ΠΟΛΥΜΕΡΗ ΥΛΙΚΑ

ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ:

Μετά την ολοκλήρωση της παρουσίασης και της εργαστηριακής άσκησης οι φοιτητές
θα πρέπει να γνωρίζουν
-Τις θεµελιώδεις έννοιες της χηµείας των πολυµερών
-Τα χαρακτηριστικά των µηχανισµών πολυµερισµού των υλικών που
χρησιµοποιούνται στην οδοντιατρική
-Τις έννοιες, τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες των σύνθετων υλικών
-Τους τύπους των σύνθετων υλικών που υπάρχουν στην οδοντιατρική

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1) ΒΑΣΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΠΟΛΥΜΕΡΗ

1.1) Τι είναι τα πολυµερή;

Είναι µεγαλοµοριακές ενώσεις που αποτελούνται από µικρές επαναλαµβανόµενες
δοµικές οµάδες, που ονοµάζονται µονοµερή. ∆ιακρίνονται σε φυσικά πολυµερή
(πρωτεϊνες ή πολυπεπτίδια, πολυισοπρένια όπως καουτσουκ και γουταπέρκα,
πολυσακχαρίτες, όπως το άγαρ η κυτταρίνη, τα αλγινικά και σε πολυνουκλεινικά
οξέα, όπως το DΝΑ, RΝΑ ) και σε συνθετικά πολυµερή, που παράγονται
βιοµηχανικά µέσω χηµικών αντιδράσεων (σιλικόνες , νάυλον, τεφλόν, πολυαιθυλένιο
κλπ).

1.2) Πως παρασκευάζονται τα συνθετικά πολυµερή;

Τα πολυµερή παρασκευάζονται µέσω δύο τύπων αντιδράσεων: των αντιδράσεων
συµπύκνωσης ή σταδιακών και των αντιδράσεων προσθήκης ή αλυσιδωτών.
Αντιδράσεων. Τα χαρακτηριστικά των αντιδράσεων είναι τα ακόλουθα:

Αντιδράσεις προσθήκης: α) Το µόνο είδος που αντιδρά είναι το µονοµερές που

προστίθεται στο ενεργό άκρο της σχηµατιζόµενης αλύσου, β) Η ποσότητα του
µονοµερούς διαρκώς ελαττούται, γ) Ο σχηµατισµός της µακροµοριακής αλύσου είναι
ακαριαίος και ελάχιστα αυξάνει µε τον χρόνο, δ) Ο χρόνος δεν συντελεί στη
σηµαντική αύξηση του µήκους της αλύσου αλλά µόνο στην απόδοση της αντίδρασης,
ε) ∆εν παρατηρούνται παραπροϊόντα

Αντιδράσεις συµπύκνωσης: α) Όλα τα µοριακά είδη αντιδρούν µεταξύ τους

(δηλαδή το µονοµερές µπορεί να αντιδράσει µε άλλα διµερή, τριµερή ή ολιγοµερή
είδη που έχουν ήδη προσχηµατιστεί ή τα τελευταία να αντιδράσουν µεταξύ τους) β)
Τα µονοµερή εξαφανίζονται αµέσως µόλις αρχίσει η αντίδραση, γ) Το µήκος της
αλύσου αυξάνει συνεχώς µε την πρόοδο της αντίδρασης, δ) Για µεγάλο µήκος
χρειάζεται παρατεταµένος χρόνος, ε) Κατά την αντίδραση παράγονται µικρά µόρια
ως παραπροϊόντα.

