§*J

.r^
Niezawodność oraz trwalośćmaszyn
i urządzeń
,

_,j_,

6.1. Niezawodność maszyn i urządzeń

Często zadĄemy sobie pytania: jaką mamy gwarancję bezawaryjnej pracy
vządzenia? Czy można być pewnym, że nie wystąpią objawy uszkodzeń
w określonym czasie użytkowania lrządzenia itp.? Odpowiedzi na takie pyta-
nia dostarcza teoria niezawodności. Jest to nauka korzystająca z dwóch działów
matematyki: teorii prawdopodobieństwa oraz statystyki matematycznej. Pod-
stawy teorii niezawodności sformułowano na przełomie lat 40. i 50. XX w. do
oceny użytkowania sprzętu elektronicznego.
NiezawodnoŚć to 1edna z ważniejszych cech użytkowych, podająca dla da-
nego zbioru obiektów przewidywaną liczbę egzemplarzy, które będą pracować
bez uszkodzeń w zadanymprzedziale czasowym. Odnosząc to do pojedyncze-
go obiektu, mozna powiedzieć, że jest to szansa, iż obiekt będzie działałspraw-
nie przez określony czas, czylt że jest to czas jego bezawaryjnej pracy z zało-
zonym prawdopodobieństwem (np. obiekt będzie pracował bezawaryjnie przez
czas t z prawdopodobieństwem 90Va) . Najważniej s zą miarą niezawodności j e st
prawdopodobieństwo bezusterkowej pracy w przyjętych warunkach eksploata-
cji (użytkowania i obsługiwania) i w danym okresie uzytkowania. Niezawod-
nośćmożna wyznaczyć pod następującymi warunkami:
1) ilościowegookreślenia niezawodności w postaci prawdopodobieństwa,
ż) określenia, co się rozumie przez sprasvne działanie obiektu,
3) określenia warunków środowiskowych, w których obiekt ma działać,
4) określenia wymaganego czasu sprawnego działanla między uszkodzeniami;
bez tego wyznaczona wartoŚć niezawodnoŚci traci sens w stosunku do
obiektów naprawialnych - przeznaczonych do dłuższejpracy.

Przy czyny zaanteresowania niezawodnoścaą

Złożonośćtechniczna wyrobów, zaostrzenlę warunków eksploatacji oraz
aspekty ekonomiczne wpłynęĘ na wzrost zainteresowania określaniem nieza-
wodności obiektów technicznych.
Rozwój techniki spowodował wzrost złożonościtechnicznej wyrobów. Sa-
molot B-17 firmy Boening z roku 1940był zbudowany z około 2000 elemen-
tów, natomiast samolot B-70 tejże firmy z roku 1965 miał już ich około
150 000. Wzrost |iczby częścisprawia, że konstrukcja moze być bardziej

128
zawodna. Dążenie do zmniejszania masy obiektu, np.przez pocienienie przekro-
jów ścianek elementów, przy jednoczesnym zaostrzeniu warunków eksploatacji
(m.in. wysokie temperatury, obciązenia, ciśnienia, prędkości, przyspieszenia.
prędkościobrotowe) rodzą obawy, ze obiekty te mogą być bardziej zawodne niż
te, które były solidnie zbudowane i niezbyt intensywnie użytkowane. Uszko-
dzenie elementu nawet o małej wafiości,który jest składnikiem zespołu, moze
wyłączyć z pracy cały obiekt, co zwykle powoduje duże straty ekonomiczne,
Tak więc wymienione na wstępie pTzyczyny zapoczątkowały poszukiwania
sposobów określania szansy, że obiekt techniczny będzie dztŃał sprawnie przez
określony czas. Umozliwia to teoria niezawodności.

