ πόλεις οἱ πελέκεις τά ἄστη
γεν. τῶν πρυτάνεων τῶν ποιήσεων τῶν πόλεων τῶν πελέκεων τῶν ἄστεων
δοτ. τοῖς πρυτάνεσι(ν) ταῖς ποιήσεσι(ν) ταῖς πόλεσι(ν) τοῖς πελέκεσι(ν) τοῖς ἄστεσι(ν)
αιτ. τούς πρυτάνεις τάς ποιήσεις τάς πόλεις τούς πελέκεις τά ἄστη
κλητ. ὦ πρυτάνεις ὦ ποιήσεις ὦ πόλεις ὦ πελέκεις ὦ ἄστη

7
Τα σε –υς (-εως) έχουν δύο θέματα: ένα σε –υ και ένα σε -ε
8
Σε αντίθεση με τον κανόνα (όταν η λήγουσα είναι μακρά, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται) η γενική
ενικού και πληθυντικού τονίζονται στην προπαραλήγουσα
 ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ
Α. ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ
Ενικός αριθμός
ΟΥΡΑΝΙΚΟΛΗΚΤΑ ΧΕΙΛΙΚΟΛΗΚΤΑ ΟΔΟΝΤΙΚΟΛΗΚΤΑ
Καταληκτικά-μονόθεμα Καταληκτικά- Καταληκτικά -Μονόθεμα
Μονόθεμα
ονομ. ὁ θώραξ (κ-ς) ἡ μάστιξ ὁ ὄνυξ ὁ γύψ ὁ χάλυψ ὁ λέβης ἡ πατρίς ὁ ὄρνις9
(γ-ς) (χ-ς) (π-ς) (β-ς) (τ-ς) (δ-ς) (θ-ς)
γεν. τοῦ θώρακος τῆς μάστιγος τοῦ ὄνυχος τοῦ τοῦ τοῦ τῆς τοῦ
γυπός χάλυβος λέβητος πατρίδος ὄρνιθος
δοτ. τῷ θώρακι τῇ μάστιγι τῷ ὄνυχι τῷ τῷ τῷ τῇ τῷ
γυπί χάλυβι λέβητι πατρίδι ὄρνιθι
αιτ. τόν θώρακα τήν μάστιγα τόν ὄνυχα τόν τόν τόν τήν τόν
γῦπα χάλυβα λέβητα πατρίδα ὄρνιν
κλητ. ὦ θώραξ ὦ μάστιξ ὦ ὄνυξ ὦ γύψ ὦ χάλυψ ὦ λέβης ὦ πατρίς ὦ ὄρνι

Πληθυντικός αριθμός
ονομ. οἱ θώρακες αἱ μάστιγες οἱ ὄνυχες οἱ οἱ οἱ αἱ οἱ
γῦπες χάλυβες λέβητες πατρίδες ὄρνιθες
γεν. τῶν θωράκων τῶν τῶν τῶν τῶν τῶν τῶν τῶν
μαστίγων ὀνύχων γυπῶν χαλύβων λεβήτων πατρίδων ὀρνίθων
δοτ. τοῖς θώραξι ταῖς μάστιξι τοῖς ὄνυξι τοῖς τοῖς τοῖς ταῖς τοῖς
γυψί χάλυψι λέβησι πατρίσι ὄρνισι
αιτ. τούς θώρακας τάς μάστιγας τούς τούς τούς τούς τάς τούς
ὄνυχας γῦπας χάλυβας λέβητας πατρίδας ὄρνιθας
κλητ. ὦ θώρακες ὦ μάστιγες ὦ ὄνυχες ὦ ὦ ὦ ὦ ὦ
γῦπες χάλυβες λέβητες πατρίδες ὄρνιθες

9 Ονόματα οδοντικόληκτα(χαρακτήρας τ, δ, θ) βαρύτονα( ουσιαστικά που δεν τονίζονται στη λήγουσα) σε –ις σχηματίζουν την
αιτιατική ενικού σε –ν και την κλητική ενικού όμοια με το θέμα (χωρίς το χαρακτήρα)
πχ : τήν χάριν τήν ἔριν τόν ὄρνιν
ὦ χάρι ὦ ἔρι ὦ ὄρνι
ομοίως συμβαίνει και σε μερικά οδοντικόληκτα βαρύτονα σε –ης ή –υς
πχ: ἡ Πάρνης ἡ κόρυς (περικεφαλαία)
τῆς Πάρνηθος τῆς κόρυθος
τῇ Παρνηθι τῇ κόρυθι
τήν Πάρνην τήν κόρυν
ὦ Πάρνη ὦ κόρυ
 ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ
Α. ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ
ΟΔΟΝΤΙΚΟΛΗΚΤΑ ΟΔΟΝΤΟΛΗΚΤΑ ΟΔΟΝΤΙΚΟΛΗΚΤΑ
Καταληκτικά-Μονόθεμα Ακατάληκτα- Ουδέτερα
Διπλόθεμα ακατάληκτα
μονόθεμα
Ενικός αριθμός
ονομ. ὁ ἀνδριάς ὁ γίγας10 ὁ ὀδούς (ντ-ς) ὁ γέρων11 τό σῶμα
(ντ-ς) (ντ-ς)
γεν. τοῦ τοῦ γίγαντος τοῦ ὀδόντος τοῦ γέροντος τοῦ σώματος
ἀνδριάντος
δοτ. τῷ τῷ γίγαντι τῷ ὀδόντι τῷ γέροντι τῷ σώματι
ἀνδριάντι
αιτ. τόν τόν γίγαντα τόν ὀδόντα τόν γέροντα τό σῶμα
ἀνδριάντα
κλητ. ὦ ἀνδριάς ὦ γίγαν ὦ ὀδούς ὦ γέρον ὦ σῶμα

