Kitap Olarak Al

Hacettepe Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü

Arkeoloji Anabilim Dalı
POST PROCESSUAL “SÜREÇ SONRASI ARKEOLOJİ” VE

KÜLTÜREL MİRAS
(Çatalhöyük Örneği)
Mehmet Kaya YAYLALI
Yüksek Lisans Tezi
Ankara
2010
POST PROCESSUAL “SÜREÇ SONRASI ARKEOLOJİ” VE
KÜLTÜREL MİRAS
(Çatalhöyük Örneği)
Mehmet Kaya YAYLALI
Arkeoloji Anabilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi
Ankara
2010
iii
ÖZET
YAYLALI Mehmet Kaya, Post Processual “Süreç Sonrası Arkeoloji” ve Kültürel

Miras (Çatalhöyük Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010
Arkeoloji tarihsel süreç içerisinde gelişerek değişim geçirmiş salt eskiye ait etkileyici
(değerli kalıntılar) için yapılan ilk kazı faaliyetlerinin yerini sistemli kazı, tasnif ve
değerlendirme süreçleri almıştır. Arkeolojik veri birikiminin artışıyla birlikte ise
deneysellikleri ön planda olan antropoloji, zooloji, botanik, kimya ve fizik gibi bilim
dallarında uygulanan yöntemlerin kullanımı yaygınlaşmış arkeoloji multidisipliner
nitelikli bir bilim dalı haline gelmiştir.
Ancak arkeoloji biliminde gözlemlenen bu pozitivist farklılaşma sürecinin tek dinamiği

bilimsel ilerlemenin sağladığı yeni koşullar ya da kuramlar değildir. Siyasi ve sosyal
hayatı etkilerken bilimsel değerlendirme biçimlerini de şekillendiren büyük olaylar da
sosyal bir bilim dalı olan arkeolojiyi etkilemiştir. Özellikle Fransız İhtilali sonrası
ortaya çıkan Milliyetçilik akımı birçok toplumsal dönüşümün temel etkeni olmuş ulus
devlet anlayışıyla birlikte arkeolojik araştırmaların hedeflerinde dönüşümler
yaşanmıştır.
Ancak temel olarak geçmişte yaşamış insan topluluklarının ortaya koyduğu bütün
eylemlere (beslenme tarzları, ürettikleri ürünler, savaşları, anlaşmaları, inançları….)
bağlı maddi kalıntılar, bu maddi kalıntıların yarattığı ilişkiler ve anılan ilişkilerin
yarattığı sosyal ve siyasi sonuçlar arkeolojinin konusunu oluşturmaya devam etmiştir.
Söz konusu tez çalışması dâhilinde arkeoloji bilimi teorileri ve uygulamaları
bakımından tarihsel süreç içerisinde değerlendirilmiştir. Ayrıca arkeolojinin ilgilendiği
tüm kalıntıların karşılığı olan “kültürel miras” kavramının tanımı yapılmaya çalışılmış
bilimsel anlamda gözlemlenen arkeolojik değerlendirme ve çalışma metotlarına ilişkin
teknolojik ve düşünsel değişim kapsamında kültürel miras yönetimi kavramı
irdelenmeye çalışılmıştır.
iv
Özellikle 1960’lı yıllardan itibaren arkeolojik verilerin tanımlanması ya da

değerlendirilmesi anlamında yaşanan kuramsal gelişim kültür varlıklarının öneminin
bilincine varan meslek kuruluşları, uluslararası örgütler ve ülkelerin kültürel mirasın
korunması anlamında yoğun bir çaba içine girmesine neden olmuştur. Söz konusu tez
çalışmasıyla taşınır ya da taşınmaz nitelikli “kültürel miras” bakımından büyük bir
zenginliğe sahip olan ve bu zenginliğin tüm insanlığın ortak belleği açısından taşıdığı
önemin değerlendirilmesi anlamında sorumluluk ve yükümlülükleri olan ülkemiz
sınırları içerisindeki arkeolojik nitelikli kültür varlıklarının yönetimine ve
değerlendirilmesine ilişkin “ Post Processual Archaeology ” Süreç Sonrası Arkeolojik
çalışmalar kapsamında bir metot analizi yapılmıştır .
Anahtar Sözcükler: Arkeoloji, Deneysellik, Teori, Süreç Sonrası, Kültürel Miras

v
ABSTRACT
YAYLALI Mehmet Kaya, Post Processual Archaeology and Culturel Heritage (The
Example of Çatalhöyük), Master’s Thesis, Ankara 2010
Archaeology witnessed serious transformations in its historical development and first

excavations targeting impressive/precious remains replaced by a scientific approach
based on systematical excavations, classification and evaluation processes. Methods of
empirical sciences like anthropology, zoology, botany, chemistry and physics were
applied in line with the increase of archaeological data and archaeology became a
multidisciplinary science.
New paradigms or theories are not the single source of this positivist transformation
observed in archaeology. Significant social events, which influenced political and social
perceptions together with scientific methodology, affected archaeology as a social
science. Especially Nationalism, which came into view after French Revolution, was
primary motivation of important social transformations. Goals of archaeological studies
have changed with the establishment of national states as well.
The subject of archeological studies continued to be material culture objects, which

were created by the activities of ancient societies like subsistence styles, products, wars,
agreements, and beliefs etc., together with their social and political implications.
Historical development of archaeological theories and their applications have been
analyzed within this thesis. Additionally definition of “cultural heritage” has been given
and concept of cultural heritage management was considered in line with the
methodological and intellectual developments observed in archaeology practice.
Theoretical developments observed in definition of archaeological data or its evaluation

during 1960’s lead professional organizations, international institutions and states
serious efforts for preservation of cultural heritage. Turkey is enormously rich in terms
of movable or immovable cultural heritage and has responsibilities and obligations for
the common memory of civilization. A post-processual methodological analysis has
been carried out for the management and use of this rich heritage in this study.
Keywords: Archaeology, Empirical, Theory, Post Process, Cultural Heritage

vi
İÇİNDEKİLER
KABUL ve ONAY i
BİLDİRİM ii
ÖZET iii
ABSTRACT v
İÇİNDEKİLER vi
LEVHALAR DİZİNİ ix
ÖNSÖZ xii
I.GİRİŞ 1
I.I. AMAÇ 3
I.II.YÖNTEM 4
II.ARKEOLOJİ 5
II.I. ARKEOLOJİ BİLİMİNİN TANIMI VE ANALİZİ 5
II.II.ARKEOLOJİ BİLİMİNİN GELİŞİMİ 7
II.II.1. Arkeoloji Biliminin Dünyada Tarihsel Gelişimi 7
II.II.2. Arkeoloji Biliminin Türkiye’de Tarihsel Gelişimi 15
II.II.2.1.Erken Dönem Arkeolojisi 15
II.II.2.2.Cumhuriyet Dönemi Arkeolojisi 18
II.II.2.3.Gelişme Dönemi Arkeolojisi 21
II.III. ARKEOLOJİK TEORİ NEDİR? 25
II.III.1. Dünyada Teorik Arkeoloji’nin Gelişimi 29
II.III.2. Türkiye’de Teorik Arkeoloji’nin Gelişimi 42
II.IV. SÜREÇ ARKEOLOJİSİ TEORİSİ
(PROCESSUAL ARCHAEOLOGY) 50
II.V. SÜREÇ SONRASI ARKEOLOJİ TEORİSİ
(POST PROCESSUAL ARCHAEOLOGY) 57
II.VI. SÜREÇ SONRASI ARKEOLOJİ’NİN FELSEFİ ANALİZİ 64
vii
III.KÜLTÜREL MİRAS 75
III.I.KÜLTÜREL MİRASIN TANIMI 75
III.II.KÜLTÜREL MİRAS YÖNETİMİ NEDİR? 76
III.III.KÜLTÜREL MİRAS YÖNETİMİNİ DÜZENLEYEN MEVZUAT 79
III.III.1.Ulusal Mevzuat 81
III.III.2.Uluslararası Mevzuat 82
III.IV.KÜLTÜREL MİRASIN KORUNMASINDA SİVİL TOPLUM
ÖRGÜTLERİ İLE İŞBİRLİĞİ 83
IV. ÇATALHÖYÜK 85
IV.I. ÇATALHÖYÜK 85
IV.I.1.Çatalhöyük’ün Konumu ve Tanımı 85
IV.I.2.Stratigrafi 87
IV.I.3.Kazı Tarihçesi 88
IV.I.4.Mimari 88
IV.I.5.Seramik 91
IV.I.6.Küçük Buluntular 92
IV.I.7.Ölü Gömme Gelenekleri 95
IV.I.8.Flora ve Fauna 96
IV.I.9.Çatalhöyük’ün Önemi 97
IV.II.ÇATALHÖYÜK’ÜN ULUSAL MEVZUATIMIZ AÇISINDAN YASAL STATÜSÜ 98
IV.II.1. Çatalhöyük Kültürel Miras Yönetim Uygulamalarını Düzenleyen Yasal Çerçeve 98
IV.II.1.1.Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tabi Olduğu Yasal Hükümler 98
IV.II.1.2.Koruma ve Korunma Uygulamaları Hakkında Yasal Hükümler 99
IV.II.1.3.Sit Alanı ve Uygulamaları Hakkında Yasal Hükümler 99
IV.II.1.4.Çatalhöyük’ün Birinci Derece Sit Alanı Statüsü 101
IV.II.1.5.Çatalhöyük’ün Üçüncü Derece Sit Alanı Statüsü 102
IV.II.1.6.Alan Yönetimine İlişkin Yasal Hükümler 102
IV.III.ÇATALHÖYÜK’ÜN YEREL MEVZUAT AÇISINDAN YASAL STATÜSÜ 104
IV.III.1.Büyükşehir, İlçe ve İlk Kademe Belediyelerinin Görev ve Sorumlulukları 104
IV.III.2.Büyükşehir Belediyesi’nin İmar Denetim Yetkisi 104
viii
IV.IV.ÇATALHÖYÜK KÜLTÜREL MİRAS YÖNETİMİ 105

IV.IV.1.Kapsam 105
IV.IV.2.Temel İlkeler 106
IV.IV.2.1.Yansımacılık ( Reflexivity ) 107
IV.IV.2.2.Konteksellik,İlişkisellik (Contextuality, Relationality) 112
IV.IV.2.3.Etkileşimcilik, Katılımcılık (Interactivity) 112
IV.IV.2.4.Çokseslilik (Multivocality) 114
V.DEĞERLENDİRME 117
V.I.ÇATALHÖYÜK YÖNETİM PLANININ SÜREÇ SONRASI ARKEOLOJİK
METOT İLKELERİ KAPSAMINDA DEĞERLENDİRMESİ 117
V.I.1.Ortamın Oluşturulması 117
V.I.2.Ekspertiz 120
V.I.3.Uygulama 121
V.II. SÜREÇ SONRASI ARKEOLOJİK METOT KAPSAMINDAKİ
ÇATALHÖYÜK YÖNETİM PLANI ÖRNEĞİNİN ARKEOLOJİ
BİLİMİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 123
V.III. SÜREÇ SONRASI ARKEOLOJİK METOT KAPSAMINDAKİ ÇATALHÖYÜK
YÖNETİM PLANI ÖRNEĞİNİN KÜLTÜREL MİRAS AÇISINDAN
DEĞERLENDİRİLMESİ 127
V.IV. SÜREÇ SONRASI ARKEOLOJİK METOT KAPSAMINDAKİ ÇATALHÖYÜK
YÖNETİM PLANI ÖRNEĞİNİN YASAL UYGULAMALAR AÇISINDAN
DEĞERLENDİRİLMESİ 134
V.V. SÜREÇ SONRASI ARKEOLOJİK YAKLAŞIM KAPSAMINDA
KÜLTÜREL MİRAS YÖNETİMİNİN UYGULANABİLİRLİĞİ 139
VI.SONUÇ 145
KAYNAKÇA 150
KATALOG
LEVHALAR
ix
LEVHALAR DİZİNİ
Levha 1 a: Çatalhöyük’ün Coğrafi Konumu, (www.catalhoyuk.com).

Levha 1 b:Çatalhöyük’ün Coğrafi Konumu, (www.catalhoyuk.com).
Levha 2 a:Çatalhöyük’ün Uydu Görüntüsü, (www.catalhoyuk.com).
Levha 2 b: Çatalhöyük’ün Coğrafi Yapısı, (Eş Yükselti Eğrisi Çizimi)
(www.catalhoyuk.com).
Levha 3 a: Çatı Kaplama Çalışmaları (Dış Görüntü), (www.catalhoyuk.com).
Levha 3 b: Çatı Kaplama Çalışmaları ve Alana İlişkin Açıklama Panosu (İç Görüntü)
Levha 4 a:Güney Açması Çatı Kaplama Çalışmaları (Dış Görüntü)
Levha 4 b: Güney Açması Çatı Kaplama Çalışmaları (İç Görüntü)
Levha 5 a:Güney Açması Çatı Kaplama Çalışmaları ve Alana İlişkin Açıklama Panosu
(İç Görüntü),(www.catalhoyuk.com).
Levha 5 b: Güney açması kazı çalışmaları (İç Görüntü), ( www.catalhoyuk.com).
Levha 6 a :Alanda Çalışan Bölge Halkına Mensup Kadınlar, (www.catalhoyuk.com).
Levha 6 b: Alanda Fotoğraf Çeken Ziyaretçiler,( www.catalhoyuk.com).
Levha 7 a: Deney Evi Fotoğrafı (İç Görünüm, İntramural Gömü),( www.catalhoyuk.com).
Levha 7 b: Deney Evi (İç Görünüm), (www.catalhoyuk.com).
Levha 8 a: Deney Evi Fotoğrafı (İç Görünüm ), (www.catalhoyuk.com).
Levha 8 b:Deney Evi Fotoğrafı (Dış Görünüm), ( www.catalhoyuk.com).
Levha 9 a: Çatalhöyük VI B Mimari Katı Çizimi, ( Mellaart 1967, Şekil 9).
Levha 9 b: Çatalhöyük VI B Mimari Katının Planı, (Naumann 1991,s 226, Resim 280).
Levha 10 a :Çatalhöyük Mimari (İllüstrasyonu) Canlandırması, ( www.edna.nl).
Levha 10 b: Çatalhöyük Mimari Canlandırması,(www.catalhoyuk.com).
Levha 11 a: Minicity Antalya’da Sergilenmekte Olan Çatalhöyük Maketi,
(www.minicity.antalyanet.de).
Levha 11 b: Minicity Antalya’da Sergilenmekte Olan Çatalhöyük Maketi,
(www.minicity.antalyanet.de).
Levha 12 a:Çatalhöyük Hakkında Bir Mimari Canlandırma, (Ana.Med.Müz)
x
Levha 12 b:Çatalhöyük Hakkında Bir Mimari Canlandırma,(An. Med. Müz)

Levha 13 a:Ziyaretçi Merkezinin iç görünümü, (www.catalhoyuk.com).
Levha 13 b:Ziyaretçi Merkezinin iç görünümü, (www.catalhoyuk.com).
Levha 14 a:Ziyaretçi merkezinin iç görünümü, (www.catalhoyuk.com).
Levha 14 b: Temper Projesi Kapsamında alanda Çalışan İlköğretim Öğrencileri,
Levha 15 a: Temper Projesi Kapsamında alanda Çalışan İlköğretim Öğrencileri, (
www.catalhoyuk.com).
Levha 15 b: Temper Projesi kapsamında alanda çalışan İlköğretim Okulu
öğrencilerinin yaptığı örnek figürin,(www.catalhoyuk.com).
Levha 15 c:Duvar boyama çalışmaları, (www.catalhoyuk.com).
Levha 16 a:Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzes i, Topraktan Sonsuzluğa
Çatalhöyük Sergisinden (26.05.2008– 20.08. 2006) Mimari Canlandırma
(www.yapıkredi.com.tr).
Levha 16 b: Çatalhö yük’te n Bo ğa Avı Sahnes i Tabaka V,
(Hodder 2006,s.94.Şekil 38).
Levha 17 a ve b: Han Tümertekin’in Ulusal Mimarlık Ödülleri, Proje Dalı Başarı Ödülü
Alan Çatalhöyük Müze ve Ziyaretçi Merkezi Tasarımı 2000,(www.mo.org.tr).
Levha 18 a: 2008 Yılı Kazıları Sonucunda Ortaya Çıkan Bina 77, (www.catalhoyuk.com).
Levha 18 b:2008 Yılı Kazıları Sonucunda Ortaya Çıkan Bina 77, (www.catalhoyuk.com).
Levha 19 a: Ana Tanrıça Figürini, (www.catalhoyuk.com).
Levha 19 b:2008 Yılı Kazı Çalışmaları Sonucu Tespit Edilen Duvar Boyamaları
Levha 20 a: Örge Tulga Jewellery Design Tarafından kullanılan Çatalhöyük Motifi,
(www.chichiqueen.com).
Levha 20 b:Çatalhöyük’ten ele geçen mühür baskısı, (www.catalhoyuk.com)
Levha 21 a:2008 Yılı Kazı Çalışmaları Sonucu Tespit Edilen Duvar Boyamaları,
Levha 21 b:Çatalhöyük Müzesi için Ayrılan Alan, (www.catalhoyuk.com).
Levha 22 a: Çatı ve Ziyaretçi Gezi Yolları, (www.catalhoyuk.com).
Levha 22 b:Gezi Yolları ve Bilgilendirme Panoları, (www.catalhoyuk.com) .
xi
Levha 23 a: Koruma Uygulamaları, (www.catalhoyuk.com).

Levha 23 b:Çatalhöyük Kazı Alanları, (www.catalhoyuk.com).
Levha 24 a: Aşağıpınar Yerleşmesinin Konumu, (Özdoğan 1999: Harita 1 ).
Levha 24 b: Aşağıpınar Açıkhava Müzesi, (Özdoğan 1999: Resim 5, 6, 7, 8).
Levha 25: Aşağıpınar Açıkhava Müzesi Durum Planı, (Özdoğan 1999: Çizim 14).
Levha 26 a: 3 Boyutlu (3 d) Sanal Çatalhöyük Gezisinden Görüntü, (www.slurl.com).
Levha 26 b: 3 Boyutlu (3 d) Sanal Çatalhöyük Gezisinden Görüntü, (www.slurl.com).
Levha 27 a: Çatalhöyük’ten ele geçen kil figürinlere ait çizim,(www.stanford.edu).
Levha 27 b: Çatalhöyük’ten ele geçen kil figürine ait çizim,(www.stanford.edu).
Levha 28: Çatalhöyük’ten ele geçen figürine ait bir çizim, (www.stanford.edu).
Levha 29 a: Alan 4040’ta tespit edilen mimari yapı içindeki ayı kabartması
Levha 29 b: TP alanında tespit edilmiş mimari yapı içindeki insize duvar süslemesi
Levha 30 a: Zoomorfik biçimli damga mühür (www.catalhoyuk.com).
Levha 30 b: Zoomorfik biçimli damga mühür çizimi (www.catalhoyuk.com).
Levha 30 c: Tapınak 14 duvarında betimlenen Hasandağ olması muhtemel resim
(Hodder 2006, s.162, Şekil 67).
Levha 31 : Bina 5 kazıları sonucu ortaya çıkan evin 3 boyutlu çizimi ( Hodder 2006,
s.111,Şekil 43).
Levha 32 a: Mimari kalıntıların duvarlarında rastlanan leopar kabartmaları (Mellaart
1967, Levha VI).
Levha 32 b: Tapınak olarak tanımlanan VII.23 no’lu mimari ögede betimlenmiş
muhtemel ayı kabartması ( Mellaart 1967, Levha VII).
xii
ÖNSÖZ
Post Processual “Süreç Sonrası Arkeoloji” ve Kültürel Miras (Çatalhöyük Örneği)

başlığı altında sunulan tez çalışmasının ortaya çıkmasında her türlü desteği veren
Danışman Hocam Doç. Dr. Veli KÖSE’ye, bilgi ve tecrübelerinden yararlandığım Prof.
Dr. Armağan ERKANAL’a, aynı şekilde yardımlarını esirgemeyen Prof. Dr. Sevinç
GÜNEL’e, Prof. Dr. Halime HÜRYILMAZ’a, Doç. Dr. Halil TEKİN’e ve Yard. Doç.
Nazlı ÇINARDALI- KARAASLAN’a ayrıca arkeoloji öğretim üyeleri ve araştırma
görevlisi arkadaşlarıma teşekkürü bir borç bilirim.
Arkeoloji eğitimi almama vesile olan Sanat Tarihi ve Resim Öğretmeni Babam
Ayhan YAYLALI başta olmak üzere, her zaman manevi desteğini benden esirgemeyen
annem Nuray YAYLALI’ya, ablam Oya MENEKŞE’ye ve Büyük Annem Gülizar
TAŞMAN’a ve çalışma arkadaşlarım Yalçın KAMIŞ, Meliha KAYAALP ve Ayşe
Fürüzan CAMAN’a şükranlarımı sunarım.
Yukarıda ismi geçen kişiler tez çalışması boyunca benden desteklerini ve

yardımlarını esirgemediler. Kendilerine sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
= N=
= =
fKdİRİŞ
=
vunanca=“ArâÜaiçs=Z=bsâi=îe=içÖçsZ= Biäim”= âeäimeäerinÇen=çäuşan=arâeçäçjiX=bsâinin
Bilimi başlığı= aätınÇa= Öeçmişte= yaşamış= çäan= insan= tçpäuäuâäarının= çäuşturÇuâäarı=
âüätüräeri= Üer= yönüyäe= inceäeyereâ= Öeçmişe= Çair= çäanı= açıâäamayı= amaç= eÇinmiş= çäan=
biäimseä= bir= Çisipäin= şeâäinÇe= açıâäanabiäirK= Ancaâ= arâeçäçji= biäiminin= bu= tanımäamaya=
uäaşıncaya= âaÇar= ÖeçirÇiği=eîre= içerisinÇe= teçriäeri= îe= pratiâäeri=açısınÇan= bir= Çönüşüm=
yaşaÇığı=Ça=açıâtırK=qariÜseä=Öeäişime=paraäeä=biçimÇe=arâeçäçji=biäiminin=çrtaya=âçyÇuğu=
bu=metçÇiâ=eîrim=süreci=özeääiâäe=NVSM’äı=yıääarÇan=itibaren=arâeçäçjiâ=biäÖi=îe=îeriäerin=
tanımäanması= ya= Ça= ÇeğeräenÇiriämesi= anäamınÇa= âaçınıämaz= şeâiäÇe= Çeğişim=
ÖöstermiştirK=
=
NVSM’äı=yıääar=öncesinÇe=arâeçäçjinin=temeä=âçnusunu=çäuşturan=âüätür=îaräıâäarı=yaänızca=
seçiämiş= îe= beäiräi=özeääiğe= saÜip= yeräer= îe= nesneäer= iäe=sınıräıyâenI= özeääiâäe=ffK== aünya=
paîaşına= neÇen= çäan= siyasi= çrtam= îe= aşırı= miääiyetçiäiâ= Öibi= aâımäar= bu= tanıma= yeni=
anäamäar=yüâäenmiş=îe=en=sçnunÇa=ÖünümüzÇe=ççâ=Öeniş=âapsamäı=yeni=bir=açılım=çäan=
“cultural lanÇscape”=Eâüätüreä=Ççğaä=çrtamF=âaîramı=çrtaya=çıâmıştırK=Böyäeäiâäe=sçmut=
arâeçäçjiâ= îeriäerin= yanı= sıra= sçyut= niteäiâäi= âüätüreä= biriâim= Çe= arâeçäçjinin= âçnusunu=
çäuşturmaya=başäamıştırK=Ayrıca=nesne=ya=Ça=eser=çÇaâäı=arâeçäçjiâ=araştırmaäarın=yerini=
bütüncüä= bir= perspeâtifäe= yapıäan= îe= nesnenin= arÇınÇaâi= insanı= anäamaya= çaäışan= bir=
araştırma=yöntemi=aämıştır=K=
=
Arâeçäçjinin= iäÖiäenÇiği=âçnu= başlıâäarınÇa= yaşanan= bu= Çeğişim=süreci= aâaÇemisyenäerI=
mesäeâ=âuruäuşäarıI=uäusäararası=örÖütäer=îe=âüätür=îaräıâäarının=öneminin=biäincine=îaran=
üäâeäer= tarafınÇan= benimsenmişX= âüätür= îaräıâäarı= zarar= ÖörmeÇenI= çağÇaş= yaşamın=
Öereâäiäiâäerinin= yerine= Öetiriäebiämesi= âçnusunÇa= yçğun= bir= çaba= içerisine= ÖiriämiştirK=
Bu=yçğun=çabanın=uäaştığı=netice=ise=sçyut=îe=sçmut=arâeçäçjiâ=âaäıntıäarın=âarşılığı=çäan=
âüätüreä=miras=âaîramıyäa=açıâäanabiäirK=
=
=
=
= O=
varatıäan= bu= yeni= metçÇiâ= yaâäaşım= âapsamınÇa= saät= biäim= aÇamäarı= ÇeğeräenÇirmesi=
nazarınÇa= bir= âamuçyu= biäinci= çäuşmamış= âüätüreä= miras= âaîramı= içeriğine= paraäeä= bir=
tçpäumsaä= saÜipäenme= Çe= çrtaya= çıâmıştırK= qanımäanan= bu= Çeğişim= süreci= içerisinÇe=
yaşanan= metçÇiâ= Öeäişimin= bir= sçnucu= çäaraâ= çrtaya= çıâan= mçst= mrçcessuaä= Epüreç=
pçnrası=ArâeçäçjiFI=arâeçäçji=biäiminin=metçÇiâ=ÖeäişiminÇe=uäaştığı=sçn=nçâtaäarÇan=biri=
çäaraâ= tanımäanabiäirâen=arâeçäçji= biäiminÇe= yaşanan= yöntem=Çeğişiâäiği=âüätüreä= miras=
âaîramına=yeni=anäamäar=âatmıştırK==
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
= P=
fKfKAjAÇ
==
pöz= âçnusu= tez= çaäışmasıyäa= ÜeÇefäenen= amaç= sçyut= ya= Ça= sçmut= niteäiâäi= “âüätüreä=
miras”= baâımınÇan= büyüâ= bir= zenÖinäiğe= saÜip= çäan= îe= bu= zenÖinäiğin= tüm= insanäığın=
çrtaâ= beääeği= açısınÇan= taşıdığı= önemin= ÇeğeräenÇiriämesi= anäamınÇa= sçrumäuäuâ= îe=
yüâümäüäüâäeri= çäan= üäâemizinI= sınıräarı= içerisinÇeâi= arâeçäçjiâ= niteäiâäi= âüätür=
îaräıâäarının= yönetimine= îe=ÇeğeräenÇiriämesine= iäişâin=püreç=pçnrası=Arâeçäçjiâ=jetçt=
uyÖuäamaäarı=âapsamınÇa=bir=metçt=anaäizi=yapmaâtır=K=
pöz=âçnusu=ÜeÇef=ÇçğruätusunÇa=arâeçäçji=biäiminin=Öeçirmiş=çäÇuğu=teçriâ= îe=tematiâ=
Çönüşüm= süreci= tariÜseä= çäaraâ= inceäenmeye= çaäışıämıştırK= Bu= âapsamÇa= örneâ= çäaraâ=
seçiäen= ÇataäÜöyüâ’ten= yçäa= çıâaraâ= mçst= mrçcessuaä= Epüreç= pçnrası= ArâeçäçjiF’nin=
çatısını= çäuşturanI= hçnteâseääiâ= E`çntextuaäityFI= Ççâsesäiäiâ= EjuätiîçcaäityFI=
btâiäeşimciäiâ= EfnteractiîityF= îe= vansımacılıâ= EoefäexiîityF= aÇı= aätınÇaâi= Çört= temeä=
Üareâet=nçâtasının=içeriği=EeçÇÇer=NVVTW=SVNJSV4FI=tçpäumsaä=anäamÇa=ÇçğurÇuğu=yereä=
îe= âüreseä= âatılımcı= îe= payäaşımcı= sürecin= çeşitäiäiği= itibariyäe= uäusaä= îe= uäusäararası=
ÇüzeyÇe= sçnuçäarının= âçntrçä= eÇiäebiäiräiğiI= uyÖuäamaÇa= uyuäması= Öereâen= çeîreseä= îe=
yasaä= âçşuääar= âapsamınÇa= Üareâet= âabiäiyeti= îe= sınıräılığıI= neÇen= çäÇuğu= biäimseä=
neticeäer= itibariyäe= söz= âçnusu= metçÇun= nasıä= ÇeğeräenÇiriäÇiği= Öibi= Üususäar= üzerinÇe=
Çuruäacaâtır=EeçÇÇer=OMMMW=VF=K==
Ayrıca=metçÇiâ=Öeäişim=paraäeäinÇe=ÇünyaÇa=îe=qürâiye’Çe=arâeçäçji=biäiminin=yaşaÇığı=
Çönüşüm= süreci= ÇeğeräenÇiriämeye= çaäışıäacaâI= âuramsaä= Öeäişim= paraäeäinÇe= arâeçäçji=
biäiminin= ÜeÇefäeri= îe= sçnuçäarı= inceäenmeye= çaäışıäacaâ= îe= baÜsi= Öeçen= bu= metçÇiâ=
eîrim=süreci=âapsamınÇa=arâeçäçjinin=biäÖi=âuramsaä=anaäizi=yapıämaya=çaäışıäacaâtırK==
=
= 4=
fKffKvÖkTbj
Arâeçäçji=biäiminin=tariÜseä=süreç=içerisinÇeâi=metçÇiâ=Öeäişiminin=bir=neticesi=çäan=mçst=
mrçcessuaä= Epüreç= pçnrasıF= Arâeçäçjiâ= jetçt= ÜaââınÇa= yapıäan= tez= çaäışmasıyäa
hçnya’nın= Çumra= İäçesi= yaâınınÇa= buäunan= ÇataäÜöyüâ= keçäitiâ= yeräeşiminÇe= Çeîam=
etmeâte= çäan= arâeçäçjiâ= araştırmaäar= âapsamınÇa= çrtaya= çıâarıäan= buäuntuäarın= yaäın=
anäamäarıyäa= Çeğiä= bütünseääiâ= arz= eÇenI= âçnteâste= bağlı= îe= Çönemseääiâäerine= Çayaäı=
âüätüreä=miras=âaîramı=âapsamınÇa=inceäenmeI=tasnif=îe=âamuçyu=iäe=payäaşım=süreçäeri=
inceäenmeye=çaäışıäacaâtır=K==
=
Bu= ÇçğruätuÇaI= ÇataäÜöyüâ= âazıäarı= ÜaââınÇa= yayımäanan= arâeçäçjiâ= niteäiâäi= süreäi=
yayınäar= îe= mçnçÖrafiäer= inceäenmiştirK= = mrçcessuaä= EpüreçF= ArâeçäçjisinÇen= farâäı=
çäaraâ= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= yaâäaşımın= metçÇiâ= farâäılıâäarı= îe= âüätüreä= miras=
âaîramına= âattığı= sçyut= neticeäer= ÇeğeräenÇiriäereâ= âüätüreä= mirasın= yaratacağı= yereäI=
eâçnçmiâ= îe= sçsyaä= etâiäer= baÜseÇiäen= arâeçäçjiâ= metçt= âapsamınÇa= irÇeäeneceâtirK=
Ayrıca=arâeçäçjinin=metçÇiâ=Öeäişimi=tanımäanırâen=püreç=Arâeçäçjisi=îe=püreç=pçnrası=
Arâeçäçjisi= âarşıäaştırmaäı= çäaraâ= anaäiz= eÇiäereâ= Üer= iâi= ÇeğeräenÇirme= yönteminin=
özeääiâäeri=çrtaya=âçnacaâtırK==
=
Bunun=ÇışınÇa=OUSP=sayılı=hüätür=îe=qabiat=saräıâäarını=hçruma=hanunu=îe=bu=hanuna=
bağlı= Çüzenäeyici= aät= yönetmeäiâäer= âapsamınÇa= püreç= pçnrası= arâeçäçjiâ= çaäışma=
yöntemäeri= iäe= anıäan= yöntemin= bir= sçnucu= çäan= âüätüreä= miras= âaîramı= arasınÇaâi=
bağıntı= çözümäenmeye= çaäışıäacaâI= ayrıca= püreç= pçnrası= yaâäaşımın= arâeçäçji= biäimine=
âattığı= farâäı= ÇeğeräenÇirme= biçimäeri= Ööz= önüne= aäınaraâ= uyÖuäanması= muÜtemeä= yeni=
yasaä= Çüzenäemeäer= tartışıäacaâ= îe= âüätüreä= mirasın= âçrunması= ÜaââınÇaâi= âanuni=
sınıräamaäara=iäişâin=öneriäer=Öetiriämeye=çaäışıäacaâtır=K====
=
=
=
= R=
ffKAohblilgİ
ffKfKAohblilgİ’kİk TAkfjf sbAkAiİZİ

=
Arâeçäçji= Çünya= üzerinÇe= insan= eäinÇen= çıâmış= maÇÇi= niteäiâäi= Üer= türäü= maäzemeyiI=
âaäıntıyı= ya= Ça= Öeneä= anäamÇa= insana= Çair= bir= üretim= aşamasının= sçnucu= çäaraâ= çrtaya=
çıâmış= ürün= niteäiğinÇeâi= tüm= çäÖuäarı= içinÇe= barınÇıran= = “âüätüreä= miras”= = âaîramını=
niteäiâI= niceäiâI= neÇen= îe= sçnucu= baâımınÇan= araştıran= bir= biäim= ÇaäıdırK= vunanca=
“arâÜeçs”= EαρχαίοςI= esâiF= îe= “lçÖçs”= EλόγοςI= biäimF= sözcüâäerinÇen=türetiäen=arâeçäçji=
teriminin=âeäime=anäamı=“=Öeçmişin=biäimiÇir=”K=
=
qürâçeDÇe=ise=arâeçäçji=sözcüğünün=âarşılığı=çäaraâ=âazıbiäim=âuääanıäsa=Ça=terminçäçjiâ=
çäaraâ= âuääanımı= itibariyäe= yayÖınäıâ= âazanmamıştırK= Bunun= sebebi= ise= arâeçäçjiâ=
buäuntuya=uäaşmaâ=için=uyÖuäanan=âazma=eyäeminin=bir=amaç=Çeğiä=söz=âçnusu=biäimseä=
Çisipäinin= iÜtiyaç= ÇuyÇuğu= îeriäeri= eäÇe= etmeâ= için= âuääanıäan= bir= “araç”= çäuşuÇurK= Bu=
nçâtaÇa=arâeçäçjinin=terimseä=çäaraâ=âazıbiäim=biçiminÇe=qürâçeäeştiriämesi=saf=îe=yaäın=
bir= etimçäçjiâ= açıâäama= niteäiğinÇeÇirK= Ancaâ= arâeçäçjiyi= âöâünü= çäuşturan= “arâÜeçs”=
îe =“lçÖçs”= terimäerinin= yöntemäe= iäişâiäenÇiriämiş= sçrunsaä= bir= aÇäanÇırma= iäe=
âarşıäamaâ= arâeçäçjinin= içinÇe= buäunÇuğu= epistçmçäçjiâ= EbiäÖi=âuramsaäF= sçruna= işaret=
eÇen=önemäi=bir=âanıttırK=
=
Arâeçäçji= biäiminin= anäamı= ÜaââınÇaâi= “BilÖinin Arâeçlçjisi”= aÇäı= yapıtta= âeäimeäerin=
bütünün= Ecçrpus’unF= parçası= çäÇuğu= öne= sürüäereâ= bunäarın= âuraääaştırıcı= îe=
Çüzenäeştirici= çäÇuğu= iÇÇia= eÇiämeâteÇirK= BuraÇan= yçäa= çıkıäaraâ= âazıbiäim= terimi=
söyäemseä= bir= Çüzenäiäiğin= parçasıdır= îe= arâeçäçjiâ= Çüşüncenin= âuraääaştırıcısı= îe=
Çüzeäteni=çäacaâ=niteäiâteÇir=Ecçucauät=NVTOW=NORFK=
=
ArcÜaeçs= îe= lçÖçs= terimäerini= temeä= aäaraâ= mäatçn= iäe= eaäiâarnassçs’äu= aiçnysçs‘un=
âuääanÇığı= anäama= baâıäÇığınÇa= arâeçäçji= âaÇim= çäana= Çair= bir= söyäem= üretmeâ=
biçiminÇe= tanımäanmaâtaÇırK= ArcÜaeçs= terimi= iäâ= çäanI= öz= ya= Ça= başäanÖıç= anäamäarına=
Ça=ÖeämeâteÇir=Eaiââaya=OMMPW=NUPFK=
=
= S=
=
jicÜeä=cçucauät=arâeçäçji=terimini=bir=metafçr=EeğretiäemeF=ya=Ça=benzetme=çäaraâ=“beääi=
tariÜseä= ÇönemäerÇe= biäimseä= söyäemi= beäiräeyen= âuraääar”= anäamınÇa= Öeäen= biäÖinin=
EepistemeninF= çözümäenmesi= îe= Çeğişimini= Ööstermeâ= bağäamınÇa= âuääanmıştır=
Ecçucauät=NVTOW=ON4F=K=
=
cçucauät’a= Ööre= tariÜseä= ÇönemäerÇe= iâtiÇaräarın= yarattığı= söyäemäerin= ya= Ça= biäÖiäerin=
Çeğişimi= arâeçäçjiâ= anaäiz= iäe= eäe= aäınan= Çüşüncenin= stratiÖrafisi= iäe= beäiräenebiäirK= hazı=
biäimseä= bir= yöntem=ise= bu=aşamaÇa= işäeîsiz= âaäacaâtırK= Bunun=sebebi=âazı= biäimseä= bir=
yaâäaşımın= temeä= amacının= âazmaâ= îe= eäÇe= ettiği= îeriäeri= tanımäamaâ= çämasıdırK=
açäayısıyäa=saät=âazı=biäimseä=bir=faaäiyet= asäen=arâeçäçjiâ=biäÖiäeräe=uğraşmaz=Ecçucauät=
NVTOW=N4UF=K=
=
lysa= Öerçeâ= anäamÇa= arâeçäçji= insanı= îe= çnun= Çeğişimäerini= anäamaya= çaäışırK= Bu=
nçâtaÇa= Öerçeâ= arâeçäçji= nesneyi= îe= çnun= Çeğişimini= ya= Ça= Öeäişimini= tanımäamaya=
çaäışan=âazıbiäimÇen=farâäılıâ=ÖösterirK=Bu=tanımäamaäar=ışığınÇaI=arâeçäçjinin=Öeäişimine=
baâıäÇığınÇa=biäimseä=bir=uğraş=çämasına=âarşın=tçpäum=üzerinÇe=bıraâtığı=etâi=itibariyäe=
yanäış= çäaraâ= aäÖıäanÇığı= söyäenebiäirK= Bu= tespitin= âaynağını= çäuşturan= yeÖâne=
sebepäerÇen= biriI= arâeçäçjinin= yaänızca= tçpraâ= aätınÇan= çıâarıp= Öeçmişin= izäerini=
serÖiäeyen=îe=âçnusu=saÇece=Öörâemäi=eseräer=çäan=bir=biäim=Çaäı şeâäinÇe=tanımäanışı=îe=
aäÖıäanışıdırK=
=
Arâeçäçjinin= tçpäumsaä= anäamÇa= aäÖıäanışı= Öeçmiş= ÜaââınÇa= biäÖi= îeren= bir= biäimseä=
Çisipäin=çämasınÇan=ÇaÜa=ççâ=esâi=eseräerin=peşinÇeâi=bir=arayışçılıâ=ya=Ça=maceracılıâäa=
sınıräanÇırıäabiäirK= = Bu= âapsamÇa= arâeçäçjiâ= nesneäer= ya= Ça= âaäıntıäar= ise= eâçnçmiye=
Üareâetäiäiâ= âazanÇıran= piyasa= çbjeäeri= ya= Ça= turizmi= canäanÇırma= pçtansiyeäi= çäan=
eâçnçmiâ= metaäar= çäaraâ= tanımäanabiäirK= Arâeçäçji= iäe= antiâaI= Çeğeräi= eserI= âçäeâsiyçn=
Öibi=âaîramäarın=nereÇeyse=özÇeşäeştiriämesi=ise=meîcut=ÜaäÇe=arâeçäçji=biäiminin=çrtaya=
âçyÇuğu= temeä= îeriäerin= niteäiği= iäe= iäÖiäiÇirK= Ancaâ= ?Çeğeräi= eser?= arâeçäçji= biäiminin=
uäaşmaâ= isteÇiği= Öerçeâ= amaç= Çeğiä= Öeçmişe= Çair= îar= çäanı= çözümäemeâ= îe=
anäamäanÇırmaâ=için=âuääanıäan=bir=yan=ürün=ya=Ça=enstrümanÇır=EˆzÇçğan=OMMNW=4VJRMX=
ˆzÇçğan=OMM4=W=NJNNFK=
=
= T=
=
Arâeçäçjinin= asıä= amacı= Öeçmiş= yaşantıäara= Çair= âaäıntıäarı= inceäerâen= saÇece= bunäarı=
tasnif=etmeâ=ya=Ça=enîanteräemeâ=Çeğiä=Üer=bir=buäuntunun=anäamınıI=işäeîini=îe=Öeçmişe=
Çair= içerÇiği= sçsyaä= îe= âüätüreä= ipuçäarını= anäamaya= ya= Ça= anäamäanÇırmaya= çaäışmaâ=
ÇünÇen=referansäa=buÖünü=anäamaya=çaäışmaâtırK=
=
ffKff Aohblilgİ BİLİMİNİk dbiİŞİMİ

ffKffKNKArkeçlçji Biliminin aünyaÇa TariÜsel delişimi
İnsanäarın= esâi= eseräere= âarşı= ÇuyÇuğu= iäÖinin= âarşılığı= çäan= “Antiquarianism”= esâi=
zamanäarÇan= âaäan= nesneäerin= teâiä= Üaääeriyäe= bir= eser= çäaraâ= aäÖıäanÇığı= îe= tçpäanÇığı=
süreci= tanımäamaâtaÇırK= lrtaçağ= iäe= biräiâte= esâi= eseräerin= sanatsaä= îe= estetiâ= Çeğeräeri=
âaîranmaya=başäanmıştır=EqriÖÖer=NVUVW=OTJOVFK==
=
Arâeçäçji= biäimseä= bir= Çisipäin= çäaraâ= iäâ= âez= NRK= îe= NSK= yüzyıääarÇa= AîrupaDÇa= çrtaya=
çıâmıştırK= Bunun= Ça= neÇeni= oönesans= Üümanistäerinin= Antiâ= Çağ= sanat= yapıtäarına= iäÖi=
Çuymaya= başäaması= îe=üst=sınıf=aristçâratäarın=özÖün=îe=Çeğeräi=âaäıntıäara=âarşı= yçğun=
iäÖisiÇirK= Bu= baâış=açısına= bağlı=çäaraâ= bir= ÇeğeräenÇirmeÇe= buäunuäÇuğunÇaI= oönesans=
iäe=biräiâte=Aîrupa=îe=huzey=Ameriâa’nın=saÇece=âenÇi=tariÜiyäe=ÇeğiäI=farâäı=böäÖeäerÇe=
yaşayan= birççâ= tçpäuäuğa= Çair= izäeri= arâeçäçjiâ= araştırmaäar= âapsamınÇa= inceäeÇiği=
ÖörüämeâteÇir=EˆzÇçğan=OMMSW=OVF=K=
=
Bu= âapsamÇaI= eâçnçmiâ= aäanÇa= Öeäişmiş= çäaraâ= niteäenÇiriäebiäeceâ= bazı= üäâeäerin=
Çünya=âüätüreä=mirasına=iäÖi=ÇuyÇuâäarıI=sınıräarı=ÇışınÇa=yaptıâäarı=araştırmaäarÇa=çrtaya=
çıâan= esere= Çayaäı= âüätür= mirası= saÜipäenÇiâäeriI= bunäar= üzerinÇe= Üaâ= iÇÇia= ettiâäeri= îe=
arâeçäçjiâ= araştırma= yaptıâäarı= böäÖeäerÇeâi= yereä= siyasi= çtçriteäere= rağmen= uäaştıâäarı=
âüätür=mirasını=âçruma=çabası= içine=ÖirÇiâäeri=ÖözäemäenmeâteÇir=EˆzÇçğan=OMMSW=OVFK=
NRK= îe= NSK= yüzyıääaräa= biräiâte= İtaäyaDÇa= Çin= aÇamäarıI= âarÇinaääer= îe= sçyäuäar= yani=
aristçârat= sınıf= esâi= yapıtäarı= tçpäamaya= îe= yeni=antiâ= sanat= ürünäerinin= buäunması= için=
yapıäan=âazıäara=maäi=Çesteâ=sağäamaya=başäamışäarÇırK==
=
= U=
Bu= sıraÇa= huzey= AîrupaDÇa= Ça= antiâ= âüätüräe= benzer= biçimÇe= iäÖiäenen= âişiäer= çrtaya=
çıâarX= çnäar= Ça= İtaäyaDÇaâi= âçäeâsiyçncuäara= özenip= esâi= yapıtäarı= tçpäamaya= ÖirişiräerK=
Böyäece= tariÜte= iäâ= âez= esâi= yapıt= âçäeâsiyçncuäuğu= başäamıştırK= Bu= aşamaÇa=
âçäeâsiyçncuäuâ= faaäiyetinin= bir= sçnucu= çäaraâ= çäuşan= büyüâ= âçäeâsiyçnäar= Aîrupa=
aristçârat= sınıfınÇa= büyüâ= iäÖi= uyanÇırmış= îe= arâeçäçjiye= Çuyuäan= meraâı= bir= âat= ÇaÜa=
arttırmıştır=EharaÇuman=NVVVW=SFK==
=
qerimseä= çäaraâ= arâeçäçjinin= âuääanımı= özeääiâäe= NTK= yüzyıäÇa= esâi= uyÖaräıâäarın=
âaäıntıäarının= araştırıämasıyäa= başäamıştırK= ArâeçäçÖäar= uzun= zamanäar= bçyunca= basit= îe=
Öösterişsiz=âaäıntıäarı=bir=tarafa=bıraâaraâI=Öörâemäi=anıtäar=îe=abiÇeîi=mimari=âaäıntıäarın=
peşinÇe=inceäemeäer=yapmış=îe=yçğunäuâäa=arâeçäçjiâ=aäanäarÇa=Öeniş=taÜribatäara=neÇen=
çämuştur=EharaÇuman=NVVVW==SFK=
=
NTK= yüzyıä= bçyunca= vunan= îe= oçma= sanatına= Çuyuäan= iäÖinin= Öittiâçe= artmasıyäa= NUK=
yüzyıäÇa= İtaäyaDÇa= mçmpei= îe= eercuäaneum= aÇäı= iâi= oçma= âentinin= açığa= çıâarıäması= =
arâeçäçjinin= ÖeäişmesinÇe= önemäi= rçä= çynamıştır= Eaanieä= NVUNW= NPJNUX= BçäçÖna= NVVMW=
UMJVNX= Briçn= NVSMI= darÇner= `çates= îe= peyÇä= OMMTFK= Arâeçäçjinin= bu= iäâ= Öeäişim=
ÇönemäerinÇe= temeä= ÜeÇef= yine= saÇece= sçmut= buäuntuya= yöneäiâtir= EhunÇaâçı= NVVVW= NI=
aiââaya=OMMPW=NU4F=K=
=
ˆzeääiâäe= NUK= yüzyılın= iâinci= yarısınÇa= gçÜan= gçacÜim= tincâeämann= sanat= tariÜi= îe=
arâeçäçjinin= biäimseä= ÖeäişiminÇe= önemäi= aÇımäar= atmış= ayrıca= söz= âçnusu= biäim=
Çaääarının= sistemäi= bir= temeäe= çturmasını= sağäayaraâ= arâeçäçjinin= teçriâ= ÖeäişiminÇe=
önemäi=bir=yere=saÜip=çämuştur=EBççrstin=NVUPW=RURX=rçanâuş=OMMMW=UOVJUPOFK=vunan=îe=
oçma= aönemi= panat= anäayışäarı= arasınÇaâi= farâäarı= çrtaya= âçyaraâ= arâeçäçji= iäe= sanat=
tariÜi=uyÖuäamaäarını=biäimseä=bir=Çisipäin=Üaäine=Öetirmesi=tincâeämann’ın=biäim=tariÜi=
açısınÇan=en=önemäi=âatâıäarıdırK=cransız=İmparatçru=kapçäyçn=NTVUDÇeâi=jısır=seferine=
biräiâte= ÖötürÇüğü= biäÖinäere= üäâeÇeâi= antiâ= âaäıntıäarı= beäÖeäeme= çäanağı= îermişI=
böyäeäiâäe= jısır= arâeçäçjisinin= iäâ= aÇımäarı= atıämış= îe= bu= beäÖeäer= “aescriptiçn Çe
iDbÖypte”= EjısırDın= qanımıF= aÇäı= yapıtta= yayımäanmıştır= E`Üampçääiçn= NU4TFK=
kapçäyçnDun= bu= seferinÇe= eäÇe= eÇiäen= biäÖiäere= Çayanaraâ= NUOO’Çe= geanJcranççis=
`Üampçääiçn=bsâi=jısır=yazısını=çözümäemiştir=EhunÇaâçı=NVVVW=NF=K=
=
= V=
=
AmeriâaDÇa=biäimseä=arâeçäçjiâ=çaäışmaäar=AîrupaDÇan=ÇaÜa=sçnra=başäamıştırK=Ama=ÇaÜa=
NTU4Dte= qÜçmas= geffersçnI= sirÖiniaDÇa= âazÇığı= yeräeşim= aäanınÇa= Çiââatäi= stratiÖrafiâ=
Öözäemäer= yapmıştırK= OMK= yüzyıäÇa= tariÜ= öncesi= Ameriâa= iäe= iäÖiäi= iâi= önemäi= biäÖi= eäÇe=
eÇiämiştirK=BunäarÇan=en=önemäisiI=mısır=bitâisi=ÇâÜiä=peâ=ççâ=bitâinin=bu=ÇönemÇe=lrta=
AmeriâaDÇa=Ça=tarıma=aäınmasıdır=EaunÜam=OMMPW=NMVJNNNFK=
=
ˆnÖörüäen= işäeîseääiâäerine= bağlı= çäaraâ= aäet= Çiye= aÇäanÇırıäan= taş= âaäıntıäar= ise= iäâ= âez=
NUK= yüzyılın= sçnunÇa= tanımäanmaya= başäamıştırK= derçeâten= insan= eäinÇen= çıâma= bu=
buäuntuäarın=beäiräi=âatmanäarÇa=eäe=ÖeçmesiI=insanın=hitabJı=juâaÇÇesDteâi=ârçnçäçjinin=
temeä= aäınmasıyäa= jKˆK= 4MM4= çäaraâ= Üesapäanan= yaratılış= tariÜinÇen= ççâ= ÇaÜa= önce= Çe=
yaşamış= çäması= Öereâtiğini= çrtaya= âçyuyçrÇuK= NURVDÇa= gacques= BçucÜer= Çe= mertÜesDin=
cransaDÇa=pçmme=saÇisinÇe=îe=tiääiam=menÖeääyDnin=İnÖiätereDÇe=aeîçn=jağaraäarınÇa=
yaptıâäarı=araştırmaäarÇaI=insanın=Öeçmişinin=ççâ=ÇaÜa=esâiäere=ÇayanÇığı=âanıtäanmaya=
çaäışıäÇı=Eaanieä=NVSOW=44FK=
=
NVK= yüzyıäÇa= arâeçäçÖäarın= iäÖisi= jısırI= jezçpçtamya= îe= AnaÇçäu= tçpraâäarına= ÇaÜa=
sçnra= ise= AfriâaI= rzaâÇçğuI= Ameriâa= îe= lâyanusya= EAîustraäya’yaF= yöneämiştirK=
Çaäışma=aäanäarının=Öeäişmesi=îe=ÇaÜa=ççâ=âişinin= arâeçäçjiâ=araştırmaäara= iäÖi=Çuyması=
beraberinÇe= uzmanäaşma= îe= biäimseä= yöntemäerin= çrtaya= çıkışını= ÖetirmiştirK= ˆrneğin=
AäexanÇer= `çnzeDnin= pemaÇireâ= AÇası= âazısı= rapçrunÇa= iäâ= âez= fçtçğraf= âuääanmasıI=
arâeçäçjiÇe=metçÇiâ=uyÖuäamaäar=baâımınÇan=çığır=açmıştır=E`çnze=NUTRF=K=
=
NVK= yüzyılın= başäarınÇa= tiääiam= pmitÜI= deçrÖes= ùîier= îe= `Üaräes= iyeää= aynılıâçı=
âatmanäaşmanın= yani= ünifçrmiter= stratiÖrafinin= iäâeäerini= çrtaya= attıäar= îe= buna= Ööre=
fçsiääeşmiş= âaäıntıäarın= yaşınınI= tçpraâ= aätınÇa= buäunÇuâäarı= âatman= iäe= beäiräenÇiği=
saîını= iäeri= sürÇüäerK= iyeääI= “mrinciples çf deçlçÖy”=Egeçäçjinin=İäâeäeriF=aÇäı= âitabınÇa=
bu=Öörüşü=ayrıntıäarıyäa=açıâäaÇı=îe=insanın=ççâ=uzun=yıääara=Çayanan=bir=Öeçmişi=çäması=
Öereâtiğini= îurÖuäaÇı= Eùîier= NUNPX= pmitÜ= NUNSI= NUNTX= ouÇwicâ= NVURW= NPPJNPRX=
ˆzÇemir= OMMPW= NMFK= Bu= tanımäamaäar= ışığınÇa= arâeçäçjinin= jeçäçji= iäe= tariÜ= biämäeri=
arasınÇa=önemäi=bir=tamamäayıcı=rçä=üstäenÇiği=ÖörüämeâteÇir=Eiubbçcâ=NUSRW=NFK=
=
=
= NM=
Bu= aşamaÇan= sçnraI= jezçpçtamyaDÇa= Çeğeräi= maÇeni= eser= îe= sanat= yapıtı= buäma=
tutâusuyäa=Üöyüâäer=ÖeäişiÖüzeä=âazıämaya=başäaÇıK=NU4M’ta=bu=Çüzensiz=âazıäarın=yeriniI=
ÇaÜa= päanäı= âazıäar= aäÇıK= ˆrneğin= mauä= bmiäe= BçttaDnın= hçyuncuâ= EkiniîeÜF= îe=
hÜçrsâbaÇDÇa= Eaur= ŞarruâinFI= Austen= eenry= iayarÇDın= kimruÇ= EhaäaÜFI= hçyuncuâ= îe=
kabi= vunusDta= yaptıâäarı= âazıäar= bu= türÇenÇir= EBçtta= NU4VX= iayarÇ= NURPX= miääet= NVNUFK=
NU4SDÇa= eenry= `resîicâe= oawäinsçnI= jezçpçtamya= çiîi= yazısını= çözmeyi= başarmıştır=
Eoawäinsçn=NVMVFK=
=
NURV’Ça= ise= `Üaräes= aarwin= “lriÖin çf ppecies”= Eqüräerin= höâeniF= aÇäı= âitabını=
yayımäaÇıK=Böyäece=uyÖaräıâ=tariÜinin=iäâ=aşamasınınI=yani=insanın=yaänızca=ÇçğaÇa=Üazır=
çäaraâ= buäÇuğu= bitâiäeri= tçpäayıp= Üayîanäarı= aîäayaraâ= yaşamını= sürÇürÇüğü= îe=
bütünüyäe= tüâetici= niteäiâte= çäÇuğu= eîrenin= yaâäaşıâ= tariÜäeri= saptanÇı= Eaarwin= NURVF= K=
aaÜa= sçnra= gçÜn= iubbçcâ= “mreÜistçric qimes”= EqariÜöncesi= wamanäarF= aÇäı= yapıtınÇa=
bu=eîreye=maäeçäitiâ=Çağ=aÇını=îerÇiK=BunÇan=yaâäaşıâ=yarım=yüzyıä=önce=İsâanÇinaîyaäı=
arâeçäçÖäarI= arâeçäçjiâ= temeääerÇen= yçäa= çıâaraâI= insanın= ÖeçmişinÇe= birbirini= izäeyen=
teânçäçjiâ=aşamaäar=çäÇuğunu=iäeri=sürÇüäer=îe=esâi=yapıt= âçäeâsiyçncuäuğu=anäayışınÇa=
bir=Çeîrim=yaptıäar=Eiubbçcâ=NUSRFK=
=
NVK=yüzyılın=sçnuna=Ççğru=yapıäan=sistemäi=bir=âazıyäaI=jezçpçtamyaDÇa=Babiä=îe=Asur=
hraääığınÇan= önce= yaşamış= îe= ÇaÜa= önce= biäinmeyen= pümer= jeÇeniyetinin= îaräığı=
saptanmıştırK= NVMM’Çe=pir= ArtÜur=bîansI=dirit= AÇasınÇa= hnçssçsDta=çaäışmaya= başäamış=
îe= jinçs= ryÖaräığını= ait= önemäi= îeriäeri= çrtaya= çıâarmıştır= Ebîans= NVMSX= bîans= NVPRX=
Aäexiçu=NVVNW=NNX=eiÖÖins=NVVOW=NNF=K=
=
AyrıcaI== eeinricÜ=pcÜäiemann=arâeçäçji=üzerine= yazÇığı= yazıäaräa= îe= ÜazıräaÇığı=Çeğeräi=
eser=âçäeâsiyçnu=âataäçğuyäa=arâeçäçji=aäanınÇa=çaäışan=iäâäerÇenÇir=EpcÜäiemann=NUT4FK=
eeinricÜ= pcÜäiemann= eçmerçs’un= İäyaÇa’sı= Öibi= tariÜi= metinäer= ışığınÇa= vunan=
ryÖaräığının= âöâenäerini= buämaya= çaäışmış= îe= bu= amaçäa= NUTM’äi= yıääarÇa= qrçya= îe=
jyâenai’Çe= arâeçäçjiâ= âazıäar= yapmıştır= EpcÜäiemann= NUTUI= aemaâçpçäçu= NVVMW= P4X=
eiÖÖins= NVVOW= UJVFK= Bu= âapsamÇaâi= iäâ= sistemäi= âazıäar= ise= qrçyaDÇa= yine= eeinricÜ=
pcÜäiemann=tarafınÇan=Öerçeâäeştiriämiştir=EpcÜäiemann=NUU4FK==
=
=
= NN=
aaÜa= sçnra= tiäÜeäm= aörpfeäÇ= NUVPJNUV4= yıääarı= arasınÇa= qrçya= âazıäarını= sürÇürÇüK=
qrçya=âazıäarını=taâiben=Aämanäar=merÖamçn=EBerÖamaF=NVNMJNVNNI=mriene=NUVRJNUVUI=
jiäetçs= EjiäetF= NUVV= îe= aiÇymaiçnDÇa= EaiÇimF= NVMRJNVNPX= Aîusturyaäıäar= bpÜesçs=
EbfesF= NUVRX= Ameriâaäıäar= parÇes= EparÇF’Ça= âazıäar= yaptıäar= Edünaätay= NVUTW= PRNFK= Bu=
arâeçäçjiâ=âazıäarı=jK= AK=Biäiçtti’nin=oçÇçs’taI=brnst= ùrtius’un=NUTRDten=NUUNDe=Çeğin=
läympiaDÇa= îe= AäexanÇer= `çnze’nin= pemaÇireâ= AÇasınÇa= yaptığı= âazı= çaäışmaäarı=
izäemiştir=E`çnze=NUTRF=K=
=
BunÇan= sçnra= biäim= aÇamäarının= jısıräıäarÇan= âaäma= sayısız= yazılı= beäÖeyi= çâumaäarı=
Mısır= arâeçäçjisinin= en= büyüâ= aşamasını= çäuşturmuşturK= Aîrupa= âöâenäi=
âçäeâsiyçncuäarın=jısırDÇaâi=esâi=arâeçäçjiâ=âaäıntıäara=ÇuyÇuâäarı=iäÖi=NUNTJNUNV=yıääarı=
arasınÇa=diçîanni=Battista=Beäzçni=Öibi=serüîenciäerce=Öerçeâäeştiriäen=çeşitäi=âaçaâ=âazı=
faaäiyetäerine= îe= taÜribat= Ççğuran= mezar= Üırsızäıâäarına= yçä= açmıştırK= cransız= AuÖuste=
jarietteI= haÜireDÇe= jısır= Arâeçäçji= jüzesiDni= âurup= arâeçäçjiÇe= sistemäi= îe= Çenetimäi=
yeni=bir=Çönemin=başäamasını=sağäamıştır=EBitteä=NV4RW=O4F=K=
=
NUUMDÇe=jısırDÇa=arâeçäçjiâ=araştırmaäara=başäayan=İnÖiäiz=arâeçäçÖ=cäinÇers=metrie=yıääar=
bçyunca=bu=üäâeÇe=îe=ciäistinDÇe=araştırmaäar=yapmış=ârçnçäçjiâ=tespitäer=için=ÖeäiştirÇiği=
yöntemäeräe= îe= özeääiâäe= esâi= âaäıntıäarÇan= yçäa= çıâaraâ= âurÖuäaÇığı= Öeçmişäe= =
arâeçäçjiye= önemäi= âatâıäarÇa= buäunmuşturK= metrie= ayrıca= sistemäi= bir= âazı= yöntemi=
Öeäiştirmiş= îe= bunun= iäâeäerini= “jetÜçÇs anÇ Aims in ArcÜaeçlçÖy”= = EArâeçäçjiÇe=
vöntemäer=îe=AmaçäarF=aÇäı=yapıtınÇa=özetäemiştir=ErpÜiää=NVTOW=PRSJPTVI=metrie=NVTOW=
NMJORF=K==
=
eçwarÇ=àrter=îe=içrÇ=àrnarîçn=ise=NVOODÇe=jısırDÇa=arâeçäçji=Çünyasının=en=çarpıcı=
âeşifäerinÇen=birisi=çäaraâ=âabuä=eÇiäen=jısır=firaîunu=qutanâÜamçnDun=mezarını=çrtaya=
çıâarmışäarÇır=Eàrter=NVOTX=eiÖÖins=NVVOW=NMFK=Bu=mezarÇa=buäunan=arâeçäçjiâ=eseräer=
Çünya= çapınÇa= büyüâ= yanâı= uyanÇırmıştırK= brnest= `Üantre= ise= çeşitäi= araştırma= îe=
âazıäaräa= ENUVPJV4F= özeääiâäe= eitit= ryÖaräığının= çrtaya= çıâarıämasınÇa= çaba= ÖösterÇiK=
İstanbuä= ÂsarJı= Attiâa= jüzesi= aÇına= jaâriÇi= Bey= îe= euÖç= tincâäer= BçğazâöyDÇe=
yaptıâäarı=âazıäaräa=eitit=Çeîäet=arşiîini=buäÇuäar=Edçurney=OMMNW=NVX==peeÜer=OMMRW=NVPFK==
=
=
= NO=
ieçnarÇ= tççääey= harâamışDta= EèrabäusFI= gçÜn= darstanÖ= paâçaÖözüDnÇe= îe= sçn=

iuscÜan=winciräiDÇe=EŞam’aäF=âazıäar=yaparaâ=AnaÇçäuDÇaâi=en=önemäi=deç=eitit=aönemi=
âentäerini=buäÇuäar=Etççääey=îe=Barnett=NVROX=aarÖa=NVVOW=OOMJPMPF=K==
=
NVK= yüzyılın= arâeçäçjisiyäe= iäÖiäi= ârçnçäçjiâ= çerçeîe= qÜçmsen’in= “¸ç= Çağ= pistemi”= îe=
çnun=böäÖeseä=çeşitäemeäeri=iäe=Aîrupa=arâeçäçjiâ=îeriäeri=temeäinÇe=ÖerçeâäeştiriämiştirK=
iubbçcâ= “mreÜistçric qimes”= aÇäı= yapıtınÇaI= ÇaÜa= önce= qÜçmsen= iäe= tçrsaaeDnin=
saîunÇuğu= üç= çağ= sistemi= EqaşI= qunç= îe= aemirFI= qaş= Çağını= maäeçäitiâ= îe= keçäitiâ=
çäaraâ=iâiye=ayırıpI=Çört=çağlı=bir=sisteme=ÇönüştürÇüK=aaÜa=sçnraâi=araştırmacıäar=Ça=qaş=
Çağını=maäeçäitiâI=jezçäitiâI=keçäitiâ=îe=haäâçäitiâ=çağäara=ayırÇıäar=Epâäenar=NVUPW=VNFK=
NVK=yüzyılın=sçn=çeyreğinÇe=ise=cransa=îe=İspanyaDÇa=ççâ=önemäi=maäeçäitiâ=mağaraäar=bu=
Çönem= ÜaââınÇa= önemäi= biäÖiäere= uäaşıämasına= neÇen= çämuştur= = Ejaiseäs= NVVVW= OX=
ˆzÇemir=OMMPW=NMJNNF=K=
=
BunäarI=¸st=maäeçäitiâ=Çağa=EjKˆK=PMKMMMJNMKMMMF=ait=fiÖürinäer=îe=mağara=resimäeriyÇiK=
jarceääinç= Çe= pautuçäaI= İspanyaDÇa= Aätamira= jağarasınÇa= NUTRJNUUM= yıääarı= arasınÇa=
ççâ= sayıÇa= Çuîar= resimäerini= biäim= Çünyasına= tanıttıK= Ancaâ= ççğu= uzmanäar= bu=
resimäerin=maäeçäitiâ=Çağa=ait=çäÇuğunu=âabuä=etmeÇiäer=Eiewin=NVVUW=NUMFK=
=
Ancaâ= OMK= yüzyılın= başäarınÇa= cransaDÇa= ies= byziesDÇe= benzer= Çuîar= resimäeri=
buäununcaI= bunäarın= maäeçäitiâ= Çağa= ait= çäÇuğu= uzmanäar= tarafınÇan= âabuä= Öörmüştür=
Eàrrçä= NVORW= NNRJNOMFK= Benzer= âeşifäer= OMK= yüzyıäÇa= Ça= birbirini= izäeÇiK= NV4M’ta=
cransaDÇaâi= iascaux= jağarasınÇa= buäunan= resimäer= bunäarın= en= ünäüäeriÇir= Eiewin=
NVVUW==OMMJOMNFK==
=
NVK= yüzyılın= sçn= çeyreğinÇe= AK= eK= mitt= oiîersDın= açrsetDteâi= `ranbçrne= `ÜaseDte=
qariÜöncesiDne=îe=oçma=Çönemine=ait=yeräeşmeäerÇe=yaptığı=âazıäarI=çağÇaş=îe=biäimseä=
arâeçäçjinin=âazı=teâniğinin=temeääerini=attıK=Bu=teâniâ=ÇaÜa=sçnra=pir=jçrtimer=tÜeeäer=
îe=pir= `yriä= cçx=tarafınÇan=İnÖiätere= îe=daääerDÇe= Öeäiştiriäip= Çünyaya= yayıäÇı=EtÜeeäer=
NVRSI=NVRTFK=
=
=
=
= NP=
ˆzeääiâäe= NVMT= yılınÇan= başäayaraâ= yürütüäen= suaätı= arâeçäçjiâ= çaäışmaäarının=

yçğunäuğunu= batıâäarI= = arâaiâ= EesâiF= Öemi= yapım= teâniâäeri= îe= Çeniz= ticari= rçtaäarı=
âçnuäarınÇa= yapıäan= araştırmaäar= çäuşturmaâtaÇırK= fK= aünya= paîaşı= sçnrası= Öeäiştiriäen=
ÜaîaÇan= fçtçğraf= çeâme= yöntemiyäe= bitâi= örtüsünÇeâi= Çeğişiâäiâäer= Öözäemäenereâ=
tçpraâ= aätınÇa= âaämış= esâi= mimari= temeääerin= buäunması= sağäanmış= îe= arâeçäçjiâ=
araştırmaäarÇa=âuääanıäan=Öörseä=yöntemäer=ağıräıâ=âazanmıştır=E`ççcâsçn=OMMSF=K=
=
OMK= yüzyıä= arâeçäçjinin= vaâınÇçğuI= AâÇeniz= îe= Aîrupa= ÇışınÇaI= Çünyanın= başâa=
böäÖeäerine= Çe= yayıämasına= tanıâ= çäÇuK= NVOMDäerin= başınÇa= buÖünâü= maâistan=
tçpraâäarınÇaâi= jçÜencçÇarç= îe= earappaDÇa= yapıäan= âazıäarI= tariÜöncesi= İnÇus=
ryÖaräığının= îaräığını= çrtaya= çıâarÇıK= NVOM’äerin= sçnunÇa= ÇinDin= ÇçğusunÇa= AnyanÖDta=
yapıäan= âazıäarI= esâi= Çin= beäÖeäerine= Ööre= pÜanÖ= eaneÇanına= bağäanabiäeceâ= bir=
tariÜöncesi=Çin=âüätürünün=îaräığını=ÖösterÇi=Ejaääçry=OMMOW=RTJRUFK=
=
pümer= ryÖaräığına= iäişâin= iäâ= Çetayäı= araştırmaäar= ise= pir= ieçnarÇ= tççääey= tarafınÇan=
NVOPJNVOU= yıääarı= arasınÇa= rr’Ça= yapıäÇı= îe= rr= hraä= jezaräarı= Öün= ışığına= çıâarıäÇı=
Etççääey=NVOPW=OVTJPMMI=tççääey=NVP4X=oçaf=NVVSW=U4JURFK=Bu=mezaräarÇan=eäe=Öeçen=
buäuntuäar= Ça= iäÖinin= böäÖeye= âaymasına= neÇen= çämuşturK= jezaräarÇan= buäunan=
arâeçäçjiâ=eseräer=saÇece=öäü=Öömme=Öeäeneâäeri=iäe=iäÖiäi=ÇeğiäI=Çönem=insanının=öbür=ya=
Ça= öte= Çünya= inançäarı= iäe= iäÖiäi= Çe= önemäi= îeriäer= çrtaya= âçymuşturK= OMK= yüzyılın= iäâ=
yarısı= başäarınÇa= maäeçäitiâ= çağäar= ÜaââınÇa= buäuntu= îeren= yeräer= önemäi= biäÖiäer=
îermeye= başäamıştırK= ˆzeääiâäe= Afriâa= âıtasınÇa= bu= araştırmaäarın= yçğunäaştığı=
ÖörüämeâteÇirK=Bunäar=arasınÇa=iK=pK=BK=ieaâey=Dnin=qanzanyaDÇaâi=läÇuwai=BçğazınÇa=
eäe= ÖeçirÇiğiI= yaâäaşıâ= O= miäyçn= yıä= öncesine= tariÜäenen= insan= isâeäeti=âaäıntıäarı= îe= taş=
aäetäer=îarÇır=Eiewin=NVVUW=TFK==
=
keçäitiâ= Çağ= araştırmaäarı= Ça= insanäıâ= tariÜinin= önemäi= aşamaäarını= Öözäer= önüne=
sermiştirK=Bu=çaäışmaäar=arasınÇaX=ciäistinDÇe=gericÜç=EbriÜaFI=fraâDta=eassunaI=qürâiyeDÇe=
ÇataäÜöyüâ= îe= vaâınÇçğuDÇa= ÇaÜa= peâ= ççâ= yerÇeI= insanın= tüâetici= niteäiâten= ayrılıp=
üretici= bir= âimäiâ= âazanÇığıI= yani= iäâ= âez= yabani= bitâi= îe= Üayîanäarı= eîciääeştirÇiği=
Çönem=çäan=iäâ=üretim=aşamasına= yani=keçäitiâ=Çağa=tariÜäenen=yeräeşmeäer=Öün=ışığına=
çıâarıäÇıK= = Böyäeäiâäe= Çe= Üayîanäarın= eîciääeştiriämesinin= îe= bitâiäerin= ısäaÜ= eÇiäereâ=
=
= N4=
tarıma=aäınmasının=âöâeninin=bu=böäÖeye=özÖü=çäÇuğu=anäaşıäÇı=EBraiÇwççÇ=NVVMW=NSNJ
NSOX=cranÖipane=OMMOW=4NJ4PF=K=
=
Arâeçäçjiâ=çaäışmaäarın=ÖiÇereâ=yçğunäaşmasıI=sçnuçta=arâeçäçjinin=biäimseä=bir=Çisipäin=
Üaäine= Çönüşmesine= yçä= açtıK= ˆzeääiâäe= fen= biäimäerÇe= Öörüäen= Öeäişmeyäe= çrtaya=çıâan=
oaÇyaâarbçn= E`JN4F= harbçn= N4I= mçtasyum= ArÖçnI= aenÇrçârçnçäçjiI= bleâtrçn ppin
oezçnans=EbsrFI=qermçlüminesans=EqäF=îe=lptically ptimulateÇ iuminiscence =ElsäF=Öibi=
arâeçmetrinin= en= önemäi= uyÖuäamaäarına= iäişâin= anaäizäer= Öeäiştiriämiş= restçrasyçn= îe=
tariÜäenÇirme= yöntemäeri= arâeçäçjinin= Çeneyseä= îe= biäimseä= biäÖi= üretimine= âatâı=
sağäamıştır=Erçanâuş=OMMMW=NNTJNPPFK=
=
Arâeçmetrinin= çrtaya= çıâarÇığı= Çeneyseä= sınanabiäiräiâI= biäimseä= arâeçäçjiâ= yaâäaşımın=
baâış=açısını=Çeğiştirmiş=îe=arâeçäçjiâ=araştırmaäarÇa=başâa=biäimseä=Çisipäinäeräe=biräiâte=
çaäışma= eğiäimi= çrtaya= çıâmıştırK= BunäarÇan= biri= çäan= etnçäçji= sözäü= âaynaâäarınÇan=
Öeäen= biäÖiäeri= tamamäar= îe= teâniâäerinI= âurumäarın= ÖünÇeäiâ= Üayatın= sanatın= eîrimini=
anäatmaya= çaäışırK= bn= erâen= ÇönemÇen= başäayaraâ= âabiäeäerin= ya= Ça= Örupäarın= tariÜini=
araştırıp=bunäar=arasınÇaâi=benzeräiâ=îe=farâäılıâäarı=tanımäayan==etnçäçjiI=insanın=tariÜine=
benzeräiâäer= îe= çeşitäiäiâäer= üzerinÇen= açıâäama= Öetirmeye= îe= çäası= sçnuçäarı=
çäuşturmaya=çaäışır=EAätunteâ=OMMVW=PUFK==
=
AtöäyeäerinI= ÇöâümÜaneäerinI= fabriâaäarınI= aäçaâ= îe= yüâseâ= fırınäarın= âaäıntıäarını=
inceäeyen= sanayi=arâeçäçjisi=temeäini=etnçäçjinin=Çe= âçnusunu= çäuşturan=sçsyaä=eîrimin=
çrtaya=çıâarÇıâäarına= bağäarK= Bu= âapsamÇa= tariÜi= yeräeşmeäerÇe= yer= aäan=çöpäüâäer= ÇaÜi=
âazıämış= îe= âaäıntıäarın= niteäiâ= îe= niceäiâäeri= arâeçäçjiâ= âçnteâst= içerisinÇe=
ÇeğeräenÇiriämeye=çaäışıämıştırK===
=
bäÇe= eÇiäen= îeriäerin= yçğunäaşmasına= paraäeä= çäaraâ= Öeäişen= âuramsaä= iäeräemeyäe=
biräiâte= arâeçäçji= biäimseä= bir= Çisipäin= çäaraâ= tanımäanmış= häasiâ= ArâeçäçjiI= ˆnasya=
ArâeçäçjisiI= lrtaçağ= Arâeçäçjisi= îe= bnÇüstriyeä= Arâeçäçji= Öibi= Çaääara= ayrıämış= îe=
araştırma= yapıäan= Çönemäere= iäişâin= çrtaya= çıâan= biäÖi= biriâimiyäe= uzmanäaşma= süreci=
başäamıştırK= Bu= uzmanäaşma= sürecinin= temeä= sebebi= çäaraâ= biäim= aÇamının= insanäıâ=
=
= NR=
tariÜinin= tüm= eîreäerini= Çetayäı= biçimÇe= biämesinin= çäanaâsızäığı= îe= Çeğişiâ= böäÖe= îe=
Çönemäeri=inceäemeâ=için=uyÖuäanan=âuramsaä=çerçeîeäerin=farâäılığı=Öösteriäebiäir=K==
ffKffKOK Arkeçlçji Biliminin Türkiye’Çe TariÜsel delişimi

ffKffKOKNK brken aĞnem Arkeçlçjisi
lsmanäı İmparatçräuğu’nÇa= iäâ= arâeçäçjiâ= araştırmaäar= lrtaçağ= iäe= biräiâte= başäarK= Bu=
ÇönemÇe= birççâ= maceraperestI= âçäeâsiyçncuI= çryantaäist= îe= biäimseä= araştırmacı=
lsmanäı= aeîäeti= sınıräarı= içerisinÇeâi= esâi= yeräeşimäere= îe= âaäıntıäara= iäÖi= Ööstermiştir=
EharaÇuman=NVVVW=SFK=Ancaâ= bu= faaäiyetäer=ÇaÜa= ççâ=estetiâ=âayÖıäaräa=şeâiääenen=Öezi=
îe=eser=tçpäama=amaçäıdırK=
=
NRK= yüzyıä= başäarınÇa= Anâçnaäı= `yriacus= iäe= başäayan= bu= iäâ= araştırmaäar= BatıÇa= dreâ=
EvunanF= ryÖaräığına= yöneäiâ= çaäışmaäaräa= Üızäanmıştır= EìriacçI= BçÇnar= îe= jitcÜeää=
NVTSW= 4OJ4VFK= NUK= yüzyıäÇan= itibaren= lsmanäı İmparatçräuğuna= Öeäen= araştırmacıäarın=
sayısı=zamanäa=artış=ÖöstermiştirK=Aynı=yüzyıääar= içerisinÇe=Batılı=üäâeäerin=eäÇe=ettiâäeri=
esâi= eseräeri= tasnif= eÇereâ= Çeîäet= müzeäeri= âurmaäarıyäa= biräiâte= lsmanäı=
İmparatçräuğunÇan= ççâ= sayıÇa= eser= AnaÇçäu= Çışına= çıâartıämış= îe= Batı= üäâeäerinin=
müzeäerinÇe=serÖiäenmeye=başäanmıştır=EˆzÇçğan=OMMSW=P4FK=
=
lsmanäı=ayÇın=îe=bürçârat= âesiminin=arâeçäçji=iäe= iäâ=ne=zaman=iäÖiäenmeye=başäaÇığını=
çrtaya= âçyan= âesin= bir= tariÜi= sınıräama= buäunmamaâtaÇırK= qüm= ÇünyaÇa= çäÇuğu= Öibi=
üäâemizÇe= Çe= iäâ= izäerine= rastäanan= müzeciäiğin= âçäeâsiyçncuäuâäa= başäaÇığı=
biäinmeâteÇirK= NPK= yüzyıäÇa= peäçuâäuäar= ÇöneminÇe= müzeciäiğin= iäâ= izäeri= ÖörüäürK= bsâi=
hçnya’nın= buäunÇuğu= Üöyüğü= çeîreäeyen= îe= Öünümüze= Üiçbir= izi= âaämayan= sur=
Çuîarının= etrafına= eääerine= Öeçen= Üer= Çöneme= ait= eseräeri= beääi= bir= Çüzen= içinÇe=
yeräeştirmişäerÇirK= auäâaÇirçğuääarı= Beyäiği= NPPVJNRRO= ÇöneminÇe= haÜramanmaraş=
âaäesi= etrafınÇa= deç= eitit= eseräerinin= tçpäanÇığı= biäinmeâteÇirK= lsmanäı= aeîäetinÇe= ise=
sarayın= Üazine= ÇairesinÇe= esâi= eseräer= saâäanmıştır= Ebyice= NVVMW= RX= vıäÇızturan= OMMTW=
PMVFK==
==
=
= NS=
NRK=yüzyıäÇa=catiÜ=puätan=jeÜmet= tarafınÇan=esâi=eseräerin=Çeîäet= eäiyäe=tçpäanÇığı=saîı=