6.2. Sformulowanie poprawności funkcjonowania

obiektu
Przyjmijmy, ze obiekt techniczny składa się z k elementów. Niech O(k) bę-
dzie zbiorem wymagań w stosunku do tego obiektu, 7 czasem obserwacji
obiektu, a a,(k) zbiorem realizacji (zbiorem charakteryzującym funkcjonowa-
nie obiektu w czasie).
Obiekt funkcjonuje poprawnie (rys. 6.1a), jeżeli a,(k) e f/(ł) + s
a niepoprawnie (rys. 6.1ó) wtedy, gdy u,(k) ł 0(k) =+ s
Pojęcia poprawnego s i niepoprawnego funkcjonowania obiektu posfużą
"
do sformułowania miar niezawodności, czyli wskaźników, za pomocą których
mozna szacować niezawodność.

O(kl

@
Rys. 6.1. Funkcjonowanie obiektu:
a) poprawne i D) niepoprawne

6.3. Miary niezawodności elementów

nienaprawialnych
Obiekty najczęściej sązłożonez częścinaprawialnych i nienaprawialnych.
Dodatkowym czynnikiem uwzględnianym w strukturze niezawodnościowej
obiektów złożonych jest możliwośćwystąpienia elementów, których trwałość
jestznacznie większa niż trwałośćcałego obiektu. Przyjmujemy, ze elementy te
nie ulegają uszkodzeniu w czasie ,,życia" obiektu (lub że prawdopodobieństwo
utraty ich zdatnościmozna pominąć).

129
 Badania niezawodności elementów umozliwiają oszacowanie ich miar nieza-
wodnoŚci dzięki statystyce matematycznej. Celem badań statystycznych jest wy-
ciąganie wniosków o pewnych zbiorach - populacjach składających się z |icz-
nych elementów. W praktyce zwykle nie mozna zbadać wszystkich elementów
danego zbioru ze względubądź na ich mnogość ,bądźteż na koszty lub niebez-
pieczeństwo zntszczenia. Wówczas bada się tylko częśćpopulacji, zwanąprób-
ką,ina podstawie wyników badania jej elementów wyciąga się wnioski o całej
populacji. Poniewaz na ogół bada się tylko próbkę. a nie całą populację, wnioski
dotyczące całościnie są nigdy pewne,lecz mniej lub bardziej prawdopodobne
(zależnie od tego, czy próbka bardziej czy mniej odzwierciedlała ogólne właści-
wościelementów populacji). Dlatego w badaniach statystycznych podczas opra-
cowywania wyników korzysta się z rachunku prawdopodobieilstwa.

Funkcja niezawodności i funkcia zawodności

W ujęciu statystycznym niezawodnoŚć mierzy się prawdopodobieństwem
wystąpienia podstawowego zdarzenia eksploatacyjnego, czyli utraty zdolnoŚci
do wykonywania swych funkcji. W szczególności podstawową miarą nieza-
wodnoŚci obiektu (lub jego elementu) jest prawdopodobieństwo jego popraw-
nego działania w określonym czasię i w określonychwarunkach. Taka miara
niezawodności jest z definicji wielkościąbezwymiarową, przyjmującą wartości
z przedziału [0, 1].Wartość 1 odpowiada obiektowi (elementowi) absolutnie
niezawodnemu, 0 zaŚ obiektowi (elementowi) absolutnie zawodnemu.
Nawiązując do pojęć poprawnego i niepoprawnego funkcjonowania obiek-
tu, jako miarę niezawodności można przyjąć prawdopodobieństwo poprawnego
funkcjonowania obiektu po upływie czasu t, co mozna zapisać.jako
R(t';=p{s, =s; 0 <r <t} (6 1)

gdzie: R(r) * funkcja niezawodnoŚci,

p - prawdopodobieństwo trwania obiektu w stanie s w kazdej chwili r z prze-
działu od 0 do r.
s - stan poprawnego funkcjonowania obiektu,
.r, - stan obiektu w dowolnej chwili r z przedziału od 0 do r,

Obiekt (element) rozpoczyna pracę w chwili r = 0. Jeżeli w chwili / nastą-

pi jego uszkodzenie (niepoprawne funkcjonowanie), to czas t =T nazywamy
czasem życia elementu nienaprawialnego, okresem trwałościlub krótko -
trwałoŚcią. Jest to wielkośćzmienna losowo (przypadkowo), która wyznacza
czas poprawnej pracy obiektu (elementu), czylt czas do jego uszkodzenia. Wo-
bec tego funkcję niezawodności można też zapisać jako
R(t)=p{T)t} (6.ż)