1
Για να γίνουν αυτές οι αντιδράσεις απαιτείται η ενεργοποίηση των µονοµερών µέσω
συστηµάτων κατάλυσης, τα οποία συνήθως περιλαµβάνουν έναν ενεργοποιητή και
έναν επιταχυντή. Οι καταλύτες, εξ΄ορισµού, δεν καταναλώνονται κατά τη αντίδραση
και ποικίλουν αναλόγως των αντιδράσεων που χρησιµοποιούνται. Σε αντιδράσεις
προσθήκης χρησιµοποιούνται ως καταλύτες υπεροξείδια µε ένεργοποιητές θερµότητα
ή αµίνες, δικετόνες µε αµίνες και ενεργοποιητή ορατή ακτινοβολία, άλατα θειϊκού
τολουενίου ή καταλύτες πολύτιµων µετάλλων (χλωροπλατινικά άλατα). Σε
αντιδράσεις συµπύκνωσης χρησιµοποιούνται αλειφατικές ορθοπυριτικές ενώσεις µε
ενεργοποιητές άλατα κασσιτέρου (καπρυλικός κασσίτερος), διοξείδιο του µολύβδου,
υδροϋπεροξείδια,

1.3) Γιατί επικεντρώνουµε τη προσοχή µας στη µελέτη των αντιδράσεων

προσθήκης;
Τα πολυµερή µε αντιδράσεις προσθήκης είναι τα κατ’εξοχήν πολυµερή που
χρησιµοποιούνται στις οδοντιατρικές αποκαταστάσεις (εµφράξεις, ένθετα, επένθετα,
στεφάνες, υλικά επικάλυψης µεταλλικών σκελετών, µερικές και ολικές
οδοντοστοιχίες, υλικά αναπροσαρµογής βάσεων οδοντοστοιχιών κλπ). Αντίθετα µε
τις αντιδράσεις συµπύκνωσης, όπου τα µονοµερή εξαφανίζονται αµέσως µετά την
ενεργοποίηση, στις αντιδράσεις προσθήκης παραµένει υπολειπόµενο µονοµερές, που
επηρεάζει την βιολογική συµπεριφορά των αποκαταστάσεων (βιοσυµβατότητα,
τοξική δράση, αλλεργική δράση κλπ).

1.4) Ποια είναι τα χαρακτηριστικά και τα στάδια των αντιδράσεων προσθήκης

ελευθέρων ριζών;
Το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της κατηγορίας των αντιδράσεων προσθήκης είναι
ότι οι καταλύτες δεν δρουν οι ίδιοι στο µονοµερές, αλλά µετά από κατάλληλη
ενεργοποίηση παράγουν ελεύθερες ρίζες (εξαιρετικά δραστικές ουσίες µε ασύζευκτο
ζεύγος ηλεκτρονίων) οι οποίες αρχίζουν τον πολυµερισµό. Ο πολυµερισµός
ελευθέρων ριζών χρησιµοποιείται ευρέως για την παραγωγή πολυµερών από
µονοµερή µε βινυλ-οµάδες (C=C), όπως τα ακρυλικά και µεθακρυλικά πολυµερή.
Για την έναρξη του πολυµερισµού χρησιµοποιείται συνήθως ως καταλύτης ο
υπεροξείδιο του βενζολίου το οποίο αφού ενεργοποιηθεί, είτε µε θερµότητα, είτε µε
ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία (UV, γ), είτε µε άλλους χηµικούς παράγοντες (λχ
τριτοταγείς αµίνες), παράγει ελεύθερες ρίζες, που αρχίζουν τον πολυµερισµό.
Εναλλακτικά µπορεί να χρησιµοποιηθούν άλατα Νa ή Li του θειϊκού τολουενίου, που
δεν χρειάζεται εωεργοποίηση ή συστήµατα δικετόνης-αµίνης µε ενεργοποίηση απο
ακτινοβολία ορατού φάσµατος. Αναλόγως του τρόπου ενεργοποίησης τα
οδοντιατρικά πολυµερή διακρίνονται σε θερµοπολυµεριζόµενα (κατάλυση µε
θερµότητα), αυτοπολυµεριζόµενα (αµιγώς χηµική κατάλυση), φωτοπολυµεριζόµενα
(κατάλυση µε ορατή ακτινοβολία) και θερµο-φωτοπολυµεριζόµενα (συνδυασµός
θερµότητας και φωτός).
Τα στάδια πολυµερισµού των ελευθέρων ριζών είναι:
α) Η έναρξη, που σχετίζεται µε την παραγωγή ελευθέρων ριζών(R·) από την
ενεργοποίηση του καταλύτη (Α-Β) ή απλούστερα [Α-Β→R·].
β) O πολλαπλασιασµός, όπου οι ρίζες (R·) ενεργοποιούν τα µόρια του µονοµερούς
(Μ) και τα ενεργοποιηµένα µόρια, άλλα µόρια ,κοκ ή [R· + Μ → R-M· και R-M· +
Μ → Ρ-Μ-Μ· κοκ] και
γ) Ο τερµατισµός, όπου είτε δύο ελεύθερες ρίζες αντιδρούν µεταξύ τους [R-Μn-M· +
R· → R-Mn+1-R], είτε µέσω αντίδρασης µεταφοράς αλύσου [R-Μn-M· + RΗ → R-
Mn+1-Η+ R·], όπου ένα άτοµο Η µπορεί από οποιοδήποτε σχεδόν µέρος να αντιδράσει