Πληθυντικός αριθμός
ονομ. οἱ οἱ γίγαντες οἱ ὀδόντες οἱ γέροντες τά σώματα
ἀνδριάντες
γεν. τῶν τῶν γιγάντων τῶν ὀδόντων τῶν γερόντων τῶν σωμάτων
ἀνδριάντων
δοτ. τοῖς τοῖς γίγασι τοῖς ὀδοῦσι τοῖς γέρουσι τοῖς σώμασι
ἀνδριᾶσι
αιτ. τούς τούς γίγαντας τούς ὀδόντας τοῦς γέροντας τά σώματα
ἀνδριάντας
κλητ. ὦ ὦ γίγαντες ὦ ὀδόντες ὦ γέροντες ὦ σώματα
ἀνδριάντες

10Τα βαρύτονα οδοντικόληκτα σε –ων(οντος) γέρων

–ας (αντος) γίγας
το οξύτονοἡ τυραννίς (-ίδος)
το περισπώμενο ὁ παῖς (παιδός)
τα βαρύτονα διπλόθεμα σε -ων(ονος) γείτων
-ωρ(ορος) ῥήτωρ
σχηματίζουν την κλητική ενικού χωρίς κατάληξη (με αφαίρεση του οδοντικού χαρακτήρα), δηλαδή ὦ γέρον στην περίπτωση των
οδοντικόληκτων
ὦ γίγαν
ὦ τυραννί
ὦ παῖ
ὦ γεῖτον στηνπερίπτωση των ημιφωνόληκτων
ὦ ρῆτορ
11
Το θέμα των διπλόθεμων ουσιαστικών: το ισχυρό το βρίσκουμε από την ονομαστική ενικού και το
ασθενές από την γενική ενικού αν αφαιρέσουμε την κατάληξη, ὁ γείτων- (ισχυρό) τοῦ γείτον- ος
(ασθενές)
 ΣΥΝΦΩΝΟΛΗΚΤΑ12
Β.ΗΜΙΦΩΝΟΛΗΚΤΑ
ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΑ ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΑ ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΑ
Καταληκτικά - Ακατάληκτα-Μονόθεμα Ακατάληκτα-Διπλόθεμα
Μονόθεμα
Ενικός αριθμός
ονομ ὁ ἡ ἀκτίς ὁ παιάν ὁ Ἕλλην ὁ μήν ὁ χιτών ὁ ποιμήν ὁ κηδεμών ὁ γείτων14
. δελφίς13
γεν. τοῦ τῆς τοῦ τοῦ τοῦ τοῦ τοῦ τοῦ τοῦ
δελφῖνο ἀκτῖνο παιᾶνος Ἕλληνος μηνός χιτῶνος ποιμένος κηδεμόνος γείτονος
ς ς
δοτ. τῷ τῇ τῷ τῷ τῷ τῷ τῷ τῷ τῷ
δελφῖνι ἀκτίνι παιᾶνι Ἕλληνι μηνί χιτῶνι ποιμένι κηδεμόνι γείτονι
αιτ. τόν τήν τόν τόν τόν τόν τόν τόν τόν
δελφῖνα ἀκτίνα παιᾶνα Ἕλληνα μῆνα χιτῶνα ποιμένα κηδεμόνα γείτονα
κλητ. ὦ δελφίς ὦ ἀκτίς ὦ παιάν ὦ Ἕλλην ὦ μήν ὦ χιτών ὦ ποιμήν ὁ κηδεμών ὦ γεῖτον