Dopełnieniem funkcji niezawodności jest funkcja zawodnoŚci

F(/)=p{s,=s; 0<r <t} (6.3)

130
 1ub
F(t) = p{T < t} (6.4)

co oznacza, że jest ona określana

przez praw dopodobieństwo wystąpie-
nia niepoprawnego funkcjonowania
obiektu (elementu) w przedziale czasu
od 0 do /, a więc prawdopodobień-
stwo wystąpienia uszkodzenia do
chwili l. Przykładowe wykresy funk-
cji niezawodności i funkcji zawodno-
ściprzedstawiono na rysunku 6.2.
Zdatzęnta {T < t} i {T > t} są Rys.6.2. Funkcje: niezawodności - R(l)
i zawodnoŚci - F(l)
zdarzeniami do siebie przeci wstawny-
mi, stąd
R(0=1-F(t) (6.5)

Funkcje charakteryzujące zmienną losową T (czas pracy elementu niena-

prawialnego do uszkodzenia) mozna wyznaczyć doświadczalnie (empirycznie),
dysponując odpowiednio liczną próbką reprezentującą badaną populację ele-
mentów (obiektów) tego samego rodzaju. Zakładamy, że badamy próbkę skła-
dającą się z N - elementów tego samego rodzaju (np. lin, zarówek, łozysk),
Ltczbę elementów uszkodzonych do chwili t oznaczamy n(.t). Dla każdego
t ż 0 zachodzi 0 śn(r) śN. Wówczas empiryczną (doświadczalną) funkcję
niezawodności (oszacowanie statystyczne funkcji niezawodności z próbki
obiektów) mozna określićwzorem
A N - n(,t)
Rł(0 = (6.6)

a empiryczną funkcję zawodnoŚci (oszacowanie statystyczne funkcji zawodno-

ściz próbki obiektów)
A,ro =
f
W celu wyznaczenia empirycznych funkcji niezawodności i zawodności dla
(6.7)

elementów nienaprawialnych, należy wybrać losowo z populacji partię próbną

(próbkę) o liczności N oraz sprawdzić, czy każdy z N-elementów w chwili
T = 0 , tj. w chwili rozpoczęcla badań, jest w stanie zdatności.Następnie obser-
wuje się pracę elementów i odnotowuje cz&s ti kolejnych uszkodzeń elemen-
tów,aż do uszkodzenia elementu N. Przykład takiego postępowania, dotyczący
uszkodzeń (zużycia) ostrzy, opracowany na podstawie badań skrawności pew-
nej grupy N = 20 eksperymentalnych płytek skrawających wykonanych na ba-
zie ceramiki Si:Ną,przedstawiono w tablicy 6.1. Na podstawie zebranych da-
nych (patrz tabl. 6.1) na7eży obltczyć wańośćfunkcji niezawodności według
wzoru (6,6) oraz wartośćfunkcji zawodności F(t) na podstawie wzoru (6.5).
Wyniki obliczeń zamlęszczono w tabl.6.2, a wykres empiryczny funkcji nieza-
wodności na rysunku 6.3.

131
 Tablica 6.1
Zestawienie wyników pomiarów okrcsów trwałoŚci T ostrza eksperymentalnej grupy p§tek
skrawających wykonanych na bazie ceramiki §isNł
Nr pomiaru 1 ) 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
czas do uszkodzenia
elementuł=7[s] 10 ż0 _50 7o 80 90 100 110 120 130 140 i50 160

Liczba uszkodzonych
elementów n(l) do czasu r-
0 ż 4 6 8 9 12 A 15 18 i8 18 20

Tablic a 6.2
Obliczone wprtości empirycznej funkcji niezawodności ńł(r) oraz empirycznej funkcji
zawodności źirv(r)

