ΦΙΛΟΛΟΓΟ-ΠΟΡΕΙΑ: Η ΑΥΞΗΣΗ ΣΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ,ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ -ΑΟΡΙΣΤΟΣ,ΑΡΧΑΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ,ΕΝΟΤΗΤΑ 7η

(filologikaek.blogspot.com)

α) Ομαλή αύξηση στα απλά ρήματα

. Στους ι σ τ ο ρ ι κ ο ύ ς χ ρ ό ν ο υ ς  της οριστικής (δηλ. στον παρατατικό, τον αόριστο και τον υπερσυντέλικο) τα
ρήματα παίρνουν στην αρχή του θέματος αύξηση.
Η αύξηση δηλώνει το παρελθόν και είναι δύο ειδών: συλλαβική και χρονική.
1) Συλλαβική αύξηση παίρνουν τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από σύμφωνο. Και είναι συλλαβική αύξηση
η π ρ ο σ θ ή κ η  ενός ε (με ψιλή) στην αρχή του θέματος από το οποίο σχηματίζεται καθένας από τους ιστορικούς χρόνους
της οριστικής: (λύ-ω), παρατ. ἔ-λυον, αόρ. ἔ-λυσα, υπερσ. ἐ-λελύκειν.
2) Χρονική αύξηση παίρνουν τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από φωνήεν (ή δίφθογγο). Και είναι χρονική αύξηση
η έ κ τ α σ η  του αρχικού βραχύχρονου φωνήεντος του θέματος από το οποίο σχηματίζεται καθένας από τους ιστορικούς
χρόνους της οριστικής (η μετατροπή του βραχέος σε μακρό ).
Κατά τη χρονική αύξηση γίνονται οι ακόλουθες εκτάσεις:

το ᾰ σε η: ἀκούω - ἤκουον το αι σε ῃ: αἰσθάνομαι – ᾐσθανόμην

το ε σε η: ἐλπίζω - ἤλπιζον το ει σε ῃ: εἰκάζω – ᾔκαζον
το ο σε ω: ὁρίζω - ὥριζον το αυ σε ηυ: αὐξάνω – ηὔξανον
το ῐ σε ῑ: ἱκετεύω - ἱκέτευον το ευ σε ηυ: εὔχομαι – ηὐχόμην
το ῠ σε ῡ: ὑβρίζω - ὕβριζον το οι σε ῳ: οἰκτίρω – ᾤκτιρον

β) Ομαλή αύξηση στα σύνθετα ρήματα

 Στην αρχαία ελληνική τα σύνθετα  ρήματα που το α΄ συνθετικό τους είναι πρόθεση παίρνουν εσωτερική αύξηση, δηλ.
έχουν τη συλλαβική ή χρονική αύξηση· μετά την πρόθεση: εἰσ-φέρω: εἰσ-έ-φερον· ὑπερβάλλω: ὑπερ-έ-βαλλον· συν-άγω:
συν-ῆγον·  ἐγκωμιάζω: ἐν-ε-κωμίαζον, ἐν-ε-κωμίασα .· (από το ἐν χειρὶ τίθημι) . ἐγχειρίζω: ἐν-ε-χείριζον, ἐν-ε-χείρισα.

ΚΛΙΣΗ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΟΡΙΣΤΟΥ ΣΤΗΝ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΕΓΚΛΙΣΗ

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ                                                            ΑΟΡΙΣΤΟΣ

       ἔ-λυ-ον                                                                    ἔ-λυ-σα 

  ἔ-λυ-ες                                                                    ἔ -λυ-σας  
  ἔλυε                                                                        ἔ-λυ-σε(ν) 
  ἐλύομεν                                                                  ἐ-λύ-σαμεν 
  ἐλύετε                                                                     ἐ-λύ-σατε
  ἔ-λυ-ον                                                                    ἔλυσαν

(ΑΠΟ ΤΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ,ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ)                                     