Πληθυντικός αριθμός
ονομ οἱ αἱ οἱ οἱ οἱ οἱ οἱ οἱ οἱ
. δελφῖνες ἀκτῖνες παιᾶνες Ἕλληνες μῆνες χιτῶνες ποιμένες κηδεμόνες γείτονες
γεν. τῶν τῶν τῶν τῶν τῶν τῶν τῶν τῶν τῶν
δελφίνω ἀκτίνω παιάνων Ἑλλήνων μηνῶν χιτώνων ποιμένων κηδεμόνων γειτόνων
ν ν
δοτ. τοῖς ταῖς τοῖς τοῖς τοῖς τοῖς τοῖς τοῖς τοῖς
δελφῖσι ἀκτῖσι παιᾶσι(ν Ἕλλησι(ν μησί(ν χιτῶσι(ν ποιμέσι(ν κηδεμόσι( γείτοσι(ν
) ) ) ) ) ν) )
αιτ. τούς τάς τούς τούς τούς τούς τούς τούς τούς
δελφῖνα ἀκτῖνα παιᾶνας Ἕλληνας μῆνας χιτῶνας ποιμένας κηδεμόνας γείτονας
ς ς
κλητ. ὦ ὦ ὦ ὦ ὦ ὦ ὦ ὦ ὦ
δελφῖνες ἀκτῖνες παιᾶνες Ἕλληνες μῆνες χιτῶνες ποιμένες κηδεμόνες γείτονες

Το (ι) και το (α) στη λήγουσα των ονομάτων της γ’ κλίσης είναι βραχύχρονα πχ: ἡ γνῶσῐς
12

13
Τα φωνήεντα (ι)και (α)εμπρός από το χαρακτήρα -ν-των ονομάτων σε –ις (γεν.-ινος) και –αν (γεν.-ανος) είναι
μακρόχρονα
πχ: τῆς ακτῖνος
τοῦ Τιτᾶνος
14
Τα κύρια ονόματα Ἀγαμέμνων (-ονος), Ἀριστογείτων (-ονος) κ.ά. αναβιβάζουν τον τόνο στην κλητική
ενικού: ὦ Ἀγάμεμνον, ὦ Ἀριστόγειτον
 ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ
Β. ΗΜΙΦΩΝΟΛΗΚΤΑ
ΥΓΡΟΛΗΚΤΑ ΥΓΡΟΛΗΚΤΑ ΥΓΡΟΛΗΚΤΑ ΥΓΡΟΛΗΚΤΑ
Ακατάληκτα-μονόθεμα Ακατάληκτα- μονόθεμα ουδέτερα Ακατάληκτα –
διπλόθεμα Διπλόθεμα
ΣΥΓΚΟΠΤΟΜΕΝΑ
Ενικός
ονομ. ὁ κρατήρ ὁ θήρ ὁ ἰχώρ ὁ ἀθήρ ὁ ῥήτωρ τό ὁ πατήρ15 ὁ ἀνήρ ἡ
νέκταρ Δημήτηρ
γεν. τοῦ τοῦ θηρός τοῦ ἰχῶρος τοῦ ἀθέρος τοῦ τοῦ τοῦ πατρός τοῦ ἀνδρός τῆς
κρατῆρος ῥήτορος νέκταρος Δήμητρος
δοτ. τῷ κρατῆρι τῷ θηρί τῷ ἰχῶρι τῷ ἀθέρι τῷ ῥήτορι τῷ τῷ πατρί τῷ ἀνδρί τῇ
νέκταρι Δήμητρι
αιτ. τόν κρατῆρα τόν θῆρα τόν ἰχῶρα τόν ἀθέρα τόν τό τόν πατέρα τόν ἄνδρα τήν
ῥήτορα νέκταρ Δήμητρα
κλητ. ὦ κρατήρ ὦ θήρ ὦ ἰχώρ ὦ ἀθήρ ὦ ῥῆτορ ὦ νέκταρ ὦ πάτερ16 ὦ ἄνερ ὦ
Δήμητερ

Πληθυντικός
ονομ. οἱ κρατῆρες οἱ θῆρες οἱ ιχῶρες οἱ ἀθέρες οἱ ῥήτορες ΔΕΝ οἱ πατέρες οἱ ἄνδρες ΔΕΝ
γεν. τῶν κρατήρων τῶν τῶν τῶν τῶν ῥητόρων ΕΧΕΙ τῶν πατέρων τῶν ἀνδρῶν ΕΧΕΙ
θηρῶν ἰχώρων ἀθέρων
δοτ. τοῖς τοῖς τοῖς τοῖς τοῖς τοῖς τοῖς
κρατῆρσι(ν) θηρσί(ν) ἰχῶρσι(ν) ἀθέρσι(ν) ῥήτορσι(ν) πατράσι(ν) ἀνδράσι(ν)
αιτ. τούς τούς τούς τούς τούς ῥήτορας τούς πατέρας τούς ἄνδρας
κρατῆρας θῆρας ἰχῶρας ἀθέρας
κλητ. ὦ κρατῆρες ὦ θῆρες ὦ ἰχῶρες ὦ ἀθέρες ὦ ῥήτορες ὦ πατέρες ὦ ἄνδρες