4 [s] 10 ż0 50 10 80 90 100 110 1ż0 130 l40 150 160

N n(t) 20 18 l6 l4 I2 11 8 6 5 2 2 2 0
Rł(D 1 0,9 0,8 o,,7 0,6 o55 0,4 0,3 o,ż5 0,1 0,1 0,1 0
Fr(r) 0 0,1 0,2 0,3 o,4 o,45 0,6 0,7 o,75 0,9 0,9 0,9 1

RN(r)

1,0
I

o,9

0,8
1-1
0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,ż

0,,l
Il-T,1-1
l0 70 30 40 50 ó0 70 80 90 'i00 ll0 l20 l30 l40 l50 ló0 c' [s]

Rys. 6.3. Wykres empirycznej funkcji niezawodności ńł(0 w8 danych z tablicy 6.ż

Trwalośćelementu nienaprawialnego
Tbwałościąelementu nazywamy wartośćśredniązmiennej losowej T tzw.
czasu poprawnej pracy elementu. Empiryczna wartoŚĆ Średnia czasu poprawnej
pracy elementu wynosi

-= 15--,, (6.8)
N/-

132
lntensywnośći częstośćuszkodzeń
Intensywnośćuszkodzeń Xr) charakteryzuje prawdopodobieństwo powsta-
nia uszkodzeń w chwili t + Ar pod warunkiem, że w chwili l obiekt był w sta-
nie zdatnoścl. Oznacza ona względny spadek niezawodności na jednostkę cza-
su. Jest to łiczba elementów uszkodzonych odniesiona do ticzby elementów
sprawnych na początku badania. Tę miarę niezawodności określa się wzorem
x1) = l/) (6.9)
R(0
gdzie:/(Ą - funkcja gęstościrozkładu prawdopodobieństwa zmiennej losowej
7 (funkcja częstościuszkodzeń).
Empiryczną funkcję intensywnościuszkodzeń wyznacza się z zależności
4 nlt + Ltl - n(t\ Ln
/r/Y\l/ (6.10)
[N - r(ll]Al LN łr(l)|.Al
gdzie: n(t) -llczba elementów uszkodzonych do chwili r,
n(t + L,t) -liczba elementów uszkodzonych do chwili (t + A,i),
Lt - przedział czasu badań, zależny od trwałościpodanych elementów,
N - licznośćpróbki,
Ln - przyrost liczby elementów uszkodzonych w przedziale czasu Ar.
Empiryczną funkcję częstościuszkodzeń oblicza się z zależności
Ą ł(l) L,n
INII)= N{, -
n(l + Ar)
=N.A,l (6.11)

Do wyznaczenia empirycznej funkcji intensywnościuszkodzeń Xr(r) po-

trzebna jest większa liczba danych, tzn. czasów do pierwszegor,uszkodzenia ele-
mentów, niż w przypadku empirycznej funkcji niezawodności R,v(Ą. W związku
z tym dane liczbowe należy grupować w klasy. Oznacza to, ze dane te nie doty-
czą chwil pojawiania się uszkodzeń elementów, ale przedziałów czasowych,
w których one wystąpiĘ. Zatem L,t oznacza szerokośćprzedziŃu czasowego.
W tablicy 6.3 przedstawiono wyniki badań doświadczalnych pogrupowa-
nych w przedziałach czasowych (kolumna I i 2) oraz wyniki obliczeń podsta-
wowych miar niezawodności.
Jezeli intensywność uszkodzeń jest wartością stałą, to niezawodność ele-
mentów opisuje tzw. prawo wykładnicze
Rlr; - e-}' (6.Iż)
gdzie: e - podstawa logarytmu naturalnego (e = 2,71828).

Gdy )./<< 1,wówczas

R(l) ł 1 -.\.l (6.13)

stąd
. l-R(I) (6.14)
'\= l
co umozliwia obliczenie ), gdy dane jest R(l) i odwrotnie.