                   
ΑΣΚΗΣΕΙΣ  ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟ, ΜΕΛΛΟΝΤΑ ΚΑΙ  ΑΟΡΙΣΤΟ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ
ΦΩΝΗΣ ΤΩΝ ΒΑΡΥΤΟΝΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ:

 Να μεταφέρετε τα ρήματα  στον ίδιο τύπο του Παρατατικού, Μέλλοντα και  Αορίστου:
 ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ                     ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ                 ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ              ΑΟΡΙΣΤΟΣ

     πέμπεις-->

    ἐκδιώκετε-->

    ἐκστρατεύουσιν-->

    μεταπείθομεν-->

    ἀναγκάζει-->  διαψεύδεις-->

    κρύπτουσιν-->
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Οι εγκλίσεις του ρήματος

 
 
Τι είναι οι εγκλίσεις;
 
Ας παρατηρήσουμε το ίδιο ρήμα στις παρακάτω προτάσεις:
1. Δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
2. Δεν ξέρω να δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
3. Δένε τα κορδόνια των παπουτσιών σου.
4. Έχω δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
5. α) Δένοντας τα κορδόνια των παπουτσιών μου βρήκα ένα ευρώ // β)Τα κορδόνια των παπουτσιών
μου είναι δεμένα.
Όπως διαπιστώνεις το ίδιο ρήμα (δένω) εμφανίζεται με διαφορετικές μορφές στις παραπάνω προτάσεις. Αυτές οι
διαφορετικές μορφές εκφράζουν και διαφορετικές σημασίες. Δηλαδή με την πρόταση «δένω τα κορδόνια των
παπουτσιών μου» δηλώνουμε κάτι αληθινό, ενώ με την πρόταση «δένε τα κορδόνια των παπουτσιών σου» διατάζουμε
κάποιον. Αυτές οι διαφορετικές μορφές του ρήματος είναι οι εγκλίσεις. Εννοείται, βέβαια, πως ο ομιλητής αποφασίζει
κάθε φορά με ποιο τρόπο θα μιλήσει, άρα με ποια μορφή του ρήματος θα εκφράσει αυτό που θέλει, ανάλογα με τον
στόχο που θέλει να πετύχει. Συνεπώς μπορούμε να πούμε ότι:
 
 
Εγκλίσεις είναι οι διαφορετικές μορφές που παίρνει το ρήμα, ώστε να δηλωθεί η στάση του ομιλητή, η τροπικότητα.
 
 
 

Πόσες και ποιες εγκλίσεις έχουμε;

 
Από τα προηγούμενα παραδείγματα συμπεραίνουμε ότι το ρήμα εμφανίζεται με πέντε διαφορετικές μορφές. Άρα,
έχουμε πέντε εγκλίσεις. Αυτές είναι η οριστική, η υποτακτική, η προστακτική, το απαρέμφατο και η μετοχή.
 
οριστική Δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.

υποτακτική Δεν ξέρω να δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.

προστακτική Δένε τα κορδόνια των παπουτσιών σου.

απαρέμφατ Έχω δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών μου.

ο

α) Δένοντας τα κορδόνια των παπουτσιών μου βρήκα ένα ευρώ

μετοχή
β) Τα κορδόνια των παπουτσιών μου είναι δεμένα.
 
Τις εγκλίσεις μπορούμε να τις χωρίσουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) στις προσωπικές και β) στις απρόσωπες.
 α) προσωπικές εγκλίσεις, αυτές δηλαδή που έχουν διαφορετικούς τύπους για τα διαφορετικά
πρόσωπα του ρήματος. Στις προσωπικές κατατάσσονται: α) η οριστική, β) η υποτακτική και γ) η προστακτική
 β) απρόσωπες εγκλίσεις, αυτές δηλαδή που έχουν τον ίδιο τύπο για τα διαφορετικά πρόσωπα του
ρήματος. Στις απρόσωπες εγκλίσεις κατατάσσονται: α) το απαρέμφατο και β) η μετοχή
οριστική Δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.

προσωπικέ υποτακτική Δεν ξέρω να δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.