15
Συγκοπτόμενα υγρόληκτα είναι τα διπλόθεμα: πατήρ, μήτηρ, θυγάτηρ, γαστήρ, Δημήτηρ και ἀνήρ
και λέγονται έτσι επειδή συγκόπτουν (αποβάλλουν) το ε από το ασθενές θέμα:
Α. πατήρ, μήτηρ, θυγάτηρ, γαστήρ→ στη γενική και δοτική ενικού και στη δοτική πληθυντικού (πατρός,
πατρί, πατράσι)
Β. Δημήτηρ→ στη γενική, δοτική και αιτιατική ενικού
Γ. ἀνήρ→ στις πλάγιες πτώσεις του ενικού και σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού
16
Τα συγκοπτόμενα έχουν την κλητική ενικού όμοια με το ασθενές θέμα εκτός από το γαστήρ που έχει
κλητική όμοια με την ονομαστική ενικού: ὦ πάτερ ΑΛΛΑ ὦ γαστήρ
 ΣΙΓΜΟΛΗΚΤΑ
Ακατάληκτα Διπλόθεμα Ακατάληκτα ουδέτερα
Ενικός αριθμός
ονομ. ὁ ὁ Περικλῆς ἡ αἰδώς4 τό κέρας5 τό τεῖχος τό μέγεθος
Σωκράτης17 1

γεν. τοῦ τοῦ τῆς τοῦ κέρως/ τοῦ τείχους τοῦ μεγέθους
Σωκράτους Περικλέους αἰδοῦς κέρατος
δοτ. τῷ Σωκράτει τῷ Περικλεῖ τῇ αἰδοῖ τῷ κέρᾳ/ τῷ τείχει τῷ μεγέθει
κέρατι
αιτ. τόν τόν τήν αἰδῶ τό κέρας τό τεῖχος τό μέγεθος
Σωκράτη Περικλέα
κλητ. ὦ ὦ ὦ αἰδώς ὦ κέρας ὦ τεῖχος ὦ μέγεθος
Σώκρατες18 Περίκλεις

Πληθυντικός αριθμός
ονομ. οἱ οἱ ΔΕΝ τά τά τείχη τά μεγέθη
Σωκράται19 Περικλεῖς ΕΧΕΙ κέρα/κέρατα
γεν. τῶν τῶν τῶν τῶν τειχῶν τῶν μεγεθῶν
Σωκρατῶν Περικλέων κερῶν/κεράτων
δοτ. τοῖς -- τοῖς κέρασι(ν) τοῖς τοῖς μεγέθεσι(ν)
Σωκράταις τείχεσι(ν)
αιτ. τούς τούς τά τά τείχη τά μεγέθη
Σωκράτας Περικλεῖς κέρα/κέρατα
κλητ. ὦ Σωκράται ὦ Περικλεῖς τά ὦ τείχη ὦ μεγέθη
κέρα/κέρατα

17
Όλα τα αρσενικά σιγμόληκτα σε-ης και –κλης είναι κύρια ονόματα, συνήθως σύνθετα. Έχουν δύο
θέματα: ένα ισχυρό σε –ησ και ένα ασθενές σε -εσ
18
Στην κλητική ενικού αναβιβάζουν τον τόνο της ονομαστικής στην προηγούμενη συλλαβή: ὦ Περίκλης
19
Τον πληθυντικό αριθμό (όταν χρησιμοποιούνται) τον σχηματίζουν τα σε –ης συνήθως κατά την πρώτη
κλίση (Σωκράται) και τα σε –κλης κατά την τρίτη (Περικλεῖς)
4
Τα σε –ως θηλυκά έχουν μόνο ενικό αριθμό κανονικά. Όσα όμως από αυτά σχηματίζουν πληθυντικό
κλίνονται σύμφωνα με τα ασυναίρετα ουσιαστικά της β’κλίσης (αἱ αἰδοί, τῶν αἰδῶν κλπ)
5
Τα σιγμόληκτα ουδέτερα σε –ας είναι έξι: γέρας (=βραβείο), γῆρας (ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟ), κρέας,
κέρας (=κέρατο ζώου), πέρας (=τέλος), τέρας
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ

Ονομαστική Γενική Ονομαστική - Γενική

ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ

-ως -ωος ἥρως -ἥρωος

-ύς -υος ἰχθύς -ἰχθύος
-ις -εως πόλις- πόλεως
-υς -εως πῆχυς – πήχεως
-υ -εως ἄστυ -ἄστεως
-ευς -εως βασιλεύς -βασιλέως
-οῦς -ός βοῦς – βοός
-αῦς -ός γραῦς -γραός
-ώ -οῦς Λητώ -Λητοῦς
Ουρανικόληκτα - ξ (κ+ς) -ος θώραξ – θώρακος
-ξ (γ+ς) -ος μάστιξ -μάστιγος
ΣΥΝΦΩΝΟΛΗΚΤΑ

-ξ (χ+ς) -ος ὄνυξ -ὄνυχος

Χειλικόληκτα -ψ (π + ς) -ος χάλυψ -χάλυβος

Οδοντικόληκτα -α -ατος σῶμα -σώματος

Ενρινόληκτα -ις -ῖνος ἀκτίς -ἀκτῖνος

-αν -ᾶνος παιάν -παιᾶνος
-ην -ηνος Ἕλλην -Ἕλληνος
-ων -ωνος ἀγών -ἀγῶνος
-ην -ενός λιμήν -λιμένος
ΗΜΙΦΩΝΟΛΗΚΤΑ