133
Zestawienie wyników_ badaĄ eksploatacyjnych elementów oraz obliczeniowych lXlffi ' '
funkqii: htrl , A"trl , ńł{r), A,,v(/,
przedział Licl,ha A,n Wartość Wartość Wartość Wartość
cZasu uszkodzeń funkcji flnkcji rlntcjl funkc ji
A/[103ńl w czasie Al },,tll to 37tl
FNG) Rł(l) l"(, to-'/ł,
0_1 6 0,03 0,03 0,9,7 0,030
I_2 10 0,05 0,08 o9) o 05]

ż-3 t4 0,07 0,15 0,85 o,079

34 16 0,08 0,23 0,,7,7 0,099
4_5 żo 0,10 0,33 o,6,7 0,139
5_6 20 0,10 0ł3 0,57 0,161

6_7 20 0,10 0,53 0,47 o,192

7_8 24 0,12 0,65 o15 0,ż93
8_9 32 0,16 0,81 0,19 0,593
9_10 38 0,19 1,00 0 2,000
RAZEM N=200

Jeżeli intensywnośćuszkodzeń jest stała, wtedy Średni czas poprawnej pra-

cy elementu, a więc trwałoŚć T można wyznaczyć z zależnoŚct
r = l) (6.15)

Najczęściej) podaje się w następujących jednostkach: 1/h, 1/106 h,

ValI000 h. Wartości.\ dla wybranych elementów produkowanych masowo po-
dano w tablicy 6.4.
Tablica 6 '4
Najmniejsze i średniewartości ,\ niektórych elementów z produkcji masowej

Nazwa elementu ), (7o /1000h) Nazwa elementu .\ (7o11000 h)

Lampy elektronowe odbiorcze 0,02+3 Przewody montażowe 0,0008+0,0015

Lampy elektronowe nadawcze 0,3+6 Izolatory 0,003+0,005

Tranzystory krzemowe 0,000ó+0,04 podkładki 0,00005+0,0001

Diody krzemowe 0,0002+0,02 Podkładki gumowe 0,001+ł,002

Rezystory drutowe 0,002+0,2 Sprężyny 0,0004+0,0l
Kondensatory papierowe 0,0006;{,01 Przekładnie zębate 0,0001+0,0002
Cewki 0,0003+0,03 Akumulatory 0,035+0,7
Transformatory 0,005+0,03 Baterie 0,5+3
Potencjometry drutowe 0,05+0,2 Wentylatory 0,02+0,2
Zaciski 0,00003",:{,00005 Silniki asynchroniczne 0,1+1