ς
προστακτικ Δένε τα κορδόνια των παπουτσιών σου.
ή
 απαρέμφατο Έχω δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
απρόσωπες
α) Δένοντας τα κορδόνια των παπουτσιών μου βρήκα ένα ευρώ
μετοχή
β) Τα κορδόνια των παπουτσιών μου είναι δεμένα.
 
Στους πίνακες που ακολουθούν φαίνονται οι διαφορετικοί τύποι για τα διαφορετικά πρόσωπα του ρήματος στις
προσωπικές εγκλίσεις στον ενεστώτα της ενεργητικής φωνής του ρ. δένω στην καταφατική και αρνητική μορφή:
 
καταφατική μορφή

αριθμοί πρόσωπο οριστικ υποτακτική προστακτική

ή

α δένω να δένω  

ενικός β δένεις να δένεις δένε

γ δένει να δένει  

α δένουμε να δένουμε  
πληθυντικό
β δένετε να δένετε δένετε
ς
γ δένουν να δένουν  
 
αρνητική μορφή

αριθμοί πρόσωπο οριστική υποτακτική προστακτική

ενικός α δε δένω να μη δένω  

β δε δένεις να μη δένεις  

γ δε δένει να μη δένει  

πληθυντικό α δε δένουμε να μη δένουμε  

ς
β δεν δένετε να μη δένετε  

γ δε δένουν να μη δένουν  
 
Τις εγκλίσεις σε όλους τους χρόνους μπορείς να τις βρεις εδώ
 
Από τη μελέτη των παραπάνω πινάκων συμπεραίνουμε ότι για να σχηματίσουμε την υποτακτική χρησιμοποιούμε
τους ίδιους τύπους με εκείνους της οριστικής, χρησιμοποιούμε όμως επιπλέον το μόριο  να ή τους
συνδέσμους αν, εάν, σαν, πριν, πριν να, μόλις, προτού, άμα, γιανα, μήπως, μην (με τη σημασία του μήπως).
 
Στην αρνητική μορφή η οριστική έχει άρνηση δε(ν), ενώ η υποτακτική έχει άρνηση μη(ν).
 
Για την οριστική στον Μέλλοντα χρησιμοποιούμε το μόριο θα.
 
Η προστακτική έχει τύπους μόνο για το β’ ενικό και το β’ πληθυντικό και έχει διαφορετικούς τύπους από την
οριστική, τουλάχιστον για το β’ ενικό (δένε). Η προστακτική δεν έχει τύπους για την άρνηση*. Όταν θέλουμε να
δώσουμε αρνητική προσταγή χρησιμοποιούμε την υποτακτική, π.χ.
Τρέχα γρήγορα (προστακτική) / Μην τρέχεις γρήγορα (υποτακτική).
Με λίγα λόγια:
Στην οριστική χρησιμοποιούμε το μόριο θα και την άρνηση δεν.
Στην υποτακτική χρησιμοποιούμε τα μόρια να ή ας και την άρνηση μη(ν).
 Η προστακτική έχει δικούς της τύπους και δεν έχει άρνηση.
 
* Σημείωση
Το αν έχει η προστακτική άρνηση ή όχι είναι ένα θέμα αρκετά αμφιλεγόμενο.
Στο παλιό συντακτικό του Γυμνασίου δηλώνεται ότι η προστακτική χρησιμοποιείται και αποφατικά.
Στη «Νεοελληνική Σύνταξις» του Τζάρτζανου, εκδ. Κυριακίδη, τ.Α', σελ. 292 (§ 192.2) δηλώνεται ότι η προστακτική
χρησιμοποιείται μόνο καταφατικά και οι περιπτώσεις με την άρνηση (π.χ. μη γελάτε) είναι υποτακτική. Όμως στη σελ.
295 § 193 αναφέρεται ότι: «η προστακτική εν γένει είναι η έγκλισις της δεδηλωμένης απαιτήσεως, ήτοι εκφράζει κυρίως
προσταγή ή απαγόρευσι (άρνησις μή)... Μή φωνάζετε».
Στη γραμματική των Holton, Mackridge, Φιλιππάκη, εκδ. Πατάκη, σελ. 207, αναφέρεται ξεκάθαρα ότι η προστακτική
δεν έχει άρνηση.
Στην πρόσφατη γραμματική του Γυμνασίου δε γίνεται ξεκάθαρη αναφορά.
Και στη γραμματική του Δημοτικού δε γίνεται ξεκάθαρη αναφορά.
 