öne= sürüäse= Çe= bu= esâi= eser= tçpäama= işäeminin= Antiâ= Çağ= Biäimi= sistematiği= ya= Ça=
arâeçäçji=iäe=özÇeşäeştirmeye=çäanaâ=buäunmamaâtaÇır=EˆzÇçğan=OMMSW=P4F=K=
=
Batılıäaşma= îe= mçÇernäeşmenin= sembçäü= çäaraâ= arâeçäçji= îe= müzeciäiği= önemäi= iâi=
Çinamiâ=çäaraâ=Öören=lsmanäı=ayÇınäarı=çaäışmaäar=yapmışäarÇırK=AÜmet=oefiâ=maşa=Öibi=
ayÇınäar= eyaäetäerÇen= esâi= eseräerin= tçpäanaraâ= İstanbuä’a= ÖönÇeriämesi= yönünÇe=
taäimatname=ÜazıräamıştırK=qicaret=îe=kafia=kazırı İbraÜim=bÇÜem=maşa=ise=NUTP=siyana=
perÖisine= lsmanäı= âıyafetäerinÇen= çäuşan= büyüâ= bir= âçäeâsiyçnu= âataäçÖäayaraâ=
Öötürmüş= ayrıca= çğäu= lsman= eamÇi= Bey’in= Aîrupa’Ça= Öüzeä= sanatäar= îe= esâi= eseräer=
taÜsiä=etmesini=sağäamıştır==EharaÇuman=NVVVW=NNJNOFK=
=
Ancaâ=ağıräıâäı=çäaraâ= arâeçäçji=îe= müzeciäiâ=çaäışmaäarının=lsmanäı İmparatçräuğunÇa=
lsmanäı=âimäiği=iäe=özÇeşäeşmiş=yabancıäar=tarafınÇan=yürütüäÇüğü=ÖözäemäenmeâteÇirK=
İstanbuä=Arâeçäçji=jüzeäeri’nin=esâi=ismiyäe=jüzeJi=eümayun’ün=iäâ=müÇürü=İnÖiäiz=bK=
dççäÇ= arÇınÇan= Ööreîe= Öeäen= Aîusturyaäı= qretziç= îe= Aäman= aetÜier= ÖösteriäebiäirK= bK=
dççäÇ= zamanınÇa= lsmanäı= aeîäeti’nin= çeşitäi= îiäayetäerinÇen= İstanbuä’a= arâeçäçjiâ=
eseräer= ÖönÇeriämesi= sağäanmışI= âenÇisi= Çe= hapıÇağ= varımaÇası’nÇa= Antiâ= hyziâçs=
âentinÇen=bazı=parçaäar=Öetirmiştir=Ebyice=NVVMW=RFK=
=
İstanbuä’Ça=arâeçäçjiâ=eseräerin=yer=aäÇığı=Çeîäet=müzesi=niteäiğinÇeâi=jüzeJi=eümayun=
îe= bu= müzenin= AnaÇçäu’nun= önemäi= âentäerinÇe= ççğu= müze= Çepçsu= ÖörünümünÇe=
şubeäeri=îarÇır=EˆnÇer=NVVMW=NOFK=
=
AnaÇçäuDÇa= arâeçäçjiâ= âaäıntıäara= iäişâin= çäaraâ= NSK= yüzyıäÇa= Batılı= biäim= aÇamäarınca=
başäatıäan= iäâ= çaäışmaäarın= arÇınÇan= iäâ= arâeçäçjiâ= âazı= çaäışmaäarının= Ça= NVK= yüzyıäÇa= =
Aîrupaäı= arâeçäçÖäarca= yapıäÇığı= ÖözäemäenmeâteÇir= Edünaätay= NVUTW= 4RJ4SX= ˆzÇçğan=
OMMSW= OVJ4SFK= Aäman= jKpcÜuätz= ENUOTF= açğu= AnaÇçäu’ÇaI= cransız= `Kqexier= ENUP4F=
Bçğazâöy’ÇeI= tKeamiätçn= ENUPRF= Aäaca= eöyüâ’te= iäâ= araştırmaäarı= Öerçeâäeştirmiştir=
Erçanâuş=OMMMW=NRFK==
=
=
=
= NT=
=
BunäarÇan=biri=çäan=Aäman=ArâeçäçÖ=eeinricÜ=pcÜäiemann=esâi=qruîa=EqrçiaF=âentinin=
yerini= saptamış= îe= buraÇa= uzun= yıääar= âazı= çaäışmaäarını= sürÇürmüştür= EpcÜäiemann=
NUU4FK= lsmanäı İmparatçräuğunÇa= arâeçäçjiâ= çaäışmaäarın= yereääeşmesi= Çe= lsman=
eamÇi=Bey=iäe=başäarK=NUUODÇe=ise=qürâiyeDÇeâi=iäâ=arâeçäçji=müzesinin=âurucusu= çäanI=
âenÇinÇen=önce=cetÜi=AÜmet= maşa=Öibi=iäâ=lsmanäı=ayÇınäarının=tçpäamış=çäÇuâäarı=Aya=
İriniI= Çiniäi= höşâ= Öibi= esâi= yapıäarÇa= saâäanan= eseräerin= ayrı= bir= müze= binasınÇa=
serÖiäenmesini=sağäayan=îe=qürâ=Arâeçäçjisi’nin=âurumsaääaşması=yönünÇe= iäâ=aÇımäarı=
atan= ressam= îe= arâeçäçÖ= lsman= eamÇi= Bey= ENU4OJNVNMFI= NUUTDÇe= en= önemäi= âazısını=
EpyÇçnF= payÇaDÇa= = EiübnanF= ÖerçeâäeştirmiştirK= Bu= âazıÇa= ceniâe= âraääarına= ait= OMDÇen=
fazäa= äaÜit= çrtaya= çıâarıämıştırK= BunäarÇan= en= önemäiäeri= İsâenÇer= iaÜÇiI= Ağäayan=
haÇınäar=iaÜÇi=iäe=patrap=iaÜÇiÇir=îe=bunäar=ÖünümüzÇe=İstanbuä=Arâeçäçji=jüzesinÇe=
serÖiäenmeâteÇir= EˆzÇçğan= OMMSW= OVJ4SFK= açâtçr= aetÜier’in= NUUN= yılınÇa= öäümünÇen=
sçnra= AsarJı= Attiâa= jüzesi= jüÇüräüğüne= atanan= bÇÜem= maşa’nın= çğäu= lsman= eamÇi=
Bey=ENU4OJNVNMF=qürâ=müzeciäiâ=tariÜinÇe=yeni=bir=Çönem=açmıştır=Ebyice=NVVMW=TFK=
=
aaÜa= sçnra= AnaÇçäuDÇaâi= İäâçağ= ryÖaräıâäarını= araştırmaâ= isteyen= AämanI= Aîusturyaäı=
îe= ABaDäi=arâeçäçÖäar=Ça=BerÖamaI=BçÇrumI=BçğazâöyI=aiÇimI=mrieneI=jiäetI=bfes=îe=
part= Öibi= tariÜi= merâezäerÇe= âazıäar= yapmıştırK= Bu= âazıäarÇaI= aünyanın= veÇi=
eariâasınÇan=iâisi=çäan=bfes=Artemis=qapınağı=îe=BçÇrum’Çaâi=jausçäeiçn=Öibi=önemäi=
yapıtäarÇan=Öünümüze=âaäan=böäümäer=çrtaya=çıâarıämıştır=EˆzÇçğan=OMMSW=OVJ4SFK=
=
lsman=eamÇi=Bey’in=qürâ=Arâeçäçjisi’nin=âurumsaääaşması=îe=yasaä=bir=çerçeîe=içinÇe=
faaäiyet=Ööstermesi=aÇına=attığı=en=önemäi=aÇım=ise=sçn=Üaäini=NUU4=tariÜinÇe=aäan=AsarJı=
Attiâa= kizamnamesi’ÇirK= pöz= âçnusu= kizamname= NVTP= yılına= âaÇar= Üiç= ÇeğişmeÇen=
yürüräüâte=âaämıştır=EˆzÇçğan=OMMSW=OVJ4SX=rmar=îe=ÇiäinÖirçğäu=NVVMW=4FK=
=
lsman= eamÇi= Bey= tarafınÇan= âuruäan= panayiJi= kefise= jeâtebi= Edüzeä= panatäar=
AâaÇemisiF=sayesinÇe=qürâiye’Çeâi=arâeçäçji=eğitiminin=Çe=temeäini=atmıştırK==Arâeçäçji=
biäiminin= Üem= eğitim= Üem= Çe= bürçâratiâ= çäaraâ= âurumsaääaşmasıyäa= biräiâte= lsmanäı=
AyÇınäarı=arâeçäçjiâ=biäim=ÇünyasınÇa=önemäi=bir=yere=saÜip=çämuşäarÇır=Eaiââaya=OMMPW=
NUTJNUUFK=
=
= NU=
=
Bunun= en= beäirÖin= âanıtı= ise= NVK= yüzyılın= sçnäarınÇa= uäusäararası= ÇüzeyÇe= en= önemäi=
arâeçäçjiâ=âurumsaä=yapı=çäan=buÖünâü=ismiyäe=fnternatiçnal rniçn çf mreÜistçric anÇ
mrçtçÜistçric pciences ErfpmmF’in= iäâ= ismi=çäan=CçnÖres Ç’ArcÜeçlçÖie mreÜistçriques=
ECffAmF= âçnÖreäerinÇe= bir= tçpäantı= ÇışınÇa= lsmanäı İmparatçräuğu’nun= Çaima= temsiä=
eÇiämiş=çämasıdır=EˆzÇçğan=OMMSW=OVJ4SFK=
=
NVNM=yılınÇa=lsman=eamÇi=Bey’in=öäümüyäe= müze=müÇüräüğü=Ööreîini=Çeîraäan=eaäiä=
bÇÜem=Bey=yüâäenÇiği=Ööreîi=äayıkıyäa=ÖerçeâäeştirmişI=saîaş=îe=işÖaä=yıääarınÇa= müze=
îe= âurumun= zarar= Öörmesini= enÖeääemiş= îe= iäâ= lsmanäı= arâeçäçjiâ= yayınäarını=
Öerçeâäeştirmiştir=EvıäÇızturan=OMMTW=PNMFK=
ffKffKOKOK CumÜuriyet aĞnemi Arkeçlçjisi
ùmÜuriyet=ÇöneminÇe=ise=arâeçäçjiye=ÇaÜa=fazäa=önem=îeriäereâ=uyÖuäamaäara=Çeîam=
eÇiämiştirK= Birinci= aünya= paîaşı= sçnrasınÇa= lsmanäı İmparatçräuğu= yıkıämışI= OV= bâim=
NVOP= tariÜinÇe= qürâiye= ùmÜuriyeti= aeîäeti= âuruämuşturK= NOVV’Çan= başäayaraâ=
yüzyıääarca=Çeîam=eÇen=imparatçräuâ=sçna=ermiş=yeni=bir=uäus=Çeîäetin=inşası=çaäışmaäarı=
başäamıştır=EˆzÇemir=OMMPW=NSJNTF=K=
==
Bu= anäamÇaI= NVO4JNVPM= yıääarı= arasınÇa= âaäan= ùmÜuriyetin= iäâ= yıääarınÇa= tçpäumsaä=
uzäaşmayı= sağäayaraâ= bir= uäus= Çeîäet= çämaâI= arâeçäçjiâ= çaäışma= îe= araştırmaäarı=
Çesteâäeyeceâ= Öüçäü= âurumäarın= çäuşturuäması= îe= iyi= yetişmiş= uzmanäarın= eğitiminin=
sağäanması= temeä= ÜeÇef= çäaraâ= benimsenmiştirK= räus= Çeîäet= prçjesinin= tçpäumsaä=
uzäaşıyı= sağäayacaâ= Çinamiği= ise= qürâ= âimäiğinin= tariÜseä= âöâäeri= anäaşıäması= îe=
araştırıäması=çämuştur=EˆzÇemir=OMMPW=NOFK=
=
Bu=âapsamÇaI=AnaÇçäu=tçpraâäarınÇa=räu=ˆnÇer=justafa=hemaä=Atatürâ=başâanäığınÇa=
başäatıäan=iäâ=çaäışmaäar=uäus=Çeîäet=yaratma=amaçäı=çäaraâ=çrtaya=âçnmuşturK=qürâ=qariÜ=
qezi= çäaraâ= tanımäanan= bu= Öörüşäerin= şeâiääenmesi= îe= tam= çäaraâ= tanımäanması= NVOVJ
NVPT=yıääarı=arasınÇa=Öerçeâäeşir=Eİnan=NVPVW=O4PJO4SFK=
=
=
= NV=
denç= qürâiye= ùmÜuriyeti’nin= meÇeniyet= âaîramına= yeni= bir= tanım= Öetiren= bu=
çaäışmaäar=Atatürâ’ün=insiyatifi=ÇçğruätusunÇa=şeâiääenirK=Bu=iäâ=çaäışmaäar=âapsamınÇa=
önceäiâäi=çäaraâ=araştırıäması=taäep=eÇiäen=Üususäar=qürâiye=tçpraâäarınÇa=yaşayan=en=esâi=
Üaäâäarın= âimäer= çäÇuğuI= bu= tçpraâäarÇa= en= esâi= uyÖaräığın= âimäer= tarafınÇan= îe= nasıä=
âuruäÇuğuI= qürâäerin= Çünya= tariÜinÇeâi= îe= uyÖaräığınÇaâi= âçnumäarının= ne= çäÇuğu= îe=
İsäam= qariÜinÇe= qürâäerin= Öerçeâ= âimäiâ= îe= rçääerinin= ne= çäÇuğu= âçnuäarıdır= Eİnan= îe=
haraä=NV4SW=RVF=K=
=
vuâarıÇa= baÜseÇiäen= sçruäarın= yanıtäanması= maâsaÇıyäa= ùmÜuriyet= eüâümeti=
tarafınÇan=qürâ=qariÜ=qetâiâ=eeyeti=çäuşturuäur=îe=NVPM=senesinÇe=“qürâ qariÜinin Ana
eatları”= isimäi= yayınäar= ÜazıräanırK= Bu= âitap= içeriğinÇe= NVPN= yılınÇa= birtaâım=
Çeğişiâäiâäer= yapıäaraâ= yayınäanır= îe= PMKMMM= aÇet= basımı= yapıäaraâ= Çağıtımı= yapılır=
EAîcıoğäu=NVTUX=ˆzÇemir=OMMPW=NOX=AyÇçğan=OMMSF=K=
=
Ayrıca= NVOR= yılınÇa= Çiäbiäimseä= âanıtäaräa= biräiâte= antrçpçäçjiâ= çaäışmaäarın= yapıäması=
maâsaÇıyäa=qürâ=Antrçpçäçji=Araştırma=jerâezi=âuruäur=NVOV=yılınÇa=ise=âurum=ismini=
qürâ=Antrçpçäçji=bnstitüsü=çäaraâ=Çeğiştirir=EˆzÇemir=OMMPW=NRFK=
=
NVPN= senesinÇe= çrtaâ= tariÜ= biäincinin= çäuşması= îe= ùmÜuriyet= Öeäeneğinin= eğitim=
seferberäiği= içerisinÇe= aâtif= Üaäe= Öeämesi= maâsaÇıyäa= çrtaçâuä= îe= äise= Çüzeyi= için= tariÜ=
âitapäarı= basılır= EBayâaä= NVTNW= RPVFK= qüm= bu= Öeäişmeäer= ışığınÇa= qürâ= qariÜ= qezi’nin=
başarısı= ise= NVPT= tariÜinÇe= tçpäanan= räusäararası= qürâ= qariÜ= hçnÖresinÇe= çrtaya= çıâar=
EˆzÇemir= OMMPW= NPFK=lsman=eamÇi=BeyI= eaäiä=btÜem=Bey=Öibi=birinci=âuşaâtan=sçnra==
Batı’Ça= iyi= eğitim= Öörmüş= Arif= jüfiÇ= janseäI= oemzi= lğuz= ArıâI= = hılıç= höâten= Öibi=
iâinci=âuşaâ=îe=bunäarı=Ça=eaäet=ÇambeäI=bârem=AâurÖaäI=kimet=îe=qaÜsin=ˆzÖüç=Öibi=
Öünümüz= arâeçäçjisinin= ççâ= şey= bçrçäu= çäÇuğu= isimäer= izäemiştirK= aönemim= âçşuääarı=
itibariyäe= Aämanya’Ça= çaäışma= imâânı= buäamayan= bazı= biäim= aÇamäarı= ise= Atatürâ’ün=
Çaîetiyäe= qürâiye’Çe= Ööreî= yapmaâ= üzere= üäâeäerinÇen= ayrıämıştırK= Bu= biäim=
aÇamäarınÇan= Bçğazâöy= Çe= uzun= yıääar= çaäışan= hurt= Bitteä= îe= eititçäçÖ= eeämutÜK= qK=
Bçssert= İstanbuä= ¸niîersitesi= bÇebiyat= caâüätesi= bünyesinÇe= Arâeçäçji= bnstitüsü’nün=
âuruämasına=önayaâ=çämuştur=EˆzÇçğan=NVVUW=PX=tiÇmann=NVVUW=O4RF=K=
=
=
= OM=
ùmÜuriyet= aönemi’nin= iäâ= resmi= arâeçäçjiâ= âazısı= ise= qK= eK= jaâriÇi= Bey= tarafınÇan=
Anâara= criÖ= qümüäüsäerinÇe= ÖerçeâäeştiriämiştirK= NVPNDÇe= qürâ= qariÜ= hurumuI= NVP4Dte=
İstanbuä=¸niîersitesiDne= bağlı= qürâ= Arâeçäçji=bnstitüsüI= iâi= yıä=sçnra= Ça= AnâaraDÇa= aiä=
îe= qariÜJ`çğrafya= caâüätesi= âuruäurK= NVPPDte= qürâ= qariÜ= hurumu= aÇına= iäâ= âazıäarI=
eamit=wübeyr=hçşay=başâanäığınÇa=AÜäatäıbeäDÇe=yapılırK=NVPRDte=hçşay=îe=oemzi=lğuz=
Arıâ=Aäaca=eöyüâ=âazıäarına=başäar=E=hçşay=NVTPW=VF=K=
=
NVPS= yılınÇa= ise= uäus= Çeîäet= çämanın= temeä= ÖereâäerinÇen= biri= çäan= Çiä= biräiğinin=
sağäanması= îe= çrtaâ= Çiäin= biäimseä= çäaraâ= araştırıäması= için= qürâ= aiä= hurumu= âuruäurK=
Anâara= ¸niîersitesi= aiä= qariÜ= îe= `çğrafya= caâüätesinÇe= Arâeçäçji= îe= Assiriyçäçji=
böäümäeri=açılırK= BK=ianÇsberÖer=tarafınÇan=aynı= faâüäte=bünyesinÇe=Çetayäı= îe= biäimseä=
araştırmaäar=yapmaâ=amacı=iäe=pümerçäçji=böäümü=âuruäurK=Aynı=ÇönemÇe=eK=düterbçcâ=
ise=eititçäçji=böäümünün=âuruämasını=sağäar=E=eirscÜ=OMMMW=P4VJPSSX=ˆzÇemir=OMMPW=NUJ
NVF=K=
=
Ayrıca= qürâiye’Çe= NVPMDäarÇan= başäayaraâ= AämanI= cransızI= İnÖiäiz= îe= eçääanÇa=
Arâeçäçji= bnstitüäeri= âuruäurK= Bu= ÇönemÇe= yeräi= îe= yabancı= uzmanäar= birççâ= esâi=
yeräeşim= böäÖesinÇe=araştırma= îe=âazıäar=ÖerçeâäeştirÇiäerK= hazıäarÇan=çıâarıäan=eseräeri=
âçrumaâ= îe= serÖiäemeâ= için= İstanbuä= Arâeçäçji= jüzeäeri= Öibi= yeni= müzeäer= açılırK=
qürâiye= ùmÜuriyeti= bünyesinÇe= yabancı= araştırmacıäar= tarafınÇan= yapıäan= bu= iäâ=
arâeçäçjiâ= âazı= îe= araştırmaäarI= Aäişar= ENVOTJ= eK= îçn= Çer= lstenFI= İzniâ= ENVPMFJ
EjKpcÜeÇeFI=easÜöyüâ=ENVPNJ=iK=aeäapçrteFI=Bçğazâöy=ENVPNJ=hK=BitteäFI=qrçia=ENVPOJ
`K= tK= BäeÖenFI= Arsäantepe= ENVPOJ= iK= aeäapçrteFI= qarsus= dözäü= huäe= ENVP4J= eK=
dçäÇmanFI= husura=ENVPRJtK=iambFI= vumuâtepe=ENVPTJ= gK=darstanÖFI= qiäâitepe=ENVPTJ=
bK= BK= oeiääyFI= aemirciÜüyüâ= ENVPTJ= hK= BitteäF= îe= san= haäesi= ENVPUJ= hK= iaâeF= çäaraâ=
sıraäanabiäir=Erçanâuş=OMMMW=NRFK==
=
vabancı= biäim= aÇamäarınca= Öerçeâäeştiriäen= araştırmaäarın= sayısaä= çäaraâ= artmasıyäa=
biräiâte=qürâiye=ùmÜuriyeti=aeîäeti=uzun=süreäi=îe=âapsamäı=arâeçäçjiâ=âazıäarın=qürâ=
araştırmacıäarca= yürütüämesini= ÇesteâäemiştirK= Bu= Çesteâ= âapsamınÇa= yapıäan= qürâ=
arâeçäçjiâ=âazıäarı=ise=AÜäatäıbeä=ENVPPJ=eK=wK=hçşayFI= Aäaca=eöyüâ=ENVPRJ=oK=lK=Arıâ=
îe= eK= wK= hçşayFI= Aäpuääu= ENVPSJ= AK= jK= janseäFI= qraâya= qümüäüsäeriJhırâäareäi= size=
=
= ON=
qümüäüs= hazıäarı= NVPSJNVPU= AK= jK= janseäI= mazaräı= ENVPT= eK= wK= hçşayFI= btiyçâuşu=
ENVPT= ŞK= AK= hansuF= = îe= haraçğäan= ENVPT= oK= lK= ArıâF= âazıäarı= çäaraâ= sıraäanabiäir=
EAâurÖaä=NVVPW=RPNJRPOX=ˆzÇemir=OMMPW=NUJNVF=K=
ffKffKOKP delişme aĞnemi Arkeçlçjisi
NVPV’Ça=başäayan=ffK=aünya=paîaşıyäa=biräiâte=qürâiye’nin=içinÇe=buäunÇuğu=eâçnçmiâ=
âçşuääar= bçzuämuş= arâeçäçjiâ= çaäışmaäarın= niteäiâ= îe= niceäiğinÇe= azaäma= çämuşturK= Bu=
Çönem= içerisinÇe= yani= NVPVJNV4R= yıääarı= arasınÇa= hılıç= höâten= iäe= qaÜsin= ˆzÖüç’ün=
aünÇartepeI=haîaâ=îe=qeâeâöy=araştırmaäarı=iäe=eamit=wübeyr=hçşay’ın=haraz=âazıäarı=
bu=ÇönemÇe=Öerçeâäeştiriäen=önemäi=âazıäarÇır=Ehöâten=NV4RW=PSNJ4MMFK=
=
NV4R= yılı= sçnrasınÇa= ise= qürâ= qariÜ= hurumu’nun= ÇesteâäeÇiği= ççâ= sayıÇa= âazıya=
başäanmıştırK= qürâ= qariÜ= hurumu’nun= Çesteği= qürâ= arâeçäçjisinin= ÖeäişiminÇe= önemäi=
âatâıäar=sağäamıştırK=NV4SDÇa=hılıç=höâten=başâanäığınÇa=AntaäyaDÇaâi=harain=âazıäarına=
başäanÇıK=harain=jağarasıI=AnaÇçäuDnun=en=büyüâ=Ççğaä=mağaraäarınÇan=îe=tariÜ=öncesi=
yeräeşmeäerinÇen=biriÇirK=
=
Arif= jüfiÇ= janseäI= merÖe= ENV4SF= îe= piÇe= ENV4TFX= BaÜaÇır= AäâımI= eeämut= qÜeçÇçr=
Bçssert= haratepe=ENV4TFX=qaÜsin=ˆzÖüçI= hüätepe=ENV4UF= îe=AätıntepeDÇe=rrartu=haäesi=
ENVRVFI= ciâirtepe= ENVROF= eaäet= ÇambeäI= eamit= wübeyr= hçşay=Büyüâ= düääüceâ= ENVRTFI=
bârem=AâurÖaäI=bsâi=İzmir=EpmyrnaFI=cççaI=pinçpX=Afif=brzenI=sanDÇa=rrartu=ENVSNFX=I=
hurt=Bitteä=düzeäçîa=NVSNX=henan=brim=ApÜrçÇisias=ENVSNFX=kimet=ˆzÖüçI=AcemÜöyüâ=
ENVSOF= âazıäarı= Ça= AnaÇçäu’Ça= yapıäan= önemäi= arâeçäçjiâ= araştırmaäarÇırK= qürâ= qariÜ=
hurumu=ÖünümüzÇe=Çe=âazı=îe=araştırmaäarı=ÇesteâäemeâteÇirK=
=
NVPVJNV4R= yıääarı= arasınÇa= yapıäan= yabancı= âazıäar= ise= vçrtan= NV4S= mauä= dçuÇinI=
dçrÇiçn= NV4V= oçuÇney= vçunÖI= earran= NVRN= aaîiÇ= pK= oiceI= Beycesuätan= NVR4= petçn=
iäyçÇI= eacıäar= NVRT= îe= ÇataäÜöyüâ= NVSN= games= jeääaart= başâanäığınÇa= yapıämıştırK=
ˆzeääiâäe= ÇataäÜöyüâ= îe= eacıäar= arâeçäçjiâ= âazıäarı= sayesinÇe= keçäitiâ= îe= haäâçäitiâ=
aönemäer= ÜaââınÇa= Çetayäı= biäÖiye= uäaşıämasıyäa= biräiâte= AnaÇçäu= hüätür= qariÜi=
ÜaââınÇa=öne=sürüäen=Çifüzyçnist=EyayılımcıF=saî=tartışmaya=açıämıştır=EˆzÇçğan=OMM4=W=
=
= OO=
VJNNFK= pöz= âçnusu= Öörüşe= Ööre= jKˆK= PMMM= yıääarına= âaÇar= yani= brâen= qunç= ÇağınÇan=
ÇaÜa=esâi=bir=uyÖaräığın=AnaÇçäu=tçpraâäarınÇa=buäunamayacağı=önÖörüämeâteÇirK=lysa==
jeääaart’ın=önce=eacıäarI=arÇınÇan=ÇataäÜöyüâ=îe=aaîiÇ=crencÜ’in=àn=easan’Ça=çrtaya=
çıâarÇığı= Öörâemäi= keçäitiâ= îe= haäâçäitiâ= âaäıntıäar= bu= âuramı= temeäÇen= sarsmıştır=
EˆzÇçğan=OMMSW=OVJ4SFK==
=
vine= bu= ÇönemÇe= eaäet= Çambeä= tarafınÇan= haratepeJArsäantaş= Açıâ= eaîa= jüzesi=
âuruämuşturK=NV4R= sçnrasınÇa=arâeçäçjiâ=âazıäarÇa= eäe=Öeçen=taşınır=âüätür=îaräıâäarının=
tasnifine= iäişâin= Öeneä= eğiäim= eseräerin= âazı= aäanınÇan= ya= Ça= ören= yeräerinÇen= aäınaraâ=
müzeäere= taşınması= iâenI= eaäet= Çambeä= iäe= biräiâte= söz= âçnusu= eseräerin= yerinÇe=
âçrunması= ya= Ça= in-situ Üaääeriyäe= muÜafazası= ÜeÇefäenmiştir= EˆzÇçğan= OMMSW= OVJ4SX=
èram=NVV4W=NRVJNTMF=K=
=
Bu= âapsamÇa= yerinÇe= âçruma= âaîramı= âazı= yapıäan= aäanın= bütünseä= çäaraâ= çeîresiyäe=
ÇeğeräenÇiriämesini= sağäarâen= âüätüreä= çrtam= çäaraâ= tanımäanan= “cultural lanÇscape”=
yaâäaşımäarının=Öeäişimine=etâi=etmiştirK==hçnteâste=Çayaäı=bir=îeri=tasnifine=yçä=açan=bu=
yaâäaşım= qürâiye= arâeçäçjisi= açısınÇan= Çeîrim= niteäiğinÇeÇirK= haratepe= Asäantaş= ören=
yerinin= jiääi= marâ= çäaraâ= ÇeğeräenÇiriämesi= Çe= miääi= parâ= âaîramının= Öeäişimine= îe=
sayısaä= çäaraâ= artışına= büyüâ= etâi=etmiştir= Eˆzyar= OMMSW= NMTJ= NMUX=mrçsper= OMMTW= NNTJ
NO4FK=
=
qüm= bu= sayıäan= Öeäişime= âarşın= İâinci= aünya= paîaşı= sçnunu= izäeyen= NVRM’äi= yıääarÇa=
qürâiye= Arâeçäçjisi= ÇünyaÇa= meyÇana= Öeäen= biäimseä= ÖeäişmeäerÇen= uzaâ= âaämıştırK=
NVRM’äi= yıääaräa= biräiâte= arâeçäçjinin= amacıI= baâış= açısıI= yöntemi= îe= tanımı= Çeğişmeye=
başäamıştırK= Bu= âapsamÇa= önemäi= bir= sçsyaä= biäim= çäan= arâeçäçji= iäe= tçpäum=arasınÇaâi=
iäişâinin= içeriği= zaman= içerisinÇe= Çeğişmeye= başäamıştırK= Bu= anäamÇa= ÇünyaÇa=
arâeçäçjinin= âuramsaä= Öeäişimine= iäişâin= ççâ= sayıÇa= çaäıştay= yapıämasına= âarşın=
qürâiye’Çen= bu= çaäışmaäara= ciÇÇi= anäamÇa= âatılım= ÖerçeâäeşmemiştirK= aünya=
ArâeçäçjisinÇeâi=bu=Öeäişmeäer=âapsamınÇa=AnÖäçJpaâsçn=temeääi=“veni=Arâeçäçji”=ya=
Ça= “püreçseä= Arâeçäçjiâ”= âuramäar= îe= maÇÇeci= EmateryaäistF= baâış= açısıyäa= yapıäan=
araştırmaäar= özeääiâäe= âuzey= üäâeäerinÇe= Öeäişen= arâeçmetriâ= metçtäaräa= arâeçäçji=
=
= OP=
biäiminin= tanımını= îe= yçrumunu= Çeğişmiştir= EˆzÇçğan= OMMSW= 4MX= BinfçrÇ= NVSOI= NVS4I=
NVSUI=NVTTX=cäannery=NVTSF=K=
=
eaäet= Çambeä= tarafınÇan= NVSR= iäe= NVST= yıääarı= arasınÇa= Öerçeâäeştiriäen= Çuâurçîa=
BöäÖesi=mäanäama=mrçjesi=iäe=oK= gK=BraiÇwççÇ’un=çrtaya=âçyÇuğu=düneyÇçğu=AnaÇçäu=
harma= mrçjesi= ÇünyaÇa= meyÇana= Öeäen= âuramsaä= Öeäişim= îe= Çeğişimin= etâiäerini=
qürâiye= Arâeçäçjisine= sınıräı= ÇüzeyÇe= yansıtmıştırK= vine= aynı= ÇönemÇe= aaîiÇ= crencÜ=
tarafınÇan= Çeîam= ettiriäen= àn= easan= âazıäarı= çağÇaş= âazı= yöntemäerinin= AnaÇçäu=
tçpraâäarınÇa=ÖörüäÇüğü=çaäışmaäarÇan=biri=çäaraâ=Öörüäebiäir=EˆzÇçğan=OMMSW=4MF=K=
=
NVSU=yılı=ise=qürâ=Arâeçäçjisi=için=bir=âırıäma=nçâtası=çäaraâ=niteäenÇiriäebiäirK=Bu=tariÜte=
Fırat= neÜri=üzerinÇe= yapıämaâta= çäan= heban= Baraj= döäü= AäanınÇa= laq¸’nün= Öirişimi=
iäe= ççâ= yönäü= îe= uäusäararası= bir= arâeçäçjiâ= prçje= başäatıämıştır= ElÇtü= NVTMI= ˆzÇçğan=
OMMSW=4MF=K=
=
pöz= âçnusu= prçje= âapsamınÇa= aaîiÇ= crencÜ= AşîanI= rfuâ= bsin= qepeciâ= îe= earaäÇ=
eauptmann= ise= kçrşuntepe= arâeçäçjiâ= âazıäarını= ÖerçeâäeştirmiştirK= Bu= çaäışmaäar=
âapsamınÇa= qürâiye’Çe= uyÖuäanan= arâeçäçjiâ= metçtäar= itibariyäe= âuramsaä= bir= iäeräeme=
çämuş=îe= muätiÇisipäiner= bir= biäim=Çaäı=Üaäine= Çönüşen=arâeçäçji=âuääanÇığı=arâeçmetriâ=
metçtäar=îe=çrtaya=âçyÇuğu=neticeäer=itibariyäe=önem=âazanmıştır=EcrencÜ=NVTNW=PNJPUX=
bsin=NVTMW=NMVX=bsin=NVTNW=NNMX=eauptmann=NVTNW=TNJVNF=K=
=
rfuâ= bsin= NVSU’Çe= qepeciâDte= başäayan= arâeçäçjiâ= âazı= çaäışmaäarına= NVTN’Çe=
Öerçeâäeştiriäen= qüäintepe= âurtarma= âazıäarıyäa= Çeîam= etmiştirK= Bu= yöre= NVTRDte= heban=
Baraj= döäüDnün= Ççämasıyäa= biräiâte= suäar= aätınÇa= âaämıştırK= Buna= eâ= çäaraâ= rfuâ= bsin=
NVTU= sçnrasınÇaI= haraâaya= Barajı= suäarı= aätınÇa= âaäan= aeğirmentepeDÇe= âurtarma=
âazıäarı=yapmışX=kimet=ˆzÖüç=ise=NVTU=yılınÇa=pamsat’ta=âazı=çaäışmaäarını=yürütmüştür=
Ebsin=îe=earmanâaya=OMMMW=UMI=UTX=rçanâuş=OMMM=W=4TRI=4TTI=4UNF=K=
=
=
=
=
= O4=
NVTU= yılınÇa= hüätür= îe= qurizm= Baâanäığı= tarafınÇan= yürütüämeâte= çäan= âazı= pçäitiâası=
Çeğişmiş= sınıräa= sayıÇa= Çeîam= etmeâte= çäan= arâeçäçjiâ= âazı= sayıäarı= yeni= izin=
pçäitiâaäarıyäa=ççğaätıämıştırK=Ayrıca=sayısaä=çäaraâ=artan=yeräi=îe=yabancı=âazıäara=paraäeä=
çäaraâ=meîcut=âüätür=enîanterine=yöneäiâ=tarama=çaäışmaäarı=başäatıämıştırK=NVUM=yılınÇa=
lrtaÇçğu=qeâniâ=¸niîersitesinÇe=arâeçmetri=ünitesinin=âuruämasıyäa=biräiâte=arâeçmetri=
çaäışmaäarı=Ça=ççâ=yönäü=Çeîam=etmiştir=EˆzÇçğan=OMMSW=4MF=K=
=
NVUM’äi= yıääarÇan= itibaren= ise= qürâiye’Çeâi= birççâ= üniîersite= bünyesinÇe= arâeçäçji=
böäümü=açıämıştırK=Ayrıca=arâeçäçjiâ=araştırmaäara=hüätür=Baâanäığı’nınI=üniîersiteäerinI=
müzeäerin= îe= qürâ= qariÜ= hurumu’nun= yanı= sıra= qariÜ= saâfıI= qürâiye= Biäimäer=
AâaÇemisi=îe=Çeâüä=saâfı=Öibi=âurumäarÇan=Ça=Çesteâ=Öeämeye=başäamıştır=Ebsin=NVUNX=
ˆzÇçğan=OMMSW=4PF=K=
=
NVVM’äı= yıääaräa= biräiâte=qürâ=ArâeçäçjisinÇe=Öörüäen=bir=Çiğer=Öeäişme==âçruma=îe=aäan=
yönetimine=iäişâin=çäaraâ=sürÇürüäen=ççâ=yönäü=prçjeäerÇirK=ˆzeääiâäe=qrçyaI=ÇataäÜöyüâI=
bfesI=eierapçäis=îe=hırâäareäi=prçjeäeri=bu=âapsamÇa=önemäi=örneâäerÇir=EˆzÇçğan=OMMSW=
4PFK=
=
=
=
= OR=
ffKfffK Aohblilgİh Tbloİ kbaİo?
Arâeçäçji= özeääiâäe= NVK= yüzyıäÇan= başäayaraâ= ârçnçäçjiâ= biçimÇe= Çeğişim= îe= Öeäişim=
Ööstermiş= Çiğer= biäim= Çaääarı= arasınÇaâi= yerini= sağäamäaştırmış= îe= çözmeye= çaäıştığı=
sçruäarın= niteäiâ= îe= niceäiğini= ÇeğiştirmiştirK= BuÖün= uäaşıäan= tanımı= itibariyäeI= esâi=
tçpäumäarÇan=Öünümüze=âaäan=Ebesäenme=tarzäarıI=ürettiâäeri=ürünäerI=saîaşäarıKKKF=maÇÇi=
âaäıntıäarıI=maÇÇi=âaäıntıäara=bağlı=çäaraâ=iäişâiäeriKKK=îbK=arâeçäçjinin=âçnusunu=çäuştururK=
Bu=âapsamÇa=arâeçäçjinin=âçnusu=Öeçmişe=Çair=çäanÇan=ya=Ça=Öeçmişin=izäerini=taşıyan=
âaäıntıäarÇan=yçäa=çıâaraâ=tçpäumsaäI=âüätüreä=îe=etniâ=süreçäerin=yeniÇen=âurÖuäanması=
çäaraâ= tanımäanabiäirK= Bu= âurÖuäama= Öeniş= aäanäarı= etâisi= aätına= aäan= süreçäeri=
tanımäaÇığı=âaÇar= sçsyaä=eâçnçmiâ= îe=âüätüreä=anäamÇa= böäÖeseä=birimäerin=anaäizi=için=
Çe=âuääanıäabiäirK=Arâeçäçjinin=buÖün=îarÇığı=âçnum=ise=farâäı=teçriäerÇen=EâuramäarÇanF=
yçäa=çıâaraâ=farâäı=sçnuçäarı=çrtaya=âçymayı=mümâün=âıämaâta=ancaâ=çrtaya=âçnan=bu=
neticeäerin=niteäiği=îarsayımsaä=îe=Öeçici=çämaâtaÇır=EaçäuâÜançî=NVVUW=PMF=K=
=
Bu=sebepäeI= maÇÇi=âaäıntıäarÇan=yçäa=çıâaraâ= arâeçäçjinin=çözümäemeye=çaäıştığı=îe=eäe=
aäÇığı= bütün= sçruäar= îe= sçrunäar= birer= “arâeçäçjiâ= metin”= çäaraâ= tanımäanabiämeâteÇirK=
Bu= âapsamÇa= önceäiâäe= arâeçäçjiâ= bir= metnin= yçrumäanmasının= ne= çäup= çämaÇığı= îe=
arâeçäçjiâ=yçrumäamanın=niteäiğini=inceäenmesi=Öereâir=Eae=paussure=NVVUW=O4RF=K=
=
ArâeçäçğunI= arâeçäçjiâ= metinäe= arasınÇaâi= tariÜseä= mesafenin= Eârçnçäçjiâ= farâäılığınF=
îaräığıI=biäimseä=bir=anaäiz=çäaraâ=arâeçäçjiâ=metnin=yçrumunu=âaçınıämaz=bir=zçrunäuäuâ=
Üaäine= ÖetirirK= Ancaâ= yçrum= saÇece= eâsiâ= çäan= parçaäarı= tamamäamaâ= için= yapıäan= bir=
uyÖuäama=ÇeğiäÇirK=vçrumX=arâeçäçjiâ= metni=anäamäanÇıranI= metnin=âçnuşmasına=âuäaâ=
îeren= îe= çna= âatıäan= bir= uyÖuäamaÇırK= ˆte= yanÇan= en= betimäeyiciI= işäeîseä= açıâäamaäar=
biäe= beäiräi= bir= ziÜinseä= işäemÇen= EçeîiriI= anaäçji= Eâarşıäaştırmaäı= anaäizFI= ÇüzenäemeI=
sınıfäamaKKKF= ÖeçtiğinÇen= Ççäayı= arâeçäçjiâ= biäÖinin= biäim= aÇamının= ziÜninÇen= çıâan=
yçrumäamayäa= çrtaya= çıâtığı= söyäenebiäirK= vçrumäamaÇa= biäim= aÇamının= ?Öörme= îe=
aäÖıäama?=biçimiI=yarÖıäarı=önemäi=rçä=çynar=Ebcç=NVVSW=4SFK=
=
=
=
= OS=
Arâeçäçjiyäe= iäÖiäi= âişiseä= fiâiräerI= yaâäaşımäarI= amaçäar= îe= prçjeäer= arasınÇa= yapıäan=
seçimäer= arâeçäçğun= zaman= içerisinÇe= eÇinÇiği= tecrübeäeräe= paraäeä= çäacaâ= şeâiäÇe=
Çeğişmeâte= îe= yeniÇen= şeâiääenmeâteÇirK= Bu= aşamaÇa= teçriâ= Çeğişimin= temeäi=
arâeçäçğun= âişiseä= biäinci= ÇçğruätusunÇa= şeâiääenen= biäinçaätı= mçÇeääere= îe= bu=
mçÇeääerin= âişiseä= tatminine= ÇayaäıdırK= dözäemäerin= bir= neticesi= çäaraâ= çäuşturuäan=
âaîramsaä= mçÇeääer= ise= arâeçäçğun= uäaşmaâ= isteÇiği= sçnuç= ÇçğruätusunÇaâi= bir= ön=
âuram=çaäışması= çäaraâ= niteäenÇiriäebiäir= E`äarâe= NVTOW= 4FK= jçÇeä=bu= anäamÇa= peâ= ççâ=
amaçäa= âuääanıäabiäir= îe= Öözäemäeri= teçriâ= fiâiräere= bağäayan= meâanizmanın= biçimine=
Ööre=çäÇuâça=çeşitäiäiâ=ÖösterebiäirK=dözäemin=yçğunäaştığı=sınıf=îe=Öözäemin=teçri=ya=Ça=
Üipçteze=bağäanma=biçimi=Çe=çeşitäiäiâ=Öösterir=E`äarâe=NVTOW=NFK=
=
jçÇeääer= ÜaââınÇa= tartışmaâ= beäirsiz= sçyut= teçriäer= üzerine= tartışmaâtan= ÇaÜa= büyüâ=
fayÇaäar= sağäayabiäir= niteäiâteÇirK= Çünâü= mçÇeä= beäiräi= bir= teçrinin= bir= sçrun= için=
sınıräıâäıäarı= ÇaraätıämışI= âüçüätüämüşI= basitäeştiriämişI= biçimäenÇiriämiş= îe=
sçmutäanÇırıämış=ÜaäiÇirK=Bu=âapsamÇa=bir=Örup=mçÇeä=üzerinÇe=yapıäan=Çetayäı=çaäışma=
sçnrasınÇa= benzer= biäimseä= ÜeÇefäere= yöneäiâ= çäaraâ= amaç= biräiği= ÇçğruätusunÇa= teçriâ=
aätyapı= çäuşturuäabiäir= îe= benzer= niteäiâteâi= mçÇeääerin= sentezäenmesiyäe= Öüçäü= bir=
âuramsaä=teçriâ=yapıya=âaîuşuäabiäir=E`äarâe=NVTOW=PFK=Bu=âapsamÇa=teçriäerin=biäimseä=
Çeğeri= iäâeseä= bir= temeäe= çturmaäarınaI= çnayäamaya= eäîerişäi= önermeäer= taâımı=
içermeäerine= îe= çrtaya= âçyÇuâäarı= biäimseä= sçnuçäarın= âarşıäaştırıäabiäir= niteäiâte=
çämasına=bağlıdır=EdanÇara=NVUTW=ONMF=K=
=
Ayrıca= mçÇeääer= eäÇe= eÇiäen=arâeçäçjiâ= îeriäerin= bir= sistem=ÇâÜiäinÇe= çrtaya=âçnmasına=
yarÇımcı= çäurâenI= çäuşturÇuâäarı= biäÖi= biriâiminin= artması= sçnucunÇa= teçriäerin=
çäuşumuna= sebep= çäuräarK= pağäanan= biäÖi= biriâimiyäe= çäuşturuäan= teçriäerÇen= beâäenen=
temeä= niteäiâ= ise= Üiââye=eÇiäebiäir= bir= Öeçmişin=âısaca=tçpäuma=anäatabiäen= îe=tçpäumca=
anäaşıäabiäen=bir=Öeçmişin=çrtaya=çıâmasıdırK=Bu=baâımÇan=teçri=taÜminI=îarsayım=ya=Ça=
inançtan=farâäı=çäaraâ=metçÇiâ=bir=çatıya=îe=Öerçeâäenebiäir=bir=niteäiğe=saÜip=çämasıyäa=
tanımäanabiäir=E`äarâe=NVTOW=4X=jaiseäs=NVVVW=ORXFK=
=
=
=
=
= OT=
=Arâeçäçjiâ= teçriäer= baâımınÇan= arâeçäçjiâ= metnin= ya= Ça= sçrunun= çözümäenmesi= için=
âuääanıäan= yöntemäer= çäÇuâça= önemäiÇirK= huram= çaäışma= aäanının= Üem= sınıräarını=
çizmeye= Üem= çnun= çözümäemesine= âçşut= çäaraâ= yçä= aämaya= yeteräi= birbiriyäe= sistemäi=
çäaraâ= bağäantıäanÇırıämış= âaîramäarÇan= çäuşurK= haîramäar= esâi= Çüşünceäer= ya= Ça= esâi=
imÖeäer= Enesneäere= insan= ziÜninÇe= yüâäenen= anäamäarF= çämayıpI= âapsamäarının= sınıräarı=
çiziämiş= îeya= iyice= inceäenmiş= Çüşünseä= nesneäer= sayılırK= Bu= niteäiâäeriyäe= âaîramäar=
Öeneääiâäe=biçim=îeriämiş=ya=Ça=teâniâ=terimäeräe=Çiäe=Öetiriäen=ÇüşünceäerÇirK=Arâeçäçjiâ=
âaäıntıya=âaîramsaä=bir=niteäiâ=âazanÇıran=ise=arâeçäçÖtur=Ejaiseäs=NVVVW=ORF=K=
=
Arâeçäçji= teçriâ= yapısı= itibariyäe= Çiğer= sçsyaä= biäimäerÇen= çäÇuâça= farâäıdırK= ˆrneğin=
sçsyaä=antrçpçäçjiÇe=inceäenen=âçnuyu=âenÇini=anäatabiäen=ya=Ça=tanımäayabiäen=insanäar=
teşâiä= eÇerK= lysa= arâeçäçjiÇe= ÇeğeräenÇirmeye= tabi= çäan= îeriäer= ya= Ça= nesneäer= insan=
yapısıdır= îe= araştırmacıäar= tarafınÇan= yçrumäanmaäarı= ya= Ça= âçnuşturuämaäarı=
ÖereâmeâteÇirK=Bu=âapsamÇa=saÇece=süs=eşyaäarı=Öibi=üretim=biçimäerinin=anäamäarı=ççâ=
açıâ=çäabiämeâäe=biräiâte=insan=ürünü=çäan=farâäı=nesneäeri=içinÇe=buäunÇuâäarı=sçsyaä=îe=
fiziâi=âçnteâst=itibariyäe=anäamäanÇırmaâ=çäÇuâça=Öüçtür=Ejaiseäs=NVVVW=OPF=K=
=
qüm=bu=âçnuäar=ışığınÇa=temeäÇe=Çeneyseä=EampiriâF=îe=sınıfäanÇırıcı=biäim=Çaäı=çämaâäa=
biräiâte= arâeçäçji= aynı= zamanÇa= paraÇçâs= çäuşturacaâ= seîiyeÇe= âurama= bağlı= bir=
birimÇirK= Bunun= sebebi= iseI= biäÖiyi= üreten= biäim= aÇamının= arâeçäçjiâ= îeriäeri=
ÇeğeräenÇirmeye=tabi=tutarâen=bunäarı=parçaäı=çäaraâI=yayıämış=îe=ççâ=az=eäÇe=etmesiÇirK=
ˆrneğin= arâeçäçÖ= çaäıştığı= aäanın= Öenişäiği= iäe= paraäeä= çäaraâ= îarsayımsaä= sçnuçäarını= ç=
âaÇar= Öeniş= tutabiäirK= Bunun= sebebi= ise= arâeçäçÖ= tarafınÇan= âazıäan= aäanın= bütün=
içerisinÇe=saÇece=âüçüâ=bir=parçayı=tespit=etmesiÇirK=Biäim=aÇamıI=çaäıştığı=îe=arâeçäçjiâ=
îeriyi= eäÇe= ettiği= aäanÇan= eäe= Öeçen= buäuntuyu= meîcut= âçnteâsti= içerisinÇe=
ÇeğeräenÇirmeye= çaäışırâen= bir= yanÇan= Öeneääeme= metçÇunu= âuääanmaâ= zçrunÇaÇırK=
Ayrıca=arâeçäçÖ=bir=âaäıntı=ya=Ça=parçaÇan=yçäa=çıâaraâ=bütüne=Çair=çäuşturÇuğu=biäÖinin=
teçriâ=Çüzeyini=uäaştığı= îe=uäaşabiäeceği=sçnuçäar=itibariyäe=ÇenÖeäemeâ=zçrunÇaÇırK= Bu=
âarmaşıâ= sentezäeme= süreci= içerisinÇe= arâeçäçjiâ= îeriÇen= yçäa= çıâaraâ= çäuşturuäacaâ=
yanäış= ya= Ça= eâsiâ= bir= Öeneääeme= iseI= arâeçäçjiâ= çaäışmanın= âuramsaä= ÜeÇefini= îe=
uyÖuäaÇığı=metçtäarı=Ça=etâiäeyeceâ=ÇüzeyÇe=âarmaşıâtır=EBinfçrÇ=NVS4W==4ORJ44NF=K=
=
=
= OU=
Bir=teçrinin=içinÇe=yasaya=benzer=Üiç=Çeğiäse=bir=tane=iäâe=içeren=îe=çnayäamaya=eäîerişäi=
çäan= birbiräeriyäe= sistemäi= çäaraâ= iäişâiäi= önermeäer= taâımı= çämaäıdırK= vani= teçriäer=
açıâäayıcı=sçrunäarını=çözmeâ=amacıyäa=iäeri=sürüämüştürK=Bu=neÇenäe=bu=işi=ne=âaÇar=iyi=
yaptıâäarına= baâıäaraâ= birbiräeriyäe= âarşıäaştırılıp= ÇeğeräenÇiriäebiäiräer= EdanÇara= NVUTW=
ONMFK= Bu= itibaräaI= biäimseä= iäeräemenin= ÇinamiâäerinÇen= biri= teçriâ= tartışmaäarÇırK=
Arâeçäçjiâ= îerinin= anaäizinÇe= âuääanıäacaâ= yaâäaşımäarÇan= ÜanÖisinin= ÇaÜa= Çeneyseä=
neticeäer= çrtaya= âçyacağıI= ÜanÖisinin= îertifiâasyçn= EÇeneyseä= ÖeçeräiäiâF= îe=
Çisîertifâasyçn= EÇeneyseä= ÖeçersizäiğeF= ÇaÜa= yaâın= çäacağı= îerinin= biäimseä= biäÖiye=
ÇönüşmesinÇe=çäÇuâça=önemäiÇir=Ejaiseäs=NVVVW=ORF=K=
=
qeçriâ= çerçeîe= ÇâÜiäinÇeI= = arâeçäçjiâ= îerinin= yçrumäanması= epistemçäçjiâ= = EbiäÖi=
âuramsaä= F= bir= niteäiâ= ÖösterirK= = vçrumun= âenÇine= ait= işäeyişi= îe= yasası= îarÇırK= Bir=
arâeçäçjiâ= metne= uyÖuäanırâen= Çe= bunäar= işäemeye= Çeîam= eÇerK= ˆrneğinX= bir= seramiâ=
parçası= ya= Ça= bir= mimari= âaäıntı= buäunÇuğunÇa= bunäarın= işäeîäerini= anäamaâ= îe=
açıâäayabiämeâ= EyçrumäayabiämeâF= için= uyÖuäanan= teçriâ= çerçeîe= ÇaÜiäinÇe=
ÇeğeräenÇiriämeäeri= ÖereâmeâteÇir= Ejaiseäs= NVVVW= ORFK= açäayısıyäa= âuram= teriminin=
îarsayım= ya= Ça= önÖörü= anäamınÇa= âuääanıäması= çrtaya= çıâarÇığı= sçnuçäarın= niceäiği= îe=
niteäiği=itibariyäe=Ççğru=ÇeğiäÇirK=BirÇen=ççâ=îe=farâäı=arâeçäçjiâ=âuramın=aynı=îeriäerÇen=
benzer= niteäiâte= biäÖi= çıâarması= ancaâ= âuramäarın= sağäam= temeääenÇiriäişiyäe=
mümâünÇürK= İyi= âuramäar= ise= temeäÇe= ÇaÜa= Öüîenäi= öncüääere= saÜip= çämaäarıyäaI=
âenÇiäerinÇen= Üareâetäe= ÇaÜa= Öüçäü= tümÇenÖeäimäere= çäanaâ= îermeâäe= îe= araştırmanın=
ya= Ça= biäimseä= çaäışmanın= Üer= safÜasınÇa= bir= âanıtın= ampiriâ= EÇeneyseäF= Öeçeräiäiğini=
Ööstermeye=uyÖun=çämaäarıyäa=tanımäanıräar=Ejaiseäs=NVVVW=ORF=K=
=
Biäimseä= bir= Çisipäinin= âuramsaä= çäaraâ= Öeäişim= sürecini= tanımäayan= `äarâe= söz= âçnusu=
Öeäişimi=üç=aşamaäı=çäaraâ=ÇeğeräenÇirmiştir=E`äarâe=NVTPW=SJUFK=Buna=ÖöreW=
=
JJJJJ= ENF= Aşama= Çisipäinin= biäincinin= çäuşması= biçiminÇe= tanımäanırK= aisipäin= âenÇini=
tümüyäe= uyÖuäamaäarı= iäe= ifaÇe= etmeâteÇirK= Bu= aşama= Ça= biäimseä= Çisipäin= içinÇe=
ÜerÜanÖi=bir=farâınÇaäıâ=ÖeäişmemiştirK=açäayısıyäa=saät=biäÖiye=uäaşmaâ=temeä=ÜeÇeftirK==
=
=
=
= OV=
JJJJJ= EOF= Aşama= Çisipäinin= bir= farâınÇaäığa= saÜip= çäması= çäaraâ= tanımäanmaâtaÇırK=
carâınÇaäığa= uäaşan= süreçte= niceäiâ= îe= niteäiâ= çäaraâ= artan= biäÖinin= anäama=
biçimäerimizÇe= sebep= çäÇuğu= âarmaşıâäıâäarı= çözümäemeâ= amacıyäa= bazı= teçri= îe=
mçÇeääere=Öereâsinim=ÇuyuämaâtaÇırK===
=
JJJJJ= EPF= pçn= aşama= ise= Çisipäinin= âenÇisine= îe= Çisipäinin= içinÇe= buäunÇuğu= çrtamäara=
eäeştireä= bir= Ööz= iäe= baâabiämesiÇirK= huramsaä= Öeäişimin= sağäanması= Ça= metçÇiâ=
tartışmaäarın=ya=Ça=çatışmaäarın=yaşanÇığı=bu=eäeştireä=süreçte=ÖerçeâäeşirK=Artıâ=Çisipäin=
âenÇini=amaca=yaâäaştıran=en=Ççğru=biäimseä=yöntemi=âuääanma=çabasınÇasırK==
=
ffKfffKNK aünyaÇa Teçrik Arkeçlçji’nin delişimi
NVK= yüzyıäÇa= AîrupaDÇa= antiâacılıâ= îe= âçäeâsiyçncuäuğun= yeriniI= yaîaş= yaîaş= biäimseä=
arâeçäçji= aämaya= başäamıştırK= Bu= ÇönemÇe= etniâ= âüätüräerin= yereääiğine= iäişâin=
miääiyetçiäiâ= etâiäi= arâeçäçjiâ= çaäışmaäarÇa= artış= çäÇuğu= ÖözäenmeâteÇir= EqriÖÖer= NVU4W=
PPRJPTMFK=NVK=yüzyıääın=iâinci=yarısınÇa=ise=arâeçäçji=bir=biäimseä=Çisipäin=çäaraâ=Öerçeâ=
anäamını= âazanmış= ayrıca= miääiyetçiäiâ= aâımı= pçäitiâ= bir= iÇeçäçji= çäaraâ= benimsenereâ=
arâeçäçjiâ= çaäışmaäarın= içeriği= îe= amaçäarınÇa= Çeğişime= neÇen= çämuştur= Ejaäina= îe=
sasiceâ=NVVMW=NRJ4R=FK=Bu=Öeäişimin=temeäinÇe=yatan=en=önemäi=sebepäerÇen=biri=Aîrupa=
Çüşünce= sisteminin= âiäiseÇen= bir= şeâiäÇe= ayrıäaraâ= özÖüräüâçü= bir= anäayış= içerisinÇe=
çäuşturuämaya= başäamasıdırK= Bu= Çüşünseä=âırıäma= Çönemi= ise= oönesans= îe= eumanizme=
âaÇar= ÖiÇerK= eumanizm= ise= biäinen= ÇaÜa= önceâi= ÇönemäerÇen= farâäı= bir= tariÜseä=
perspeâtif= yaratmıştır= EAnÇersçn= NVVRW= U4FK= oönesans= NRK= yüzyılın= iäâ= yarısınÇan= NTK=
yüzyılın= sçnuna= âaÇar= Aîrupa= lrtaçağ= ÇüşüncesinÇen= uzaâäaşaraâ= vaâınçağa=
Üazıräanışı= temsiä= etmeâteÇirK= lrtaçağın= âapaäıI= biäimi= amaç= eÇinenI= birey= tarafınÇan=
saÜipäeniäen= îe= âesinäiâ= taşıdığına= inanıäan= biäÖi= anäayışı= yerini= bir= âeşif= süreci= içinÇe=
âayÇeÇiäen= biäÖi= anäayışına= bıraâmıştırK= BiäÖi= biriâiminin= îe= bazen= âuşaâäar= bçyunca=
sınırsız= biçimÇe= süreâäiäiğinin= söz= âçnusu= çäması= işbiräiğinin= üstün= bir= Çeğer= Üaäine=
Çönüşmesine= neÇen= çämuşturK= Bu= sebepäeräe= biäÖinin= metçÇiâ= çäaraâ= Öeäişimi= îe=
aâtarımı=için=aâaÇemiäer=âuruämuşI=ansiâäçpeÇi=prçjeäeri=çrtaya=çıâmıştırK=İnÖiäiz=crancis=
Bacçn=“kçîum lrÖanum”= aÇäı=eserinÇe= oönesans= iäe= başäayan= biäÖiÇeâi=bu= yeniäiği=îe=
tariÜi=âesin=Çeğişim=biäincini=teçriâ=çäaraâ=çrtaya=âçyar=EBacçn=NVVVF=K=
=
= PM=
eumanizmin= temeä= Üareâet= nçâtası= ise= insanın= üstün= îe= sayÖın= bir= âçnumÇa= çäuşu= îe=
antiâ= eseräerÇen= yçäa= çıâaraâ= yapıäacaâ= çaäışmaäarın=uyÖaräıâ= îe= âüätür= iÇeaäine= uyÖun=
çäÇuğuÇurK= cäçransa’Ça= çrtaya= çıâan= eumanizm= N4K= yüzyıäÇa= metrarca= îe= `çäucciç=
paäutati= tarafınÇan= Antiâ= Çağ= yazaräarının= üsäubuna= Çönüşü= saîunurK= eümanist= aâımI=
âaynağını= insanın= yüceäiğinÇen= aäÇığını= iÇÇia= eÇerK= lrtaçağ= âüätürü= insanı= canäıäar=
ÇizÖisinÇe= az= istenen= îe= Çeğişmez= bir= yere= âçyarâen= Üümanistäer= veni= mäatçncu=
EbfäatuncuF= = îe= mäatçncu= EbfäatuncuF= feäsefenin= insanı= yaratıcının= bir= yansıması= çäaraâ=
zeâa= îe= ruÜäa= biräiâteI= mutäaâ= biräiâ= içinÇe= ayrıcaäıâäı=çäaraâ= eäe= aäÇığını=saîunur= Emauä=
NVNOX= metrarca= OMMMX= ˆzÇen= OMMUW= NJNRFK= micçÇeääa= jiranÇçäa= bu= Çurumu= “İnsanın
payÖınlığı ¸zerine pöyleî”=aÇäı=eserinÇe= “insan=yaratıcıÇan=âenÇisini= beäiräeyeceâ=çäan=
ayrıcaäığını= aämıştırI= zeââsını= îe= özÖüräüğünü= âuääanmasıyäa= insan= bu= ÇünyaÇan= îe=
muÜtemeä=yeniÇen=Çünyaya=Öeäişäer=ÇışınÇa=Öerçeâ=îe=simÖeseä=çäaraâ=işÖaä=eÇeceği=bir=
yere= saÜiptir”= şeâäinÇe= tanımäamaâtaÇırK= jçÇern= biäimin= temeäi= Çe= bu= ÇönemÇe=
atıämıştır=EjiranÇçäa=NVSTW=UMF=K=
NTSM’äı=yıäara=ÖeäinÇiğinÇe=cransa=îe=Aîrupa’Ça=AyÇınäanma=ceäsefesi=çrtaya=çıâmıştırK=
aüşünüräer=bu=ÇönemÇe=âenÇiäerini=yerÖi=yazıäarı=EeäeştiriäerFI=meâtupäaräaI=sözäüâäeräeI=
rçmanäaräaI= şiiräeräeI= tiyatrçyäa= îe= sistem= açıâäamaäarıyäa= tanımäıyçräarÇıK= Aämanya’Ça=
ise= bu= Çönem= “AufâlaerunÖ”= EAyÇınäanmaF= çäaraâ= tanımäanmaâtaÇır= EAÇçrnç= NVVSW=
OMMJORTF=K=
=
aiÇerçt=yönetiminÇe= yayınäanan=Çönemin=en=önemäi=âaynaâçası=AnsiâlçpeÇi’Çe=ENTRNJ
NTTOF=uzmanäarın=söyäemäeriyäe=biäimI=sanat=îe=mesäeâäer=aäanınÇaâi=biäÖinäerin=bir=çeşit=
biäanççsu=çıâarıämıştırK==AnsiâlçpeÇi aÇäı=eserin=âaäeme=aäınış=amacı=ise=Üaäâı=aâäın=bütün=
buäuşäarı= îe= iäeräemeäeri= ÜaââınÇa= ayÇınäataraâ= insan= biäimäerinÇeâi= Öeäişmeäere= âatâı=
sağäamaâtırK= Bütün=feäsefiI=eâçnçmiâI=siyasaä=sçrunäar=bu=yazımÇa= inceäenmeâteÇirK= NT=
ciätäiâ=eserÇe=ççâ=sayıÇa=Öörseä=maäzeme=buäunmaâta=îe=mesäeâäerin=teâniâ=îe=âuramsaä=
yapıäarına=önem=îeriämeâteÇir=E=aiÇerçt=OMMM=F=K=
=
=
=
=
=
= PN=
NTUV=yılınÇa=Öerçeâäeşen=îe=miääiyetçiäiâ=temeääi=uäus=Çeîäet=âaîramını=ÖünÇeme=Öetiren=
çäay= ise= cransız= İÜtiäaäiÇirK= jiääiyetçiäiâ= bir= uäus= inşa= etmesi= prçjesi= ya= Ça= uäusäaşma=
prçjesi= çäaraâ= tanımäanmaâtaÇır= Eeçbsbawn= îe= oanÖer= NVUPW= NNJNOFK= jiääiyetçiäiâ=
âaîramı= Üer= uäusun= âenÇi= siyasaä= örÖütäenmesini= yani= Çeîäetini= yaratmasının=
zçrunäuäuğunu= âabuä= eÇerK= Ayrıca= miääiyetçiäiâ= siyasi= îe= uäusaä= birimin= birbiriyäe=
uyumäu=çämasını=saîunan=bir=iäâe=çäaraâ=mçÇern=çağa=özÖü=bir=çäÖuÇur=Edeääner=NVUPW=
NFK= Bu= âapsamÇaI= uäus= Çeîäet= prçjesi= sınıräarı= beäiräenmiş= bir= böäÖe= içerisinÇe= yaşayan=
bireyäeri= sçsyaä= örüntüsünü= anäamäanÇıracaâ= îe= tçpäumsaääaşmaäarını= sağäayacaâ= çrtaâ=
Çeğeräere= iÜtiyaç= ÇuymaâtaÇırK= dünÇeäiâ= çrtaâ= pratiâäer= îe= ayÖıtäarı= âuääanaraâ=
tçpäumsaä= çäuşumun= âenÇini= bir= uäus= çäaraâ= tanımäaması= çäanağı= mümâünÇür= EBaäibar=
îe=taääerstein=NVVPW=NNTF=K=
=
pçsyaä= biäimäer= îe= tariÜ= yazımı= Ça= miääiyetçiäiâ= âaîramının= ÇayanÇırıäacağı= tariÜi= yurtI=
âöâen= sçyI= ÖöçI= aätın= çağ= yçâ= çäuş= îe= yeniÇen= Çiriäiş= Öibi= çäÖuäarı= anäamäanÇırmaya=
çaäışırK=AnäamäanÇırıäan=bu=tip=âaîramäar=aracılığıyäa=anıäarI=Çeğeräer=îe=simÖeäer=NVKyy=
uäusäaşma=prçjesinin=ÖerçeâäeşmesinÇe=tçpäumsaä=bütünäeşmeyi=sağäayan=önemäi=öÖeäer=
çäaraâ=âarşımıza=çıâar=EpmitÜ=NVVSW=NRJPMF=K=
=
NVK=yüzyılın=çrtaäarınÇa= îe= sçnäarınÇa= ise=âüätür=tariÜçiäiği=ya=Ça=etnçtariÜseä=arâeçäçjiâ=
yaâäaşım= zamanäa= raâamsaä=çäaraâ= artış=Öösteren= esâi=âaäıntıäarın= sınıfäanÇırıämaäarının=
yapıäÇığıI= buäuntuäar=arasınÇa=benzeräiâ=ya=Ça=farâäılıâäar=Öözetiäereâ=Eanaäçji=yapıäaraâF=
âüätüreä=iäişâiäerin=âuruäÇuğu=îe=arâeçäçjiâ=buäuntuäar=arasınÇa=âuruäan=bu=iäişâiäerin=bir=
tariÜ=Çizimine=ya=Ça=ârçnçäçjiye=çturtuäÇuğu=bir=süreci=tanımäar=EqriÖÖer=NVUVW=OTJSVFK=
Bu= ÇönemÇe= meyÇana= Öeäen= biäimseä= Öeäişmeäerin= ışığınÇa= biçimseä= anaäiz= yöntemäeri=
îe=stratiÖrafiâ=tabaâaäanmaäar=Çeğişim=Öösterir=Eoenfrew=îe=BaÜn=NVVSW=P4JPRFK=hüätür=
tariÜçiäiği=ÇöneminÇe=insan=merâezäi=bir=âüätüreä=tariÜ=Çeğiä=nesneäer=temeääi=bir=âüätüreä=
tariÜ=anäayışı=benimsenÇiK=döçI=yayılım=yeni=bir=icat=çäaraâ=niteäenirâen=Çurağanäıâ=Öibi=
âçnuäar=üzerinÇe=araştırma=yapıämamıştır=Edambäe=OMMNW=OOJOPFK=
=
=
=
=
= PO=
räusäaşma=prçjeäerine=arâeçäçjinin=etâisini=Öösteren=birççâ=örneâ=îarÇırK=ˆrneğin=NUON=
yılınÇa= jeâsiâa’nın= bağımsızäığını= iäan= etmesinin= arÇınÇan= temeä= Üüâümet= pçäitiâası=
İspanyçä=tariÜinin=araştırıäması=çämuşturK=Bu=âapsamÇa=miääi=bir=tariÜ=âaîramına=Öerçeâ=
anäamı= âazanÇırıämaya= çaäışıämış= îe= bu= amaç= ÇçğruätusunÇa= arâeçäçjiâ= araştırmaäara=
Çesteâ= îeriämiştirK= ˆzeääiâäe= NVNM= ÇeîriminÇen= sçnra= araştırmaäar= büyüâ= bir= Üız=
âazanmış= îe= biäimseä= anäamÇa= âuramsaä= bir= aät= yapı= çäuşturuämaya= başäanmıştırK=
İspanyçä= işÖaäi= öncesi= âüätüreä= Ççâunun= meîcut= Üaäâ= âüätüräeri= iäe= bağäantısını= çrtaya=
âçymaâ= aÇına= müzeäer= âuruämuş= Öünceä= sanat= îe= sanatçıäarÇan= bu= âçnuÇa= yarÇım=
aäınmıştır=EqriÖÖer=NVUVW=NUMF=K=
=
piyasi=rejimäerin=arâeçäçjiâ=âanıtäaräa=meşruiyetäerini=iäan=etmesi=anäamınÇa=İran’Ça=ŞaÜ=
rejiminin=AâameniÇ=süäaäeäeriyäe=bağäantı=âurup=âenÇi=ÜeÖemçnyasını=meşru=bir=zemine=
çturtmaâ= isteÇiği= ÖözäemäenmiştirK= Bu= amaç= âapsamınÇa= NVTN= yılı= içerisinÇe= mersäerin=
ORMM=üncü=yıä=şenäiâäeri=Çüzenäenmiştir=EqriÖÖer=NVUVW=NUPF=K=
=
İsraiä=aeîäeti=Çe= âuruäuş= feäsefesine=paraäeä=çäaraâ=siyasi=Ççâtrinini=Öerçeâäeştirmeâ= îe=
yeräeşim= pçäitiâaäarına= Öeçeräiäiâ= âazanÇırmaâ= aÇına= bsâi= AÜit= Arâeçäçjisine= ççâ=
sistemäi=îe=yçğun=biçimÇe=Çeîäet=Çesteği=îemeâteÇir=EqriÖÖer=NVUVW=NUPF=K=Bu=âapsamÇa=
juseîi= inancına= Ööre= “Arz-ı jeîuÇ”= EsaaÇ= bÇiäen= qçpraâF= İsraiä= aeîäeti’nin= îaÜiy=
temeääi=cçğrafi=sınıräarını=beäiräemeâteÇir=Ehüçüâ=NVUOW=NSJNTI=hüçüâ=NVVMW=N44JN4SF=K=
=
Aîrupa= Biräiği= âuruäÇuâtan= sçnra= Ça= benzer= yaâäaşımäar= Çeîamäılığını= sürÇürmüştürK=
İnÖiäiz=BB`=teäeîizyçn=âanaäı=MSKNMKNVVN=tariÜäi=bir=yayınınÇa=keanÇertÜaä=aÇamını=iäâ=
Aîrupaäı=iäan=etmiştirK=Benzer=yaâäaşımäar=seneÇiâ’te=NVVN’Çe=açıäan=bir=serÖiÇe=heätäer=
iäâ= Aîrupa= âüätürü= çäaraâ= tanımäanmıştırK= Başâa= bir= serÖiÇe= ise= cranâäar= Aîrupa’nın=
öncü= sçsyaä= tçpäuäuâäarı= çäaraâ= tanımäanmış= îe= Brçnz= Çağı= Aîrupa’nın= iäâ= aätın= çağı=
çäaraâ=ifaÇe=eÇiämiştir=Eeärâe=OMMMW=NRF=K=
=
=
=
=
=
= PP=
btniâ= baâış= açısının= arâeçäçjiâ= çaäışmaäarın= amaç= îe= niteäiğini= beäiräeÇiği= ÇönemI=
OMKyy’ın= iäâ= yarısınÇa= arâeçäçjinin= temeä= îarsayımı= dustaî= hçssina’nın= yeräeşim=
arâeçäçjisi=“pettlement ArcÜaeçlçÖy”=âuramınÇa=açıâäanmaâtaÇırK=Buna=Ööre=arâeçäçjiâ=
îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesinÇe= farâäı= aäanäarÇan= eäe= Öeçen= eseräer= arasınÇa= birtaâım=
tipçäçjiâ= âarşıäaştırmaäar= EanaäçjiF= âuääanıämaâta= îe= arâeçäçjiâ= âaäıntıäarın= eäe= Öeçtiği= =
böäÖeäer=ya=Ça=merâezäer=arasınÇa=bağäantıäar=âuruämaâtaÇırK=Bu=anaäçjiâ=yönteme=örneâ=
çäaraâ=âüätür=etniâ=ÖrupäaI=arâeçäçjiâ= buäuntunun= yayılım=aäanı= ya= Ça=âüätürün=yayılım=
aäanı= iäe= etniâ= Örubun= yaşam= aäanı= arasınÇaâi= bağäantıäar= Öösteriäebiäir= Ehçssina= NUVSW=
NP4JNRPX= ˆzÇemir= OMMPW= NMFK= Bu= âapsamÇa= sınıräılığı= çiziämiş= âüätür= aäanäarı= özÖüä=
Üaäâäarın=îe=âabiäeäerin=saÜaäarıyäa=çaâışır=niteäiâteÇir=Ehçssina=NVNNW=PFK=btniâ=âimäiâäer=
ÜaââınÇa= çäuşturuäan= subjeâtif= baâış= açısına= Ööre= beäiräi= bir= arâeçäçjiâ= âaäıntının= eäe=
Öeçtiği= cçğrafya= îe= bu= cçğrafyaÇa= yaşamını= sürÇüren= insan= tçpäuäuâäarı= arasınÇa=
arâeçäçjiâ= âüätür= ya= Ça= âüätür= böäÖesi= temeäinÇe= bir= iäişâi= îarÇırK= Ancaâ= söz= âçnusu=
yaâäaşım= aşırı= miääiyetçi= siyasi= iÇeçäçjiäer= tarafınÇan= biäimseä= çaäışmaäarın= ÜeÇefäeri=
arasınÇa=ÖösteriäÇiğinÇe=çrtaya=âçnan=sçnuçäarın=biäimseä=biäÖi=çämaâtan=çıkıp=iÇeçäçjiâ=
çıâaräar=ÇçğruätusunÇa=âuääanıäması=âaçınıämazÇırK=
=
Benzer= bir= tariÜseä= sınıfäanÇırma= yöntemi= jçnteääius= tarafınÇan= Aäman= qariÜini=
lrtaçağÇan= qaş= Çağına= Ççğru= taâip= eÇebiämeâ= amacıyäa= âuääanıämıştır= Ejçnteäius=
NVMPFK= Bu= çaäışma= etnçJtariÜseä= yaâäaşımın= çäuşmasına= sebep= çämuşturK= açäayısıyäa=
etnçJtariÜseä= arâeçäçjiâ= yaâäaşım= dustaî= hçssina= öncesinÇe= çrtaya= çıâmış= çämasına=
âarşın=çnun=ÇöneminÇe=âuramsaä=bir=çerçeîeye=çturtuämuştur=Epâäenar=NVUPW=VNFK=
=
hçssina= îe= jenÖÜin’in= arâeçäçjiâ= âüätür= âaîramı= dK= `ÜiäÇe= îasıtasıyäa= Biräeşiâ=
hraääıâäar= arâeçäçjisini= Çe= etâiäemiştirK= `ÜiäÇeI= hçssina’nın= Aîrupa= mreÜistçryası’nın=
İnÇçJdermen= yçrumunu= îe= ırâçı= yaâäaşımäarını= reÇÇetmiştirK= “Aryanlar”= âitabınÇa=
hçssinna= iäe= benzer= bir= tutum= serÖiäemiş= çäan= `ÜiäÇeI= ÇaÜa= sçnraâi= çaäışmaäarınÇa=
tçpäumsaä= eîrim= anäayışı= äeÜine= arâeçäçjiâ= âüätür= yaâäaşımınÇan= önemäi= öäçüÇe=
îazÖeçmiştir=E=`ÜiäÇe=NVOVW=RJSX=pÜennan=NVV4W=UF=K=
=
=
=
=
= P4=
NVPS= yılınÇa= yayınäanan= îe= NVSR= yılınÇa= iâinci= basımı= yapıäan= “jan jaâes eimself”=
EhenÇini=varatan=İnsanF=aÇäı=yapıtta=dçrÇçn=`ÜiäÇe=keçäitiâ=ÇağI=qunç=Çağı=îe=aemir=
Çağı= biçiminÇeâi= üç= çağ= sistemini= âuääanmaâtan= îazÖeçmiştirK= Bu= âaîramäar= yerine=
keçäitiâ= aeîrim= îe= hent= aeîrimi= iâiäisinÇen= çäuşan= İâi= aeîrim= haîramı= âuramsaä=
çäaraâ= âuääanıämaya= çaäışıämıştır= Ejc= kairn= NVUMW= VNJVVFK= keçäitiâ= aeîrim= `ÜiäÇe=
tarafınÇan= yabanıä= yiyeceâ= tçpäayıcılığının= âarşıtı= bir= sçsyaä= Çönüşüme= işaret= eÇerK=
peramiâ= üretimininI= ÇçâumacılığınI= aÜşap= işäemeciäiğinin= yanı= sıra= Üayîanäarın=
eîciääeştiriämesiyäe= ççbanäıâI= besin= üreticiäiği= îe= çiftçiäiâ= faaäiyetäerinin= bir= sçnucu=
çäaraâ= âöy= yaşamınÇan= âçpuşun= Öerçeâäeştiği= keçäitiâ= aeîrim= âaîramının= temeä=
Çayanaâäarı=çäaraâ=öne=sürüäür=E`ÜiäÇe=NVPSW=NMRJNMSF=K=
=
Ayrıca=`ÜiäÇe=tarafınÇan=âaäeme=aäınan=“qÜe aanube in mreÜistçry”I=EmreÜistçriâ=ÇağÇa=
qunaF= aÇäı= âitapta= âüätür= tariÜinin= temeä= îarsayımäarı= “püreâäi= bir= araÇa= çrtaya= çıâan=
beääi= âaäıntı= türäeri= çömäeâäerI= aäetäerI= süs= eşyaäarıI= mezaräar= îe= eîäer= buäuyçruzK=
Birbiriyäe=bağäantılı=bu=tür=özeääiâäer=biräeşimini=âüätüreä=Örup=ya=Ça=saÇece=Örup=çäaraâ=
aÇäanÇırmaäıyızK= Bu= tür= bir= biräeşimin= ÖünümüzÇe= Üaäâ= çäaraâ= aÇäanÇırıäacaâ= şeyin=
maÇÇi=Çışaîurumu=çäÇuğunu=îarsayıyçruz”=tümceäeriyäe=açıâäanır=E`ÜiäÇe=NVOVW==UNF=K=
=
vçğun= tarımsaä= faaäiyetäerin= bir= sçnucu= çäaraâ= çrtaya= çıâan= sçsyaä= artı= “üretimJiÜtiyaç=
fazäası= ürünün”= ise= tçpäumsaä= Çeğişime= etâi=etmiş= yönetenäer= îe= yönetiäenäer= başlıâäarı=
aätınÇa= tanımäanan= sçsyaä= sınıfäarın= çrtaya= çıâması= sağäanmıştırK= pçsyaä= Üayatın=
Çeğişimiyäe=çrtaya=çıâan=tüm=bu=sçsyaä=Çinamiâäer=meÇeniyet=îe=uyÖaräıâ=âaîramäarının=
çrtaya= çıkışınÇa= önemäi= çämuşturK= hısaca= `ÜiäÇeI= hent= aeîrimini= Çeîäetin= Ççğuşuyäa=
özÇeşäeştirmeâteÇir=E`ÜiäÇe=NVPS=W=NMRF=K==
=
pçn= yıääarÇa= yapıäan= çaäışmaäarÇa= ise= `ÜiäÇe’nin= Öörüşäerinin= aâsini= saîunan= biäim=
aÇamäarının= sayısı= Ça= artmıştır= EˆzÇçğan= NVVRW= = OSTJOUMI= OMMTW= 44NJ4RUFK= cranz=
lppenÜeimerI= “qÜe ptate”= EaeîäetF= aÇäı= yapıtınÇa= Çeîäetin= çrtaya= çıkışını= saîaşçı=
Ööçebe= tçpäuäuâäarın= âenÇiäerine= âarşıt= yaşam= biçimine= saÜip= yeräeşiâ= tçpäuäuâäar=
üzerinÇe= sistemäi= bir= yağma= Çüzeni= îe= eÖemenäiâ= âurmaäarı= iäe= tanımäamaâtaÇır=
ElppenÜeimer=NVVTW=PMFK==
=
=
= PR=
N4K= îe= NRKyüzyıääarÇa= yaşamış= çäan= İsäam= aüşünürü= İbn= eaäÇun= ise= qürâçe= başäanÖıç=
anäamına= Öeäen= “juâaÇÇime” aÇäı= yapıtınÇa= Öüçäü= bir= biräiâ= Çayanışma= îe= öteâi=
tçpäuäuâäara= üstün= Öeäme= ÇuyÖusu= çäaraâ= açıâäayabiäeceğimiz= bir= Çurum= çäan=
asabiyyetin= beÇeîi= EÖöçebeI= ççbanF= tçpäuäuâäarın= Üazari= EyeräeşiâI= çiftçi= ya= Ça= âentäiF=
tçpäuäuâäar= üzerinÇe= eÖemenäiâ= âurmaäarını= sağäaÇığını= iäeri= sürmeâteÇir= EŞeneä= NVVS=
WPVFK===
Aynı şeâiäÇe= `ÜiäÇe= “açğunun mreÜistçryası”=aÇäı= yapıtınÇaI=düney=jezçpçtamya’Ça=
âöyäüäer= üzerinÇe= eÖemen= çäan= bir= sınıfın= eäÇe= ettiği= tçpäumsaä= artıya= atıfta= buäunaraâI=
söz= âçnusu= artı= üretimin= âöyäeri= âente= Çönüştürereâ= uyÖar= tçpäuma= Öeçiäebiämesini=
sağäaÇığını= önÖörmeâteÇir= E`ÜiäÇe= NV4SFK= `ÜiäÇe’ın= NV4O= yılınÇa= âaäeme= aäÇığı= “tÜat
eappeneÇ in eistçry”= EqariÜte= ke= läÇuF= iäe= NVRN= yılınÇa= yayımäanan= “pçcial
bîçlutiçn”= Epçsyaä= bîrimF= yapıtäarınÇa= saät= ârçnçäçjiâ= niteäiâäi= yaâäaşım= âüätüreä=
yaâäaşımäa=biräiâte=sentezäenÇiği=için=âuramsaä=arâeçäçjinin=iäeräemesinÇe=önemäi=bir=yer=
aämıştırK= `ÜiäÇe= tarafınÇan= öne= sürüäen= bu= bütünseä= “Üçlistiâ”= yaâäaşım= tariÜöncesi=
Çönemäere= ait= çaäışmaäarÇaâi= eâçnçmiye= iäişâin= inceäemeäerin= yapıämasınÇa= Ça= önemäi=
çämuştur=E`ÜiäÇe=NVTNX=`äarâ=NVTSW=RFK=
=
ArâeçäçjiÇeâi= bu= âuramsaä= Çönüşüm= biäimseä= îe= teâniâ= Öeäişimäe= biräiâte= Üızäanaraâ=
Çeîam= etmiştirK= ˆrneğin= arâeçäçjiâ= îerinin= anaäizinÇe= âuääanıäan= sayıäar= sçrunu=
eâçnçmiâI=ÇemçÖrafiâ=îe=çeîreseä=âçşuääarın=ÇeğeräenÇiriämesinÇe=önemäi=bir=yer=teşâiä=
etmiştir=EtÜeeäer=NVRSW=O4RF=K=Bu=Çeğişim=bir=anäamÇa=NVK=yüzyılın=çrtaäarınÇan=itibaren=
Öeäişmeâte= çäan= AntrçpçäçjiâI= mçzitiîistI= bîrimci= îe= bîrenseä= arâeçäçji= anäayışının=
yeniÇen= oçmantiâ= aönemin= etniâ= tariÜçiäiâ= anäayışı= äeÜine= terâ= eÇiämesiÇir= Epâäenear=
NVUPW=N4UJNRNF=K=
=
¸steäiâ= bu= Çönem= oçmantiâ= aönemin= aâsine= tipçäçjiâI= ârçnçäçjiâI= stratiÖrafiâ= îe= =
âartçÖrafiâ= EÜaritacılıâ= iäe= iäÖiäiF= yöntemäeräe= arâeçäçji= biäimi= âenÇisini= îe= Ççäayısıyäa=
iÇÇiaäarını= biäimseä= âıäma= çäanaâäarı= Ça= eäÇe= etmiştirK= NVK= yüzyıä= çrtaäarınÇan= itibaren=
Aîrupa=üniîersiteäerinin=ççğunÇa=arâeçäçji=îe=preÜistçrya=böäümäeri=açıämaya=başäamışI=
müze= çaäışmaäarıI= müzeciäiâ= başlığı= aätınÇa= ayrı= bir= prçfesyçneä= çaäışma= aäanı= çäaraâ=
tanımäanmış=îe=esâi=eseräerin=îe= yeräeşimäerin=âçrunması=îe=çnarımı=âçnusunÇa=uäusaä=
ÇüzeyÇe=Üuâuâi=Çüzenäemeäer=yapıämıştır=EˆzÇemir=OMMPW=NMF=K=
=
= PS=
qÜçmsenI= hçpenÜaÖ= jüzesiDnÇeâi= maäzemeäeri= birbirini= izäeyen= bu= teânçäçjiâ=