-ων -ονος γείτων -γείτονος

Υγρόληκτα -ηρ -ηρος κρατήρ- κρατῆρος
-ηρ -ερος ἀθήρ -ἀθέρος
-ωρ -ρος ῥήτωρ -ῥήτορος
-ωρ -ωρος ἰχώρ -ἰχῶρος
(συγκοπτόμενα) -ηρ -ρος πατήρ -πατρός
-αρ -αρος ἔαρ -ἔαρος
Σιγμόληκτα -ης -ους Σωκράτης -Σωκράτους
-κλῆς -κλέους Περικλῆς -Περικλέους
-ώς -οῦς αἰδώς -αἰδοῦς
-ας -ως ή ᾱτος κέρας -κέρως/κέρατος
-ος -ους τεῖχος -τείχους
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

ΑΡΣΕΝΙΚΟ ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ

-ας -α Δεν έχει
ὁ ταμίας -τοῦ ταμείου ἡ παιδεία -τῆς παιδείας
-ης ἡ θάλασσα- τῆς θαλάσσης
ὁ ὀπλίτης-τοῦ ὀπλίτου -η
ὁ δικαστής→ τοῦ δικαστοῦ ἡ νίκη - τῆς νίκης
Α’ ΚΛΙΣΗ

➔κλητ. εν. -α
ὦ ὀπλίτα, ὦ δικαστά

Συνηρημένα
-ῆς (ε + α) -ᾶ (α+α)
ὁ Θαλῆς, τοῦ Θαλοῦ ἡ μνᾶ, τῆς μνᾶς Παντού βάζουμε
-ῆ (ε + α) περισπωμένη
ἡ συκῆ, τῆς συκῆς
-ος -ος -ον
ὁ ἄνθρωπος -τοῦ ἀνθρώπου ἡ ἄμπελος -τῆς ἀμπέλου τό δῶρον -τοῦ δώρου
ὁ θυμός – τοῦ θυμοῦ ἡ ὁδός -τῆς ὁδοῦ τό μάρμαρον -τοῦ
μαρμάρου

Συνηρημένα
-οῦς (ο+ ο) -οῦν (ε+ο)
Β’ ΚΛΙΣΗ

ὁ πλοῦς τό ὀστοῦν
-ους
ὁ περίπλους

Αττικόκλιτα
παντού υπάρχει το -ω -όπου στη β’κλίση υπάρχει οι, εδώ υπάρχει ῳ
-ως -ως -ων
ὁ νεώς -τοῦ νεώ ἡ ἄλως-τῆς ἄλω τό ἀνώγεων- τοῦ
ἀνώγεω
Γ’ ΚΛΙΣΗ

Δες τον πίνακα της προηγούμενης σελίδας

ΑΝΩΜΑΛΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Είναι τα ουσιαστικά που δεν κλίνονται ομαλά.

Διακρίνονται σε:
α) ετερογενή:όσα έχουν άλλο γένος στον ενικό και άλλο στον πληθυντικό ή όσα έχουν ένα κοινό
γένος για τον ενικό και τον πληθυντικό και ταυτόχρονα έχουν ένα διαφορετικό γένος.
β) διπλογενή:όσα έχον μόνο στον ενικό δύο γένη.
γ) ετερόκλιτα:όσα στον έναν αριθμό κλίνονται σύμφωνα με μία κλίση και στον άλλο με άλλη ή όσα
κλίνονται σε άλλες πτώσεις σύμφωνα με μια κλίση και σε άλλες με άλλη κλίση
δ) ιδιόκλιτα:όσα κλίνονται με ιδιαίτερο τρόπο και όχι σύμφωνα με τα ουσιαστικά των τριών
κλίσεων.
ε) μεταπλαστά:όσα κλίνονται σύμφωνα με μια κλίση σε όλες τις πτώσεις τους αλλά το θέμα τους σε
μερικές πτώσεις μεταβάλλεται.
στ) ελλειπτικά:όσα δεν απαντούν σε όλους τους αριθμούς ή σε όλες τις πτώσεις (ελλειπτικά κατά
τον αριθμό – ελλειπτικά κατά την πτώση)
ζ) άκλιτα:όσα δεν κλίνονται, δηλ. έχουν τον ίδιο τύπο σε όλες τις πτώσεις.