Η οριστική και η σημασία της

 
Η οριστική εμφανίζεται σε όλους τους χρόνους:
 
Ενεστώτας γράφ-ω    

Παρατατικός έγραφ-α θα έγραφ-α να έγραφα

Μέλλοντας εξ. θα γράφ-ω    

Αόριστος έγραψ-α θα έγραψα να έγραψα

Μέλλοντας στ. θα γράψ-ω    

Παρακείμενος έχω γράψ-ει    

Υπερσυντέλικος είχα γράψ-ει θα είχα γράψ- να είχα γράψει

ει

Συντελεσμένος θα έχω γράψ-ει    

Μέλ.
 
Η οριστική φανερώνει κυρίως: το πραγματικό και το βέβαιο (παρ. α, β). Συχνά όμως στον λόγο παίρνει κι άλλες
σημασίες. Έτσι φανερώνει:
1. το δυνατό και λέγεται δυνητική οριστική (παρ. γ). Σχηματίζεται με το μόριο θα και οριστική
παρατατικού ή υπερσυντέλικου.
2. το πιθανό και λέγεται πιθανολογική οριστική, (παρ. δ, ε). Σχηματίζεται με το πιθανολογικό
μόριο θα και οριστική κάθε χρόνου.
3. ευχή και λέγεται ευχετική οριστική (παρ. στ). Σχηματίζεται με τα
μόρια άμποτε, είθε, μακάρι να,ας και οριστική παρελθοντικού χρόνου.
4. παράκληση (παρ. ζ).

Δες σε νέα καρτέλα την κλίση του ρήματος με όλες τις εγκλίσεις 
 
  Παραδείγματα η οριστική φανερώνει

α) Κοιτάζει το γαλάζιο πουλί. πραγματικό

β) Το νερό της θάλασσας δεν πίνεται. πραγματικό-βέβαιο

γ) Θα έδινα τα πάντα, για να πετύχω. το δυνατό

δ) Ο Πέτρος δεν είναι μέσα. Θα παίζει στην αυλή. (=ίσως παίζει) πιθανό

 ε) Δε θέλει να ακολουθήσει· θα κουράστηκε πιθανό

στ Μακάρι να μην τον γνώριζα ευχή

)

ζ) Δεν έρχεσαι αύριο μαζί μου στη δουλειά; παράκληση

 
Τα παραδείγματα είναι παρμένα από το Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση
 
Σημειώσεις:
 
1. Η οριστική του ενεστώτα χρησιμοποιείται πολλές φορές αντί για προστακτική σε εκδηλώσεις επιθυμίας που
γίνονται με λεπτότητα, π.χ. Αν τύχει και αργήσω, με περιμένεις λίγο (περίμενέ με).
 
2. Το να με οριστική παρατατικού χρησιμοποιείται συχνά αντί για προστακτική, για να δηλωθεί παράκληση, π.χ.
Πέτρο, να πήγαινες μια στιγμή να δεις τι κάνει το παιδί (πήγαινε, σε παρακαλώ).
 
3. Οριστική παρατατικού με το θα μπροστά της χρησιμοποιείται συχνά αντί για οριστική ενεστώτα σε εκφράσεις
που γίνονται με λεπτότητα, π.χ. θα σε συμβούλευα να δεις το έργο αυτό (σε συμβουλεύω).
 