aşamaäara=ÖöreI= ÇaÜa= Ççğrusu=âuääanıäan= ÜammaÇÇe=sırasına= Ööre=qaşI=qunç= îe= aemir=
Çağı= yapıtäarı= Çiye= sınıfäanÇırmıştırK= Bu= ârçnçäçjiâ= îe= meâânsaä= çerçeîe= “¸ç= Çağ=
pistemi”=çäaraâ=aÇäanÇırıäaraâ=böäÖeseä=çeşitäemeye=îe=arâeçäçjiâ=îeriäere=Çayaäı=Aîrupa=
Arâeçäçjisi’nin= Öeäişimini= sağäamıştır= EˆzÇemir= OMMPW= NMFK= aanimarâaDÇaâi= turba=
EBitâilerin âısmenÇe Üayîansal artıâların îe yeraltı su Çüzeyinin üzerinÇe Öenelliâle
‘spÜaÖnum’ Çenilen yçsunlar îe bataâlıâ sazlarının su ÇibinÇe çöâereâI su altınÇa Üaîa
ile ilişâisi âesilmiş bir çrtamÇa yıllarca çürüyüp biriâmesinÇen çluşan B NMM Ççğal bir
malzeme=F=yataâäarınÇa=îe=mezar=tepeäerinÇeâi=âatmanäar=Ööz=önüne=aäınÇığınÇaI=bu=tür=
bir= sınıfäamanın= Ççğruäuğunu= âanıtäamıştırK= NURMDäerin= çrtaäarınÇa= ise= İsîiçreDÇeâi= Ööä=
Çüzeyäerinin= ÇüşüâäüğüI= tariÜ= öncesi= İsîiçre= Ööä= yeräeşmeäerinin= âazıämasına= çäanaâ=
îermiştir==K=
=
qüm= bu= çaäışmaäar= âapsamınÇa= teânçäçjiâ= aşamaäarın= arÇışıâäığı= âuramı= Ççğruäanmış=
böyäece= qaş= ÇağıI= qunç= Çağı= îe= aemir= Çağı= âaîramäarı= benimsenip= arâeçäçji=
äiteratürünÇe= âuääanıämaya= başäanmıştırK= ˆrneğin= kazi= aönemi= Aämanyası’nın=
yayıämacı= îe= saäÇırÖan= iÇeçäçjiâ= temeäi= hçssina= tarafınÇan= Üazıräanan= çeşitäi= Üaritaäar=
üzerinÇeâi= beäiräi= arâeçäçjiâ= buäuntu= Örupäarının= Çağılımını= Öösteren= Üaritaäar= esas=
aäınaraâ= inşa= eÇiämiştirK= kereÇe= dermen= hüätürüne= ait= bir= maÇÇi= âaäıntı= îarsa= ç= böäÖe=
resmi= anäamÇa= Aäman= tçprağı= çäaraâ= aäÖıäanmış= îe= Aämanya’nın= ç= böäÖeyi= Öeri= aäma=
Üaââı=çäÇuğu=saîı=çrtaya=atıämıştır=EqriÖÖer=NVUVW=NS4JNSTX=seit=NVUVW=PVX=ArnçäÇ=NVVSW=
RRPF=K=
=
NVPP= yılı= sçnrasınÇa= iâtiÇarÇaâi=kazi=martisi’nin= Çe= Çesteğiyäe= dermenäerin= âöâäeri=îe=
çnäaräa=iäÖiäi=buäuntuäara=yer=îeren=âazıäara=önceäiâ=îeriämiştirK=NVPPJPR=yıääarı=arasınÇa=
çeşitäi=Aäman=¸niîersiteäeri=bünyesinÇe=tçpäam=U=yeni=preÜistçrya=âürsüsü=âuruämuştur=
EArnçäÇ=NVVMW=4SUFK=NVPV=yılınÇa=Aämanäarın=mçäçnya’yı=işÖaäiye=başäayan=İâinci=aünya=
paîaşı=sçnrasınÇa=Ça=açğu=Aämanya’Çaâi=Aäman=îaräığını=âanıtäama=çaäışmaäarı=Çeîam=
etmiştir=EArnçäÇ=NVVMW=4TPFK=Aämanya‘Ça=yapıäan=âazıäarÇa=eäe=Öeçen=buäuntuäarÇan=yçäa=
çıâaraâ= yeniÇen= dermen= âöyäeri= inşa= eÇiämiş= bunäar= açıâ= Üaîa= müzeäeri= işäeîi=
ÖörmüştürK= dermenäerin= oçma= lrÇusuna= âarşı= âazanÇığı= zaferäer= bağäamınÇa= ççâ=
sayıÇa= dermen= Anıtı= açıämıştır= Eeassmann= OMMMW= V4FK= Ancaâ= bu= Çönemin= sçnunÇa=
=
= PT=
çrtaya= çıâan= arâeçäçjiâ= yaâäaşım= insana= Çair= sçnuçäar= îeren= bir= âüätüreä= tariÜ= sçnuç=
içermemesine=âarşınI=saät=arâeçäçjiâ=âaäıntıya=ya=Ça=maäzemeye=Çayaäı=bir=âüätüreä=tariÜ=
sçnucu= îermiştirK= Bu= âapsamÇa= saÇece= materyaäÇen= yçäa= çıâaraâ= ÇeğeräenÇirmeäerÇe=
buäunan= âüätür= tariÜçiäiği= Çe= âenÇi= içinÇe= âuramsaä= çäaraâ= birtaâım= eâsiâäiâäer=
barınÇırmaâtaÇırK= ˆrneğin= âüätüreä= ÇeğişimI= ÖöçI= Çurağanäıâ= îe= yayılım= Öibi= sçsyaä=
Üareâetäiäiâäeri=tanımäayan=âaîramäara=âüätür=tariÜçi=yaâäaşım=âapsamınÇa= yeteri=âaÇar=
açıâäayıcı=bir=tanım=çrtaya=âçnamamıştır=Edambäe=OMMNW=OOJOPF=K=
=
jçÇern=Çağın=arâeçäçjisinin=temeä=özeääiği=üäâeäerarası=uäusäaştırma=pçäitiâasına=Çönüâ=
çäaraâ= iâçnäaştırÇığı= miääiyetçiäiâ= aâımı= çäaraâ= ÇeğeräenÇiriämeâteÇirK= Eeçbbsbawn=
NVVPW=OVFK=Bu=ÇönemÇe=uäusäara=ait=ataäarın=peşinÇe=çäan=arâeçäçjiâ=araştırmaäar=cçğrafi=
çäaraâ=yayılım=aäanäarının=tespiti=peşinÇeÇirK=Bu=âapsamÇa=miääiyetçi=arâeçäçjinin=temeä=
ÜeÇefi= uäusäarın= îe= etniâ= Örupäarın= mçraä= Çeğeräerini= ÖüçäenÇirmeâtir= EqriÖÖer= NVU4W=
PSMFK=jiääiyetçiäiâ=aâımının=etâisi=aätınÇa=âaäan=arâeçäçjiâ=araştırmaäar=ÇâÜiäinÇe=Öeçmiş=
iäe= buÖün= arasınÇa= saptanan= bağäantıäarın= îe= âuruäan= iäişâiäerin= ya= Ça= sçsyaä= biäimciäer=
tarafınÇan= âuääanıäan= tabiräe= âurÖuäamaäarın= Öerçeâten= âçpuâ= çäÇuğu= Üususu= ise=
BeneÇict=AnÇersçn’un=“fmaÖineÇ Cçmmunities”=Eeayaäi=èmaatäerF=aÇäı=eserinÇe=iÇÇia=
eÇiämeâteÇirK=fK=aünya=paîaşı=sçnrası=arâeçäçjiâ=Çüşünce=mçÇern=çağın=biäimseä=biäÖiyi=
iÇeçäçjiâ= Üaäe= Öetirmesini= eäeştirereâ= farâäıäaşma= yçäuna= ÖirmiştirK= aaîiÇ= `äarâe’ın=
arâeçäçjiâ=Çüşüncenin=eîrim=süreci=için=âuääanÇığı=biäinç=Çurumäarı=içerisinÇe=“eäeştireä=
öz=biäinç”=bu=Çeğişime=neÇen=çäan=âuramsaä=çeäişâiyi=ÖöstermeâteÇir=E`äarâe=NVTPW=SJTFK=
=
Bu= ÇönemÇe= Aîrupa= yeni= bir= âimäiâ= arayışı= sürecine= Öirer= îe= buna= bağlı= çäaraâ=
?Çiğeräeri?=tanımı=yeni=bir=anäam=âazanırK=Bu=çäuşum=sürecinÇe=Aîrupa=Çüşünce=sistemi=
âöâenäerini= başâa= böäÖeäerÇenI= ÇışarıÇan= Öeäen= etâiäere= bağäamaâ= yerine= âenÇi=
cçğrafyasının= ÖetirÇiği= iç= Çinamiâte= Öörmeyi= yeğäerK= Bu= yeni= âimäiâ= arayışı= `K=
oenfrewDun= NVST= yılınÇa= ?Aîrupa= uyÖaräığının= bağımsız= Öeäişimi= âuramı?= iäe= âimäiâ=
âazanır=E=oenfrew=NVSVW=NPNJNPRI==AntÜçny=NVVMW=UVRI=ˆzÇçğan=OMM4W=NJNNF=K==
=
oenfrew=yayılımcı=“Çifüzyçnist”=âurama=âarşı=çıâaraâ=Aîrupa=ryÖaräığı’nın=âöâeninÇe=
vaâınÇçğu= etâiäerinin= buäunÇuğunu= tümü= iäe= yaÇsımışI= buÖünâü= AîrupaDnın= temeäini=
çäuşturan= iäâ= uyÖaräıâäarın= AîrupaDÇaI= yaâınÇçğu= îe= Çiğer= böäÖeäerÇen= etâi= aämaÇan=
=
= PU=
bağımsız=îe=çnäara=âçşut=çäaraâ=Öeäiştiğini=iäeri=sürmüştürK=Bu=âuramın=iâinci=yansıması=
çäan= yayınınÇa= oenfrewI= AîrupaDyı= vaâınÇçğuDÇan= ayıran= îe= bÖeDnin= içinÇen= Öeçen=
“Cultural caulÇ iine”= = Ehüätüreä= hırıäma= BöäÖesiF= tanımını= Ça= ÖetirmiştirK= oenfrewDın=
bu=âurÖusuI=âısa=bir=süre=içinÇe=Öeniş=bir=yansıma=buämuşI=ç=zamana=âaÇar=Üââim=çäan=
“aifüzyçnist”=Evayılımcı= aüşünceF’nin= yerini= bir= anÇa= = “Anti aifüzyçnizm”=EBağımsız=
deäişmeF= mçÇeääeri= aämıştırK= l= yıääarÇa= âenÇine= yeni= bir= âimäiâ= arayan= AîrupaDÇaI=
Aîrupa=ryÖaräığı’nın=başâa=cçğrafyaäara=bçrçäu=çämaÇan=Öeäiştiği=âaîramının=bu=Çenäi=
hızäı= bir= âabuä= Öörmesi= ççâ= rastäantısaä= bir= niteäiâte= ÖözüâmemeâteÇir= EAmmerman= îe=
àîaääi=pfçrza=NVTPW=P4PJPRTX==oenfrew=NVUTW=OP4=ˆzÇçğan=OMM4=W=NJNNF=K=
=
Bu= Öörüş= ç= âaÇar= Üızäı= yayıämıştır= âi= NVTM= îe= NVUMDäi= yıääarÇa= yayılımcılıâtan= söz=
eÇiämesi=ya=Ça=ÜerÜanÖi=bir=âüätüreä=çäÖunun=vaâınÇçğu=üzerinÇen=AîrupaDya=ÖeäÇiğinin=
söyäenmesiI= biäimseä= çrtamÇa= âabuä= eÇiäemez= bir= önÖörü= Üaäine= ÖeämiştirK= ORJPM= yıä=
âaÇar= süren= bu= süreçte= Aîrupaäı= biäim= insanäarının= araştırmaäarı= özeääiâäe= düneyÇçğu=
Aîrupa= îe= âısmen= AâÇeniz= böäÖesinÇe= yçğunäaşmış= îe= Üatta= uyÖaräığın= BaäâanäarDÇa=
Ççğup= buraÇan= başâa= böäÖeäere= yayıäÇığını= iäeri= süren= âuramäar= biäe= çrtaya= çıâmıştır=
EAmmerman=îe=àîaääi=pfçrza=NVTPW=P4PJPRMX==oenfrew=NVUTW=V4==X=oenfrew=OMMMW=NNJ
N4I=ˆzÇçğan=OMM4=W=NJNNF=K=
=
=
=
=
ˆzeääiâäe= OMK= yüzyılın= iâinci= yarısınÇa= arâeçäçÖäarın= yöntemseä= ÇeğeräenÇirmeäeri=
Çeğişmeye= başäamıştırK= Bu= Çönüşümün= âanıtı= etnçäçÖ= îe= antrçpçäçÖ= çäan= AnÇre= ierçi=
dçurÜan’ın= âüätür= yataâäarının= Üepsinin= inceäenmesi= Öereâtiği= fiâriÇirK= Bu= anäayış=
ÇâÜiäinÇe=âazıäarÇa= buäunan=âaäıntıäarın= inceäenmesine= ağıräıâ= îeren=tariÜ=öncesi= biäimi=
artıâ=tariÜ=öncesi=insanının= yaşam=âçşuääarını=araştırmaya= yöneämiştirK==hüätür= yataâäarı=
âaîramı= ise= arâeçäçjiâ= çäaraâ= âazıäan= aäan= içerisinÇeâi= Üer= türäü= arâeçäçjiâ= îeriyi=
tanımäamaâtaÇırK= ˆrneğin= bir= seramiâ= buäuntusu= âaÇar= aynı= aäanÇa= eäe= Öeçen= çöp=
âaäıntıäarının= Ça= arâeçäçjiâ= îeri= niteäiği= buäunmaâtaÇırK= NVRP= yılınÇa= başäanıäan= ArcyJ
purJùre= âazıäarınÇa= bu= yaâäaşımın= temeäini= çäuşturan= Üer= türäü= âaäıntının= tasnif=
=
= PV=
eÇiämesi= sağäanmış= en= âüçüâ= ayrıntıäar= inceäenmiş= âüçüâ= ÜayîanäarÇan= artaâaämış=

âemiâ=parçaäarına=âaÇar=Üer=türäü=âaäıntı=tçpäanmıştır=EdçurÜan=NVSTF=K=
=
NVS4= yılınÇan= beri= âazıäan= minceîent= âazıäarınÇa= Ça= uyÖuäanan= bu= yöntem=tariÜöncesi=
etnçäçjisi=çäaraâ=tanımäanabiäirK=OMK=yüzyılın=sçnunÇa=araştırmacıäar=Öeçmişin=tanığı=çäan=
yapıäarın= âazıäar= yüzünÇen= tamamen= taÜrip= çäÇuğunu= îe= sağlıâäı= biçimÇe=
âçrunamaÇığını=tespit=etmiştirK=Bu=anäamÇa=arâeçäçjinin=taÜribat= biäimi=çäaraâ=aäÖıäanışı=
ağıräıâ=âazanmıştırK=Bu=ÇönemÇe=taÜribatı=bir=şeâiäÇe=enÖeääemeâ=için=arâeçäçÖäar=yçğun=
biçimÇe= röäöîeäer= çıâarmıştırK= Bu= röäöîeäer= sayesinÇe= esâi= insana= Çair= Öünäüâ= Üayatın=
rutinäerine= Çair= biäÖi= saÜibi= çäunmuş= îe= esâi= yaşama= Çair= âesitäerin= canäanÇırıäma=
çäanaâäarı= ÇçğmuşturK= dünäüâ= Üayatın= ayrıntıäarıyäa= biräiâte= tçpäumsaä= iäişâiäerÇe=
çözümäenmeye= başäanmış= îe= Öeçmiş= Üayatın= etnçäçjisi= ÜaââınÇa= önemäi= saîäar=
Öeäiştiriämeye=başäanmıştır=Ejurray=OMMNW=NMPPJNMP4FK=
=
NV4R= sçnrası= öz= biäinçäi= arâeçäçjiâ= Çüşünce= bir= önceâi= öz= biäinç= Çurumunun= E`äarâe=
NVTPW= SJTF= temeä= biäÖiâuramsaä=EepistçmçäçjiâF= yaâäaşımı= çäan= îe= bir= anäamÇa= AuÖust=
`çmte’un= pçzitiîizmi= içerisinÇe= aäÖıäanabiäeceâ= bir= yaâäaşımı= harä= mçpper’in= veni=
mçzitiîizmi= içerisinÇe= yeniÇen= tanımäamıştırK= veni= arâeçäçji= = “kew ArcÜaeçlçÖy” = =bu =
âapsamÇa= özeääiâäe= biäime= îe= teânçäçjiye= Çuyuäan= Öüîen= neÇeniyäe= veni= mçzitiîist=
anäayış= çäaraâ= tanımäanabiäir= EqriÖÖer= OMMTW= VMJVNFK= veni= mçzitiîizm’in= temeä=
özeääiâäerinÇen= birisi= çäan= “= bğer= Öeneä= yasaäar= biäiniyçrsa= îe= uyÖun= iäâeseä= âçşuääar=
yaratıäabiäiyçrsa= Ççğaä= ya= Ça= tçpäumsaä= isteniäen= Çurumäarı= üretebiäiriz”= Eaeääaäçğäu=
NVVUW=PTF=anäayışı=iäe=biräiâte=veni=Arâeçäçji=ya=Ça=püreç=Arâeçäçji=arâeçäçjiâ=araştırma=
teâniğinin= sçnuçäarını= fçrmüäasyçnäarI= Öeneääemeäer= îe= Çüzenäiäiâäere= Öötürmüştür=
EBinfçrÇ=NVTTX=aiââaya=OMMPW=NUSF=K=
=
Emrçcessuaä= ArcÜaeçäçÖyF= püreç= Arâeçäçjisi’nin= teçriâ= tartışmaäarı= içerisinÇe= özeääiâäe=
iâi= önemäi= yaâäaşım= ön= päana= çıâmaâtaÇırK= jateryaäist= îe= bîrimci= Arâeçäçji= çäaraâ=
tanımäanan=bu=yaâäaşımäar=NVRM’äerÇe=pçîyetäer=Biräiği=ÇışınÇa=Batı=ÇünyasınÇa=dçrÇçn=
`ÜiäÇe= iäe= önemäi= bir= yçrum= aäanı= çäuşturmuşturK= Emrçcessuaä= ArâeçäçjiF= = püreç=
Arâeçäçjisi= özeääiâäe= sçsyaäizm= îe= äiberaäizm= Öibi= yeni= siyasaä= Çüşünce= sistemäerinin=
etâisiyäeI= arâeçäçjiâ= îeriäerin= yçrumunÇa= eâçnçmiâ= merâeziäeşmeI= sömürü= îe= sçsyaä=
=
= 4M=
Örupäar= arasınÇaâi= ârizäeri= irÇeäeyen= bir= anäayış= çrtaya= çıâarmıştırK= jateryaäist= îe=
bîrimci= Arâeçäçjiâ= yaâäaşımäar= özeääiâäe= Çeîäetin= çrtaya= çıkışı= îe= eîrimi= sçrunu= iäe=
iäÖiäenmişäer= îe= bu= âçnuÇa= bazı= Öeneääemeäer= çrtaya= atmışäarÇır= Eaiââaya= OMMPW= NUSX=
BinfçrÇ=NVTTF=K=
=
Emçst= mrçcessuaä= ArcÜaeçäçÖyF= püreç= pçnrası= Arâeçäçji= ise= Emrçcessuaä= ArcÜaeçäçÖyF=
püreç= Arâeçäçjisi’nin= âatı= âuramsaääığına= eäeştiriÇen= Ççğan= îe= biäim= feäsefesinÇe=
jçÇernizm= îe= mçst= jçÇernizm= arasınÇa= meyÇana= Öeäen= biäimseä= biäÖinin= sınıräılığı=
tartışmasınÇan= temeääenen= bir= arâeçäçjiâ= yaâäaşımÇırK= püreç= Arâeçäçjisi= âatı= âuramsaä=
iäâeäerÇen= yçäa= çıâaraâ= îe= fiziâi= metçtäarı= Ça= ağıräıâäı= biçimÇe= arâeçäçjiâ= îeriäerin=
ÇeğeräenÇiriämesinÇe= âuääanaraâ= âenÇini= yasa= âçyucu= çäaraâ= tanımäarâen= mçst=
mrçcessuaä= ArcÜaeçäçÖy= Epüreç= pçnrası= ArâeçäçjiI= vçrumcu= ArâeçäçjiI= vapısaäcı=
ArâeçäçjiF=âenÇini=yçrumäayıcı=çäaraâ=tanımäarK=Bu=yapısaäcı=yaâäaşımın=temeä=metçÇiâ=
unsuräarını=çizen=ise=fan=eçÇÇer=çämuştur=EeçÇÇer=NVURW=NJOSX=BaÜn=NVVV=F=K=
=
eçÇÇer=özeääiâäe=veni=Arâeçäçji=aâımınÇan=etâiäenen=arâeçäçÖäarın=test=eÇebiäeceâäerini=
ÇüşünÇüâäeri= sçru= Çizeäerini= ÖeçimI= eâçnçmiI= ticaret= îe= teânçäçji= Öibi= Çar= anäamÇa=
kısıtäanmış= âçnu= başlıâäarınÇa= çäuştuğu= ÇüşüncesinÇeyÇi= EeçÇÇer= NVTUW= 4FK= Bu=
âapsamÇa= tariÜ= öncesi= insanäarın= ÜayatınÇa= Çin= îe= iÇeçäçji= Öibi= ruÜani= aäanäarın= veni=
Arâeçäçji= iäe= ÖörmezÇen= ÖeäinÇiği= saîını= öne= sürmeâteyÇiK= pçnuç= çäaraâ= NVUO= yılınÇa=
yayınäaÇığı= “pymbçlic anÇ ptructural ArcÜaeçlçÖy”= Epembçäiâ= îe= vapısaä= ArâeçäçjiF=
aÇäı=yapıtıyäa=eçÇÇer=püreçseä=Arâeçäçji’ye=âarşıt=bir=âuramsaä=arayış=içerisine=ÖirmiştiK=
Bu= âitap= ağıräıâäı= çäaraâ= antrçpçäçjiâ= temeääi= sembçääerÇen= yçäa= çıâaraâ= arâeçäçji=
yapıäması=fiârini=saîunur=EeçÇÇer=NVUOX=pÜennan=NVUOW=NRRJNRTX==aiââaya=OMMPW=NURJ
NUTF=K=
=
püreç= Arâeçäçjisi’nin= âenÇisini= pçzitiîist= çäaraâ= tanımäarâen= matematiâ= îe= fiziâ= Öibi=
Çeneyseääiâäe= sınanabiäir= biäimseä= biäÖiäer= üretebiäen= biäimäeräe= eş= ÇeğerÇe= çäaraâ=
tanımäarK= lysa= mçst= mrçcessuaä= ArcÜaeçäçÖy= Epüreç= pçnrası= ArâeçäçjiI= vçrum=
ArâeçäçjisiF= ya= Ça= yapısaäcı= arâeçäçji= âenÇini= tariÜ= Öibi= sçsyaä= biäimäere= yaâınäığı= iäe=
tanımäarK= vapısaäcılıâ= aâımının= nesneyi= bir= ÇizÖe= bir= yapı= îe= bunäara= bağlı= çäaraâ=
sembçäiâ= çäana= yüâäenen= anäam= içerisinÇe= aäÖıäanmasınÇan=Evüceä=NVTTW= POJPPX= Aâay=
=
= 4N=
NVVNW= PSF= yçäa= çıâaraâ= etnçJarâeçäçjiâ= ya= Ça= antrçpçäçjiâ= bir= yaâäaşımäa= sembçääer= îe=
bu= yapıäarın= sçsyaä= stratejiäere= etâisi= üzerine= yçğunäaşmıştır= EeçÇÇer= NVVU= aW= O4J44X=
qriÖÖer=OMMTW=NSPJNSVFK=
=
cçucauät’a=Ööre=epistemeye=EbiäÖiyeF=yüâäenen=sçyut=anäam=arâeçäçjiâ=biäÖiye=metafçriâ=
bir= anäam= âazanÇırmış= îe= arâeçäçjiâ= Çüşüncenin= sçsyaääeşmesini= ya= Ça= tçpäum=
tarafınÇan=âçäay=anäaşıäabiäir= çämasını=sağäamıştırK= Böyäeäiâäe= arâeçäçji=biäimi=özeääiâäe=
antrçpçäçji= îe= Çiäbiäim= iäe= biräiâte= aäanäararası= bir= yaâäaşımı= benimsemiş= îe= sçsyaä=
biäimäerÇe= îar= çäan=tartışmaäara=âatıäaraâ= tanımäayıcı=bir=arâeçäçji=iäe= uğraÇığı= marjinaä=
eğiäimÇen=arınmıştır=Ecçucauät=OMMMW=SVJTSF=K=
=
hüätüreä=ÇeğişimI=ÖöçI=Çurağanäıâ=îe=yayılım=Öibi=insan=Çaîranışäarının=temeäinÇe=yatan=
sebepäeri= araştıran= arâeçäçjiâ= teçriäer= içerisinÇe= EmrçcessuaäF= püreçseä= îe= Emçst=
mrçcessuaäF= püreç= pçnrası= yçrumäama= önemäi= yer= teşâiä= etmeâteÇirK= EmrçcessuaäF=
püreçseä= yçrumäamaX= içine= betimäemeyiJaçıâäamayı= Ça= aäaraâ= arâeçäçjiâ= buäuntu=
öğeäerin= âenÇi= içinÇe= ÖeäişimseäI= Çeğişimseä= îe= iäişâiseä= Çüzeyäerini= yçrumäama=
uyÖuäamasıdırK= püreç= pçnrası= Emçst= mrçcessuaäF= yçrumäama= iseX= arâeçäçjiâ= bir= metnin=
yöntem= biäimseäJâuramsaä= çäaraâ= Çiğer= biäim= Çaääarının= yarÇımıyäa= îe= sembçäiâ=
anäamäarıyäa=yçrumäanması=çäaraâ=tanımäanabiäirK=
=
Bu= çerçeîe= ÇâÜiäinÇe= mçst= mrçcessuaä= Epüreç= pçnrası= ArâeçäçjiF’nin= temeäinÇe= içinÇe=
buäunÇuğu= biäimseä=Çisipäinin=uyÖuäamaäarına= bir=eäeştiri=söz=âçnusuÇurK=ArâeçäçÖäarın=
araştırma= ya= Ça= çaäışma= yaptıâäarı= âçnu= ÜaââınÇaâi= sçruäarı= tüm= netäiği= iäe= beäiräeyip=
mçÇeääerini= îe= âuramäarını= bu= yönÇe= inşa= etmeäeri= Öereâäiäiği= mçst= mrçcessuaä= Epüreç=
pçnrası=Arâeçäçjiâ=vaâäaşımF’ın=âuramsaä=çäaraâ=temeääeniş=nçâtasıdırK=
=
qeçriâ=Öeäişimin=tariÜçesini=ise=en=âçäay=biçimÇe=P=ana=başlıâ=aätınÇa=tçpäayabiäirizW=
JJJJArâeçäçji= biäiminin= âuramsaä= temeäini= çäuşturan= îe= NVK= yüzyıä= sçnäarınÇa= çrtaya=
çıâan=âüätür=tariÜi=arâeçäçjisiI=
JJJJNVSM’äı= yıääarÇa= huzey= Ameriâa’Ça= çrtaya= çıâan= mrçcessuaä= ArcÜaeçäçÖy= Epüreç=
ArâeçäçjisiF=ya=Ça=kew=ArcÜaeçäçÖy=Eveni=ArâeçäçjiF=I=
=
= 4O=
JJJJNVUM’äi= yıääarÇa= veni= Arâeçäçjinin= uyÖuäaÇığı= teçriâ= iäâeäerin= eäeştirisinÇen= çrtaya=

çıâan=mçst=mrçcessuaä=E=püreç=pçnrası=ArâeçäçjiF=EˆzÇemir=OMMPW=NNF=K=
ffKfffKOK Türkiye’Çe Teçrik Arkeçlçji’nin delişimi
qürâiye= iäe= Aîrupa= arasınÇaâi= iäişâi= ya= Ça= qürâiyeDnin= Aîrupa= cçğrafyası= içinÇeâi=
âçnumu=tartışılırâen=Öeneä=çäaraâ=eäe=aäınan=âçnuäar=siyasetI=eâçnçmi=ya=Ça=sçsyçäçjiye=
ÇayanırK= eer= ne= âaÇar= bazen= bu= iäişâinin= tariÜseä= bçyutu= Ça= süreÖeäen= tartışmaäara=
eâäenmeâteyse= ÇeI= bu= ÇaÜa= ççâ= vaâınçağ= içinÇeâi= siyasi= Öeäişmeäer= iäe= sınıräıdırK= Batı=
Çünyası= çäaraâ= tanımäaÇığımız= AîrupaDnın= açğuDyaI= lsmanäı= ya= Ça= qürâ= tçpäumuna=
baâışınÇaI= bu= baâış= açısını= yönäenÇiren= Çüşünce= sistemi= Öeneääiâäe= ÖözarÇı= eÇiäirK= Batı=
Çüşünce=sisteminin=yüzyıääarın=biriâimini=yansıtan=bir=çäuşum=süreci=îarÇırK= Bu=süreçte=
arâeçäçji= yaÇsınamaz= bir= yere= saÜiptir= îe= Öereâ= Aîrupa= Çüşünce= sisteminin= nasıä=
çäuştuğunuI= = Öereâse= bu= süreçte= AîrupaDnın= açğuDya= baâış= açısını= anäamaâ= içinI=
arâeçäçjinin= tariÜine= baâmaâta= yarar= îarÇırK= BuI= bir= anäamÇa= Çüşünce= sisteminin=
arâeçäçjisi=ya=Ça=arâeçäçjinin=pçäitiâa= içinÇeâi=yeri=çäaraâ=Ça= yçrumäanabiäir=EˆzÇçğan=
OMM4==WNJNNF=K=
=
derçeâte= arâeçäçjiI= BatıJAîrupa= Çüşünce= sisteminin= ÖeäişmesinÇe= önemäi= bir= etâenÇirX=
Öeçmişe= farâäı= bir= baâış= açısı= iäe= baâmaâtır= îe= yeni= bir= Çüşünce= sistemiÇirK= Arâeçäçji=
lsmanäı İmparatçräuğuDnaI= NVK= yüzyıä= içinÇeI= Batılıäaşma= paâetinin= bir= parçası= çäaraâ=
ÖeäirK= Ancaâ= bu= aâtarımÇa= arâeçäçjinin= ?eseriJnesneäeri?=ön=päana= çıâartan= yönü=ağıräıâ=
âazanırI= Çüşünseä= bçyutu= arâa= päana= itiäirK= Aîrupaäıäarın= âenÇi= Çüşünce= sistemäerini=
çäuştururâen= lsmanäı= tçpraâäarınÇan= Öeçmiş= Çönemäere= ait= eseräeri= tçpäayıp=
ÖötürmeäeriI= bunäarı= ç= Çönemin= Öörâemäi= Çeîäet= müzeäerinÇe= serÖiäemeäeriI= lsmanäı=
ayÇınäarının= arâeçäçjiyiI= Çeğeräi= îe= Öüzeä= eseräer= iäe= özÇeşäeştirmeäerine= neÇen= çäur=
EˆzÇçğan=OMM4==WNJOFK=
=
qürâiye’Çe= Batılı= anäamÇa= arâeçäçji= biäiminin= Öeäişimini= sağäayan= îe= arâeçäçjinin=
âuramsaä= bir= niteäiâ= âazanmasını= sağäayan= iäâ= biäim= aÇamäarı= qanzimat= aönemi=
içerisinÇe= yaşayan=lsman=eamÇi=Bey=îe=justafa=èäaäettin=maşa’Çır=Eaiââaya=OMMNFK=
qanzimat=ˆncesi=aönemÇe=ise=lsmanäı=ayÇınının=biäimseä=biäÖiye=baâışı=uäema=sınıfının=
=
= 4P=
âaÇerci= feäsefesiyäe= paraäeäÇirK= Bu= anäamÇa= biäimseä= biäÖinin= çäuşumunÇa= özÖür= bir=
âuramsaä= çerçeîeÇen= baÜsetmeâ= zçr= çäÇuğu= Öibi= özeääiâäe= sçsyaä= biäimäere= iäişâin=
araştırmaäarÇa= Ça= inanç= sistemäerinin= etâiäi= çäÇuğu= söyäenebiäirK= Bu= anäamÇa= lsmanäı=
uäeması= ÜaÇisI= fıkıÜ= Öibi= iäimäerÇe= esâi= Çin= aÇamäarının= teâraräayıcısı= niteäiğinÇeyÇi=
Ejeriç=NVUPW=NPPF=K=
=
Batı= tçpäumäarınÇa= üretâen= çäan= îe= Çini= çtçrite= iäe= çatışan= biäim= aÇamäarının= aâsine=
lsmanäı İmparatçräuğunÇaâi= uäema= sınıfı= âenÇisini= Çinseä= yapının= tam= çrtasınÇa=
âçnumäanÇırıyçrÇuK= Bu= tespit= biäim= aÇamının= biäimseä= anäamÇa= zayıfäığını= işaret=
etmeâte= iâen= sçsyaä= statü= anäamınÇa= îe= Çeîäet= çtçritesiyäe= Öiriäen= yaâın= iäişâiye= bağlı=
çäaraâ= biäim= aÇamının= yüâseâ= bir= seîiyeÇe= çäÇuğunu= âanıtäamaâtaÇırK= ˆrneğin= uäema=
sınıfı= veniçeri= lcağı= ayaâäanmaäarınÇa= Çeğişim= ya= Ça= eîrim= âarşıtı= tutumunu=
sürÇürmüştür=EvıäÇız=NVVRW=PSNJPSOF=K=
=
qanzimat= aönemi= iäe= biräiâte= lsmanäı= ayÇın= âesimi= uäema= îe= eğitimci= çäaraâ= iâi= ana=
başlıâ= aätınÇa= tanımäanmaâtaÇırK= Bu= ÇönemÇe= yeni= bir= Çüşünce= biäincine= âaîuşan=
lsmanäı= biäim= aÇamäarı= batılıäaşma= îe= mçÇernäeşme= eğiäiminÇe= çämuşturK= qanzimat=
aönemi=iäe=biräiâte=âatı=Çini=prensipäer=etrafınÇa=şeâiääenen=biäimseä=biäÖinin=içeriği=batı=
Çüşüncesinin= mçÇeääerinÇen= etâiäenmiştirK= qanzimat= aöneminÇe= yine= Çe= biäimseä= biäÖi=
iäe= iäÖiäi=çäaraâ= sınıfsaä=farâäılıâäar= ön=päanÇa=çämuşturK= Bu=âapsamÇa=biäÖinin=âutsaääığı=
biäinci=âısmen=biäÖi=şçîenäiğine=ya=Ça=mesäeâi=ezçterizm=Emesäeâi=âutsanmışlıâF=Öibi=bir=
aäÖıäayışa=yçä=açmaâtaÇır=Eaiââaya=OMMPW=NUUF=K=
=
qanzimat= aönemi= Batılı= anäamÇa= mçÇern= biäimseä= âuramäarın= uyÖuäanmaya= başäaÇığı=
Çönem= çäaraâ= ÇeğeräenÇiriäebiäirK= ˆrneğin= bîäiya= Çeäebi= peyaÜatnamesinÇeâi= anäatım=
biçimi= âutsaä= metinäere= Çayaäı= anäatı= iäe= paraäeä= tutuämuşturK= qanzimat= iäe= arâeçäçjiâ=
Çüşünce= ÇaÜa= önceâi= Çönemin= Çinseä= anäatımınÇan= bir= âçpuş= yaşamış= lsman= eamÇi=
Bey’äe= biräiâte= batılı= bir= biäimseä= Çisipäin= çäma= yçäunÇa= niteäiâäi= bir= âuramsaä= Öeäişim=
sağäamıştırK==
=
Biäimseä= anäamÇa= mçÇernäeşmenin= îe= batılıäaşmanın= temeä= parametreäerini= çizen= îe=
âuramsaä= çäaraâ= qürâ= âimäiğinin= yaratıäması= sürecini= şeâiääenÇiren= âişi= ise= justafa=
=
= 44=
èäaäettin= maşa= çämuştuK= Bu= âuramsaä= yapıya= ait= parametreäer= ùmÜuriyetin=

âuruäuşunÇa=etâiäi=çäan=uäus=âimäiğin=çäuşmasınÇa=Ça=faaä=rçä=çynamıştır=Eaiââaya=OMMOW=
NOPFK= ùmÜuriyetin= iäâ= yıääarınÇaI= qürâiye= ùmÜuriyeti=aeîäeti’nin= âuruäuş= feäsefesini=
sağäam=temeääere=çturtuämasınÇa=arâeçäçjiâ=çaäışmaäarın=ççâ=önemäi=bir= yeri=îarÇırK=Bu=
âapsamÇa= Aäaca= eöyüâ= hazıäarı= yeni= âuruäma= aşamasınÇaâi= denç= qürâiye=
ùmÜuriyeti’nin= âuruäÇuğu= AnaÇçäu= tçpraâäarınÇa= uäus= Çeîäet= mçÇeäini=
temeääenÇirmeye= Çayaäı= bir= perspeâtif= çizmeâteÇirK= Bu= sebepäe= baÜsi= Öeçen= arâeçäçjiâ=
araştırmaäar=büyüâ=bir=özen=îe=titizäiâäe=yürütüämüştür=EˆzÇemir=OMMPW=NTF=K=
=
räus= Çeîäet= çäma= yçäunÇa= yapıäan= biäimseä= çaäışmaäarın= iäâ= neticeäeri= ise= NVPT= yılınÇa=
tçpäanan=İâinci=qürâ=qariÜ=hçnÖresinÇe=teyit=eÇiämiştirK=Başarıya=uäaşan=îe=NVOPJNV4R=
tariÜäeri=arasınÇa=yapıäan=tüm=arâeçäçjiâ=çaäışmaäara=âaynaâ=çäan=qürâ=qariÜ=qeziI=qürâ=
qariÜinin= Ana= eatäarı= aÇäı= eserin= Öiriş= âısmınÇa= aşağıÇa= yer= aäan= başlıâäaräa=
tanımäanmaâtaÇırW=
=
Jqürâäer= sarı ırâın= mensubu= ÇeğiäÇirK= qürâäerin= jçğçääaräa= etniâ= ya= Ça= ırâi= bir= irtibatı=
yçâturK=qürâäer=Aryan=ırâınÇanÇırK=qürâ=ırâının=âafatası şeâäi=ççğunäuâäa=braâisefaäÇirI=
=
Jqürâäerin=anayurÇu=lrta= Asya’ÇırK= aünyanın=Çiğer=böäÖeäerinÇe= iäâeä=yaşam=biçimäeri=
Üüâüm= sürerâen= qürâäer= maÇen= meÇeniyetäeri= Çeîiräerine= âaÇar= uäaşmıştırK= İâäim= îe=
çeîre= âçşuääarınÇa= meyÇana= Öeäen= çäumsuz= Çeğişiâäiâäer= qürâäer’i= Ööç= etmeâ= zçrunÇa=
bıraâmıştırI=
=
Jqürâ=Ööçäeri=ÖünümüzÇen=VMMM=yıä=önce=ÖerçeâäeştiK=qürâ=döçäeri=ÇinI=eintX=ˆnasyaI=
huzey= Aîrupa= îe= Aîrupa’ya= âaÇar= Öeniş= bir= cçğrafi=aäan=âapsıyçrÇuK= döçebeäiâ= qürâ=
qariÜinÇe= iâäim= âçşuääarının= bir= mecburiyeti= neticesinÇe= ÖerçeâäeşmiştirK= ryÖun= iâäim=
âçşuääarınÇa=yaşayan=qürâäer=Üiçbir=zaman=Ööçebe=Üayatı=terciÜ=etmemişäerÇirI=
=
JÇin’e= ÖiÇen= qürâäer= Çin= ryÖaräığınıI= eint’e= ÖiÇen= qürâäer= earappa= îe= jçÜenjçÇarç=
ryÖaräıâäarını= ˆnasya’ya= ÖiÇenäer= pümerI= AâaÇ= îe= eitit= ryÖaräıâäarını= îe= jısır’a=
ÖiÇenäer= jısır= ryÖaräığını= bÖe= eaîzasına= uäaşanäar= qrçyaI= dirit= iiÇya= îe= İçn=
=
= 4R=
uyÖaräıâäarını= îe= AnaÇçäu’Çan= Ööç= eÇenäer= btrüsâäer= ise= oçma= ryÖaräığını=

âurmuşäarÇırI=
=
Jlsmanäı= qürâäeri’nin= AnaÇçäu’ya= Öeäişi= binäerce= yıä= Çeîam= etmiş= Ööç= ÇaäÖaäarının=
tariÜte= Ööze= çarpan= sçn= safÜasıdırK= qürâ= qariÜinin= lsman= lymağı= iäe= Ççğmayıp= beäâi=
İsa’nın= ÇçğumunÇan= çn= iâi= bin= yıä= önce= îar= çäÇuğunu= qürâäerÇen= başäayaraâ= bütün=
Çünyaya=öğretmenin=zamanı=ççâtan=Öeämiştir=EˆzÇemir=OMMPW=N4FK=
=
pöz= âçnusu= tariÜ= tezi= NVK= yüzyıä= sçnäarına= Ççğru= ağıräıâ= âazanan= îe= ousya= îe=
Aîrupa’Çaâi= qürâçäçji= çaäışmaäarınÇan= ÜaberÇar= çäan= lsmanäı= ayÇınäarı= îe= tariÜçiäeri=
tarafınÇan= Ça= Çiäe= Öetiriämiştir= EhusÜner= NVVUFK= qürâ= qariÜ= hurumu’nun= âuruäuş=
amaçäarınÇan= biri=ise= “qürâ=tariÜini=ayÇınäatmaya= yarayacaâ= îesiâa= îe= maäzemeyi=eäÇe=
etmeâ=içinI=icab=eÇen=yeräere=taÜarri=îe=âeşif=Üeyetäeri=ÖönÇermeâ=çäaraâ=tanımäanmıştırK=
=
qürâ=qariÜ=qezini=Öerçeâäeyeceâ=âanıtäarın=ne=şeâiäÇe=çrtaya=âçnacağı==justafa=hemaä=
Atatürâ’ünW= “…Kİşte= arâeçäçji= îe= antrçpçäçji= ç= iäimäerin= başınÇa= ÖeäirK= qariÜ= bu= sçn=
iäimäerin= buäÇuğu= beäÖeäere= ÇayanÇıâça= temeääi= çäurK= qariÜ= bu= beäÖeäere= Çayanan=
miääetäerÇir=âiI=âenÇi=asäını=buäur=îe=tanır”=şeâäinÇeâi=ifaÇeäeriÇir=Eİnan=NVRTW=SF=K=
=
räus= aeîäet= çäma= yçäunÇa= iäeräeyen= qürâiye= ùmÜuriyeti’nin= bu= iäâ= çaäışmaäarı=
âapsamınÇa= lrta= AnaÇçäu= BöäÖesinÇe= AÜäatäıbeäI= haraäarI= haraçğäanI= ÇanâırıâapıI=
BitiâI= döääüÇağI= mazaräıI= btiyçâuşu= îe= Aäaca= eöyüâ’te= âazıäar= yapıämıştırK= Bu= böäÖe=
eitit=BöäÖesi=çäaraâ=tanımäanırâen=NVPO=yılınÇa=cransa’Ça=“oeîue eittite et Asianique”=
isimäi= Çerneâ= qürâiye= ùmÜuriyeti= aeîäeti’nin= arâeçäçjiâ= araştırmaäarınÇa= önemäi= bir=
âurumsaä= çrÖan= çäaraâ= çrtaya= çıâmıştırK= = qürâiye= ùmÜuriyeti’nin= Çerneğin= âuruäuş=
amacının=açıâäanÇığı=manifestçya=ceîabı=ise=“eitit=îe=Asianiâ=Araştırmaäar=aerneğince=
taâip=eÇiäen=amaçI=üäâemizin=îe=Üaäâımızın=uzaâ=Öeçmişinin=ayÇınäatıämasına=âatâıäarÇa=
buäunma= yçäunÇa= bizÇe= Çe= Üarcanan= çabaäara= uyÖunäuâ= ÖösterÇiği= nispette= bizim= için=
memnuniyet=îericiÇir”=şeâäinÇe=çämuştur=Eainççä=NVUNW=NOOF=K=
=
justafa= hemaä= Atatürâ’ün=öäümünün=arÇınÇan= İsmet= İnönü= ’nün= aynı=Çerneği= Üimaye=
etmesi= arâeçäçjiâ= araştırmaäar= ÜaââınÇa= beäiräenen= temeä= ÜeÇefäerin= Çeîamäılığını= îe=
=
= 4S=
Öeäeneâseääiğini= âanıtäar= niteäiâteÇirK= vine= qraâya= BöäÖesinÇe= âazı= îe= araştırmaäar=

yapıämasının= yeÖâne= sebepäerinÇen= biri= NVPM’äu= yıääarın= Aîrupa’sınÇa= BuäÖaristan= Öibi=
üäâeäerin=qraâya=tçpraâäarı=üzerinÇe=siyasi=îe=tariÜseä=Üaâ=iÇÇia=etmeäeriÇir==EŞerafettin=
NVPRW= ROPJROSFK= Arif= jüfiÇ= janseä= tarafınÇan= qraâäarın= ˆn= îe= lrta= Asya= iäe=
bağäantıäarı=çäÇuğu= yönünÇeâi=tezi=Öerçeâäemeâ= için= yapıäan=arâeçäçjiâ=çaäışmaäar= miääi=
arâeçäçji= pçäitiâası= ÇâÜiäinÇe= Çeîam= etmiştirK= “BiäÜassa= naâışlı= âeramiâäer= preÜistçriâ=
qraâ=hüätüräerinin=ˆn=îe=lrta=Asya=iäe=iäişâiäerini=tespit=eÇeceâ=niteäiâteÇir=…menşeäeri=
lrta=Asya’ya=Çayanan= îe=Öeneäine=qraâ= ismi= îeriämiş= bu= âaîimäerKKKK”= şeâäinÇeâi=ifaÇe=
bu=meîcut=arâeçäçji=pçäitiâasının=yönünü=Öerçeâäer=niteäiâteÇir=Ejanseä=NVPUW=ONJ4RFK==
=
eatay= BöäÖesinÇeâi= âazıäarın= yapılış= amacı= ise= NV4O= yılı= sfLONJOO= sayılı= Beääeten=
ÇerÖisinin= NPOKsayfasınÇaW= “hçruyucu= Başâanımız= îe= jiääi= Şefimizin= emiräeri= üzerine=
en=esâi=ÇeîiräerÇen=âäasiâ= çağäara=âaÇar= birççâ= meÇeniyete=saÜne=çämuş=çäan=îe=Öereâ=
Üöyüâäeri=Öereâse=meyÇana=çıâarıäan=zenÖin=mçzaiâäer=Çeäaäetiyäe=arâeçäçji=baâımınÇan=
peâ=îerimäi=çäan=eatay’Ça=Üafriyat=yapıämasına=âarar=îeriämiştir”=şeâäinÇe=açıâäanmıştırK=
NVON= yılınÇa= jisaâJı= jiääi= pınıräarı= ÇışınÇa= âaäan= eatayI= NVPS= yılınÇa= cransa’nın=
puriye’ye= bağımsızäıâ= îereceğini= açıâäamasıyäa= puriye= sınıräarına= ÇâÜiä= eÇiäebiäir= bir=
sınır= böäÖesi= çäaraâ= tanımäanmıştırK= OV= eaziran= NVPV= tariÜinÇe= qürâiye= ùmÜuriyeti=
tçpraâäarına= resmen= ÇâÜiä= eÇiäene= âaÇar= eatay’ın= tariÜseäI= fiäçäçjiâI= antrçpçäçjiâ= îe=
arâeçäçjiâ=yapısı=araştırıämaya=çaäışıäÇı=EˆzÇemir=OMMPW=NUF=K=
=
räus=Çeîäet=prçjesi=âapsamınÇa=yürütüäen=arâeçäçjiâ=çaäışmaäarÇan=eäÇe=eÇiäen=âaäıntıäar=
zamanäa= qürâiye= ùmÜuriyeti’nin= sembçäiâ= Çeğeräeri= Üaäine= ÇönüştüK= Anâara=
¸niîersitesi= aiä= qariÜ= îe= `çğrafya= caâüätesi’nin= ambäemi= eitit= aönemi= ait= bir= düneş=
hursu=çäaraâ=betimäenÇi=Eeer=ne=âaÇar=bu=isimäe=anıäsa=Ça=bu=Öüneş=âursäarı=brâen=qunç=
Çağının= sçn= eîresine= tariÜäenmeâteÇirFK= ùmÜuriyet= aönemi’nin= en= anıtsaä=
mimariäerinÇen=biri=çäan=Anıtâabir=ÖirişinÇen=başäayaraâ=tören=meyÇanına=âaÇar=uzanan=
arsäanäı= yçä= Ça= eitit= üsäubunÇa= arsäan= Üeyâeääeri= yapıäÇıK= pümer= îe= eitit=
jeÇeniyetäerinin=isimäeri=qürâiye=ùmÜuriyeti’nin=sembçäiâ=âurumäarı=çäan=btibanâ=îe=
pümerbanâ= çäaraâ= âarşımıza= çıâtı= EˆzÇemir= OMMPW= NUFK= Bu= âapsamÇa= ffK= qürâ= qariÜ=
hçnÖresi= çnuruna= bastırıäan= pçsta= puääarınÇa= Aäaca= eöyüâ’ten= eäe= Öeçen= Öeyiâ=
Üeyâeäciği= buäunmaâtaÇır= Ehçşay= NVPTW= R4NFK= Ancaâ= üäâenin= içinÇe= buäunÇuğu= enerji=
=
= 4T=
kısıtäılığı=Ççäayısıyäa=iÇeçäçjiâ=Ççâtrinäere=Çayaäı=araştırmaäar=Çeîamäılıâ=arz=etmemiştirK=
NVSU=yılınÇa=ise=teçriâ=çäaraâ=yeniäiâ=arz=eÇen=farâäı=arâeçäçjiâ=yaâäaşımäar=âapsamınÇa=
laq¸= âçrÇinatöräüğünÇe= heban= îe= haraâaya= Barajäarı= prçjeäeri= başäamış= qürâ= îe=
yabancı=eâipäer= bu= âazıäara= âatılım= sağäamıştırK= BirbirinÇen= farâäı= birççâ= biäimseä= şeâiä=
îe= içeriâäeräe= yürütüäen= bu= çaäışmaäar= AnaÇçäu= Arâeçäçji’sinin= metçÇiâ= Öeäişimi=
açısınÇan=çäÇuâça=önemäiÇir=EArsebüâ=NVUPW=TPF=K=
=
NVSM’äı= yıääara= âaÇar= âüätüreäJtariÜseä= çäaraâ= tanımäanan= bir= çaäışma= metçÇu=
uyÖuäanırâen= ÜeÇefäenen= temeä= amaç= sistemäi= âazıäar= neticesinÇe= eäÇe= eÇiäen= maÇÇeseä=
niteäiâäi= âüätür= îaräıâäarının= Çetayäı= çäaraâ= tasnife= tabi= tutaraâ= enîanteräemeâI= başâa=
böäÖeäerÇe= yapıäan= arâeçäçjiâ= âazıäarÇan= eäe= Öeçen= benzer= örneâäeräe= tipçäçjiâ=
âarşıäaştırma=yapmaâ=îe=eäe=Öeçen=tüm=maÇÇeseä=âüätür=îaräığını= stratiÖrafiâ= bir=Çüzen=
içerisinÇe=tabaâaäarına=Ööre=tasnif=etmeâtirK=Bu=âapsamÇa=farâäı=merâezäerÇen=eäe=Öeçen=
benzer= buäuntuäar= ÜaââınÇa= böäÖeäer= arası= bağäantıäar= âuruäaraâ= Ööç= îe= âçäçnizasyçn=
Üareâetäeri= ya= Ça= sçsyaä= Üareâetäiäiâ= îe= yayılım= aäanäarı= tespit= eÇiämeye= çaäışıämıştır=
EqriÖÖer=NVUVW=RMFK=
=
Bu=anäamÇa=qürâiye’Çe=NVSM=yıääarın=sçnuna=âaÇar=uyÖuäanan=arâeçäçji=metçtäar=ya=Ça=
teçriäer=üzerine=Çerinäemesine=bir=eäeştiri=yapıämamış=çämasına=âarşın=Ameriâa=Biräeşiâ=
aeîäetäeri= îe= İnÖiätere= Öibi= üäâeäerÇe= teçriâ= tartışmaäar= sempçzyum= âçnusu= çäaraâ= eäe=
aäınmıştırK=Bu=Çurumun=aâsine=qürâiye’Çe=arâeçäçji=biäimi=bu=Çönem=içerisinÇe=ağıräıâäı=
çäaraâ= îeri= anaäizini= âüätüreä= îaräıâäarın= birinciä= anäamäarı= îe= Çeğeräeri= ÇçğruätusunÇa=
yapmıştırK= Bu= nçâtaÇa=önceäiâäi=amaç= Üer= türäü= buäuntunun=ayrıntılı= beäÖeäenÇirmesiÇir=
Eainççä=îe=hantman=NVSVW=NNF=K=
paÇece= meîcut= teçriâ=tartışmaäarÇan=ÜaberÇar= oK=gK=BraiÇwççÇ=Öibi=biäim=aÇamäarı= fen=
îe= Ççğa= biäimciäerin= qürâiye’Çe= Çe= arâeçäçjiâ= araştırmaäara= âatılımına= ön= ayaâ=
çämuşturK= NVSM’äı= yıääarın= başınÇa= İstanbuä= J= `ÜicaÖç= ¸niîersiteäeri= harma= mrçjesi=
düneyÇçğu= AnaÇçäu=qariÜ=ˆncesi=Araştırmaäarı= aätınÇa=İstanbuä=¸niîersitesi=çrtaâ=bir=
prçje= ÖeäiştiriämiştirK= Bu= âapsamÇa= NVS4= yılınÇa= aiyarbaâır= Çayönü= yeräeşmesinÇe=
çağÇaş= âazı= yöntemäeri= îe= arâeçäçjiâ= îeri= anaäizäeri= uyÖuäanmaya= başäanmıştır=
EˆzÇçğan=OMMMW=NSF=K=
=
=
= 4U=
=
NVSU= yılınÇa= başäanan= lrta= açğu= qeâniâ= ¸niîersitesi= îe= çnun= Çeîamı= Aşağı= cırat=
mrçjesi= arası= heban= mrçjesi= çağÇaş= âazı= metçtäarı= âuääanıäaraâ= yapıäan= îe= Çüzenäi= îeri=
tçpäanan= arâeçäçjiâ= araştırmaäar= çämaäarının= yanı= sıra= âüätüreä= mirasın= yönetimi= îe=
âçrunması= anäamınÇa= önemäi= bir= başäanÖıç= nçâtası= âçnumunÇaÇırK= OM= yıääıâ= bir= süreye=
yayıäan= prçje= âapsamınÇaâi= araştırmaäara= etnçğrafiâ= îe= mimaräıâ= aäanäarınÇaâi=
çaäışmaäar= Ça=eâäenereâ= muätiÇisipäiner= bir= biäimseä=anaäiz=päatfçrmu= yaratıämıştır=Ebsin=
NVVTW= RTJTPFK= AnaÇçäu= arâeçäçjisi= için= heban= mrçjesi= âapsamınÇa= eÇiniäen= teçriâ=
uyÖuäamaäara= iäişâin= biäÖiäer= qürâiye= Arâeçäçjisini= Öeäeceğinin= Çe= şeâiääenmesinÇe=
önemäi= çämuşturK= heban= mrçjesiI= üäâemizÇeâi= iäâ= örÖütäü= uäusäararası= arâeçäçji= prçjesi=
çämasının= yanı= sıraI= üäâemiz= için= birççâ= iäâi= Çe= içermesi= baâımınÇan= büyüâ= önem=
taşımaâtaÇırK= Ayrıca= bu= prçje= âapsamınÇa= yeni= îe= farâäı= arâeçmetriâ= metçtäaräa=
tanışıämış= îe= arâeçäçji= Çisipäini= ÇışınÇaâi= birççâ= biäimseä= ÇisipäinÇen= yarÇım= aäınaraâ=
qürâiye’Çe= arâeçäçji= biäiminin= Çeğişiâ= biäim= Çaääarı= iäe= işbiräiği= yapan= bir= biäim= Üaäine=
Öeämesi= aÇına= önemäi= bir= aşama= âayÇeÇiämiştir= EˆzÇçğan= NVVUW= PJ4FK= heban= îe=
haraâaya=mrçjeäerine=âatıäan=arâeçäçÖI=antrçpçäçÖI=mimarI=bürçâratI=öğrenci=Öibi=birççâ=
özne=sistemäi=bir= arâeçäçjiâ= çaäışmanın= nasıä=yapıäacağına= iäişâin=önemäi=biäÖiäere= saÜip=
çämuşturK= Ancaâ= söz= âçnusu= prçjenin= sçnunÇaI= uyÖuäanan= arâeçäçjiâ= metçt= Çiğer=
ÜafriyatäarÇa= çeîreseä= âçşuääarI= tçpçğrafyaI= biäimseä= ÜeÇefäerI= sınıräılıâ= Öibi= unsuräar=
Öözetiämeâsizin=aynı şeâiäÇe=âuääanıämaya=Çeîam=eÇiämiştirK=açäayısıyäa=arâeçmetri=saät=
bir= sçnuç= çäaraâ= aäÖıäanmamaäı= aâsine= arâeçäçjiâ= îeriäere= Çeğer= âazanÇıran= bir= metçt=
çäaraâ=tanımäanmaäıdır=Eauru=OMMPW=NVRFK==
=
NVUM= yıääarÇa= ise= bir= Örup= arâeçäçÖ= îe= çeşitäi= üniîersiteäerÇen= farâäı= araştırmacıäarca=
qürâ= Arâeçmetri= çaäışmaäarı= q¸BİqAh= çatısı= aätınÇa= arâeçäçÖäar= îe= fen= biäimciäer=
tarafınÇan= yürütüämeye= Çeîam= etmiştirK= Beääi= böäÖeäerÇe= yapıäan= aätı= yıääıâ= çaäışmanın=
arÇınÇan=prçje=isim=Çeğişiâäiği=yaşamış=AhpAv=EArâeçlçjiâ halıntıların ppeâtrçsâçpiâ
îe Analitiâ vöntemlerle İncelenmesi ¸nitesiF=âapsamınÇa=yine=q¸BİqAh=çatısı=aätınÇa=
bir=süre=ÇaÜa=arâeçäçjiâ=çaäışmaäara=Çeîam=eÇiämiştir=Ebsin=NVVTW=S4F=K=
=
=
=
=
= 4V=
=
ArâeçmetriI=pir=`ÜristçpÜer=eawâes=tarafınÇan=yayımına=NVRUDÇe=başäanan=“eistçry çf
Art at lxfçrÇ ”=îe=Arâeçäçji=Araştırma=iabçratuarı=büäteninin=ismi=çäaraâ=buäunmuş=bir=
âeäimeÇirK= Arâeçmetri= âeäimesi= arâeçäçji= îe= metric= Edreâçe= meitrçn= âeäimesinÇen=
?öäçme= işäemi?=bir=öäçümF=âeäimeäerinin=biräeşiminÇen=meyÇana=Öeämiştir= îe=arâeçäçjiâ=
buäuntuäarın= ÇeğeräenÇiriämesinÇe= âuääanıäan= öäçüm= îeya= sistemäer= anäamına=
ÖeämeâteÇirK=Bu=âeäimenin=iâinci=âısmının=arâaiâ=çäaraâ=Öösteriäen=anäamı=arâeçäçÖäaräa=
fiziâ= biäimciäer= arasınÇa= çrtaâ= bir= yüzey= temin= etme= âçnusunÇa= arâeçmetrinin= rçäü= iäe=
anäam=âazanmıştırK=Ççâ=âısa=çäaraâ=arâeçmetriI=arâeçäçjiâ=îeriäerin=fiziâseä=îe=âimyasaä=
metçÇäaräaI= matematiâseä= mçÇeääemeI= istatistiâseä= anaäiz= îe= biäÖi= eÇinme= teâniâäeri= iäe=
ÇeğeräenÇiriämesi= şeâäinÇe= açıâäanabiäir= Eaanieä=îe= `ÜippinÇaäe=NVUVW= 44J4UX=rçanâuş=
OMMMW=NNT=FK==
=
Arâeçmetri= ayrıca= çeşitäi= Çisipäinäerin= arâeçäçjiDÇe= çrtaâ= çaäışması= çäaraâ= ta=
özetäenebiäirK= Bu= Çisipäinäere= AntrçpçäçjiI= wççäçjiI= BçtaniâI= BiyçäçjiI= BiyçâimyaI=
heramçäçjiI= jetaäurjiI= jaäzeme= BiäimiI= verbiäimäeriI= ciziâI= himyaI= jatematiâI=
İstatistiâI= BiäÖisayar= Biäimäeri= îe= çeşitäi= tariÜäeme= metçtäarı= örneâ= teşâiä= etmeâteÇir=
Epaätuâ=NVVTI=rçanâuş=OMMMW=NNVF=K=
=
Bazı şartäar=aätınÇa=Öeniş=aäanäarÇa=arâeçäçjiâ=çaäışmaäar=yapıäması=zçrunäuÇurK=ˆrneğin=
âurtarma= âazıäarınÇa= beääi= bir= zaman= Çiäimi= içinÇe= arâeçäçjiâ= îeriäerin= tasnif= eÇiämesi=
temeä= ÜeÇeftirK= Ancaâ= bu= îeriäerin= anäamäanÇırıäması= süreci= Çe= arâeçäçjiâ= çaäışmaäarın=
temeä= ÜeÇefäerinÇe= biri= çämaäıdırKNVVM’äı= yıääarın= başınÇa= lrta= AnaÇçäu= BöäÖesinÇe=
başäayan= îe= Üaäen= sürmeâte= çäan= Aşıâäı= eöyüâ= âazıäarı= başäanÖıcınÇa= zaman= îe= ÜeÇef=
sınıräılığı= çäan= arâeçäçjiâ= çaäışmaäarÇanÇırK= İäâ= aşamaäarınÇa= âurtarma= âazısı= çäaraâ=
başäayan=Aşıâäı=eöyüâ=âazıäarınÇa=Öeniş=bir=aäanÇa=çaäışıämasına=bağlı=çäaraâ=özeä=işäeîi=
çäan=mimari=yapıäar=îe=yçääara=rastäanmıştır=Ebsin=îe=earmanâaya=NVVVW=NV4FK==
=
hazının= beääi= bir= aşamasınÇa= ise= inşa=eÇiämeâte=çäan= jamasun= Barajı’nın= âazı= yapıäan=
böäÖeyi=etâiäemeyeceği=anäaşıämıştırK=Bu=âapsamÇa=âazıäaraâ=Öün=yüzüne=çıâarıäan=Öeniş=
aäanın=ÇaÜa=sçnrasınÇa=âçruma=sçrunuyäa=âarşıäaşması=âaçınıämaz=çämuştur=Eauru=OMMPW=
NVRFK= deniş= aäanäarÇa= çaäışıämış= çämasının= bir= Çiğer= çäumsuz= yanı= ise= arâeçäçjiâ=
=
= RM=
îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesi= için= Öereâäi= insan= Öücünün= zaman= sınıräılığına= bağlı= çäaraâ=
yetersiz= âaäışıdırK= Bu= âapsamÇa= arâeçäçji= biäiminin= metçÇiâ= çäaraâ= farâäı= aäanäarÇaâi=
farâäı= Çönemäere= ait= uyÖuäamaäarÇa= meîcut= sçsyaä= îe= fiziâi= şartäara= bağlı= çäaraâ=
çeşitäiäiâ=arzetmesi=Öereâtiği=açıâtırK=
=
ˆzeääiâäe= sçsyaä= biäimäere= ait= teçriâ= metçtäarın= zaman= içinÇe= Öeäişim= îe= Çeğişim=
Ööstermesi=âaçınıämazÇırK=Bu=nçâtaÇa=biäimseä=biäÖiye=Çönüştürüäen=arâeçäçjiâ=îeriäerin=
bütüne=ait= saÇece=ççâ=âüçüâ=bir=parçayı=âapsaÇığı=ÇüşünüäÇüğünÇe=öäçümäer=îe=estetiâ=
ÇeğeräenÇirmeäerin= Emetriâ= ÇeğeräenÇirmeäerinF= yanı= sıra= arâeçäçjiâ= ÇeğeräenÇirme=
biçiminin= Eâuramın= ya= Ça= metçÇunF= işäeîseääiğiI= içeriği= îe= Öeäişimi= Çe= önemäiÇirK=
¸äâemizÇeâi= meîcut= uyÖuäamaäar= ışığınÇa= ÇeğeräenÇiriäÇiğinÇe= arâeçäçji= biäiminin=
âuramsaä= çäaraâ= tanımäama= îe= aâtarıma= önem= îerÇiği= ayrıca= âısmen= içine= âapanıâ= bir=
yapıÇa=faaäiyet=ÖösterÇiği=söyäenebiäirEˆzÇçğan=OMMNW=O4JOSF=K====
ffKfsK p¸obÇ AohblilgİSİ TbloİSİ Emrçcessual ArcÜaeçlçÖyF
Arâeçäçjinin= âçnusunu= çäuşturan= tüm=âüätür= îaräıâäarının= Çireât= ya= Ça= Ççäayäı= biçimÇe=
yarattıâäarı= etâinin= âarşılığı= çäaraâ= âarşımıza= çıâan= “âüätüreä= miras”= âaîramının=
tanımäanması=aşamasınÇa=Ça=biäimseä=anäamÇa=Öözäemäenen=arâeçäçjiâ=ÇeğeräenÇirme=îe=
çaäışma=metçtäarına=iäişâin=ârçnçäçjiâI=teânçäçjiâ=îe=Çüşünseä=Çeğişim=etâiäi=çämuşturK=
=
ffK= aünya= paîaşı= sçnrası= çrtaya= çıâan= tabäçÇa= mçÇern= çağın= masumiyetinin= çrtaÇan=
âaäâtığı= Öörüäürâen= arâeçäçjiâ= biäÖiyi= üreten= biäinç= seîiyesinÇe= Çe= farâäıäaşmaäar=
ÖörüämeâteÇirK= Arâeçäçjiâ= Çüşüncenin= temeäini= çäuşturan= bu= Çüşünseä= Çeğişim= ise=
eäeştiriseä=öz=biäinç=çäaraâ=tanımäanmaâtaÇır=E`äarâe=NVTPW=SJTFK=
=
Emrçcessuaä=ArcÜaeçäçÖyF= püreç= Arâeçäçjisi’nin=çrtaya=çıkış=aşamasınÇa= ise= iâi=önemäi=
âaîram= çrtaya= çıâarK= Bunäar= jateryaäist= îe= bîrimci= Arâeçäçjiâ= yaâäaşımäarÇırK=
jateryaäist= biäim= feäsefesine= Ööre= Çüşünceäerin= Çünyayı= yönetmesi= çäanağı=
buäunmamaâtaÇırK= aünyayı şeâiääenÇirip= yönäenÇiren= îe= tariÜseä= çäayäarın= temeä=
Öereâçesini= teşâiä= eÇen= âaîramäar= maÇÇeseä= EmateryaäistF= âöâenäiÇirK= jateryaäizm=
temeääi=bu=tariÜseä=anäayış=eeÖeä’in=tariÜseä=izäenimciäiâ=yaâäaşımıyäa=paraäeääiâ=Öösterir=
=
= RN=
EeeÖeä= OMMMW= 44FK= Ancaâ= eeÖeä’Çen= farâäı= çäaraâ= âuääanıäan= tariÜseä= beäiräenimciäiğin=
itici=Öücü=iÇe=EÇüşünceF==Çeğiä=eâçnçmiâ=âçşuääar=îe=siyasaä=ÇeîrimäerÇir=Ejarâs=NVVMW=
SVRFK= Bu= tariÜseä= anäayışın= temeääeri= ise= “janifest Çer hçmunistiscÜen martei”=
Ehçmünist=marti=janisfestçsuF=aÇäı=yapıtta=îe=jarâs=tarafınÇan=âaäeme=aäınan=bâçnçmi
mçlitiğin bleştirisinÇe= “= İnsanäarın= îaräığını= beäiräeyen= şey= biäinçäeri= ÇeğiäÇirX= tam=
tersineI= çnäarın= biäincini= beäiräeyenI= tçpäumsaä= îaräıâäarıdır”= ifaÇeäeriyäe= açıâäanmıştır= =
Ejarâs=NVTVW=ORI=hçjeîe=NVVUW=ONPFK=
=
veni= Arâeçäçji= “püreç= Arâeçäçjisi”= aâımını= etâiäeyen= bir= Çiğer= Üusus= ise= işäeîseä= îe=
çeîreseä=arâeçäçji=çäaraâ= biäinenI=çeîre= îe=âüätür= iäişâiäerini=âçnu=eÇinen= îe=arâeçäçjiâ=
îeriäeri= ÇeğeräenÇirmeÇe= uyÖuäanan= işäemäer= sırasının= açıâça= beäirtiäÇiği= anaäitiâ=
metçttur= Etiääey= îe= pabäçff= NVT4W= NVSFK= Bu= metçt= âenÇisinÇen= sçnra= çrtaya= çıâacaâ=
arâeçäçji= biäiminÇeâi= Öeäişmeäeri= tetiâäemiş= îe= şeâiääenÇirmiştir= EqriÖÖer= NVUV= W= O44J
OR4FK= ˆzeääiâäe=Antiquity isimäi=ÇerÖinin=NVTP= yılı=jart=sayısınÇa= yayınäanan=îe=aaîiÇ=
`äarâe= tarafınÇan= âaäeme= aäınan= “ArcÜaeçlçÖy qÜe içss çf fnnçcence”= EArâeçäçji=
jasumiyetin=vitiriäişiF=aÇäı=maâaäeÇe=arâeçäçÖäarın=saÇece=çäÖu=tçpäaÇıâäarı=îe= framsaä=
ÜerÜanÖi= bir= tartışmaya= ÖirmeÇiâäerinÇen= baÜseÇiämeâteÇir= E`äarâe= NVTPW= SJNOFK= pöz=
âçnusu= maâaäeÇe= içrÇ= gçÜn= jaynarÇ= heynes’in= “henÇini= ÜerÜanÖi= bir= enteäeâtüeä=
etâinin=ÇışınÇa=tutan=pratiâ=insanäar=farâınÇa=çämaâsızın=bir=çeşit=öäü=bir=teçrinin=âöäesi=
Üaäine= Öeäiräer”= saîı= arâeçäçji= biäiminin= metçÇçäçjiâ= biäinçten= yçâsun= Çurumu=
ÜaââınÇaâi=tespitäere=Öereâçe=çäaraâ=sunuämaâtaÇır=EbrÇur=OMMPW=OMNF=K=
=
püreçseä= Arâeçäçjiâ= yöntemäer= ÇçğruätusunÇa= insan= îe= çeîre= iäişâiäerinin= inceäenereâ=
biäimseä= îeri= Üaäine= Öetiriämesinin= esâi= tçpäumäarın= yaşamäarı= ÜaââınÇa= birççâ= biäÖiye=
uäaşıäması= için= anaÜtar= çäacağını= önÖörüämeâteÇirK= Bu= anäamÇa= insanın= besäenmeI=
tüâetim= îe= üretim= süreçäerine= ışıâ= tutacaâ= esâinin= faunası= îe= fäçrası= ÜaââınÇaâi=
âaäıntıäarın= biyçarâeçäçjiI= paäeçeâçnçmi= îe= zççarâeçäçji= Öibi= biäim= Çaääarıyäa= biräiâte=
ÇeğeräenÇiriämesi=arâeçäçjiâ=îeriäerin=anaäizi=için=fayÇaäı=önÖörüämüştür=EBinfçrÇ=NVSOW=
ONTJOORF=K=
=
=
=
=
= RO=
=
püreç= Arâeçäçjisi’nin= arâeçmetriâ= metçtäarın= yçğunäuâäu= âuääanımına= çäumäu= etâi=
etmesinin= yanı= sıra= arâeçäçjiâ= âaäıntıäarı= arâasınÇa= bıraâan= esâi= tçpäumäarın=
çözümäenmesinÇe= Çe= önemäiÇirK= Bu= nçâtaÇa= veni= Arâeçäçji= aâımının= arâeçäçjiâ=
îeriäerin=yçrumäanmasınÇa=farâäı=biäimseä=ÇisipäinäerÇen=îe=arâeçmetriÇen=fayÇaäanması=
yanı=sıra=arâeçäçjiâ=âaäıntıäaräa=iäÖiäi=nasıä=îe=niçin=sçruäarına=Ça=yanıt= buämaya=çaäıştığı=
ÖörüämeâteÇir=Eaiââaya=OMMPW=NUSX=BinfçrÇ=NVSOW=ONTJOORX=cäannery=NVSPW=STJTMFK=Bu=
âapsamÇa= püreç= Arâeçäçjisi= arâeçäçjiâ= çaäışmaäarÇa= eäe= Öeçen= buäuntuäarı=
enîanteräemeâI= bu=buäuntuäarı=stratiÖrafiye=Ööre=îe=başâa=yeräerÇe=buäunmuş=benzeräeri=
iäe= âarşıäaştıraraâ= tariÜäer= îe= arâeçmetriâ= neticeäeräe= Çesteâäenmiş= işäemäer= sçnucunÇa=
birtaâım= âüätür= merâezäeri= îe= âüätür= aâımäarı= ÜaââınÇa= fiâiräer= öne= sürerK= Ayrıca=
buäuntuäarın=beäiräi=özeääiâäerini=Öözäeyereâ= bu=Öözäemäeri=istatistiâ=çäaraâ=ÇeğeräenÇirip=
aäetäeri= meyÇana= Öetiren= âişiäerin= âüätüreä= Çaîranışäarı= ÜaââınÇa= saîäar= tespit= etmeyi=
ÜeÇefäerK=Bu=yöntemseä=Çeğişim=âapsamınÇa=başta=Ameriâa=çämaâ=üzere=birççâ=üäâeÇe=
teçriâ= arâeçäçji= ÜaââınÇa= teçriâ= îe= pratiâ= yönÇen= çaäışmaäar= yapıämıştır= Eainççä= îe=
hantman=NVSVW=NNF=K=
=
püreç= Arâeçäçjisi= öncesinÇe= âüätüreä= îe= tariÜi= anäatım= ya= Ça= aâtarımäar= arâeçäçjiâ= =
îeriäerin= anaäiz= eÇiämesi= için= önceäiâäi= çäaraâ= âuääanıämaâtaÇırK= eer= türäü= arâeçäçjiâ=
âaäıntı= îe= buäuntuÇan= yçäa= çıâaraâ= tariÜseä= anäatım= yöntemini= arâeçäçjiâ= îeriäerin=
tanımäanması= îe= açıâäanması= için= âuääanmaâ= âüätüreä= tariÜseä= arâeçäçji= için=
âuääanıämaâtaÇırK= qicaretI= yayılımI= istiäaI= saîaşI= buäuş= îe= Ööç= Öibi= büyüâ= âitäeäeri=
etâiäeyen= sçsyaä= ya= Ça= tçpäumsaä= Üareâetäer= tariÜseä= anäatım= biçimi= içerisinÇe=
anäatıämaya= çaäışılırK= Bu= yaâäaşımÇa= Üer= sçsyaä= tçpäuäuğun= bir= âüätür= tçpäuäuğunu=
tanımäaÇığı=önÖörüäürK=açäayısıyäa=tariÜseä=âüätüreä=arâeçäçji=miääiyetçiI=âuraäa=Çayaäı=îe=
tariÜseä=önyarÖıäaräa=Üareâet=etmeâteÇir=Eaiââaya=OMMPW=NUSF=K=
=
NVSM’äı= yıääarÇan= itibaren= arâeçäçjiâ= biäÖi= îe= îeriäerin= tanımäanması= ya= Ça=
ÇeğeräenÇiriämesi= anäamınÇa= âaçınıämaz= şeâiäÇe= bir= Çeğişim= yaşanÇığı= ÖözäemäenmişI=
mesäeâ=âuruäuşäarıI=uäusäararası=örÖütäer=îe=âüätür=îaräıâäarının=öneminin=biäincine=îaran=
üäâeäerI= âüätür= îaräıâäarına= zarar= îermeÇen= âçrumaya= iäişâin= çağÇaş= yaşamın=
Öereâäiäiâäerinin= yerine= Öetiriäebiämesi= âçnusunÇa= yçğun= bir= çaba= içine= ÖirmişäerÇirK=
=
= RP=
“veni= Arâeçäçji”= ya= Ça= “püreç= Arâeçäçjisi”= çäaraâ= biäinen= îe= huzey= Ameriâa’Ça=
antrçpçäçji= Çisipäini= iäe= âenÇini= tanımäayan= yeni= bir= aâım= ise= insana= Çair= Öeçmiş=
yaşamaäarın= nasıä= sçrusuyäa= anäamäanÇırıämasınÇan= ÇaÜa= ziyaÇe= âüätüreäI= sçsyaä= îe=
eâçnçmiâ= Çeğişimäere= iäişâin= yapıäacaâ= araştırmaäarın= arâeçäçjiâ= ÜeÇef= çäması=
Öereâtiğini=öne= sürmeâteÇir= = EBinfçrÇ= NVSOW= ONT–OORX= cäannery=NVSPW= STJTRX= dambäe=
OMMNW=OO–OPFK=
=
=püreç= ArâeçäçjisiI= = arâeçäçjiâ= îeriäerin= yçrumäanmasınÇa= âuääanıäan= çıâarımsaäI=
betimseä=îe=saÇece=arâeçäçjiâ=buäuntuya=Çayaäı=saîäar=çrtaya=âçyan=Öeäeneâseä=biäimseä=
Çisipäini= eäeştirirâen= arâeçäçjinin= temeä= ÜeÇefinin= âüätür= tariÜini= anäatmaâ= çämaÇığını=
saîunurK=Bu=âapsamÇa=önceäiâäe=arâeçäçjiâ=çaäışmanın=temeä=ÜeÇefi=beäiräenmeäiI=teçriâ=
temeääeri= çäuşturuämaäı= îe= test= eÇiäebiäir= îarsayımäar= üretiäereâ= işe= yaramayan= biäÖi=
biriâiminin= beäiräenen= biäimseä= amaç= ÇçğruätusunÇa= eäenmesi= Öereâir= Eaiââaya= OMMPW=
NUSF=K=
=
püreç= Arâeçäçjisi= NVPM= yıääarÇa= tariÜseä= ÇeğeräenÇirme= biçimäerine= iäişâin= farâäı=
söyäemäeräe= şeâiääenenI= pçzitiîizm= çäaraâ= tanımäanan= basâın= tariÜ= yazımının= reÇÇine=
Çayanan= Annaäes= lâuäu’nun= Ça= ÖörüşäerinÇen= etâiäenereâ= âüätüreä= Öeäişimin= saîaşäarI=
tesaÇüfî=çäayäar=îe=pçäitiâ=ÖeäişmeäerÇen=çäuşan=Ççğrusaä=bir=süreç=çämaÇığını=saîunurE=
earsÖçr=NVTUW=NJ4X=meebäes=NVVUW=NUSJNUTFK=Bu=âapsamÇa=Annaäes=lâuäunÇa=âuramsaä=
çäaraâ= tartışıäan= îe= tariÜseä= ÇeğeräenÇirmeäeri= etâiäeyen= temeä= yöntem= âarşıäaştırmaÇırK=
qçpäumäarın= ya= Ça= insan= Örupäarının= benzeräiâäeri= iäe= farâäılıâäarının= ÇeğeräenÇiriämesi=
yanısıra= zaman= îe= meâân= baâımınÇan= birbirine= uzaâ= îe= yaâın= cçğrafyaäar= arasınÇa=
âarşıäaştırma= yapıäması= Annaäes= lâuäunÇa= tartışıäan= tariÜseä= ÇeğeräenÇirmeye= iäişâin=
temeä=ÖörüşäerÇir=EBurâe=OMMOW==4T–4UF=K==
=
=qçpäumsaä=Çeğişimäerin=temeäinÇe=içseä=Çinamiâäer=eâçnçmiâ=yapı=îe=çeîreseä=etmenäer=
önemäiÇirK= se= bu= Çeğişimäer= tçpäumÇan= tçpäuma= Çeğişen= iç= sistemäer= bütünäüğünün=
sçnucuÇur=EBçrataî=OMMTW=NNRJNSPFK=püreçseä=vaâäaşım=sistem=teçrisi=üretebiämeâ= için=
uyÖuäanabiäir= îe= test= eÇiäebiäir= mçÇeääer= çäuşturmanın= arâeçäçjiâ= îerinin=
ÇeğeräenÇiriämesinÇe= temeä= metçt= çäması= Öereâtiğini= saîunurK= İnsanın= Ççğaya= uyum=
sağäaması= Ça= sistem= teçrisinin= temeä= çatısını= çäuşturur= ayrıca= tçpäumäarın= Öeäişimini=
=
= R4=
birbirinÇen= bağımsız= Öeäişen= süreçäer= çäaraâ= tanımäamasına= âarşın= sçsyaä= yaşamI=