2
µε την πολλαπλασιαζόµενη άλυσο σταµατώντας την εξέλιξή της, ενώ η παρουσία
της ελεύθερης ρίζας R· µπορεί να ενεργοποιήσει τη γένεση άλλης αλύσου.

1.5) Τι είναι ο ανιονικός και κατιονικός πολυµερισµός;

Eίναι ο πολυµερισµός προσθήκης όπου αντί για ελεύθερες ρίζες χρησιµοποιούνται
ανιόντα ή κατιόντα. Χρησιµοποιείται σε περιπτώσεις µονοµερών µε ιδιαίτερα
ηλεκτρονιόφιλες ή πυρηνόφιλες οµάδες λχ όξινες ή βασικές οµάδες, κυανοακρυλικά
κλπ.

1.7) Τι είναι ο φωτοπολυµερισµός, γιατί χρησιµοποιείται τόσο εκτεταµένα στην

οδοντιατρική;
Είναι πολυµερισµός ελευθέρων ριζών βινυλοµάδων (C=C → C-C), όπου η
ενεργοποίηση του συστήµατος κατάλυσης γίνεται µε ορατή ακτινοβολία µέσω
λυχνιών (κυρίως LED), µεγάλης έντασης (>1 W/cm2). Τα συστήµατα αυτά
περιλαµβάνουν τον συνδυασµό δικετόνης-αµίνης. Η ακτινοβολία διεγείρει τη
δικετόνη , µε αποτέλεσµα διεγερµένα ηλεκτρόνια της να εχουν στροφορµή
παράλληλη µε µη διεγερµένα και να αντιδρούν µε την αµίνη παράγοντας ένα
ασταθές ενεργό σύµπλοκο µε ζεύγος παράλληλων στροφορµών ηλεκτρονίων που
ενεργοποιεί τον πολυµερισµό. Τα πλεονεκτήµατα αυτής της µεθόδου πολυµερισµού
είναι: Ο ελεγχόµενος χρόνος εργασίας, η ταχύτητα πολυµερισµού, οι βελτιωµένες
επιφανειακές ιδιότητες, η συνήθως συντοµότερη διαδικασία για αποκαταστάσεις και
το µειωµένο πορώδες λόγω απουσίας ανάµιξης (όλα τα υπόλοιπα υλικά απαιτούν
ανάµιξη δύο συστατικών)

1.8) Τι µπορεί να αναστείλει τη αντίδραση πολυµερισµού προσθήκης;