Παρακάτω κλίνονται τα συνηθέστερα ανώμαλα ουσιαστικά:

α) Ετερογενή ουσιαστικά
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ὁ λύχνος τὰ λύχνα
ὁ σῖτος τὰ σῖτα
ὁ δεσμὸς οἱ δεσμοὶ και τὰ δεσμὰ
ὁ σταθμὸς οἱ σταθμοὶ και τὰ σταθμὰ
τὸ στάδιον τὰ στάδια και οἱ στάδιοι

β) Διπλογενή ουσιαστικά
π.χ. ὁ ζυγὸς και τὸ ζυγὸν τὰ ζυγά
ὁ νῶτος και τό νῶτον τά νῶτα
γ) Ετερόκλιτα ουσιαστικά

Ενικός αριθμός
Ον. ὁ υἱὸς ὁ πρεσβευτὴς ἡ γυνὴ τὸ πῦρ
Γεν. τοῦ υἱοῦ / υἱέος τοῦ πρεσβευτοῦ τῆς γυναικὸς τοῦ πυρὸς
Δοτ. τῷ υἱῷ / υἱεῖ τῷ πρεσβευτῇ τῇ γυναικὶ τῷ πυρὶ
Αιτ. τὸν υἱὸν τὸν πρεσβευτὴν τὴν γυναῖκα τὸ πῦρ
Κλ. (ὦ) υἱὲ (ὦ) πρεσβευτὰ (ὦ) γύναι (ὦ) πῦρ

Πληθυντικός αριθμός
Ον. οἱ υἱοὶ / υἱεῖς οἱ πρέσβεις αἱ γυναῖκες τὰ πυρὰ
Γεν. τῶν υἱῶν / υἱέων τῶν πρέσβεων τῶν γυναικῶν τῶν πυρῶν
Δοτ. τοῖς υἱοῖς / υἱέσι τοῖς πρέσβεσι ταῖς γυναιξὶ τοῖς πυροῖς
Αιτ. τοὺς υἱοὺς / υἱέας / τοὺς πρέσβεις τὰς γυναῖκας τὰ πυρὰ
Κλ. υἱεῖς (ὦ) πρέσβεις (ὦ) γυναῖκες (ὦ) πυρὰ
(ὦ) υἱοὶ / υἱεῖς

Ενικός αριθμός
ὁ χρὼς (= το δέρμα) ὁ Ἄρης
τοῦ χρωτὸς τοῦ Ἄρεως
τῷ χρωτὶ / χρῷ τῷ Ἄρει
τὸν χρῶτα τὸν Ἄρη / Ἄρην
(ὦ) - (ὦ) Ἄρες

Σημείωση:το ουσιαστικό «ὁ χρὼς» και το κύριο όνομα «ὁ Ἄρης» σχηματίζουν μόνο ενικό αριθμό.

δ) Ιδιόκλητα ουσιαστικά
• Στην κατηγορία αυτή ανήκουν:
α) Λίγα προσηγορικά σε -ας, π.χ. ὁ φαγᾶς, ὁ καταφαγᾶς…
β) Κύρια ονόματα ελληνικά με τύπο πιο σύντομο
γ)Ξενικά
• Απαντούν μόνο στον ενικό αριθμό, δεν μεταβάλλονται στην κλίση τους και λήγουν σε -ς στην
ονομαστική και σε -ν στην αιτιατική.

< <Φιλήμων < Διονύσιος Εβραϊκό όνομα

Ἀλέξανδρος
Ονομ. ὁ Ἀλεξᾶς ὁ Φιλῆς ὁ Διονῦς ὁ Ἰησοῦς
Γεν. τοῦ Ἀλεξᾶ τοῦ Φιλῆ τοῦ Διονῦ τοῦ Ἰησοῦ
Δοτ. τῷ Ἀλεξᾷ τῷ Φιλῇ τῷ Διονῦ τῷ Ἰησοῦ
Αιτ. τόν Ἀλεξᾶν τόν Φιλῆν τόν Διονῦν τόν Ἰησοῦν
Κλητ. ὦ Ἀλεξᾶ ὦ Φιλῆ ὦ Διονῦ ὦ Ἰησοῦ
ε) Μεταπλαστά ουσιαστικά:
Ενικός αριθμός
Ον. ἡ ναῦς ἡ χεὶρ ἡ κλεὶς
Γεν. τῆς νεὼς τῆς χειρὸς τῆς κλειδὸς
Δοτ. τῇ νηὶ τῇ χειρὶ τῇ κλειδὶ
Αιτ. τὴν ναῦν τὴν χεῖρα τὴν κλεῖδα / κλεῖν
Κλ. (ὦ) ναῦ (ὦ) χεὶρ (ὦ) κλεὶς

Πληθυντικός αριθμός
Ον. αἱ νῆες αἱ χεῖρες αἱ κλεῖδες
Γεν. τῶν νεῶν τῶν χειρῶν τῶν κλειδῶν
Δοτ. ταῖς ναυσὶ(ν) ταῖς χερσὶ(ν) ταῖς κλεισὶ(ν)
Αιτ. τὰς ναῦς τὰς χεῖρας τὰς κλεῖδας / κλεῖς
Κλ. (ὦ) νῆες (ὦ) χεῖρες (ὦ) κλεῖδες