ritüeääer= îe= eâçnçmi= Öibi= aät= sistemäerin= bütünseä= çäaraâ= ÇeğeräenÇiriämesi= Öereâtiğini=
saîını=öne=sürerK=
=
Ameriâaäı= biäim= aÇamı= iewis= BinfçrÇ= îe= hent= cäannery= püreç= qeçrisi= çerçeîesinÇeâi=
arâeçäçjiâ= araştırmaäara= yeni= bir= perspeâtif= âazanÇırmaya= çaäışan= önemäi=
teçrisyenäerÇenÇirK= Ancaâ= bu= âuramsaä= iäeräemeÇe= en= Çiââat= çeâici= unsur= âuramın=
ÖeäiştiriäÇiği=tçpraâäarın=arâeçäçjiâ=zenÖinäiğiÇirK=ˆyäe=âi=Aîrupa=îe=AnaÇçäu’Çan=farâäı=
çäaraâ= huzey= Ameriâa’Ça= Öerçeâäeştiriäen= arâeçäçjiâ= araştırmaäar= saÇece= hızıäÇeriäi=
âüätürü= üzerinÇe= yçğunäaştığı= ÖörüämeâteÇir= EBinfçrÇ= NVSOI= NVS4I= NVSUX= = cäannery=
NVTSFK= lysa= AnaÇçäu= îe= Aîrupa= tçpraâäarı= maäeçäitiâ= aönemÇen= başäayaraâ= birççâ=
meÇeniyete= îe=Çöneme=Çair=zenÖin= niteäiâäi=îe= niceäiâäi=arâeçäçjiâ=âaäıntıyı=bünyesinÇe=
barınÇırmaâtaÇırK=Bu=nçâtaÇa=meîcut=ÜaäÇe=çäÇuâça=zenÖin=bir=arâeçäçjiâ=ya=Ça=âüätüreä=
mirasa= saÜip= Aîrupa= îe= AnaÇçäu’Ça= Öerçeâäeştiriäen= arâeçäçjiâ= araştırmaäarın=
ÇeğeräenÇirmeye= tabi= tutacağı= mütÜiş= bir= maäzeme= yçğunäuğu= îarâen= huzey=
Ameriâa’Ça= yapıäan= arâeçäçjiâ= araştırmaäar= Ööçebe= EhızıäÇeriäiF= tçpäuäuâäarın= Öeçici=
yeräeşimäerinin=araştırıämasınÇan=ibaret=ÖözüâmeâteÇir=EbrÇur=îe=auru=OMMPW=OTRJOTTFK==
=
Bu= âapsamÇa= püreçseä= Arâeçäçjiâ= teçrinin= temeä= Üareâet= nçâtası= çäan= “ArâeçäçjiÇe=
önemäi= çäan= insan= ÇeğiäÇir!= ˆnemäi= çäan= ArâeçäçjiÇe= insanÇır”= saîı= insan= temeääi= bir=
iÇeaäist= yaâäaşım= çämasının= yanı= sıra= arâeçäçjiâ= buäuntuÇan= yçâsun= bir= biäimseä=
aätyapının=âuramsaä=çözümü=çäaraâ=ÖörüäebiäirKaçäayısıyäa=püreçseä=Arâeçäçjiâ=qeçrinin=
temeä= feäsefesi= çäan= “qÜe fnÇian beÜinÇ tÜe Artefact”= = EAäetin= ArÇınÇaâi= hızıäÇeriäiF=
tümcesi=saÇece=insan=temeääi=bir=arâeçäçjiâ=âuramın=iÇeaä=yapısını=anäatmaz=EBraiÇwççÇ=
NVRUW=TP4X=brÇur= îe=auru=OMMPW= OTRFK=pöz=âçnusu=teçrinin=çrtaya=çıkışını=sağäayan=en=
önemäi= sebepäerÇen= bir= Çiğeri= ise= huzey= Ameriâa’Çaâi= Arâeçäçji= biäimseä= Çisipäinin=
Aîrupa’Çan= farâäı= çäaraâ= bÇebiyat= caâüätesi= çatısı= aätınÇa= Çeğiä= Antrçpçäçji= âürsüäeri=
çatısı=aätınÇa=faaäiyet=Öösteriyçr=çämasıdırK=Bu=neÇenäe=arâeçäçji=en=az=antrçpçäçji=âaÇar=
özeääiâäe=nesneyi=üreten=insan=temeääi=bir=biäimseä=Çisipäin=çäaraâ=aäÖıäanmaâtaÇır=EbrÇur=
îe=auru=OMMPW=OTTFK=cransa=Ça=ise=arâeçäçji=böäümäeri=cen=caâüätesi=bünyesinÇe=faaäiyet=
ÖöstermeâteÇir= EbrÇur= îe= auru= OMMPW= OTTFK= Bu= nçâtaÇa= arâeçäçji= biäiminin= farâäı=
=
= RR=
üäâeäerÇe= farâäı= biäimseä= Çisipäinäer= çäaraâ= aäÖıäanÇığı= îe= âuramsaä= anäamÇa= çäÇuâça=
Öeniş=bir=perspeâtife=saÜip=çäÇuğu=söyäenebiäirK=
=
veni= Arâeçäçji= “kew ArcÜaeçlçÖy”= çäaraâ= tanımäanan= püreç= Arâeçäçjisi= Öeçmişi=
insanın= yarattığı= eâçnçmiâ= îe= sçsyaä= iäişâiäer= âapsamınÇa= ÇeğeräenÇirmeye= çaäışmıştırK=
Bu= metçÇiâ= önÖörü= içeriğinÇe= âüätürü= meyÇana= Öetiren= öğeäerin= anäaşıäması= sçsyaä=
yaşamI= iÇeçäçji= îe= teânçäçji= Öibi= insan= ürünäerinin= bütünseääiâ= iäâesine= bağlı= çäaraâ=
ÇeğeräenÇiriämesine= bağäanmaâtaÇır= EqriÖÖer= NVTNW= POTFK= püreç= Arâeçäçjisi= ayrıca=
fiziâseä=îe=sçsyaä=âçnteâst=çäaraâ=tanımäanabiäeceâ=bu=bütünseääiği=çäuşturan=Çinamiâäeri=
âuääanaraâ= çrtaya= âçnacaâ= çıâarımäarın= mutäaâ= suretäe= fçrmüääer= îe= mçÇeääere=
ÇayanÇırıäması= Öereâtiğini= saîunmaâtaÇırK= Bu= aşamaÇa= veni= Arâeçäçji= îarsayımäarını=
çrtaya= âçyarâen= âesin= îe= sınanabiäir= neticeäer= îeren= arâeçmetriâ= metçtäarı= yçğun=
biçimÇe=âuääanmaâtaÇır=Evaäman=OMMPW=NTUF=K=
=
püreç= Arâeçäçjisi= bu= anäamÇa= âüätüreä= sistemäer= îe= Çeğişimäeri= açıâäamaya= çaäışırâen=
Öeneä=âuraääar=buämaya=çaäışırK= deneä=âuraääar=çäaraâ=tanımäanan=bu= metçtäar=ÇaÜiäinÇe=
antrçpçäçjiI= matematiâI= biyçäçjiI= etnçJarâeçäçjiI= arâeçbçtaniI= arâeçzççäçji= îe= eâçäçji=
Öibi= biäimseä= ÇisipäinäerÇen= arâeçäçjiâ= îeriäerin= yçrumäanması= anäamınÇa=
fayÇaäanıämaya= çaäışılırK= Bu= anäamÇa= arâeçäçjiâ= îeriäerÇen= yçäa= çıâaraâ= îe= farâäı=
biäimseä= Çisipäinäerin= bu= îeriäer= üzerinÇeâi= Çeneyseä= sçnuçäarına= bağlı= çäaraâ= çäÖuäar=
ÜaââınÇa= teçriâ= önÖörüäer=çäuşturuäur=EqriÖÖer=NVTMW=PPJPRFK= Bu=îarsayımäar= âapsamäı=
Öerçeâ= arâeçäçjiâ= âanıtäara= ÇayanÇırılırâen= Öeäeceâte= yapıäacaâ= çäan= çaäışmaäara= ışıâ=
tutacaâ=niteäiâte=sçnuçäar= içerirK= se=niÜai=çäaraâ=ÇeğeräenÇiriäen=arâeçäçjiâ= îeri=sağäam=
âanıtäara= ÇayanÇırıäaraâ= tanımäanmaya= çaäışılır= îe= arâeçäçjiâ= Üipçtezin= sınanabiäir=
çäması=sağäanır=EBinfçrÇ=NVSOI=NVS4I=NVSUX=cäannery=NVTSX=vaäman=OMMPW=NTUFK=
=
=
qariÜseä= bir= anäatım= biçiminÇen= ÇaÜa= ziyaÇeI= âüätür= sistemäeri= içerisinÇeâi= insan=
yaşamına= uyumäarı= îe= işäeîseääiâäeri= baâımınÇan= ÇeğeräenÇiriämeye= çaäışılırK= Bu=
âapsamÇa=arâeçäçjiâ=âaäıntının=insanäığa=ne=tür=bir=fayÇa=sağäaÇığıI=arâeçäçjiâ=âaäıntının=
işäeîinin= ne= çäÇuğu= îe= nasıä= yapıäÇığı= Öibi= sçruäara= yanıt= buäunmaya= çaäışılırK= qüm= bu= =
baÜseÇiäen=Üususäar=ışığınÇa=EmrçcessuaäF=püreç=Arâeçäçjisi=X=
=
= RS=
· Arâeçäçjinin= bir= biäÖi= nesnesi= çäaraâ= Öeçmişi= nesneääiâ= âurÖusu= içinÇe=

araştırmasını=önÖörürK=
· Antrçpçäçjiâ=îe=tariÜseä=etâenäerÇen=yçäa=çıâaraâ=arâeçäçjiâ=âaäıntının=insanäara=
nasıä= bir= fayÇa= sağäaÇığıI= tçpäumsaä= işäeîinin= ne= çäÇuğu= îe= nasıä= yapıäÇığı= anäaşıämaya=
çaäışılırK=
· Arâeçäçjiâ= îeriäerin= eäe= ÖeçiriäÇiği= çeîreseä= âçşuääar= îe= âaäıntıäarI= içinÇe=
buäunÇuâäarı= cçğrafi= âçşuääarın= îe= bu= âçşuääarın= çrtaya= çıâarÇığı= sçnuçäar= itibariyäe=
anaäiz=eÇiämeye=çaäışılırK=Ampiriâ=EÇeneyseä=âaynaâäı=biäÖiF=
· püreç= Arâeçäçjisi= âaäıntıäarın= çeşitäiäiğinÇen= yçäa= çıâaraâ= arâeçäçjiâ= âaäıntıäarı=
tanımäamaâtan= ÇaÜa= ççâ= âaäıntıäarı= çrtaya= çıâaran= insan= Çaîranışäarını= teçriâ= çäaraâ=
tanımäamaya=îe=açıâäamaya=çaäışırK=
· Bu=anäamÇa=arâeçäçjiâ=âayıt=ya=Ça=îeri=insan=Çaîranışäarının=temeäinÇe=yatan=
neÇenäeri=buämaâ=îe=tanımäamaâ=için=temeä=araç=çämaäı=îe=bu=amaçäa=âayıt=aätına=
aäınmaäıdır=
· püreçseä=Arâeçäçjiâ=yaâäaşıma=Ööre=arâeçäçjiâ=îeriäer=farâäı=âüätür=sistemäeri=
ÜaââınÇa=biäÖi=îerirK=
· cçrmüäasyçnäarI= Öeneääemeäer= îe= Çüzenäiäiâäer= arâeçäçjiâ= îerinin=
yçrumäanmasınÇa=önemäiÇirK=
· püreç= ArâeçäçjisiI= arâeçäçjinin= metçtäarı= îe= teçriäeri= çäan= Çeneyseä= bir= biäim=
çäması=Öereâtiği=fiârini=saîunurK=Ejoq=jiÇÇäe=oanÖe=qÜeçry=Z=qeçri=îe=sarsayımäarı=
arâeçäçjiâ= îeriäere= Ççğaä= îe= âüätüreä= yöntemäeri= âuääanaraâ= ÖereâçeäenÇirmeâ= fiârini=
saîunur=EBinfçrÇ=NVSOW=ONTJOORF=K=
· püreç= Arâeçäçjisi= âenÇini= biäim= feäsefesi= baâımınÇan= jatematiâ= îe= ciziâ= Öibi=
Çeneyseääiäiği= ön= päanÇa= çäan= biäim= Çaääarıyäa= aynı= ÇüzäemÇe= âçnumäanÇırır= EAätÜusser=
NVTSW=SSJSTF=K=
· hüätürü=saÇece=insan=ziÜnin=Çe=çäuşmuş=ÇüşünceäerI=Çeğeräer=îe=inançäar=biräiği=
çäaraâ=tanımäanmazK=
· hüätürüI= insanäarın= çeîreäerine= uyum= sağäamaäarını= sağäayan= eâstra= sçmatiâ=
“beÇen= Çışı”= Çüşünceäer= çäaraâ= tanımäarK= Bu= Çüşünce= âapsamınÇa= iâi= ayaâ= üzerinÇe=
yürüyebiäme= îe= aäet= yapabiäme= özeääiâäerinin= temeäinÇe= insanın= bu= beÇen= Çışı=
Çinamiâäeri=etâiäiÇirK=
=
=
= RT=
ffKsK p¸obÇ plkoApf Aohblilgİ TbloİSİ

E mlpT molCbpprAi AoCeAblildv F
“mçst= mrçcessuaä= ArcÜaeçäçÖy”= püreç= pçnrası= Arâeçäçji= çrtaya= çıkışı= anäamınÇa=

arâeçäçjiye= Çe= ÇçğruÇan= etâi=eÇen= biäim= feäsefesinÇeâi= ÇeğişimÇen= baÜsetmeâ= isterseâ=
önceäiâäe= mçstmçÇernizmin= mçÇerniteyeI= mçÇern= biäimin= âatı= teçriâ= ÇeğeräenÇirme=
biçimine= îe= teâ= yanäılığına= tepâiÇen= âaynaâäanÇığının= beäirtiämesi= Öereâir= Evaäman=
OMMPW=NTUFK=
=
jçÇern= Çüşünce= ya= Ça= Öeneä= anäamıyäa= mçÇernite= lrtaçağın= Çini= EsâçäâstiâF= Çüşünce=
Öeäeneğinin=basâıcı=beäiräeyiciäiğine=bir=tepâi=çäaraâ=çrtaya=çıâmıştırK=mçstmçÇernizm=ise=
mçÇern= biäimci= EpçzitiîistF= Çüşüncenin= OMKyyK’Çaâi= beäiräeyiciäiğine= îe= mutäaâçı=
âateÖçriâ= âuramäarına= bir= tepâi= çäaraâ= âenÇini= ÖöstermiştirK= Bu= tartışmanın= temeäinÇe=
biäÖinin=biäimseä=ÇeğeräenÇirmeäer=âuääanıäan=aşırı=âuramsaä=eğiäim=yatmaâtaÇırK==
=
qariÜseä=ÇeğeräenÇirme=anäamınÇa=aşırı=âuramsaä=eğiäimäere= iäâ=tepâiseä=yaâäaşımäarÇan=
biri=N4Kyüzyıä=Çüşünürü=İbni=eaäÇun=ENPPOJN4MUF=tarafınÇan=çrtaya=âçnmuşturK=ˆzeääiâäe=
tariÜseä=aâtarımcılıâ=Öeäeneğini=eäeştiren=İbni=eaäÇun=Öeçmişe=Çair=çäan=âuruntu=îe=sanı=
ÇüzeyinÇeâi= biäÖiäerin= çäÇuâäarı= Üaäiyäe= sunumunu= îe= Üiçbir= neÇen= sçnuç= iäişâisi=
âuruämaâsızın= aâtarımını= eäeştirmeâteÇir= Eİbni= eaäÇun= NVTTW= SRFK= Bu= nçâtaÇa= İbni=
eaäÇun= tariÜseä= biäÖiyi= çäuşturanäarın= yüzeyseä= îe= naâiäci= bir= niteäiği= çäÇuğunu=
saîunmaâta= mçÇernizm= öncesi= ÇönemÇe= âatı= âuramsaä= tariÜseä= anäayışa= ÖönÇerme=
yapmaâtaÇırK==
=
jçÇern= Çüşüncenin= temeä= Çayanaâ= nçâtası= çäan= rasyçnaäizm= EaâıäcılıâF= îe= reaäizmin=
EÖerçeâçiäiâF= eäeştisinÇen= temeääenÇiriäen= pçstmçÇern= Çüşünce= biäÖinin= Çeğerini= =
reäatiîizme= EÖöreceäiâeF= ÇayanÇırmaâtaÇırK= oeäatiîizmi= EÖöreceäiâF= ÇeğeräenÇirme= =
pçstmçÇern=Çüşünceye=Ööre=bir=Öerçeâ=îe=Öerçeğin=biäÖisinÇen=Eîeya=çna=Öötüren=yçä=ya=
Ça=metçttanF=ÇeğiäI=Öerçeâäer=îe=çnäar=ÜaââınÇaâi=biäÖiäerÇen=Eîeya=çnäara=ÖiÇen=yçä=ya=
Ça= metçtäarÇanF= söz= eÇiäebiäirK= AyrıcaI= rasyçnaäite= EaâıäcılıâF= âaîramı= Ça= bu=
reäatiîizmÇen= EÖöreceäiâÇenF= etâiäenmiştirK= Artıâ= rasyçneääiâten= EaâıäcılıâF= ÇeğiäI=
rasyçneääiâäerÇen= baÜseÇiäirK= Çünâü= bu= yaâäaşıma= Ööre= neyin= ÖerçeâI= biäÖi= îeya=
=
= RU=
rasyçneääiâ= EaâıäcılıâF= çäÇuğuI= nereÇen= baâıäÇığına= îe= ÜanÖi= âriteräer= iäe= öäçüäÇüğüne=
Ööre=ÇeğişebiämeâteÇir=EiyçtarÇ=NVVRW=NRRJNRUFK=
= =
Biäimseä= anäamÇa= âurama= bağlı= aşırı= eğiäimäer= iseI= saÇece= biäimseä= biäÖiyi= îe= Öerçeği=
ÇeğiäI= Öeneä=anäamÇa=biäÖi=îe=Öerçeâ=âaîramäarının=âenÇiäerine=âarşı=çıâaräarK= eatta=bu=
âaîramäarın= arâa= päanınÇa= yer= aäan= rasyçnaäite= EaâıäcılıâF= îe= reaäizmi= EÖerçeâçiäiâF= Çe=
eäeştiriräerK=jçÇern=enteäeâtüeä=âenÇisini=biäimseä=îeriäerin=ÇeğeräenÇiriämesi=anäamınÇa=
yasa= âçyucu= bir= niteäiğe= Üaiz= Öörmesine= âarşın= pçst= mçÇern= enteäeâtüeä= yçrumcu= bir=
âimäiğe= saÜip= çäÇuğunu= öne= sürerK= Bu= anäamÇa= pçst= mçÇern= ÇeğeräenÇirme= biçimi=
biäÖiyi=çäuşturan=bireyin=özÖün=Çurumunun=biäÖiyi=şeâiääenÇirÇiğini=saîunurK=
=
mçstmçÇernizm= Öünümüz= tçpäumunun= aâsayan= yönäerini= ön= päana= çıâaranI= eäeştirenI=
irÇeäeyen=îe=ççâ=açıâ=bir=şeâiäÇe=çämasa=Ça=mçÇernizme=aäternatif=yeni=bir=baâış=açısının=
çerçeîesini=çizen=Öeneä=bir=taîrı=tanımäarK==lrtaya=çıkışınÇa=referans=aäÇığı=mçÇernizme=
îe= çnun= âuramsaääığına= âarşı= Çuruşuyäa= pçstmçÇernizm= bir= simÖe= niteäiği= taşımaâäa=
beraber= = sanatsaä= üretime= îe= biäime= âattığı= farâäı= yaâäaşımäaräa= âüätür= feäsefesi= çäma=
özeääiği= ÖöstermeâteÇirK= mçstmçÇernizmin= ?ayÇınäanmaya?= ya= Ça= âatı= pçzitiîizt=
yaâäaşıma= Ççäayısıyäa= biäimseä= biäÖiye= îe= feäsefeye= itimatsızäıâ= âapsamınÇa= ifaÇe=
eÇiämesi= îe= pçpüäer= çäanäa= meşru= EbiäimseäF= çäan= arasınÇaâi= âarşıäaştırıäamazäıâtan=
âaynaâäanan= âarşıtäıâ= çäaraâ= niteäenmesiI= pçstmçÇernizmin= bu= iâi= yönünün= bir=
açıâäaması= çämaâtaÇırK= Bu= Çüşünseä= ya= Ça= feäsefi= çatışmanın= bir= mçÇernizmJ
pçstmçÇernizm= paraÇçâsu= EiâiäemiF= âapsamınÇa= ÇeğeräenÇiriämesi= mçÇernizmin=
mçÇernäiğin= ya= Ça= pçzitiîizt= biäimin= âüätürü= çämasıI= pçstmçÇernizmin= Çe= âenÇi=
Çöneminin=özÖün=âüätürü=çämasını=ÖetirmeâteÇir=EiyçtarÇ=NVU4W=NPOFK=
= =
=hüätür= aäanınÇa=pçstmçÇern= yaâäaşım=mçÇernäeşmenin=pçpüäer= çäanı= farâäıäaştırma= îe=
Öeäiştirme= amaçäı= yöneäimine= âarşı= ÖeäirK= Bu= âarşı= Öeäiş= aâıäcılıâ= îe= biäimseä= Ççğruyu=
reÇÇetmeyäe=sağäanırK=lysa=âi=aâıäcılıâI=mçÇernäeşmeÇe=en=âaraâteristiâ=insan=âapasitesi=
çäaraâ= âabuä= eÇiäirK= Bu= neÇenäe= ussaääıâ= insanin= özÖüräeşmesinin= îe= âenÇini=
Öeäiştirmesinin= temeä= Çayanağını= îerirK= jçÇernäeşmenin= tçpäumsaä= Çeneyimin= beääi= bir=
niteäiği=çäaraâ=tanımäanması=bunun=bir=sçnucuÇur=EiyçtarÇ=NVVRW=NRRJNRUFK=
=
=
= RV=
jçÇernäeşmenin= Ççğruäarı= ise= tçpäumu= tariÜseä= ya= Ça= işäeîseä=çäaraâ= açıâäayan= feäsefe=
îeya= siyasaä= teçriäerin= âçnusu= çämaäarınÇan= ötürü= pçstmçÇernizm= için=
ÖeçersizäeşmeâteÇirK= mçstmçÇernist= yaâäaşıma= Ööre= bu= Ççğruäar= aâäın= tçtaääeştiriämesi=
feäsefesinÇen= temeäini= aäanI= aâıä= îe= özÖüräüğün= süreâäi= Öeäişiminin= mçÇern= biäimin= îe=
siyasetin= âuraä= îe= nçrmäarıyäa= sağäanacağını= önÖören= meşruiyet= = anäatımäarıdırK= Ancaâ=
biäimseä=ÇeğeräenÇirmeÇe=teâ=aâıä=yerine= birççâ=aâıä=îe=Öörüşten=baÜseÇiäirK=açäayısıyäa=
mçÇernizmin=Ççğruäarı=siyasaä=îe=tçpäumsaä=eäeştiri=için=temeä=bir=Üareâet= nçâtası=teşâiä=
etmezK=Biäimseä=meşruiyet= ya=Ça=Öeçeräiäiâ= artıâ=?ççğuäcuI= yereä=îe=Üer=yerÇe=çäabiäen?=
bir=çäÖuÇur= îe=ççâsesäi=bir= niteäiâ=arz=eÇerK=BiäimÇeI= sanattaI=estetiâteI=aÇaäette=?teâ=îe=
âapsayıcı=bir=aâıä=ancaâ=bir=iÇeçäçjiÇirI=bu=aäanäarÇa=ancaâ=ussaääığın=ççÖuääuğunÇanI?=ya=
Ça=?teâiääiğin=ççğuääuğunÇan?=söz=eÇiäebiäir=EiyçtarÇ=NVVRW=NRRJNRUFK==
=
mçstmçÇernizm= ne= biäimin= Çeğerini= inââr= eÇer= ne= Çe= biäimseä= yöntemin= bizi= Öerçeğe=
ÖötürÇüğünü= reÇÇeÇerK= Bu= tür= yaâäaşımäar= saÇece= biäimin= statiâ= îe= metçÇiâ=
şabäçncuäuğunu= reÇÇeÇeräerK= Bu= anäamÇa= arâeçäçji= îeri= niteäiğinÇeâi= buäuntuäarı=
sınıfäanÇıraraâ= paraÇçâs= çäuşturacaâ= seîiyeÇe= âurama= bağlı= bir= biäim= Çaäıdır= Ejaiseäs=
NVVVW==OPFK=
=
“mçst= mrçcessuaä= ArcÜaeçäçÖy”= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= qeçri= ise= NVUM’äi= yıääarÇa=
çrtaya= çıâan= biäim= feäsefesinÇeâi= Çeğişime= atıfta= buäunaraâ= pçzitiîizm= âaîramının=
Çeğiştiğini= îe= mutäaâ= Ççğrunun= arâeçäçjiâ= biäÖinin= ÇeğeräenÇiriämesinÇe=
âuääanıäamayacağını= öne= sürmeâteÇirK= Aämanya’Ça= NVOP= yılınÇa= âuruäan= jarâsizmeI=
sçsyçäçji= âuramäarınaI= yeräeşiâ= îe= pçzitiîizm= âaynaâäı= biäim= feäsefesi= anäayışına= bir=
tepâi= çäaraâ= Ççğan= cranâfurt= lâuäu’nun= önemäi= teçriäeri= =qÜeÇçr= tKAÇçrnçI= eerbert=
jarcuseI= jax= eçrâÜeimer= îe= iäeräeyen= = yıääarÇaâi= =en= önemäi= temsiäcisi= gürÖen=
eabermas==tarafınÇan=beäiräenmiştir=Eheääner=NVUVW=N4TF=K=
=
=cranâfurt=lâuäunÇaâi=farâäı=biäimseä=ÇisipäinäerÇen=Öeämiş=birççâ=âişi=mutäaâ=Ççğrunun=
arâeçäçjinin= âçnusu= çämaÇığını= öne= sürereâ= “hritiscÜe qÜeçrie”= Ebäeştiriseä= qeçriF=
çrtaya= çıâarmıştır= Ecinäaysçn= OMMTX= Arnasçn= NVV4W= NRTJNSMX= lppenÜeimer= NVVTX=
brÇçğu=OMMTW=4SJ4TFK=ceäsefesini=bu=teçriÇen=aäan=“mçst=mrçcessuaä=ArcÜaeçäçÖy”=püreç=
pçnrası=ArâeçäçjiI=püreç=Arâeçäçjisi=ya=Ça=veni=Arâeçäçji’nin=ağıräıâäı=çäaraâ=âuääanÇığı=
=
= SM=
Öerçeâciäiâ= îe= aâıäcılıâ= temeääi= îeri= ÇeğeräenÇirme= yöntemäerine= Çurağan= bir= süreç=
çämaäarı=sebebiyäe=eäeştiri=Öetirir=EeçÇÇer=NVVOW=VOJNONFK=
=
Bu= âapsamÇaI= mçst= jçÇernizm= aâımınÇan= etâiäenen= îe= vçrum= Arâeçäçjisi= çäaraâ= Ça=
tanımäanan=“mçst=mrçcessuaä=ArcÜaeçäçÖy”=püreç=pçnrası=Arâeçäçjiâ=vaâäaşım=metçÇu=
Öereği=âüätüreä= mirası= çäuşturan= ÜerÜanÖi= bir= buäuntunun= teâiä= anäamÇa= Çetayäı= tasnife=
tutuäması= öncüä= bir= faaäiyet= çämaâäa= biräiâte= asıä= ÇeğeräenÇirme= biçimi= söz= âçnusu=
buäuntunun= ne= tür= bir= sçsyaäI= eâçnçmiâ= îe= ruÜsaä= ya= Ça= psiâçäçjiâ= sürecin= ürünü=
çäÇuğunu= bütünseä= çäaraâ= anäamaâtan= Çün= iäe= buÖün= arasınÇa= bağ= âurmaâtan= îe=
nesneäere= yüâäenen= sembçäiâ= anäamäarı= irÇeäemeâten=ÖeçmeâteÇir= Evaäman= OMMPW= NTUX=
qriÖÖer=OMMTWNF=K=
=
jçÇern= biäimseä= âuramäarın= âatılıâ= îe= sınıräılığına= bağlı= âaäan= püreçseä= Arâeçäçji= saät=
îeriäerÇen=yçäa=çıâaraâ=Öerçeğe=uäaşmaya=çaäışırâen=pçst=mçÇernist=feäsefeÇen=etâiäenen=
Emçst= mrçcessuaäF= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= yaâäaşım= îeriäerÇen= yçäa= çıâaraâ=
Çeğişebiäiräiği= çäan= âesinäiği= tartışmaäı= çäan= iÜtimaääerin= çrtaya= âçnmasına= çaäışırK= Bu=
iÜtimaäi= ise= Öeçmişe= Çair= bir= âesitin= tüm= yanäarıyäa= Öösterimi= ya= Ça= açımäaması= çäaraâ=
tanımäayabiäirizK=
=
püreç= pçnrası= ya= Ça= vçrum= Arâeçäçjisi= metçÇu= baâımınÇanI= âatı= âuraääara= bağlı= aşırı=
pçzitiîizt= bir= yaâäaşımäa= arâeçäçjiâ= îeriäerin= anaäizinÇe= biäimseä= tarafsızäıâ= sağäamaâ=
temeä=amaç=ÇeğiäÇirK==püreç=pçnrası=Arâeçäçjiâ=vaâäaşımın=asıä=Öayesi=îerinin=sçsyaä=îe=
fiziâi= âçnteâst= içinÇe= bütünseä= Çeğeriyäe= yçrumäanmasıdırK= deçmişe= Çair= bir= âesiti=
simÖeäeyen=arâeçäçjiâ=îerinin=içerÇiği=sçmut=îe=sçyut=tüm=yönäeriyäe=yçrumäanması=ya=
Ça= ÇeğeräenÇiriämesi= ayrıca= arâeçäçjiâ= îeriyi= çäuşturan= bireyin= ürettiği= nesneye=
yüâäeyebiäeceği= sembçäiâ= anäamäar= bu= nçâtaÇa= önemäiÇirK= püreçseä= arâeçäçjiâ=
yaâäaşımÇa= ise= arâeçäçjiâ= niteäiâäi= maÇÇeseä= âaäıntı= yine= âçnteâste= bağlı= çäaraâ=
ÇeğeräenÇiriäir=ancaâ=buäuntu=önceäiâäe=fiziâseä=bir=çbje=çäaraâ=tanımäanır=îe=tasnif=eÇiäirK=
Bu= anäamÇa= süreçseä= arâeçäçjiâ= = yaâäaşım= paraäeäinÇe= ÇeğeräenÇirme= yapan= arâeçäçÖI=
arâeçäçjiâ= îeriye= iäişâin= Öerçeâ= çäanı= çäÇuğu= biçimiyäe= çrtaya= âçyma= eğiäiminÇeyâen= =
arâeçäçjiâ= îeri= niteäiğine= saÜip= eserin= fiziâseä= âçnteâstini= ön= päanÇa= tutar= îe= eseri=
=
= SN=
tanımäarK=l=çbjeye=isteÇiği=Öereâsinimäer=ÇçğruätusunÇa=işäeî=âazanÇıran=ziÜinseä=Çünya=
ÜaââınÇa=yçrumäama=yapmaâtan=âaçınır=EwycÜ=OMMOW=NJRFK==
Ancaâ= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= yçrum= âapsamınÇa= maÇÇeseä= niteäiâäi= âüätüreä= miras=
âaîramının= çrtaya= çıâarÇığı= sçyut= “Çüşünseä”= feäsefe= aâtarımın= tçpäumsaä= ÇüzeyÇe=
yaratacağı= etâiI= aäÖıäanış= biçimiI= ÇeğeräenÇiriämesi= îe= yereä= Öeäeneâäere= bağlı=
âabuääeniäişi= sçrunu= anıäan= metçÇun= îerimäiğini= îe= uyÖuäanabiäiräiğini= etâiäeyeceâ=
ÇüzeyÇeÇirK=piyasi=îe=iÇeçäçjiâ=yaâäaşımäarın=arâeçäçjiâ=îeriäeri=bu=anäamÇa=äeÜte=ya=Ça=
aäeyÜte=saîäar=çäaraâ=âuääanması=için=söz=âçnusu=metçÇun=âaçınıämaz=sçnuçäarınÇanÇırK=
=
Bu= anäamÇa= esâi= tçpäumäara= iäişâin= arâeçäçjiâ= anäamÇa= eäÇe= eÇiäen= tüm= îeriäer= ya= Ça=
Öeneä= anäamıyäa= âüätüreä= miras= bütünseääiâ= iäâesine= bağlı= çäaraâ= âçnteâste= Çayaäı= bir=
anaäizäe= anäamäanÇırıämaäıdırK= qeânçäçjiI= üretim= biçimäeriI= ÖereâsinimI= ÜammaÇÇe=
âaynaâäarıI=itiâat=çeşitäiäiği=Öibi=unsuräar=aynı=perspeâtif=içinÇe=ÜarmanäanÇığınÇa=Öerçeâ=
bir= arâeçäçjiâ= sçnuç= çäuşacağı= fiâri= saîunuämuşturK= Ayrıca= “mçst= mrçcessuaä=
ArcÜaeçäçÖy= ”= püreç= pçnrası= Arâeçäçji= Öünyüzüne= çıâarıäan= Üer= türäü= taşınır= ya= Ça=
taşınmaz= niteäiâäi= arâeçäçjiâ= âeşfi= bir= ürün= çäaraâ= eäe= aäırâen= ürünün= üretim= sebebiniI=
ürünün= çrtaya= çıâarÇığı= neÇen= îe= sçnuçäarı= îe= ürünü= çrtaya= âçyan= bireyin= ziÜniniI=
ÇüşünüşünüI= Üayata= baâışını= îe= mensubu= çäÇuğu= sçsyaä= örüntüye= iäişâin= ipuçäarını=
yaâaäamaya=çaäışır= îe= bunu= yaparâen=Çe=bir= şeâiäÇe=Öeçmişte=yaşamış= insanın=ziÜninin=
içine=Öirmeye=îe=Çüşünseä=Üayatını=çözümäemeye=çaäışır=EgçÜnsçn=NVVVW=NM4F=K=
=
qabi=tüm=bu= önÖörüäerin= metçÇiâ= îe= sistemäi= bir= temeäe= çturtuäaraâ= muätiÇisipäiner= bir=
biäim= Çaäı= çäan= arâeçäçjiye= yeni= bir= perspeâtif= âazanÇırması= biäimseä= niteäiâäi= çaäışma=
fçrmüääeri= îe= mçÇeääerinin= uyÖuäanmaya= başäaması= sayesinÇe= mümâün= çäacaâtırK= Bu=
âapsamÇa= özeääiâäe= arâeçmetri= aäanınÇa= çrtaya= çıâan= Öeäişmeäer= îe= âesin= tariÜäeme=
yöntemäerinin=uyÖuäanmaya=başäanması=arâeçäçjiâ=biäÖinin=ÇeğeräenÇiriämesinÇe=pçzitif=
bir=baâış=açısı=çrtaya=çıâarmıştır=EgçÜnsçn=NVVVW=OOJORFK=Böyäeäiâäe=arâeçäçjiâ=îeriäerin=
sınanabiäiräiâ= Çüzeyäeri= Çiğer= biäimseä= Çisipäinäeräe= eş= Çüzeye= Öeämiş= îe= arâeçäçjiâ=
îeriäerin=izafi=teçriäere=âçnu=çäması=Çurumu=enÖeääenmeye=çaäışıämıştırK=
=
İşte= bu= biäimseä= temeääenÇirme= ışığınÇaI= arâeçäçjiâ= îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesinÇe=
âuääanıäan= farâäı= metçtäar= yarattıâäarı= sçnuçäarın= niceäiği= îe= niteäiği= itibariyäe=
=
= SO=
Çeğişiâäiâäer= ÖösterebiäirK= Bu= anäamÇa= metçÇiâ= farâäılıâäarın= yarattığı= sçnuçäarın=

çeşitäiäiği= âuramsaä= çerçeîeÇe= arâeçäçjiâ= biäÖinin= mutäaâäığının= sçrÖuäanabiäeceğini=
âanıtäamaâtaÇırK=
=
aiğer=yanÇanI=arâeçäçjiâ=biäÖinin=âaynağı=îe=âüätür=îaräığının=üreticisi=insan=tariÜseä=bir=
îaräıâtır= îe=çnun=anäaması=Ça= bu=tariÜseääiğin=ÇışınÇa= ÇeğiäÇir= yaniI= bir= îarçäuş=tarzı=ya=
Ça= unsuru= çäaraâ= ç= Ça= tariÜseääiâten= nasibini= aämaâtaÇırK= Bu= şu= anäama= ÖeämeâteÇirW=
İnsan= aâäıI= âenÇisini= içinÇe= buäÇuğu= şartäar= çerçeîesinÇe= işäemeâteÇirK= Bu= şartäar= iseI=
Öereâ= tariÜseä= açıÇan= îe= Öereâse= tçpäumsaäI= cçğrafîI= çeîreseä= îbK= baâımäarÇan=
ççğunäuâäa= insanın= iraÇesi= ÇışınÇa= çäuşmaâtaÇırK= vani= insan= aâäıI= Öereâ= çäuşum= îe=
şeâiääenişi=îe=Öereâse=işäeyişi=baâımınÇanI=iraÇesi=ÇışınÇa=çäuşan=bu=şartäara=özeääiâäe=Çe=
tariÜseä= çäaraâ= içinÇe= buäunÇuğu= Çeîrin= şartäarına= istese= Çe= istemese= Çe= bir= baâıma=
maÜâûm= îe= mecburÇurK= aiğer= bir= Çeyişäe= ifaÇe= eÇeceâ= çäursaâI= insan= îe= çnun= aâäıI=
içinÇe=Ççğup=büyüyereâ=Öeäiştiği=tariÜseä=şartäarın=ürünüÇür=Ebrtürâ=OMM4W=TO–TRFK=
=
qüm= bu= baÜseÇiäen= Üususäar= ışığınÇa= Emçst= mrçcessuaäF= püreç= pçnrası= ya= Ça= vçrum=
Arâeçäçjisi=X=
· Arâeçäçjiyi= Öeçmişäe= buÖün= arasınÇaâi= iäişâiäeri= ççâ= perspeâtifäi= îe= aâışâan=
buÖünÇen= araştıran= bir= biäim= Çaäı= çäaraâ= tanımäar= âanunäar= üzerinÇe= Çeğiä= bağäamäar=
EâçnteâstF=üzerinÇe=Çurur=Evaäman=OMMPW=NTUFK=
· qçpäumsaä=aÇetäerin=âöâenini=neÇenäerini=îe=sçnuçäarını=tanımäamaya=çaäışırK=
· Bu= açımäamaäarı= yaparâen= sembçääer= îe= anäamäar= üzerinÇen= arâeçäçjiâ= îeriäeri=
tanımäarE=qriÖÖer=OMMTW=NSPJNS4F=
· qçpäumsaä= âuraääarın= Çeğişim= îe= Öeäişimine= etâi= eÇen= tariÜseä= îe= özÖün=
neÇenäeriI=mçtiîasyçnäarıI=Öayeäeri=îe=anäamäarı=açıâäamayı=ÜeÇef=eÇinirK=
· kesneyi=ÇizÖeI= bir= yapı=îe= bunäara=bağlı=çäaraâ= sembçäiâ=çäana= yüâäenen=anäam=
içerisinÇe= aäÖıäamasınÇan= yçäa= çıâaraâ= etnçarâeçäçjiâ= bir= yaâäaşımäa= sembçääer= îe= bu=
yapıäarın=sçsyaä=stratejiäere=etâisi=üzerine=yçğunäaşır=EeçÇÇer=NVVU=a=W=O4J44FK=
· İnceäeÇiği= sçsyaä= Örupäar= içerisinÇeâi= erâeâ= îe= âaÇınäarın= sçsyaä= statüäerini=
arâeçäçjiâ=îeriäerÇen=yçäa=çıâaraâ=tanımäamaya=çaäışırK=
· aüşünceÇe=Ööz=arÇı=eÇiämiş=çäan= îe=arâeçäçjiâ= îeriäeräe= bağäantıäarı=çäan=âaÇınI=
ççcuâI==siyaÜI=yeräi=îe=Öibi=özneäeri=çaäışma=aäanının=merâezinÇe=inceäerK=
=
= SP=
· haÇınäarın= sçsyaä= statüsünü= Öeçmişe= Çair= arâeçäçjiâ= îeriäer= ÇçğruätusunÇa=

ÇeğeräenÇirir= îe=Öeçmişe= Çair= bir= özne= çäaraâ= âaÇının= sçsyaä=rçäünü= âanıtäarıyäa= çrtaya=
âçyma=eğiäiminÇeÇirK=
· Arâeçäçjiâ= îeriäeri= sembçääeri= îe= anäamäarı= iäe= arâeçäçjiâ= âçnteâst= içerisinÇe=
tanımäarK=
· ÇeîreseäI= ÇinseäI= pçäitiâI= cçğrafi= şartäarın= çrtaya= çıâarÇığı= sçnuçäarı= arâeçäçjiâ=
îeriäeri=anäamäanÇırmaÇa=âuääanırK=
· eer= çeşit= arâeçäçjiâ= îeriyi= mimariI= âüçüâ= buäuntuI= çrÖaniâ= buäuntu= içinÇe=
buäunÇuâäarı= fäçra= EÇçğaä= âçnteâstF= îe= faunanın= EÜayîan= îaräığıF= âçşuääarına= Ööre=
ÇeğeräenÇirmeye=çaäışır=E=pÜanâs=îe=eçÇÇer=NVVUW=UNFK=
· mreÜistçriâ= yaşamı şeâiääenÇiren= ÇüşünceI= Çünya= Öörüşäerini= saÇece= sçsyaä=
Çönüşümäerin=bir=parçası=çäaraâ=Çeğiä=Öeçmişe=Çair=Üayatın=âenÇisi=ya=Ça=merâezi=çäaraâ=
anäamäanÇırırK=
· aeneyseääiğin=ön=päanÇa=çäÇuğu=biäim=ÇaääarınÇan=farâäı=çäaraâ=tariÜseä=süreçäere=
iäişâin=yçrumäar=yaparK=
· Arâeçäçjiyi= antrçpçäçji= îe= Çiäbiäim= iäe= biräiâte= aäanäararası= bir= biäimseä= Çisipäin=
çäaraâ=tanımäarK=
=
= S4=
ffKsfKp¸obÇ plkoApf Aohblilgİ’kİk cbipbcİ AkAiİZİ

=
Biäimin= temeä= ÜeÇefi= âaîramäarıI= nesneäeri= îe= çäayäarı= neÇenäeriyäe= açıâäamaâ= ya= Ça=
tanımäamaâtırK= Açıâäanması= ÜeÇefäenen= âaîram= ise= bir= şeyin= ne= çäÇuğunu= tam= çäaraâ=
anäamanınI= yani= âaîramanın= sçnucuÇurK= Böyäeäiâäe= nesneye= yüâäenen= anäamın=
işäeîseääiği= bütünäeşiâ= bir= Üaä= aäaraâ= insan= ziÜninÇe= beäirmesiI= çağrışım= yapması= yani=
âaîranması= iäe= çrtaya= çıâar= Eeançeräiçğäu= OMMPW= OOTJORMFK= Bu= âapsamÇaI= anäama= îe=
âaîrama=eyäemäeri=arasınÇaâi=neÇenJsçnuç=iäişâisi=ÜerÜanÖi=bir=âarşıtäıâ=içermezK=Bunun=
sebebi= anäama= îe= açıâäama= tabiräerinin= birbiräerini= tamamäayan= süreçäer= çäaraâ=
tanımäanmasıdır=Edrçeben=NVUSW=PUMX=pcÜurz=OMM4W=NSUFK= vani=bir= şeyi=açıâäamaâ= için=
çnu= önce= anäamaâI= birşeyin= anäaşıäması= için= Çe= çnun= önce= açıâäanması= ÖereâirK=
Açıâäamaâ= îe= tanımäamaâ= ÇışınÇaI= biäÖinin= ÇeğeräenÇiriämesi= için= âuääanıäan= Çiğer=
tabiräer= açımäama= îe= yçrumäamaÇır= EinterpretatiçnFK= Açımäama= anäam= çäaraâ= “bir=
Çüşünceyi= ÇaÜa= ççâ= açmaâ= “ya= Ça= “ÇetayäanÇırmaâ”= biçiminÇe= ifaÇe= eÇiämeâteÇir=
Eeançeräiçğäu= OMMPW= OOFK= ˆrneğin= maris= âenti= bir= Çiğer= Çeyişäe= cransa’nın= başâenti=
çäaraâ=açımäanabiäir=Edünay=OMMTW=44F=K=
=
AncaâI=biäimseä=bir=ÇeğeräenÇirme=biçimi=çäaraâ=açımäama=biäimÇe=yapıäan=Üer=araştırma=
Öibi=yöntemäi=çäması=ÖereâtiğinÇenI=Ççäayısı= iäe=açımäama= bir= yöntem=çäÇuğunÇan=mçst=
mrçcessuaä= Epüreç= pçnrasıI= vçrumcuF= Öörüşäer= ÇâÜiäinÇe= Öeçmişte= bir= Öerçeâ=
buäunamayacağı= îe= açımäamanın= yöntembiäime= inÇirÖenemeyeceğiI= yani= yöntem= iäe=
iäÖisi= çämaÇığı= tespiti= çäÇuâça= tartışmaya= açıâtır= EpÜanâs= îe= qiääey= NVVSW= ORJOUFK= Bu=
önÖörünün= sebebi= ise= biäimin= iâi= önemäi= niteäiği= çäan= Öerçeği= arayıp= buämaâ= îe= bunu=
yöntemäi= yapmaâ= eğiäiminin= sçsyaä= biäimäer= için= Öeçeräi= çämayacağı= tespitiÇirK= mçst=
mrçcessuaä=Epüreç= pçnrasıI= vçrumcuF= vaâäaşım= âapsamınÇa= bu= Öörüşün= temeäi= sçsyaä=
bir= biäim= çäaraâ= arâeçäçjinin= inceäeÇiği= Üer= türäü= îeriyi= anäamanın= biäimseä= yöntem= iäe=
iäÖiäi=çämaÇığıdırK=pçsyaä=EqinseäF=biäimäerin=Eâüätür=ya=Ça=insan=biäimäeriF=feäsefeI= sanat=
îe=tariÜ=tecrübeäeri=iäe= aynı=ÇüştüğünüI= bu=tecrübeäerÇeâi=Öerçeğin= ise= biäimseä=yöntem=
iäe=âanıtäanamayacağı=Öörüşü=Çe=bu=tespitin=Çiğer=Üareâet=nçâtasıdır=EdaÇamer=NVVMW=NJ
OFK=
=
=
=
= SR=
vçrumäama= “interpretatiçn”= ise= feäsefe= îe= biäimÇe= bir= sanat= yapıtını= “anäamaâ”= için=
çrtaya=âçyuäan=eyäem=biçimiÇir=îe= bu=eyäemin=sçnucu=âuram=yani=âaîramayı=sağäayan=
bütünäeşiâ= îe= sistemäi= metçtturK= eem= yapıäan= işe= Üem= Çe= sçnuca= bu= ÇçğruätuÇa=
yçrumäama= “interpretatiçn”= Çeniäir= EpcÜçäz= OMMOFK= Arâeçäçjiâ= îeriäerin=
ÇeğeräenÇiriämesi= için= yçrumäama= “interpretatiçn”= sözcüğü= ağıräıâäı= çäaraâ=
âuääanıämasına= âarşın= yçrumäama= fiiäi= ÇaÜa= ççâ= İnÖiäizce= “cçmment”= ifaÇesi= iäe= tam=
çäaraâ=örtüşmeâteÇirK=“fnterpretatiçn”=çäaraâ= tanımäanan=yçrumäama= ise=sıâäıâäa=biäÖiyi=
üretme=sürecini=Çeğiä=üretim= sçnrası= biäÖiyi=âuääanma= ya=Ça= biäÖiyi=araç= Üaäine=Öetirme=
sürecini= ifaÇe= etmeâteÇirK= ˆrneğin= özeääiâäe= müziâ= eseräerinin= yeniÇen= Çüzenäenmesi=
anäamınÇa= âuääanıäan= “cçîer”= tabiri= “interpretatiçn”= sözcüğünün= tam=âarşılığıdırK= = Bu=
âapsamÇa=arâeçäçjiâ=yçrumäama=“interpretatiçn”=açıâäamaÇan=farâäı=çäaraâ=âişiye=özÖü=
ya=Ça=özneä=EsubjeâtifF=çäaraâ=tanımäanır=îe=sınanabiäiräiğinin=yani=Çeneyseääiğinin=Çiğer=
biäim=Çaääarına=çranäa=sınıräılığı=îarÇır=Eeançeräiçğäu=OMMPW=PP4FK=
=
BaÜsi= Öeçen= bu= sınıräı= Çeneyseääiâ= iäâesi= âapsamınÇa= biäÖinin= çözümäenmesi= açısınÇan=
açıâäamaI= açımäamaI= yçrumäama= âaîramäarı= îe= bunäarın= âenÇi= içäerinÇeâi= bağäantıäarı=
arâeçäçji= içinÇe= âuramsaä= çäaraâ= tartışıämaâtaÇırK= ˆrneğin= arâeçäçjiyi= Çe= içine= aäan=
sçsyaä= biäimäer= tarafınÇan= uyÖuäanan= yçrumäama= EinterpretatiçnF= = dK= pcÜçätzà= Ööre=
“feäsefi= yumuşaâ= yçrumäama= EinterpretatiçnF =çäaraâ =“interpretatiçn”= “sert= biäimseä=
yçrumäamaÇan”= = ayrıäabiäirK= Çünâü= arâeçäçjiyi= Çe= içine= aäan= sçsyaä= biäimäer=
“Üumanities” =iäe =fen =biäimäer =“science”= arasınÇa= inceäeÇiâäeri= çäayäarÇa= âuääanıäan=
Çeneyseääiğin=niteäiği=îe=niceäiği=baâımınÇan=farâäılıâäar=îarÇır=EpcÜçäz=OMMOFK=
=
Biäimseä= yöntemäerÇe= Öözäemäenen= bu= farâäılıâäar= ÇâÜiäinÇe= ÇüşünüäÇüğünÇeI= biäÖinin=
temeääenÇiriäişi= ya= Ça= ÜerÜanÖi= bir= îerinin= biäimseä= niteäiâ= âazanabiämesi= temeäÇe=
Çeneyseääiâäe= sınanabiäir= çämasıyäa= paraäeäÇirK= carâäı= biäim= aÇamäarı= tarafınÇan= aynı=
metçtäar= ya= Ça= farâäı= metçtäar= âuääanıäaraâ= benzer= sçnuçäara= uäaşıäması= îe= eäÇe= eÇiäen=
sçnuçäarın=teâraräanabiäir=çäması=pçzitif=îe=Çeneyseä=EampiriâF=niteäiâäi=biäimseä=biäÖinin=
çäuşumu=için=temeä=şarttırK=
=
=
=
=
= SS=
Biäim= Çaääarının= Çeneyseääiâäeri= ise= araştırÇıâäarı= âçnuäarI= çäayäar= ya= Ça= çäÖuäar=
üzerinÇen= tanımäanırK= ˆrneğin= sçsyçäçji= tçpäumuI= tçpäumu= çäuşturan= bireyäeriI= bunäar=
arasınÇaâi=iäişâiäeri=îe= bu= iäişâiäerÇen=Ççğan= sçnuçäarı=araştırırK= Arâeçäçjinin=araştırÇığı=
âçnuäarÇa= ise= tçpäum= iäe= tçpäumÇaâi= bireyäerin= iäişâiäeri= îe= bunäarÇan= Ççğan= sçnuçäar=
yer= aämayabiäirK= ˆrneğin= ÇağÇaI= çrmanÇa= ya= Ça= çöäÇe= tçpäumsaä= Üayattan= tamamen=
ayrışıâ=EizçäeF=biçimÇe=teâ=başına=yaşayan=bir=âişi=âenÇine=Üas=zeââsınaI=iÜtiyaçäarına=îe=
estetiâ=anäayışına=Ööre=Üer=türäü=aäeti=yapabiäme=ya=Ça=üretebiäme=becerisine=saÜiptirK=
=
Bu= âapsamÇa= arâeçäçji= baÜseÇiäen= türÇe= özÖün= çäÖuäarı= eäe= aäır= îe= araştırır= ancaâ=
neÇenäeri=îe=sçnuçäarı=ÜaââınÇa=âuraä=âçyucu=neticeäer=îermeâten=âaçınırK=Çünâü=özÖün=
bireyin=âişiseä=insiyatifi=ÇçğruätusunÇa=şeâiääenen=bir=üretim=sürecine=iäişâin=Öeneäe=Çair=
Çeneyseääiâ= temeääi= bir= tespit= yapmaâ= zçrÇurK= Bunun= sebebi= baÜsi= Öeçen= üretim=
sürecinÇe= tçpäumun= ya= Ça= tçpäumsaä= bireyäer= arasınÇaâi= iäişâiäerin= Üiçbir= bağäantısı=
çämayabiäeceğiÇirK= Bu= neÇenäe= arâeçäçjinin= âçnusu= çäan= insan= özÖün= Çurumuyäa=
Çeneyseääiği=sınıräı=bir=üretim=sürecinin=öznesiÇirK=
=
pöz= âçnusu= tanımäamaäar= çerçeîesinÇeX= arâeçäçjiâ= îeriäerin= neÇen= îe= sçnuçäarıyäa=
ÇeğeräenÇiriämesi=îe=bu=ÇeğeräenÇirmeäerÇen=yçäa=çıâaraâ=sçnuç=eäÇe=eÇiämesi=sürecinÇe=
biäim= feäsefesinÇe= çrtaya= çıâan= âuramsaä= tartışmaäarın= etâiäi= çäÇuğu= söyäenebiäir=
EBernbecâ= NVVTW= P4FK= Bu= neÇenäeI= arâeçäçjiâ= îerinin= ÇeğeräenÇiriämesi= anäamınÇa=
yaşanan=metçÇiâ=ya=Ça=âuramsaä=tartışmaäar=arâeçäçjinin=özÖün=çäayäarı=inceäeyebiämesi=
itibariyäe=biäimseä=Çisipäini=ÖüçäenÇireceâ=iäeräemeäerÇirK=
=
huramsaä=çäaraâ=biäimseä=biäÖinin=çäuşumu=îe=Öeäişimi=ise=temeäÇe=uyÖuäanan=metçtäara=
îe=mçÇeääere=bağäanmaâtaÇırK=Bu=sebepäe=biäim=üzerine=yapıäan=araştırmaäarın=âuramsaä=
çämasıI=bir=başâa=Çeyişäe=âuramın=biäimÇe=taşıdığı=önemÇen=ÇçäayıI=NVSM’äarÇa=başäamış=
çäan= biäimseä= çaäışmaäar= en= Ççğru= şeâiäÇe= qeçriâI= ya= Ça= huramsaä= Arâeçäçji= âaîramı=
aätınÇa= tanımäanmaâtaÇırK= Bu= tanım= aätınÇa= yer= aäan= püreçseäI= veni= EmrçcessuaäF= îe=
püreç=pçnrasıI=vçrumcu=Emçst=mrçcessuaäF=Arâeçäçjiâ=vaâäaşım=ise=arâeçäçjiÇe=îar=çäan=
âuramsaä=Öeäişimin=niÜai=nçâtaäarı=çäaraâ=tanımäanabiäir=Ekuzzç=OMMNW=NSONFK=
=
=
= ST=
qeçriâ= arâeçäçjinin= başäanÖıcınÇaâi= sçrunäar= ise= esas= çäaraâ= iäâ= önce= biäim= âurama=
maÜsustur=îe=püreç=Arâeçäçjisi’nin=çrtaya=âçyÇuğu=yeni=sçruäarÇan=âaynaâäanmaâtaÇırK=
Bu= âapsamÇa= püreçseä= ya= Ça= veni= Arâeçäçji= = EmrçcessuaäI= kew= ArcÜaeçäçÖyF= çrtaya=
çıâtığı=iäâ=zamana=âaÇar=Öeäeneâseä=arâeçäçjinin=yanıt=buämaya=çaäıştığı=ke?=ke=zaman?=
kereÇe?= sçruäarının= yanı= sıra= arâeçäçjiâ= îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesinÇe= kasıä?= îe=
keÇen?= sçruäarına= yanıt= aramış= îe= bu= sçruäara= îeriäeceâ= yanıtäarın= araştırmaÇaâi=
önemini=îurÖuäamıştır=EBinfçrÇ=NVS4W=4ORX=BinfçrÇ=NVSUW=TFK=
=
püreç= ArâeçäçjisinÇe= arâeçäçjiâ= îeriäer= ÜaââınÇaâi= nasıä= sçrusunu= açımäamaÇa=
âuääanıäan= işäeîciäiâ= îe= sistem= âuramäarı= tçpäumbiäimÇen= EsçsyçäçjiF= aäınmış= îe= bu=
eâsenÇe= arâeçäçji= tçpäumbiäim= EsçsyçäçjiF= çäaraâ= tanımäanmıştırK= vani= işäeîciäiğin=
sçsyçäçjiÇeâi= tanımäaması= bir= anäamÇa= arâeçäçjiye= ÖeçiriämiştirK= lysa= âi= işäeîciäiğin=
feäsefeI=psiâçäçji=îe=biyçäçjiÇe=Çe=önemäi=yeri=îarÇır=îe=aynı=özäere=Çayansa=Ça=işäeîciäiâ=
biäim=Çaääarına=Ööre=farâäılıâäar=Öösterir=EqÜieä=OMMPFK=
=
püreçseä= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= âapsamınÇa= arâeçäçjinin= tçpäumbiäim= çäaraâ=
tanımäanması= îe= araştırmaäarın= işäeîciäiâ= îe= sistem= metçÇuna= temeäinÇe= yapıäması= =
arâeçäçjiâ= ÇeğeräenÇirmeÇe= bireyin= önemini=âısıtäamış= insan= öÖesini= arâeçäçjiâ= îerinin=
yçrumäanmasınÇa= arâa= päanÇa= bıraâmıştırK= Bu= aşamaÇa= insanın= özÖün= Çurumunun=
arâeçäçjiâ= biäÖinin= çäuşumunÇa= iâinciääeştiriämesi= ya= Ça= önemsizäeştiriämesi= püreç=
pçnracıäar= ya=Ça=vçrumcuäar=EmçstprçcessuaäistF=tarafınÇan=eäeştiriämiştirK=caâat= eäeştiri=
arâeçäçjinin=tçpäumbiäim=çäaraâ=tanımäanmasına=Çeğiä=temeäÇe=işäeîciäiğe=yöneätiämiştir=
EBernbecâ=NVVTW=OTOFK=
=
Bu=eäeştirinin=en=önemäi=sebepäerinÇen=biri=arâeçäçjiâ=îeriäeri=îe=âaäıntıäarı=çrtaya=âçyan=
tçpäumäar= üzerinÇe= Çeneyseä= Öerçeâäemeäere= îarmanın= zçräuäuğuÇurK= Bu= âapsamÇaI=
özeääiâäe= yazılı= metinäerin= buäunmaÇığı= erâen= Çönem= EneçäitiâF= arâeçäçjiâ= âaäıntıäarÇan=
yçäa= çıâaraâ= üretim= süreçäerine= etâi= eÇen= birççâ= Çinamiğin= EsebebinF= îar= çäÇuğu=
ÇüşünüäÇüğünÇe= esâi= tçpäumäarı= anäamanınI= Çaîranış= biçimäeriniI= Öeäeneâäerini=
çözümäemenin= sınıräılığı= buäunmaâtaÇırK= ˆrneğin= Öeçmişe= Çair= insan= üretimi= çäan= bir=
nesnenin= ÜanÖi= neÇenseääiâ= iäâesine= bağlı= çäaraâ= üretiäÇiğini= anäamaâ= için= çbjenin=
üretiäÇiği= ÇönemÇeâi= yaşam= tarzını= ya= Ça= iÜtiyaçäarı= biämeâ= yeteräi= ÇeğiäÇirK= açğru= bir=
=
= SU=
biäimseä= anaäiz= yapmaâ= için= insan= üretimi= çäan= çbjenin= üretiäme= sürecinÇeâi= Ççğrusaä=
etâiäerin=yanı=sıra=Ççäayäı=etâiäeri=Çe=biämeâ=ÖereâirK=
=
Bu= sçrÖuäarın= ceîapäanÇırıäması= için= ise= arâeçäçjiÇe= insanäarın= üretim= ya= Ça= tüâetim=
biçimäeri= ÇâÜiä= Üer= tür= Çaîranışının= aätınÇa= yatan= neÇen= sçnuç= iäişâisiI= insan= ziÜninin=
ürünü= çäan= Üer= türäü= nesnenin= anäamıI= işäeîiI= içinÇe= buäunÇuğu= sçsyaä= îe= fiziâseä=
âçnteâst= bütünseä= çäaraâ= ÇeğeräenÇiriämeye= çaäışılırK= Bunäar= Ça= biäimÇe= yöntemäi=
yapıämaâäa= beraber= ampiriâ= yani= Çeneyseääiâ= temeääi= çäup= sçnuçäarı= ise= sınanabiäir=
niteäiâteÇirK=açäayısı=iäe=âişiye=özÖü=ÇeğiäÇirK=
=
Ancaâ= Öeçmişte= yaşamış= insanäarca= üretiäen= nesne= ya= Ça= çbjeäeräe= iäÖiäi= âçnteâstäere=
Çayaäı= çäaraâ= Öeneä= tümeîarımäar= yapmaâ= Ça= zaman= zaman= yanıätıcı= sçnuçäar=
îerebiäeceâ= niteäiâteÇirK= Çünâü= insançğäu= sçsyaä= bir= canäı= çäÇuğu= âaÇar= özÖün= bir=
canäıdır=ÇaK=Bu=çerçeîeÇe=birey=tçpäumsaä=iÜtiyaçäarI=ÖeäeneâäerI=inançäar=îe=âuraääarÇan=
tamamen= ayrışıâ= ya= Ça= farâäı= çäaraâ= buäuşäar= yapabiäirK= BuI= iäâönce= insanın= bireyseä=
âabiäiyetine= îe= zeââsına= bağlıdırI= tçpäumsaääıâ= ise= bireyseä= niteäiâäerin= âesin= çizÖisini=
çizmemeâteÇir=EBinfçrÇ=NVS4W=4ORX=BinfçrÇ=NVSUW=TF=K=
=
Arâeçäçjinin=öznesi=çäaraâ= insanın= bu= özÖün=Çurumunu=anäatan=en=önemäi=araştırmaäar=
eçÇÇer=tarafınÇan=wambiya’Ça=yapıämıştırK=pöz=âçnusu=araştırmaäar=esnasınÇa=böäÖenin=
bir=âöyünÇe=çömäeâ=yapan=üç=âaÇınäa=Öiriäen=müäaâat=nesneäerin=îe=insan=ürünü=çäan=Üer=
türäü= îerinin= özÖün= sembçäiâ= Çeğerini= îe= farâäılığını= bir= âez= ÇaÜa= açıâça= çrtaya=
âçymaâtaÇır=EeçÇÇer=NVUOF=K=
=
pöz= âçnusu= müäaâatta= P= âaÇınäa= Öörüşüämüş= birbirinÇen= farâäı= âabiäeäerÇe= büyüyenI=
farâäı=yeräerÇe=çömäeâ=yapımını=öğrenen=ancaâ=âenÇi=araäarınÇaâi=sçsyaä=iäişâiäeri=Öüçäü=
çäan= O= âaÇın= aynı= tarzÇa= çömäeâ= üretimi= yaparäarâen= söz= âçnusu= iâi= âaÇını= izäeyereâ=
çömäeâ=yapmayı=öğrenen=îe=Çiğer=iâi=âaÇına=âarşı=Çüşmanca=Üisäeri=çäan=üçüncü=âaÇının=
Çiğer=iâi=âaÇınÇan=farâäı=bçy=îe=ÇesenÇe=çömäeâ=üretiminÇe=buäunÇuğu=tespit=eÇiämiştir=
EeçÇÇer= NVUOX= Baäter= OMMUW= UNFK= Bu= tespitäer= ÇçğruätusunÇaI= fiziâseä= âçnteâste= Çayaäı=
çäaraâ=çömäeâäer=arasınÇaâi=tipçäçjiâ=farâäılıâäarı=anäamanın=zçräuğu=çäÇuâça=açıâtırK=
=
=
= SV=
ÇataäÜöyüâ= araştırmaäarına= başäamaÇan= önce= Afriâa’Ça= quÖenI= mçâçt= îe= kjemp=

âabiäeäeri= ÜaââınÇa= Ça= araştırmaäar= yapan= eçÇÇer= farâäı= âabiäe= üyesi= âaÇınäarın= farâäı=
süs= eşyaäarı= âuääanmaäarına= âarşın= Üer= üç= âabiäeye= mensup= erâeâäerin= benzer= mızraâ=
tipäeri= îe= siäaÜäar= âuääanÇıâäarını= tespit= etmiştir= EeçÇÇer= NVUOFK= Ancaâ= söz= âçnusu=
tespitäeri= ÇaÜa= âarmaşıâ= Üaäe= Öetiren= unsur= quÖen= âaÇınäarının= mçâçt= âöyüne= ya= Ça=
arazisine=Öirerâen=quÖen=âüätürünü=yansıtan=süs=eşyaäarı=yerine=mçâçt=tipi=süs=eşyaäarını=
âuääanmasıdırK= Bu= nçâtaÇa= îeriäeri= anäamäanÇırmaÇa= bir= tutarsızäıâ= çäÇuğu= açıâtırK= =
AnaÇçäu= keçäitiği=aäanınÇa= yapıäan= araştırmaäarÇa= bu= Çurum=şöyäe= ifaÇe= eÇiämeâteÇirW=
verleşmelerÇeâi buluntu tçpluluâlarının âarşılaştırÇığımızÇa önümüze şöyle bir tablç
çıâmaâtaÇırK ˆrneğin iâi yerleşmeÇeâi taş âaplar birbirinin aynı çlmasına rağmen
taâılar ya Ça çâ uçları farâlılıâ ÖöstermeâteI buna âarşılıâ söz âçnusu yerleşmelerÇen
birinin taâı ya Ça çâ uçları farâlı tür taş âapların bulunÇuğu bir başâa yerleşimle
benzeşmeâteÇirK Böyle bir Çurum ancaâ Ççlaşım alanları birbirinÇen farâlı ÖezÖin
ustaların îarlığı ile açıâlanabilirK Bu ÇurumÇa Üem ÖezÖin ustaların Üem Çe belirli
nesnelerin yapımınÇa uzmanlaşmış yerleşim birimlerinin eş zamanlı îarlığını âabul
etmeâ Öereâir=EˆzÇçğan=OMMTW=4ROF=K=
=
eçÇÇer= puÇan’Çaâi= araştırmasınÇa= ise= jesaâin= aÇı= îeriäen= bir= kuba= âabiäesini= ziyaret=
etmiş=îe=söz=âçnusu=tçpäuäuğun=sazÇan=yapıäma=âuäübeäerine=âçnuâ=çämuşturK=veräeşim=
yeräerine= yaâäaşırâen= farâettiği= iâi= farâäı= âayaäıâ= aäan= içinÇe= Üayîan= âemiâäeri= tespit=
eÇen=eçÇÇer=ÇışarıÇa=buäunan=jesaâin=erâeâ=îe=âaÇınäarına=bu=âemiâäerin=neÇen=farâäı=
yeräerÇe=muÜafaza=eÇiäÇiâäerini=sçrmuşturK=hemiâäerin=farâäı=yeräerÇe=saâäanmasının=en=
önemäi= neÇeni= tçpäum= tarafınÇan= pis= çäaraâ= tanımäanan= Ççmuzäara= âaÇınäarınI= sığıräara=
ise=erâeâäerin=baâması=çäaraâ=ceîapäanmıştırK=eayîan=âemiâäerinin=Çe=ayrı=tutuämasının=
sebebi= bu= âaÇın= iäe= erâeâ= ayrışımına= ÇayanmaâtaÇırK= Ayrıca= beâar= erâeâäer= Ççmuz= eti=
yememeâte= erâeâäer= îe= âaÇınäar= cinsiyetäer= arasınÇaâi=âiräenmeyi=önäemeâ= maâsaÇıyäa=
merâezI= aîäunun= iâi= âenarınÇa= ayrı= çäaraâ= yemeâ= yemeâteÇir= = EeçÇÇer= NVUOX= Baäter=
OMMUW=TTJTUF=K=
=
jesaâin= inanışäarı= Öereği= sembçäiâ= anäamäar= âatıäan= Üayîan= âemiâäerinin= ayrı=
Öömüämesi= Çurumu= fiziâseä= âçnteâst= ÇâÜiäinÇe= ÇeğeräenÇiriäÇiğinÇe= yuâarıÇa=
baÜseÇiäÇiği= biçimiyäe= bir= sçnuç= çrtaya= âçymaâ= çäasılığı= biäimseä= îe= Çeneyseä= çäaraâ=
=
= TM=
mümâün= ÖözüâmemeâteÇirK= vani= arâeçäçjiâ= bir= îerinin= saät= fiziâseä= âçnteâsten= yçäa=
çıâaraâ= tanımäanması= tam= anäamıyäa= Öerçeği= yansıtmayabiäirK= Ancaâ= bu= tespitin=
âaynağınÇa= antrçpçäçjiâ= bir= çaäışma= sçnrası= uäaşıäan= yani= bireyäeräe= Öiriäen= müäaâatäar=
sçnucu=eäÇe=eÇiäen=bir=mçÇeääeme=söz=âçnusuÇur=EBaäter=OMMUW=TTJTUFK=
=
qüm=bu=araştırmaäar=neticesinÇe=insan=etrafıyäa=etâiäeşim=içinÇeâi=sçsyaä=bir=canäı=çäaraâ=
tanımäanabiäirâen= nesneäere= îe= çäÖuäara= yüâäeÇiği= anäamäar= baâımınÇan= = özÖün= = bir=
canäıdır= ÇaK= Bireyin= bu= baÜseÇiäen= âenÇine= Üas= EözÖünF= îe= sıâäıâäa= Çeğişâen= psiâçäçjiâ=
EiçseäF=neÇenäeri=arâeçäçjiâ=buäÖuäara=Çair=Öeneääemeäer=yapmayı=zçräaştırırK=Bu=aşamaÇa=
arâeçäçjiâ= îeriäere= Çayaäı= çäuşturuäan= biäÖiäere= iäişâin= çäaraâ= püreç= pçnrası= Emçst=
mrçcessuaäF=Arâeçäçjiâ=huramÇa=bir=anäayamama=sçrununÇan=baÜseÇiäebiäirK=
=
Arâeçäçjiâ= biäÖiye= iäişâin= bu= anäayamama= sçrunu= ?zaten= Öerçeâ= üzerine= biäÖi=
eÇiniäemez?= Çiyen= bazı= Öörüşäeräe= ÖereâçeäenÇiriämiştirK= Bu= Öörüşäerin= arâeçäçji= iäe= ne=
âaÇar= iäÖiäi= çäÇuğu= îe= arâeçäçjiyi= ne= şeâiäÇe= etâiäeÇiği= ise= eçätçrf= tarafınÇan=
ÇeğeräenÇiriämeâteÇirK= ˆrneğin= eçätçrf= arâeçäçjinin= Ööreîini= ?zeîâ= îe= serüîen=
tçpäumunu?= eğäenÇirmeâ= çäaraâ= tanımäamaâta= îe= arâeçäçji= biäiminin= iäÖi= Örubu= çäaraâ=
“qraum çÇer brlebnisÖesellscÜaft”= Ezeîâ= îe= serüîen= tçpäumuF= âaîramını=
âuääanmaâtaÇır= Eeçätçrf= OMMRW= O4OFK= BuraÇa= eçätçrf= aşırı= ÖerçeâÇışıcılıâ= ?oaÇiâale
hçnstruâtiîismus?=Çeniäen=îe=biäÖiâuram=?qÜeçrie Çes tissensI qÜeçry çf hnçwleÇÖe?=
Çiye= niteäenÇiriämeâ= istenenI= biäÖinin= insan= yapıtı= EcçnstructF= çäÇuğunuI= biäÖinin= îe=
Ççäayısı=iäe=biäimin=işe=yarar=EîiabeäF=çäabiäeceğiniI=ama=Öerçeâ=çäamayacağını=iäeri=süren=
Öörüşe=Çayanır=Eeçätçrf=OMMSF=K==
=
pçnuçta= tçpäuma= anäaması= için= sunuäan= biäÖi= biäÖiyi= çrtaya= âçyan= sunucu= ya= Ça= biäim=
aÇamının=isteâäerine=îe=beäâi=Çe=özneääiğine=bağäanırI=öyäe=âi=bu=Öörüş=meÇya=tarafınÇan=
Ça= memnuniyetäe= âarşıäanıpI= arâeçäçjiÇe= âazanıäan= biäÖiäerin= araştırıcıäara= ÇanışmaÇan=
farâäıäaştırıäaraâ=tçpäuma=sunuämasını=âçäayäaştırırK=Bu=Ça=Üem=biäimÇe=Üem=Çe=meÇyaÇa=
aÜäaâi= EetiâF= bir= sçrun= çäurK= = caâat= eçätçrfà= Ööre= bir= biäÖi= âuramının= mutäaâ= aÜäaâi=
iäâeäeräe=temeääenmesi=ÖereâmemeâteÇir=Eeçätçrf=OMMSW=PRNFK==
=
=
= TN=
ˆzeääiâäe= sçsyaä= biäimäere= Çair= Çeneyseääiğin= sınıräı= çäÇuğu= Ööz= önüne= aäınÇığınÇa= söz=
âçnusu=tespitin=Üaâäılıâ=payı=îarÇırK=Anäama=zçräuğunÇan=ya=Ça=anäayamamaâtan=Ççğan=
eermeneutiâ=feäsefenin=ise=NTK=yüzyıäa=âaÇar=uzanan=bir=tariÜi=îarÇır=îe=NTKyüzyılınÇan=
beri=anäamaâ=âuramı=îe=açımäama=yöntembiäimi=çäaraâ=tanımäanmaâtaÇır=EBüÜäer=OMMOW=
R4TFK=eermeneutiâ=âeäime=anäamı=çäaraâ=ise=qürâçe’ye=“anäama”I=”anäama=metçÇu”=ya=
Ça= “yçrumbiäÖisi”= şeâäinÇe= çeîriäebiäirK= eermeneutiâ= ayrıca= sanatı= biäÇirmeI= Üaber=
îermeI= çeîiri= yapmaI= ayıâäama= îe= açımäama= sanatıdırK= Bu= çerçeîeÇe= eermeneutiâ=
feäsefe =? =Bir =şiirI =bir =âanun =metniI =bir =insan =fiiäiI =bir =Çiä =îeya =bir =yabancı=âüätürI =ya =Ça =
insana= Çair= ÜerÜanÖi= bir= şeyi= anäamaâ= neÇir?= ”= sçrusuna= yanıt= ararK= Bir= şeyi= anäamaâ=
çabasınÇan= âaynaâäanan= bu= Öüçäüâ= anäamaya= çaäışıäan= âçnu= ÜaââınÇaâi= sçrunun=
tamamen=tutaräı=çämamasınÇanX=ya=Ça=anäama=sçrununun=birççâ=farâäı=bağäamÇa=çrtaya=
çıâmasınÇan= îe= beäâi=Çe= âimisi= bir= Çiğeriyäe= nereÇeyse= Üiç=uyuşmayan= birççâ= biäimseä=
ÇisipäinÇe=uyÖuäamasının=çämasınÇan=âaynaâäanmaâtaÇırK=Bu=neÇenäe=bir=sçrunun=nasıä=
çerçeîeäeneceği= yani= sınıräılığı= îe= içeriğinin= ne= çäacağı= anäamaâ= için= ceîapäanması=
Öereâen=birinci=sçruÇur=EBruns=OMMNW=NRJNSFK=
=
aiätÜey= Üermeneutiği= tariÜ= îe= âüätür= Çünyasının= anäaşıämasınÇa= yçrumäanmasınÇa= bir=
yöntem= çäaraâ= Öörmeâte= îe= sçsyaä= biäimäerin= başlıca= yöntemi= çäaraâ= temeääenÇirmeye=
çaäışmaâtaÇırK= Bu= yaâäaşım= biçimi= arâeçäçjiâ= îerinin= nasıä= ÇeğeräenÇiriäeceği= sçrusunu=
Ça=içine=aämaâtaÇır=EaiätÜey=NVVSFK=
=
Böyäe= bir= yönteme= iÜtiyaç= Çuyuämasının= neÇenini= ise= tariÜseäJâüätüreä= Öerçeâäiğin=
ÇçğaÇan=farâäılığınÇa=aramaâ=ÖereâirK=qariÜseä=Çünya=teâ=teâ=bireyäerI=çnäarın=eyäemäeri=
îe=ürünäeriyäe=meyÇana=ÖetiriämiştirK=Bireyäer=asäi=bir=Çeğere=îe=Çeğer=taşıyan=bir=îaräıâ=
çäaraâ= Çeneyime= saÜiptiräerX= çnäarın= amaçäarı= îarÇır= îe= yaşamäarını= anäamäı= çäaraâ=
âaîramaâtaÇıräarK= Çünâü= bu= tariÜseä= Çünya= ereâseäÇirI= anäamäıdır= îe= Çeğeräeräe=
yüâäüÇürK= Bu=âapsamÇa=yaşamanın=tariÜseä=Çünyasının=Öerisine=ÖeçemeyeceğimizI=çnu=
yaänızca= içerÇen= anäamaya= uğraşacağımız= aiätÜey= Din= Öeneä= feäsefi= anäayışıdırK= Bu=
ÖörüşüyäeI= aiätÜey= süreâäi= çäaraâ= tariÜe= ÜerÜanÖi= bir= metafıziâseä= sistemin=
uyÖuäanmasını=reÇÇetmiştir=E=aiätÜey=NVVVW=NNOJNNP=FK==
=
=
= TO=
Bu= neÇenäe= tariÜin= Çe= içeriÇen= anäaşıäması= ÖereâirK= eermeneutiâ= yaâäaşım= rçmantiâ=
âeyfiäiâ= îe= şüpÜeci= özneääiğin= etâiäerine= âarşı= tariÜseä= yçrumäamaÇa= = açımäamanın=
işäeîseääiğini= metçÇiâ= çäaraâ= temeääenÇirmeäiÇir= EaiätÜey= NVVVW= NMUJNMVFK= Çünâü=
tariÜseä= ÇünyaÇaâi= bütün= anäamäarI= Çeğeräer= îe= amaçäarI= beäiräi= bir= zamanÇa= îe= beäiräi=
âçşuääarÇa= yaşayan= insan= bireyäerinin= özÖün= ÇeneyiminÇe= âaynağını= buämaâtaÇır=
EaiätÜey=NVSOW=NRVJNSMFK=
=
aiätÜeyI= insanın= tariÜseä= bir= îaräıâ= çäÇuğunu= Ça= birççâ= âez= Çiäe= ÖetirmiştirK= Ama=
?tariÜseääiâ?= âaîramının= ne= Çemeâ= çäÇuğu= saÇece= aiätÜeyDin= Üermeneutiğini= anäamaâ=
için= ÇeğiäI= aynı= zamanÇa= Üermeneutiâ= âuram= üzerinÇeâi= etâisini= anäamaâ= için= Çe=
önemäiÇirK=aiätÜeyI=tariÜi=bir=nesne=çäaraâ=bizim=âarşımızÇa=Çuran=Öeçmiş=bir=şey=çäaraâ=
tasaräamazK= qariÜseääiği= Üer= zaman= nesneä= çäaraâ= açıâ= bir= çäÖu= çäan= insanın= zaman=
sürecinÇeâi= ÇçğuşuI= yaşaması= îe= öäümü= biçiminÇe= anäar= îe= bu= neÇenäeräe= tariÜseääiâI=
başlıca=iâi=şeyi=ifaÇe=etmeâteÇirW=
=
· İnsan= âenÇisini= yaänızca= iç= Öözäem= aracılığıyäa= ÇeğiäI= ama= yaşamın=
nesneääeşmeäeri=yçäuyäa=anäarK=?İnsanın=ne=çäÇuğunu=bize=yaänızca=tariÜ=söyäer?=EaiätÜey=
NVVSW=OO4FK=İnsanın=âenÇini=anäamasıI=ÇçğruÇan=ÇeğiäI=ÇçäayäıdırK=
=
· İnsanın= Ççğası= Çeğişmez= bir= öz= ÇeğiäÇir= Emaämer= NVSUW= NJNSFK= aiätÜeyDe= ÖöreI=
tariÜseääiâ=insanın=ayırt=eÇici=âaraâteristiğiÇirK=İnsanın=sabitI=Çeğişmez=bir=Ççğası=yçâturK=
?qariÜseääiâ?= âaîramıI= anäamı= baâımınÇan=ÇeğişebiäiräiğiI= zamana= bağlı=çämayıI= tariÜin=
Üep= içinÇe= buäunmayı= ifaÇe= eÇerK= qariÜseääiâI= âenÇi= başına= îarçäan= Ççğaä= bir= çäÖu=
çämayıpI= insanın= bizzat= âenÇisinin= ÖerçeâäeştirÇiği= eyäemäerI= Çeğeräer= îe= yaşantıäarÇan=
çäuşmuşturK=
=
· qariÜ= prçbäemi= tariÜseä= sürecin= birey= tarafınÇan= nasıä=
yaşanıäabiäir= îe= biäinebiäir= çäÇuğu= ÜaââınÇaâi= sçrÖuäaräa= çözümäenemezK= qariÜseä=
prçbäemin=çözümäenmesinin=temeä=yçäu=Üiç=âimsenin=tecrübe=etmeÇiği==süreçäerin==nasıä=
anäaşıäacağıdırK= Bu= sürecin= tanımäanması= için=önceäiâäe= süreci=anäamaâ= ÖereâirK= BuraÇa=
anäama=eyäemi=ifaÇeye=yöneäiâ=bir=tanımäamaÇırK==açäayısıyäa=ifaÇe=eÇiämeâ=istenen=çäÖu=
=
= TP=
anäaşıäÇığınÇa= çäÖuya= Çair= neÇen= îe= sçnuç= iäişâiäerinin= Çe= anäaşıäabiäir= çäabiäeceğiÇir=
EdaÇamer=NVVR=W=NSOF=K=
=
İnsanın= feäsefeÇe= biämeâ= ya= Ça= anäamaâ= isteÇiği= şey= ise= asäen= âenÇi= tariÜseääiğiÇirK= Bu=
âapsamÇa= tariÜseääiâI= insanın= îe= âüätürün= îarçäuş= tarzıdırK= daÇamerDin= Üermeneutiğin=
eîrenseääiği= îe= çntçäçjiâ= Eîaräıâ= feäsefesiF= önceäiği= ÜaââınÇaâi= iÇÇiaäarı= ise= Ççğa= îe=
tçpäum=biäimäeri=feäsefesi=üzerinÇe=önemäi=etâiäer=yaratmıştır=EBernstein=NVURW=P4JPRFK=
=
daÇamer= = tariÜin= âucaâäanması= îe= tariÜseä= mirasın= yçrumäama= yçäuyäa= muÜafaza=
eÇiämesininI=Üermeneutiâten=feäsefeÇen=Üep=beâäenen=bir=Ööreî=çäÇuğunu=beäirtmeâteÇirK=
Bu= yönüyäe= Üermeneutiâ= muÜafazaââr= bir= Öörünüme= saÜiptirK= Bununäa= biräiâte= Üer=
yçrumäamanın= bir= tercüme= çäÇuğu= ÜususuI= Üermeneutiği= EyçrumbiäimFI= en= az=
muÜafazaââräığı= öäçüsünÇe= Öeäeneâten= îe= çtçriteÇen= özÖüräeşme= aracı= çäaraâ= âıämıştır=
Eˆzäem= NVVUW= NONFK= daÇamerDin= Üermeneutiği= yaänızca= sçsyaä= biäimäeri= ÇeğiäI= aynı=
zamanÇa= insanı=anäamayı= sağäamaâtaÇırK= lnun= yaâäaşımıI= Üer= ne=âaÇar= sçsyaä= biäimäer=
için= bir= yöntem=çäaraâ= âuääanıäamasa= Ça= ÜermeneutiğinI= sçsyaä= biäimäerin= ne= ÜaââınÇa=
çäÇuâäarını= anäamanın= aracı= çäaraâ= âuääanıäabiäeceği= îe= âuääanıäması= Öereâtiğini= Çiâte=
etmeâteÇir=Eeeâman=NVVVW=NURFK=
=
eermeneutiâ= EyçrumbiäimI= yçrumsamaF= îe= tariÜseäciäiğinI= NVK= yüzyıäÇa= biçimäenmiş=
çäÇuğu= şeâäiyäeI= tariÜin= inceäenmesi= îe= tariÜseä= biäÖinin= Ççğasıyäa= yaâınÇan= iäişâiäi=
çäÇuğunu= saptamaâ= Ça= mümâünÇür= EBernstein= NVURW= NNNFK= ˆrneğin= NVK= yüzyıä=
Üermeneutiği= pçzitiîizmin= büyüyen= enteäeâtüeä= eÖemenäiğine= îe= Öerçeâ= biäÖi= çäaraâ=
tanımäanan= şeyin= mçÇeäini= îe= öäçütäerini= yaänızca= Ççğa= biäimäerinin= sağäaÇığını= iÇÇia=
eÇen=biäim=anäayışına=âarşı=bir=tepâi=çäaraâ=ÖeäişmiştirK==
=
qçpäum= biäimäerin= feäsefi= temeääeri= îe= Üermeneutiâ= âçnusunÇaâi= çaäışmaäar= ise=
aiätÜeyDÇen= Öünümüze= âaÇarI= yeni= bçyutäar= âazanaraâ= Öeämiş= buäunmaâtaÇırK= ?aiätÜey=
özeääiâäe= pcÜeäeirmacÜer= tarafınÇan= Öeäiştiriämiş= çäan= Üermeneutiâ= üstüneI= sçsyaä=
biäimäerin=yöntemi=îe=ayırt=eÇici=âçnusu=çäaraâ=âabuä=ettiği=şeyI=özeääiâäe=?tariÜseä=aâıä?=
üstüne= yazmıştırK= OMK= yüzyıäÇa=Üermeneutiğin=aäanı= îe=anäamı=çarpıcı=çäaraâ=eeiÇeÖÖer=
tarafınÇan= Öenişäetiämiş= îe= fençmençäçjiâ= Öeäeneâ= içinÇe= uğraşan= Çiğer= ÇüşünüräerI=
=
= T4=
eKdKdaÇamer= îe=mauä=oicçeur=tarafınÇan=âapsamı=ÇaÜa=Ça= Öenişäetiämiştir= EeeiÇeÖÖer=