Επειδή ο πολυµερισµός προσθήκης µπορεί να ενεργοποιηθεί τυχαία κατά την
αποθήκευση (λχ. φως περιβάλλοντος, έκθεση σε ιονίζουσες ακτινοβολίες κλπ) στα
µονοµερή τοποθετούνται σε µικρή συγκέντρωση διάφορες ενώσεις µε πολύ
µεγαλύτερη χηµική συγγένεια προς τις ελεύθερες ρίζες (αναστολείς πολυµερισµού ή
σταθεροποιητές). Τέτοιες ουσίες (λχ υδροκινόνη, βουτυλ-υδροξυτολουένιο) φέρουν
φαινολικό άτοµο Η το οποίο µπορεί εύκολα να αποσπαστεί δηµιουργώντας
ελεύθερη ριζα (Η·), τερµατίζοντας έτσι οποιοδήποτε αρχόµενο πολυµερισµό, µέσω
του µηχανισµού µεταφοράς αλύσου. Κατά την κανονική ενεργοποίηση του
πολυµερισµού, ο αναστολέας εξουδετερώνεται από τον µεγάλο αριθµό παραγωγής
ελευθέρων ριζών.
‘Οµως, σε πολλές περιπτώσεις χρησιµοποιούνται στην οδοντιατρική υλικά που
φέρουν δραστικές φαινολικές οµάδες (λχ υλικά προστασίας πολφού), οι οποίες
µπορούν να αναστείλουν τον πολυµερισµό ελευθέρων ριζών, προκαλώντας
προβλήµατα στις διεπιφάνειες των υλικών (επιφάνειες επαφής διαφορετικών υλικών
ή του ίδιου του υλικού σε διαδοχική τοποθέτηση). Το ίδιο ισχύει όταν υλικά αυτής
της κατηγορίας έρχονται σε επαφή µε γάντια latex, όπου υπάρχουν ενεργές οµάδες
-SH . Ένα επιπλέον σοβαρό πρόβληµα που αφορά στις επιφάνειες των υλικών είναι
το οξυγόνο του αέρα. Λόγω της παραµαγνητικής φύσης του, το µοριακό Ο2 αντιδρά
ταχύτατα µε τις παραγόµενες ρίζες δηµιουργώνας πολυϋδροξυπεροξείδια, που µέσω
µιας διαδικασίας οµολυτικής απόσχισης οδηγούν στο σχηµατισµό πολύ µικρών
πολυµερών αλύσων, µε αποτέλεσµα η επιφάνεια των υλικών να µη πήζει. Το εύρος
αυτής της ζώνης εξαρτάται από την ταχύτητα του πολυµερισµού, το ιξώδες των
υλικών και από την παρουσία προστατευτικών καλυµάτων. Η κλινική σηµασία του
φαινοµένου είναι µεγάλη, ιδίως όταν τα υλικά τοποθετούνται σε λεπτό στρώµα.

3
2) ∆ΟΜΗ ΚΑΙ Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΥΜΕΡΩΝ

2.1) Ποια τα βασικά δοµικά χαρακτηριστικά των πολυµερών;

Τα βασικά χαρακτηριστικά των πολυµερών είναι:
Α) Βαθµός Πολυµερισµού: ο αριθµός των επαναλαµβανόµενων δοµικών οµάδων
(µονοµερών) που ενώνονται δηµιουργώντας το πολυµερές.
Β) Μέσο Μοριακό Βάρος: Επειδή το µήκος των αλύσεων δεν είναι το ίδιο σε ένα
πολυµερές, το µοριακό βάρος είναι ο µέσος όρος του βαθµού πολυµερισµού επί το
µοριακό βάρος του µονοµερούς.
Γ) Βαθµός Μεταπροπής Πολυµεριζόµενων ∆εσµών: Το εκατοστιαίο ποσοστό των
δεσµών που µετατράπηκαν κατά τον πολυµερισµό.
∆) Υπολειπόµενο µονοµερές: Το ποσοστό του αρχικού µονοµερούς που δεν
αντέδρασε
Ε) Θερµοκρασία Υαλώδους Μετάπωσης: Η αλλαγή των ιδιοτήτων του υλικού µε
την αύξηση/µείωση της θερµοκρασίας µε αποτέλεσµα πέρα από ένα σηµείο το µέτρο
ελαστικότητας ενός υλικού να µεταβάλλεται σηµαντικά, λόγω αλλαγής των
διαµοριακών δυνάµεων (Τg).
Τα πολυµερή αναλόγως µε την φυσική τους κατάσταση διακρίνονται σε Ελαστοµερή,
Σκληρά άµορφα (χωρίς κρυσταλλική δοµή ή κανονικότητα) , Σκληρά µερικώς
κρυσταλλικά και Πολυµερείς ίνες.