Ενικός αριθμός
Ον. ὁ μάρτυς ὁ, ἡ κύων ὁ Ζεὺς
Γεν. τοῦ μάρτυρος τοῦ, τῆς κυνὸς τοῦ Διὸς
Δοτ. τῷ μάρτυρι τῷ, τῇ κυνὶ τῷ Διὶ
Αιτ. τὸν μάρτυρα τὸν, τὴν κύνα τὸν Δία
Κλ. (ὦ) μάρτυς (ὦ) κύον (ὦ) Ζεῦ

Πληθυντικός αριθμός
Ον. οἱ μάρτυρες οἱ, αἱ κύνες
Γεν. τῶν μαρτύρων τῶν κυνῶν
Δοτ. τοῖς μάρτυσι τοῖς, ταῖς κυσὶ(ν)
Αιτ. τοὺς μάρτυρας τοὺς, τὰς κύνας
Κλ. (ὦ) μάρτυρες (ὦ) κύνες

Ενικός αριθμός
Ον. τὸ οὖς τὸ ὕδωρ τὸ δόρυ τὸ φρέαρ
Γεν. τοῦ ὠτὸς τοῦ ὕδατος τοῦ δόρατος τοῦ φρέατος
Δοτ. τῷ ὠτὶ τῷ ὕδατι τῷ δόρατι τῷ φρέατι
Αιτ. τὸ οὖς τὸ ὕδωρ τὸ δόρυ τὸ φρέαρ
Κλ. (ὦ) οὖς (ὦ) ὕδωρ (ὦ) δόρυ (ὦ) φρέαρ

Πληθυντικός αριθμός
Ον. τὰ ὦτα τὰ ὕδατα τὰ δόρατα τὰ φρέατα
Γεν. τῶν ὤτων τῶν ὑδάτων τῶν δοράτων τῶν φρεάτων
Δοτ. τοῖς ὠσὶ(ν) τοῖς ὕδασι(ν) τοῖς δόρασι(ν) τοῖς φρέασι(ν)
Αιτ. τὰ ὦτα τὰ ὕδατα τὰ δόρατα τὰ φρέατα
Κλ. (ὦ) ὦτα (ὦ) ὕδατα (ὦ) δόρατα (ὦ) φρέατα
ε) Ελλειπτικά ουσιαστικά
Τα ουσιαστικά… δόκιμα μόνο…
τὸ ὄφελος ονομαστική
τὸ ὄναρ αιτιατική
τὸ ὕπαρ (= όραμα, οπτασία) κλητική ενικού
τὸ δέμας (= σώμα), ονομαστική
τὸ σέβας αιτιατική
τὸ σέλας (= λαμπρό φως) κλητική ενικού
μάλης (γεν.) στη φράση ὑπὸ μάλης (= κάτω από
τη μασχάλη)
νέωτα (αιτ. εν.) ἐς νέωτα (= του χρόνου)
οι κλητικές ὦ μέλε (= καλέ μου) και ὦ τᾶν (= φίλε μου)

ζ) Άκλιτα ουσιαστικά
✓ το ουδ. όν. τὸ χρεὼν(= η ανάγκη), τοῦ χρεών, τῷ χρεὼν κτλ.·
✓ τα ονόμ. των γραμμάτων του αλφαβήτου(που συνηθίζονται ουδέτερα): τὸ ἄλφα (τοῦ ἄλφα
κτλ.), τὸ βῆτα (τοῦ βῆτα κτλ.), τὸ γάμμα (τοῦ γάμμα κτλ.)·
✓ το απαρέμφατο με το ουδέτερο άρθρο: τὸ λέγειν(τοῦ λέγειν κτλ.)·
✓ οποιαδήποτε λέξη(κλιτή ή άκλιτη), καθώς και φράση ολόκληρη, όταν χρησιμοποιούνται ως
παραδείγματα ή ως ουσιαστικά αποχωρισμένα από την όλη φράση, με το ουδ. άρθρο εμπρός
από αυτά: τὸ ἄνθρωποςἐστὶν ὄνομα·τὸ ἀρκτικὸν φωνῆεν τοῦ ἄνθρωπος· τὸ λίανἧσσον
ἐπαινῶτοῦ μηδὲν ἄγαν· (πβ. τα νεοελλ.: το παίζω είναι ρήμα · να κλιθεί ο αόριστος του
παίζω· το πάτερ ἡμῶν, του πάτερ ἡμῶν κτλ.)·
✓ μερικά ξενικά κύρια ονόματα: ὁ Ἀδὰμ (τοῦ Ἀδὰμ κτλ.), ὁ Δαβὶδ (τοῦ Δαβὶδ κτλ.), τὸ Πάσχα
(τοῦ Πάσχα κτλ.), ονόματα εβραϊκά κ.ά.
Ρήματα

ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΑ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

α) Διάθεση:ενεργητική, μέση, παθητική, ουδέτερη
β)Συζυγία: πρώτη, δεύτερη
γ) Φωνή: ενεργητική, μέση
δ) Έγκλιση: Οριστική, Υποτακτική, Ευκτική, Προστακτική
Απαρέμφατο, Μετοχή → Ονοματικοί τύποι
ε) Χρόνος: Ενεστώτας, Παρατατικός, Μέλλοντας, Αόριστος, Παρακείμενος , Υπερσυντέλικος
, (Συντελεσμένος Μέλλοντας)
στ) Αριθμός: Ενικός, Πληθυντικός, (Δυϊκός)
ζ) Πρόσωπο: πρώτο, δεύτερο, τρίτο