OMMOW=PNRF=K=
=
eermeneutiğin= EyçrumsamanınF= âaraâteri= insanJtçpäum= biäimäerinin= çtçnçmisine=
EözerâäiğineI= bağımsızäığınaF= îe= bütünäüğüne= yöneäen= saäÇırıyäa= biçimäenmiştirK=
ˆzeääiâäe= aiätÜey= tarafınÇanI= insani= îe= tariÜseä= biäÖi= ÜaââınÇa= ayırt= eÇici= şeyin= ne=
çäÇuğunu=beäiräemeâ=îe=bu=biäÖinin=âenÇine=özÖü=âçnusunuI=amaçäarını=îe=yöntemäerini=
çrtaya= âçymaâ= îe= bize= nesneä= biäÖiyi= yaänızca= Ççğa= biäimäerinin= “science”=
sağäayabiäeceği=inancına=meyÇan=çâumaâI=birinciä=Ööreî=çäaraâ=ÖörünmüştürK=aiätÜey’in=
ÜayaäiI=hantDın=matematiâ=îe=Ççğa=biäimi=için=başarÇığı şeyi=insan=biäimäeri=ya=Ça=sçsyaä=
biäimäer= “Üumanities”= için= ÖerçeâäeştirmeâtirW= kesneä= biäÖi’nin= bu= tipinin= imâânıI=
ÇçğasıI=aäanı=îe=meşruäuğunu=Öösterebiäeceği=bir=?qariÜseä=BiäÖinin=bäeştirisi?ni=yazmaâ=
iÜtiyacıdır?=EBernstein=NVURW=NNOJNPFK=
=
Bu= iÜtiyacın= biäimseä= araştırmaÇaâi= önemiI= özeääiâäe= “keÇen”= sçrusunun= Üer= biäim=
Çaäınca= ceîapäanması= ÖereâtiğinÇenÇir= Eqetens= OMMOW= NTSPJNTS4FK= caâat= bu= sçruäarın=
arâeçäçjiÇe=Ööreceäiäiâäe==EbmpirieF=ceîapäanÇırıäamaması=bir=yanÇan=etnçäçjiI=sçsyçäçji=
îe= antrçpçäçji= Öibi= biäimäere= îe= bunäarın= ürettiği= âuramäara= yansımaäarın= Öereâäiäiğini=
çrtaya= âçyarâenI= Çiğer= yanÇan= bu= yansımaäarın= ÖereâçeäenÇiriämesi= iäe= iäÖiäi= sçrunäar=
beraberinÇe=ÖetirmiştirK=
=
dünümüzÇe= ise= özeääiâäe= sçsyaä= Çisipäinäerin= yeni= araştırmaäarınÇaI= anäama= îe=
yçrumäama=üstüne=îurÖuäaräa=biräiâteI=Üermeneutiâ=bçyutun=canäanması=söz=âçnusuÇurK=
Ancaâ=NVTM’äerin=çrtaäarına=âaÇar= pçzitiîist= îe= neçJpçzitiîist= eğiäimäerin=yayÖınäığı= îe=
eÖemenäiği= Çeîam= etmesi= neÇeniyäeI= Üermeneutiâ= Öeäeneâ= peâ= fazäa= yanâı=
uyanÇıramamıştırK= ¸äâemizÇe= Çe= biäim= feäsefesi= aäanınÇa= îe= tçpäum= biäimäeri=
araştırmaäarınÇaI= Üermeneutiâ= yaâäaşımın= îe= yöntemäerinI= Öeneä= eğiäimäerin= îe=
yaâäaşımäarın= ÖerisinÇe= âaäÇığını= Öörmeâ= mümâünÇürK= Ama= özeääiâäe= sçn= yıääarÇa=
Üermeneutiâ= feäsefeninI= Öeçmişe= Ööre= canäanmaya= îe= arâeçäçji= Öibi= sçsyaä= biäimäerin=
Çüşünseä=temeääerinin=beäiräenmesinÇe=rçä=çynamaya=başäaÇığı=ÖörüämeâteÇir=EBernstein=
NVURW=PMX=pÜanâs=îe=eçÇÇer=NVVUW=T4JTSFK=
=
= TR=
fffKh¸iT¸obi jİoAp
fffKfK h¸iT¸obi jİoApfk TAkfjf
İnsan= tçpäuäuâäarının= âöâenäeri= îe= Öeäişimäeri= ÜaââınÇa= biäÖi= eÇinmenin= îe= çnäarı=
anäamanınI= insanäığın= âüätüreä= îe= sçsyaä= âöâäerini= tanımaâ= baâımınÇan= ççâ= önemäi=
çäÇuğu=Öeneä=âabuä=ÖörmeâteÇirK=
=
Bu=âapsamÇa=âüätüreä=mirasI=Öeçmişteâi=insan=etâinäiâäerinin=temeä=beäÖesini=çäuşturan=
insana=Çair= Üer=türäü= îerinin=tçpäamı=çäaraâ=tanımäanabiäirK=Bu=tanıma=eâ= çäaraâ=sçmut=
anäamıyäa= âüätüreä= miras= insana= Çair= bir= üretim= sürecinin= sçnucu= biçiminÇeâi= nesneäer=
çäaraâ= açıâäanabiäirâen= nesneäeşmiş= Üer= bir= insan= üretiminin= aätınÇa= yatan= psiâçäçjiâI=
sçsyaä=îe=âüätüreä=neÇenäer=Üem=Çireât=Üem=Çe=Ççäayäı=anäamÇa=yarattığı=etâiäer=itibariyäe=
sçyut=âüätüreä=miras=âaîramını=çrtaya=çıâarmaâtaÇırK==
=
açäayısıyäaI=sçyut=îe=sçmut=anäamäarıyäa=bütünseääiâ=arz=eÇen=âüätüreä=miras=âaîramının=
Öünümüz=îe=Öeäeceâ=âuşaâäarın=yararına=yçrumäanabiämesi=için=bunun=iyi=âçrunması=îe=
Ççğru=yönetimi=şarttırK=pçmut=âüätüreä=mirasın=âçrunmasına=yöneäiâ=âanunI=yönetmeäiâ=
îe= tüzüâ= Öibi= yasaä= Çüzenäemeäerin= ise= sçyut= anäamäarınÇan= ayrışıâ= biçimÇe=
ÇeğeräenÇiriäÇiâäeri=sürece=tam=çäaraâ=yerine=Öetiriäemeyeceği=açıâtırK=
=
Bu= itibaräa= âüätüreä= mirasın= âçrunması= özeäinÇe= yasaäarın= tam= âçruma= sağäamaÇığı=
açıâtırK=bäbette=yasaäarın=bir=Çereceye=âaÇar=cayÇırıcı=niteäiği=îarÇır=ancaâ=âüätüreä=miras=
âapsamına= Öiren= eser= ya= Ça= nesneäerin= insanäarın= Öeçmişäeri= iäe= çäan= bağäantıäarını=
sağäaÇığı= ÖerçeğinÇen= yçäa= çıâaraâ= insanäara= bu= eseräerin= öneminin= tam= çäaraâ=
anäatıäması=Öerçeâ=bir=âçruma=sağäanmasının=temeä=şartıdırK==
=
=
= TS=
fffKffKh¸iT¸obi jİoAp vÖkbTİMİ kbaİo?
Arâeçäçji= perspeâtifinÇen= baâıäÇığınÇa= hüätüreä= jiras= vönetimi= Öeneä= özeääiâäeriyäe=

bütün= insanäığa= maäçämuş= arâeçäçji= biäÖisinin= âçrunması= îe= Öeäeceâ= âuşaâäara=
aâtarıäması=amacı=taşıyan=çrÖanizeI=iyi=âurÖuäanmışI=bütünseääiâ=îe=Çeîamäılıâ=arz=eÇen=
sçyut=îe=sçmut=tüm=uyÖuäamaäarın=bütünäüğüÇürK=
== =
Bu= âapsamÇaI= âüätüreä= mirasın= âçrunması= îe= yönetimi= yaänız= arâeçäçjiâ= teâniâäerin=
uyÖuäanması= iäe= başarıäamazK= Arâeçäçjiâ= îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesi= için= ÇaÜa= Öeniş=
mesäeâi= âatılımaI= biäimseä= biriâimeI= beceriäereI= uäusaä= îe= uäusäararası= meîzuat=
Üüâümäerine= uyum= ÖöstermeyeI= faaäiyet= Öösteriäen= sçsyaä= îe= eâçnçmiâ= çeîrenin= iyi=
tanımäanmasına= Öereâ= îarÇırK= Arâeçäçjiâ= mirasın= bir= böäümü= mimari= yapıtäarÇır= îe=
mimari=miras=âapsamına=Öiren=âaäıntıäar=NVS4=tariÜäi=Anıtäarın=îe=pitäerin=hçrunmasıyäa=
iäÖiäi=seneÇiâ=qüzüğü’ne=Ööre=âçrunmaâtaÇır=EAÜunbay=NVVSWNRMFK=
=
Arâeçäçjiâ=mirasın=Çiğer=öğeäeri=yereä=Üaäâın=yaşayan=Öeäeneâäerinin=parçasını=çäuştururX=
bu= tür= yeräer= îe= anıtäarın= âçrunmaäarı= îe= yaşatıäabiämeäeri= için= yörenin= âüätüreä=
Örupäarının= âatılımı= ÖereâäiÇirK= Bu= îe= başâa= neÇenäer= ÇçäayısıyäaI= arâeçäçjiâ= mirasın=
âçrunması= birççâ= Çisipäinin= uzmanäarının= etâin= işbiräiğine= ÇayanÇırıämaäıdırK= Ayrıca=
Çeîäet= yetâiäiäeriI=aâaÇemisyenäerI=özeä=Öirişimciäer=îeya=âamu=iäe=Üaäâ=arasınÇa=işbiräiği=
ÖereâirK= seneÇiâ= qüzüğüyäe= arâeçäçjiâ= mirasın= yönetiminin= Çeğişiâ= yönäerine= iäişâin=
iäâeäer= çrtaya= âçnuämaâtaÇırK= Bunäar= arasınÇa= âamu= yöneticiäerinin= îe= yasa=
âçyucuäarının= sçrumäuäuâäarıI= enîanteräeme= süreçäerinin= ÖereâtirÇiği= mesäeâi=
yeteneâäerI= beäÖeäemeI= âazıI= araştırmaI= süreâäi= baâımI= âçrumaI= çnarımI= biäÖi= îermeI=
sunuşI= Üaäâın= erişimi= îe= âüätür= mirasının= âuääanıäması= iäe= arâeçäçjiâ= mirasın=
âçrunmasınÇa= Ööreî= aäacaâ= mesäeâ= aÇamäarının= niteäiâäeri= yer= aämaâtaÇır=
EwwwKâumiÇKeuF=K=
=
=
=
=
=
= TT=
=
seneÇiâ= qüzüğü= Üüâümetäer= âaÇar= biäim= aÇamı= îe= uzmanäarın= âçruma= pçäitiâa= îe=
uyÖuäamaäarına= yçä= Öösterici= îe= fiâir= âaynağı= çäaraâ= âuääanıämaâtaÇır= Kqüzüâ= eîrenseä=
Öeçeräiäiği= çäan= temeä= iäâeäeri= îe= yçä= Öösterici= âuraääarı= yansıtmaäıdırK= Bu= neÇenäe= Çar=
böäÖeäerin=îe=üäâeäerin=özeä=sçrunäarını=îe=çäasılıâäarını=eäe=aäamaz=EwwwKâumiÇKeuFK==
=
Bu= tür= iÜtiyaçäarı= âarşıäamaâ= içinI= tüzüâ= böäÖeseä= îe= uäusaä= ÇüzeyÇe= eâ= iäâeäer=
yönäenÇirici= âuraääaräa= ÇesteâäenmeäiÇir”= biçiminÇe= âaäeme= aäınan= îe= âüätüreä= miras=
âaîramının=ÇeğeräenÇiriämesi=anäamınÇa=âatılımcı=bir=sürecin=yaşanmasına=iäişâin=metçt=
önerisi= niteäiğinÇe= çäan= bu= metinin= tüm= arâeçäçjiye= Öönüä= îeren= âesimäerce= temeä=
Üareâet=nçâtası=çäaraâ=aäÖıäanması=ÖereâmeâteÇirK=
=
=Arâeçäçjiâ=araştırmaäarÇa=eäe=Öeçen=Üer=türäü=âaäıntının=saÇece=niteäiği=îe=niceäiği=ÇeğiäX=
Üer= bir= buäuntunun= içerÇiği= sçsyaäI= âüätüreäI= Öeäeneâseä= anäamI= yarattığı= sçsyaä= etâiI=
tçpäumsaä= çäaraâ= aäÖıäanış= biçimi= îe= saÜipäeniäme= Çerecesi= âüätüreä= miras= âaîramına=
Öerçeâ=anäamını=âazanÇırmaâtaÇırK=Bir=üäâe=için=en=önemäi=zenÖinäiâäerÇen=birisini=ifaÇe=
eÇen=âüätüreä= mirasX=tçpäum=âimäiğinin= çäuşmasınÇaI= yeräeşmesine= îe=Öeäeceâ= nesiääere=
aâtarıämasınÇa= âapsamäı= bir= rçä= üstäenmesi= yanı= sıra= bir= üäâenin= eâçnçmiâ= anäamÇa=
âaäâınması= için= Çe= anaÜtar= bir= âçnumÇa= çäupI= turizm= Öibi= Çiğer= seâtöräere= Çe= âatâıÇa=
buäunmaâtaÇırK==Bu=sebepäeI=uäusaä=âüätür=miras=îaräıâäarının=beäiräenmesiI=âçrunması=îe=
yaşatıämasıI=yürütüäen=âüätür=pçäitiâaäarının=önemäi=unsuräarınÇanÇırK=
=
rkbp`l’nun= NT= bâim= OMMP= tariÜäi= POK= deneä= hçnferansınÇa= imzaäanan= pçmut=
lämayan= hüätüreä= jirasın= hçrunması= pözäeşmesine= Ööre= sçyut= anäamıyäa= âüätüreä=
miras= ise= tçpäuäuâäarınI= Örupäarın= îe= âimi= ÇurumäarÇa= bireyäerinI= âüätüreä= mirasäarının=
bir=parçası=çäaraâ=tanımäaÇıâäarı=uyÖuäamaäarI=temsiääerI=anäatımäarI=biäÖiäerI=beceriäer=îe=
bunäara= iäişâin= araçäarI= Öereçäer= îe= âüätüreä= meâânäar= anäamına= ÖeäirK=
EwwwKunescçKçrÖKtrF=K==
=
=
=
=
=
= TU=
=
qBjj’nin=NVKMNKOMMS=tariÜäi=çturumunÇa=çy=biräiği=iäe=âabuä=eÇiäen=R44U=sayılı=pçmut
llmayan hültürel jirasın hçrunması pözleşmesinin lnaylanmasının ryÖun
BulunÇuğuna aair hanun= EON= lcaâ= OMMS= tariÜ= îe= OSMRS= payılı= oesmi= dazete=
yayımäanaraâ= yürüräüğe= ÖirmiştirF= iäe= sçyut= âüätüreä= miras= ÜaââınÇaâi= uäusäasäararası=
nçrmäar= beninsenmiş= îe= âüätüreä= miras= âaîramına= iäişâin= bir= Çönüşümün= âısmi= yasaä=
sınıräılığı=beäiräenmiştir=K==
=
huşaâtan= âuşağa= aâtarıäan= bu= sçmut= çämayan= mirasI= tçpäuäuâäarın= îe= Örupäarın=
çeîreäeriyäeI= Ççğayäa= îe= tariÜäeriyäe= etâiäeşimäerine= bağlı= çäaraâI= süreâäi= biçimÇe=
yeniÇen= yaratılır= îe= bu= çnäara= âimäiâ= îe= Çeîamäılıâ= ÇuyÖusu= îerirX= böyäece= âüätüreä=
çeşitäiäiğe=îe=insan=yaratıcılığına=Çuyuäan=sayÖıya=âatâıÇa=buäunur=EwwwKunescçKçrÖKtrFK==
=
pçyut= âüätüreä= mirasa= iäişâin= bu= tanımäamaäara= paraäeä= çäaraâ= püreç= pçnrası= Arâeçäçji=
âüätüreä=mirası=çäuşturan=sçmut=îeriäerin=yanısıra= sçyut=uyÖuäamaäarıÇa=içeren=bütünseä=
bir=yaâäaşım=benimsemeâteÇirK=Bu=âapsamÇa=arâeçäçjiâ=araştırmaäarın=yapıäÇığı=aäan=îe=
buäuntuäara= iäişâin= âçruma= teÇbiräerinin= aäınmasının= yanısıra= eäe= Öeçen= Üer= türäü=
arâeçäçjiâ= îerinin= sembçäiâ=ÇeğeriI=tçpäumsaä=çäaraâ= aäÖıäanışıI= nesneäere= îe= meâânäara=
yüâäenen= anäamäar= îe= bu= anäamäarı= çäuşturan= birey= Öibi= unsuräar= püreç= pçnrası=
Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= âapsamınÇaâi= âüätüreä= miras= yönetiminin= temeä= öznesini=
çäuşturmaâtaÇırK==
=
qürâiye=Büyüâ=jiääet=jecäisi=tarafınÇan=çnayäanaraâ=yürüräüğe=Öiren=N4KMTKOMM4=tariÜäi=
ROOR sayılı hültür vatırımları îe dirişimlerini qeşîiâ hanunuI=sçmut=çämayan=âüätüreä=
miras= âaîramını= tanımäamaâtaI= sçyut= anäamÇa= âüätüreä= mirasın= Üaäâbiäiminin= inceäeme=
aäanını= çäuşturÇuğunu= îurÖuäamaâta= îe= âüätür= yatırımäarı= âçnusunÇaâi= önceäiâäe=
âçnumunu=çrtaya=âçymaâtaÇır=EwwwKunescçKçrÖKtrFK===
=
=
=
=
=
= TV=
=
fffKfffKh¸iT¸obi jİoAp vÖkbTİMİNİ a¸Zbkibvbk jbsZrAT
hüätüreä= jiras= vönetimini= şeâiääenÇiren= yasaä= Çüzenäemeäer= yereä= îe= yereä= niteäiâäi=
çämayan=çeşitäi=Üuâuâi=ÇüzenäemeäerÇen=çäuşmaâtaÇırK== hüätüreä=mirasın=âçrunmasıyäa=
iäÖiäi=çäaraâ=yapıämış=iäâ=Çüzenäeme=çäan=ÂsârJı=Attiâa=kizamnamesi=ise=NP=hasım=NUSV=
tariÜinÇe= yürüräüğe= Öirmiştir= EharaÇuman= NVVVW= VFK= ùmÜuriyet= tariÜinin= iäâ= âüätüreä=
mirası= âçruma= meîzuatı= çäma= özeääiğini= taşıyan= NTNM= sayılı= “bsâi= bseräer= vasası”= ise=
NVTP= yılınÇa= âabuä= eÇiämiştirKNUSV= yılınÇan= NVTP= tariÜine= âaÇar= ÜerÜanÖi= bir= âöâäü=
meîzuat=Öeäişiminin=yapıämamış=çäması=ise=çäÇuâça=tartışmaya=açıâ=bir=ÜususturK=
=
NVTR= yılınÇa= Öerçeâäeştiriäen=“Aîrupa= jimari=jiras=vılı”= etâinäiâäeri=îe= bu= etâinäiâäer=
sçnucunÇa=âabuä=eÇiäen=“AmsterÇam=aeâäarasyçnu”nÇa=beäiräenen=iäâeäerI=bsâi=bseräer=
îe=jüzeäer=deneä=jüÇüräüğü=bünyesinÇeI=“qespit=îe=qesciä”=îe=“hçruma=mäanäaması”=
birimäerinin= âuruämuşturK= Bu= âapsamÇaI= NVTR= yılı= qürâiye’Çe= iäâ= prçÖramäıI= beääi=
amaçäara= yöneäiâ= îe= âuraääarı= âçnmuş= bir= enîanter= çaäışmasının= başäanÖıç= yılı= çäaraâ=
âabuä=eÇiäebiäirK=
=
NVUM’äi= yıääarÇan= sçnraI= beäÖeäeme= çaäışmaäarına= ağıräıâ= îeriämiş= îe= bu= çaäışmaäar=
sçnucunÇa= beäiräenen= yapı= îe= aäanäaräa= iäÖiäi= biäÖiäerI= imar= päanäama= ÜizmetäerinÇe=
âuääanıämaâ=içinI=başta=İääer=Banâası=çämaâ=üzereI=iäÖiäi=âuruäuşäara=îeriämiştirK=
=
hüätüreä=jirası=çäuşturan=mimari=unsuräar=ÜaââınÇa=“hçruma=Amaçäı İmar=mäanäarı”nın=
yapımına= iäişâin= iäâ= teâniâ= şartnameI= hüätür= Baâanäığı= tarafınÇan= NVVM= yılınÇa=
Üazıräanmış=bu=âapsamÇaâi=iäâ=päanäar=NVVM=yılınÇa=yapıämıştırK=
=
NVUP= yılına= âaÇar= taşınmaz= niteäiâte= âüätür= îaräıâäarının= âçrunmasına= iäişâin= iâi= temeä=
Çüzenäeme= çäan= RUMR= sayılı= vasa= iäe= NTNM= sayılı= vasanın= Öereâ= tanımäar= îe=
âaîramäarÇaâi= Öeäişme= îe= ÇeğişmeäerI= Öereâse= uyÖuäamaya= yöneäiâ= âimi= aâsaâäıâäar=
neÇeniyäe= yeniäenmesi= önÖörüämüş= îe= NVUP= yılınÇa= OUSP= sayılı= “hüätür= îe= qabiat=
saräıâäarını=hçruma=hanunu”=âabuä=eÇiämiştir=Ermar=îe=ÇiäinÖirçğäu=NVVMW=NPF==K=
=
=
= UM=
OV= kisan= OMMP= tariÜinÇe= çıâartıäan=4U4U= sayılı= yasa= iäe= hüätür= îe= qurizm=Baâanäıâäarı=
biräeştiriämiş= îe= Baâanäığa= bağlı= bir= birim= çäaraâ= “hüätür= saräıâäarı= îe= jüzeäer= deneä=
jüÇüräüğü”= âuruämuşturK= Bu= âanunäaI= qürâiye= ùmÜuriyeti’nÇe= âüätür= îe= tabiat=
îaräıâäarının= âçrunması= Ööreîi= hüätür= îe= qurizm= BaâanäığınaI= yine= aynı= hanunun= VK=
maÇÇesiyäe= bu= Ööreîin= yerine= ÖetiriämesinÇe= yapıäacaâ= iş= îe= işäemäerin= büyüâ= bir=
böäümünü= hüätür= saräıâäarı= îe= jüzeäer= deneä= jüÇüräüğünün= yetâisine= bıraâmıştırK=
hüätür=saräıâäarı=îe=jüzeäer=deneä=jüÇüräüğünün=Ööreîäeri=iseW=
=
· vurÇumuzÇaâi= âçrunması= Öereâäi= taşınır= îe= taşınmaz= âüätür= îe= tabiat=
îaräıâäarının= arâeçäçjiâ= araştırma= îe= âazıäaräa= açığa= çıâarıämasınıI= âçrunmasınıI=
ÇeğeräenÇiriämesini= îe= tanıtıämasını= sağäamaâI= taÜribini= îe= âaçırıämasını= önäeyici=
teÇbiräeri=aämaâI=
=
· dereâäi=Öörüäen=yeräerÇe=müzeäerI=röäöîe=îe=anıtäar=müÇüräüâäeriI=restçrasyçn=îe=
âçnserîasyçn=äabçratuaräarı=âuruämasını=teâäif=etmeâ=îe=bunäarın=iÇare=îe=iÜtisas=işäerini=
Çüzenäemeâ=îe=yürütmeâI=özeä=müzeäerin=âuruämasına=reÜberäiâ=etmeâI=Çesteâäemeâ=îe=
beäiräi=esasäar=çerçeîesinÇe=bunäarı=âçntrçä=aätınÇa=buäunÇurmaâI=
=
· räusaä=sınıräarımız=ÇışınÇa=âaäanI=âçrunması=ÖereâäiI=ata=yaÇiÖârı=taşınmaz=âüätür=
îaräıâäarını=tespit=etmeâI=âarşılıâäı=âüätüreä=anäaşmaäar=îe=âüätüreä=mübaÇeäe=prçÖramäarı=
çerçeîesinÇe=bunäarın=baâım=îe=çnarımäarını=sağäayıcı=teÇbiräeri=aämaâI=
=
· jüzeäerin=ÖeäiştiriämesiI=âçrunması=Öereâäi=âüätür= îe=tabiat= îaräıâäarının= baâımı=
îe=restçrasyçnu=âçnuäarınÇa=Öereâäi=teÇbiräeri=aämaâ=îe=uyÖuäamaâI=
= =
· OUSP=sayılı= hüätür= îe=qabiat=saräıâäarını= hçruma= hanunu=ENVUPF= iäe=hüätür= îe=
qabiat= saräıâäarını= hçruma= vüâseâ= huruäu= îe= âçruma= âuruääarına= îeriäen= Ööreîäerin=
yerine= Öetiriämesini= sağäamaâ= amacıyäa= araştırmaI= inceäemeI= tespitI= ÇeğeräenÇirme= îe=
päanäamaya=yöneäiâ=Üizmetäeri=yapmaâ=îeya=yaptırmaâI=
=
=
= UN=
· hüätür= îe= qabiat= saräıâäarını= hçruma= vüâseâ= huruäu= îe= âçruma= âuruääarı=
âararäarının= aäınmasına= îe= uyÖuäanmasına= Çair= işäemäerin= yürütüämesini= îe=
âççrÇinasyçnunu=sağäamaâ=şeâäinÇe=sıraäanmaâtaÇırK=
=
Ayrıca= qürâiye= İçişäeri= Baâanäığı= yereä= yönetimäer= âçnusunÇaâi= yasaä= yetâiäeri=
çerçeîesinÇeI= uäusaä= âampanya= bçyutunÇa= örneâ= çäaraâ= niteäenÇiriäeceâ= önemäi=
çaäışmaäar= yapmaâtaÇırK= Bu= çaäışmaäar= özeääiâäe= âüätür= îe= tabiat= îaräıâäarının=
beäÖeäenmesiI=âçrunmasıI=Öeäeceâ=âuşaâäara=en=iyi=âçşuääarÇa=aâtarıämasıI=restçrasyçnuI=
yöre= insanını= âüätür= îe= Ççğa= îaräıâäarının= çäuşmasına= âatâıÇa= buäunÇuğu= âatma=
ÇeğerÇen= yararäanÇırıäması= amacıyäa= çaäışmaäar= yürütmeâte= îe= bu= uyÖuäamaÇa=
üniîersiteäer= iäe= iäÖiäi= piîiä= qçpäum= ˆrÖütäeri= Eörneğin= Çeîre= îe= hüätür= aeğeräerini=
hçruma=îe=qanıtma=saâfıI=jimaräar=lÇası=îe=vereä=varÇımäaşma=aerneâ=îe=saâıfäarıF=
iäe=işbiräiği=yapmaâtaÇırK=
fffKfffKNKrlusal jevzuat
=
qürâiye’Çe=âüätüreä=mirasın=âçrunması=ÜaââınÇaâi=yasaä=çerçeîeyi=OUSP=sayılı=hüätür=îe=
qabiat= saräıâäarını= hçruma= hanunu= çizerK= vapıäacaâ= tespitäerÇeI= iäÖiäi= îaräığın= Çiââate=
aäınması=Öereâen=özeääiâäeriniI=âçruma=âçnusunÇan=sçrumäu=âamu=âuruäuşunuI=âçruma=
sürecinÇe=neäerin=nasıä=yapıäacağını=beäiräeyen=Üüâümäere=saÜiptir=EAÜunbay=NVVSW=OOFK=
=
hçrumayı= Ççäayäı= yçäÇan= iäÖiäenÇiren= qurizm= qeşîiâ= vasasıI= Çeîre= hanunuI= hıyı=
hanunuI= jiääi=marâäar= vasası=Öibi=âanunäar=Ça= buäunmaâtaÇırK= Bununäa=biräiâte=hüätür=
îe= qabiat= saräıâäarını= hçruma= vüâseâ= huruäu’nca= aäınmış= iäâe= âararäar= Ça= âüätüreä=
miras=yönetimini=şeâiääenÇiren=önemäi=yasaä=ÇüzenäemeäerÇirK
=
= UO=
fffKfffKO rluslararası jevzuat

=
qürâiye= ùmÜuriyetini= taraf= çäÇuğu= temeä= beäÖeäerÇen= iäâiI= NVUO= yılınÇaI= OSRU= sayılı=
yasayäa=âabuä=eÇiämiş=buäunan=“aünya=hüätüreä=îe=açğaä=jirasının=hçrunmasına=aair=
pözäeşme”ÇirK=rkbp`l’nunI=NVTO=yılınÇa=maris’te=tçpäanan=NTK=Öeneä=âuruäunÇa=âabuä=
eÇiäen= bu= sözäeşmeI= âüätüreä= îe= Ççğaä= mirasın= saÇece= ç= üäâe= insanäarının= ÇeğiäI= tüm=
Çünyanın= çrtaâ= maäı= çäÇuğu= âaîramını= Öetirmiş= îe= üye= üäâeäeriI= “hüätüreä= îe= Ççğaä=
mirasaI= tçpäumun= yaşamınÇa= bir= işäeî= îermeyi= îe= bu= mirasın= âçrunmasını= âapsamäı=
päanäama= prçÖramäarına= ÇaÜiä= etmeyi= amaçäayan= Öeneä= bir= pçäitiâa= benimsemeye”=
çağırmıştırK=Bunun=yanı=sıraI= üäâeäerI= “Bu= mirasın= saptanmasıI=âçrunmasıI=serÖiäenmesi=
îe= yeniäeştiriämesi= için= Öereâäi= çäan= uyÖun= yasaäI= biäimseäI= teâniâI= iÇari= îe= maäi=
önäemäeri”=aäacaâäarÇır=E=AÜunbay=NVVSW=NRUFK=
=
qaraf= çäÇuğumuz= iâinci= temeä= sözäeşmeI= NVUV= yılınÇa= çnayäanan= “Aîrupa= jimari=
jirasının=hçrunması=pözäeşmesi”ÇirK=NVUR=yılınÇaI=dranaÇa’Ça=Aîrupa=hçnseyine=üye=
üäâeäer= tarafınÇan= âabuä= eÇiäen= îe= qürâiye= Büyüâ= jiääet= jecäisi= tarafınÇan= NPK4KNVUV=
Öün= îe= PRP4= sayılı= vasayäa= yürüräüğe= Öiren= bu= sözäeşmeye= ÖöreI= üäâeäerI= mimari=
âaäıntıäarın= âçrunması= için= yasaä= önäemäer= aämayı= îe= bu= önäemäer= çerçeîesinÇe= îe= Üer=
üäâeye= îe= böäÖeye= özÖü= yöntemäeräeI= anıtäarıI= bina= Öurupäarını= îe= sitäeri= âçrumayı=
üstäenmiş=buäunmaâtaÇır=K=
=
pözäeşmenin= çrtaya= âçyÇuğu= bir= Çiğer= eîrenseä= iäâe= iseI= “jimari= mirasın= âçrunmasıI=
bunun= teşîiâi= îe= yayÖınäaştırıämasınıI= âüätüreä= îe= çeîreseä= päanäama= pçäitiâaäarının=
başlıca= unsuru= çäaraâ= âabuä= etmeâ”tirK= Bu= ÜususI= özeääiâäe= üäâe= âçşuääarının=
iyiäeştiriämesi= baâımınÇan= önem= taşımaâtaÇırK= aiğer= yanÇan= qürâiye’nin= imzaäayaraâ=
tabi=çäÇuğu=uäusäararası=sözäeşmeäer=şunäarÇırW=
=
· Arâeçäçjiâ=jirasın=hçrunmasına=İäişâin=Aîrupa=pözäeşmesi=ENVVVF=
· Aîrupa=jimari=jirasının=hçrunması=pözäeşmesi=ENVUVF=
· aünya=hüätüreä=se=açğaä=jirasın=hçrunması=pözäeşmesi=ENVUPF=
· piäaÜäı=Bir=Çatışma=eaäinÇe=hüätür=jaääarının=hçrunmasına=aair=pözäeşme=
ENVSRF=
=
= UP=
· hüätür=saräıâäarının=hanunsuz=İtÜaäI=İÜraç=se=jüäâiyet=qransferinin=ˆnäenmesi=
se=vasaâäanması İçin=Aäınacaâ=qeÇbiräeräe=İäÖiäi=pözäeşme=ENVUNF=
· hüätürI=bğitim=îe=Biäim=AäanınÇa=İşbiräiği=Anäaşması=ENVVTF=
· hüätüreä=saräıâäarın=haçaâçılığının=ˆnäenmesi=îe=İaÇesinin=pağäanması=
hçnusunÇa=harşılıâäı=varÇım=Anäaşması=ENVVUF=
· räusäararası=Çaäınmış=îe=hanunsuz=ŞeâiäÇe=İÜraç=bÇiämiş=hüätüreä=saräıâäarın=
deri=seriämesi=rkfaolfq=pözäeşmesi=ENVVUF=
· vasaÇışı=vçääaräa=açäaşan=hüätüreä=bseräerin=vaâaäanması=îe=İaÇe=bÇiämesi=
hçnuäarınÇa=dümrüâ=İşbiräiği=Anäaşması=ENVVUF=
· AâÇenizDÇe=ˆzeä=hçruma=Aäanäarına=İäişâin=mrçtçâçä=ENVUSF=
· AâÇenizDin=hiräenmeye=harşı=hçrunmasına=Ait=pözäeşme=ENVTUF=
· jiääetäerarası=Anıtäar=se=pitäer=hçnseyi=qürâiye=jiääi=hçmitesi=vönetmeäiği=
ENVT4F=
=
fffKfsKh¸iT¸obi jİoApfk hlorkjApfkaA pİVİi Tlmirj
Öod¸Tiboİ İib İŞBİoiİĞİ
=
hüätür=îe=qabiat=saräıâäarının=âçrunması=âçnusunÇa=siîiä=tçpäum=âuruäuşäarı=iäe=işbiräiği=
âritiâ= bir= öneme= saÜiptirK= aisipäinäer= arası= çaäışmanın= ön=päanÇa= çäÇuğu= âüätüreä= miras=
çaäışmaäarınÇaI= ÇeîäetinI= mesäeâ= örÖütäeriI= yereä= yönetimäer= Öibi= iäÖiäi= tarafäaräa= etâin=
iäetişimi=sağäaması=beâäenmeâteÇirK=
=
NVRMDäi= yıääarÇan= başäayaraâI= âçruma= biäinci= çäuşturmaâI= bu= amaçäa= çeşitäi= etâinäiâäer=
ÇüzenäemeâI= ÇçğruÇan= päânI= prçje= üretimi= îe= âçrumaya= yöneäiâ= uyÖuäamaäar= yapmaâ=
Öibi= Çeğişiâ= amaçäarı= buäunan= yeni= siîiä= tçpäum= örÖütäerinin= âuruäÇuğu= ÖörüämeâteÇirK=
Bu=örÖütäerin=arasınÇa=f`ljlp=Eräusäar=Arası=Anıtäar=îe=pitäer=hçnseyiF=qürâiye=jiääî=
hçmitesi=iäe=f`lj=Eräusäar= Arası=jüzeciäiâ= hçnseyiF=qürâiye= jiääî=hçmitesinin=özeä=
bir= yeri= îarÇırK= rkbp`l= bünyesinÇe= Ööreî= yapan= iâi= uäusäar= arası= âuruäuşun= qürâiye=
uzantısı=çäan=bu=jiääî=hçmiteäerI=yarıJâamusaä=bir=niteäiâteÇir==EAÜunbay=NVVSW=OMF=K=
=
=
= U4=
aiğer= yanÇanI= qürâiye’Çe= âüätüreä= mirasın= âçrunmasınÇa= üniîersiteäer= âazı= îe= yüzey=
araştırmaäarınÇa= önemäi= faaäiyetäer= yürütmeâteÇirK= Baâanäar= âuruäu= âararıyäa= yabancı=
üniîersiteäerin=yürütmüş=çäÇuğu=ççâ=sayıÇa=âazı=buäunmaâtaÇırK=
Bir= Çiğer= âamu= Üizmeti= Öören= âurum= qürâiye= jimar= îe= jüÜenÇis= lÇaäarı= Biräiği=
EqjjlBF= bünyesinÇe= Ööreî= yapan= jimaräar= lÇasıdırK= ˆzeääiâäe= üyeäeri= arasınÇa=
iäetişim= sağäamaâI= âamu= biäinci= çäuşturma= îe= ÖeäiştirmeâI= iäÖiäi= âamu= âuruäuşäarına=
çeşitäi= âçnuäarÇa= Öörüş= biäÇirmeâ= Öibi= Ööreîäerini= üäâe= öäçeğinÇe= sürÇürmeâteÇirK=
qamamen= siîiä= tçpäum= örÖütü= niteäiğinÇeâi= âuruäuşäarın= en= esâiäeri= arasınÇa= buäunan=
qariÜî= bîäeri= hçruma= aerneği= NVTSDÇa= âuruämuşturK= AmacıI= Öeäeneâseä= âçnutäarın=
âçrunması= âçnusunÇa= biäinç= çäuşturmaâI= sçrunäarı= beäiräemeâ= îe= iäÖiäi= âuruäuşäarın=
Çiââatini= çeâmeâ= çäaraâ= özetäenebiäirK= NVTUDÇe= brolmA= klpqoA= Biräiğine= Öiren=
Çerneğin=en=önemäi=etâinäiği=NVUP=yılınÇan=bu=yana=Çeğin=sürÇürÇüğü=qariÜî=qürâ=bîäeri=
eaftası’ÇırK=
=
NVSRDte= âuruäan= vapı= jerâezi=özeääiâäe= yayın= aäanınÇa= âçrumaya= âatâıÇa= buäunmaâtaI=
bunun= yanı= sıra= âçrumaya= yöneäiâ= prçje= îe= uyÖuäamaäar= Ça= yürütmeâteÇirK= Bunäar=
arasınÇa=peäaniâJAtatürâ=bîi=îe=Çırağan=parayı=iäe=iäÖiäi=prçjeäer=buäunmaâtaÇırK=
=
NVTS= yılınÇa= qurizm= Baâanäığının= Öirişimiyäe= âuruäan= qürâiye= Anıt= Çeîre= îe= qurizm=
aeğeräerini= hçruma= EqAÇF= saâfı= âçrumaya= yöneäiâ= prçje= îe= uyÖuäama= Üizmetäeri=
yapmaâtaÇırK= İstanbuäDÇaâi= çeşitäi= etâinäiâäeri= ÇışınÇa= Anâara= haäeiçi= bîäeriI= BursaJ=
eünâar= höşâüI= BirÖiJÇaâırağa= hçnağı= iäe= Çe= iäÖiäenen= saâfın= âitapäığı= îe=
Ççâümantasyçn= merâezi= buäunmaâtaÇırK= NVVM= yılınÇa= âuruäan= Çeîre= îe= hüätür=
aeğeräerini= hçruma= EÇbh¸iF= saâfıI= Çiğeräerine= çranäa= yeni= bir= âuruäuş= çämasına=
âarşınI= Öereâ= âüätüreä= îe= Öereâse= Ççğaä= Çeğeräerin= âçrunması= îe= Öeäiştiriämesi=
âçnusunÇa=en=etâiäi=âuruäuşäarÇan=bir=tanesiÇir=EwwwKâuäturKÖçîKtr=F=K=
=
läuşumu= yeni= sçnuçäanan= bir= Çiğer= siîiä= tçpäum= örÖütü= qariÜî= hentäer= Biräiği=
EqhBF”ÇirK= BiräiâI= NVVV= yılınÇa= RMK= yılını= âutäayan= Aîrupa= hçnseyinin= yine= aynı= yıä=
başäattığı=“Aîrupa=qariÜî=hentäer=Biräiği”=örÖütäenmesinin=Çe=qürâiye=uäusaä=böäümünü=
ifaÇe=etmeâteÇir=EwwwKâuäturKÖçîKtr=F=K=
=
=
= UR=
açğaä=eayatı=hçruma=aerneğiI=açğaä=eayatı=hçruma=saâfıI=qbjA=saâfıI= jüzeciäer=
aerneğiI=ArâeçäçÖäar=aerneğiI=AnaÇçäu=panat=qariÜçiäer=aerneği=Öibi=siîiä=çäuşumäar=Ça=
mirasın=âçrunması=ÜususunÇa=önemäi=âatâıäar=sağäamaâtaÇır=EwwwKâuäturKÖçîKtr=F=K=
fsKÇATAieÖv¸h
fsKfKÇATAieÖv¸h
püreç=pçnrası=Emçst=mrçcessuaäF=vaâäaşım=âapsamınÇa=âüätüreä=miras=yönetimine=iäişâin=
prçje= çäuşturuäan= ÇataäÜöyüâ= arâeçäçji= biäimi= açısınÇan= önemäi= bir= yere= saÜiptirK= pöz=
âçnusu= önemin= Öereâçesini= çäuşturan= arâeçäçjiâ= îeriäer= ise= tez= metninin= âataäçÖ=
kısmınÇa= Çetayäı= biçimÇe= açıâäanmaâtaÇırK= Ancaâ= ÇataäÜöyüâ’ün= saÜip= çäÇuğu=
arâeçäçjiâ= Çeğeri= açıâäamaâ= amacıyäa= bu= böäümÇe= Öeneä= Üatäarıyäa= ÇataäÜöyüâ=
anäatıämaya=çaäışıämıştırK==
fsKfKNKÇatalÜĞyük’ün hçnumu ve Tanımı

=
ÇataäÜöyüâI= hçnyaDnın= Çumra= İäçesi= sınıräarınÇa= çäupI= iäçenin= NM= âmK= ÇçğusunÇa= yer=
aämaâtaÇır=EieîÜa=NaJbFK=eöyüâI=iâi=farâäı=yüâseätiÇen=çäuşmaâtaÇır=EieîÜa=OaFK=Bu=iâi=
yüâseätisi= neÇeniyäe= çataä= sıfatını= aämıştırK= Bu= iâi= tepe= açğu= ÇataäÜöyüâ= îe= ççğu= âez=
“Batı= eöyüğü”= çäaraâ= Ça= aÇäanÇırıäanI= Batı= ÇataäÜöyüâ= çäaraâ= tanımäanmıştırK= açğu=
eöyüğü= yaâäaşıâ=ON= m=yüâseâäiğinÇeÇirK= Batı=eöyüğü= ise=eğimäi=bir=arazinin=üzerinÇe=
ççâ= ÇaÜa= aäçaâta= buäunmaâtaÇırK= açğu= ÇataäÜöyüâI= ççğu= Bizans= mezaräarı= îe= atıâ=
çuâuräarınÇan=çäuşan=îe=buraya=ait=çämayan=bir=âısım=âaäıntıäar=iäe=biräiâte=jKˆK=TOMM=–=
S4MM’e=ait=ON= m=bçyunca=keçäitiâ=âaäıntıäar=içermeâteÇirK==jKˆK=SMMM=J=RRMM’e=uzanan=
Batı= ÇataäÜöyüâI= ‘nereÇeyse= saÇece= haäâçäitiâ= Çöneme= ait= çäaraâ= tanımäanmıştır=
Ejeääaart=NVSTW=RSJRTFK=
=
ÇataäÜöyüâ= NVRU= yılınÇa= jeääaart= tarafınÇan= hçnya= çîasınÇa= yürütüäen= yüzey=
araştırmaäarınÇa=âeşfeÇiämişI=NVSNJNVSP=îe=NVSR=yıääarınÇa=âazı=çaäışmaäarı=yapıämıştırK=
NVVP= yılınÇan= bu= yanaI= mrçfesör= fan= eçÇÇer= başâanäığınÇa= uäusäararası= bir= arâeçäçji=
eâibi= iäe= yeni= âazıäar= îe= araştırmaäar= yapıämaâtaÇır= EeçÇÇer= OMMTW= PNPJPOVF= K= açğu=
ÇataäÜöyüâ’ün= batı= yamacınÇa= yapıäan= araştırmaäar= neticesinÇeI= N4= yapı= âatı= açığa=
=
= US=
çıâarıämıştırK=jimari=Ççâusu=îe=âutsaä=aäanäarı=îe=özÖün=buäuntuäarı=iäe=insanäıâ=tariÜine=
ışıâ=tutan=bir=merâezÇir=E=ieîÜa=NMaJbINNaJbF=Ejeääaart=NVSOW=VP4JVPSX=NVS4W=PVX=NVSTW=
RTF=K=
=
vapıäan= iäâ= çaäışmaäar= sçnucunÇa= iäâ= isâânın= ÖünümüzÇen= VMMM= önce= yıä= Öerçeâäeştiği=
anäaşıämıştırK= eöyüâ= yaâäaşıâ= NPKS= Üeâtaräıâ= bir= aäan= âapäamaâta= çäupI= en= Öeäişmiş=
tabaâasınÇa=PRMM=JUMMM=âişinin=yaşaÇığı=zamanına=Ööre=âent=tanımäaması=yapıäabiäeceâ=
bir= yeräeşmeÇirK= Birbirine= yaâın= îe= sıkışıâ= âerpiçten= Çuîaräı= eîäerI= çatıÇaâi= açıâäıâtan=
içeriye= Öiriäebiäeceâ= şeâiäÇe= yapıämıştırK= bîäerin= iç= âısımäarı= aîäanma= saÜneäerini=
Öösteren= resimäer= îe= Öeçmetriâ= mçtifäer= iäe= Çeâçre= eÇiämiştirK= Bu= yapıäarÇan= eäe= Öeçen=
buäuntuäar=arasınÇa=çanaâ=–=çömäeâI=âumaş=işäemesine=Çair=âanıtäarI=âiäÇen=Üeyâeäciâäer=
îe=aÜşap=eä=işäeri=yer=aämaâtaÇırK=
=
ÇataäÜöyüâ’ün= âeşfiI= AnaÇçäu’Ça= keçäitiâ= Çöneme= ait= bir= merâezin= îaräığının= âanıtı=
anäamınÇa= çäÇuâça= önemäiÇirK= NVRS= yılınÇaI= “= jçÇern= qürâiye’nin= büyüâ= âısmı= îe=
özeääiâäe= Çe= AnaÇçäu= çäaraâ= tanımäanan= böäümÇeI= keçäitiâ= Çöneme= ait= Üiçbir= yeräeşim=
izi= buäunmamaâtaÇır”= şeâäinÇe= ÇüşünüäüyçrÇu= EiäçyÇ= NVRSW= RPFK= vine= Çe= AnaÇçäu= iäe=
iäÖiäi= keçäitiâ= çaäışmaäarın= Çünyanın= Çiğer= böäÖeäerinÇe= yapıäan= keçäitiâ= âazıäaräa=
âarşıäaştırıäÇığınÇa= bir= müteîaziäiâ= içermeâteÇirK= Baäâanäar’Ça= PMM= îe= ieîant=
böäÖesinÇeâi= 4MM= âazıya= âarşılıâ= qürâiye’Çe= yapıäan= keçäitiâ= âazı= sayısı= ÇaÜa= azÇır=
EjattÜewsI=oK=OMMNW=VNJVPFK=
=
hçnya= lîası= araştırmaäarı= sçnucunÇa= böäÖeÇe= tçpäam= R= Çöneme= ait= yeräeşim= tespit=
eÇiämiştirK=bn=erâen=tabaâaÇan=başäayan=bpipaäeçäitiâ=ÇönemÇeâi=isâânın=jKˆK=NTIMMM=–=
UIMMM= tariÜäeri= arasınÇa= ÖerçeâäeştiriäÇiği= ÇüşünüämeâteÇirK= aaÜa= sçnra= Öeäen= deç=
peramiâsiz= EAseramiâF= keçäitiâ= yeräeşimi= jKˆKTRMM= –= TMMM= tariÜine= îeriäirK= = = = = = = = = =
jKˆKTMMM=–=SOMM=tariÜäeri=arasınÇa=yaşanan=böäÖeÇeâi=isâân=peramiâäi=keçätiâ=aöneme=
tariÜäenÇiriäirâen= jKˆKSOMM= –= RRMM= tariÜäeri= arasınÇa= brâen= haäâçäitiâI= jKˆKRRMM= –=
4RMM= tariÜäeri= arasınÇa= ise= lrta= haäâçäitiâ= Çöneme= ait= yeräeşimäer= tespit= eÇiämiştir=
EˆzÇçğan=îe=BaşÖeäen=OMMTW=sffJ=fuFK================
=
=
=
= UT=
=
açğu= ÇataäÜöyüâ= deç= Aâeramiâ= keçäitiâ= îe= peramiâäi= keçäitiâ= Çönemäer= buäuntuäarı=
îerirâen= Batı= ÇataäÜöyüâ= brâen= haäâçäitiâ= Çönem= arâeçäçjiâ= âaäıntıäarı= içermeâteÇirK=
deniş= bir= aäana= yayıäan= araştırmaäarın= sçnucunÇaI= peramiâäi= keçäitiâ= Çöneme= ait=
merâezäerin=yçğunäuâ=ÖösterÇiği=Öözäemäenmiştir=EBairÇ=OMMNW=NPVJNROF=IEieîÜa=OP=bFK=
Bu= Çöneme= ait= çäÇuğu= Çüşünüäen= Çiğer= aäanI= mınarbaşıI= Öeçici= âaya= âçrunaâäı= bir=
yeräeşim= aäanına= işaret= etmeâte= çäup= açğu= ÇataäÜöyüâ= Öibi= yeräeşiâ= bir= tçpäuma= ait=
insanäarın= sürü= çtäatma= ya= Ça= baäıâçılıâ= için= âuääanÇıâäarı= Öeçici= âamp= aäanı= çäabiäir=
EBairÇ=OMMTW=OURJPNOFK=
fsKfKOKptratiÖrafi
=
açğu=ÇataäÜöyüâ=keçäitiâ=yeräeşmesinÇeX=jeääaart=yönetiminÇeâi=âazıäarÇaX=yuâarıÇan=
aşağıya= M= îe= uff= çämaâ= üzere= tçpäam=N4= yapı= âatıLtabaâa= saptanmıştırK= BunäarÇan= sfK=
yapı= âatıX= sfA= îe= sf= B= çämaâ= üzere= iâiye= ayrılırK= uK= yapı= âatının= aätınÇa= Çeîam= eÇen=
tabaâaäar=Çetayäı=biçimÇe=araşırıämaÇığı=için=biräiâte=eäe=aäınır=îe=uK=tabaâa=öncesi=çäaraâ=
aÇäanÇırılır=Ejeääaart=NVSTW=ROFK=NVSNJSR=âazıäarınÇa=ana=tçprağa=iniäememiştirK=ver=yer=
Öörüäen= ufffK= tabaâa= îe= jeääaartDa= Ööre= yeni= âazıäaräa= buäunacaâ= aät= tabaâaäarX=
ÇataäÜöyüâDün= şu= an= için= biäinen= yeräeşmesinin= öncüsünü= çrtaya= çıâaracaâtır= Ejeääaart=
NVUVW=PNSFK=
=
harbçn= N4= E`JN4F= neticeäerine= Ööre= yuâarıÇan= aşağıyaI= qabaâa= f= jKˆKRSMMJRTOM=
qabaâa= ff= jKˆKRTOMJRTRMIqabaâa= fff= jKˆK= RTRMJRTVMIqabaâa= fs= jKˆK= RTVMJRUUMI=
qabaâa= = s= jKˆK= RUUMJRVRMI= qabaâa= sfA= jKˆK= RVRMJSMRMI= qabaâa= sf= B= jKˆKSMRMJ
SOMMI=qabaâa=sff=jKˆKSOMMJSOUMIqabaâa=sfff=jKˆKSOUMJSPUMIqabaâa=fu=jKˆ=SPUMJ
SRMMI= qabaâa= u= jKˆK= SRMM= iäe= başäar= Ejeääaart= NVSTW= ROFK= pçn= yapıäan= araştırmaäar=
neticesinÇe= jKˆKT4MM= tariÜine= âaÇar= inen= en= erâen= tabaâaya= rastäanmış= M’Çan=
başäayaraâ=tçpäam=NS=tabaâa=âaäıntıäarı=raÇyç=âarbçn=anaäizine=tabi=tutuämuştur=EeçÇÇer=
OMMSW=44FK=
=
=
=
= UU=
fsKfKPKhazı TariÜçesi
=
NVRU=yılınÇa=jeääaart=tarafınÇan=hçnya=lîası=yüzey=araştırması=sırasınÇa=tespit=eÇiäen=
ÇataäÜöyüâ= NVSNJSR= yıääarı= arasınÇa= İnÖiäiz= Arâeçäçji= bnstitüsüDnün= ÇesteğiyäeX= yine=
jeääaart= yönetiminÇe= âazıämıştırK= NVVP= yılınÇa= ise= İnÖiätereX= àmbriÇÖe=
¸niîersitesiDnÇen= eçÇÇer= başâanäığınÇaX= İnÖiätereX= qürâiyeX= vunanistan= îe= ABa=
araştırmacıäarınÇan= çäuşan= uäusäararası= bir= eâipX= âazı= çaäışmaäarını= sürÇürmeâteÇir=
EeçÇÇer=NVVS=bW=NFK=
=
Arâeçäçjiâ= çaäışmaäar= 4M4M= AäanıX= düney= AäanıX= qm= Emçznan= ¸niîersitesi= bâipäerinin=
Çaäıştığı= AäanF= = îe= BAè= EBerâeäey= ¸niîersitesi= bâipäerinin= Çaäıştığı= AäanF= çämaâ=
üzere= Çört= aäanÇa= sürÇürüämeâteÇir= EieîÜa= ObF= EcariÇ= OMM4FK= OMMM= yılınÇa= hlmAi=
Ehçnya= lîası= maäeç= Çeîreseä= AraştırmaF= Üöyüğün= Ççğu= Üöyüğün= âuzey= yamacınÇaI=
OMMR= yılınÇa= ise= Üöyüğün= Öüneybatı= âenarınÇa= fpqE= İstanbuä= ¸niîeristesi= bâipäerinin=
Çaäıştığı= AäanF= aäanıX= en=aät= tabaâaäara= uäaşma= amaçäı=çaäışmaäara= başäanmıştırK== hüätür=
îe=qurizm=Baâanäığı=tarafınÇan=Üazıräanmış=tesciääi=arâeçäçjiâ=sit= aäanäarı=äistesinÇe= yer=
aämaâtaÇır=EeçÇÇer=OMMSW=4RFK=
fsKfK4Kjimari
=
NVSNJSR= yıääarınÇa= jeääaart= yönetiminÇe= Çeîam= eÇen= âazıäarÇa= açğu= ÇataäÜöyüâ=
keçäitiâ=yeräeşmesinin=Öüneybatı=âesiminÇe=çaäışıämıştırK=NVVP=yılınÇa==Öerçeâäeştiriäen=
îe=yüzey=tçpäaması=îe=yüzey=sıyırması=işäemäerinÇen=çäuşan=çaäışmaäaräa=EjattÜewsI=oK=
NVVS=a=WTF=Üöyüğün=âuzey=îe=çrta=âesimäerinÇe=yçğunäaşıämıştırK=PKPMM=metreâareäiâ=bir=
aäanÇaâi= yüzey= sıyırması= işäemi= sçnucunÇa= âuzeyÇeâi=âesimÇe= NKVMM= metreâareäiâ= bir=
aäanÇaX=PMDÇan=fazäa=yeni=mimari=âaäıntı=çrtaya=çıâarıämıştır=EjattÜewsI=oK=NVVS=bW=UNFK=
=
Bu=aäanÇa=izäenen=yapıäarın=ÖüneybatıÇaâi=jeääaartDın=âazı=aäanınÇaâi=yapı=ÇüzeninÇen=
farâäılıâäar= ÖösterÇiği= ÖözäemäenmiştirK= Bu= aäanÇa= yeräeşmenin= merâezine= Ççğru=
şeâiääenen= sçâaâäar= ya= Ça= Öeçitäer= ya= Ça= su= temini= îe= Çrenajäa= iäÖiäi= çäÇuğu= Çüşünüäen=
âanaääar= îe= yçääar= neÇeniyäeÇir= Ekaumann=NVVNW= OOSJOOTI= eçÇÇer=NVVS=aW=4PX=NVVS=cW=
PSNFI=EieîÜa=V=aF=K=
=
= UV=
deneääiâäe= eîäer= îe= açıâ= aäanäarÇan= çäuşan= âuzey= böäümÇeâi= yapıäarÇa= tapınaâ= ya= Ça=
çrtaâ=âuääanıma=açıâ=büyüâ=Çepçäama=unsuräarı=yçâtur=EjattÜewsI=oK=NVVS=bWUSFK=veni=
îe=esâi=çaäışıäan=aäanäar=âarşıäaştırıäÇığınÇa=yeräeşme=ÖeneäinÇe=birbirine=bitişiâ=ÇüzenÇe=
yapıämış= yapıäarın= Üöyüğün= tepesini= çeîreäeyen= terasäar= bçyunca= yeräeştiriäÇiği=
ÖörüämeâteÇir= Ekaumann= NVVNW= OO4FKjeääaart= tarafınÇan= Öerçeâäeştiriämiş= iäâ= âazı=
çaäışmaäarı= sırasınÇa= rastäanan= aäanın= Çinseä= ya= Ça= seçâin= bir= maÜaääe= çäaraâ=
tanımäanmasına=âarşılıâ=yeni=âazıäarÇa=benzer=niteäiâ=arzeÇen==yapıäara=Üöyüğün=Çeğişiâ=
böäÖeäerinÇe= Çe= rastäanması= EjattÜewsI= oK= NVVRW= ONF= yeräeşmenin= ?büyüâ= îe=
farâäıäaşmamış= bir= âöy?= ya= Ça= âasaba= biçiminÇe= tanımäanmasını= sağäamıştır= EeçÇÇer=
NVVS=aW=4RFE=ieîÜa=NM=aJbINNaJbFK=
=
aere= yatağıyäa= âuzey= îe= Öüney= çäaraâ= iâiye= ayrıäan= böäÖeäerin= ise= farâäı= tçpäumsaä=
sınıfäarın= iâameti= çäması= iÜtimaäi= buäunmaâtaÇır= EeçÇÇer= NVVS= aW= 4SFK= veräeşmeÇe=
saptanan=NO=yapı=âatınÇa=Çeîamäı=isâan=ÖörüämeâteÇirK=eer=yeni=eî=bir=önceâinin=üstüne=
inşa=eÇiämiş=eîäerin=Çuîaräarı=âiääe= sıîanaraâ= yeniÇen= âuääanıämıştırK= huääanım=sçnunÇa=
ya= Ça= eîÇe= yaşayan= önemäi= birinin= öäümünÇen= sçnra= eîin= bçşaätıäÇığıI= temizäenÇiği= îe=
yaâıäÇığı= bunu= izäeyen= aşamaÇa= içinin= ÇçäÇuruäup= yeni= Çuîaräarın= inşa= eÇiäÇiği=
saptanmıştır=EeçÇÇer=NVVS=aW=4SX=hurtuäuş=NVVRW=OOFK=
=
bîäerin=birbirine=bitişiâ=Çüzen=içerisinÇe=yapıämış=çäması=Öüçäü=bir=sçsyaä=Çayanışmanın=
çämasına= işaret= etmeâteÇirK= AraäarınÇa= aîäuya= açıäan= Çar= Öeçitäer= yer= aäırK= Aîäu= bir=
anäamÇa= Üaîa= îe= ışıâ= sağäayan= îe= aynı= zamanÇa= çöpäüâ= çäaraâ= âuääanıäan= bir= mimari=
unsur=niteäiğinÇeÇir=Ejeääaart=NVSTW=SUFK==
=
NVVP= sçnrası= çaäışmaäarı= ÇataäÜöyüâ= yapıäarının= açıâ= aäanäarın= stratiÖrafisi= îe= yapım=
teâniâäeriyäe= iäÖiäi= yeni= açıâäamaäar= Öetirmeâte= îe= mimari= unsuräarın= işäeîseääiği=
ÜaââınÇa=yeni=sçru=işaretäeri=çrtaya=çıâarmaâtaÇırK=EjattÜews=îe=cariÇ=NVVSW=OVMJOVPFK=
düneşte=âurutuämuş=ÇörtÖen=biçimäi=âerpiç=bäçâäarÇan=taş=temeäsiz=çäaraâ=yapıämış=eîäer=
ÇörtÖen= päanäıdırK= aepç= çÇaäarı= îe= yan=çÇaäar= ana= çÇaäarın= yanäarınÇa= yer= aäırK= bîäerin=
tabanäarıI=ÇuîaräarıI=taîanäarı=îe=içerisinÇeâi=tüm=yapı=öğeäeri=sıîaäıdırK=jiârçmçrfçäçjiâ=
araştırmaäar= taban= sıîaäarınÇa= beyaz= âaäâeräiI= miääi= bir= âiä= âuääanıäÇığını= âuruma= îe=
=
= VM=
âuääanım= sçnrası= meyÇana= Öeäebiäeceâ= çatäamaäarı= önäemeâ= amacıyäa= içine= çtäarI= bitâi=
sapäarı=îe=yapraâ=parçaäarının=âatıäÇığını=ÖöstermeâteÇir=E=jattÜewsItKNVVSW=PM4FK=
=
bî= Çuîaräarı= Ça= tabanäar= Öibi= beyaz= sıîaäıdırK= Anaäizi= yapıäan= yaâäaşıâ= P= cm=
âaäınäığınÇaâi= bir= Çuîar= sıîasınÇa= NSM= sıîa= âatı= saptanmıştır= EjattÜewsItKNVVSW= PMSFK=
bîäerin= ÇamäarıX= saz= îe= âamış= âümeäerinin= üstäerinin= âaäın= bir= çamur= tabaâasıyäa=
sıîanmasıyäa=çäuşturuämuşturX=iâi=büyüâ=îe=ççâ=sayıÇa=âüçüâ=bçyutta=Çiâmeäer=taşıyıcı=
işäeîÇeÇirK= İâinci= âatäa= iäÖiäi= ÜerÜanÖi= bir= âanıt= eäe= ÖeçmemiştirK= dirişäerX= ÇamÇa=
bıraâıäan= bir= açıâäıâtanX= büyüâ= çäasılıâäa= aÜşap= merÇiîenäer= yarÇımıyäa= yapıämaâtaÇırX=
dışa= açıäan=âapı=çämamasına= âarşılıâX=çÇaäar= arasınÇaX=âareX=ÇörtÖen= ya= Ça= çîaä=biçimäi=
âapı=araäıâäarı=meîcuttur=Ejeääaart=NVSTW=RSFK=
=
NVVP=sçnrasınÇa=yapıäan=yeni=çaäışmaäarÇa=Çuîar=sıîaäarının=aätınÇa=çrtaya=çıâarıäan=âapı=
araäıâäarıX= sçnraÇan= bu= âapıäarın= âapatıämış= çämasıX= ÇamÇan= Öirişäerin= tüm= yapıäar= için=
Öeçeräi= çämayabiäeceğini= Ööstermiştir= EeçÇÇer= NVVS= cW= PSPFK= Bu= tespit= ÇçğruätusunÇa=
arâeçäçjiâ= îeriäerin= anäamäanÇırıämasınÇa= bütüne= ait= bir= parçaÇan= yçäa= çıâaraâ=
tümeîarımÇa=buäunmanın=zçräuğu=çrtaya=çıâmaâtaÇırK=
=
lcaâ= îe= fırınäar= Öeneääiâäe= eîäerin= Öüney= Çuîarı= bçyunca= yer= aäırK= cırınäar= çîaä=
biçimäiÇirX=üstäeri=Çüz=âapatıämıştırK= lcaâäar= ise= fçrm=çäaraâ=çeşitäiäiâ=Öösterneâte=çäup=
ancaâ= tümü= âenaräarı= yüâseätiämiş= ince= bir= Çuîaräa= çeîriäiÇirK= eer= eîÇe= en= az= bir= tane=
päatfçrm= yer= aämaâäa= biräiâte= päatfçrm= aätäarına= zenÖin= armağanäaräa= biräiâte= öäüäer=
ÖömüämüştürK= Ççğu= eîÇe= bir= Çepç= çÇası= îe= taÜıä= çuâuräarı= buäunmaâtaÇırK= aepç=
çÇaäarınÇan= bazıäarınÇa= içi= açâıäama= taşäarıI= baätaäarI= taş= aäetäeräe= Ççäu= âiä= âutuäar=
buäunmuşturK= ÇataäÜöyüâDteâi= yapıäarın= iç= Çüzenäemeäeri= îe= süsäemeäeri= ise= özÖün= bir=
niteäiâ= arzetmeâteÇirK= auîaräar= pançäara= ayrıämış= çäup= bunäarÇan= bazıäarı= bezeâsiz=
şeâiäÇe= âırmızının= çeşitäi= tçnäarıyäa= bçyaäıdırK= aiğeräerinÇe= âimi= zaman= Öeçmetriâ=
bezeâäerI= âiäim= ÇesenäeriI= içiçe= ÇaireäerI= yıäÇızäarI= çiçeâäer= yer= aäırK= Bazıäarı= eä= ayaâ=
izäeriI= bazıäarı= ise= tanrıçaäarI= insanäarI= âuşäarI= ÜayîanäarI= aî= saÜneäeri= îe= Ççğaä=çeîreyi=
işäeyen=ççâ=çeşitäi=âçnuäaräa=bezenmiştir=EieîÜa=NS=aJbI=NV=bFK=Bir=başâa=bezeme=çeşiÇi=
âabartma= ÜaäinÇe= yapıämış= tasîiräer= îe= yapıäarÇaâi=päatfçrmäara= çturtuämuş şeâiäÇe= yer=
=
= VN=
aäan= bçğa= başäarı= îe= bçynuzäarıdırK= Bunäarın= bir= Çizi= ÜaäinÇe= yer= aäÇıâäarı= yapıäar=
jeääaartDa=Ööre=âutsaä=meâânäar=ya=Ça=tapınaâäarÇır=Ejeääaart=NVSTW=TTFK=
=
OMMR= yılı= çaäışmaäarınÇa= 4M4M= Aäanı= içinÇeâi= Bina= RODnin= yanmış= bir= çÇasınÇa= bütün=
ÜaäÇe= inJsitu= bir= bçğa= başı= îe= bçynuzäarı= buäunmuştur= E= ieîÜa= NO= aJbFK= auîarın= içine=
yeräeştiriämiş= ÇurumÇaâi= bçğa= başı= aäçıäanmamıştır= EieîÜa= NU= aJbFK= ¸st= âısmınÇa= NN=
aÇet= sığır= bçynuzu= iäe= bazı= âafatasäarı= îarÇırK= AätınÇa= îe= arâa= tarafınÇa= bçya= izäeri=
ÖörüämeâteÇirK=Bçğa=başının=Üemen=yanınÇaâi=bir=seâi=içine=yeräeştiriämiş=bir=seri=bçğa=
bçynuzu=Ça=Çiââat=çeâmeâteÇirK=4M4M=aäanınÇa=T=yeni=bina=çrtaya=çıâarıämıştırK=Bunäarın=
bir= âısmıX= bir= oçma= binası= ya= Ça= âuäesinin= temeä= âazısı= sırasınÇa= îe= Bizans= Öömüäeri=
tarafınÇan= bçzuämuşturK= aiğeräeri= ise= iç= özeääiâäerin= âçrunmasına= yçä= açan= Çiââatäi= bir=
terâ=eÇiäiş=sürecinÇen=ÖeçmiştirK=Bina=RTDÇe=aäçıÇan=yapıämış=Çiâiäi=bir=sütun=iäe=üzerinÇe=
çyuämuş=spiraä=meanÇer=mçtifi=çäanX=yine=aäçıÇan=yapıämış=bir=şömine=buäunmuştur=K
fsKfKRK peramik
ÇataäÜöyüâDte= taÜta= âap= îe= sepet= yapımı= îe= âuääanımı= yçğunÇurK= peramiâ= üretimi= =
biäinmesine= âarşın= seramiâ= âaäıntıäarı= ancaâ= sK= yapı= âatınÇan= sçnra= Öörüämeye= başäarK=
uffK=âatta=rastäanan=îe=estetiâ=anäamÇa=âaba=çäaraâ=niteäenebiäeceâ=çanaâ=çömäeâ=âaäınI=
siyaÜ= özäüI= âötü= pişiriämiş= îe= bitâi= âatâılıdır= îe= bu= neÇenäe= iäeri= bir= seramiâ= üretimi=
teânçäçjisinin= îaräığınÇan= söz= eÇiäemezK= İäâeä= niteäiâäi= bu= âaba= çanaâ= çömäeğin= yüzey=
renÖi= Öeneääiâäe= ÇeîetüyüI= ârem= ya= Ça= açıâ= Öri= renÖe= saÜiptir= îe= seramiâ= yüzeyäeri= =
perÇaÜäıdırK= peramiâ= tipçäçjisi= baâımınÇan= Çerin= ââseäer= îe= Çar= ağızäı= çömäeâäere= az=
sayıÇa=rastäanırK=sfffK=hattan=itibaren=seramiâ=tipçäçjisi=Çeğişir=îe=ince=âçyu=yüzäüI=âçyu=
ÖriI= âaÜîerenÖi= siyaÜ= arası= bir= çanaâ= çömäeâ= tipine= rastäanmaya= başäarK= peramiâ=
âaäıntıäarınÇan= Öözäemäenen= Öri= öz= iyi= pişiriämemiş= çäÇuâäarını= EreÇüâsiyçnF= âanıtäarK=
peramiâäer= Öeneääiâäe= mineraä=âatâılı= îe= perÇaÜäıdırK= hap= biçimäerinÇe= basitI= Çar= ağızäı=
çömäeâäer=îe=açıâ=ââseäere=sıâäıâäa=rastäanırK=¸st=tabaâaäarÇa=ise=âırmızı=astaräı=maääar=îe=
az= sayıÇa= çizi= bezemeäi= âap= tipäeri= ÖörüäürK= sK= âatta= âremI= pçrtaâaä= renâäiI= pembemsi=
açıâ=renâäi=seramiâäer=çrtaya=çıâar=îe=söz=âçnusu=renâ=repertuarı==fK=âata=Ççğru=artaraâ==
özenäi=îe=estetiâ= niteäiâ=arz=eÇen=yeni=âap=tipäeriyäe=Çeîam=eÇerK== Bçya=bezeme=îe=Çiâ=
yeräeştiriämiş=ince=uzun=âuäpäar=ffK=hatäa=biräiâte=çrtaya=çıâar=Ejeääaart=NVSTW=ONSJONTFK=
=
= VO=
ÇataäÜöyüâDte= eäe= Öeçen= seramiâ= parçaäarı= içinÇe= üç= farâäı= çanaâ= çömäeâ= Öeäeneği=
saptanmıştırK= Bunäar= âüätüreä= sıra= Çüzenäerine= îe= âäasiâ= terminçäçjiye= uyÖun= çäaraâ=
?brâenX= lrta= îe= deç= deäeneâ?= şeâäinÇe= tanımäanmıştırK= Bu= sıra= Çüzeni= brbaba= îe=
puberÇe=iäe=aynıdır=EˆzÇöä=OMMUW=PTTFK
sKfKSKhüçük Buluntular
=
ÇataäÜöyüâDte= âiä= ÜammaÇÇe= Üeyâeäciâ= yapımıI= sapan= taşı= yapımı= îe= Çuîar=
âabartmaäarınÇa= sıâäıâäa= âuääanıämıştırK= Antrçpçmçrfiâ= Einsan= biçimäiF= ya= Ça= yarıJ
antrçpçmçrfiâ=tanrıça=fiÖürinäeriX=aî=inançäarıyäa=iäÖiäi=çäÇuğu=sanıäan=Üayîan=fiÖüräeriX=
pişmiş=ya=Ça=Öüneşte=âurutuämuş=âiäÇen=yapıäma=buäuntuäarÇanÇırK=ˆzeääiâäe=ana=tanrıça=
âüätürünü= simÖeäer= niteäiâteâi= stiäize= âaÇın= fiÖürinäeri=çäÇuâça= önemäiÇir= EieîÜa= NV= aF=
Ejeääaart=NVSTW=TUFK=
=
ciÖürinäer=arasınÇa=ana=tanrıça=ya=Ça=Üayîanäar=tanrıçası=çäaraâ=tanımäanan==bçyaäı=ya=Ça==
bçyasız= ççâ= çeşitäi= Üeyâeäciâäer= meîcutturK= mişmiş= tçpraâ= ÇamÖaäarI= sapan= taşı= çäaraâ=
âuääanıäÇığı= Çüşünüäen= âiä= tçpaâäarın= yanı= sıra= Ejeääaart= NVSTW= OMVF= âiäin= yayÖın=
âuääanımıI=jeääaart=tarafınÇan=tapınaâ=biçiminÇe==tanımäanan=mimari=yapıäarÇaâi=Çuîar=
âabartmaäarınÇaI= bçğa= başı= îe= bçynuz= Öibi= bezeme= eäemanäarının= yapımınÇa= Ça=
ÖözäemäenmeâteÇir=Ejeääaart=NVSTW=NMSFK=
=
NVVPJVR= araştırmaäarınÇa= Öereâ= yüzey= tçpäaması= Öereâse= yüzey= sıyırması= işäemäeri=
sırasınÇa= Ça= âiäÇen= insan= îe= Üayîan= Üeyâeäciâäeri= buäunmuşturK= Bunäarın= bazıäarınÇa=
ayrıntıäar= Öösteriäirâen= bazıäarı= âaba= şeâiäÇe= biçimäenÇiriämiştir= Eeamiätçn= NVVSW= OPPJ
OPSFK= OMMR= yılı= çaäışmaäarınÇa= eäe= Öeçen= âiä= buäuntuäarÇan= iâisi= ÇataäÜöyüâDÇe= ?ana=
tanrıça?=iäe=iäÖiäi=Öeneä=âanıyı=Çeğiştireceâ=niteäiâteÇirK=BunäarÇan=biri=düney=AäanıDnÇa=
qabaâa=sDe=ait= bir=binanın=ÇçäÖusunÇa=buäunan=ustaäıâäa=yapıämış=bir=ÇamÖa=müÜürÇürK=
ˆn=îe=arâa=ayaâäarı=yuâarı=Ççğru=âaäâmış=bir=Üayîanın=betimäenÇiği=müÜürÇeâi=fiÖürün=
benzeräeri=ÇaÜa= önce= ÇataäÜöyüâ= eîäerinÇe= buäunan= aäçı= âabartmaäarÇan= biäinmeâteÇirK=
Bu= aäçı= âabartmaäar= ççğu= zaman= ?ana= tanrıça?= fiÖüräeri= çäaraâ= yçrumäanmıştır= ancaâ=
âabartmaäarÇaâi= fiÖüräer= baş= îe= eääeri= Çaima= zarar= Öörmüş= ÇurumÇa= eäe= ÖeçtiğinÇen=
insan=çäup=çämaÇıâäarı=anäaşıäamamıştır=E=ieîÜa=OTFK==
=
= VP=
aiğer= önemäi= buäuntu= ise= fpq= AäanıDnÇa= bir= eîin= yanıâ= ÇçäÖusunÇa= buäunan= âiä=
fiÖürinÇirK= ciÖürinin= ön= tarafı= ÇataäÜöyüâDÇe= ÇaÜa= önce= buäunmuş= çäan= ?ana= tanrıça?=
fiÖürinäerine= benzer= şeâiäÇe= ufaâ= îe= bçÇur= biçimÇe= betimäenmiştirK= harın= âısmı= çrtaya=
Ççğru=uzanırâen=eääer=ÇçäÖun=Ööğüsäerin=üzerine=ÇayanmaâtaÇırK=Ayrıca=îarçämayan=baş=
kısmınÇa= bir= Çeäiâ= buäunmaâtaÇırK= ciÖürinin= arâası= çeîiriäÇiğinÇe= âçääarın= ççâ= ince=
çäÇuğu= îe= isâeäete= ya= Ça= ççâ= zayıf= bir= insanın= âemiâäerine= benzeyen= bir= betimäeme=
yapıäÇığı= ÖörüäürK= haburÖa= âemiâäeri= îe= çmurÖa= ççâ= beäirÖinÇir= âüreâ= îe= äeğen=
âemiâäeri= Çe= açıâça= seçiäebiäir= ÇurumÇaÇırK= Bu= fiÖürinin= anäamı= âçnusunÇa= birççâ=
yçrum= çrtaya= çıâmıştır= îe= ÇataäÜöyüâDÇeâi= tçpäum= îe= tasîiräerin= Ççğasına= ait= çäan=
Öörüşäeri=Çeğiştirmiştir=EieîÜa=OUF=K=
=
ÇataäÜöyüâ= yçntma= taş= aäet= enÇüstrisi= tabaâaäar= arasınÇa= farâäılıâ= ÖöstermemeâteÇirK=
sfffJffK= hatäarÇa= ÖeäeneâteI= yapım= teâniğinÇeI= aäet= bçyäarı= îe= çranäarınÇa= niceäiâ= îe=
niteäiâ= çäaraâ= farâäılıâ= ÖörüämemeâteÇir= Ejeääaart= NVS4= aW= NMPFKqaş= aäetäerin=
ÜammaÇÇesi= çbsiÇyenÇirX= birâaç= parça= büyüâ= yan= âazıyıcı= yapımınÇa= yaâın= çeîreÇe=
buäunmamaâäa= biräiâte= çaâmaâtaşının= Ça= seyreâ= çäaraâ= âuääanıäÇığı= Öörüäür= EBiaäçr=
NVSOW= STFK= NVVPJVR= yıääarınÇaâi= sistematiâ= yüzey= tçpäamasınÇa= ise= ççâ= az= sayıÇa=
çämaâäa= biräiâteX= bazaät= îe= âuîarsitin= Çe= âuääanıämış= çäÇuğu= ÖözäemäenmiştirK=
ÇaâmaâtaşınÇa=yçnÖaäar=ççğunäuâtaÇırX=çbsiÇyen=ise=ÇiäÖi=üretiminÇe=âuääanıämıştırK=
=
= =
lbsiÇyen=ÇiäÖiäer= teâ= îurma=ÇüzäemäiÇirX=basâı=teâniğiyäe=çıâartıämıştırX= yçnÖaäarÇa= ise=
çift= îurma= Çüzäemi= Öörüämeâäe= biräiâte= teâ= îurma= Çüzäemäiäer= ççğunäuâtaÇırK= ¸rünäer=
arasınÇa= Çüzeätiäi= îe= âuääanım= izäi= ÇiäÖiäerI= âazıyıcıäarI= çeşitäi= bıçaâäarI= âesiciäerI=
ÇeäiciäerI= çraâJbıçaâäarI= âesâiäerI= âaäemäerI= Üançeräer= îe= ççâ= sayıÇa= basâı= yöntemiyäe=
yapıämış=çâuçäarı=meîcutturK=
=
vüzey= tçpäaması= sçnuçäarı= aäet= tipçäçji= âçnusunÇa= jeääaart= îe= BiaäçrDınâinÇen= farâäı=
ÇeğiäÇir=E`çnçääy=NVVSW=NTSJNURFK=hireçtaşıI=aäabasterI=mermerI=îçäâaniâ=taşäar=Öibi=ççâ=
çeşitäi= taşäarın= çyuämasıyäa= yapıämış= âimi= zaman= äeçpar= türü= Üayîanäaräa= biräiâte=
betimäenmiş= tanrıça= fiÖürinäeriI= şematize= fiÖüräerI= iâiz= tanrıçaäarI= tanrı= Üeyâeäciâäerinin=
yanı= sıra= yanyana= Çört= fiÖürü= betimäeyen= şistten= âabartmaI= ÇataäÜöyüâ= Üaäâının= taş=
=
= V4=
işäemeciäiğini=Öösteren= buäuntuäarÇan= bazıäarıdırK= İäÖinç= çäan=Çört=örneâ= ÇışınÇa= Üayîan=