2.2) Γραµµικά και διασταυρούµενα πολυµερή. Που διαφέρουν;

Γραµµικά είναι τα πολυµερή που αναπτύσσονται κατά µήκος µιας αλύσου. Συχνά σε
πολυµερή οι αλύσεις διασταυρώνονται µέσω πρωτογενών χηµικών δεσµών,
σχηµατίζοντας τα διασταυρούµενα πολυµερή. Συνήθως τα µονοµερή που
συµµετέχουν σε διασταυρούµενα πολυµερή έχουν δύο ενεργά άκρα (το πρώτο
συνδέεται µε τη µία άλυσο και το δεύτερο µε τη δεύτερη) και ονοµάζονται διδύναµα.
Υπάρχουν µονοµερή µε περισσότερα των 2 ενεργών άκρων (πολυδύναµα), που
δηµιουργούν πλέγµατα µε πολύπλοκη δοµή. Επειδή ακόµη και ένα µικρό ποσοστό
ανάπτυξης διασταυρούµενου πλέγµατος µειώνει την ευκινησία ενός τέτοιου
πλέγµατος κάτω από φόρτιση, τα υλικά αυτά έχουν εντονότερη ελαστική παρά
πλαστική συµπεριφορά. Αυξηµένο ποσοστό διασταυρούµενου πλέγµατος οδηγεί σε
πολυµερή µε αυξηµένη σκληρότητα, ψαθυρότητα και αντοχή στην επίδραση
διαλυτών.
Στα διδύναµα και πολυδύναµα µονοµερή, ο πολυµερισµός της πρώτης ενεργού
οµάδος µειώνει σηµαντικά την κινητικότητα των υπολοίπων, µε αποτέλεσµα
ορισµένοι δεσµοί να καθηλώνονται στο αναπτυσσόµενο πλέγµα χωρίς να µπορούν να
πολυµεριστούν. Το φαινόµενο ονοµάζεται στερεοχηµική παρεµπόδιση και επηρεάζει
σηµαντικά την απόδοση της αντίδρασης πολυµερισµού ( τον βαθµό µεταπροπής
πολυµεριζόµενων δεσµών).

2.3) Που διαφέρουν τα ελαστοµερή από τα άκαµπτα πολυµερή;

Στα ελαστοµερή οι πολυµερείς αλύσεις παρουσιάζουν κάµψεις, συστροφές και
ελικώσεις λόγω της θερµικής τους κίνησης ενώ συνδέονται µεταξύ τους µε
διασταυρούµενους δεσµούς. Η δοµή αυτή παρουσιάζει το χαρακτηριστικό ότι όταν
εφαρµοστεί εξωτερική τάση, τα µόρια ευθειάζονται, µε αποτέλεσµα τα ελαστοµερή
πολυµερή να παραµορφώνονται εύκολα, µε µεγάλο µέρος της παραµόρφωσής τους
να είναι σχεδόν πλήρως αναστρέψιµο. Η απουσία κάµψεων, συστροφών και
ελικώσεων από τα άκαµπτα πολυµερή δεν επιτρέπει ανάλογη συµπεριφορά.