Przełączniki 0,001+0,5 Żarówki 0,01+0,06

przekaźniki 003+0,1 Lampy jarzeniowe 0,002_=0,01

Połączenia lutowane 0,0002+0,004

134
6.4. Trwałośćurządzeń
Pojęcie trwałościpojawiło się już podczas omawiania niezawodności ele-
mentu i oznaczało średni czas poprawnej jego pracy. Jest to jedna z miar nieza-
wodnościokreślana albo dla próbki jednakowych elementów, albo dla całego
ich zbioru. Często trwałośćtraktuje się równorzędnie z niezawodnością. Wów-
czas przez trwałośćobiektu, urządzenia, maszyny czy elementu rozumie się ich
zdolnośćdo zachowania w czasie wymaganych właściwości, umozliwiających
prawidłowe uzytkowanie w określonych warunkach, zakładając, ze pewne wła-
ściwościulegają w miarę upływu czasu zmianom o znanym, zwykle jednostaj-
nym charakterze ł po pewnym czasie mogą osiągnąć założonąwcześniej gra-
niczną(dopuszczalną) wartość.Czas odpowiadający osiągnięciu takiej warlości
zllżycta (uszkodzenia) nazywamy okresem trwałościużytkowej obiektu. okre-
sem trwałościlub krótko - trwałościąobiektu,
Znając trwałościZ pewnej liczby obiektów mozna wyznaczyć rozkład
trwałościf(T), tj. funkcję gęstości prawdopodobieństwa tych uszkod zeń, Łą-
cząc wartości prawdopodobieństw z poszczególnych przedziałów tego roz-
kładu, można otrzymać łączny rozkład uszkodzeń, czyli dystrybuantę trwało-
śctF(Ą tych obiektów.Zatem od określeniaokresów trwałościposzczegól-
nych obiektów pewnego zbioru mozna przejśćdo oszacowania miar
niezawodności.
W miarę zużywania się elementów urządzenia jego działanie jest coraz bar-
dziej zawodne, Trwałośći niezawodność zaIeżą od konstrukcji, jakości wyko-
nania i warunków uzytkowania, Miarą trwałoŚci może być czas pracy (okre-
ślonyw godzinach lub latach pracy, aż do całkowitego zużycia) lub czas
uzytkowania (czas pracy, aż do całkowitego zużycia bez uwzględnienia wszel-
kich przestoiów).
W przypadku obrabiarek rozróżnia się trwałośćabsolutną, międzyremonto-
wą, ekonomiczną i dokładności.
TrwńoŚć absolutna to czas fizycznego istnienia obrabiarki i jej użytecz-
ności(nawet do prac o znaczeniu drugorzędny m) . Trwńośćmiędzyremontowa
to czas cyklu remontowego, czyli zdatnoŚci obrabiarki do wykonywania prac
zgodnie z jej przeznaczeniem między kolejnymi rernontami kapitalnymi . Trwa-
łośćekonomiczna to czas ekonomicznego uzytkowania, aż do zużycia ekono-
micznego. Ponieważ w czasie uzytkowania obrabiarka traci swą początkową
dokładność,więc wyróżnia się też trwałośćdoWadnoścj.Aby zapewnić wyma-
ganą dokładnośćobróbki w ciągu przewidywalnego okresu użytkowania,każ-
da nowa lub wyremontowana obrabiarka powinna mieć tzw. zapas dol<ładności
określony wskaźnikiem zapasu dokładności,rp. stosunkiem dokładności
początkowej (wyrażonej średniąwartościąbłędów obróbki) do dokładności
nominalnej. Nowe lub wyremontowane obrabiarki mają wskaźnik większy od
jedności.

135
6.5. Metody zwiększania niezawodności
W czasie eksploatacji obiektu technicznego, w tym przypadku obrabiarki
skrawającej do metali, powinna być spełniona (dotrzymana) niezawodność za-
łożonaprzez konstruktora. Etap eksploatacji odzwierciedla właściwośclńyt-
kowe obiektów nabyte w fazach projektowania i wytwarzania. Kryteria jako-
ściowej oceny niezawodności obrabiarek przedstawiono w tablicy 6.5.
Tablica 6._5
Kryteria jakościowej oceny niezawodnościowej obrabiarek
Średni czas (do pierwszego
Klasa jakości Niezawodność uszkodzenia lub migdzy
uszkodzeniami)
BW bardzo wysoka powyżej 2000 h
W wysoka 1501+2000 h
s średnia 100l+i500 h
N niska 600+1000 h
BN bardzo niska poniżej 600 h

Klasyfikacja obrabiarek i systemów produkcyjnych według stopnia ich nie-

zawodności wynika głównie z przeznaczenia, zakresu prac (uniwersalności)
oraz stopnia automatyzacji. Głównym czynnikiem decydującym o wyborze nie-
zbędnego poziomu niezawodności jest analiza skutków uszkodzenia obrabiar-
ki. Inny będzie ten poziom dla obrabiarki uniwersalnej, a zdecydowanie inny
dla centrum obróbkowego. Klasy niezawodności wedfug wartości funkcji nie-
zawodnoŚci R(l) zamieszczono w tablicy 6.6.

Klasy niezawodnościowe obrabiarek i systemów produkcyjnych wg wartości

wodnoŚci R(t) 'Ji[?;*-'
I(lasa niezawodności 0 l ż J 4 5

FunkcIa niezawodności R(t)