ÜeyâeäciâäerinÇe=ÖeneäÇe=âiä=âuääanımının=terciÜ=eÇiäÇiğiÇir=Eeamiätçn=NVVSW=OOOF=K=
=
vassı= taş= baätaäarX= tçpuz= başäarıI= taş= âapäarI= bçncuâäarI= âçäyeäerI= biäeziâäerI= çbsiÇyen=
aynaäarın=ÇışınÇa= biäey=taşäarıI= ÜaîanäarI=öğütme= taşäarıI= sürtme= taş=teâniğiyäe= yapıämış=
buäuntuäarı= çäuşturur= Ejeääaart= NVSTW= ON4FK= veni= araştırmaäarÇa= sürtme= taştan= yassı=
baätaäarI= tçpuz= başı= îe= taş= bçncuâ= Öibi= buäuntuäarI= eäe= Öeçen= keçäitiâ= Çağ=
buäuntuäarınÇan=bazıäarıdır=Eeamiätçn=NVVSW=OPUJO4MFK=
=
ÇataäÜöyüâ= âemiâ= enÇüstrisi= çäÇuâça= ÖeäişâinÇirX= bçncuâI= biäeziâI= âemer= tçâaäarı= Öibi=
süs= eşyaäarı= iäe= âaşıâI= spatuäaI= iğneI= bızI= açâıäama= aäetäeri= Öibi= ççâ= çeşitäi= işäer= için=
yapıäan= aäetäer= ççğunäuâäa= âemiâtenÇirI= bçynuz= îe= fiäÇişi= âuääanımı= seyreâ= çämaâäa=
biräiâte= meîcuttur= Ejeääaart= NVSTW= OM4X= ON4FK= NVVPJVR= yılı= çaäışmaäarınÇa= eäe= Öeçen=
işäenmiş=âemiâäer=arasınÇa=bızäarX=yine=iäâ=sırayı=aäır=Ejartin=îe=ousseää=NVVSW=ONNFK=
=
fuK= âattan= itibaren= âuääanıämaya= başäayan= baâır= îe= âurşun= Üemen= Üer= tabaâaÇa=
ÖözäemäenmeâteÇirK=ˆäü=ÜeÇiyesi=çäaraâ=isâeäetäerin=yanınÇa=buäunan=bçncuâäarın=ççğu=
Çöîüämüş=baâır=äeîÜaäarın=âıîrıämaäarıyäa=çäuşturuämuştur=Ejeääaart=NVSTW=OM4JONUFK=
=
ÇataäÜöyüâDten= eäe= Öeçen= âüçüâ= buäuntuäarın= arasınÇa= iyi= âçrunmuş= aÜşap= âapäar= yer=
aäırK=BunäarÇan=bazıäarı=mezaräarÇaX=bazıäarı=Ça=yanmış=eîäerÇe=eäe=ÖeçmiştirK=aörtÖen=ya=
Ça=çîaä=biçimäiÇiräerX=âapaâäarı=îe=âuäpäarı=îarÇır=Ejeääaart=NVSTW=ONRFK=Bir=Çiğer=önemäi=
buäuntu= türüX= isâeäetäerin= üstünÇe= buäunan= âumaş= parçaäarıdırK= Baäıâ= ağı= çäaraâ= Ça=
âuääanıäÇığı= Çüşünüäen= Ççâuma= parçaäarının= yanı= sıra= âömüräeşmiş= âürâ= îe= Çeri=
âaäıntıäarı=Ça=eäe=Öeçmiştir=Ejeääaart=NVSTW=TVX=ONMX=ONVFK=ÇaâmaâtaşınÇan=yapıämış=bir=
Üançer=ise=ÇeriÇen=yapıämış=âınıyäa=biräiâte=âçrunaÖeämiştir=
=
=
= VR=
fsKfKTKÖlü dĞmme delenekleri
İnsan= isâeäetäeri= üzerinÇe= yapıäan= inceäemeäer= neticesinÇe= ÇataäÜöyüâ= insanäarının=

Ççäiâçsefaä=îe= braâisefaä=AâÇeniz= ırâı=özeääiâäeri=taşıdığı=âanısına= îarıämıştırK=lrtaäama=
bçy=taÜminäerine=ÖöreX=âaÇınäarÇa=NKR=mX=erâeâäer= ise=NKSOJNKTR= m=ciîarınÇaÇırK= hemiâ=
âaäıntıäarınÇan= yçäa= çıâaraâ= uäaşıäan= bir= Çiğer= sçnuç= 4M= yaşın= üstünÇe= yaşamış= birey=
sayısının=az=çäuşuÇur=Ejeääaart=NVSTW=OORFK=
ÇataäÜöyüâDte= yaşayan=esâi=insanäar= intramuraäEyeräeşim=içiF= bir=öäü=Öömme=Öeäeneğine=
saÜiptirK=ˆäüäer=Öeneääiâäe=eîäerÇe=buäunan=päatfçrmäarın=aätına=ççâ=seyreâ= biçimÇe=eîin=
başâa= böäümäerinÇe=taban=aätına=Öömüäüräer=Ejeääaart= NVSTW=OM4FK=humaş= ya=Ça=Çeriye=
sarıämış= bireyäerin= yanısıra= Üasıräar= üstüne= âçnuämuş= îe= = ççğu= zaman= Ça= ÇçğruÇan=
tçprağa= ÇefneÇiämiş= bireyäere= ait= âaäıntıäara= rastäanmıştırK= ˆäen= bireyäerin= = = başı=
Öeneääiâäe=çÇanın=çrtasına=îücutäarı= ise=Çuîara=Ççğru= yöneäir= biçimÇe== yeräeştiriämiştirK=
jeääaart= ÇöneminÇe= eäe= Öeçen= 4MM= isâeäetin= ççğunäuğunu= âaÇınäar= çäuşturmaâtaÇır=
Ejeääaart=NVSTW=OMTFK=İsâeäetäerin=bazıäarının=âırmızı=aşı=EçârF=bazıäarının=yeşiä=EmaäaÜitF=
bazıäarının=Ça=maîi=EazuritF=bçya=iäe=bçyanÇığı=ÖöüämeâteÇirK=
=
ˆäünün= yanına= çbsiÇyen= aynaäarI= âemer= tçâası= çäaraâ= biäinen= âemiâ= tçâaäarI=
çaâmaâtaşınÇan= Üançeräer= îe= emziâäi= taş= âapäar= bıraâıämıştır= Ejeääaart= NVSTW= OMUFK=
aiğer =zenÖin =öäü =armağanäarı= arasınÇa =âaşıâI =çataäI =paäetI =taş= îe =Öeyiâ =Çişi =Öibi =çeşitäi =
maäzemeäerÇen=yapıäma=bçncuâäarI=yüzüâäerI=biäeziâäerI=bıçaâäarI=çapaäarX=bızäarI=iğneäer=
çämaâ= üzere= çeşitäi= süs= eşyaäarıX= sepetäer= îe= Öünäüâ= âuääanım= aäetäeri= îarÇırK= jeääaartDa=
Ööre= bıraâıäan= armağanäar= Öeneääiâäe= süs= eşyaäarı= âaÇın= aäetäer= ise= erâeâ= mezaräarınÇa=
çämaâ=üzere=bir=Çağılım=Öösteriräer=Ejeääaart=NVSTW=OMVFK=
=
Bununäa= biräiâte= isâeäetäer= Çağılımäarı= mezar= armağanäarının= cinsiyetäere= Ööre= ayrımı=
Öibi= âçnuäar= yeniÇen= inceäenmeye= başäanan= îeriäeräe= farâäı= bir= bçyutta= tartışmaya=
açıämıştır=E=Şeâiä=4OI=4PF=Eeamiätçn=NVVSW=ORMJOROX=OSOFK=
=
=
=
=
= VS=
fsKfKUKclçra ve cauna
=
ÇataäÜöyüâ’te= en= aät= âatäarÇan= itibaren= âçyun= îe= âeçi= Öibi= Üayîanäarın= âemiâäerine=
rastäanmış= îe= yapıäan= anaäizäer= sçnucunÇa= söz= âçnusu= Üayîanäarın= eîciääeştiriäÇiği=
anäaşıämıştır= Ejeääaart= NVSTW= OOPFK= höpeâ= eîciääeştiriämiş= çäaraâ= tanımäanırâen=
Ççmuzäar= yabanıä= bir= Üayat= sürmeâteÇirK= Büyüâ= başäarın= eîciääeştiriäme= âçnusunÇa= ise=
âesin= bir= âanıya= Üenüz= îarıäamamıştır= EeçÇÇer= NVVS= cW= PSRFK= vabani= eşeâI= yabani=
âçyunI=Öeyiâ=türäeriI=ÖazeäI=tiäâiI=âurtI=äeçparäar=îe=âuşäar=aîäanan=Üayîanäar=arasınÇaÇırK=
NVVPJVR=yıääarı=arasınÇa= yüzey=sıyırması=yapıäan=aäanäarÇa=âçyunI=âeçiI=en=ççâ=Öörüäen=
ÜayîanäarÇırK=Bunu=sırasıyäa=büyüâ=başäarI=atI=ÇçmuzI=ÖeyiâI=âöpeâI=tiäâiI=âeÇiI=taîşan=îe=
âuşäar= izäer= Ejartin= îe= ousseää= NVVSW= OMTFK= Baäıâçılıâ= faaäiyetinin= esâi= âazıäarÇaâi=
sçnuçäarÇan=farâäı=çäaraâ=ÇaÜa=yçğun=biçimÇe=ÖerçeâäeştiriäÇiği=yeni=çaäışmaäarÇa=çrtaya=
çıâarıäan=âaäıntıäarÇan=anäaşıämaâtaÇır=EeçÇÇer=NVVRW=OMF=K=
=
sfK=yapı=âatıyäa=biräiâte=çeşitäi=taÜıä=türäeri=baâäiyat=îe=yumruäu=bitâiäeri=Çe=içine=aäan=N4=
tür=besin=bitâisinin=tarımsaä=faaäiyetäerÇe=âuääanıäÇığı=Öözäemäenir=Ejeääaart= NVSTW=ONNX=
OO4FK= bmerI= binâçrnI= çıpäaâ= S= sıraäı= arpa= îe= = bezeäye= âaäıntıäarına= sfJffK= tabaâaäarÇa= =
yçğun=biçimÇe=rastäanmıştırK= bâmeâ= yapımınÇa=âuääanıäan=buğÇay=Eqriticum=aestiîumF=
iäâ= âez= sfK= yapı= âatınÇa= eäe= ÖeçerK= BezeäyeI= mercimeâI= îe= burçaâ= türäerinin= Esicia=
neçnaI= brîum=erîiäiaF= yanı=sıra= baÇemI= paäamutI= fıstıâ= EmistacÜiç= atäanticaFI= eämaI= arÇıç=
îe= çitäenbiâ= Eèätis= austraäisF= Öibi= meyîa= îe= yemişäerI= iäâ= yapı= âatäarınÇan= itibaren=
sıâäıâäa= eäe= Öeçen= bitâi= âaäıntıäarıdırK= Bazı= anaäiz= sçnuçäarına= Ööre= ÇataäÜöyüâ’te=
yaşayan= esâi= insanäarın= taÜıäÇan= ççâ= baâäiyat= îe= yumruäu= bitâiäeräe= besäenÇiâäeri=
ÇüşünüämeâteÇir=Ejçääesçn=îe=AnÇrews=NVVSW=OSVFK=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
= VT=
fsKfKVKÇatalÜĞyük’ün Önemi
=
Çataä= eöyüâ= vaâın= açğu= ÇışınÇa= Öeäişmiş= çäan= iäâ= tarımsaä= faäiyetäerin= ÖörüäÇüğü=
yeräeşmeäerÇen= biriÇirK= keçäitiâ= aöneme= ait= AnaÇçäu= îe= vaâın=açğu’Ça= buäunan=Çiğer=
yeräeşmeäere= Ööre= çäÇuâça= Öeniş= bir= yeräeşim= aäanına= saÜiptir= îe= jeääaart= tarafınÇan=
âent= tanımäaması= yapıäan= bir= yeräeşmeÇirK= eçÇÇer= ise= ÇataäÜöyüâ= için= âasaba= terimini=
âuääanmaâtaÇır=E=eçÇÇer=OMMTW=PN4FK=
=
AnaÇçäu=îe=vaâın=açğu’Ça=yer=aäan=aynı=Çöneme=ait=Çiğer=aäanäara=Ööre=sanatsaä=aäanÇa=
EÇuîar= resimäeri= îe= ÜeyâeäciäiâF= îe= eä= sanatäarı= aäanınÇa= Esepet= örmeI= çanaâJçömäeâI=
aÜşap=işäeri=îe=taş=aäetäerF=önemäi=iäeräemeäer=çäÇuğuna=Çair=âanıtäar=içermeâteÇirK=auîar=
resimäerinin=sayısı=îe= içerÇiği=âçnuäar= başâa= yeräeşimäerÇen=biäinmemeâteÇir=EŞeâiä=PUI=
PVFKvapıäan= araştırmaäar= eî= Çuîaräarının= eîin= âuääanım= süresi= bçyunca= birççâ= âez=
bçyanÇığını= îe= zaman= zaman= çeşitäi= bezemeäeräe= süsäenÇiğini= çrtaya= âçymaâtaÇır= E=
ieîÜa=NV=bFK=
=
ÇataäÜöyüâ’te= buäunmuş= çäan= arâeçäçjiâ= îeriäerI= buraÇa= yaşayan= insanäarın= yaâın= îe=
uzaâ= böäÖeäer= iäe= iäetişim= içerisinÇe= çäÇuğunu= ÖöstermeâteÇirK= ÇataäÜöyüâ’ün= âeşfiI=
AnaÇçäu’Ça=Öeäişmiş=bir=keçäitiâ=âüätürün=buäunÇuğuna=Çair=iäâ=işaretäerÇen=biri=çäması=
sebebiyäe= önemäiÇirK= Ana= qanrıça= âüätünün= beäirÖin= bir= şeâiäÇe= yaşanÇığı= bir= merâez=
izäenimi= îermeâteÇirEieîÜa= NV= aFK= Ayrıca= ÇataäÜöyüâ= mçst= mrçcessuaä= Epüreç= pçnrasıI=
vçrumcuF= vaâäaşım= âapsamınÇa= nesneäere= îe= arâeçäçjiâ= îeriäere= yüâäenen= sembçäiâ=
anäamäaräa=araştırma=yapıäan=bir=merâezÇir=E=pÜanâäanÇ=OMMMW=NSTJNTOF=K==
=
jimariI= sanatsaä= îe= şeÜiräeşme= aäanınÇaâi= Öeäişmeäer= açısınÇan= bir= zaman= ÇönÖüsü=
ÇâÜiäinÇe= îe= Çünyanın= bir= âüätüreä= aäanı= içerisinÇe= insani= Çeğeräerin= Çeğişimini=
Ööstermesi= itibariyäe= büyüâ= önem= arz= etmeâteÇirK= dereâ= insanäıâ= tariÜine= ışıâ= tutan=
âüätüreä= bir= Öeäeneğin= âanıtı= çäması= Öereâ= saÜip= çäÇuğu= mimari= özÖünäüğün=
meÇeniyetäeşme= sürecinÇe= önemäi= bir= aşamayı= temsiä= etmesi= sebebiyäe= ÇataäÜöyüâ’ün=
f`ljlpJqürâiye= iäe= bağäantılı= çäaraâ= aünya= jirası= iistesi’ne= Öirmesi= için= aÇay=
Öösteriämesi= taîsiye= eÇiämiş= îe= OMMV= yılı= itibariyäe= ÇataäÜöyüâ= rnescç’nun= Öeçici=
äistesine=ÇâÜiä=eÇiämiştir=EwwwKunescçKçrÖKtr=F==
=
= VU=
fsKff ÇATAieÖv¸h’¸k rirpAi jbsZrATfjfZ AÇfpfkaAk vApAi

pTAT¸p¸
ÇataäÜöyüâ= arâeçäçjiâ= aäanı= NK= îe= PK= Çerece= arâeçäçjiâ= sit= aäanı= çäaraâ= tanımäanmıştırK=
açğu=ÇataäÜöyüâ=birinci=Çerece=arâeçäçjiâ=sit=aäanı=iäan=eÇiämiştirK=Batı=ÇataäÜöyüâ=ise=
üçüncü= Çerece= arâeçäçjiâ= sit= aäanı= çäaraâ= tanımäanmaâtaÇırK= Aäanäarın= âenÇisinÇen= îe=
aäanÇan= eäe= Öeçen= Üer= türäü= âüätür= îaräığı= ÜaââınÇaâi= uyÖuäamaÇan= hüätür= îe= qurizm=
Baâanäığı= hüätür= saräıâäarı= îe= jüzeäer= deneä= jüÇüräüğü= sçrumäuÇurK= Batı=
ÇataäÜöyüâ’ün= bir= âısmının= müäâiyeti= yereä= âöyäüäereI= bir= âısmı= âöyäüäerin= arsa=
âiraäaÇıâäarı= eazine’ye= aittirK= Çumra= BeäeÇiyesiI= aäan= iäe= iäÖiäi= päanäamaI= erişim= îe=
Üizmet= ÖötürüämesinÇen=sçrumäuÇurK= ÇataäÜöyüâ= arâeçäçjiâ=araştırmaäarınÇa=eäe=Öeçen=
Üer=türäü=taşınır=îe=taşınmaz=âüätür=îaräığına=iäişâin=uyÖuäamaäarı=ise=OUSP=sayılı=hüätür=
îe= qabiat= saräıâäarını= hçruma= hanunu= îe= bu= âanuna= bağlı= vönetmeäiâäer=
ÇüzenäemeâteÇir=Ermar=îe=ÇiäinÖirçğäu=NVVMW=ORTJPMMFK==
=
fsKffKNK ÇatalÜĞyük hültürel jiras vĞnetimi ryÖulamalarını aüzenleyen vasal
Çerçeve
fsKffKNKNK hültür ve Tabiat sarlıklarının Tabi llÇuğu vasal eükümler
OUSP=sayılı=hanun’un=PKmaÇÇesine=Ööre hüätür=îaräıâäarıX=tariÜ=öncesi=îe=tariÜi=Çeîiräere=
ait= biäimI= âüätürI= Çin= îe= Öüzeä= sanatäaräa= iäÖiäi= buäunan= îeya= tariÜ= öncesi= ya= Ça= tariÜi=
ÇeîiräerÇe= sçsyaä= yaşama= âçnu= çämuş= biäimseä= îe= âüätüreä=açıÇan=özÖün= Çeğer= taşıyan=
yer=üstünÇeI=yer=aätınÇa=îeya=su=aätınÇaâi=bütün=taşınır=îe=taşınmaz=îaräıâäarX=
=
qabiat= îaräıâäarı= ise jeçäçjiâ= ÇeîiräeräeI= tariÜ= öncesi= îe= tariÜi= Çeîiräere= ait= çäup= enÇer=
buäunmaäarı=îeya=özeääiâäeri=îe=Öüzeääiâäeri=baâımınÇan=âçrunması=ÖereâäiI=yer=üstünÇeI=
yer=aätınÇa=îeya=su=aätınÇa=buäunan=ÇeğeräerÇirK=Bu=âapsamÇa=ÇataäÜöyüâ’ten=eäe=Öeçen=
taşınır=ya=Ça=taşınmaz=niteäiâäi=âüätür=îe=tabiat=îaräıâäarı=söz=âçnusu=âanun=Üüâümäerine=
tabiÇirK= Ayrıca= earaştırmaäarÇa= eäe= Öeçen= tüm= âüätür= îaräıâäarı= OUSP= sayılı= hanun’un=
RKjaÇÇesi=Öereğince=aeîäet=maäı=niteäiğinÇeÇirK=
=
= VV=
fsKffKNKOKhçruma ve hçrunma ryÖulamaları eakkınÇa vasal eükümler

=
=OUSP=sayılı= hanun’un=PKmaÇÇesi=4KparaÖrafınÇa= hçruma= îe= hçrunma=taşınmaz=âüätür=
îe= tabiat= îaräıâäarınÇa= muÜafazaI= baâımI= çnarımI= restçrasyçnI= fçnâsiyçn= Çeğiştirme=
işäemäeriX=taşınır= âüätür=îaräıâäarınÇa= ise= muÜafazaI=baâımI= çnarım=îe=restçrasyçn=işäeri=
çäaraâ= tanımäanmıştırK= Böyäeäiâäe= âçrunması= Öereâäi= niteäiâte= buäunan= taşınır= îe=
taşınmaz= âüätür= îaräıâäarı= üzerinÇeâi= müÇaÜaäe= tanımäarı= fiziâseä= müÇaÜaäeräe=
sınıräanÇırıämış=sçyut=uyÖuäamaäara=iäişâin=açıâ=bir=Üüâüm=âanuna=âçnmamıştırK==
=
Aynı= hanun’un= RKparaÖrafınÇa= ise= hçrunma= aäanıX= taşınmaz= âüätür= îe= tabiat=
îaräıâäarının= muÜafazaäarı= îeya= tariÜi= çeîre= içinÇe= âçrunmaäarınÇa= etâinäiâ= taşıyan=
âçrunması=zçrunäu=çäan=aäan=çäaraâ=tanımäanmıştırK=Bu=nçâtaÇa=ÇataäÜöyüâ’ün=tariÜseä=
îe= arâeçäçjiâ= ÇeğerinÇen= âaynaâäı= bir= arâeçäçjiâ= sit= çäaraâ= tanımäanması= söz= âçnusu=
âanun=Üüâümäerine=paraäeä=çäaraâ=ÖerçeâäeşmeâteÇirK==
fsKffKNKPK pit Alanı İlanı ve ryÖulamaları eakkınÇa vasal eükümler
ONKMTKNVUP= tariÜinÇe= âabuä= eÇiäen= PPUSI= 4SOV= îe= ROOS= sayılı= âanunäaräa= üzerinÇe=
Çeğişiâäiâäer= yapıäan= OUSP= sayılı= hüätür= îe= qabiat= saräıâäarını= hçruma= hanunu’nun=
qanımäar= başlıâäı= P= üncü= jaÇÇesi’nin= P= üncü= paraÖrafınÇa= ?pit?X= tariÜ= öncesinÇen=
Öünümüze=âaÇar=Öeäen=çeşitäi=meÇeniyetäerin=ürünü=çäupI= yaşaÇıâäarı=Çeîiräerin= sçsyaäI=
eâçnçmiâI= mimari= îe= benzeri= özeääiâäerini= yansıtan= âent= îe= âent= âaäıntıäarıI= âüätür=
îaräıâäarının= yçğun= çäaraâ= buäunÇuğu= sçsyaä= yaşama= âçnu= çämuş= îeya= önemäi= tariÜi=
ÜaÇiseäerin= cereyan= ettiği= yeräer= îe= tespiti= yapıämış= tabiat= özeääiâäeri= iäe= âçrunması=
Öereâäi=aäanÇırK”ifaÇesiyäe=tanımäanmaâtaÇırK=Buna=Ööre=ÇataäÜöyüâ’ün=N=inci=îe=P=üncü=
Çerece==arâeçäçjiâ=sit=aäanı=çäaraâ=tanımäanmasına=esas=söz=âçnusu=âanun=ÜüâmüÇürK==
=
ÇataäÜöyüâ= arâeçäçjiâ= sit= aäanı= ÜaââınÇaâi=âçruma= işäemäeri= ise= OUSP= sayılı= hanun’un=
hçrunma Alanı ile İlÖili harar Alma vetâisi başlıâäı= UKjaÇÇesi = “hçrunması Öereâli
âültür îe tabiat îarlıâlarının âçrunma alanlarının tespiti îe bu alanlar içinÇe inşaat îe
tesisat yapılıp yapıllamayacağı âçnusunÇa âarar alma yetâisi hçruma hurullarına
aittirK hçruma hurullarının âararına SN inci maÇÇenin iâinci fıârasına Ööre itiraz
=
= NMM=
eÇilebilirK hçrunma alanlarının tespitinÇeI âçrunması Öereâli âültür îe tabiat

îarlıâlarının âçrunmasıI Öörünümlerinin îe çeîreleri ile uyumlarının muÜafazası için
yeteri âaÇar âçrunma alanına saÜip çlmaları Çiââate alınırK Bu Üususlarla ilÖili esaslarK
hültür îe qurizm Baâanlığınca Üazırlanacaâ yönetmeliâte belirtilir”= Üüâümäeri=
ÇçğruätusunÇa= ÇüzenäenmeâteÇirK= Bu= nçâtaÇa= ÇataäÜöyüâ’te= ÇaÜiä= çämaâ= üzere=
arâeçäçjiâ= araştırma= yapıäan= bir= aäanın= sit= statüsü= âazanmasınÇan= sçrumäu= unsur=
hçruma=huruääarıdırK=
=
=hçruma= huruääarının= yetâi= çerçeîesini= çizen= Üususäar= qespit= îe= qesciä= işäemäerine=
iäişâin= OUSP= sayılı= hanun’un= TKjaÇÇe= Üüâümäeri= ÇçğruätusunÇa= Çüzenäenen= = îe=
NMKNOKNVUT= tariÜäi= îe= NVSSM= sayılı = oesmi= dazete’Çe= yayınäanaraâ= yürüräüğe= Öiren=
hçrunması dereâli qaşınmaz hültür îe qabiat sarlıâlarının qespit îe qescili eaââınÇa
vönetmeliâ=iäe=ÇüzenäenmeâteÇirK=Anıäan=vönetmeäiâ’in=PKmaÇÇesi=içerisinÇeâi=tanımäar=
başlığı=aätınÇa= yer=aäan=Arâeçäçjiâ=pit= antiâ=bir= yeräeşmenin=îeya=esâi=bir= meÇeniyetin=
âaäıntıäarının=buäunÇuğu=yer=îeya=su=aätınÇa=biäinen=îeya= meyÇana=çıâarıäan=âçrunması=
Öereâäi=aäanäarı=çäaraâ=tanımäanmaâtaÇırK==
=
Aynı= vönetmeäiâ= maÇÇesi= âapsamınÇa= arâeçäçjiâ= sit= aäanäarına= iäişâin= âarar= îerme=
işäemäeri= qespit= tanımı= ÇaÜiäinÇe OUSP= sayılı= hüätür= îe= qabiat= saräıâäarını= hçruma=
hanunuDnun=P= üncü= maÇÇesinÇe= tarif= eÇiäen= îe= S= ncı= maÇÇesinÇe= beäirtiäen=âçrunması=
Öereâäi=taşınmaz=âüätür=îe=tabiat= îaräıâäarının=bu=yönetmeäiâte=beäirtiäen=usuääerI=esasäar=
îe= âıstasäar= ÇçğruätusunÇa= teâniâ= bir= çaäışma= iäe= ÇeğeräenÇiriäereâ= beäÖeäenÇiriämesi=
çäaraâ=tanımäanmaâtaÇırK= =
=
pit= aäanäarına= iäişâin= âarar= îerme= yetâisi= qespit= bâibi= tanımı= ÇaÜiäinÇe tespit=
çaäışmaäarını= yapmaâ= üzereI= yapıäacaâ= çaäışmanın= âçnusuI= çaäışmaya= esas= teşâiä= eÇen=
îaräıâäarın= niteäiâäeri= îe= yerine= Ööre= Baâanäıâça= îe= ÖereâtiğinÇe= Çiğer= iäÖiäi= âurum= îe=
âuruäuşäarın= uzmanäarınÇan= îeya= saâıfäar= deneä= jüÇüräüğüDnün= âenÇi= uzmanäarınÇan=
îeya=saâıfäar=deneä=jüÇüräüğüDnün=âenÇi=uzmanäarınÇan=iâi=âişiÇen=az=çämamaâ=üzere=
âuruäacaâ= eâip= çäaraâ= ifaÇe= eÇiämeâteÇirK= qesciä= ise taşınmaz= âüätür= îe= tabiat=
îaräıâäarınÇan= âçrunması= Öereâäi= çäanäarının= âçruma= âuruäu= âararıyäa= beäiräenmesini=
tanımäarK==
=
= NMN=
fuKffKNK4K ÇatalÜĞyük’ün Birinci aerece Arkeçlçjik pit Alanı ptatüsü

=
=hçrunması dereâli qaşınmaz hültür îe qabiat sarlıâlarının qespit îe qescili eaââınÇa
vönetmeliâ’in= 4KmaÇÇesi= EÜF= paraÖrafınÇa= Arâeçäçjiâ= sitDäer= için= yapıäan=
ÇeğeräenÇirmeÇe= yazılı= biäÖiI= satÜi= âaäıntıäarI= biäimseä= araştırmaäarI= çeîreseä= ÖözäemäerI=
eâçäçjiâ= ÖözäemäerI= biäimseä= taÜmin= îe= tçpçÖrafiâ= yapı= yönäerinÇen= niteäiâäere= saÜip=
çäması şartäarı= aranmaâtaÇırK= pöz= âçnusu= niteäiâäere= saÜip= arâeçäçjiâ= aäanäara= iäişâin=
niÜai=âarar=ise=hçruma=huruääarınca=MUKMOKNVVM=tariÜäi=îe=OM4OT=sayılı=oesmi=dazete’Çe=
yayınäanaraâ= yürüräüğe= Öiren hesin İnşaat vasağı detirilen hçrunması dereâli
qaşınmaz hültür îe qabiat sarlıâlarının BulunÇuğu pit AlanlarınÇaâi qaşınmaz
jalların eazineye Ait qaşınmaz jallar İle aeğiştirilmesi eaââınÇa vönetmeliâ
Üüâümäerince=aäınmaâtaÇırK
Anıäan= vönetmeäiâ’in= P= üncü= maÇÇesi= P= üncü= paraÖrafına= Ööre Birinci aerece

Arâeçlçjiâ pit Alanı âçrunmaya yöneliâ bilimsel çalışmalar ÇışınÇa aynen âçrunacaâ
sit alanlarını tanımlamaâtaÇırK Bu= tür= aäanäarÇa= OUSP= sayılı= hüätür= îe= qabiat=
saräıâäarını= hçruma= hanunu’nun= İzinsiz= jüÇaÜaäe= îe= huääanma= vasağı= başlıâäı=
VKmaÇÇesi “hçruma vüâseâ hurulunun ilâe âararları çerçeîesinÇe âçruma bölÖe
âurullarınca alınan âararlara ayâırı çlaraâI âçrunması Öereâli taşınmaz âültür îe tabiat
îarlıâları îe âçruma alanları ile sit alanlarınÇa inşaî îe fiziâî müÇaÜaleÇe
bulunulamazI bunlar yeniÇen âullanıma açılamaz îeya âullanımları ÇeğiştirilemezK
bsaslı çnarımI inşaatI tesisatI sçnÇajI âısmen îeya tamamen yıâmaI yaâmaI âazı îeya
benzeri işler inşaî îe fiziâî müÇaÜale sayılır”=Üüâümäeri=Öereğince=Üiçbir=şeâiäÇe=inşaat=
ya=Ça=müÇaÜaäeye=izin=îeriämemeâte=çäup=âçruma=aätınÇaâi=aäanın=sınıräarının=şeÜir= ya=
Ça= âasaba= päanınÇa= Öösteriäme= zçrunäuäuğu= îarÇırK= waman= içerisinÇeI= bu= tür= aäanäarÇa=
buäunan= binaäarın= aeîäet= tarafınÇan= temin= eÇiäeceâ= yeni= äçâasyçnäara= taşınması=
ÖereâmeâteÇirK=
=
=
=
=
=
= NMO=
eiçbir= şeâiäÇe= ağaç= eâimine= ya= ÇaI= tarım= ÇaÜiä= çämaâ= üzereI= müÇaÜaäeye= izin=
îeriämemeâteÇirK= Bu= tür= aäanäarın= etrafına= uyÖun= şeâiäÇe= teä= çeâmeâ= îe= bir= Öüîenäiâ=
Ööreîäisi=atamaâ=hüätür=îe=qurizm=Baâanäığı’nın=ÖöreîiÇirK=Aynı=zamanÇa=BaâanäıâI=bu=
tür= aäanäara= biäÖiäenÇirme= paneääeri= âçymaâäa= yüâümäüÇür= EBâz= hataäçÖW= ÇataäÜöyüâ=
vönetim=mäanıFK==
fsKffKNKRK ÇatalÜĞyük’ün ¸çüncü aerece Arkeçlçjik pit Alanı ptatüsü
¸çüncü= Çerece= aäanäarÇaI= saÇece= hçruma= huruäu’nun= izni= iäe= îe= Earâeçäçjiâ= bir= âanıt=
buäunması=ÜaäinÇe=hçruma=huruäu’nun=biäÖiäenÇiriämesi=amacıyäaF=âazı=işäeminin=müze=
yetâiäiäeri= tarafınÇan= âçntrçä= eÇiämesi= şartıyäa= inşaata= izin= îarÇırK= hçruma= huruäu’nun=
çnayı=iäeI= araba= parâ=aäanıI= biäet= âuäübeäeriI= äaîabçäar= îe= yürüyüş=patiâaäarı=Öibi=turizm=
faaäiyetäerini=Çesteâäeyici=müÇaÜaäeäere=izin=îeriäebiäirK=hüätür=îe=qurizm=BaâanäığınÇan=
izin= aäınması= îe= päanın= hçruma= huruäu= tarafınÇan= çnayäanması= ÜaäinÇe= cafe= ya= Ça=
restçran=inşa=eÇiäebiämeâteÇir=EBâz=hataäçÖW=ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıF=
=
fsKffKNKSKAlan vĞnetimine İlişkin vasal eükümler
OUSP=sayılı=hüätür=îe=qabiat= saräıâäarını=hçruma=hanunu’nun=qanımäar= îe=hısaätmaäar=

başlıâäı= P= üncü= maÇÇesi= = U= inci= paraÖrafınÇa= EbâWN4LTLOMM4= –= ROOSLN= mÇKF= ?hçruma=
amaçäı=imar=päânı?X=bu=hanun=uyarınca=beäiräenen=sit=aäanäarınÇaI=aäanın=etâiäeşimJÖeçiş=
saÜasını= Ça= Ööz= önünÇe= buäunÇuraraâI= âüätür= îe= tabiat= îaräıâäarının= sürÇürüäebiäiräiâ=
iäâesi=ÇçğruätusunÇa=âçrunması=amacıyäa=arâeçäçjiâI=tariÜiI=ÇçğaäI=mimarîI=ÇemçÖrafiâI=
âüätüreäI= sçsyçJeâçnçmiâI= müäâiyet= îe= yapıäaşma= îeriäerini= içeren= aäan= araştırmasına=
Çayaäı=çäaraâX=Üaäi=Üazır=Üaritaäar=üzerineI=âçruma=aäanı=içinÇe=yaşayan=Üane=Üaäâäarı=îe=
faaäiyet= Öösteren= iş= yeräerinin= sçsyaä= îe= eâçnçmiâ= yapıäarını= iyiäeştirenI= istiÜÇam= îe=
âatma= Çeğer= yaratan= stratejiäeriI= âçruma= esasäarı= îe= âuääanma= şartäarı= iäe= yapıäaşma=
sınıräamaäarınıI= sağlıâäaştırmaI= yeniäeme= aäan= îe= prçjeäeriniI= uyÖuäama= etap= îe=
prçÖramäarınıI=açıâ=aäan=sisteminiI= yaya=Ççäaşımı=îe=taşıt= uäaşımınıI=aät= yapı=tesisäerinin=
tasarım= esasäarıI= yçğunäuâäar= îe= parseä= tasarımäarınıI= yereä= saÜipäiäiâI= uyÖuäamanın=
finansmanı= iäâeäeri= uyarınca= âatılımcı= aäan= yönetimi= mçÇeääerini= Çe= içereceâ= şeâiäÇe=
ÜazıräananI= ÜeÇefäerI=araçäarI=stratejiäer= iäe=päânäama=âararäarıI=tutumäarıI=päân= nçtäarı=îe=
=
= NMP=
açıâäama= rapçru= iäe= bir= bütün= çäan= nazım= îe= uyÖuäama= imar= päânäarının= ÖereâtirÇiği=
öäçeâteâi=päânäarÇır=şeâäinÇe=X=
=
EVF= uncu= paraÖrafınÇa= = EbâWN4LTLOMM4= –= ROOSLN= mÇKF= ?Çeîre= Çüzenäeme= prçjesi?X= ören=
yeräerinin= arâeçäçjiâ= pçtansiyeäini=âçruyacaâ= şeâiäÇeI= Çenetimäi=çäaraâ= ziyarete= açmaâI=
tanıtımını= sağäamaâI= meîcut= âuääanım=îe=ÇçäaşımÇan=âaynaâäanan=sçrunäarını= çözmeâI=
aäanın= iÜtiyaçäarını= çağÇaşI= teânçäçjiâ= Öeäişmeäerin= ÖereâtirÇiği= Ççnatıäaräa= ÖiÇermeâ=
amacıyäa= Üer= ören= yerinin= âenÇi= özeääiâäeri= Ööz= önüne= aäınaraâ= Üazıräanacaâ= NLRMMI=
NLOMM=îe=NLNMM=öäçeâäi=Çüzenäeme=prçjeäeriÇirI=
= =
ENMF=uncu=paraÖrafınÇa=EbâWN4LTLOMM4=–=ROOSLN=mÇKF=?vönetim=aäanı?X=sit=aäanäarıI=ören=
yeräeri=îe=etâiäeşim=saÜaäarının=Ççğaä=bütünäüğü=içerisinÇe=etâin=bir= şeâiäÇe=âçrunmasıI=
yaşatıämasıI= ÇeğeräenÇiriämesiI= beääi= bir= îizyçn= îe= tema= etrafınÇa= ÖeäiştiriämesiI=
tçpäumun= âüätüreä= îe= eğitseä= iÜtiyaçäarıyäa= buäuşturuäması= amacıyäaI= päânäama= îe=
âçruma=âçnusunÇa=yetâiäi=merâezî=îe=yereä=iÇareäer=iäe=siîiä=tçpäum=âuruäuşäarı=arasınÇa=
eşÖüÇümü= sağäamaâ= için= çäuşturuäan= îe= sınıräarı= iäÖiäi= iÇareäerin= Öörüşäeri= aäınaraâ=
Baâanäıâça=beäiräenen=yeräerÇirI=
=
ENNF= inci= paraÖrafınÇa= = ise= EbâWN4LTLOMM4= –= ROOSLN= mÇKF= ?vönetim= päânı?X= yönetim=
aäanının= âçrunmasınıI= yaşatıämasınıI= ÇeğeräenÇiriämesini= sağäamaâ= amacıyäaI= işäetme=
prçjesiniI= âazı= päânı= îe= çeîre= Çüzenäeme= prçjesi= îeya= âçruma= amaçäı= imar= päânını=
Çiââate= aäaraâ= çäuşturuäan=âçruma= îe= Öeäişim=prçjesininI= yıääıâ= îe= beş= yıääıâ= uyÖuäama=
etapäarını=îe=bütçesini=Çe=ÖösterenI=Üer=beş=yıäÇa=bir=ÖözÇen=Öeçiriäen=päânäarÇır=ifaÇeäeri=
Aäan=vönetimine=iäişâin=yasaä=sınıräılıâäarı=açıâça=ifaÇe=etmeâteÇir=K=
=
qürâiye=sınıräarı=içerisinÇe=çrtaya=çıâan=Üer=türäü=âüätür=îe=tabiat= îaräığının=müäâiyetine=
iäişâin=en=bağäayıcı=hanun=Üüâmü=ise=aynı=hanun’un=aeîäet= maäı=niteäiği=başlıâäı=R=inci=
maÇÇesiÇirK= pöz= âçnusu= maÇÇeÇeâi= = “aeîäeteI= âamu= âurum= îe= âuruäuşäarına= ait=
taşınmazäar= iäe= özeä= Üuâuâ= Üüâümäerine= tabi= Öerçeâ= îe= tüzeäâişiäerin= müäâiyetinÇe=
buäunan= taşınmazäarÇa= îaräığı= biäinen= îeya= iäeriÇe= meyÇana= çıâacaâ= çäan= âçrunması=
Öereâäi= taşınır= îe= taşınmaz= âüätür= îe= tabiat= îaräıâäarı= aeîäet= maäı= niteäiğinÇeÇirK”= =
eüâmü=Çeîäetin=Üer=türäü=âüätür=îe=tabiat= îaräığına= iäişâin=saâäı=tuttuğu=rüçÜan=Üaââını=
=
= NM4=
temsiä= etmeâteÇirK= Bu= âapsamÇa= arâeçäçjiâ= aäanäarın= yönetimi= ÜaââınÇaâi= temeä=

insiyatifi=şeâiääenÇiren=unsur=Çeîäetin=bu=aäanäar=üzerinÇeâi=müäâiyet=ÜaââıdırK=
=
NMKMTKOMM4=tariÜinÇe=âabuä=eÇiäen=BüyüâşeÜir=BeäeÇiyesi=hanunu’nun=üçüncü=
böäümünÇe=BüyüâşeÜir=BeäeÇiyesi’nin=döreîI=vetâi=îe=pçrumäuäuâäarı=başlıâäı=böäüm=
Çumra=BeäeÇiyesi’nin=BöäÖeseä=mäanäama=açısınÇan=ÇataäÜöyüâ=üzerinÇeâi=yetâiäerini=
çizmeâteÇirK=Çumra’Çaâi=ÖeäişmeäerI=İmar=jüÇüräüğü=aracılığı=iäe=beäiräenmeâteÇirK=
=
fsKfffKÇATAieÖv¸h’¸k vbobi jbsZrAT AÇfpfkaAk vApAi pTAT¸p¸

fsKfffKNKBüyükşeÜir İlçe ve İlk haÇeme BeleÇiyelerinin dĞrev ve pçrumluluklarıW=
==
RONS=sayılı=BüyüâşeÜir=BeäeÇiyesi=hanunu’nun=T=inci=jaÇÇesi=EçF=paraÖrafına=Ööre==
BüyüâşeÜir=BeäeÇiyesinin=ÖöreîI=yetâi=îe=sçrumäuäuğu=hüätür=îe=tabiat=îaräıâäarı=iäe=
tariÜî=Ççâunun=îe=âent=tariÜi=baâımınÇan=önem=taşıyan=meâânäarın=îe=işäeîäerinin=
âçrunmasını=sağäamaâI=bu=amaçäa=baâım=îe=çnarımını=yapmaâI=âçrunması=mümâün=
çämayanäarı=asäına=uyÖun=çäaraâ=yeniÇen=inşa=etmeâtirK=
==
fsKfffKOKBüyükşeÜir BeleÇiyesi’nin İmar aenetim vetkisi
= =
RONS= sayılı= BüyüâşeÜir= BeäeÇiyesi= hanun’un= NNK= maÇÇesine= Ööre= = = büyüâşeÜir=
beäeÇiyesiI= iäçe= îe= iäâ= âaÇeme= beäeÇiyeäerinin= imar= uyÖuäamaäarını= Çenetäemeye=
yetâiäiÇirK=aenetim=yetâisiI=âçnu=iäe=iäÖiäi=Üer=türäü=biäÖi=îe=beäÖeyi=istemeyiI=inceäemeyi=
îe=ÖereâtiğinÇe=bunäarın=örneâäerini=aämayı=içerirK=Bu=amaçäa=isteneceâ=Üer=türäü=biäÖi=îe=
beäÖeäer= en= Öeç= çnbeş= Öün= içinÇe= îeriäirK= İmar= uyÖuäamaäarının= ÇenetiminÇe= âamu=
âurum= îe= âuruäuşäarınÇanI= üniîersiteäer= îe= âamu= âurumu= niteäiğinÇeâi= mesäeâ=
âuruäuşäarınÇan=yararäanıäabiäir=
=
aenetim= sçnucunÇa= beäiräenen= eâsiâäiâ= îe= ayâırılıâäarın= ÖiÇeriämesi= için= iäÖiäi=
beäeÇiyeye= üç= ayı= Öeçmemeâ= üzere= süre= îeriäirK= Bu= süre= içinÇe= eâsiâäiâ= îe= ayâırılıâäar=
ÖiÇeriämeÇiği= taâÇirÇeI= büyüâşeÜir= beäeÇiyesi= eâsiâäiâ= îe= ayâırılıâäarı= ÖiÇermeye=
yetâiäiÇirK=BüyüâşeÜir=beäeÇiyesi=tarafınÇan=beäiräenen=ruÜsatsız=îeya=ruÜsat= îe=eâäerine=
=
= NMR=
ayâırı=yapıäarI=Öereâäi=işäem=yapıämaâ=üzere=iäÖiäi=beäeÇiyeye= biäÇiriäirK=Beäiräenen=imara=
ayâırı= uyÖuäamaI= iäÖiäi= beäeÇiye= tarafınÇan= üç= ay= içinÇe= ÖiÇeriämeÇiği= taâÇirÇeI=
BüyüâşeÜir= BeäeÇiyesi= PKRKNVUR= tariÜäi= îe= PNV4= sayılı İmar= hanunu’nun= PO= îe= 4O= nci=
maÇÇeäerinÇe=beäirtiäen=yetâiäerini=âuääanma=Üaââını=ÜaizÇirK==
= =
Ancaâ=PNV4=sayılı=hanunun=4O=nci=maÇÇe=âapsamınÇaâi=âçnuäarÇan=Ççäayı=iâi=âez=ceza=
îeriäemezK= BaÜsi= Öeçen= yasaä= Çüzenäemeäer= ÇaÜiäinÇe= ÇataäÜöyüâ= vönetim= mäanı= =
âapsamınÇa= uyÖuäanacaâ= iş= îe= işäemäerÇe= yereä= îe= merâezi= yönetim= unsuräarı=
ÜaââınÇaâi=âanun=îe=yönetmeäiâäerin=etâisi=îarÇırK=
fsKfsK ÇATAieÖv¸h h¸iT¸obi jİoAp vÖkbTİMİ

fsKfsKNK hapsam
=püreç= pçnrası= ya= Ça= vçrumcu= arâeçäçjiâ= anaäiz= biçiminin= âenÇi= yöntemini=uyÖuäaÇığı=
örneâäerÇen=biri=çäan= îe=çaäışmamızÇa= inceäenen=merâez= hçnya= İäiI= Çumra=İäçesinÇeâi=
ÇataäÜöyüâ= yeräeşmesiÇirK= OMM4= yılınÇa= Üazıräanan= ÇataäÜöyüâ= vönetim= mäanı=
yeräeşmeye=ait=arâeçäçjiâ=îe=tariÜi=unsuräarın=ÇeğeräenÇiriämesine=iäişâin=ÇçğaäI=biäimseäI=
âüätüreäI= yereäI= tçpäumsaäI= eâçnçmiâI= turistiâI= pçäitiâ= îe= sembçäiâ= Çeğeräeri=
ÇetayäanÇıraraâ= âapsamäı= bir= Aäan= vönetimi= “hüätüreä= jiras= vönetimi”= prçjesi= çäaraâ=
Üazıräanmıştır= EBâz= hataäçÖW= ÇataäÜçyuâ= vönetim= mäanı= OMM4FK= pöz= âçnusu= aäan=
yönetimi= päanı= âaîramsaä= çäaraâ= âazıäan= aäana= iäişâin= bir= aäan= prçjeäenÇirmesini= ifaÇe=
etse=Çe=tanımäanan=aäanın=iäÖiäi=çäÇuğu=ÇaÜa=Öeniş=bir=çrtamI=aäan=yönetimini=etâiäeyen=
Çireât= ya= Ça= Ççäayäı= çeîreseä= EsçsyaäF= etâiäer= îe= prçje= âapsamının= Öenişäiği= bu= aäan=
yönetimi= tasäağına= hüätüreä= jiras= vönetimi= päanı= îasfını= âazanÇırmaâtaÇırK= Bu=
âapsamÇa= söz= âçnusu= aäan= yönetimi= päanı= tez= çaäışmasınÇa= âüätüreä= miras= yönetimi=
prçjesi=çäaraâ=ÇeğeräenÇiriäeceâ=îe=inceäeneceâtirK=
=
hüätüreä= jiras= vönetimi= prçjesi= Aîrupa= Biräiği’nin= finansaä= Çesteği= iäe=
ÖerçeâäeştiriämeâteÇirK= Bu= âapsamÇaâi= qemperX= “qraininÖI bÇucatiçnI janaÖementI
mreÜistçry in tÜe jeÇiterranean”= EAâÇeniz= eaîzasınÇa= mreÜistçrya= bğitim= îe=
vönetimF= âüätüreä= miras= Çesteâ= prçÖramıI= bünyesinÇe= İnÖiätereI= jaätaI= vunanistanI=
qürâiye= îe= İsraiä’Çe= buäunan= aätı= çrtaâ= âuruäuşu= içermeâte= îe= burçmeÇ= eeritaÖe= ff=
=
= NMS=
mrçÖramı= EAîrupaJAâÇeniz= jirası= mrçÖramıF= çerçeîesinÇe= Aîrupa= Biräiği= tarafınÇan=

finanse= eÇiämeâteÇirK= qemper’ın= Öeneä=amacıI= AâÇeniz= böäÖesinin= tariÜ=öncesi=âüätüreä=
mirasını= yeräeşiâ= Üaäâtan= îe= çâuä=öğrenciäerinÇen= ÇaÜa= Öeniş= uäusäararası= bir= tçpäuäuğa=
âaÇar= Üer= seîiyeÇe= erişime= ÇaÜa= açıâ= Üaäe= ÖetirmeâtirK= Bu= Ça= biäÖinin= teşîiâ= eÇiämesiI=
insan= âaynaâäarının= arttırıäması= îe= bütünäeşiâ= miras= yönetimi= Öeäiştiriämesi= iäe= eäÇe=
eÇiäeceâtirK=
=
mrçje= bu= amacıI= biäÖi= yayılımını= içeren= âarma= bir= prçÖram= iäe= îe= vunanistanI= İsraiäI=
jaäta= îe= qürâiye’Çe= seçiäen= piäçt= aäanäarÇaâi= aäan= yönetim= päanäarınınI= iäÖiäi= eğitim=
prçÖramäarı= îe= eğitim= teşîiâäerinin= uyÖuäanması= iäe= Öerçeâäeştirmeyi= ÜeÇefäemeâteÇirK=
qürâiye= için= âabuä= eÇiäen= piäçt= prçje= ÇataäÜöyüâ= yeräeşmesiÇirK= ÇataäÜöyüâ’te= yapıäan=
çaäışmaäarI= Üem= qürâiye’Çeâi= Üem= Çe= yurtÇışınÇaâi= Çiğer= aäanäar= için= bir= örneâ=
çäuşturmaâtaÇırK=Bu=yönetim=päanı=qürâiye’Çe=arâeçäçjiâ=bir=aäan=için=Öeäiştiriäen=päanäar=
açısınÇan= türünün= iäâ= örneğiÇir= ancaâ= qbjmbo= prçjesi= prçje= çrtaâäarına= ait= çäup=
Aîrupa=Biräiği’nin=ÜerÜanÖi=bir=resmi=Öörüşünü=yansıtmamaâtaÇır=
=
ÇataäÜöyüâ’te=Öerçeâäeştiriäen=arâeçäçjiâ=çaäışmaäarın=teçriâ=aätyapısı=ise=eçÇÇer’a=Ööre=
hçnteâseääiâ= E`çntextuaäityFI= Ççâsesäiäiâ= EjuätiîçcaäityFI= btâiäeşimciäiâ= EfnteractiîityF=
îe=vansımacılıâ=EoefäexiîityF=aÇı=aätınÇaâi=Çört=teçriâ=Üareâet=nçâtasına=ÇayanmaâtaÇır=
E=gçÜnsçn=NVVVW=VUX=eçÇÇer=NVVV=aW=UMJUOI=eçÇÇer=OMMMW=VFK=
=
=
= NMT=
fsKfsKKOK Temel İlkeler

fsKfsKOKNKvansımacılık E oeflexivityF
= =
jçÇern= tçpäumäarÇa= bireyäer= ÇaÜa= Öeniş= bir= Çünya= iäe= iäişâi= ÜaäinÇeÇir= îe= uzmanäar=
tarafınÇan= üretiäen= biäÖi= beääi= ÖrupäarÇa= sınıräı= âaämayıp= sıraÇan= insanäarın= Öünäüâ=
eyäemäeri=esnasınÇa=Çüzenäi=çäaraâ=yçrumäanmaâta=îe=uyÖuäanmaâtaÇır=EdiÇÇens=OMMOW=
N4FK= vansımanın=bu=tanımäama=âapsamınÇaâi=sçsyçäçjiâ=anäamı=Çüşünereâ=Çaîranmaâ=
biçiminÇe=açıâäanabiäirK=
=
eçÇÇer= başâanäığınÇaâi= uäusäararası= bir= eâip= tarafınÇan= Çeîam= ettiriäen= ÇataäÜöyüâ=
arâeçäçjiâ= araştırmaäarınÇa= NVVP= yılınÇan= beri= yuâarıÇa= tanımı= yapıäan= vansımacı=
jetçÇçäçji= âuääanıämaâtaÇır= EeçÇÇer= OMMMW= VFK= eçÇÇer= vansımacılıâ= âaîramını=
“Arâeçlçjiâ îerilerin söylem îe eylemlerin arâeçlçjiâ bilÖilerin üretilme sürecinÇe ÇaÜil
çlan farâlı Örupların prçje ÇışınÇaâi arâeçlçÖların îe arâeçlçjiye ilÖisi çlmayan ama
ÇatalÜöyüâ ile ÇiyalçÖ ÜalinÇe çlan Öruplar üzerinÇe etâisini incelemeâ”= çäaraâ=
tanımäamaâtaÇır=EeçÇÇer=OMMMW=NMFK==
=
ÇataäÜöyüâ= iäe= bir= şeâiäÇe= irtibatı=çäan=îe=aäan=üzerine= biäÖi=üreten=ççâ=farâäı=Örupäarın=
îaräığı= mçst= mrçcessuaä= Epüreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımF= âapsamınÇa= yapıäan=
âüätüreä= miras= yönetiminin= en= önemäi= özeääiâäerinÇenÇirK= ˆzeääiâäe= aäan= ziyareti=
esnasınÇa= birççâ= yeräi= îe= yabancı= turistin= ÇataäÜöyüâ’te= eäe= Öeçiriäen= arâeçäçjiâ=
buäuntuäarı= sembçäiâ= çäaraâ= anäamäanÇırÇığı= îe= âenÇiäeriyäe= özÇeşäeştirÇiği=
ÖözäemäenmeâteÇirK=Bu=tanıma=bağlı=çäaraâ=vansımacılıâ=aäan=çaäışmasınÇa=Ööreî=yapan=
biäim=aÇamäarı= ÇışınÇa= böäÖe= ÜaäâınÇan= başäayaraâ= ÇataäÜöyüâ= hazıäarı= ÜaââınÇa= biäÖi=
saÜibi= çämayı= taäep= eÇen= arâeçäçÖ= çäan= ya= Ça= Çiğer= mesäeâäerÇen= birey= îe= sçsyaä=
Örupäarın= tümünün= söz= âçnusu= çaäışmaya= âatılımını= önÖörürK= Bu= âatılım= ÇâÜiäinÇeI=
îeriäeri= ÇeğeräenÇiren= biäim= aÇamäarı= âaÇar= biäÖiyi= taäep= eÇen= sıraÇan= insanäarın= Ça=
yçrum= yapma= Üaââı= îarÇır= EdiÇÇens= OMMOW= N4FK= Arâeçäçjiâ= biäÖiyäe= iäÖiäi= yçrumäama=
Üaââının= Üerâes= tarafınÇan= âuääanıäabiäeceği= saptaması= ise= Öeçmişin=
ÇeğeräenÇiriämesinÇe= teâ= îe= Ççğru= bir= yöntemin= çäamayacağı şeâäinÇeâi= pçst= mçÇern=
Öörüşten=âaynaâäanmaâtaÇır=EBaÜn=NVVVW=NMMFK=
=
= NMU=
vansımacı= ÇeğeräenÇirmeäerin= yuâarıÇa= tanımı= yapıäan= yçrumcu= niteäiğinÇen= âaynaâäı=

çrtaya= çıâarabiäeceği= çäumsuz= sçnuçäarın= ÖiÇeriämesi= âçnteâseääiâI= ççâsesäiäiâ= îe=
etâiäeşimciäiâ= ana= temaäarının= birbiriyäe= sıkı= bağäantılı= çämasıyäa= çözüäebiäeceği=
önÖörüämeâteÇirK= Bu= temaäarın= çäuşturacağı= bütünseääiâ= içerisinÇe= ÜerÜanÖi= bir= şeâiäÇe=
aâsama= çäması= ÜaäinÇe= arâeçäçjiâ= biäÖinin= niteäiâ= îe= niceäiği= etâiäenebiämeâteÇirK= Bu=
itibaräa= çrtaya= âçnan= sçnuçäarın= îe= ÇeğeräenÇirmeäerim= anäıâI= aâışâan= îe= Çeğişâen=
çäması=ÖereâmeâteÇir=EbrÇçğu=OMMTW=RSF=K=
=
vansımacı= yçrumäama= ÜaââınÇaâi= sınıräılıâ= ise= OMM4= ÇataäÜöyüâ= vönetim= mäanı= =
metninÇe= Çe= açıâça= ifaÇe= eÇiämeâteÇir= EBâzI= hataäçÖW= ÇataäÜöyüâ= vönetim= mäanıFK=
ˆrneğin= ÇataäÜöyüâ= âazıäarınÇan= eäe= Öeçen= buäuntuäarınI= arâeçäçjiâ= îeriäerin= îe=
bütünseä= çäaraâ= tanımäamaâ= isterseâ= âüätüreä= mirasın= böäÖe= Üaäâı= üzerinÇe= yarattığı=
etâinin= sçsyaä= antrçpçäçÖäar= tarafınÇan= çaäışıäması= vansımacılıâ= metçÇuna= bir= örneâ=
teşâiä= etmeâteÇirK= Bu= âapsamÇa= vansımacılıâ= metçÇu= birççâ= farâäı= ÇisipäinÇen= biäim=
aÇamının= arâeçäçjiâ= îeriyi= yçrumäama= Ça= etâin= çäması= Öereâtiğini= saîunur= EeçÇÇer=
NVVTW=SVNJSVOX=eçÇÇer=NVVV=aW=URJUSFK===
=
Ana=qanrıça= hüätüne= iäÖi=Öösteren= îe=âaÇının= tçpäumsaä= yaşam= içerisinÇeâi=âçnumunu=
tariÜseä= çizÖi= içerisinÇe= tanımäamaya= îe= anäamaya= çaäışan= ceminist= Aâımäarın=
ÇataäÜöyüâ= hazıäarına= iäÖi= Ööstermesi= Çe= yansımacı= yaâäaşımın= bir= neticesi= çäaraâ=
ÖözüâmeâteÇirK= ˆzeääiâäe= jarija= dimbutas’ın= çrtaya= çıâarÇığı= îe= ÇetayäanÇırÇığı= ana=
tanrıça= âüätü= biäÜassa= sçn= çn= yıä= içeririnÇe= böäÖeye= çäan= yçğun= yeräi= îe= yabancı= turist=
aâınının=temeä=ÖereâçesiÇir=Edimbutas=NVVNFK=
=
vansımacılıâ= âapsamınÇa= aäan= çaäışması= esnasınÇa= îe= sçnrasınÇa= tasnif= eÇiäen=
arâeçäçjiâ= îeriäerin= îiÇeç= fiämäeri= îe= fçtçğraf= iäe= âayıt= aätına= aäınması= Ça= metçÇun=
önÖörÇüğü= fiiääerÇen= biriÇirK= Aäan= çaäışması= esnasınÇa= Öünäüâäer= îe= îiÇeç= âayıtäarıyäa=
eäÇe= eÇiäen= îeriäer= sçnrasınÇa= prçjeÇe= yer= aäan= tüm= araştırmacıäar= tarafınÇan=
ÇeğeräenÇiriäirK= Arâeçäçjiâ= araştırma= sçnucu= eäÇe= eÇiäen= îeriäer= vansımacılıâ= iäâesine=
bağlı= çäaraâ= çäuşturuäan= bu= âçnteâstäi= biäÖiäerin= ÇeğeräenÇiriämesi= neticesinÇe= biäÖiye=
Çönüşür=EeçÇÇer=OMMMW=VFK=Bu=âapsamÇa=çäuşan=biäÖi=saät=biäim=aÇamı=Öözäemiyäe=Çeğiä=
=
= NMV=
arâeçäçjiâ= biäÖiyi=âenÇi=Çeğer= yarÖıäarınca= açıâäayan= bireyin= Çüşüncesiyäe= Çe= şeâiääenir=

EeçÇÇer=OMMSW=PUFK==
=
vansımacılıâ= iäâesine= bağlı= çäaraâ= ÇataäÜöyüâ’te= “Arâeçäçjiâ= jirasın= hçrunması= îe=
vönetimi= qüzüğü= f`ljlp= NVVM”= metninÇeâi= biäimseä= stanÇartäara= uyuäÇuğu= îe=
biäimseä= biäÖinin= yçğun= bir= şeâiäÇe= payäaşıäaraâ= interaâtif=EâatılımcıF= îe= payäaşımcı= bir=
çrtamın= yaratıäÇığı= açıâtırK= Bu= nçâtaÇa= âüätüreä= mirasın= asıä= saÜipäeri= mirasäarının=
Çeğerini= tçpäumun= Üer= âatmanına= nüfuz= eÇen= biäÖinin= şeffafäığıyäa= anäamaâta= îe=
çözümäemeâteÇir=Eeamiäaâis=NVVUW=SM–TVFK=
=
ÇataäÜöyüâ’te= Çeîam= etmeâte= çäan= arâeçäçjiâ= araştırmaäarın= yereä= Üaäâ= üzerinÇe= Çe=
etâisi= îarÇırK= Bu= etâi= özeääiâäe= âüreseääeşme= âaîramının= sçsyaä= etâiäeri= çäaraâ=
yansımacılıâ=iäâesi=ÇâÜiäinÇe=tanımäanabiäir=EeçÇÇer=NVVV=aW=UMJU4FK=ÇataäÜöyüâ’ün=iäâ=
âentseä= yeräeşimäerÇen= biri= çäaraâ= Çünya= âamuçyuna= sunumu= aäana= çäan= turistiâ= îe=
âüreseä= iäÖinin= yeÖâne= sebepäerinÇenÇirK= Bu= yçğun= iäÖi= neticesinÇe= böäÖe= turizmi=
canäanmış= îe= hçnya= İäine= yapıäan= turistiâ= seyaÜatäerin= bir= âısmı= ÇataäÜöyüâ= etâisiyäe=
şeâiääenmeye= başäamıştırK= Aäanın= ziyarete= açıämasıyäa= biräiâte= Üaäâın= eâçnçmiâ=
faaäiyetäerinÇe= farâäıäaşma= ÖerçeâäeşmişI= âaÇın= îe= erâeâ= böäÖe= Üaäâı= ÇataäÜöyüâ=
âazıäarınÇa= fiiäen=âatıämış= îe=söz=âçnusu=turistiâ= faaäiyetäer=âapsamınÇa= ÜeÇiyeäiâ=eşya=
satışı= Öibi= ticari= faaäiyetäer= Üaäâ= tarafınÇan= icra= eÇiämeye= başäanmıştırK= vansımacılıâ=
iäâesine= bağlı= çäaraâ= Öerçeâäeşen= en= iäÖinç= tçpäumsaä= saÜipäenmeäerÇen= biri=
ÇataäÜöyüâ’ün= buäunÇuğu= buÖünâü= Çumra’Ça= ana= tanrıça= füÖürinin= bir= çeşit= reâäam=
aracı= çäaraâ= âuääanıämasıdırK= Bu= reâäam= faaäiyetäerine= örneâ= çäaraâ= Çumra’Ça= ticaretäe=
uğraşan=bir=ççâ=Çüââan=isminin=ÇataäÜöyüâ=ismiyäe=Çeğiştiriämesi=ya=Ça=Çumra=ltçÖarı=
üzerinÇe= “ÇataäÜöyüâ= hentine= eçş= deäÇiniz”= ifaÇesinin= yer= aäması= Öösteriäebiäir= E=
eçÇÇer=OMMSW=PTFK==
=
BöäÖe=Üaäâının=vansımacılıâ=iäâesine=bağlı=çäaraâ=ÇataäÜöyüâ=çaäışmaäarıyäa=eÇinÇiği=en=
önemäi= tecrübeäerÇen= biri= arâeçäçji= biäiminin= nasıä= icra= eÇiäÇiğine= fiiäen= tanıâäıâ=
etmeäeriÇirK=Bu=tecrübe=Üem=böäÖeÇe=çaäışan=birççâ=yabancı=biäim=aÇamı=iäe=böäÖe=Üaäâı=
arasınÇa= bir= enteÖrasyçn= EbütünäeşmeF= çämasına= yçä= açmış= îe= Çüşünseä= anäamÇaâi=
farâäılıâäarÇan= yçäa= çıâaraâ= Üaäâın= âüätüreä= miras= âaîramına= iäişâin= baâışı= îe= tanımı=
=
= NNM=
ÇeğişmiştirK= Bu= Çeğişimin= âanıtı= yuâarıÇa= îeriäen= örneâäer= ÇâÜiäinÇe= tçpäumsaä= bir=
saÜipäenmeyäe=âanıtäanmaâtaÇırK=========
=
ÇataäÜöyüâ’ün=buäunÇuğu=Çumra=iäçesinÇe=ise=İäçeye= bağlı=hüçüââöy=Üaäâının=âenÇini=
ÇataäÜöyüâ=insanäarının=Çeîamı=çäaraâ=aäÖıäaÇığı=ÖörüämeâteÇirK=ÇataäÜöyüâ’ün=simÖesi=
çäan= ana= tanrıça= fiÖürünün= Çumra’nın= tanıtım= brçşüräerinÇe= yer= aämaya= başäaması= ise=
ÇataäÜöyüâ’ün= pçpüäer= yüzünün= yansımasıdırK= AnaÇçäu= qarım= Bayramı= çäaraâ=
beäiräenen=Öün= ise= ÇataäÜöyüâ’te= “Çumra= ÇataäÜöyüâ= AnaÇçäu= qarım=Bayramı”= çäaraâ=
âutäanmaâtaÇırK==
=
Bu=saÜipäenme=biäÖinin=yereä=anäamÇa=payäaşımının=bir=neticesi=çäaraâ= niteäenÇiriäebiäirK=
eer= ne= âaÇar= böäÖe= Üaäâının= saÇece= turizm= Öeäiräerini= arttırmaâ= maâsatäı= bir= eğiäim=
içinÇe= çäÇuğu= Öözäemäense= Çe= böäÖeÇeâi= âazıäarın= böäÖe= Üaäâının= eâçnçmisi= ÇışınÇa=
sçsyaä= Üayatını= Ça= çäumäu= yönÇe= etâiäeÇiği= ÖözäemäenmeâteÇirK= = Bu= anäamÇa= böäÖe=
insanının= esâi= çağäara= çäan= iäÖiäeri= artmışI= ÖörÇüâäeri= îe= çaäıştıâäarı= âazıäarÇaâi=
âaäıntıäarın=bir=âısmının=ÖünümüzÇe=Çe=âuääanıäÇığının=anäaşıäması=âenÇiäeri=için=önemäi=
bir= biäÖi= bçşäuğunu= ÇçäÇurmaâtaÇırK= BöäÖeÇe= böyäe= bir= çaäışmanın= yapıämamış= çäÇuğu=
îarsayılırsa= birççâ= biäÖiÇen= yçâsun= çäacaâäarı= Ça= Ööz= önünÇe= buäunÇuruämaäıdır=
EeçÇÇer=OMMSW=POJP4FK=
=
Ana=qanrıçanın=ruÜani=îaräığına=inanan=kew=AÖe=ceminist=Eveni=Çağ=ceministäeriF==için=
ise= ÇataäÜöyüâ= aäanÇa= buäunan= ççâ= sayıÇa= âaÇın= Üeyâeäciği= sebebiyäe= önemäi= bir= âüät=
merâezi= niteäiğinÇeÇirK= veni= Çağ= ceministäerinin= temeä= saîı= tariÜöncesi= ÇönemäerÇen=
başäayaraâ= yaşamını= sürÇüren= birççâ= tçpäumun= Üuzuräu= bir= şeâiäÇe= Üayatını=
sürÇürmesini= sağäayan= temeä= faâtörün= ana= tanrıça= âüätü= çäÇuğu= iÇÇiasıdırK= Bu= inancı=
Öerçeâäeyen= abartılı= ana= tanrıça= fiÖürini= Çe= ÇataäÜöyüâ’ün= en= önemäi= simÖeäerinÇen=
biriÇirK= NVUM= yıääarınÇa= jarija= dimbutas’ın= Çesteğiyäe= ana= tanrıça= âüätü= çäÇuâça=
yayÖınäıâ= âazanmıştırK= pçn= yıääarÇa= ise= Ana= qanrıça= hüätünün= turizm= seâtörüne= etâi=
ettiği= ÖörüämeâteÇirK= ÇataäÜöyüâ’e= Çüzenäenen= birççâ= turistiâ= Öezinin= temeäinÇe= Ana=
qanrıça= hüätünün= çrtaya= çıâtığı= iäâ= yeräeri= Ööre= çabası= buäunmaâtaÇırK= Ancaâ= söz=
âçnusu= ziyaretäer= esnasınÇa= bir= taâım= törenäerin= ziyaretçiäer= tarafınÇan=
Öerçeâäeştiriämesi= îe= ziyaretçiäerin= ana= tanrıça= âüätünün= enerjisini= Üissettiâäeri= iÇÇiası=
=
= NNN=
söz= âçnusu= ziyaretin= maÜiyetini= bir= Üacı= ziyareti= niteäiğine= ÇönüştürmeâteÇir= EeçÇÇer=
OMMSW=PVFK=
=
vansımacılıâ= iäâesine= bağlı=çäaraâ= ÇataäÜöyüâ’e= iäÖi=Öösteren= bir= Çiğer= Örup= ise= aäanÇa=
eäe=Öeçen=arâeçäçjiâ=buäuntuäarÇan=yçäa=çıâaraâ=tasarımäar=Üazıräayan=mçÇa=tasarımcıäarı=
îe=sanatçıäarÇırK=oıfat=ˆzbeâ=îe=BaÜar=hççan=Öibi=meşÜur=mçÇa=tasarımcıäarı=tarafınÇan=
Ana= qanrıça= mçtifäeri= âçäeâsiyçnäaräa= tanıtıämaâtaI= gaäe= vıämabaşar= Öibi= seramiâ=
sanatçıäarı=ÇataäÜöyüâ=Çuîar=resimäerini=eseräerinÇe=âuääanıämaâtaÇırK=Ayrıca=qürâ=âiäim=
Çesenäerinin= öncüääeri= çäaraâ= ÇataäÜöyüâ= Çuîar= resimäeri= âaynaâ= çäaraâ=
ÖösteriämeâteÇirK==
=
Bu= âapsamÇa= ÇataäÜöyüâ’ün= pçpüäer= yüzü= tçpäuma= äanse= eÇiämeâte= îe= arâeçäçjiâ=
biäÖinin=tçpäumsaä=aäÖıäanışına=bir=anäamÇa=âçäayäıâ=sağäanmaâtaÇır=EeçÇÇer=OMMSW=PVFK==
ìîarÇa= yaşayan= Üaäâ= ise= ÇataäÜöyüâ’te=Öeçmişte=yaşanmış=çäan=îe=tarımsaä= faaäiyetäer=
etrafınÇa=Çönen=ÖünÇeäiâ=Üayatı=îe=eî=işäerini=âenÇi=ÖünÇeäiâ=ÜayatäarınÇan=ççâ=Ça=farâäı=
ÖörmemeâteÇiräerK=Bunun=yanınÇaI= birççâ=âişi=için=ÇataäÜöyüâ=turist=çeâmeye= yarayan=
önemäi=bir=eâçnçmiâ= bir= fırsattırK=paÜaÇa=çaäışan=arâeçäçÖäarI=bu=Çeğişiâ= yçrumäara= Üer=
zaman= âatıämasaäar= ÇaI= ÇataäÜöyüâ= ççâ= sesäi= yçrumäarın= çÇağınÇa= çäÇuğu= için= buraÇa=
çaäışan= eâibinI= tçpäumsaä= Üizmet= îe= eğitim= yönünÇe= önemäi= çabaäarı= îarÇır= EeçÇÇer=
OMMSW=PVFK=
=
ˆrneğin= yereä= çâuääara= yöneäiâI= öğrenciäeri= saÜaya= Öetirereâ= çnäarın= Üem= yeräeşim=
ÜaââınÇa= Üem= Çe= âazı= süreci= ÜaââınÇa= biäÖi= eÇinmeäerini= sağäayan= bir= prçÖram=
meîcutturK= BuraÇa= buäunan= âüçüâ= bir= biäÖi= merâeziI= yeräeşim= ÜaââınÇa= birbirinÇen=
farâäı= yçrumäarı= bir= araÇa= serÖiäemeâ= suretiyäe= arâeçäçjiâ= yçrumäarın= asäınÇa= niÜai= îe=
sçn= âararäar= çämaÇığı= Öerçeğini= îurÖuäamaâtaÇırK= Bunäara= eâ= çäaraâ= tarımäa= uğraşan=
yereä= ÜaäâıI= çnäara= âazıäarın= amacını= açıâäamaâ= îe= ççâ= yaâınäarınÇa= aünya= hüätüreä=
jirası= âabuä= eÇiäen= bir= saÜanın= çämasınÇan= nasıä= fayÇaäanabiäeceâäerini= anäatmaâ=
amacıyäaI=yeräeşime=Öetirme=çabaäarı=îarÇırK=
=
=
= NNO=
fsKfsKOKOK hçnteksellikI İlişkisellik EoelatiçnalityICçntextualityF