4
2.4) Ιδιότητες των πολυµερών: Ποιος ο ρόλος του ΜΒ και της θερµοκρασίας στις
ιδιότητες των πολυµερών;
Tο αυξηµένο ΜΒ αυξάνει τις ιδιότητες των πολυµερών (αυξηµένη ακαµψία,
αντοχή, Τg κλπ) λόγω τόσο του αυξηµένου βαθµού πολυµερισµού, όσο και της
ανάπτυξης διαµοριακών επιδράσεων µεταξύ των πολυµερών αλύσων. H
θερµοκρασία µαλακώνει το πολυµερές πλέγµα, µειώνει το ρυθµό παραµόρφωσής
του, µειώνει τα αποτελέσµατα την διασταύρωσης των δεσµών και µειώνει την Τg.
Μια ιδιαίτερη κατηγορία πολυµερών είναι τα θερµοπλαστικά υλικά, που µαλακώνουν
κατά τη θέρµανση και σκληραίνουν κατά την ψύξη, χωρίς µεταβολή της χηµικής τους
σύστασης, σε αντίθεση µε τα θερµοσκληρυνόµενα υλικά που δεν µαλακώνουν, αλλά
καίγονται ή αποδοµούνται κατά τη θέρµανση.
Κατά τον πολυµερισµό λόγω µεταβολής της απόστασης των δεσµών µεταξύ των
ενεργών οµάδων (αρχική κατάσταση: δευτερογενείς δεσµοί, τελική κατάσταση:
πρωτογενείς δεσµοί) ο ελεύθερος όγκος µειώνεται οδηγώντας σε συστολή. Η
συστολή αυτή, γνωστή ως συστολή πολυµερισµού, εκτός από τη µεταβολή των
διαστάσεων του τελικού προϊόντος, έχει ως συνέπεια την ανάπτυξη τάσεων που
άλλοτε επιβαρύνουν και άλλοτε ενισχύουν τις διεπιφάνειες των υλικών.
Τα πολυµερή, αναλόγως της χηµικής τους σύνθεσης, απορροφούν νερό, το οποίο
διαχέεται στις αλύσους τους και συνδέεται µέσω δεσµών -Η µε τις υδρόφιλες οµάδες
του πολυµερούς. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα την εξασθένιση των διαµοριακών
δυνάµεων µεταξύ των πολυµερών αλύσων, προκαλώντας στο πλέγµα διόγκωση και
πλαστικοποίηση (αύξηση της ευκαµψίας του). Το ίδιο µπορούν να προκαλέσουν
οργανικοί διαλύτες ή και µόρια µονοµερών. Τα τελευταία ονοµάζονται
πλαστικοποιητές και µειώνουν την Τg του πολυµερούς. Το αντίθετο µπορεί να
επιτευχθεί µε σκληρυντές, που αυξάνουν την Τg.
Τα φαινόµενα απορρόφησης νερού ή υγρών από το περιβάλλον (λχ στοµατικών
υγρών), συνοδεύονται από την απελευθέρωση διαφόρων χηµικών ουσιών προς το
περιβάλλον (υπολειπόµενα µονοµερή, προϊόντα οξείδωσης, προϊόντα βιοχηµικής
αποδόµησης κλπ) που επηρεάζουν τόσο το πολυµερές, όσο και την βιολογική
απόκρισή του στο στοµατικό περιβάλλον. Η παρουσία χρωµοφόρων οµάδων (χηµικές
οµάδες που επηρεάζουν το χρώµα των πολυµερών) όπως C=-C, C=O, N-H κλπ,
αλλοιώνουν τη χρωµατική σταθερότητα των πολυµερών µε αποτέλεσµα δυσχρωµία.

2.5) Τι είναι τα συµπολυµερή;

Είναι πολυµερή µε δύο ή περισσότερους τύπους µονοµερών. Ταξινοµούνται σε
τυχαία (-Α-Β-Β-Α-Β-Α-Α-Α-), εναλλασόµενα (-Α-Β-Α-Β-Α-Β-) κατά συστάδες (-Α-
Α-Α-Α-Β-Β-Β-) και εµβολιασµένα (-Α-Α(Β-Β-)-Α-Α-Α-Α(Β-Β-)-Α-Α-).
Οι συνδυασµοί αυτών των µονοµερών επιτρέπουν τον σχεδιασµό υλικών µε
καθορισµένες ιδιότητες και συµπεριφορά.

2.6) Πως τα πολυµερή µπορούν να χρησιµοποιούνται ως συστήµατα συγκόλλησης:

Ο σχεδιασµός τέτοιων µονοµερών εξαρτάται α) από τη βασική χηµεία
πολυµερισµού του µορίου και β) από την επιφανειακή χηµεία του υλικού πάνω
στο οποίο θα εφαρµοστεί. Για παράδειγµα για βινυλ-παράγωγα, το ένα άκρο του
µορίου θα πρέπει να φέρει: α) έναν δεσµό C=C , που να µπορεί να συµπολυµεριστεί
µε άλλα διδύναµα ή πολυδύναµα µόρια της ίδιας κατηγορίας, β) µία ενδιάµεση
αλυσίδα (-CH2-CH2-) που να εξασφαλίζει επαρκή κινητικότητα και αποφυγή
αλληλεπίδρασης των δύο άκρων και γ) ένα δεύτερο ενεργό άκρο, η σύνθεση του
οποίου εξαρτάται από το υπόστρωµα µε το οποίο θα γίνει η συγκόλληση (-COOH ή -
PO3 για µη πολύτιµα κράµατα και πολυκρυσταλλικά µεραµικά, -Si-OH για

5
υαλοκεραµικά , -SH για πολύτιµα µέταλλα). Αυτά τα µονοµερή φέρονται συνήθως σε
συσκευασία µε κατάλληλους διαλύτες, ώστε να εξασφαλίζεται η διάρκεια ζωής τους,
η εφαρµογή τους σε λεπτό στρώµα στις προς συγκόλληση επιφάνειες, η επίτευξη
οµοιόµορφης κάλυψης και η ταχεία αντίδρασή τους µε το υπόστρωµα.

3) ΣΥΝΘΕΤΑ ΠΟΛΥΜΕΡΗ ΥΛΙΚΑ

3.1) Τι είναι τα σύνθετα υλικά και γιατί χρησιµοποιούνται ως πολυµερή;

Τα σύνθετα υλικά είναι µίγµατα δύο ή περισσοτέρων υλικών µε διαφορετικές
ιδιότητες χωρίς να αντιδρά το ένα µε το άλλο. Από τους διάφορους τύπους
συνθέτων υλικών που χρησιµοποιούνται στη βιοµηχανία, στην οδοντιατρική
επεκράτησαν τα σύνθετα υλικά µε συνεχή οργανική πολυµεριζόµενη µήτρα και φάση
διασποράς ενισχυτικούς παράγοντες από κόκκους ή ίνες. Η παρουσία των
ενισχυτικών παραγόντων σε µορφή κόκκων αυξάνει την αντοχή στη θλίψη,
εφελκυσµό, την κάµψη, τη στρέψη, τη δυσθραυστότητα, τη σκληρότητα και την
αποτριβή, ενώ µειώνει τη συστολή πολυµερισµού, την απορρόφηση νερού και τη
διαλυτότητα.
Κατά τον σχεδιασµό αυτών των υλικών λαµβάνονται υπ΄όψη α) η απαίτηση για την
ελάχιστη δυνατή απόσταση µεταξύ των κόκκων, ώστε να βελτιστοποιηθεί το
ενισχυτικό αποτέλεσµα, β) το ποσοστό της κατ’ όγκο περιεκτικότητάς τους, ώστε να
εξασφαλίζονται τα χαρακτηριστικά χειρισµού που απαιτούνται, γ) το µέγεθος των
κόκκων, ώστε να µην είναι ορατοί (<0.4 µm) και δ) η χηµική τους σύνθεση, ώστε να
εξασφαλίζεται χηµική σταθερότητα.
Σε ειδικές περιπτώσεις (κυρίως προσθετικές αποκαταστάσεις) χρησιµοποιούνται
υλικά ενισχυµένα µε ίνες. Το µέτρο ελαστικότητας των ινών, η διάταξη και η
απόσταση µεταξύ τους επηρεάζουν σηµαντικά τα αποτελέσµατα. Τα υλικά που είναι
ενισχυµένα µε ίνες καλύπτουν µεγαλύτερο εύρος µηχανικών απαιτήσεων, δεδοµένου
ότι παρέχουν την δυνατότητα προσανατολισµού των ινών κατά τη διεύθυνση της
ασκούµενης δύναµης, λόγω της ανισοτροπίας τους. ιδιοτήτων

3.2) Πως συγκρατούνται οι ενισχυτικοί παράγοντες στο πολυµερές πλέγµα;