 

Η υποτακτική και σημασία της

 
Η υποτακτική δεν εμφανίζεται στους μελλοντικούς χρόνους:
 
Ενεστώτας να γράφ-ω  

Παρατατικός   να έγραφ-α

Μέλλοντας εξ.    

Αόριστος να γράψ-ω να έγραψ-α

Μέλλοντας στ.    

Παρακείμενος να έχω γράψ-ει  

Υπερσυντέλικος   να είχα γράψ-ει

Συντελεσμένος    
Μέλ.
 
Η υποτακτική φανερώνει κυρίως: α) το ενδεχόμενο (παρ. α) και β) το επιθυμητό (παρ. β).
Μέσα στον λόγο όμως παίρνει κι άλλες σημασίες. Έτσι φανερώνει:
1. προτροπή και λέγεται προτρεπτική υποτακτική (παρ. γ),
2. παραχώρηση και λέγεται παραχαρωτική υποτακτική (παρ. δ)
3. ευχή και λέγεται ευχετική υποτακτική (παρ. ε). Συνοδεύεται από τις λέξεις: άμποτε, είθε, μακάρι να,
ας
4. το δυνατό και λέγεται δυνητική υποτακτική (παρ. στ)
5. απορία και λέγεται απορηματική υποτακτική (παρ. ζ)
6. το πιθανό και λέγεται πιθανολογική υποτακτική (παρ. η)
7. προσταγή ή απαγόρευση και λέγεται προστακτική ή απαγορευτική υποτακτική (παρ. θ)

Δες σε νέα καρτέλα την κλίση του ρήματος με όλες τις εγκλίσεις 
 
  Παραδείγματα η υποτακτική φανερώνει
 α) Αν βρω λίγο  χρόνο, θα ζωγραφίσω. το ενδεχόμενο

β) Ας γίνω πρώτα καλά, και ύστερα το επιθυμητό

βλέπουμε.

γ) Εδώ ας σταθώ κι ας ξαποστάσω. προτροπή

δ) Ας έρθει κι αυτός, αφού το θέλει. παραχώρηση

ε) Ας πάει στο καλό. ευχή

στ Τότε να δεις τι αξίζω. το δυνατό

)

ζ) Να το πω; Να μην το πω; Τι να κάνω; απορία

η) Και να έρθει και να μην έρθει, εγώ θα πάω. το πιθανό

θ) Να μη μου ξαναμιλήσεις. προσταγή

 
Η υποτακτική είναι έγκλιση των προτάσεων κρίσεως και έχει άρνηση μη(ν) (παρ. ζ).
 
Τα παραδείγματα είναι παρμένα από το Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση
 
 Η προστακτική και η σημασία της
 
Η προστακτική εμφανίζεται στον ενεστώτα και τον αόριστο:
 
Ενεστώτας γράφ-ε γράφ-ετε

Παρατατικός    

Μέλλοντας εξ.    

Αόριστος γράψ-ε γράψ-ετε (γράψ-τε)

Μέλλοντας στ.    

Παρακείμενος    

Υπερσυντέλικος    

Συντελεσμένος    
Μέλ.
 
Η προστακτική φανερώνει: α) προσταγή, β) προτροπή, γ) απαγόρευση, ή ακόμα και: δ) παράκληση, ε) ευχή, στ)
έντονη περιέργεια.
 Παραδείγματα η προστακτική φανερώνει

α. Ανοίξτε τα παράθυρα. προσταγή

β. Προσκύνα, Λιάκο, τον πασά. προτροπή

γ. Μη φωνάζετε έτσι. απαγόρευση

δ. Λυπήσου με, Θεέ μου. παράκληση

ε. Σύρε, παιδί μου, στο καλό. ευχή

 στ. Λέγε, λέγε, πέτυχες τον σκοπό έντονη περιέργεια
σου.
 