=
BuraÇa= arâeçäçjiâ= îerinin= ÇeğeräenÇiriämesinÇe= iäişâiäenÇiriäÇiği= âçnteâst= yani= inJsitu=
âçnumu= içerisinÇe=aäanÇa= ne=tür= mimari=unsur= içinÇe= yer= aäÇığıI= ÜanÖi=âçşuääar= aätınÇa=
buäunÇuğu=ÇeğeräenÇiriämeye=çaäışılırK=BuraÇa=arâeçäçjiâ=îeri=özÖün=yani=teâiä=biçimiyäe=
ama= âçnteâstäe= etâiäeşim= içerisinÇe= ÇeğeräenÇiriämeye= çaäışılırK= ˆrneğin= ÜerÜanÖi= bir=
arâeçäçjiâ= tabaâa= ÇâÜiäinÇe= bir= mimari= âaäıntı= içinÇen= eäe= Öeçen= arâeçäçjiâ= buäÖu= ç=
tabaâa= îe= mimari= unsur= ÇâÜiäinÇe= bütünseä= çäaraâ= inceäenmeye= çaäışılırK= vani= mimari=
öğenin= bir= eîin= işäeîseääiğini= îe= özeääiğini= mimari= öğeyäe= biräiâte= buäunan= arâeçäçjiâ=
âaäıntıäar= Eâüçüâ= buäuntuI= seramiâI= iÇçäIîb…KF= anäamäanÇırırK= ˆrneğin= bir= mimari=
âaäıntının= içinÇe= buäunan= âüät= çbjeäeri= îe= tanrıça= fiÖürinäerine= bağlı= çäaraâ= bir= tapınaâ=
biçiminÇe=tanımäanması=ÖibiK=
Ancaâ= bu= âuraä= Üer= zaman= Öeçeräiäiği= çäan= sçnuçäar= îermeyebiäirK= = pöz= âçnusu=
buäuntunun=stratiÖrafiâ=çäaraâ=başâa=tabaâaäaräa=ÖirÇiği=iäişâiäer=bazınÇa=ÇeğeräenÇirmesi=
yapıämaya= çaäışılırK= Bu= anäamÇa= âçnteâseääiâ= özeääiği= âapsamınÇa= arâeçäçjiâ= âaäıntıäar=
bütünseä= çäaraâ= ÇeğeräenÇiriämeye= çaäışılırâen= bir= yanÇan= Ça= teâiä= özeääiâäeriyäe= yani=
âçnteâstten=ayrışıâ=anäamsızäıâäarıyäa=inceäenir=EeçÇÇer=OMMMW=UJ=VFK=
=
ÇataäÜöyüâ=teçriâ=çäaraâ=arâeçäçjiâ= îeriäer= ÜaââınÇa=uäaşıäacaâ=neticeäerin=âesinäiğinin=
sınanabiäeceği= iäâesinÇen= yçäa= çıâaraâ= tüm= îeriäer= çrtaâ= bir= îeri= tabanınÇa= tçpäanırK=
Böyäece= teâiä= îe= bütünseä= çıâarımäar= yapıäması= için= Çetayäı= bir= âçnteâst= çäuşturuäaraâ=
arâeçäçjiâ= inceäemeäerin= Çerinäeştiriämesi= sağäanırK= BuraÇa= ÜeÇef= Üer= arâeçäçjiâ= îerinin=
îeri=tabanınÇa=çäuşturÇuğu=biäÖi=tçpäamı=içerisinÇe=bir=Çeğişâen=çäaraâ=rçä=aäabiämesini=
sağäamaâtırK=
=
fsKfsKOKPK btkileşimcilikI hatılımcılık EfnteractivityF
BuraÇa= temeä= amaç= arâeçäçjiâ= îeriäerÇen= yçäa= çıâaraâ= yapıäan= yçrumäama= ya= Ça=
açıâäama=süreçäerine=aäanÇa=çaäışan=arâeçäçÖäar=ya=Ça=uzmanäar=ÇışınÇa=birey=îe=sçsyaä=
Örupäarı=ÇâÜiä=etmeâtir=EeçÇÇer=OMMMW=UFKbtâiäeşimÇe=temeä=amaç=sçrÖu=meâanizmasını=
anınÇa= sağäanmasıdırK= carâäı= üniîersiteäerÇen= Öeämiş= farâäı= âazı= eâipäeri= îe= äabçratuar=
=
= NNP=
eâipäerinÇen= çäuşan= prçje= âapsamınÇa= uzmanäar= âazı= yapılırâen= beäiräi= araäıâäaräa= âazı=
aäanını=ziyaret=eÇebiäir=eäe=Öeçen=arâeçäçjiâ=îeriäere=iäişâin=yçrum=yapabiäiräerK=
=
Arâeçäçjiâ= îeriäerin= tasnifi= ya= Ça= ÇeğeräenÇiriämesiyäe= iäÖiäi= fiâiräerini= payäaşabiäir=
ÖereâtiğinÇe=ise=müÇaÜaäe=Çe=buäunabiäiräerK=açäayısıyäa=eäÇe=eÇiäen=Üer=buäuntu=mutäaâ=
suretäe= âazı= eâibini= çäuşturan= îe= farâäı= biäimseä= ÇisipäinäerÇen= Öeäen= tüm= biäim=
aÇamäarının= inceäemesine= tabi= tutuäurK= Böyäece= arâeçäçjiâ= îeriäerÇen= yçäa= çıâaraâ=
çäuşturuäan= sçnuç= âarşılıâäı= fiâir= aäışîerişi= îe= Öörüşäer= ÇçğruätusunÇa= çrtaya= âçnur= E=
eçÇÇer=OMMMW=UJVFK=
=
Bu= âapsamÇa= “mçst= mrçcessuaä= ArcÜaeçäçÖy”= vçrumcu= Arâeçäçji= Öeçmişte= yaşayan=
tçpäuäuâäarın= çrtaya= âçyÇuğu= maÇÇeseä= âüätürün= ya= Ça= âüätüreä= mirasın= asäınÇa= çnu=
çäuşturan= insanın= Çüşünceäerinin= bir= sçnucu= çäÇuğunu= saîunmaâtaÇır= EeçÇÇer= NVVOW=
UP–VNFK==Bu=özeääiâäerine=eâ=çäaraâ=püreç=pçnrası=Arâeçäçji=âçnteâste=Çayaäı=yani=teâiä=
çäanı=bütünäe=biräiâte=îe=sembçäiâ=biçimÇe=ÇeğeräenÇirme=temeääiÇirK=
=
BaÜseÇiäen=sembçäiâ=temeä=ise=yöntem=sçnrası=yani=arâeçäçjiâ=îeriäerin=tasnifi=arÇınÇan=
çrtaya= çıâan= biäim= aÇamı= iäe= îeriäer= arasınÇaâi= anäamäanÇırma= sürecinÇe= interaâtif=
EâatılımcıF=bir=etâiäeşimi=temsiä=eÇerK=Bu=aşamaÇa=biäim=aÇamı=eäinÇeâi=âüätür=îaräığı=ya=
Ça=âaäıntıÇan=yçäa=çıâaraâI=bunun=üretimine=neÇenJsçnuç=bağıntısı=âapsamınÇa=açıâäama=
Öetirmeye= çaäışırâen= bir= çeşit= empati= iäe= Öeçmişi= üreten= insanın= âenÇisini= mantaäite=
itibariyäe= çözümäeme= eğiäiminÇeÇirK= lnun= sçsyaä= ÜayatınıI= inancınıI= âçrâuäarınıI=
mutäuäuâäarını= îe= Üayata= baâışını= çrtaya= âçyÇuğu= ürünäer= ÇçğruätusunÇa=
ÇeğeräenÇirmeye=çaäışırK=
=
Ayrıca= eâipäer= ÜaäinÇe= çaäışan= arâeçäçÖäar= ÖeneäÇe= bir= âçnu= îeya= maäzeme= üzerine=
uzmanäaşıräar=îe=araştırma=sçnuçäarını=bir=araya=Öetirereâ=bir=netice=çrtaya=âçyaräarK=Bu=
âapsamÇa= arâeçäçjinin= önemäi= bir= yönü= Öeçmişi= farâäı= öäçeâäerÇe= âayÇeÇebiämesi= îe=
Öeçmişi= meyÇana=Öetiren= farâäı= baâış=açıäarınÇan= fayÇaäanabiämesiÇirK== ˆrneğin= teâ= bir=
buäuntuI= Üem= ÜayîanJâemiği= uzmanäarı= EzççarâeçäçÖäarFI= Üem= bitâi= uzmanäarı=
Epaäeçetnçbçtaniâ= uzmanäarıFI= Üem= yer= biäimäeri= uzmanäarı= EjeçarâeçäçÖäarFI= Üem= Çe=
seramiâ=uzmanäarı=îe=Çiğer=uzmanäar=tarafınÇan=inceäenebiäirK=
=
= NN4=
=
Bu= aşamaÇa= âarşıäaşıäan= temeä= sçrun= arâeçäçjiâ= biäÖinin= payäaşıämasınÇa= îe=
yçrumäanmasınÇa= yaşanıäan= âatılımcılığın= îe= ççâ= sesäiäiğin= çäumsuz= sçnuçäarıdırK=
hatılımcılıâ= îe= ççâ= sesäiäiâ= biäim= Çünyası= ÇışınÇa= böäÖeÇe= yaşamaäarı= itibariyäe=
ÇataäÜöyüâ’e= iäÖi= Öösteren= sçsyaä= Örupäarın= arâeçäçjinin= amacını= anäamaäarını= sebep=
çämaâtaÇırK=dereâ=bunun=bir=sçnucu=çäaraâ=Öereâse=söz=âçnusu=arâeçäçjiâ=araştırmanın=
böäÖeye=âattığı=eâçnçmiâ=artıya=bağlı=çäaraâ=tçpäumsaä=bir=saÜipäenmenin=açıâça=çrtaya=
çıâtığı= ÖözäemäenmeâteÇirK= Ancaâ= söz= âçnusu= âatılımcılıâ’ın= sınıräılığını= beäiräeyen=
unsur= arâeçäçÖäar= tarafınÇan= yapıäan= yayınäarÇa= açıâça= çrtaya= âçyuäabiäirâen=
ÇataäÜöyüâ’ü=yçrumäama=çabası=içerisinÇe=çäan=farâäı=sçsyaä=îe=inanç=Örupäarının=çrtaya=
çıâarabiäeceği=yçrumäarın=îe=neticeäerin=sınıräılığı=îe=biäimseä=niteäiği=buäunmamaâtaÇırK=
fsKfsKOK4K=Ççkseslilik EjultivçcalityF
=
Ççâ=Öeniş=sçsyaä=Örupäar=insanäığın=Öeçmişine=Çair=izäere=farâäı=yçääar=âuääanaraâ=uäaşma=
anäamınÇa= çäÇuâça= isteâäiÇirK= deçmişe= Çuyuäan= bu= iäÖi= âapsamınÇa= ÇataäÜöyüâ’ün=
önemäi= bir= pçpüäer= yüzü= îarÇırK= Birççâ= âitap= ÇataäÜöyüâ’ü= Çünyanın= iäâ= âent= merâezi=
çäaraâ= tanımäamaâtaÇır= îe= ÇataäÜöyüâ’ün= tanıtımınÇa= saÜanın= aünya= hüätüreä= jiras=
äistesine= Öirme= çäasılığının= Ça= etâisiyäe= bu= yçrum= temeä= aäınmaâtaÇırK= Buna= eâ= çäaraâ=
birççâ=farâäı=ÇisipäinÇen=biäim=aÇamının=uyÖuäaÇığı=Öeniş=âapsamäı=araştırma=neÇeniyäe=
ÇataäÜöyüâ=bağäamınÇaâi=püreç=pçnrası=Arâeçäçjiye=iäÖisi=îarÇırK=
=
=Bu= âapsamÇa= arâeçäçjiâ= âaäıntıäaräa= iäÖiäi= Çisipäinäer= arası= Çetayäı= bir= inceäeme=
yapıäabiämeâteÇirK= Arâeçäçjiâ= Öeçmişte= farâäı= Üiââyeäerin= çäuşmasına= çäanaâ= sağäayan=
bu= metçtI= arâeçäçjiâ= îeriäer= ÜaââınÇaâi= sembçäiâ= anäamäanÇırma= sürecinin= nasıä=
Öerçeâäeştiğinin= âayıtäarını= payäaşıma= açmaâta= îe= bu= Üiââyeäeri= Üaäâa= inÇirÖemenin=
önemini=îurÖuäamaâtaÇırK=Bu=nçâtaÇaI=tariÜseä=îeya=arâeçäçjiâ=eğitimi=çämayan=bireyäer=
arâeçäçjiâ= îeriäere= uäaşmaâtaI= arâeçäçÖäarın= yçrumäarına= Çayanaraâ= birinciä= arâeçäçjiâ=
îeriäeri=yeniÇen=âuääanmaâ=suretiyäe=bunäara=âenÇi=yçrumäarını=iäaîe=etmeâte=îe=böyäece=
Öeçmişi=ÜaââınÇa=önÖörü=saÜibi=çämaâtaÇıräarK=Bu=Çurum=biäÖinin=Çemçâratize=eÇiämesi=
çäaraâ=ta=tanımäanmaâtaÇırK=
=
=
= NNR=
Bu= tanım= ÇâÜiäinÇe= ççâsesäiäiâ= ÇataäÜöyüâ’e= iäÖi= Öösteren= prçje= bağäanıtäı= sçrunäarın=
çözümünÇe= ya= Ça= yçrumäarın= yapıämasınÇa= âatâı= sağäayabiäeceâ= pçtansiyeäÇe= çäan=
Örupäarın= bir= araÇa= çaäışması= îe= fiâir= üretmesi= biçiminÇe= tanımäanabiäirK= ÇataäÜöyüâ=
âazıäarınÇa=aäana=iäÖi=Öösteren=îe=farâäı=arâeçäçji=ÖeäeneğinÇen=Öeämeäeri=itibariyäe=baâış=
açıäarı= îe= uyÖuäaÇıâäarı= yöntem= farâäı= çäan= bu= biäimseä= Örupäaräa= âazı= çaäışmaäarı=
sürÇürüämeâteÇir= EbrÇçğu= OMMTW= R4FK= ˆrneğin= İstanbuä= ¸niîersitesi’ne= bağlı= bir= eâip=
Üöyüğün= en= aät= tabaâaäarını= âazmaâtaÇır= aynı şeâiäÇe= mçäçnya’nın= mçznan=
¸niîersitesinÇen=Öeäen=bir=eâip=Üöyüğün=üst=tabaâaäarınÇa=çaäışmaâtaÇırK=
=
ArâeçäçÖäar= îe= Çiğer= biäimseä= ÇisipäinäerÇen= biäim= insanäarınca= eäÇe= eÇiäen= îeriäer=
ççâsesäiäiâ= iäâesine= bağlı= çäaraâ= çrtaâ= bir= îeri= tabanınÇa= âayıt= aätına= aäınır= îe= âazı=
yapıäan=aäanäaräa= iäÖiäi=çäuşturuäan= biäÖiäer= bu= çrtaâ= îeritabanınÇaâi=biäÖi=ağı=sayesinÇe==
araştırmaÇa= Ööreî= yapan= Üerâesce= uäaşıäabiäir= îe= yçrumäanabiäir= EeçÇÇer= OMMMW= UJVFK=
läuşturuäan= bu= bütünäeşiâ= biäÖisayar= ağınÇa= Üem= arazi= eâibi= Üem= äabçratuar= eâibi=
îeriäeri=yçrumäayabiämeâte=îe=farâäı=sçrÖuäar=ÖerçeâäeştirebiämeâteÇirK==
=
Buna=eâ=çäaraâ=ÇataäÜöyüâ’te=ççâ=farâäı=üniîersiteäerÇen=farâäı=arâeçäçjiâ=ÇisipäinäerÇen=
biäim= aÇamäarı= farâäı= aäanäarı= çaäışmaâta= îe= âenÇi= biäimseä= sçnuçäarını= eäÇe= = = ettiâäeri= = =
îeriäer= = ışığınÇa= = internet= = çrtamınÇa= sunabiämeâteÇirK= fnternet= çrtamınÇa=
EwwwKcataäÜçyuâKcçmF=internet=sitesinÇe=sunumu=yapıäan=bu=biäÖiäer=ışığınÇa=arâeçäçjiâ=
îeriäer= birççâ= sçsyaä= Örupäa= Çireât= çäaraâ= payäaşıäabiämeâteÇirK= eçÇÇer= tarafınÇan= bu=
payäaşım= ÇaÜiäinÇe= öne= sürüäen= en= iäÖinç= önÖörü= ise= ÇataäÜöyüâ’ten= eäe= Öeçen= îe=
sembçäiâ= bir= anäamı= çäan= Ana= qanrıça= âüätüne= iäişâin= buäuntuäarın= serÖiäenmesi=
sayesinÇe=iäeriÇe=ana=tanrıça=âüätüne=yaşayan=insanäarın=tapınım=yeri=biäe=çäabiäeceğiÇir=
EeçÇÇer=OMMMW=UJVFK=
=
Ççâsesäiäiâ= iäâesi= bağäamınÇa= âuruämaya= çaäışıäan= iäişâiäer= îe= ÇiyaäçÖäar= temeäÇe=
arâeçäçjiâ= îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesine= yöneäiâ= çäaraâ= ççâsesäi= îe= esneâ= bir= çrtamın= = =
inşa= eÇiämesiyäe= amacıyäa= Çeîam= ettiriämeâteÇirK= Bu= âapsamÇa= arâeçäçjiâ= îeriäerin=
anaäizi= anäamınÇa= interaâtif= îe= ççâ= sesäi= bir= sürecin= çrtaya= çıâtığı= ÖözäemäenmeâteÇir=
EBâzI=hataäçÖW=ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıWPSFK=
=
=
= NNS=
=eer= ne= âaÇar= biäimseä= çtçriteäer= tarafınÇan= farâäı= aäÖıäansa= Ça= arâeçäçjiâ= îeriäerin=
anäamäanÇırıäması= açısınÇan= ÇataäÜöyüâ= âazıäarı= sçsyaäI= pçäitiâ= îe= âüätüreä= bağäamı=
anäamaâta= îe= yçrumäamaâta= ÇaÜa= âatılımcı= bir= önÖörüsü= çäan= bir= âuramı= fiiäen=
uyÖuäamaâtaÇırK= bäbette=Üaäen=sürÇürüämeâte=çäan=araştırmaäar=âapsamınÇa=eäÇe= eÇiäen=
biäÖiäerin= biäimseä= bir= niteäiâ= arz= ettiği= îe= bu= biäimseä= biäÖiäerin= çäuşumunÇa= birinciä=
etâenin=arâeçäçÖ=çäaraâ=tanımäanan=biäim=insanı=çäÇuğu=açıâtırK=
=
Ancaâ=temeäÇe=sçruäması=Öereâen=sçru=arâeçäçÖäar=tarafınÇan=ÇeğeräenÇiriäen=arâeçäçjiâ=
îeriäer= ÜaââınÇaâi= biäÖiäerin= tçpäumsaä= iäÖi= Örupäarı= tarafınÇan= nasıä= aäÖıäanÇığı= îe=
yçrumäanÇığıdırK= Bu= nçâtaÇa= arâeçäçjiâ= biäÖinin= saät= çäuşturuäması= aşamasınÇa=
uyÖuäanması= Öereâen= temeä= prensipäer= ya= Ça= âuramäar= tartışma= âçnusu= ÇeğiäÇirK= Asıä=
üzerinÇe= Çuruäması= Öereâen= arâeçäçjiâ= biäÖinin= tçpäumsaä= ÇüzeyÇe= aäÖıäanışı= îe=
anäamäanÇırılışıdırK= İşte= bu= nçâtaÇa= ççâsesäiäiâ= iäâesine= bağlı= çäaraâ= üretiäen= arâeçäçjiâ=
biäÖinin=beääi=sçsyaä=Örupäarın=beâäentiäeri=ya=Ça=Öörüşäeri=ÇçğruätusunÇa=şeâiääenÇiği=Çe=
söyäenebiäirK= ˆzeäiâäe= ÇataäÜöyüâ= vönetim= mäanınÇa= tanımı= yapıäan= bazı= sçsyaä=
Örupäarın= aäanın= anäatımını= etâiäeyen= Örupäar= çäaraâ= sunuäması= biäimseääiği= çäÇuâça=
tartışmaya= açıâ= bir= ÇeğeräenÇirme= biçiminÇe= ÖözüâmeâteÇirK= Bu= nçâtaÇa= ççâsesäi= bir=
yaâäaşım=ÇâÜiäinÇe= farâäı=biäimseä=Öörüş=îe= yöntemäeräe=sentezäenen=arâeçäçjiâ= biäÖinin=
Öeçeräiäiği=bu=biäÖiye=iÜtiyaç=Çuyan=ya=Ça=bu=biäÖinin=anäatımını=etâiäeyen=bireyäerin=etâi=
aätına=aäınması=ÜeÇefini=ÖütmeâteÇir=EBâzI=hataäçÖW=ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıWPSF=K===
=
= NNT=
sKabĞboibkaİojb
sKfK ÇATAieÖv¸h vÖkbTİj miAkfkfk p¸obÇ plkoApf Aohblilgİh

jbTla İihbiboİ hAmpAjfkaA abĞboibkaİRİijbpİ
sKfKN lrtamın lluşturulması
Aäanın= tariÜi= îe= tanımı= başlığı= aätınÇaâi= böäümäerÇe= ÇataäÜöyüâ= ÜaââınÇaâi= temeä=
cçğrafiI= ârçnçäçjiâI= stratiÖrafiâ= biäÖiäer= îe= tanımäar= yer= aämaâtaÇırK= Ayrıca= ÇataäÜöyüâ=
âeşfeÇiäene= âaÇar= söz= âçnusu= arâeçäçjiâ= aäanın= yer= aäÇığı= hçnya= lîasınÇa= keçäitiâ=
ÜerÜanÖi=bir=yeräeşim=çämaÇığı=yönünÇe=bir=teçrinin=meîcut=çäÇuğu=Ça=beäirtiämeâteÇirK=
Bu=âapsamÇaI=ÇataäÜöyüâ’ün=AnaÇçäu=arâeçäçjisi= için=önemi=çäÇuâça=beäirÖin=biçimÇe=
îurÖuäanmaâtaÇır=EBâzI=hatçäçÖW=ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıWNOJNRFK=
=
`çğrafi=âçnum=îe=geçäçji=başlığı=aätınÇa=ise=ÇataäÜöyüâ’ün=buÖünâü=meîcut==cçğrafi=îe=
stratejiâ= Çurumu= anaäiz= eÇiäereâ= qürâiye= eâçnçmisi= için= tarımsaä= îe= enÇüstriyeä=
faaäiyetäerin= önemäi= çäÇuğu= bir= böäÖeÇe= çäÇuğu= beäirtiämeâteI= böäÖeÇeâi= âarayçäu=
bağäantıäarı= îe= iÇari= yapıäanmaya= iäişâin= çäaraâ= bir= taâım= tespitäer= yapıämaâta= ayrıca=
ÇataäÜöyüâ’ün= buÖün= sınıräarı= ÇaÜiäinÇe= yer= aäÇığı= Çumra= iäçesine= atıfta= buäunuäaraâ=
buranın= tarımsaä= ürünäerin= satıäÇığı= bir= pazar= âasabası= çäÇuğu= beäirtiämeâteÇirK= Ayrıca=
ÇataäÜöyüâ’ün= buäunÇuğu= hçnya= İäi’nin= Çini= îe= tasaîufi= anäamÇa= önemäi= bir= âent=
çäÇuğu= Ça= beäirtiäereâ= böäÖenin= turist= çeâen= bir= niteäiâ= ÖösterÇiği= Üususu= Ça=
ÇetayäanÇırıämaâtaÇırK=
=
pöz= âçnusu= tanımäamaäar= ÇâÜiäinÇeI= keçäitiâ= Çönem= için= lrta= AnaÇçäu’Çaâi= en= özÖün=
arâeçäçjiâ= merâezäerÇen= biri= çäan= ÇataäÜöyüâ’ün= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vöntemin=
ççâsesäiäiâ=îe=âçnteâseääiâ=iäâesine=bağlı=çäaraâ=anäatımı=yapıämaâtaI=böäÖeseä=çäaraâ=bir=
cazibe= merâezi= Üaäine= Öeämesinin= neÇenäeri= açıâäanmaya= çaäışıämaâtaÇırK= lysa=
arâeçäçjiâ= aäanäara= iäişâin= çäaraâ= yayınäanan= mçnçÖrafiäerÇe= Öeneääiâäe= bu= tip= Öünceä=
çeîreseä=anaäizäer=âuääanıämamaâtaÇır=EBâzI=hataäçÖW=ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıWNPF=K==
=
=
= NNU=
vansımacılıâ= iäâesi= ÇçğruätusunÇa= ÇüşünüäÇüğünÇe= ise= araştırma= yapıäacaâ= aäanının=

içinÇe= buäunÇuğu= fiziâseä= îe= sçsyaä= âçnteâstin= yapıäacaâ= arâeçäçjiâ= araştırmaäarın=
niceäiğini= îe= niteäiğini= etâiäeyeceği= açıâtırK= Bu= âapsamÇaI= arâeçäçjiâ= araştırma=
öncesinÇeâi= Çetayäı= anaäizäerin= uzun= îe= âısa= îaÇeÇe= bir= âüätüreä= miras= yönetimi=
prçjesinin=ana=Üatäarını=çäuşturacağı=ÇüşünüämeâteÇirK==
=
ˆzeääiâäe= âatılımcılıâ= iäâesine= bağlı= çäaraâI= araştırmanın= yürütüäeceği= aäanÇaâi= sçsyaä=
Üaäâäa= îe= Çiğer= iäÖi= Örupäarıyäa= Öiriäeceâ= çäan= iäişâiäerin= niteäiğini= beäiräemeâ= aÇına= bu=
şeâiäÇe=bir=çaäışma=yapıäması=püreç=pçnrası=Arâeçäçjiâ=vöntemin=temeä=özeääiğiÇirK==
=
lrtamın= läuşturuäması= başlığı= aätınÇaâi= BiäÖi= haynaâäarı= îe= Arâeçäçjiâ= hayıtäar=
böäümünÇe= ise= ÇataäÜöyüâ= âazıäarı= sçnucu= eäÇe= eÇiäen= biäimseä= îeriäerin= muÜafaza= îe=
saâäama=süreci=anäatıämaya=çaäışıämıştırK=ˆzeääiâäe=çrtaâ=bir=îeri=tabanınÇa=tçpäanan=tüm=
arâeçäçjiâ= âaäıntıäara= Çair= yazılı= îe= fçtçğraf= Çesteâäi= âayıtäarın= internet= üzerinÇen=
uäaşıäabiäen= web= aÇresine= yüâäenmesi= arâeçäçjiâ= araştırmaäarÇa= biäÖiäerin= payäaşımı=
anäamınÇa=âçäay=uäaşıäabiäen=ya=Ça=âatılımcı=bir=sürece=işaret=etmeâteÇirK==EBâzI=hataäçÖW=
ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıW=NVFK=
=
=Bu= âatılımcılığın= çrtaya= çıâaracağı= sçnuç= ise= arâeçäçjiâ= îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesi=
anäamınÇa= ççâsesäi= bir= çrtamın= çrtaya= çıâmasıdırK= heza= ÇataäÜöyüâ= web= aÇresinÇe=
buäunan= fçrum= âöşeäerinÇe= Üer= türäü= arâeçäçjiâ= îeriye= iäişâin= yçrum= yapma= çäanağı=
buäunmaâtaÇırK= seriäerin= tümünün= Çetayäı= çäaraâ= âayıt= aätına= aäınması= ise= Üem= fiziâseä=
âçnteâst= Üem= Çe= sçsyaä= âçnteâstin= anäaşıäması= baâımınÇan= önemäiÇir= EBâzI= hataäçÖW=
ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıW=OMFK==
=
ÇataäÜöyüâ= çaäışmaäarınÇa= lrtamın= läuşturuäması= başlığı= aätınÇa= irÇeäenen= en= farâäı=
âçnu= başlığı= ise= âazı= îe= ÇeğeräenÇirme= çaäışmaäarı= esnasınÇa= tüm= uzman= îe=
aâaÇemisyenäerin= Öörseä= Öünceäer= yani= fiäm= arşiîi= Üazıräamasıdır= EBâzI= hataäçÖW=
ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıW=ONFK==
=
=
=
=
= NNV=
Bu= Öörseä= Öünceäer= sayesinÇe= arâeçäçjiâ= îeriäerin= nasıä= îe= ÜanÖi= âçşuääar= aätınÇa=
yçrumäanÇığı= Çijitaä= çrtamÇa= âayıt= aätına= aäınmaâta= îe= arâeçäçjiâ= îeriye= iäişâin=
ÇeğeräenÇirme= yapan= biäim= aÇamı= ya= Ça= uzmanın= yçrum= yaptığı= anÇaâi= Çurumu= Ça=
yçrumu=çäuşturan=bir=etâen=çäaraâ=tasnif=eÇiämeâteÇirK= Böyäeäiâäe=âçnteâseääiâ=iäâesine=
bağlı=çäaraâ= ÇataäÜöyüâ= çaäışmaäarınÇa= yapıäan=arâeçäçjiâ= îeri= yçrumäarının= psiâçäçjiâ=
bir=âçnteâst=ÇâÜiäinÇe=Çe=âayıt=aätına=aäınÇığı=söyäenebiäirK===
=
Bu=âapsamÇaI=tariÜ=îe=arâeçäçji=Öibi=sçsyaä=biäimäer=ÜaââınÇa=âatı=teçriâ= iäâeäerin=pçst=
mçÇern= eäeştirisinÇen= Ççğan= püreç= pçnrası= Arâeçäçji= Ööreceäiâ= iäâesine= bağlı= çäaraâ=
arâeçäçjiâ=biäÖinin=âesinäiğini=eäeştirirâen=bireyin=özÖün=Çurumunun=biäÖinin=çäuşumuna=
etâi= ettiğini= önÖörür= EqriÖÖer= OMMTW= NSVJNTMF= K= pçnuç= çäaraâ= arâeçäçjiâ= îeriye= iäişâin=
ÇeğeräenÇirmeÇe= buäunan= bireyin= içinÇe= buäunÇuğu= fiziâseäI= sçsyaä= îe= psiâçäçjiâ=
âçnteâst=püreç=pçnrası=Arâeçäçjiâ=perspeâtif=ÇâÜiäinÇe=ÇeğeräenÇiriämesi=Öereâen=âçnu=
başlıâäarıdırK=
= =
lrtamın= çäuşturuäması= başlığı= aätınÇa= inceäenen= bir= Çiğer= âçnu= ÇataäÜöyüâ’ün= yasaä=
statüsünÇen=yçäa=çıâaraâ=aäana= iäişâin=uyÖuäanacaâ= fiziâseä=müÇaÜaäeäerin= sınıräılığının=
ne= çäacağı= ÜususunÇa= yapıäan= tespitäerÇen= çäuşmaâtaÇırK= Bu= tespitäer= ÇçğruätusunÇa=
fiziâseä= îe= sçsyaä= çeîrenin= beâäentiäeri= anaäiz= eÇiämeâte= îe= meîcut= ÜaäÇeâi= siyasaä= îe=
sçsyaä=çeîrenin=bir=tanımı= yapıämaâtaÇırK=Aäanın= meîcut=Çurumu= ÜaââınÇaâi=anaäiz=ise=
iäeriye= Çönüâ= çäaraâ= prçje= âapsamınÇa= uyÖuäanacaâ= restçrasyçn= îe= benzeri= iş= îe=
işäemäer= ÜaââınÇa= bir= päanäama= yapıämasına= imâan= îermeâte= uzun= îe= âısa= îaÇeÇe=
prçjeäerin=ÇetayäanÇırmaäarı=yapıämaâtaÇırK==
=
ˆzeääiâäe=aäana=iäÖi=Öösteren=Örupäarın=tanımäanması=yçäuyäa=söz=âçnusu=birey=îe=sçsyaä=
Örupäarın= beâäentiäeriI= siyasi= Öörüşäeri= îe= ÇataäÜöyüâ’e= baâışäarı= merceâ= aätına=
aäınmaâtaÇırK= vapıäan= bu= inceäeme= neticesinÇe= ÇataäÜöyüâ= araştırmaäarı= âapsamınÇaâi=
arâeçäçjiâ= çaäışmaäarın= ÜeÇefäeri= beäiräenmeâte= prçjenin= âapsamı= çiziämeâteÇirK= Bu=
âapsamÇa= yereäI=uäusaä=îe=uäusäar=arası=payÇaşäar= beäiräenirâen=prçjeyi=şeâiääenÇiren=bu=
etâi=Örupäarının=prçjeye=âatâıäarı=tanımäanmaya=çaäışıämaâta=îe=ççâsesäi=bir= yçrumäama=
sürecine=Öiriämesi=ÜeÇefäenmeâteÇirK===
=
=
= NOM=
=Aäana= Öösteriäen= iäÖi= paraäeäinÇe= Öeäişen= bu= aäan= yönetimi= tasäağı= yçğun= bir= âatılımäa=
Üazıräanmış= bir= yönetim= päanı= çäaraâ= tanımäanırâen= arâeçäçÖäar= ÇışınÇa= birççâ= etâenin=
tanımı= yapıäaraâ= aäan= yönetimi= tasäaâ= metni= ççâ= sesäi= îe= âatılımcı= bir= yaâäaşımäa=
ÜazıräanmıştırK==
=
ˆrneğin= ziyaretçi= başlığı= aätınÇa= Çüzenäenen= Üususäar= ÇâÜiäinÇe= aäan= Ça= inşa= eÇiäen=
âçruma=amaçäı=çatıäarI=aäana=iäişâin=biäÖi=îeren=pançäar=îe=ziyaretçiäer=için=yapıäan=Çeney=
eîi= Öibi= mimari= unsuräar= aäana= Öeäen= îe= biäÖi= taäebinÇe= buäunan= tüm= şaÜısäarın= isteâI=
taäep= îe= öneriäeri= ÇçğruätusunÇa= şeâiääenmeâteÇirK= Bu= biäÖi= taäepäerinin= aäan= içerisinÇe=
yanıtäarı=îeriämeye=çaäışılırâen=bir= yanÇan=Ça=arâeçäçjiâ=îeriäerin=pçpüäer= yüzü= sanatsaä=
etâinäiâäere= âçnu= çämaâta= mçÇa= âaîramı= ÇâÜiäinÇe= ÇataäÜöyüâ’ün= tariÜi= yüzü= tçpäuma=
Ççäayäı= anäatıämaâtaÇırK= Bu= âapsamÇa= biäÖinin= sunum= tarzı= biäimseä= iäâeäerÇen= ÇaÜa=
ziyaÇe=pçpüäer=îe=anäaşıäabiäir=yüzäeriyäe=tçpäuma=äanse=eÇiämeâteÇirK====
=
sKfKOKbkspertiz
=
pöz= âçnusu= başlıâ= aätınÇa= aäanın= biäimseäI= tariÜseä= îe= sembçäiâ= öneminin= ne= çäÇuğu=
anäatıämaya=çaäışıämıştırK=Bu=âapsamÇa=aäanın=âçrunması=îe=sunumu=ÜaââınÇaâi=eyäem=
päanäarı= eâspertiz= başlığı= aätınÇa= tçpäanmıştırK= Aäanın= Çeğeri= beäiräenirâen= Öereâ=
arâeçäçjiâ= buäuntuäarın= taşıdığı= önem= Öereâse= âüreseä= anäamÇa= aäana= yüâäenebiäeceâ=
Çeğeräer=Ööz=önüne=aäınmıştırK=Bu=Çeğeräerin=niteäiğini=beäiräeyen=temeä=unsur=ise=aäanın=
nasıä=anäamäanÇırıäÇığıI=âimäere= Üitap= ettiği=îe= naÇiräiği=Öibi=Üususuäarın=beäirÖin=çäaraâ=
anaäiz=eÇiämesine=bağlıdır=EBâzI=hataäçÖW=ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıW=4OFK=
==
Aäana= iäişâin= çäaraâ= uzun= îe= âısa= îaÇeäi= yönetim= päanäarınÇa= âüätüreä= mirası= çäuşturan=
tüm= âaänıtäarın= âçrunması= için= bir= risâ= anaäizi= Çe= yapıämıştırK= pöz= âçnusu= risâ= anaäizi=
içerisinÇe=ççâsesäiäiâ=iäâesi=paraäeäinÇe=aäana=iäÖi=Öösteren=Örupäarın=yarattığı=yçğun=iäÖi=
îe= bu= iäÖinin= bir= neticesi= çäaraâ= çrtaya= çıâabiäeceâ= çäan= risâäer= tanımäanmıştırK= Aäan=
üzerinÇe= meyÇana= Öeäebiäeceâ= çäan= siyasi= îe= pçäitiâ= temeääi= iÜtiäafäarın= Ça= tanımı=
yapıämış=îe=âatılımcı=bir= arâeçäçjiâ= yaâäaşım=âapsamınÇa= bir= risâ=anaäizi=çıâartıämıştırK=
BiäimseäI= âamusaä= îe= yereä= menfaatäerin= aäan= yönetimi= âapsamınÇa= bir= araÇa=
ÇeğeräenÇiriämesi= ise= âüätüreä= mirasın= yönetimi= anäamınÇa= sçsyaä= Örupäaräa= Öiriäen=
=
= NON=
iäişâiäerin=sınıräılığını=beäiräemeâte=âatılımcı=îe=ççâsesäi=bir=päatfçrmun=çrtaya=çıâaracağı=
tüm= sçnuçäarın= Öene= anäamÇa= bir= anaäizi= yapıämaâtaÇırK= Bu= âapsamÇa= ÇataäÜöyüâ=
arâeçäçjiâ=miras=yönetiminin=bütünäeşiâ=yapısı=açıâ=biçimÇe=çrtaya=âçyuämaâtaÇır=EBâzI=
hataäçÖW=ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıW=4OF=K=====
Aäan=içinÇe=uyÖuäancaâ=fiziâseä=müÇaÜaäeäerI=ziyaretçi=yçääarıI==patiâaäarI=işaretäer=ya=Ça=
turizm= faaäiyetinin= Öerçeâäeşmesini= âçäayäaştıracaâ= Üer= türäü= uyÖuäamaäar= yine=
ççâsesäiäiâ= îe= âatımcılıâ= iäâeäerine= bağlı=çäaraâ= aäan= yönetimi= içerisinÇe= şeâiääenmiştirK==
Aäanın= uäusaä= îe= uäusäar= arası= Çeğerine= bağlı= çäaraâ= şeâiääenen= turizm= faaäiyetäeri=
âapsamınÇa= biäÖiäenÇirme= pançäarı= aäan= içerisine= yeräeştiriäirâen= aäan= ÇışınÇa=
biäÖiäenÇirme= için= arâeçäçjiâ= çaäışmaäarÇa= eäe= Öeçen= eseräerin= âünyeäeri= çıâarıämıştır=
EieîÜa= OObFK= Ayrıca= mimari= âaäıntıäarın= âçrunması= için= fiziâseä= âçruma= âçşuääarı= aäan=
içinÇeâi= fiziâseä= müÇaÜaäeäeräe= Öerçeâäeştiriämiştir= EieîÜa= OOJOP= aFK= Aäanın= cçğrafi=
sınıräarıyäa= paraäeä= çäaraâ= farâäı= böäÖeäeräe= ÖirÇiği= iäişâiäer= Çe= aäan= yönetiminin=
Üazıräanışına=esas=teşâiä=eÇen=ççâsesäiäiâ=iäâesine=paraäeääiâ=arzetmeâteÇirEBâzI=hataäçÖW=
ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıWRSFK=
sKfKPKryÖulama
=
Aäan= vönetimine= iäişâin= çäaraâ= Üazıräanan= ryÖuäama= başlığı= aätınÇa= âüätüreä= miras=
yönetimi= uyÖuäamaäarınÇa= sçrumäuäuâäarı= çäa= âurumsaä= payÇaşäar= beäiräenmiş= îe= aäan=
yönetiminin= âısaI= çrta= îe= uzun= îaÇeäi= ÜeÇefäeri= çrtaya= âçnmuşturK= Çeîre= îe= lrtam=
başlığı= aätınÇa= fiziâseä= çeîreÇe= buäunan= sçsyaä= unusräar= Ööz= önüne= aäınaraâ= Çetayäı= bir=
âçruma=îe=yönetim=anaäizi=yapılırâen=pçäitiâa= başlığı=aätınÇa=yereä=unsuräaräa=âuruäuan=
çrÖaniâ= iäişâiäerin= areâçäçjiâ= biäÖiäere= iäişâin= metin= îe= pançäarÇa= yer= aäması= Üususu=
ÇeğeräenÇiriämiştirK= Bunäara= eâ= çäaraâ= aäanÇa= yapıäan= arâeçäçjiâ= çaäışmaäarın= çeîreÇe=
meyÇana= Öeäen= suäamacılıâ= faaäiyetäerine= iäişâin= aätyapı= çaäışmaäarınÇan= ne= Çerece=
etâiäenceği= ÇeğeräenÇiriämiş= arâeçäçjiâ= îeriäer= ÜaââınÇaâi= âayıtäarın= çrtaâ= bir= îeri=
tabanınÇa= tçpäanması= Üususu= bir= önceäiâ= çäaraâ= päan= metinäerinÇe= yer= aämıştır= EBâzI=
hataäçÖW=ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıWSMF=K=
=
=
= NOO=
Aäan= vönetiminÇeâi= lrtamın= läuşturuämasıI= bâspertiz= îe= ryÖuäama= süreçäerine=

etâiäeyen= âarmaşıâ= anaäiz= sürecinin= temeä= neÇeni= püreç= pçnrası= ÇeğeräenÇirme= için=
beäiräenen= hçnteâseääiâ= E`çntextuaäityFI= Ççâsesäiäiâ= EjuätiîçcaäityFI= btâiäeşimciäiâ=
EfnteractiîityF= îe=vansımacılıâ= EoefäexiîityF= aÇı=aätınÇaâi= yöntem=iäâeäerinin= birbirinÇen=
ççâ= net= biçimÇe= ayrıäabiäen= farâäılıâäara= saÜip= çämayışıdırK= pöz= âçnusu= tespiti=
ÖereâçeäenÇirmeâ= Öereâirse= aäana= iäÖi= Çuyan= bireyäerin= arâeçäçjiâ= îeriäeri=
yçrumäayabiämesı= Üem= Ççâsesäiäiâ= iäâesine= Üem= vansımacılıâ= iäâesine= Üem= Çe=
btâiäeşimciäiâ= iäâesine= uyÖun= çäaraâ= ÖerçeâäeşmeâteÇirK= Ama= tüm= bu= sayıäan= iäâeäer=
birbirinÇen= farâäı= âçnu= başlıâäarınÇan= ÇaÜa= ziyaÇe= anäamca= tam=çäaraâ= ayrıştırıäamayan=
benzer= iäâeäeri= içermeâteÇirK= açäayısıyäa= arâeçäçjiâ= îerinin= anaäizine= iäişâin= sçrÖuäama=
sürecinÇe= arâeçäçÖ= ÇışınÇaâi= iäÖi= Örupäarının= âatılımı= baÜsi= Öeçen= bu= üç= iäâeyi=
anäamäanÇırmaâtaÇırK= Ancaâ= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vöntemin= iäâeäeri= arasınÇaâi=
farâäılıâäarı= çrtaya= âçymaâ= içerÇiâäeri= benzer= önÖörüäer= neÇeniye= ççâ= mümâün=
ÖözüâmemeâteÇirK===
ˆrneğin= Ççâsesäiäiâ= iäâeseä= çäaraâ= temeäÇe= biäimaÇamäarı= tarafınÇan= arâeçäçjiâ= îerinin=

ççâ= yönäü= çäaraâ= anäamäanÇırıäması= sürecini= tanımäarâen= ÇataäÜöyüâ= vönetim= mäanınÇa=
arâçäçjiâ= biäÖinin= niteäiğini= etâiäeyen= unsuräarÇan= biri= ççâsesäiäiâ= âapsamınÇa= aäana= iäÖi=
Çuyan=Örupäar=çäaraâ=tanımäanmıştır=EBâzI=hataäçÖW=ÇataäÜöyüâ=vönetim=mäanıWPSFK=Aäan=
Çuyuäan= bu= ççâ= yönäü= iäÖinin= Öereâçeäeri= ise= vansımacılıâ= iäâesi= ÇçğruätusunÇa=
açıâänmıştırK=Ayrıca=bu=yçğun=iäÖinin=bir=neticesi=çäaraâ=Öeniş=bir=âatılımäa=Öeçeâäeştiriäen=
arâeçäçjiâ= îeriäerin= ÇeğeräenÇiriäme= süreci= hatılımıcılıâ= iäâesiyäe= tanımäanmaâtaÇırK= Bu=
nçâtaÇa= arâeçäçjiâ= îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesi= anäamınÇa= söz= âçnusu= iäâeseä= Üareâet=
nçâtaäarının= birbiriyäe= anäamca=ççâ= yaâın= îe= âarmaşıâ= çäÇuğu=ÖözäemäenmeâteÇir=EBâzI=
Böäüm=fsKfsKOKNKJfsKfsKOK4KF=======
=
= NOP=
sKffKp¸obÇ plkoApf Aohblilgİh jbTlT hAmpAjfkaAhİ

ÇATAieÖv¸h vÖkbTİj miAkf ÖokbĞİNİk Aohblilgİ BİLİMİ
AÇfpfkaAk abĞboibkaİRİijbpİ
=
püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= metçt= arâeçäçji= biäiminin= ÜeÇefini= nesne= çÇaâäı= bir= bir=
niteäiâten= insan= çÇaâäı= bir= niteäiğe= âaîuşturmuşturK= Bu= âapsamÇa= arâeçäçjinin= tanımı=
âazı= eyäemi= sçnucu= eäÇe= eÇiäen= arâeçäçjiâ= âaäıntıäarın= tasnif= eÇiämesi= çämaâtan= çıâmış=
bütünäeşiâ= îe= âatılımcı= uyÖuäamaäarın= bir= neticesi= çäaraâ= çrtaya= âçnan= tüm= sçnuçäar=
arâeçäçji= biäiminin= temeä= ÜeÇefi= Üaäine= ÖeämiştirK= Bütüncüä= bir= yaâäaşım= iäe= eäe= aäınan=
îeriäerinÇen=çıâarıäacaâ= biäÖi=ÇaÜa=anäaşıäabiäir= îe= ÇaÜa=âesin=sçnuçäara=uäaşmamız= için=
önemäiÇirK= Bu= Çurum= arâeçäçjiâ= îeriäerin= Ççğru= yçrumäanmasıI= farâäı= baâış= açıäarı= iäe=
Çerinäeştiriämesi= iÜtiyacını= çrtaya= çıâarmaâtaÇırK= pçsyaä= biäimäerÇe= eäÇe= eÇiäen= biäÖinin=
Üer= zaman=tam=Öerçeği= yansıtmaÇığı= Çurumäar= îarÇırK= Bununäa= biräiâte= îeriäerÇen= yçäa=
çıâaraâ= Ççğru= yçrumäamaäara= uäaşmanın= yçääarınÇan= birisi= Çe= biäÖiyi= payäaşmaâ= îe=
tartışma=zeminini=Öenişäetmeâten=ÖeçmeâteÇirK==
=
ÇataäÜöyüâ= bağäamınÇa= ÇüşünüäÇüğünÇe= arâeçäçji= biäiminÇe= yaşanan= bu= amaç=
Çeğişiâäiği= özeääiâäe= îeriäerin= yçrumäanması= aşamasınÇa= Öiriäen= yçğun= ÇiyaäçÖäarın= bir=
neticesi=Öibi= ÖörüämeâteÇirK= Bu= yçğun=Çiyaäçğun=temeä= ÜeÇefi= ise= arâeçäçjiâ= âaäıntının=
eäe= Öeçtiği= böäÖeÇeâi= sçsyaäI= pçäitiâ= îe= âüätüreä= Ççâuyu= anäamaâ= îe= yçrumäamaâtan=
ÖeçmeâteÇirK=ˆzeääiâäe=Öeçmişin= îe=Öeçmişin= buÖün=içinÇe= yer= aäÇığı=fiziâseä=îe= sçsyaä=
âçnteâstin=bütünäeşiâ=yapısı=ÇüşünüäÇüğünÇe=arâeçäçjinin=böyäe=bir=metçÇu=uyÖuäaması=
âaçınıämaz= bir= teçriâ= sçnuç= çäaraâ= ÇeğeräenÇiriäebiäirK= Bu= anäamÇa= hçnya= lîasınÇa=
keçäitiâ= âüätürün= izäerini= sürmeâ= çäanaâäıdırK= bî= yapım= teâniâäeriI= Üayîan= îe= bitâi=
yetiştirme=süreci=Öibi=âçnuäarın=ÇataäÜöyüâ=âazıäarınÇa=eäÇe=eÇiäen=îeriäer= iäe=örtüştüğü=
anäaşıämaâtaÇırK=Bu=Çurum=keçäitiâ=Öeäeneâäerin=birebir=sürÇüğü=anäamına=Öeämez=ancaâ=
ççâ= uzun= bir= süreç= içerisinÇe= biäÖinin= âuşaâäar= bçyunca= aâtarıäÇığını= ÖöstermeâteÇirK=
Bunu= en=iyi=anäatabiäeceâ=uyÖuäamaäarÇan=birisi=Çe=âuşâusuz=açığa= çıâarıäan=buäÖuäara=
en= az= fiziâseä= müÇaÜaäe= iäe= âçrunması= îe= arâeçäçji= biäimi= iäe= uğraşanäarın= ÇışınÇaâi=
insanäara=Ça=aâtarıämasıdırK=
=
=
=
= NO4=
Arâeçäçji= biäiminin= Öeäişimi= açısınÇan= böyäesine= bir= teçriâ= sçnuca= uäaşmanın= temeä=
sebebi=arâeçäçjiâ=biäÖiye=iÜtiyaç=Çuyan=ya=Ça=biäÖiyi=taäep=eÇen=unsuräarın=farâınÇaäığına=
îarmaâtırK= Arâeçäçjiâ= îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesi= anäamınÇaâi= bu= farâınÇaäıâ= Üem=
arâeçäçji= ÇışınÇaâi= biäimseä= ÇisipäinäerÇen= bireyäerin= arâeçäçjiâ= yçrumäama= sürecine=
âatılımını= sağäamış= Üem= Çe= Öeçmiş= îe= âaäıntıäarı= üzerine= farâäı= taäep= îe= yçrumäarÇa=
buäunan= Örupäarın= arâeçäçjiâ= îeriäeri= yçrumäamasına= imâân= îermiştirK= Böyäeäiâäe=
arâeçäçjiâ=biäÖi=saät=arâeçäçÖ=için=üretiäen=îe=anäamäanÇırıäan=şabäçn=bir= biäÖi=çämaâtan=
çıâmış= biäÖi= taäep= eÇen= tçpäumsaä= unsuräarın= iÜtiyaçäarı= arâeçäçjiâ= biäÖi= çäuşumunÇa=
temeä=ÖayeäerÇen=biri=Üaäine=ÖeämiştirK==
= =
Bu= metçÇiâ= Çönüşüm= eäbette= biäim= aÇamına= beääi= bir= sçrumäuäuâ= yüâäemeâte= îe=
arâeçäçji= Çisipäinin= çäuşturÇuğu= biäÖiyi= âamusaä= bir= niteäiğe= ÇönüştürmeâteÇirK= Ancaâ=
tçpäumsaä= bir= âatılımäa= Öerçeâäeştiriäen= îe= âamusaä= bir= niteäiğe= saÜip= çäan= arâeçäçjiâ=
îeriäeri= yçrumäama= süreci= Üerâesin= Üer= şeyi= söyäeyebiäeceği= bir= päatfçrm= = çäaraâ= Ça=
ÇeğeräenÇiriämemeäiÇirK= BuraÇa= Çiââat= eÇiämesi= Öereâen= nçâta= biäÖiyi= yönäenÇirenin=
çaäışmayı= yürüten= eâip= çämasıdırK= = aışarıÇan= Öeäebiäeceâ= mantıâäı= yçrumäarın= Çiââate=
aäınması= îe= ÇeğeräenÇiriämesinin= eäÇe= eÇiäen= biäÖinin= yçrumäanmasınÇa= âçäayäıâ=
sağäaÇığı=Ça=âabuä=eÇiäen=bir=Öerçeâtir=carâäı=baâış=açıäarının=Çiââate=aäınması=çaäışmayı=
yapan= eâibin= bazı= ÇurumäarÇa= Ööremeyebiäeceği= bazı= ayrıntıäarın= çrtaya= çıâmasınÇa=
yararäı= çäabiäeceâtirK= İnsanäarın= âatılımcılıâtan= âazanabiäeceâäeri= en= önemäi= artı= Çeğer=
âüätüreä= mirasın= âçrunması= îe= insanäarın= yaşaÇığı= tçpraâäarÇaâi= Öeäişim= sürecini= ÇaÜa=
iyi=anäamasını=sağäayacaâtır=âi=bu=Ça=qürâiye=öäçeğinÇe=ççâ=önemäiÇirK==
=
Bu= âapsamÇa= ÇataäÜöyüâ’te= uyÖuäanan= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vöntemÇeâi= Öerçeâ=
ÜeÇef= Üerâesin= Üer= şeyi= söyäeyebiäeceği= bir= çrtam= yaratmaâtan=ÇaÜa= ziyaÇe= Öeçmiş= îe=
Öeçmişin=âaäıntıäarı=üzerinÇen=buÖünün=nasıä=ÇeğeräenÇiriämesi=Öereâtiği=üzerine=yçrum=
yapmaâ=isteyen=bireyäer=îe=Örupäar=için=bir=iäetişim=zemini=yaratabiämeâtirK==
jicÜiÖan=¸niîersitesi=sçsyaä=antrçpçäçÖäarınÇan=Aram=venÖçyan’ın=mrçceeÇinÖs çf tÜe
mreÜistçric pçciety aÇäı= ÇerÖiÇe= yayınäanan= maâaäesinÇeâi= “fan eçÇÇer’ın söylemeÇiği
amacının antrçpçlçjiâ teçri îe açıâlamanın tçptan alınaraâ maÇÇi âültürÇe Öenel bir
teçri Öeliştirmeâ çlÇuğu anlaşılıyçrK=meâ yazıâI çünâü öÇünç alınan âaîramların bazıları
saÇece zayıf ÇeğilI aynı zamanÇa yanlı îe bunlar içine arâeçlçji bulaştırılmaÇan sçsyal
=
= NOR=
antrçpçlçji ÇâÜilinÇe ele alınsayÇı ççâ ÇaÜa iyi çlurÇu”= ifaÇeäeri= ise= âuramsaä= çäaraâ=
mçst= mrçcessuaä= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımın= antrçpçäçjiâ= temeääi= yöntemäerine=
eäeştiri= ÖetirmeâteÇir= EBaäter= OMMUW= URFK= Bu= âapsamÇa= arâeçäçjiâ= araştırma= teâniğinÇe=
bireyin= püreç= pçnrası= Arâeçäçji= iäe= ön= päana= çıâtığı= îe= ÖeneääemeÇen= ççâ= = bireye= Çair=
özÖünäüâäeri= araştırÇığı= söyäenebiäirK= hüätürün= ya= Ça= uyÖaräığın= tçpäumun= üyesi= çäan=
bireye= ait= inançI= biäÖiI= sanatI= aÜäaâI= ÜuâuâI= ÖeäeneâJÖöreneâI= Çiğer= yeteneâ= îe=
aäışâanäıâäarın= âarmaşıâ= bir= bütünü= çäaraâ= tanımäanÇığı= ÇüşünüäÇüğünÇe= = püreç= pçnrası=
vaâäaşımın= antrçpçäçjiâ= yöntemäeräe= âurÖuäanması= nçrmaä= bir= âuramsaä= sçnuç= çäaraâ=
ÖözüâmeâteÇir=Eqyäçr=NVV4=fWNF=K=
Bu= metçÇiâ= sçnuca= bağlı= çäaraâ= püreç= pçnrası= vaâäaşımÇa= arâeçäçjinin= fiziâseä=
antrçpçäçji=îe=âüätüreä=antrçpçäçji=EetnçäçjiF= Öibi= Çiğer= sçsyaä=biäimäeräe= sıkı=iäişâi=îarÇır=
îe= çrtaya= âçyÇuğu= sçnuçäarı= tüm= bu= biäim= Çaääarının= âuramsaä= etâisi= aätınÇa= çäuşturur=
EBças=NVT4W=OSTJOSUFK====
ˆzeääiâäe= ÇataäÜöyüâ=örneğinÇe= püreç=pçnrası=vaâäaşım=âapsamınÇa= arâeçäçjiâ= îeriäer=

ÇeğeräenÇiriäirâen= sçsyaä= îe= çeîreseä= faâtöräer= Çe= etnçäçjiâ= bir= yöntemäe=
inceäenmeâteÇirK= Buna= örneâ= çäaraâ= eçÇÇer’ın= ÇataäÜöyüâ’e= iäÖi= Öösteren= Örupäarı=
tanımäarâen=âuääanÇığı=bir=taâım=ifaÇeäer= ÖösteriäebiäirK=eçÇÇer= ÇataäÜöyüâ’ü= miääiyetçi=
pçäitiâaäarıyäa= tanınan= hçnya= İäi’nin= ÖüneyÇçğusunÇa= âçnuşäanan= merâez= çäaraâ= ifaÇe=
etmeâteÇir= EeçÇÇer= OMMSW= PPFK= Ayrıca= eçÇÇer= böäÖe= Üaäâı= îe= yöneticiäerinin=
muÜafazaââräığını= Çiäe= Öetirereâ= ÇataäÜöyüâ= ÜaââınÇa= açıâäamaäar= yaptıâäarını= îe=
Öeçmişäe= bağäantıäarı= çäÇuğu= saîının= Üaäâı= mutäu= ettiğini= ifaÇe= etmeâteÇirK= Bu= nçâtaÇa=
böäÖeÇeâi=sçsyaä=yapıyı=anäamaya=çaäışan=eçÇÇer=ÜanÖi=biäimseä=âaynaâ=îe=Öereâçeäere=
Çayaäı= çäÇuğu= biäinmeyen= tespitäerini= arâeçäçjiâ= bir= araştırma= prçjesinin= temeä= etâeni=
çäaraâ=tanımäamaâtaÇırK==
lysa= böäÖeÇe= yaptığı= çaäışmaäarÇa= tçpäumäa= iç= içe= çämayı= önÖören= îe= vansımacılıâI=
ÇçâsesäiäiâI= hatılımcılıâ= îe= hçnteâseääiâ=Öibi=biäimseä=iäâeäerÇen=yçäa=çıâaraâ= arâeçäçjiâ=
ÇeğeräenÇirme= çäuşturan= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= uyÖuäamaäar= biäimseääiâäeri= çranınÇa=
başarı=sağäayabiäeceâ=niteäiâteÇirK=Bu=nçâtaÇa=eçÇÇer=böäÖeÇe=âısmi=bir=etnçÖrafiâ=anaäiz=
yaparaâ= böäÖe= Üaäâını= arâeçäçjiâ= ÇeğeräenÇirmeÇe= bir= etâen= biçiminÇe= anäamaya=
çaäışırâen= özeääiâäe= yereä= pçäitiâacıäarın= âenÇisince= aşırı= buäunan= yçrumäarına= Çayaäı=
=
= NOS=
çäaraâ= Öeäişebiäeceâ= îe= biäimseä= niteäiâ= arz= etmeyen= yçrumäama= süreçäerinin= önüne=
Öeçmeâ=çabasınÇaÇırK=Bu=çabanın=temeä=Çinamiği=ise=eçÇÇer=tarafınÇan=âüätüreä=îe=ırâsaä=
üstünäüâ= iÇÇiaäarının= Çiäe= Öetiriämesi= biçiminÇe= tanımäanmaâtaÇır= EeçÇÇer= OMMSW= PRFK=
Ancaâ= biäimseä= biäÖiyi= üretirâen= temeä= ÜeÇef= saät= biäim= yapmaâtırK= Bu= nçâtaÇa= biäimseä=
îeriäerin= tçpäumca= ne= şeâiäÇe= ÇeğeräenÇiriäeceği= îe= bireyäerin= bu= biäÖiäere= ne= çeşit=
anäamäar=yüâäeyebiäeceği=âçntrçä=eÇiäebiäir=bir=süreç=ÇeğiäÇirK=
Ancaâ= buraÇa= asıä=üzerinÇe= Çuruäması= Öereâen=eçÇÇer’ın=aäanäa= iäÖiäi= yereä=çämayan= îe=

aşırılıâ= arz= eÇen= başâa= anäamäanÇırma= süreçäerine= âayıtsız= âaäışıdırK= ˆzeääiâäe= kew= AÖe=
ceminist= çäaraâ= tanımäanan= îe= ÇataäÜöyüâ’ü= Ana= qanrıça= âüätünün= mabeÇi= çäaraâ=
niteäenÇiren=Örup=eçÇÇer=tarafınÇan=aşırı=bir=yçrumäama=yapıyçr=Öibi=ÖözüâmemeâteÇirK=
Bu= âayıtsız= âaäışın= âanıtı= çäaraâ= eçÇÇer= Ana= qanrıçayı= ziyaret= etmeye= Öeäen= Örupäarın=
ibaÇet= îe= ritüeääerini= âenÇi= âimäiâ= ÇuyÖuäarını= aäÖıäamaâ= biçiminÇe= tanımäamaâtaÇır=
EeçÇÇer=OMMSW=PVFK===
Bu=nçâtaÇa=eçÇÇer’ın=şaÜsi= Üayat= Öörüşü=ÇçğruätusunÇa=tanımäaÇığı=aşırılıâäar= îe= ya=Ça=

nçrmaääiâäer= ÇataäÜöyüâ= arâeçäçjiâ= araştırmaäarı= âapsamınÇaâi= uyÖuäama= îe=
anäamäanÇırma= sürecini= fazäasıyäa= etâiäiyçr= ÖözüâmeâteÇirK= Bu= tip= çeäişâiäer= ise= biäimseä=
biäÖinin=tarafsızäaşması=yerine=tamamen=teâ=Çüze=çämasını=sağäayacaâ=niteäiâteÇirK=Arâaiâ=
niteäiâte=bir=paÖan=inancı=çäaraâ=niteäenÇiriäebiäeceâ=Ana=qanrıça=âüätü=eçÇÇer=tarafınÇan=
âabuä= eÇiäebiäir= niteäiâte= tanımäanırâen= ÇataäÜöyüâ’te= yaşayan= buÖünâü= Üaäâın=
muÜafazaââr=îe=siyasi=neÇenäeräe=aşırı=yçrumäamaya=müsait=âateÖçrisine=sçâuäması=püreç=
pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımın= âuramsaä= bir= taâım= paraÇçâsäar= barınÇırÇığını= âanıtäar=
niteäiâteÇirK===
=
= NOT=
sKfffKp¸obÇ plkoApf Aohblilgİh jbTlT hAmpAjfkaAhİ vÖkbTİj

miAkf ÖokbĞİNİk h¸iT¸obi jİoAp AÇfpfkaAk
abĞboibkaİRİijbpİ
püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= jetçt= âapsamınÇaâi= âüätüreä= miras= âaîramı= sçmut= âüätür=
îaräıâäarını=tanımäamasının=yanısıra=bu=îaräıâäara=yüâäenen=sembçäiâ=îe=sçyut=anäamäarı=
Ça=inceäerK=Bu=sçyut=anäamäar=ise=sçyut=ya=Ça=sçmut=âüätüreä=mirası=çäuşturan=bireyäerin=
ÜeÇefäeriI=ÖereâsinimäeriI=Üayat=Öörüşäeri=îe=biäinçäeriyäe=paraäeäÇirK=Bu=âapsamÇa=püreç=
pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımın= âüätüreä= miras= âaîramına= yeni=ÇeğeräenÇirme= biçimäeri=
ÖetirÇiği= söyäenebiäirK= ˆrneğin= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= âapsamınÇa= insan=
üretimi=çäan=îe=âüätüreä=miras=âaîramını=çäuşturan=taşınır=taşınmaz=tüm=âüätür=îaräıâäarı=
âüätüreäI= tariÜseäI= simÖeseäI= sanatsaäI= özÖünäüâI= benzersizäiâI= ÇuyÖusaäI= izäenimI= ÜatıraI=
âuääanımI= maÇÇeseäI= işäeîseä= îe= çnarıäabiäme= Çeğeräeri= iäe= biräiâte= eäe= aäınırK= = hüätüreä=
miras= âaîramı= Üaäine= Öeäen= arâeçäçjiâ= aäanäaräa= iäÖiäi= sçsyaä= îe= çeîreseä= tüm= faâtöräeri=
Ööz=önüne=aäınaraâ=püreç=pçnrası=Arâeçäçjiâ=vaâäaşım=âapsamınÇa=eîrenseä=bir=âüätüreä=
miras=tanımına=uäaşıäabiäirK===
==
ÇataäÜöyüâ= hüätüreä= jiras= vönetimi= prçjesinin= en= önemäi= özeääiği= arâeçäçji= biäiminin=
baâış= açısına= yeni= bir= perspeâtif= âazanÇırmaâtırK= Bu= perspeâtif= bütünäeşiâ= bir=
ÇeğeräenÇirme= îe= sunuş= süreçäerini= beraberinÇe= ÖetirmiştirK= BaÜsi= Öeçen= bu= bütünäeşiâ=
uyÖuäamaäar=ÇâÜiäinÇe=arâeçäçjiâ=biäÖiye=inceäeyen=biäim=aÇamäarı=yanı=sıra=farâäı=sçsyaä=
Örupäar= îe= bireyäer= Çe= arâeçäçjiâ= îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesi= sürecine= âatıämaâtaÇırK=
Böyäeäiâäe= aäan= çaäışmasının= neticesi= çäan= Üer= türäü= îerinin= anäamäanÇırılışı= ÇaÜa=
tçpäumsaä= bir= niteäiâ= arz= etmeâte= îe= âüätüreä= mirasın= asıä= saÜibi= çäan= bireyäerin= aäanäa=
âenÇini= bir= şeâiäÇe= özÇeşäeştirmesi= sağäanmaâtaÇırK= Bu= uyÖuäamanın= anäam=
âazanabiämesi= bu= tür= süreçäerin= Ççğru= uyÖuäanması= îe= insanäara= iyi= anäatıämasınÇan=
ÖeçmeâteÇir= EeçÇÇer= NVVV= bW= UPJU4FK= paÇece= îar= çäanı= âçrumaâ= Öünümüz= anäamınÇa=
biäimseä= bir= niteäiâ= taşımamaâtaÇırK= Açığa= çıâarıäan= izäerin= insanäığın= maäı= çäÇuğu= îe=
Öeçmişin= izäerini= Öünümüze= taşıdığıI= insanäığın= Öeçtiği= sürecin= ne= âaÇar= âarmaşıâ= îe=
Çinamiâ= çäÇuğunun= insanäara= Ççğru= anäatıämasıI= âüätüreä= miras= âaîramının= saÇece=
müzeäerÇe= saâäanan= eseräerÇen= ibaret= çämaÇığı= Öerçeği= Çe= unutuämamaäıdırK= Bu=
=
= NOU=
bağäamÇa=ÇataäÜöyüâ=örneği=Öibi=uyÖuäamaäar= insanäarın=baâış=açıäarının=yönäenÇirmeâ=
anäamınÇa=ççâ=önemäiÇirK==
=
Bu= anäam= Ça= yöre= îe= üäâe= insanının= âçnuya= Çuyaräılıâäarının= artırıäması= âçruma=
anäamınÇa= yapıäabiäeceâ= en= önemäi= yöntemÇirK= qürâiye= için= en= önemäi= âüätüreä=
sçrunäarın=başınÇa=insanäarın=âüätüreä=mirasa=baâışı=ÖeämeâteÇirK=ke=yazıâ=âi=bu=âçnuÇa=
ççâ= Çuyaräı= çäÇuğumuz= söyäenemezK= Ancaâ= ÇataäÜöyüâ= örneği= Öibi= uyÖuäamaäarın=
Çuyaräılıâ= yaratma= anäamınÇa= önemäi= bir= süreç= çäÇuğu= Öerçeği= Çe= Ööz= arÇı=
eÇiämemeäiÇirK==
=
Bu= özÇeşäeştirme= paraäeäinÇe= birççâ= farâäı= sçsyaä= Örup= îe= tüzeä= âişiäiâ= ÇataäÜöyüâ=
araştırmaäarına=iäÖi=ÖöstermeâteÇirK=eatta=araştırmaäara=ÇuyÇuâäarı=iäÖiyäe=paraäeä=çäaraâ=
yürütüäen= çaäışmaäara= finansman= sağäayan= âuruäuş= ya= Ça= şirâetäerin= birççğunun= özeä=
teşebbüsäer=çäması=ÖözÇen=âaçırıämaması=Öereâen=ççâ=önemäi=bir=âçnuÇurK= ÇataäÜöyüâ=
örneği= şunu= ÖöstermeâteÇir= âi= bu= uyÖuäamaäarın= niteäiâäi= çäaraâ= yapıäabiämesi= için=
büyüâ= bir= maÇÇi= âaynaâ= ÖereâtirmeâteÇirK= Bu= anäamÇa= Ça= âçnu= biäim= aÇamının= ççâ=
istemeÇiği= ÜaäÇe= maÇÇi= âaynaâ= yaratma= Çurumunu= çrtaya= çıâarmaâtaÇırK= Biäim=
aÇamının= yapmaâ= isteÇiği= bu= tür= uyÖuäamaäar= için= çeşitäi= yçääarÇan= maÇÇi= âaynaâ=
yaratma= Öirişimäeri= ÇaÜa= ççâ= spçnsçr= buäma= şeâäinÇe= ÖerçeâäeşmeâteÇirK= = BiäinÇiği=
üzere=ticari=işäetmeäerin=temeä=amacı=âar=eäÇe=etmeâtirK= har=amacı=ÖüÇen=bir=âuruäuşun=
ÜerÜanÖi=bir=seâtöre=yatırım=yapması=Ça=ticari=mantıâ=Öereği=yine=âar=eäÇe=etmeâ=amaçäı=
çämaâtaÇırK= ppçnsçr= çäan= firmaäar= için= bir= çeşit= reâäam= anäaşması= maÜiyetinÇe= çäan=
arâeçäçjiâ= aäanäaräa= iäÖiäi= spçnsçräuâ= faaäiyetäeri= Çe= bu= âapsamÇa= çrtaya= çıâarıäan=
sçnuçäarın= Çiââat= çeâici= ya= Ça= sansasyçneä= çämasıyäa= Ççğru= çrantılıdırK= Bu= nçâtaÇa=
arâeçäçjiâ= aäanÇa= âüätüreä= miras= yönetimini= Öerçeâäeştiren= biäimseä= Üeyetäerin= saÇece=
biäimseä= çäaraâ= çrtaya= âçyÇuğu= neticeäer= Çeğiä= söz= âçnusu= biäimseä= neticeäerin= pçpüäer=
anäamÇa= yarattığı= etâiäer= yani= sçnuçäarın= niceäiğinÇen= ççâ= pçpüäer= niteäiği= önem=
âazanmaâtaÇırK= Bu= nçâtaÇa= arâeçäçÖ= îe= spçnsçr= arasınÇa= âuruäan= iäişâinin= işçi= îe=
işîeren= arasınÇaâi= îerimäiäiâ= temeäi= etiâ= ÇeğeräenÇirme= açısınÇan= çäÇuâça= önem=
âazanmaâta= îe= uyÖuäamaäarÇa= özeääiâäe= âaçınıäması= Öereâen= birtaâım= Üususäar= çrtaya=
çıâmaâtaÇırK=Bu=âapsamÇa=ÇataäÜöyüâ=hüätüreä=jiras=vönetimi=prçjesinÇe=âaçınıäması=
Öereâen=üç=temeä=teÜäiâe=buäunmaâtaÇırK=
=
= NOV=
BunäarÇan= iäâi= bütünäeşiâ= bir= uyÖuäamaÇan= çäuşan= âüätüreä= miras= yönetimi= prçjesinin=
Öenişäemesiyäe= çrtaya= çıâarK= hüätür= mirası= âaîramının= araştırmaäara= iäÖi= Öösteren=
Örupäarın= taäepäeri= ÇçğruätusunÇa= süreâäi= ÖenişäemesiI= aäana= yüâäenen= anäamäarın=
farâäıäaşması= îe= şu= anÇa= çäÇuğu= Öibi= aäana= iäişâin= Ööreî= îe= iäÖi= çeşitäerinin= artması=
saâınıäması=Öereâen=bir=bayağıäaşma=etâisi=yaratabiäirK=
=
Bu=pçtansiyeä=teÜäiâeäerÇen=bir=Çiğeri=özÖünäüğü= yitirme=teÜÇiÇiÇirK= bstetiâI=tariÜseä=îe=
arâeçäçjiâ= önemi= çäan= ÇataäÜöyüâ= Öibi= merâezäerin= ziyarete= açıäaraâ= arâeçäçjiâ= aäanın=
Çüzenäenmesine= iäişâin= fiziâseä= müÇaÜaäeÇe= buäunuäması= söz= âçnusu= yeräerin= fiziâseä=
taÜribata=uğramasına=yçä=açabiäirK=wiyarete=açıämış=arâeçäçjiâ=aäana=yaâın=yaşayan=böäÖe=
Üaäâı= ise= yçğun= turistiâ= iäÖiye= bağlı= çäaraâ= Üem= çäumäu= Üem= Çe= çäumsuz= anäamÇa=
etâiäenebiäirK= Bu= âapsamÇa= arâeçäçjiâ= aäanäarÇaI= özeääiâäe= fiziâseä= âçruma= teÇbiräerine=
iäişâin= müÇaÜaäeäerÇeI= çrjinaä= Çuruma= zarar= îermeyeceâ= biçimÇe= ÇaÜa= itinaäı=
ÇaîranıämaäıI= âüätüreä= miras= yönetimine= iäişâin= prçjeäer= çrtaya= çıâaracaâäarı= sçyut= îe=
sçmut= neticeäeriyäe= ÇeğeräenÇiriämeäi= îe= âüätüreä= mirasın= özÖün= Çurumunun= bütünseä=
anäamıyäa=eäe=aäınması=ÖereâirK==
=
ÇataäÜöyüâ= hüätüreä= jiras= vönetimi= mrçjesi= âapsamınÇa= bir= Çiğer= pçtansiyeä= teÜäiâe=
fçsiääeşme=çäÖusuÇurK=Bu=âapsamÇa=âüätür=miras=bizÇen=önceâiäerin=yaşamäarınÇan=bize=
ÇçğruÇan= âaäanı= temsiä= eÇerK= hüätüreä= jirası= muÜafaza= etmeâ= ise= çnu= sçnsuza= âaÇar=
çäÇuğu= Öibi= bıraâmaâ= ya= Ça= meîcut= Çurumunu= âçrumaâ= anäamına= ÖeämezK= hüätür=
mirasının= âçrunması= resmi= ÇçnÇurmaâ= Çemeâ= ÇeğiäÇirK= Bizi= Öeçmişe= bağäayan= ama=
Öeäeceğe=Ççğru= iäeräerâen=bize=eşäiâ=eÇeni=Üayatta=tutmaâ= ÇemeâtirK= jirası=ÇeîretmeâX=
çnu= âöreätmeâ= ÇeğiäI= zenÖinäeştirmeâtirK= Bu= âçnu= uzun= yıääarıdır= tartışıämaâta= îe= faâäı=
uyÖuäamaäar= Çiââati= çeâmeâteÇirK= BuraÇa= Çiââat= eÇiämesi= Öereâen= en= önemäi= nçâta=
âçrumaya= aäınanI= restçre= eÇiäen= arâeçäçjiâ= Çeğeräerin= özÖünäüğüne= en= az= müÇaÜaäe=
eÇiämesiÇir= âi= özeääiâäe= âentäerimizÇe= buäunan= mimari= âaäıntıäarın= muÜafazası= sıkı=
önäemäer= ÖereâtirmeâteÇirK= açäayısıyäa= sçmut= âüätüreä= mirasın= âçrunmasınÇa= Çinamiâ=
bir=âçruma=pçäitiâasının=uyÖuäanması=âaçınıämazÇırK=
=
=
=
=
= NPM=
Bu= Çinamiâ= süreci= tanmäar= niteäiâte= çäaraâ= ÇataäÜöyüâ= araştırmaäarına= iäÖi= Çuyan=
Örupäarın= zenÖinäeştiriämesi= îe= biäÖiäenÇiriämesi= amacıyäa= internet= çrtamınÇa=
araştırmaäar= ÜaââınÇa= Çetayäı= biäÖi= sunaraâ= arâeçäçjiâ= îeriäere= ücretsiz= uäaşım=
sağäamaâtaÇırK=ÇataäÜöyüâ’teâi=Berâeäey=¸niîersitesi=ArâeçäçÖäarı=iäe=biräiâte=yaratıäan=
oAsb= EwwwKmactiaKberâeäeyKeÇuF= îe= jinnesçta= Biäim= jüzesi’nin= jysteries= çf=
ÇataäÜöyüâ =EÇataäÜöyüâ’ün =pıräarıF =EwwwKsmmKçrÖF= Öibi= web= siteäeriI= ÇataäÜöyüâ’ü=
fiziâseä=çäaraâ= ziyaret= eÇemeyen= iäÖi=Örupäarı= için= önemäi= bir= âaynaâça= niteäiğinÇeÇir= E=
ieîÜa=OS=aIbF=K=
=
wiyaretçiäer= aynı= zamanÇa= sanaä= âäemÇe= yeräeşimi= ziyaret= eÇebiäiräerK= pçn= çäaraâ= iseI=
ÇataäÜöyüâ= web= sitesiI= yeni= yçrumäar= yaratmaâ= amacıyäa= Çeğişiâ= çrtamäarÇa= biäÖiye=
uäaşım= sağäarK= Bütün= bu= çabaäar= temeäÇe= arâeçäçjiâ= aÜäaâı= iäeräetmeâ= için= ÇeğiäI= ama=
aynı= zamanÇa= arâeçäçjiâ= biäÖinin= tçpäumsaääaştırıäması= anäamınÇa= yçäunÇa= sayÇam=
araştırma= yçääarını= Çesteâäemeâ= için= tasaräanmış= ÖözüâmeâteÇirK= Ancaâ= söz= âçnusu=
arâeçäçjiâ=îeriäerin=birer= fçrum=âçnusu=niteäiğinÇe=eäe=aäınaraâ= ÜerÜanÖi=bir=âesin=çizÖi=
çämaâsızın= yçrumäanması= beraberinÇe= arâeçäçjiâ= îeri= ÜaââınÇa= biäimseääiâ= temeäine=
Çayanmayan= îe= sınıräılığı= çämayan= bir= Çüşünseä= päatfçrmun= çrtaya= çıâmasına= yçä=
açmaâtaÇırK=BuraÇaâi=temeä=risâ=biäimseä=çaäışmaäar=neticesinÇe=eäÇe=eÇiäereâ=payäaşıma=
açıäan= biäÖiäerin= ÜerÜanÖi= bir= biäimseä= Çenetim= çämaâsızın= yçrumäanması= îe=
âuääanıämasıdırK=lysa=âuääanıcıäar=tarafınÇan=internet= çrtamınÇa=uäaşıäan=fçrum=âçnuäarı=
ağıräıâäı= çäaraâ= pçpüäer= âüätüre= iäişâin= öğeäer= içermeâäe= biräiâte= biäimseä= bir= netice=
ÜaââınÇa= biäimseä= biäÖiyi= üretenäer= tarafınÇan= açıämış= bir= fçrum= uyÖuäaması= çäÇuâça=
tartışmaya=açıâ=bir=âçnu=başlığıdırK=
=
hüätüreä= miras= yönetimini= anäamäanÇıran= bir= Çiğer= teÜäiâe= aşırı= turistiâ= âuääanımÇırK=
jeîcut= âüätüreä= miras= uyÖuäamaäarınÇaâi= spçnsçräuâ= faaäiyetäerinin= qrçya= îe=
ÇataäÜöyüâ= Öibi= sansasyçneä= niteäiâäi= arâeçäçjiâ= aäanäarÇa= Öörüämesine= bağlı= çäaraâ=
âüätür= mirasının= âçrunmasınÇan= yana= en= inanÇırıcı= âanıtın= çnun= eâçnçmiâ= pçtansiyeäi=
çäÇuğu= açıâtırK= Bu= pçtansiyeä= iäâ= baâışta= turistiâ= çeâiciäiğinÇe= yatıyçr= Öibi=
ÖörünmeâteÇirK= BuraÇa= tartışıäması= Öereâen= önemäi= nçâta= arâeçäçjiâ= aäanäarın= turistiâ=
amaçäar= için= Çüzenäenmesi= teÜäiâesiÇirK= BuraÇa= amaç= ÇaÜa= ççâ= turist= çeâme=
çämamaäıdırK= Bu= tür= aäanäarın= insanäığın= çrtaâ= mirası= Öibi= Çüşünüämesi= îe= yapıäacaâ=
=
= NPN=
uyÖuäamaäarın= buna= Ööre= ÇüzenäenmesiÇirK= derçeâten= Çe= turizm= faäiyeti= basâın= Üaäe=
ÖeäÇiğinÇeI= ÖünÇeäiâ= Üayatäa= bağÇaşmaÇığı= çrtaya= çıâmaâtaÇırK= Artıâ= insanäarın= yapay=
bir= biçimÇeI= yıäÇa= saÇece= iâi= ay= bçyunca= Öeäip= çturÇuğu= özÖün= âöyäerimiz= ya= Ça=
ÖünÇüzäeri= aşırı= âaäabaäıâ= yüzünÇen= saâinäerinin= esâiÇen= âaäma= âçnutäarını= bıraâıp=
Öittiği=îe=özeääiâäe= yaz=Öeceäerinin=çturuämaz= Üaäe= ÖetirÇiği=âent= merâezäerimizin=sayısı=
Üer= Öeçen= Öün= artmaâtaÇırK= ˆrneğin= juğäa= iäi= BçÇrum= iäçesi= NVTM’äerÇe= âüçüâ= bir=
baäıâçı= âöyü= iâen= ÖünümüzÇe= îe= özeääiâäe= yaz= ayäarınÇa= özÖün= mimari= Ççâusunu=
ççğunäuâäa= yitirmiş= bir= yeräeşim= birimi= Üaäini= aämıştırK= Bununäa= biräiâte= ççâ= âatı= bir=
tutumÇa=Ççğru=ÇeğiäÇirK=Aäanı=ziyaret=eÇeceâ=âçnuâäarın=aäanäa=çäan=fiziâi=iäişâisinin=en=
az=ÇüzeyÇe=tutuäması=îe=Ççğru=îe=yeteräi=biäÖiäenÇirmenin=yapıäabiämesiÇirK=ÇataäÜöyüâ=
örneğinÇe=ziyaretçiäerin= aäanÇan=yeteräi= biäÖiäenÇirme= iäe= ayrıäacağı=çrtamäar= yaratıämış=
ÖözüâmeâteÇirK= Aäan= Çüzenäemesi= îe= sanaä= uyÖuäamaäar= âçnu= ÜaââınÇa= yeteräi=
ÇüzeyÇeÇir=
= =
Artıâ= esas= mirasçıäarının= Öünäüâ= yaşantısınÇa= âuääanamaÇığıI= “âüätür= mirası”= çämaâtan=
çıâan= bir= âüätür= mirası= söz= âçnusuÇurK= Şu= ÜaäÇeI= âüätür= mirası= turizminin= önem= îe=
yararını= inââr= etmeÇenI= bu= turizmi= âüätür= mirasını= âçruyacaâ= îe= önce= yöre= insanının=
yararınaX= çnäarın= Öünäüâ= Üayatäarını= niteäiâäi= bir= biçimÇe= sürÇürmeäeriI= böyäesi= bir=
mirasın= mirasçıäarı= çämanın= Üaâäı= Öururunu= Çuymaäarı= için= ÇeğeräenÇireceâ= etâin= bir=
âent= pçäitiâasıyäa= bütünäeşmiş= bir= eâ= faaäiyet= ÇüzeyinÇe= tutmaâ= önemäiÇirK= hüätür=
mirasının= eâçnçmiâ= ÇeğeriI= ticarî= âuääanımınÇa= Çeğiä= Ççğası= Öereği= Öerçeâ= Çeğerinin=
biäincine=îarıämasınÇa=âarşılığını=buämaâtaÇırEieîÜa=OM=aFK=Bunu=sağäamanın=en=önemäi=
yçääarınÇan=birisi=âuşâusuz=iyi=eğitim=îe=yöre=insanının=biäinçäenÇiriämesiÇirK=
=
Bu= biäinçäenÇirme= ÜeÇefi= paraäeäinÇe= qürâiye’Çe= âüätüreä= miras= âaîramı= sçn= yıääarÇa=
ÇaÜa=ççâ=tartışıämaya= başäanmış= îe= bu=âçnuÇa=biäinçäenme= îe=Çuyaräılıâ=anäamınÇa= bir=
âamuçyu= yaratıämıştırK= eer= ne= âaÇar= istenen= ÇüzeyÇe= bir= âüätüreä= mirası= saÜipäenme=
çäÖusu=yaratıäamamışsa=Ça=yapıäacaâ=çaäışmaäar=bu=âçnuyu=ÖünÇem=Çe=tutma=îe=tariÜseä=
sçrumäuäuâ= anäamınÇa= büyüâ= önem= taşımaâtaÇırK= Bununäa= biräiâte= Çüşünseä= îe= eyäem=
benzeräiği= yönünÇen= ÇataäÜöyüâ= örneği= iäe= paraäeä= çäabiäeceâ= bir= uyÖuäama= Ça=
qürâiye’Çe= hüätüreä= jiras= îb= âçnuäarÇa= farâäı= bir= baâış= açısı= Öeäiştiriämesi= yönünÇe=
çaäışan= mrçfK= arK= jeÜmet= ˆzÇçğan= tarafınÇan= qraâya= BöäÖesinÇe= ÖerçeâäeştiriämiştirK= =
=
= NPO=
qraâya= BöäÖesinÇe= hırâäareäi= iäinin= ÖüneyinÇe= yer= aäan= Aşağı= mınar= yeräeşmesi=
jKˆzÇçğan= başâanäığınÇa= bir= eâip= tarafınÇan= araştırämış= îe= önemäi= sçnuçäara=
uäaşıämıştırE=ieîÜa=O4=aFK= Bunun= yanınÇa=âazı=aäanının= Üemen= yaâınınÇa=bir= AçıâÜaîa=
jüzesi= päanı= uyÖuäamaya= Öeçiriäereâ= Öörseä= îe= eğitseä= amaçäara= uyÖun= bir= çrtam=
yaratıämıştırK= jKˆzÇçğan= bu= âçnuÇaâi= amaçäarını= “eer bilimsel çalışma Öibi
Aşapınar’Ça içine alan hırâlareli BölÖesinÇeâi arâeçlçjiâ çalışmalarI bilimsel îerilerin
tçplanması îe bilÖiye Çönüşen bu îerilerin Öeniş âitlelere îe Öeleceâ âuşaâlara
aâtarılması”=tanımäamaâtaÇır=EˆzÇçğan=NVVVW=OPFK==
Bu= çaäışmanın= temeä= ÜeÇefi= arâeçäçjiâ= araştırmaäar= sçnucunÇa= eäÇe= eÇiäen= îeriäerin=
tçpäumun= Üer= âesimi= tarafınÇan= anäaşıäabiäir= âılınmasıdırK= Bu= âapsamÇa= uzman=
çämayanäarın=iäÖisini=çeâebiäeceâ= niteäiâte=arâeçäçjiâ=biäÖi=üretiämeâteÇirK=Arâeçäçji=Üer=
ne=âaÇar= Üerâes= tarafınÇan= iäÖi= çeâici= buäunsa=Ça= bu= iäÖinin= süreâäi= îe=Öerçeâçi=çäması=
biäinçäenme=iäe=iäÖiäiÇirK==
=
ArâeçäçjiÇeâi= en= büyüâ= ÖüçäüâäerÇen= birisi= ççâ= fazäa= sçyut= biäÖinin= buäunması= bu=
biäÖinin= Çe= uzman= çämayan= âişiäere= Ççğru= îe= iäÖi= çeâeceâ= biçimÇe= aâtarıämasıdırK=
püäeymaniye=àmii=Öibi=etâiäeyici=ya=Ça=abiÇeîi=yapıäarın=Ççğru=aäÖıäanabiämesi=îe=tam=
çäaraâ= anäaşıäabiämesi= yapının= temsiä= ettiği= âüätüren= Çe= biäinmesiyäe= ÖerçeâäeşebiäirK=
Benzer= Çurum= âäasiâ= Çönem= ören= yeräeri= içinÇe= ÖeçeräiÇirK= ˆrneğin= bfes= îe= BerÖama=
Öibi= âentäeri= özümseyereâ= Öezenäerin= sayısı= çäÇuâça= azÇırK= qaÇına= îarıämaÇanI= Ççğru=
aäÖıäanmaÇan=Öeziäen=ören=yeri=îe=müzeäerin=sıkıcı=çämaması=mümâün=ÇeğiäÇirK=açnuâI=
insanäarÇan= âçpuâI= saÇece= Öüzeä= eseräeri= serÖiäemeye= yöneäiâ= âäasiâ= anäayış= yerini=
izäeyiciyi=sıâmaÇan=öğretmeye=çaäışan=îe=çnun=serÖiäemeye=aâtif=âatılımını=önÖören=bir=
anäayışa= bıraâmaâtaÇırK= aünyaÇa= Öeäişmeâte= çäan= yeni= anäayış= Öörseääiği= çäsun= ya= Ça=
çämasın= hüätür= tariÜi= baâımınÇan= önemäi= çäan= Üer= nesne= ya= Ça= yerinI= uzman= çämayan=
âitäeäerin= iäÖisini= çeâebiäeceâ= Çuruma= Öetirebiäeceği= şeâäinÇeÇirK= qüm= bu= tespitäer=
Çiââate= aäınaraâ= Aşağı= mınar= âazı= aäanınÇa= bir= AçıâÜaîa= jüzesi= mrçjesi=
ÖerçeâäeştiriämiştirK=hazı=aäanının=Üemen=yanınÇa=aynı=Ççğaä=çeîre=çrtamı=içinÇe=âazıÇa=
buäunan= yapıäara= uyÖun= bir= âöy= inşası= Öerçeâäeştiriämiştir= EieîÜa= O4= bI= ORFK= BuraÇa=
özeääiâäe= âazıÇa= buäunan= arâeçäçjiâ= materyaäin= mçÇeä= örneâäeri= ziyaretçiäer= tarafınÇan=
âuääanıäabiämeâteÇirK= ˆrneğin= bir= taş= baäta= iäe= çÇun= âesiämesi= ÖibiK= Bu= şeâiäÇe=
ziyaretçiäerin= seyirci= ÇurumunÇan= çıâartıäaraâ= ÖörÇüâäerine= etâin= biçimÇe= âatılımı=
=
= NPP=
sağäanmıştırK= Ayrıca= bu= aäanÇa= arâeçäçji= îe= mimaräıâ= öğrenciäeri= için= bir= Çeneme= aäanı=
bıraâıämıştırK= BuraÇa= çrÖaniz= Örupäarın= Üer= türäü= Çeneyi= yapabiäeceği= bir= çrtam=
sağäanmıştırK= ˆrneğin=âerpiç= Çöâme= îe= tariÜ= öncesi= yöntemäeräe= taş= bçncuâ= yapıäması=
ÖibiK=Bunuıäa= biräiâte=açıâ=Üaîa= müzesinin= yanınÇa=öğrenci=Örupäarı= îe=araştırmacıäarın=
âaäabiäeceği= âüçüâ= bir= merâez= âuruämuşturK= Bu= merâez= qraâya= âöyäerinÇeâi= siîiä= taş=
mimaräıâ=örneâäerinÇen=esinäenereâ=yapıämış=îe=bunun=yanınÇa=beâçi=îe=Üizmet=binaäarı=
Öibi=Çiğer=tesisäerÇe=yer=aämıştır=EˆzÇçğan=NVVVW=ORJOSF=K==
=
Bu= âapsamÇa= Öereâ= ÇataäÜöyüâ’te= Öereâ= Aşağı= mınar’Ça= uyÖuäanan= âüätüreä= mirasın=
âçrunması= îe= yönetimine= iäişâin= işäemäer= benzer= niteäiâäer= çrtaya= âçymaâtaÇırK= qeçriâ=
çäaraâ= ˆzÇçğan= bu= uyÖuäamaäarının= sebebini= püreç= pçnrası= vaâäaşımın= temeä= Üareâet=
nçâtasını= çäuşturan= arâeçäçjiâ= biäÖiÇe= teâ= îe= mutäaâ= Ççğrunun= çäamayacağı= saîınÇan=
yçäa=çıâaraâ=şeâiääenÇirmiş=ÖözüâmeâteÇirK=Böyäeäiâäe=arâeçäçjiâ=biäÖinin=tanımäanması=
îe= sunumu= aşamasınÇa= yçğun= bir= âatılımcılıâ= sağäanmaâta= birççâ= farâäı= Öörüşün=
biraraya=Öetiriämesi=biäÖinin=ÇeğeräenÇiriämesine=ççâ=sesäi=bir= baâışı=açısı=ÖetirmeâteÇir=
îe= birbiriyäe= benzeşen= bu= tip= uyÖuäamaäar= teâ= Ççğruäu= îe= teâ= çözümäü= arâeçäçjiâ=
Öörüşäeri=ççâ= Ççğruäu= îe=ççâ=seçeneâäi=çözümäere= âaîuşturma=eğiäiminÇeÇirE= ˆzÇçğan=
NVVVW=PFK===
=
açäayısıyäa= arâeçäçjiâ= sçnuca= uäaşmaÇa= araç= çäan= îe= Öeçmiş= yaşamäara= Çair= ipuçäarı=
içeren= arâeçäçjiâ= mirasın= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= qeçri= âapsamınÇa= âüätüreä= miras=
niteäiği= âazanmasıI= = biäim= aÇamäarınca= yapıäan= yöntem= sçnrası= anaäizäerin= arâeçäçjiâ=
mirası=üretenäerin=Çüşünseä=Çünyasını=neÇenäeri=îe=sçnuçäarı=iäe= yçrumäamasıyäa= çrtaya=
çıâarK=
=
Bu= nçâtaÇa= temeä= îeriäeri= arâeçäçjiâ= yöntemäeräe= eäÇe= eÇiäenI= insan= îaräığının= Üer= tür=
izini=âapsayanI=Üer=tür=insan=etâinäiğini=yansıtan=yeräeriI=terâ=eÇiämiş=yapıäarıI==tçpraâ=îe=
su=aätınÇaâi=sitäer= Çe=ÇâÜiä=çämaâ= üzere=Üer= tür=âaäıntıyıI= bunäaräa= iäişâiäi=taşınabiäir=tüm=
âüätüreä= maäzemeyi= içeren= taşınır= ya= Ça= taşınmaz= niteäiâäi= âüätür= îaräıâäarının= âüätüreä=
miras= niteäiği= iäe= bu= îeriäeri= çrtaya= çıâaran= yaşamäara= Çair= ÇüşünceäerinI= Çaîranış=
biçimäerinin= îe= yaşayış şeâiääerinin= sçyut= çäaraâ= aâtarÇığı= âüätüreä= miras= Emçst=
=
= NP4=
mrçcessuaäF= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımın= bütünseääiâ= iäâesine= bağlı= çäaraâ=

sentezäenmeâteÇir=K=
=
pöz= âçnusu= arâeçäçjiâ= yaâäaşım= ÇçğruätusunÇa= yapıäan= bu= tespitäerI= yan= ürün= çäaraâ=
aÇäanÇırıäan= maÇÇi= niteäiâteâi= arâeçäçjiâ= buäuntuäarın= biäimseä= çäaraâ= tasnif= eÇiäereâ=
anäamäanÇırıäması=îe= içinÇe=buäunÇuâäarı=üç=bçyutäu=çrtam=EâçnteâstF= itibariyäe= neÇenJ
sçnuç= baâımınÇan= ÇeğeräenÇiriäereâ= biäÖi= çäaraâ= âamuçyu= iäe= payäaşıämasıX= tçpäumsaä=
anäamÇa=yaratacağı=sçyutI=sçsyaäI=âüätüreä=îe=Ççäayäı=çäaraâ=eâçnçmiâ=âatâısı=itibariyäe=
“âüätüreä=miras”=âaîramına=farâäı=bir=anäam=âazanÇırmaâtaÇırK==
=
Böyäeäiâäe=âüätüreä=mirasın=mçst=mrçcessuaä=Epüreç=pçnrasıFvaâäaşım=âapsamınÇa=farâäı=
bir= ÇeğeräenÇirme= biçimine= sebep= çäÇuğu= açıâtırK= se= bu= yeni= perspeâtifin= çrtaya=
çıâmasınÇaâi= temeä= sebep= sınıräı= çranÇa= eäÇe= eÇiäen= arâeçäçjiâ= îeriäeri= âuääanaraâ=
Öeneääemeäere= îaran= îe= sembçäiâ= anäamäar= içeren= sçnuçäar= çrtaya= âçyma= iÜtiyacıdırK=
Arâeçäçji=bütüne=iäişâin=saÇece=ufaâ=bir=âesitten=yçäa=çıâaraâ=tüm=aäana=Çair=bir=tespitin=
sınanabiäiräiği= îe= Öerçeâäenebiäiräiği= çranınÇa= biäimseä= bir= Çisipäin= çäaraâ=
tanımäanmaâtaÇırK= Bu= âapsamÇa= arâeçäçğun=sınıräı= bir= aäanÇan=eäÇe= ettiği=âısmi= îeriäer=
bütüne=Çair=bir=fçtçğraf=parçası=niteäiğinÇeÇirK=
sKfsKp¸obÇ plkoApf Aohblilgİh jbTla hAmpAjfkaAhİ