0,9 0,9 0,99 0,999 0,9999 o,99999
dlar=1000h

Przedłlżanie okresu użytkowania obiektów technicznych polega głównie

na podwyzszaniu ich niezawodności. Można to uzyskać metodami przedeksplo-
atacyjnymi lub eksploatacyjnymi (rys. 6.4).
W metodach przedeksploatacyjnych niezawodnośćuzyskuje się za pomo-
cą metod konstrukcyjnych. Umożliwiają one, praktyczniębęz większych ogra-
niczeń, stworzenie obiektów o dużej niezawodności z elementów o małej nie-
zawodności - dzięki zastosowaniu elementów rezerwowych.
Mniej skuteczne są metody technologiczne. Wymagają bowiem zróżnico-
wania parametrów jakościowych elementów, co przeczy unifikacji i w wielu
przypadkach jest praktycznie niemozliwe do zrealizowania lub ekonomicznie

136
 Konstrukcyine Stobilizocio worunków użytkowonio

Technologiczne Siobilizocjo cieplno

Optymolizocio obciqżeń

Bodonio kontrolne

Prognozowonie uszkodzeń (nodzorowonie)

Regenerocio

Wprowodzenie nodmioru eksplootocy|nego

Rys. 6.4. Klasyfikacja metod zwiększania niezawodności maszyn

nieuzasadnione. Często stosowaną odmianą tej metody jest selekcja wyrobów

na grupy wymiarowe.
Zwiększenie niezawodności słabych ogniw uzyskuje się dzięki rozpoznaniu
procesów niszczących i zwiększeniu odpornoŚci elementów na te uszkodzenia
w wyniku działań konstrukcyjnych lub eksploatacyjnych polegających na
zmianie:
o materiału elementu,
o rodzaju smarowania lub środkasmarnego,
. odpornoŚci powierzchni roboczych na zużywanie,
o gruboŚci warstwy utwardzonej,
o trwałościpowierzchni,
c założonejsztywności połączenia lub skojarzenia,
o wartości luzów lub granic tolerancji,
o wymiarów i kształtu elementów,
o rodzaju pary trącej.
Właściwiekażda z metod zwiększania niezawodności polega na pieczoło-
witym dopilnowaniu wymagań konstruktora (zadanie dla technologa) albo na
przewymiarowaniu konstrukcji,
Każdy obiekt techniczny charakteryzuje się niezawodnościq potencjalnq,
którą nabywa w procesie wytwarzania i eksploatacji tylko wówczas, gdy wa-
runki wytwarzania i uzytkowania nie odbiegają od zakładanych. W praktyce

137
udaje się to niezmiernie rzadko i dlatego rzeczywista niezawodnoŚć obiektu jest
znacznię niższa od potencjalnej. Należy to brać pod uwagę podczas opracowy-
wania projektu wstępnego i zakładać niezawodno śćwyższą od wymaganej.
Określone wymagania niezawodności mogą być sprawdzone i potwierdzo-
ne wyŁącznie podczas uzytkowania, np. ptzez automatyzację kontroli lub nad-
zorowanie, Miejsce sporządzania takich informacji powinno być usytuowane
jak najbliżej źródłaich powstania. W nowoczesnych systemach produkcyjnych
powszechne jest nadzorowanie narzędzi i innych, szybko zużywających się ele-
mentów. Umożliwia to opracowanie np. metody ustalania czasu wymiany na-
rzędzt przez pomiar siły skrawania lub zużycta. Dzięki zgromadzonym infor-
macjom możliwe jest stosowanie odpowiednich strategii eksploatacyjnych
utrzymania maszyn w ruchu i wprowadzanie ulepszeń konstrukcy.jnych.

1.
Pytania
) 2.
Co to jest niezawodność?
Jąkie sąmiary niezawodności?
3. Jak oblicza się miary niezawodności?
1. Jakie sc1 mictry trwctłościobiektu?

Wiem } 1) j aki e s q p r zy c zy

2) co to jest trwąłoŚć obiektu,

ny zrli nt e r e s ow ąni a ni e zaw o dno śc i
ą,

3) jakie sq metcldy zwiększania niezawodności.

Umiem} 1) sc har akt e ry z,ow ać p op r aw n ei ni e p o p r aw n e funkc j o n o yt a n i e

obiektu,
2) okre śIić funkcj e : ni e zaw odno śc i, zclw o dno śc i, trw ało śc i e l e rn e n t u .

int e n syw no śc i us zkodzeń or az c zę s to śc i us zko dz.e ń.