Κατηγοριοποίηση ρημάτων με βάση τη συζυγία

Β’ ΣΥΖΥΓΙΑ
Α’ ΣΥΖΥΓΙΑ
-ω, -ομαι Βαρύτονα(δεν
τονίζονται στη
-μι
λήγουσα)
Συμφωνόληκτα
Φωνηεντόληκτα ασυναίρετα
δείκνυμι
λύω

Αφωνόληκτα Φωνηεντόληκτα
(ουρανικόληκτα, ἵστημι, τίθημι,
οδοντικόληκτα, δίδωμι, ἵημι
χειλικόληκτα)

πλέκω, πείθω, γράφω Θέμα ρήματος: το αμετάβλητο στοιχείο

Υγρόληκτα (λ, ρ)/ του ρήματος όταν βγάλουμε τις
Ενρινόληκτα (μ, ν) καταλήξεις, π.χ. λύ-ω,κόπτ-ω

Χαρακτήρας θέματος: το τελευταίο

βάλλω, μένω
γράμμα του θέματος, π.χ. λύ-ω, κόπτ-ω

Κατάληξη:το μεταβαλλόμενο τμήμα του

Συνηρημένα σε -αω (τιμῶ), ρήματος ανάλογα με τον χρόνο, τη φωνή,
-εω(ποιῶ), -όω (δηλῶ) την έγκλιση, τον αριθμό και το πρόσωπο
ΤΟ ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ ΡΗΜΑ ΕἸΜΙ (=ΕΙΜΑΙ, ΥΠΑΡΧΩ)
Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρ. Μτχ.
εἰμί ὦ εἴην -- εἶναι ὤν
εἶ ᾖς εἴης ἴσθι (ὄντος)
Ενεστώτας

ἐστί(ν) ᾖ εἴη ἔστω οὖσα

ἐσμέν ὦμεν εἴημεν/εἶμεν -- (οὔσης)
ἐστέ ἦτε εἴητε/εἶτε ἔστε ὄν
εἰσί(ν) ὦσι(ν) εἴησαν/εἶεν ἔστων/ (ὄντος)
ἔστωσαν
ἦ/ ἦν ΔΕΝ ΕΧΕΙ
Παρατατικός

ἦσθα
ἦν
ἦμεν
ἦτε
ἦσαν
ἔσομαι ΔΕΝ ΕΧΕΙ ἐσοίμην ΔΕΝ ΕΧΕΙ ἔσεσθαι ἐσόμενος
ἔσῃ/ ἔσει ἔσοιο ἐσομένη
Μέλλοντας

ἔσται ἔσοιτο ἐσόμενον

ἐσόμεθα ἐσοίμεθα
ἔσεσθε ἔσοισθε
ἔσονται ἔσοιντο

παρατηρήσεις

✓ Το ρήμα εἰμί λέγεται βοηθητικό γιατί χρησιμεύει στο να σχηματιστούν περιφραστικά κάποιοι
τύποι ρημάτων. Όταν έχει την έννοια του υπάρχω λέγεται υπαρκτικό.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ: Όταν το εἰμί είναι συνδετικό ρήμα ακολουθείται από κατηγορούμενο, ενώ όταν
είναι υπαρκτικό δεν ακολουθείται: π.χ. Σωκράτης ἐστί σοφός→ το ρήμα είναι συνδετικό και το σοφός
είναι κατηγορούμενο ΕΝΩ οὐκ ἔσθ ‘ οὗτος ἀνήρ (=δεν υπάρχει αυτός ο άνθρωπος) → το ρήμα είναι
υπαρκτικό

✓ Οι αρχικοί χρόνοι του ρήματος είναι οι εξής:

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ: εἰμί

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ: ἦν

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: ἔσομαι

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β’: ἐγενόμην

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ: γέγονα

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ: ἐγεγόνειν

✓ ΤΟΝΙΣΜΟΣ: Το γ΄ ενικό(ἐστί) τονίζεται στην παραλήγουσα:

 1. στην αρχή της πρότασης: ἔστι δέ τις.
2. όταν είναι υπαρκτικό
3. ύστερα από τις λέξεις εἰ, ὡς, καί, οὐκ, μή, μέν, ὅτι, τοῦτο, ἀλλά
4. στις φράσεις ἔστιν ὅπου, ἔστιν ὅς (= κάπου), ἔστιν ὅτε (= κάποτε)
Όταν είναι σύνθετο αναβιβάζει τον τόνο στον ενεστώτα της οριστικής (πάρειμι, πάρει, πάρεστι κλπ)
και στα δεύτερα πρόσωπα της προστακτικής ενεστώτα (πάρισθι, πάρεστε)