Για να επιτευχθεί καλύτερο αποτέλεσµα οι κόκκοι (συνήθως ύαλοι) υφίστανται
επεξεργασία µε ειδικούς συζευκτικούς παράγοντες (σιλανόλες: C=C-R-Si(OH)3 )
έτσι ώστε να επιτευχθεί ένα είδος χηµικής σύνδεσης των κόκκων µε την οργανική
µήτρα µέσω της ανάπτυξης δεσµών -Si-O-Si- . Σε περιπτώσεις οργανικών κόκκων
σπανίως γίνεται ενεργοποίηση, εκτός από ορισµένες περιπτώσεις σφαιρικών κόκκων,
όπου γίνεται ενεργοποίηση µε κοινό µεθακρυλικό µεθύλιο. Παρόµοιες είναι και οι
επεξεργασίες των ινών.

3.3) ∆εν προκύπτουν προβλήµατα από την ενσωµάτωση ενισχυτικών ουσιών στο
πολυµερές πλέγµα;
Παρ΄όλα τα σαφή πλεονεκτήµατά της η ενίσχυση µε κόκκους ή ίνες δηµιουργεί
ανοµοιογενή υλικά. Ιδιαίτερη δυσκολία παρουσιάζεται στη λείανση αυτών των
υλικών, λόγω της σκληρότητάς τους και της τελικής έκθεσης των κόκκων στο
στοµατικό περιβάλλον. Οι συζευκτικοί παράγοντες παρουσιάζουν υδρολυτική
αστάθεια µε τη πάροδο του χρόνου, µε αποτέλεσµα απόπτωση των εκτεθειµένων
κόκκων, εκτράχυνση της επιφάνειας και συσσώρευση χρωστικών. Παρά τις
βελτιώσεις, δεν κατέστη ακόµη δυνατή η εξάλειψη της συστολής πολυµερισµού που

6
δηµιουργεί προβλήµατα στις ενδοκορωνικές αποκαταστάσεις. Τέλος, σε περιπτώσεισ
εξωτερικής ενεργοποίησης του πολυµερισµού (λχ φωτοπολυµερισµός), οι
διαφορετικοί δείκτες διάθλασης των ενισχυτικών κόκκων, σε συνδυασµό µε τα
φαινόµενα σκέδασης περιορίζουν τη διείσδυση του φωτός.

3.4) Πως επιτυγχάνεται η χρωµατική απόδοση στα διάφορα υλικά;

Το χρώµα στα σύνθετα πολυµερή υλικά επιτυγχάνεται µε συνδυασµό τριών τύπων
χρωστικών Fe2O3 (µαύρου, κίτρινου και κόκκινου) σε περιεκτικότητες που δεν
υπερβαίνουν τα 80 ppm. Για τις αδιαφάνειες χρησιµοποιείται TiO2 ή SnO2 ( έντονα
λευκές σκόνες), ώστε να εξασφαλιστεί µεγάλη καλυπτική ικανότητα σε µικρό πάχος.
Στις αποµιµήσεις της αδαµαντίνης η περιεκτικότητα σε χρωστικές είναι ελάχιστη. Για
την καλύτερη χρωµατική σταθερότητα στα υλικά τοποθετείται µικρή ποσότητα
σαλικυλικού φαινυλίου ώστε να απορροφά εκλεκτικά την υπεριώδη ακτινοβολία,
προστατεύοντας τα υλικά από τη φωτογήρανση. Τέλος η χρωµατική αστάθεια των
φωτοκαταλυτών (η δικετόνη καµφοροκινόνη που χρησιµοποιείται στα περισσότερα
υλικά έχει έντονο κίτρινο χρώµα που αλλάζει κατά τον φωτοπολυµερισµό)
αντιµετωπίζεται µε τη χρήση νέων καταλυτών .

BIBΛΙΑ ΓΙΑ ΜΕΛΕΤΗ

1. Darwell BW. Materials Science for Dentistry, 7th edition, Hong Kong 2002.
2. McCabe JF, Walls AWG. Applied Dental Materials, Blackwell Publishing Ltd,
Oxford 2008
3. Sakaguchi R, Powers J. Craig’s Restorative Dental Materials, 13th edition,
Philadelphia, Elsevier Mosby 2011.