Η προστακτική χρησιμοποιείται στις ανεξάρτητες προτάσεις. Είναι έγκλιση των προτάσεων επιθυμίας και έχει
άρνηση μη(ν) (παρ. γ)*
 
Τα παραδείγματα είναι παρμένα από το Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση
 
Το αν έχει η προστακτική άρνηση ή όχι είναι ένα θέμα αρκετά αμφιλεγόμενο.
Στο παλιό συντακτικό του Γυμνασίου δηλώνεται ότι η προστακτική χρησιμοποιείται και αποφατικά.
Στη «Νεοελληνική Σύνταξις» του Τζάρτζανου, εκδ. Κυριακίδη, τ.Α', σελ. 292 (§ 192.2) δηλώνεται ότι η προστακτική
χρησιμοποιείται μόνο καταφατικά και οι περιπτώσεις με την άρνηση (π.χ. μη γελάτε) είναι υποτακτική. Όμως στη σελ.
295 § 193 αναφέρεται ότι: «η προστακτική εν γένει είναι η έγκλισις της δεδηλωμένης απαιτήσεως, ήτοι εκφράζει κυρίως
προσταγή ή απαγόρευσι (άρνησις μή)... Μή φωνάζετε».
Στη γραμματική των Holton, Mackridge, Φιλιππάκη, εκδ. Πατάκη, σελ. 207, αναφέρεται ξεκάθαρα ότι η προστακτική
δεν έχει άρνηση.
Στην πρόσφατη γραμματική του Γυμνασίου δε γίνεται ξεκάθαρη αναφορά.
Και στη γραμματική του Δημοτικού δε γίνεται ξεκάθαρη αναφορά.
 
 Συγκεντρωτικός πίνακας με τις σημασίες των εγκλίσεων
 
Δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στον προφορικό λόγο η σημασία της κάθε έγκλισης γίνεται φανερή από τα
εξωγλωσσικά στοιχεία, δηλαδή από τον τόνο της φωνής, από την έκφραση του προσώπου, από τις κινήσεις των χεριών
ή από τη στάση του σώματος.
 
  Παραδείγματα έγκλιση φανερώνει

1) Κοιτάζει το γαλάζιο πουλί. οριστική πραγματικό

2) Το νερό της θάλασσας δεν πίνεται. οριστική πραγματικό-βέβαιο

3) Θα έδινα τα πάντα, για να πετύχω. οριστική το δυνατό

4) Τότε να δεις τι αξίζω. υποτακτική το δυνατό

5) Ο Πέτρος δεν είναι μέσα. Θα παίζει στην αυλή. (=ίσως παίζει) οριστική πιθανό

6) Δε θέλει να ακολουθήσει· θα κουράστηκε οριστική πιθανό

7) Και να έρθει και να μην έρθει, εγώ θα πάω. υποτακτική πιθανό

8) Μακάρι να μην τον γνώριζα οριστική ευχή

9) Ας πάει στο καλό. υποτακτική ευχή

10) Δεν έρχεσαι αύριο μαζί μου στη δουλειά; οριστική παράκληση

11) Σύρε, παιδί μου, στο καλό. προστακτικ παράκληση

ή

12) Αν βρω λίγο  χρόνο, θα ζωγραφίσω. υποτακτική το ενδεχόμενο

13) Ας γίνω πρώτα καλά, και ύστερα βλέπουμε. υποτακτική το επιθυμητό

14) Εδώ ας σταθώ κι ας ξαποστάσω. υποτακτική προτροπή

15) Προσκύνα, Λιάκο, τον πασά. προστακτικ προτροπή

ή
 16) Ας έρθει κι αυτός, αφού το θέλει. υποτακτική παραχώρηση

17) Να το πω; Να μην το πω; Τι να κάνω; υποτακτική απορία

18) Να μη μου ξαναμιλήσεις. υποτακτική προσταγή

19) Ανοίξτε τα παράθυρα. προστακτικ προσταγή

ή

20) Μη φωνάζετε έτσι. προστακτικ απαγόρευση

ή

21) Λυπήσου με, Θεέ μου. προστακτικ παράκληση

ή

22) Λέγε, λέγε, πέτυχες τον σκοπό σου. προστακτικ έντονη περιέργεια
ή