ÇATAieÖv¸h AiAk vÖkbTİMİ ÖokbĞİNİk vApAi rvdriAjAiAo
AÇfpfkaAk abĞboibkaİRİijbpİ
qürâiye’Çe=Öerçeâäeştiriäen=tüm=arâeçäçjiâ=araştırma=îe=uyÖuäamaäar=yasaä=prçseÇüräere=
bağlıdırK= Bu= Çurum= bir= araştırma= için= izin= aäınmasınÇan= başäayaraâ= araştırma= sçnrası=
yapıäacaâ= uyÖuäamaäarı=Ça= âapsamaâtaÇırK= Bununäa= biräiâte= saÇece= uäusaä= yasaä=sınıräar=
dışınÇa= qürâiye’nin= taraf= çäÇuğu= uäusäararası= antäaşmaäarÇa= bu= âçnuäarÇa= yapıäacaâ=
uyÖuäamaäarÇa= uyuäması= Öereâ= âuraääar= çrtaya= âçymuşturK= qürâiye’Çe= bu= tür= yasaä=
uyÖuäamaäarın= Öeçmişi= OMK= yüzyılın= başına= âaÇar= ÖitmeâteÇirK= NVMS= yılınÇa= çıâarıäan=
AsarJı= Atiâa= kizamnamesi= Ebsâi= bser= qüzüâäeriF= lsmanäı= aeîäeti= içerisinÇeâi=
araştırmaäarın=Çüzene=âçnuäması=amacıyäa=çıâarıämıştırK=Bu=Çurumun=çrtaya=çıâmasınÇa=
=
= NPR=
lsmanäı= aeîäetinin= zayıfäaması= iäe= biräiâte= Aîrupa’äı= ÖezÖin= îe= âçäeâsiyçncuäarın=

AnaÇçäu’Ça= yaptıâäarı= ÖeziäerÇe= buäÇuâäarı= eseräeri= yurtÇışına= çıâarmaäarını= önäemeâ=
içinÇirK= Ancaâ= bu= nizamnamenin= Aîrupaäı= ÖezÖin= îe= âçäeâsiyçncuäarın= eseräeri= üäâe=
dışına= çıâarmaäarını= enÖeääeyemeÇiği= Çe= biäinmeâteÇirK= ˆrneğin= BerÖama= weus= punağı=
yerinÇen=söâüäereâ=Aämanya’nın=Beräin=şeÜrine=Öötürüämüştür=Eˆzeä=NVVTW=NROFK=Bunun=
yanınÇa=NVNT=yılınÇa=AsarJı=Atiâa=bncümenJi=aaimisi=örÖütü=âüätüreä=mirası=âçruma=iäe=
ÖöreîäenÇiriämiştirK= İâinci= aünya= paîaşı= sçnrasınÇa= ÇünyaÇa= yaşanan= eâçnçmiâ= îe=
siyasi= äiberaääeşme= Üareâetäeri= sçnucunÇa= âüätür= âaîramına= iäişâin= tanımäar= îe=
uyÖuäamaäar=Çeğişim=ÖöstermiştirK=Bu=âapsamÇa=özeääiâäe=sanayiäeşme=iäe=biräiâte=Öeäen=
aätyapı= çaäışmaäarı= EâarayçääarıI= barajäar= îb= F= arâeçäçjiâ= îe= tariÜi= yeräeşimäerin=
taÜribatına= yçä= açmıştırKNVRN= yılınÇa= RUMR= sayılı= âanun= iäe= merâezi= bir= örÖüt= çäan=
dayrimenâuä= bsâi= bseräer= îe= Anıtäar= vüâseâ= huruäu= âuruämuşI= âüätüreä= mirasın=
âçrunması= iäe= iäÖiäi= iäâeäer= îe=restçrasyçnI= restitüsyçn=Öibi=müÇaÜaäe=biçimäerinin= nasıä=
uyÖuäanacağı= yasaä= çerçeîe= içine= aäınmıştırK= qürâiye’nin= âüätüreä= mirasın= âçrunması=
amacı=iäe=imzaäaÇığı=uäusäar=arası=sözäeşmeäer=ise=NVSR=yılınÇa=imzaäanan=seneÇiâI=NVTO=
yılınÇa= imzaäanan=aünya= açğaä=îe= hüätüreä=jirasının= hçrunmasına= Çair= sözäeşmeÇirK=
Ayrıca= yine= âüätüreä= mirasın= âçrunması= iäe= iäÖiäi= çäaraâ= âurumsaä= anäamÇa= Ööreî=
üstäenen =f`ljlp =E =räusäar =arası= Antäar =îe =pitäer =hçnseyiF =îe =f`lj =E =räusäar =arası=
jüzeäer=hçnseyi=F=Öibi=tüzeä=âişiäiâäere=üye=çämuşturK==
===
NVMS= yılınÇa= çıâarıäan= Asarı-ı= Atiâa= kizamnamesi= NVTP= yılına= âaÇar= yürüräüâte=
âaämıştırK=NVTP= yılınÇa=yürüräüğe=Öiren=îe=ùmÜuriyet=tariÜinin=iäâ=âçruma=yasası=çäan=
NTNM= sayılı= esâi= eseräer= âanunu= hüätüreä= jirasın= yönetimi= îe= âçruması= anäamınÇa=
bütüncüä= bir= yaâäaşım= önÖörmeâteÇirK= Bu= âapsamÇa= tüm= taşınır= îeya= taşınmaz= âüätür=
îaräıâäarı= Çeîäet= maäı= çäaraâ= âabuä= eÇiämiş= âüätüreä= mirasın= âçrunması= âüätüreä=
Öeäişmeye= paraäeä= çäaraâ= Çeîäet= nezninÇe= benimsenmiştirK= NVUO= anayasasının= SPK=
maÇÇesi= Üüâümäeri= Öereğince= Çeîäet= âüätür= îe= tabiat= îaräıâäarının= âçrunması= iäe= iäÖiäi=
çäaraâ=Çesteâäeyici=îe=teşîiâ= eÇici=teÇbiräeri=aämaâäa= yüâümäüÇür=E= NVUO=anayasası=SPK=
jaÇÇeFK= NVU4= yılınÇa= yürüräüğe= Öiren= OUSP= hüätür= îe= qabiat= saräıâäarını= hçruma=
hanunu= ise= NTNM= bsâi= bseräer= hanununun= âısmen= Çeğiştiriämiş= biçimiÇirKNVUT= tariÜäi=
PPUS= sayılı= âanun= iäe= Çeğiştiriäen=OUSP= sayılı= âanunun=RN= îe= RS= ıncı= maÇÇeäerine= Ööre=
âüätüreä=miras=aäanäarı=iäe=iäÖiäi=çäaraâ=yapıäacaâ=uyÖuäamaäara=iäişâin=âararäarın=aäınması=
=
= NPS=
yetâisi= âçruma= yüâseâ= âuruääarına= îeriämiştirK= eaäen= yürüräüâte= çäan= bu= âanun=
qürâiye’Çeâi= tüm= âüätüreä= miras= âapsamınÇa= yapıäacaâ= çäan= işäemäer= için= bağäayıcı=
niteäiâ=taşımaâtaÇırK=
= =
ÇataäÜöyüâ= âazı= aäanınÇa= uyÖuäanan= aäan= yönetimi= päanı= Ça= bu= âanun= Üüâümäeri=
ÇaÜiäinÇe=ÖerçeâäeştiriämiştirK==vapıäan=uyÖuäamaäar=hçnya=hçruma=vüâseâ=huruäu=izni=
aäınaraâ= îe= OUSP= sayılı= hanun’un= UI= VI= NM= îe= NNK= maÇÇeäerinin= önÖörÇüğü= şartäar=
âapsamınÇa= îe= OTKNNKOMMR= tariÜäi= îe= OSMMS= sayılı= oesmi= dazete’Çe= yayınäaraâ=
yürüräüğe= Öiren Aäan =vönetimi =iäe =Anıt =bser =huruäu’nun =huruäuş= îe =döreîäeri =iäe =
vönetim= Aäanäarının= Beäiräenmesine= İäişâin= rsuä= îe= bsasäar= eaââınÇa= vönetmeäiâ=
Üüâümäeri=Ööz=önünÇe=buäunÇuruäaraâ=ÇeğeräenÇiriämiştirK=vönetmeäiâ=Üüâümäeri=uäusaä=
îe=eîrenseä=niteäiâäi=maÇÇeäerÇen=çäuşmaâta=îe=ÇataäÜöyüâ=özeäinÇe=Çiââate=aäınÇığı=îe=
uyÖuäanÇığı=ÖörüämeâteÇir=K=
=
=OUSP=sayılı= hanun’un=NMK= maÇÇesinÇe= yer=aäan=“sit alanlarıI ören yerleri îe etâileşim
saÜalarının Ççğal bütünlüğü içerisinÇe etâin bir şeâilÇe âçrunması………”= uyarısı==
Öereğince= aäanın= âçrunmasına= yöneäiâ= çäaraâ= iâi= böäÖeÇe= = çatı= uyÖuäaması=
ÖerçeâäeştiriämiştirK= ÇataäÜöyüâ’te= açığa= çıâarıäan= yapıäarın= tümü= âerpiçten= yapıämış=
çäupI=hçnya=lîasının=iâäim=şartäarı=ÇüşünüäÇüğünÇe=bu=yapıäarın=âçrunması=ççâ=zçrÇurK=
vörenin= iâäim= şartäarı= ÇüşünüäÇüğünÇe= çatı= uyÖuäaması= bu= tür= yeräeşimäer= için= bir=
zçrunäuäuâturK=Ayrıca=eîäerin=ÇuîaräarınÇa=yer=aäan=Çuîar=bçyaäarı=Ça=yağmur=îe=Ççğaä=
şartäar=neÇeniyäe=taÜrip=çäabiämeâteÇirK=Bu=sebepäe=Üöyüğün=beääi=bir=böäümünÇe=âazıäan=
aäanın= üstü= söâüäebiäir= bir= çatı= iäe= âapatıämıştırK= AÜşap= îe= cam= türü= bir= maäzeme= iäe=
yapıämış= çäan= çatı= sistemi= âazıämış= aäana= ççâ= fazäa= fiziâseä= müÇaÜaäe= eÇiämeÇen=
yapıämıştırK= = EieîÜa= P= aI= 4= aFK= Çatı= yapılırâen= estetiâ= öäçüäerÇe= Çiââat= eÇiäÇiği=
ÖörüämeâteÇirK= Ayrıca= aäana= Öeäen= ziyaretçiäerin= âazı= aäanınÇa= Ççäaşmaäarı= için= aÜşap=
yürüme= yçääarı= yapıämıştırK= Bu= yçääarın= yapımı= aäana= fiziâseä= müÇaÜaäe= çäaraâ=
Öözüâmesine= âarşın= Üem=âazı=eâibinin= Üem=Çe= ziyaretçiäerin= aäanı=ÇaÜa= iyi=anäamasına=
yöneäiâ= çäÇuğu= için= Öereâäi= Öibi= = ÖörünmeâteÇir= EieîÜa= P= bI= 4= bFK= BuraÇa= Çiââat=
eÇiämesi=Öereâen=Üusus=özeääiâäe=ziyaretçiäerin=âazıämış=aäanäara=yapabiäeceâäeri=fiziâseä=
müÇaÜaäenin=önäenmesiÇirK==
=
=
= NPT=
hanun’un= VKmaÇÇesi= çeîre= Çüzenäeme= prçjesi= iäe= iäÖiäiÇir= îe= ören= yerinin= özÖünäüğü=
âçrunaraâ= Çenetimäi= çäaraâ= ziyarete= açıämasıI= çağÇaş= îe= teânçäçjiâ= biäÖiäenÇirmenin=
nasıä=yapıäacağına=Çair=Üüâümäer=içermeâteÇirK=Bu=âapsamÇaI=Üöyüğün=Üemen=yaâınınÇa=
bir=ziyaretçi=merâezi=açıämıştırK=Bu=yapının=Üöyüâ=sınıräarı=ÇışınÇa=yer=aäması=önemäi=bir=
ÜususturK= Bu= merâezin= içinÇe= ÇataäÜöyüâ= iäe= iäÖiäi= ÇaÜa= ççâ= resim= îe= canäaÇırma=
örneâäeri= ziyaretçiäerin= Üöyüâ= îe= keçäitiâ= Çağ= ÜaââınÇa= biäÖi= eÇinmesine= yöneäiâ=
çağÇaş= bir= uyÖuäamaÇır= EieîÜa= NPaJbI= N4bF= vine= bu= maÇÇe= âapsamınÇa= ziyaretçiäerin=
biäÖiäenÇiriämesi= amacı= iäe= çeşitäi= pançäar= aäanın= farâäı= böäÖeäerine= yeräeştiriämiştir=
EieîÜa=R=aI=S=bFK=veniäiâçi=bir=yaâäaşım=çäan=bu=uyÖuäamanın=Çiğer=ören=yeräerinÇe=Çe=
uyÖuäanması=eğitim=îe=tanıtım=açısınÇan=önemäi=bir=Çayanaâ=çäuşturacaâtırK=
=hanunun= UK= maÇÇesi= âapsamınÇa= yöre= Üaäâının= âüätüreä= îe= istiÜÇama= yöneäiâ=
çaäışmaäara=ÇâÜiä=eÇiämesi=âapsamınÇa=yöre=Üaäâı=iäe=iäÖiäi=çeşitäi=araştırmaäar=îe=prçjeäer=
ÖerçeâäeştiriämeâteÇirE= ieîÜa= S= aFK= vine= aynı= maÇÇe= âapsamınÇa= aäana= Öeäen=
ziyaretçiäerin=uäaşım=îe=parâ=sçrunäarı=Ööz=önünÇe=buäunÇuruäaraâ= yçääar= îe=parâ=aäanı=
yapıäması=päanäanmaâtaÇırK==
= =
Aäanın= ÇışınÇa= ise= bir= ÇataäÜöyüâ= eîi= örneği= inşa= eÇiäereâ= keçäitiâ= Çağ= mimarisi=
ÜaââınÇa= biäÖi=îermeâ=amaçäanmıştırK= Bu=eî=örneği=yapılırâen=ÇuîaräarınÇa=resim=çäan=
bir= eî= seçiämiş= îe= Öörseä= anäamÇa= bir= canäılıâ= îe= iäÖi= çeâiciäiâ= yartıämaya= çaäışıämıştır=
EieîÜa=T=aJbIU=aJbFK==
=
hanun’un= NMK= maÇÇesinÇe= beäirtiäenI= tçplumun âültürel îe eğitsel iÜtiyaçlarıyla
buluşturulması amacıylaI hçnya= iäi= çeîresinÇe= îe= qürâiye’nin= Çiğer= böäÖeäerinÇeâi=
çâuääar= iäe= işbiräiği= yaparaâ= aäana= çâuä= Öeziäerinin= Çüzenäenmesine= Çeîam= eÇiämesiI= =
meîcut= iäâöğretim= fçrmasyçnäarınÇa= ağıräığı= çäamayan= tariÜ= öncesi= Çönemäere= iäişâin=
Çers=îeriämesi=ÜaââınÇa=îe=öğretim=materyaäi=çäaraâ=arâeçäçjiâ=aäanäarın=âuääanıäması=iäe=
iäÖiäi= çâuä= öğretmenäeri= iäe= çaäışmaya= Çeîam= eÇiämesi= internet= sitesinin= çäuşturuäması=
qürâçe= çämasıI= yeni= eğitim= materyaääerininI= âitapäarınınI= îsK= ÜazıräanmasıI= aiäeäeri= iäe=
aäanı= ziyaret= eÇen= ççcuâäar= için= eğitim= faaäiyetäerinin= ÖeäiştiriämesiI= âütüpÜane= îe=
biäÖisayar= temin= eÇiämesi= Çe= ÇâÜiä= çämaâ= üzereI= yereä= çâuääar= iäe= işbiräiğinin=
sürÇürüämesi= meîcut= ÜaäÇe= uyÖuäamaÇa= çäan= eğitime= iäişâin= Çiğer= ÜususäarÇır= E= ieîÜa=
N4=bINR=aJcF==
=
= NPU=
= =
ÇataäÜöyüâ= âazı= eâibinin= Çiğer= bir= çaäışması= Ça= Çumra= iäçesinÇe= bir= müze= binasının=
yapıämasıdırK= mrçje= aşamasınÇa= çäan= müze= binasının= yapımı= böäÖe= arâeçäçjisi= için= ayrı=
bir=önem=taşımaâtaÇır=E=ieîÜa=NT=aJbI=ION=bFK=
=
Bütüncüä= bir= yaâäaşım= serÖiäeÇiğini= ÇüşünÇüğümüz= uyÖuäamaäar= beääi= iÜtiyaçäarı=
âarşıäamaI= aäanın= âçrunmasını=îe= Öeäeceâ= nesiääere=aâtarıämasını=sağäamaâI=aäana=Öeäen=
ziyaretçiäerin= Ççğru= biäÖiäenÇiriämesiI= raÜat= îe= temiz= bir= çrtamÇa= ziyaretäerini=
Öerçeâäeştirmeäeri= için= Çüşünüämüş= îe= uyÖuäanmıştırK= ˆzeääiâäe= âüätüreä= mirasın=
âçrunması= âçnusunÇa= ççâ= Çuyaräı= bir= tçpäum= çämaÇığımız= ÇüşünüäÇüğünÇe= bu= tür=
uyÖuäamaäarın= insanäara= beääi= bir= baâış= açısı= sağäayaraâ= en= azınÇan= yaşaÇığı=
tçpraâäarÇaâi= mirasın= farâına= îarmasını= sağäayacaâtırK= derçeâäeştiriäen= aäan= yönetimi=
çağÇaş= bir= uyÖuäama= niteäiğinÇe= çäupI= yasaä= çerçeîe= açısınÇan= ÇeğeräenÇiriäÇiğinÇe= Çe=
yasaI=yönetmeäiâ=îe=uäusäar=arası=tüzüâäere=uyÖun=biçimÇe=yapıämıştırK=
=
Ancaâ=aäan=yönetimi=âapsamınÇa=şeâiääenen=îe=bütünseä=bir=niteäiâ=arz=eÇen=ÇataäÜöyüâ=
hüätüreä=jiras=vönetimi=uyÖuäamaäarınÇa= ağıräıâäı=çäaraâ= fiziâseä= müÇaÜaäeäere= iäişâin=
yasaä= Çüzenäemeäere= uyuäÇuğu= Öözäemäenirâen= sçmut= îeriäerÇen= yçäa= çıâaraâ=
çäuşturuäan= sçyut= neticeäerin= ÜerÜanÖi= bir= yasaä= sınıräılığı= buäunmaÇığı= ÖörüämeâteÇirK=
Bu= nçâtaÇa= meîcut= meîzuatın= sçyut= uyÖuäamaäara= iäişâin= bir= Çüzenäeme= içermemesi=
sçyut= arâeçäçjiâ= îeriäerin= reâçnstruâsiyçnu= anäamınÇa= sçnsuz= bir= âurÖusaä= sınırsızäıâ=
tanımaâta=îe=arâeçäçjiâ=îeriäerin=yçrumäanması=anäamınÇaâi=biäimseääiâ=ya=Ça=etiâ=biäim=
aÇamının= âişiseä= baâış= açısıyäa= ya= Ça= çtçâçntrçäüyäe= paraäeä= çäaraâ= ÖerçeâäeşmeâteÇirK=
ˆzeääiâäe= arâeçäçjiâ= îeriyi= çäuşturan= bireyi= temeä= aäan= îe= bireyin= biäincinÇen= yçäa=
çıâaraâ=arâeçäçjiâ=îeriyi=birççâ=yönüyäe=biräiâte=ÇeğeräenÇiren=püreç=pçnrası=Arâeçäçjiâ=
vaâäaşım= sçyut= îe= simÖeseä= anäamäarÇan= yçäa= çıâaraâ= âurÖuäaÇığı= Öeçmiş= îe= Öeçmişe=
Çair= çäanın= reâçnstrüâsiyçnu= yönüyäe= biäimseä= îe= yasaä= Çenetime= iÜtiyaç= ÇuymaâtaÇırK=
bsâi= uyÖaräıâäarı= tanımäayan= bireyi= referansäa= esâiye= Çair= yaşayış şeâiääerinin= tanıtımıI=
anäatımı= îe= Öösterimi= Öibi= Üususäarın= bu= âapsamÇa= sçyut= anäamıyäa= eäe= aäınması=
ÖereâmeâteÇirK= Bu= = yapıäacaâ= yeni= âanuni= Çüzenäemeäerin= âüätüreä= miras= âaîramına=
iäişâin=sçmut=îe=sçyut=anäamäarı=birbirinÇen=ayıraraâ=Çeğiä=birbiriyäe=bütünäeşiâ=biçimÇe=
ÇeğeräenÇiriämesi=ÖereâmeâteÇirK=
=
= NPV=
=
sKsK p¸obÇ plkoApf Aohblilgİh vAhiAŞfj hAmpAjfkaA
h¸iT¸obi jİoAp vÖkbTİMİNİk rvdriAkABİLİoiİĞİ
hüätüreä=jiras=vönetimine=iäişâin=iäâ=mçÇeääemeäer=Aîustraäya’Ça=çrtaya=çıâmış=NVTM’äi=
yıääarÇa=İnÖiätere=Çe=Üızäı= bir=Öeäişim=Ööstermiş= Ameriâa= îe=Çünyanın=Çiğer=üäâeäerinÇe=
ise=NVSM=îe=NVTM’äi=yıääarÇa=uyÖuäanmaya=başäanmıştırK==
qemeäÇe= hüätüreä= jiras= vönetimi= önceäiâäi= çäaraâ= fiziâseä= âaäıntıäarın= restçrasyçnu= ya=
Ça= âçrunması= maâsatäı= çäaraâ= uyÖuäamaäarÇan= çäuşurK= Bu= uyÖuäamaäar= âapsamınÇa=
arâeçäçjiâ= âaäıntıäar= biäimseä= birtaâım= tasnif= mçÇeääemeäeri= ÇâÜiäinÇe= Çetayäı= çäaraâ=
enîanteräenereâ=bir=îeri=tabanı=çäuşturuämuşturK=
hüätüreä= miras= yönetimi= ÇaÜa= ççâ= arâeçäçjiâ= âaäıntıäarın= yönetimiI= âçrunması= îe=
âçnserîasyçnu= biçiminÇeâi= anäıâ= fiziâseä= müÇaÜaäeäeräe= tanımäanmaâtaÇırK= Ancaâ=
sembçäiâ= anäamäarı= baâımınÇan= baâıäÇığınÇa= arâeçäçjiâ= îeriäerin= ya= Ça= âaäıntıäarın=
sçsyaä= Örupäar= tarafınÇan= aäÖıäanışı= îe= anäamäanÇırılışı= arâeçäçjiâ= biäÖinin= çäuşumu=
sçnrasınÇaâi=süreci=yani=püreç=pçnrası= Arâeçäçjiyi=tanımäamaâtaÇırK= pöz=âçnusu=tanım=
ÇâÜiäinÇe= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= yaâäaşım= arâeçäçjinin= bir= biäÖi= nesnesi= çäaraâ=
tanımäanan= Öeçmişi= tarafsızäıâ= âurÖusu= içinÇe= araştıran= bir= biäimseä= Çisipäin= çämaâtan=
uzaâäaşıp= Öeçmişäe= buÖün= arasınÇaâi= iäişâiäeri= ççâ= perspeâtifäi= îe= aâışâan= bir= buÖün=
temeäinÇen=araştıran=bir=biäÖi=aäanı=çämaya=yöneämesini=önÖörür=EbrÇur=OMMPW=ON4FK=
Bunun= en= temeä= ÖereâçeäerinÇen= biri= ise= arâeçäçjiâ= biäÖinin= çäuşturuämasınÇa= yetâin=
âişiäer= çäaraâ= aäÖıäanan= arâeçäçÖäar= ÇışınÇaâi= bireyäerin= arâeçäçjiâ= biäÖinin=
anäamäanÇırıäması= aşamasınÇa= ÇışarıÇa= tutuämasıdırK= Biäimseä= biäÖinin=
anäamäanÇırıämasınÇa= ezçteriâ= bir= yaâäaşımÇan= âaynaâäanan= bu= tespit= püreç= pçnrası=
Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= âapsamınÇa= âüätüreä= mirasın= yönetiminin= nasıä= ÇeğeräenÇiriämesi=
Öereâtiğine= iäişâin= temeä= îe= eäeştireä= bir= Üareâet= nçâtasıdırK= Bu= nçâtaÇa= âüätüreä= miras=
ÜaââınÇaâi=uyÖuäamaäarın=temeä=amacı=Öeçmişten= Öeäen=arâeçäçjiâ= biäÖiyi=âuääanıäabiäir=
îe= anäaşıäabiäir= biäÖiye= Çönüştürmeâ= îe= âüätüreä= mirası= tçpäumun= Üer= âesiminin=
yararäanacağı= üäâe= îe= böäÖe= eâçnçmisine= âatâıÇa= buäunabiäeceâ= prçjeäere= yöneätmeâ=
biçiminÇe=tanımäanabiäir=Equna=OMMOF=K==
=
= N4M=
Ancaâ= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= âüätüreä= miras= yönetimi= metçtäarına= iäişâin=
çäaraâ= uyÖuäaÇığı= fiziâseä= âçruma= biçimäeri= itibariyäe= beäirÖin= bir= teçriâ= yeniäiâ=
ÖetirmemeâteÇirK= Bunun= sebebi= Ççâsesäiäiâ= îe= hatılımcılıâ= başlıâäarı= Öibi= iäâeseä=
yöntemäer=aätınÇa=tçpäanan=metçÇiâ=yeniäiâäerin=uyÖuäamaÇa=îe=sçnuçäarı=anäamınÇa=ççâ=
beäirÖin= farâäılıâäar= içermemesiÇirK= Bu= nçâtaÇa=söz=âçnusu= yöntemseä= çatı=uyÖuäamaya=
iäişâin=bir=mçÇeä=çäaraâ=tanımäanabiämesine=âarşın=beäirÖin=bir=biäimseä=metçt=niteäiğine=
Üaiz=çäaraâ=niteäenÇiriämemeâteÇirK====
püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımI= arâeçäçjiâ= araştırmaäarÇa= çrtaya= çıâarÇığı= sçyut=

sçnuçäar=itibariyäe=Çe=birççâ=tartışmaya=Ça=neÇen=çämaâtaÇırK=ˆzeääiâäe=araştırma=yapıäan=
aäanÇa=yeräi=ÜaäâI=tçpraâ=saÜipäeri=îe=sçsyaä=Örupäaräa=Öiriäen=iäişâiäerin=âarşılıâäı=çıâaräar=
ÇçğruätusunÇa= pçäitize= çämasıI= eâçnçmiâ= âatâı= Öetiren= turistiâ= faaäiyetäer= üzerinÇe= rant=
âaîÖaäarı= îe= arâeçäçjiâ= aäanÇan= eäe= Öeçen= sçnuçäarın= yereä= ÇüzeyÇe= ÇaÜi= siyasi= bir=
maäzeme=çäaraâ=âuääanıäması=bunäarÇan=birâaçıdır=EpmitÜ=NVV4W=PMNJPMP=FK=Bu=anäamÇa=
yçğun= âatılımäı= îe= bütünäeşiâ= bir= âüätüreä= miras= yönetimi= âapsamınÇa= çrtaya= çıâacaâ=
çäan= turistiâ= Öeäiräer= îe= arâeçäçjiâ= böäÖeäerin= marâaäaşması= bu= sçyut= neticeäeri=
çäuşturmaâtaÇırK==
püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımın= temeä= iäâeäeri= ÇçğruätusunÇa= şeâiääenen= âüätüreä=

miras= yönetimi= prçjeäerine= iäişâin= çäaraâ= arâeçäçÖäarın= sçsyaä= Örupäaräa= ÖirÇiâäeri=
iäişâiäer= îe= çrtaya= âçyÇuâäarı= biäimseä= sçnuçäar= Ça= çäÇuâça= âarmaşıâ= bir= süreci=
beraberinÇe= ÖetirmeâteÇirK= qemeä= rçäü= biäimseä= biäÖi= üretmeâ= çäan= biäim= aÇamının=
pçäitiâ=îe=âüätüreä=rçäü=bu=anäamÇa=Çeğişim=ÖöstermeâteÇirK=ArâeçäçjiÇen=ÜaberÇar=çäan=
iÇeaäize= eÇiämiş=bir= tçpäum=yaratmaâ= aÇına=araştırma=aäanınÇaâi=yereä=sçsyaä=unsuräaräa=
Öiriäen=iäişâiäerÇe=ne=ÜeÇefäenÇiğinÇen=ÇaÜa=ççâ=ne=tür=bir=sçsyaä=sçnucun=çrtaya=çıâtığı=
Ça=tartışmaya=çäÇuâça=açıâtır=EpmitÜ=NVV4W=PMNJPMPF=K==
Bu= âapsamÇa= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= âapsamınÇa= âüätüreä= miras= yönetimi=
uyÖuäamaya=çaäışan=biäim=aÇamäarının=en=ççâ=âarşıäaştığı=eäeştiriäerÇen=biri=tutarsız=îe=iç=
Öözäemseä=Eseäf=refäexiîeF= bir=araştırma=metçÇu=uyÖuäaÇıâäarı=yönünÇeÇirK=Bu=eäeştirinin=
sebebi= ise= özeääiâäe= arâeçäçjiâ= araştırmaäar= esnasınÇa= âayıt= aätına= aäınan= îeriäerin=
payäaşımınÇa= çäması= ÖereâtiğinÇen= ÇaÜa= yçğun= bir= sçsyaä= etâiäeşime= ÖirÇiâäeri=
=
= N4N=
iÇÇiasınÇan= âaynaâäanmaâtaÇır= EpmitÜI= iKpK= NVV4W= PMOJPM4FK= ˆzeääiâäe= arâeçäçjiâ=

îeriäerin= anäamäanÇırıäması= sürecinÇe= yaşanan= sınırsız= âatılımcılıâI= müÇaÜaäe= îe=
etâiäeşim=biäÖinin=çäuşum=sürecini=etâiäemeâteÇirK=
BuÖün=Öereâ=arâeçäçjinin=biäimseä=îe=âuramsaä=çerçeîesi=ÇâÜiäinÇe=îarÇığı=aşama=Öereâ=
arâeçäçjiâ= araştırmaäarÇa= benimsenen= pçäitiâ= îe= Çemçâratiâ= söyäem= yçğun= etâiäeşimäi=
bütünäeşiâ= bir= yapının= arâeçäçjiâ= îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesinÇe= âuääanıäÇığını=
âanıtäamaâtaÇırK= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= âapsamınÇaâi= arâeçäçjiâ= aäan=
yönetimi=prçjeäerinÇe=Çe=aäan=ÜaââınÇaâi=pratiâ=prçbäemäer=îe=araştırma=yapıäan=aäanÇan=
eäe=Öeçen=âaäıntıäar=birççâ=Çış=etâen=ÇâÜiäinÇe=ÇeğeräenÇiriämeâte=îe=nesneäere=yüâäenen=
sçyut= anäamäar= Ça= böäÖeseä= çäaraâ= yarattığı= etâiäer= baâımınÇan= âarmaşıâäaşmaâtaÇırE=
qriÖÖer=OMMTW=NFK==
Bu= âarmaşıâ= sürecin= çrtaya= çıâarÇığı= sçnuç= ise= arâeçäçÖäarın= âenÇiäerini= teçriâ= çäaraâ=
içinÇen= çıkıämazI= anäaşıämaz= îe= yçğun= ÜçşÖörüäü= bir= biäimseä= ÇeğeräenÇirme= içerisine=
sçâmaäarıdır=EpmitÜI=iKpK= NVV4W=PMOJPMPFK= ˆyäe=âi=püreç=pçnrası= Arâeçäçjiâ=vaâäaşım=
âapsamınÇa= arâeçäçjiâ= îerinin= ÇeğeräenÇiriämesi= âişiseä= tanımäama= çäaraâ=
aÇäanÇırılırâen= püreçseä= vaâäaşım= âapsamınÇa= çaäışan= arâeçäçÖäar= tarafınÇan= çrtaya=
çıâan= biäÖinin= biäimseääiği= âişiseä= biäinç= temeäine= ÇayanÇırılırK= vani= biäimseä= biäÖiÇe=
çäması= Öereâen= tarafsızäıâ= iäâesi= yerine= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= biäÖinin=
çäuşumunÇa=saät=arâeçäçÖ=Öörüşäerinin=etâin=çäÇuğunu=öne=sürerK=
hüätüreä= miras= yönetimi= prçjeäerinin= uyÖuäanması= esnasınÇa= âarşıäaşıäan= bir= Çiğer=

prçbäem= ise= arâeçäçjiâ= aäanäar= üzerinÇe= yereä= meîzuatäarÇan= âaynaâäı= uyÖuäama=
sçrunäarıdırK= räusäararası= päatfçrmÇa= çrtaya= çıâan= yeni= yasaä= Çüzenäemeäer= îe= âüätür=
pçäitiâaäarınÇa= uyÖuäanan= yeni= yaâäaşımäar= Ça= prçje= temeäinÇe= uäaşıäması= Öereâen=
ÜeÇefäerin=niteäiğini=îe=niceäiğini=etâiäemeâteÇirK===
=hüätüreä= mirasın= ÇeğeräenÇiriämesi= anäamınÇa= çrtaya= çıâan= tartışmaäara= âçäçnizasyçn=

Üareâetäeri= îe= biäimseä= temeäe= ÇayanÇırma= çabaäarı= Ça= örneâ= îeriäebiäirK= Bu= ÇurumÇa=
sçsyaä=îe=pçäitiâ=yaâäaşımäar=ÇçğruätusunÇa=şeâiääenen=âüätüreä=miras=yönetimi=âaîramı=
uäusaä= îe= uäusäararası= yasaä= Çüzenäemeäerin= îe= uäusäararası= pçäitiâ= Öeäişmeäerin= etâisi=
aätınÇaÇırK=Ayrıca=arâeçäçjiâ=âüätüreä=mirasın=ÇeğeräenÇiriämesi=anäamınÇa=eäe=Öeçen=Üer=
=
= N4O=
türäü= âaäıntıya= yüâäenen= anäamäar= içinÇe= buäunuäan= sçsyaäI= tariÜi= îe= âüätüreä= yaşamın=
niteäiğinÇen=etâiäenmeâteÇir=EpmitÜI=iKpKNVV4W=PMOJPM4FK=
hüätüreä= jirasın= vönetimine= iäişâin= çäaraâ= arâeçäçÖäarın= üzerinÇe= ÇurÇuğu= en= önemäi=
nçâtaäarÇan= biri= arâeçäçjiâ= aäanäarın= arâeçäçÖ= çämayan= âişiäer= tarafınÇan= taÜribatına=
enÖeä=çäunmasıdırK=Bu=âapsamÇa=arâeçäçjiâ=aäanäarın=yağmasının=enÖeääenmesi=için=ççâ=
sayıÇa= eğitim= prçÖramäarı= yapıämaâtaÇırK= ˆzeääiâäe= Öeäeceâ= nesiääerin= biäinçäi= çäması=
aÇına= iäâöğretim= seîiyesinÇeâi= öğrenciäere= tariÜ= biäinci= aşıäanmaya= çaäışıämaâtaÇırK=
jeîcut= ÜaäÇe= ise= arâeçäçjiâ= biäÖi= sıâäıâäa= yağmaäamaya= maruz= âaäması= itibariyäe=
Üerâesin= sınırsızca= uäaşabiäÇiği= bir= biäÖi= türü= çäaraâ= tanımäanmaâtaÇırK= = = Şu=
unutuämamaäıdır= âi= âüätüreä= miras= âaîramı= saÇece= bizi= Çeğiä= tüm= insanäığı=
iäÖiäenÇirmeâteÇir= îe= tüm= Çünyanın= çrtaâ= âüätür= mirası= çäaraâ= ÇüşünÇüğümüzÇe= ÇaÜa=
îerimäi=prçjeäer=üretiäeceği=Çe=bir=Öerçeâäiâtir=EˆzÇçğan=OMMNW=OPFK=
hüätüreä= jiras= vönetiminin= çerçeîesini= beäiräeyen= Çiğer= âçnu= başlığı= ise= uyÖuäanan=
âüätür= pçäitiâaäarıdırK= vönetim= päanının= uyÖuäanÇığı= böäÖe= Üaäâıyäa= Öiriäen= yçğun=
iäişâiäerI= meîcut= pçäitiâ= îe= sçsyaä= âçşuääar= itibariyäe= âatılımı= niteäiâ= îe= niceäiâ= çäaraâ=
etâiäemeâteÇirK=püreç=pçnrası=Arâeçäçjiâ=vaâäaşımı=benimseyen=arâeçäçÖäara=yapıäan=en=
büyüâ= eäeştiriäerÇen= biri= arâeçäçjiâ= teçriyi= âüätüreä= miras= yönetiminin= bürçâratiâ=
sınıräıâäarı= içerisinÇe= özÖür= biçimÇe= âuääanamayışäarıdırK= Bu= âapsamÇa= arâeçäçji= biäimi=
püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= âapsamınÇa= çrtaya= çıâarabiäeceği= Ççäayäı= sçsyaä=
neticeäer= îe= âüätüreä= miras= yönetimini= şeâiääenÇiren= yasaä= îe= sçsyaä= etâiäer= neÇeniyäe=
masum=bir=izäeyici=âçnumunÇa=tanımäanabiäirK==
derçeâte= ise= âüätüreä= miras= yönetimi= iäe= arâeçäçji= birbiriyäe= içe= içe= ÖeçmiştirK= BuraÇa=
temeä=Çüşünce=âüätüreä=mirasın=insanäıâ=tariÜinin=beääeği=çäÇuğu=Öerçeği=çäÇuğuÇurK=mçst=
mrçcessuaä= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= âapsamınÇa= âüätüreä= miras= yönetimi= Öeäeneâseä= îe=
tçpäumsaä=öğeäeräe= şeâiääenen=siyasaä=îe=sçsyaä=etâiäerin=arâeçäçjiâ= araştırmaäar= iäe= bağı=
inceäenirK= Bu= âapsamÇa= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= ÇâÜiäinÇe= yapıäan=
araştırmaäar= ÜaââınÇaâi= söyäemäer= îe= yayınäar= farâäı= Öörüş= îe= iäÖi= aäanäarının=
tanımäanmasınÇa=etâiäi=çäÇuğu=âaÇar=araştırma= yapıäan=aäan=ÜaââınÇa= yereä=tçpäuäuâäarI=
arâeçäçÖäarI= tçpraâ= saÜipäeri= îe= Çiğer= Örupäar= arasınÇa= çıâan= tartışmaäarın= Ça=
anäaşıämasına=sebep=çämaâtaÇırK==
=
= N4P=
Ancaâ= temeäÇe= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımın= ÜeÇefi= ne= Üer= türäü= arâeçäçjiâ=
âaäıntının=buäunÇuğu=aäanÇa=meyÇana=Öeäen=yereä=îe=üäâeseä=bazÇaâi=âüätüreäI=sçsyaä=îe=
eâçnçmiâ= mücaÇeäenin= temeäinÇeâi= sebepäeri= buämaya= çaäışmaâ= ne= Çe= bu= sebepäeri=
şeâiääenÇiren= pçäitiâ= neÇenäeri= açığa= çıâarmaâtırK= qemeäÇe= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ=
vaâäaşımı= yaâäaşım= arâeçäçjiâ= îerinin= ÇeğeräenÇiriämesi= anäamınÇa= biäÖi= âuramsaä=
EepistçmçäçjiâF= tartışmaäar= içine= Öirer= ancaâ= arâeçäçjiâ= tartışmaäar= üzerinÇeâi= tutarsız=
etâiäeri= anäamäanÇırmaâta= zçräuâ= çeâerK= Arâeçäçjiâ= îeriÇen= çrtaya= çıâan= sçnuç= saÇece=
iäÖiye= ya= Ça= meraâa= inÇirÖenirâen= îeriyi= ÇeğeräenÇiren= bireyin= özÖün= Çurumu= Öibi=
âçnuäar=önemsenmez=ya=Ça=yçâ=sayılırK=
ˆzeääiâäe=arâeçäçji=Çisipäini=ÇışınÇa=buäunan=ya=Ça=aâaÇemiâ=eğitimäi=çämayan=bireyäerin=
arâeçäçjiâ= îeriäerin= ÇeğeräenÇiriämesi= sürecine= âatılımı= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ=
vaâäaşımın=aâaÇemiâ=camia=ÇışınÇaâi=iäÖi=Örupäarını=aşırıäaştırmasına=sebep=çäabiäirK=Bu=
nçâtaÇaI= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= âüätüreä= mirasın= yönetimi= âaîramını=
arâeçäçjiÇen=ayrı=tutarI=arâeçäçjiâ=îeriäerÇen=yçäa=çıâaraâ=çäuşturuäan=söyäemi==ön=päana=
çıâartır= îe= âüätüreä= mirasın= ÇeğeräenÇiriämesi= anäamınÇa= aâaÇemisyenäer= ÇışınÇa= bir=
âurumsaä=iäÖi=Örubunun=çäuşumunu=sağäarK=hüäüreä=mirasın=ÇeğeräenÇiriämesi=anäamınÇa=
ise=püreç=pçnrası=Arâeçäçjiâ=vaâäaşımı=yereä=bazÇa=arâeçäçjiâ=îeriäerin=tartışıäması=için=
Öereâäi= çäan= enteääeâtüeä= çrtamı= yaptığı= yayınäar= îe= biäÖiäeri= sunum= şeâäiyäe= ÇesteâäerK=
Ayrıca= arâeçäçjinin= âüätüreä= âimäiğin= tanımäanması= anäamınÇa= etâin= bir= rçä= üstäenmesi=
püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımın= âüätüreä= miras= yönetiminÇe= çrtaya= çıâarÇığı=
neticeäerÇenÇirK===
qüm= bu= baÜseÇiäen= ÇeğeräenÇirmeäer= paraäeäinÇe= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımın=

uÖuäanabiäiräiğinin= farâäı= örneâäer= üzerinÇen= ÇeğeräenÇirämesi= Çe= ÖereâmeâteÇirK=
mreÜistçriâ= Çönemäere= ait= ya= Ça= yazının= Üenüz= buäunmaÇığı= zamanäarÇa= isâân= Öören=
arâeçäçjiâ= aäanäarÇa= nesneäere= ya= Ça= arâeçäçjiâ= îeriäere= yüâäenen= anäamäarın= îe=
tanımäamaäarın= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= âapsamınÇa= âurÖusaääığı= ÇaÜa=
yüâseâtirK= Bunun= sebebi= arâeçäçjiâ= îeriäer= ÜaââınÇaâi= ÇeğeräenÇirmeäerin= preÜistçriâ=
aäanäarÇa= yazıyäa= Çesteâäenmemesi= Ççäayısıyäa= arâeçäçjiâ= yçrumäamaäarın= ÇaÜa= ççâ=
biäim=aÇamının= insiyatifi=ÇçğruätusunÇa= şeâiääenmesiÇirK= Buna=örneâ=çäaraâ=preÜistçriâ=
bir=merâezÇen=eäe=Öeçen=seramiâI=mimari=âaäıntıI=âüçüâ=buäuntu=Öibi=arâeçäçjiâ=îeriäerin=
aynı= ÇönemÇe= isâân= Öören= başâa= bir= preÜistçriâ= merâezÇeâi= benzer= buäuntuäaräa=
=
= N44=
âarşıäaştırıäaraâ= yçrumäanması= ÖösteriäebiäirK= Böyäeäiâäe= anaäçjiâ= EâarşıäaştırmaäıF= bir=

yöntem=ÇâÜiäinÇe= benzer= niteäiâteâi=âüätür= îaräıâäarı= biäim=aÇamı=tarafınÇan=işäeîseä=îe=
estetiâ=çäaraâ=tanımäanabiämeâte=îe=yçrumäanabiämeâteÇirK=Bu=yçrumäamaäarın=içeriğine=
âatıäan= âişiseä= Öörüşäer= ise= yazının= buäunÇuğu= ÇönemäerÇen= ÇaÜa= yçğun= çäaraâ=
âuääanıäabiämeâteÇirK= lysa= yazılı= âaynaâäarın= buäunÇuğu= ÇönemäerÇe= isâân= Öören=
arâeçäçjiâ= âaäıntıäarın= buäunÇuğu= merâezäerÇe= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımın=
uyÖuäanması= arâeçäçjiâ= îeriäere= iäişâin= tanımäanamayan= sembçääer= îe= simÖeäer=
üzerinÇen= şeâiääenen= yçrumäama= sürecini= yazılı= âaynaâäarın= îaräığı= neÇeniyäe=
sınıräanÇıracaâ= niteäiâteÇirK= Ancaâ= örneâ= çäaraâ= bfes= antiâ= âentinÇen= yçäa= çıâarsaâ=
häasiâ= aönemin= en= iÜtişamäı= âenti= çäaraâ= tanımäanabiäeceâ= arâeçäçjiâ= aäan= ÇâÜiäinÇe=
yürütüäeceâ=bir=püreç=pçnrası=yöntem=etâiäeyici=mimari=âaäıntıäarın=estetiâ=Çeğeräerinin=
yanısıra= bu= mimari=âaäıntıäarı=çrtaya=çıâaraâ= bireye=Çair= biäinç=Çüzeyinin= anäaşıämasına=
yçä= açacaâtırK= Böyäeäiâäe= etâiäeyici= mimari= âaäıntıäarın= ÖöäÖesinÇe= âaäan= bfes= insanı=
âüätüreä= miras= prçjesi= âapsamınÇa= ÇeğeräenÇirme= önceäiğine= saÜip= çäacaâ= îe= bfes=
mimarisini=yaratan=insana=Çair=Çüşünseä=yapının=Öizemäeri=çözümäenebiäeceâtirK==
= Arâeçäçjiâ= aäana= Öiriş= ise= saÇece= âüätüreä= mirasın= yönetimine= iäişâin= Çüzenäeme=
yapmaâäa= Çeğiä= arâeçäçjiâ= aäanı= nasıä= yönettiğimizäe= îe= uyÖuäaÇığımız= biäimseä=
Çisipäinin=yöntemseääiğiyäe=Ççğru=çrantılıdırK==
=
= N4R=
sfKplkrÇ
mçst= mrçcessuaä=“püreç= pçnrası= Arâeçäçji”= îe= hüätüreä=jiras= ÇataäÜöyüâ= ˆrneği=örneği=

başlığı=aätınÇa=sunuäan=bu=çaäışmaÇa=arâeçäçji=biäiminin=tariÜseä=süreç=içerisinÇe=yaşaÇığı=
Çönüşüm= îe= Öeäişim= Ööz= önüne= aäınaraâ= arâeçäçji= biäiminÇeâi= yeni= yaâäaşım= îe= bu=
yaâäaşım=âapsamınÇaâi=yeni=uyÖuäamaäar=ÇeğeräenÇiriämeye=çaäışıämıştırK==
=Bu= çaäışmanın= temeä= Üareâet= nçâtası= ise= NVSM’äı= yıääarın= başınÇa= yaşanan= biäim=
feäsefesinÇeâi= paraÇiÖma= EÇeğeräer= ÇizisiF= ÇönüşümüÇürK= ˆzeääiâäe= mimaräıâ= Öibi=
aäanäarÇa= yaşanan= bu= Çönüşümün= temeäinÇe= ise= biäimseä= biäÖinin= çäuşumunu= sağäayan=
Öözäemin= büyüâ= önemi= îarÇırK= Arâeçäçjiyi= Çe= içine= aäan= sçsyaä= biäimäer= açısınÇan=
ÇüşünüäÇüğünÇe=biäÖinin=çäuşumunu=sağäayan=temeä=yöntem=çäan=Öözäemin=sınanabiäiräiği=
Çeneyseääiâäeri=ön=päanÇa=çäan=fen=biäimäerinÇen= farâäıdırK=Bu= farâ=tariÜ= îe=arâeçäçji=Öibi=
sçsyaä= biäimäerin= çäuşturÇuğu= biäÖinin= subjeâtif= çämasıyäa= tanımäanırK= hişiseä= tecrübeäer=
îe= baâış= açıäarı= Öibi= etâenäer= âapsamınÇa= şeâiääenen= arâeçäçjiâ= biäÖi= ise= Öerçeğe= Çair=
çämaması=ya=Ça=âurÖusaä=çämasıyäa=öne=çıâarK=açäayısıyäa=arâeçäçjiâ=biäÖinin=insan=yapıtı=
subjeâtif= bir= biäimÇaäı= biçiminÇe=aäÖıäanışı=arâeçäçjiâ= biäÖinin=çäuşum= ÜeÇefini= yararäılıâ=
iÇÇiasına=âaÇar=ÖötürmüştürK=
NVUM’äi= yıääara= âaÇar= süreÖeäen= bu= biäÖi= âuramsaä= tartışmaäar= arâeçäçjiâ= biäÖinin=
ÇeğeräenÇiriämesi= anäamınÇa= yeni= baâış= açıäarının= çrtaya= çıâmasını= sağäamış= îe=
mçÇernizmin= âatı= yöntemseääiğine= eäeştiriÇen= Ççğan= püreç= pçnrası= vaâäaşım= arâeçäçjiâ= =
biäÖinin= çäuşumu= anäamınÇa= farâäı= metçtäar= öne= sürmüştürK= ˆrneğin= püreç= pçnrası=
Arâeçäçjisi=çrtaya=çıkıncaya=âaÇar=nesne=ya=Ça=eser=çÇaâäı=çäan=îe=ağıräıâäı=çäaraâ=tasnife=
yöneäiâ= arâeçäçjiâ= işäemäerin= ön= päana= çıâtığı= bir= süreç= yaşanırâen= sçmut= arâeçäçjiâ=
âaäıntıäarın=çnu=yaratan=insanın=bir=ifaÇesi=çäÇuğunuI=eäe=Öeçen=maÇÇeseä=âaäıntıäarın=çnu=
çäuşturan=insanın=Çüşünceäerini=yansıttığını=saîunan=püreç=pçnrası=Arâeçäçji=teçrisyenäeri=
maÇÇeseä=âüätürü=çâunup=çözümäenmesi=Öereâen=bir=metin=çäaraâ=âabuä=etmişäerÇir=K=
Bu= anäamÇa= püreç= pçnrası= Arâeçäçji= âaîramı= biäimseä= päatfçrmÇa= metçÇiâ= bir= tartışma=
zemini= çäuşturmuşI= farâäı= birççâ= biäimseä= ÇisipäinÇen= biäim= aÇamäarının= arâeçäçjiâ=
biäÖinin= ÇeğeräenÇirmesi= aşamasınÇa= rçä= çynamasını= sağäamışI= nesneyi= anäamäanÇıran=
fiziâseä= âçnteâstin= ÇışınÇa= bireyin= îe= sçsyaä= Örupäarın= çäuşturacağı= sçyut= âçnteâstin=
=
= N4S=
îaräığını= çrtaya= âçymuşturK= Ayrıca= Öeneääemeäere= Çayaäı= çäaraâ= âurÖuäanan= arâeçäçjiâ=

Öeçmişe= aäternatif= bir= biäimseä= baâış= açısı= Öetirmiş= Öeneäe= Çair= çäanın= yanı= sıra= özÖün=
çäanın= îaräığını= arâeçäçjiâ= bir= yaâäaşımäa= ÇeğeräenÇirmeye= çaäışmıştırK= açäayısıyäa=
arâeçäçji= îe= âüätüreä= miras= âaîramäarının= içeriğine= yeni= anäamäar= yüâäenmiş= arâeçäçjiâ=
îeriyi= üreten= bireyin= önemi= arâeçäçjiâ= araştırmaäarÇa= ön= päana= çıâmışI= Öeneääemeäere=
Çayaäı= tespitäer= yerine= özÖünäüâäer= üzerinÇen= yapıäan= âurÖuäamaäar= arâeçäçjiâ=
ÇeğeräenÇirmeäerÇe=ağıräıâäı=çäaraâ=âuääanıämaya=başäanmıştırK==
qüm=bu=tespiti=yapıäan=Üususäar=ışığınÇaI==püreç=pçnrası=Arâeçäçjiâ=vaâäaşımın=farâäı=bir=
ÇeğeräenÇirme= biçimine= sebep= çäÇuğu= açıâtırK= Bu= yeni= perspeâtifin= çrtaya= çıâmasınÇaâi=
temeä= sebep= ise= sınıräı= çranÇa= eäÇe= eÇiäen= arâeçäçjiâ= îeriäeri= âuääanaraâ= Öeneääemeäere=
îaran= îe= sembçäiâ= anäamäar= içeren= sçnuçäar= çrtaya= âçyma= iÜtiyacıdırK= Çünâü= arâeçäçji=
bütüne= iäişâin= saÇece= ufaâ= bir= âesitten= yçäa= çıâaraâ= tüm= aäana= Çair= bir= tespitin=
sınanabiäiräiği= îe= Öerçeâäenebiäiräiği= çranınÇa= biäimseä= bir= Çisipäin= çäaraâ=
tanımäanmaâtaÇırK= Bu= âapsamÇa= arâeçäçğun= sınıräı= bir= aäanÇan= eäÇe= ettiği= âısmi= îeriäer=
bütüne= Çair= bir= fçtçğraf= parçası= niteäiğinÇeÇirK= Arâeçäçjiâ= Üer= bir= îeriyi= âarmaşıâ= bir=
Çurumun=parçası=çäaraâ=tanımäarsaâ=resmin=tümü= ÜaââınÇa= biäÖi=îermesi=anäamınÇa= söz=
âçnusu= parçanın= içerÇiği= Öerçeâ= îe= sembçäiâ= anäamäarın= tartışıäabiäiräiği= çäÇuâça=
aşiâârÇırK==
mçst= mrçcessuaä= Epüreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımınF= bir= Çiğer= tartışma= âçnusu=
sembçäiâ=temeäÇen=yçâsun=biçimÇe=sunumu=yapıäan=arâeçäçjiâ=îeriäerin=Öerçeâ=birer=biäÖi=
çäaraâ= tanımäamamasıdırK= Bu= âapsamÇa= püreç= pçnrası= Arâeçäçji= vaâäaşımın= Üayaä=
Öücünü= ön= päana= çıâarmaâtaI= arâeçäçjiâ= îeriäerin= âçnteâst= ÇâÜiäinÇe= tanımäanabiäir=
fiziâseä= özeääiâäerinin= yanısıra= sembçäiâ= anäamäarının= Ça= çäÇuğunu= çrtaya= âçymaâtaÇırK=
qespiti=yapıäan= bu= Üusus= arâeçäçjiâ= îeriäerin= anäamäanÇırıäması= ÜususunÇa= Üer= ne= âaÇar=
bir= Öerçeâäiğe= işaret= etse= söz= âçnusu= yçrumäama= sçrununu= çrtaÇan= âaäÇırmaâ= aÇına=
sınırsız=bir=âatılımcılıâäa=arâeçäçji=ÜaââınÇa=biäimseä=fçrmasyçn=aämış=ya=Ça=aämamış=tüm=
fertäerin= îeriäeri= bu= tanımäama= îe= anäamäanÇırma= sürecine= sçâuäması= sçrunu= sçn= Çerece=
âarmaşıâ=bir=Üaäe=ÖetirmeâteÇirK=
= =
=
= N4T=
DışarınÇan=baâıäÇığınÇa=ise=püreç=pçnrası=Arâeçäçjiâ=vöntemin=temeä=iäâeäeri=ÇaÜa=âısaI=
net= îe= birbirinÇen= ayrışıâ= biçimÇe= iâi= ana= başlıâ= aätıÇan= tanımäanabiäir= niteäiâte=
ÖözüâmeâteÇirK= Bu= iâi= temeä= iäâenin= sözcüâ= âarşılığı= ise= bütünseääiâ= îe= Çinamiâäiäiâ=
âaîramäarıyäa= açıâäanabiäirK= Bütünseääiâ= başlığı= aätınÇa= arâeçäçjiâ= araştırmaya= iäişâin=
çäaraâ=îeriäerin=buäunÇuâäarı=fiziâseä=âçnteâst=araştırma=yapıäan=aäan=îe=aäanÇan=eäe=Öeçen=
Üer= türäü= âüätür= îaräığının= içinÇe= buäunÇuğu= üç= bçyutäu= çrtamı= tanımäarâen= sçsyaä=
âçnteâst= biäim= aÇamı= ya= Ça= aäana= iäÖi= Çuyan= tüm= bireyäeri= içerirK= Arâeçäçjiâ= îeriäerin=
yçrumäanmasınÇa= ise= tanımı= yapıäan= sçsyaä= îe= fiziâseä= âçnteâst= bütünseä= bir= yaâäaşımäa=
ÇeğeräenÇiriäirK===
=ainamiâäiäiâ= ise= arâeçäçjiâ= araştırmaäar= esnasınÇa= biäimseä= iäÖi= ÖrupäarıI= sçsyaä= iäÖi=
ÖrupäarıI= yereä= îe= böäÖeseä= çtçriteäer= îb= sçsyaä= unsuräaräa= Öiriäen= îe= arâeçäçjiâ=
ÇeğeräenÇirmenin=çäuşturuäması=anäamınÇa=etâinäiği=çäan=tüm=Çeğişebiäir=îe=farâäıäaşabiäir=
süreci= tanımäamaâtaÇırK= qemeäÇe= ise= bu= iâi= ana= başlıâ= birbiriyäe= benzeräiâäerinÇen= ÇaÜa=
ççâ=birbiräeriyäe=bütünäeşiâ=îe=farâäı=çämaäarıyäa=açıâäanabiäir=niteäiâteÇirK=====
hüätüreä= jiras= vönetimine= iäişâin= uyÖuäamaäar= açısınÇan= ÇeğeräenÇiriäÇiğinÇe= püreç=

pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşım= meîcut= yasaä= Çüzenäemeäer= âapsamınÇa= önÖörüäen=
arâeçäçjiâ=aäanäara=Çair= fiziâseä=îe=anäıâ=âçruma= âçşuääarı=yanı=sıra= bütüncüä=îe= Çinamiâ=
uyÖuäamaäarı=tanımäamaâtaÇırK=Bu=âapsamÇa=âüätüreä=miras=yönetimine=iäişâin=yapıäan=ön=
rapçräama= süreçäeriX= aäan= tanımıI= böäÖeseä= beâäentiäerI= sçsyaä= çeîreI= meîcut= eâçnçmiâ=
âçşuääarI= turizmI= pçäitiâ= terciÜäer= Öibi=âçnu= başlıâäarı= ÜaââınÇaâi=anaäizäeri= içermeâte= îe=
uzun= îaÇeäi= çäaraâ= âüätüreä= mirasın= âçrunması= îe= yönetimi= anäamınÇaâi= bütünäeşiâ=
uyÖuäamaäarın= Çetayäı= päanı= yapıämaâtaÇırK= Böyäeäiâäe= anäıâ= fiziâseä= teÇbiräerin= yanı= sıra=
çäÇuâça= Çeğişâen= îe= aâtif= bir= âüätüreä= miras= yönetimi= prçjesinin= uyÖuäanması= mümâün=
çämaâta= Çeğişen= fiziâseä= îe= sçsyaä= âçşuääarÇan= etâiäenmeyeceâ= esneâäiâte= bir= bütünseä=
âüätüreä=miras=yönetimi=prçjesi=uyÖuäanabiämeâteÇirK==
qanımı= yapıäan= âüätüreä= miras= uyÖuäamaäarına= iäişâin= çäaraâ= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ=
vaâäaşım= âapsamınÇaâi= en= önemäi= örneâäerÇen= biri= ÇataäÜöyüâ’te= Öerçeâäeştiriäen= aäan=
yönetimi= örneğiÇirK= BuraÇa= yapıäan= çaäışmaäar= süreç= sçnrası= arâeçäçji= îe= âüätüreä= miras=
âaîramının= önemini= çrtaya= âçymaâäa= biräiâte= arâeçäçjiâ= biäÖinin= payäaşımı= anäamınÇa=
biäÖiyi=taäep=eÇen=tüm=âesimäerin=biäÖiye=uäaşımını=sağäamaâta=îe=bu=âatılımcı=uyÖuäama=
=
= N4U=
ÇâÜiäinÇe= âüätüreä= miras= âaîramına= Öerçeâ= anäamını= âazanÇırmaâtırK= pöz= âçnusu= prçje=
âapsamınÇa= temeä= ÜeÇef= saÇece= âazıäan= aäanÇan= eäe= Öeçen= taşınır= ya= Ça= taşınmaz= âüätür=
îaräıâäarının= tasnif= eÇiämesi= ya= Ça= âayıt= aätına= aäınması= ÇeğiäÇirK= Asıä= ÜeÇef= çaäışıäan=
aäanäa= iäÖiäi= çäaraâ= eäe= Öeçen= Üer= türäü= arâeçäçjiâ= îerinin= sçmut= îe= sçyut= anäamäarıyäa=
biräiâte=ÇeğeräenÇiriämesi=îe=bu=ÇeğeräenÇirme=sürecine=tçpäumun=Üer=âesiminÇe=birey=îe=
ya=Ça=sçsyaä=Örubun=ÇâÜiä=eÇiämesiÇirK=Bu=âapsamÇa=yeniäiâçi=îe=bütünäeyici=bir=yaâäaşım=
ürünü= çäan= ÇataäÜöyüâ= prçjesi= bize= bu= tür= prçjeäerin= uyÖuäanabiäiräiğini= Ööstermesi=
açısınÇan=önem=taşımaâtaÇırK=
ÇataäÜöyüâ= örneği= bazınÇa= ÇüşünüäÇüğünÇe= püreç= pçnrası= Arâeçäçjiâ= vaâäaşımın=

âüätüreä= miras= yönetimine= âattığı= en= önemäi= özeääiâäerÇen= biri= çaäışma= yapıäan= aäana=
iäişâin= pçpüäer= îe=anäaşılır= bir= sunum=teâniği= benimsemesiÇirK= Aäanın= anäaşılır= âılınması=
ya= Ça= aäan= ÜaââınÇa= biäÖi=saÜibi=çämaâ= isteyen= Üerâesin= biäÖiye= âçäayäıâäa= uäaşabiämesi=
ÇataäÜöyüâ’ün=pçpüäer=âçnumunun=temeä=ÖereâçeäerinÇen=biriÇirK= Bu=tür=bir=payäaşımın=
yarattığı=en=önemäi=sçnuç=ise=âüätüreä=mirasın=anäanäamÇırıämasınÇa=îe=âçrunmasınÇa=rçä=
çynayacaâ=âesimäerin=âimäer=çäÇuğu=ÜaââınÇa=ciÇÇi=bir=anaäiz=imâânıdırK=Böyäeäiâäe=aäana=
iäÖi= Öösteren= birey= îe= Örupäar= içerisinÇen= âüätüreä= miras= biäincine= îaranäar= îe= âçruma=
faaäiyetini=üstäeneceâ=çäanäar=ÜaââınÇa=bir=tespit=yapmaâ=âçäayäaşmaâtaÇırK==
ˆzeääiâäe= çeşitäi= siîiä= tçpäum= örÖütäerinÇen= ÇataäÜöyüâ= araştırmaäarına= veni= Çağ=

ceministäeri=Öibi=beääi=özÖün=neÇenäeri=îe=taäepäeri=Ççäayısıyäa=iäÖi=Öösterenäerin=biäincine=
îarıäması=îe=bu=Örupäarın=âüätüreä=miras=yönetimine= iäişâin=yçrumäama=süreçäerine=Çireât=
ya= Ça= Ççäayäı= çäaraâ= ÇâÜiä= eÇiämesi= sçsyaä= örÖütäenmeäerin= Öüçäenmesine= îe=
âurumsaääaşmasına= yçä= açmaâtaÇırK= Ayrıca= süreâäiäiâ= arz= eÇen= iäÖi= Örupäarının= îaräığı=
âüätüreä= miras= aäanınÇaâi= turizm= faaäiyetäerini= çäumäu= biçimÇe= etâiäemeâte= eâçnçmiâ=
açıÇan=âenÇini=süspanse=eÇen=bir=maÇÇi=âaynağın=böäÖeye=aâtarımını=sağäamaâtaÇırK==
qüm= bu= baÜsi= Öeçen= tespitäer= ÇâÜiäinÇeI= püreç= pçnrası= Arâeçäçji= arâeçäçğun= âüätüreä=
miras=âaîramını=bir=Çeğişim=süreci=içerisinÇe=eäe=aämasını=sağäamış=bu=âapsamÇa=âüätüreä=
mirasın= âçrunmasına= îe= yönetimine= iäişâin= tüm= uyÖuäamaäar= Çurağan= bir= sçnuç=
îermeâten=ÇaÜa= ziyaÇe= yaşayan=Çeğişen= îe= Öeäişen= bir= ÇönÖünün= içinÇe= tanımäanmıştırK=
açäayısıyäa= yaşanan= bu= metçÇiâ= Öeäişim= îe= uyÖuäamaäarı= arâeçäçjiâ= biäÖinin= çäuşumuna=
iäişâin=çäaraâ=yaşanan=bir=farâınÇaäığın=sçnucu=Öibi=ÖözüâmeâteÇirK====================================
=
= N4V=
Bu= nçâtaÇa= esas= âçnu= yöntemin= çäuşturuämasınÇa= biäÖi= eÇinmeye= ya= Ça= biäÖinin=
çözümäenmesine= Çair= âenÇiäerince= bir= Çinamiâ= ya= Ça= Üareâet= nçâtası= buäÇuâäarını=
Çüşünen= arâeçäçÖäarın= söz= âçnusu= âuramsaä= temeäin= Üer= türäü= arâeçäçjiâ= anaäizi=
müâemmeääeştireceği= yönünÇeâi= iÇÇiasıdırK= lysa= söz= âçnusu= âuramsaä= çerçeîenin=
bütünäe=çäan=iäişâisinÇeâi=âurÖusaä=zayıfäıâäar=ancaâ=zamanäa=îe=arâeçäçji=îeri=biriâiminin=
ççğaämasıyäa= çrtaya= çıâmaâtaÇırK= açäayısıyäa= âüätüreä= miras= yönetimine= iäişâin= püreç=
pçnrası= uyÖuäamaäarın= âusursuzäuâ= içerÇiği= yönünÇeâi= iÇÇiaäarın= temeääenÇiriäişinÇe=
sçrunäar=buäunmaâtaÇırK=
= =
pçnuç=çäaraâ=bir=şeye=Çair=çäabiäeceâ=insan=biäÖisinin=sınıräı=çäabiäeceğini=îe=yeni=buäunan=
Üer= yöntemseä= yaâäaşımın= en= iyi= iÜtimaääe= ?ÇçğruJÖeçeräi?= biäÖiye= yaâınsamayı=
sağäayabiäeceği=unutuämamaäıdırK=BiäÖi=ççâ=bçyutäu=îe=sınıräarı=ççâ=net= beäiräenmemiş=bir=
yaâäaşımı= ÖereâtirirK= Bu= âapsamÇa= âuramsaä= farâäıäaşmaäarın= beraberinÇe= iäeräemeyi=
sağäayacağı=îe=Ççğru=iäe=yanäışın=zaman=süzÖecinÇen=Öeçereâ=saÇece=beraberinÇe=biäimseä=
Öeäişimi=Öetireceği=açıâtırK=Çünâü=ne=yaparsaâ=yapaäım=zamanınLtariÜin=beääi=bir=anınÇaâi=
biäÖimiz=ÖeçiciÇir=îe=niÜayetinÇe=ÇeğişirK
=
150
KAYNAKÇA
Adorno, T. ve Horkheimer, M. (1996). Aydınlanmanın Diyalektiği. (Çev. O.Özgül).

İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Ahunbay, Z. (1996). Tarih, Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: Yapı Endüstri

Merkezi Yayınları.
Alexiou, S. (1991). Minos Uygarlığı. (Çev. E. T. Tulunay). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat

Yayınları.
Althusser, L. (1976). Lenin ve Felsefe. (Çev. B.Aksoy, M. Belge, E. Tulpar). İstanbul:

Birikim Yayınları.
Altuntek, S. (2009). Etnografya: Kuram ve Yöntem. Ankara: Ütopya Yayınevi.
Akay, A. (1991). Tekil Düşünce. İstanbul: Afa Yayınları.
Akurgal, E. (1993). Anadolu Uygarlıkları. İstanbul : Net Turistik Yayınları .
Ammerman, A. J. ve Cavalli Sforza, L. L. (1973). A population model for the diffusion

of early farming in Europe. C. Renfrew (Ed.), The Explanation of Culture
Change (s.343-357). London: Duckworth.
Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökeni ve Yayılımı. (Çev.

İ.Savaşır). İstanbul: Metis Yayınları.
Anthony, D. W. (1990). Migration in Archaeology: The Baby and the Bathwater.

American Anthropologist, 92, 4, s. 895-914.
Arnason, J. P. (1994). Review of Zur Rekonstruktion des Historischen Materialismus .

J. Bernstein (Ed), The Frankfurt School Critical Assesments (s.157-176). New
York/London: Routledge.
Arnold, B. (1990). The Past as Propaganda. Antiquity, 64 s. 464-478.

151
Arnold, B. (1996). The Past as Propaganda: Totalitarian Archaeology in Nazi Germany.

R. W. Preucel ve I. Hodder (Ed), Contemporary Archaeology in Theory (s.549-
569). Oxford: Blackwell.
Arsebük, G. (1983). Dünden Bugüne Arkeoloji Cumhuriyet Dönemi Türkiye

Ansiklopedisi, (s.72-78). İstanbul: Gelişim Yayınları.
Aydoğan, M. (2006). Türk Uygarlığı Antik Çağdan Küreselleşmeye Yönetim ve

Gelenekleri Türkler. İstanbul: Umay Yayınları.
Avcıoğlu, D. (1978). Türklerin Tarihi. Birinci Cilt. Ankara: Tekin Yayınları .
Bahn, P. (1999). Arkeolojinin ABC’si. (Çev. B. Örenk). İstanbul: Kabalcı Yayınevi .
Bacon, F. (1999). Tabiatın Yorumu ve İnsan Âlemi Hakkında Özlü Sözler. (İlk Basım
Tarihi 1620). (Çev. S. Ö. Akkaş). İstanbul: Doruk Yayınları.
Baird, D. (2001). Early Holocene Settlement in Central Anatolia: Problems and

Prospects as seen from the Konya Plain. Gerard and Thissen (Ed.), Central
Anatolian Neolithic e-Workshop. The Neolithic of Central Anatolia: Internal
Developments and External Relations During the 9th – 6th Millennia Cal BC
(s.139-152). İstanbul: Ege Yayınları.
Baird, D. (2007). Pınarbaşı: Orta Anadolu’da Epi-paleolitik Konak Yerinden Yerleşik

Köy Yaşamına. Özdoğan, M. ve Başgelen, N. (Ed.), Anadolu’da Uygarlığın
Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı, Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar Yeni
Bulgular (s.285-311). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Balibar, E. ve Wallerstein, I. (1993). Irk, Ulus, Sınıf Belirsiz Kimlikler. İstanbul: Metis
Yayınları.
Balter, M. (2008). Tanrıça ve Boğa, Çatalhöyük Uygarlığın Doğuşuna Bir Yolculuk.

(Çev. S. H. Riegel). İstanbul: Homer Kitabevi Yayınları.
152
Baykal, B. S. (1971). Atatürk ve Tarih. Belleten XXV/140, s.531-540.
Bernbeck, R. (1997). Theorien in der Archäologie. Tübingen: Francke.
Bernbeck, R (2004). Vorderasiatische Altertumskunde im 21. Jahrhundert. Die Praxis

und Ihr Institutioneller Hintergrund, Das Altertum, 49, 4, s.269-289. London:
Routledge .
Bernstein, J. (1985). Beyond Objectivism and Relativism: Science, Hermeneutics and

Praxis. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Bialor, P. (1962). The Chipped Stone Industry of Çatal Hüyük. Anatolian Studies,
12, s. 67- 110.
Binford, L. R. (1962). Archaeology as Anthropology. American Antiquity, 28 (2) s.217-

225.
Binford, L. R. (1964). A Consideration of Archaeological Research Design. American

Antiquity, 29 (4), s.425-441.
Binford, L. R. (1968). Archaeological Perspektives. S. R. Binford & L. R. Binford (Ed),

New Perspectives in Archaeology (s.2-10). Chicago: Aldine Publishing Company.
Binford, L. R. (1977). For Theory Building in Archaeology: Essays on Faunal Remains,

Aquatic Resources, Spatial Analysis and Systemic Modeling, New York / London
: Academic Press.
Bittel, K. (1945). Önasya Tarih Öncesi Çağları: Mısır, Filistin, Suriye. (Çev: H.
Çambel). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları .
Boas, F. (1974). Anthropology. G. W. Stocking (Ed.), A Franz Boas Reader The

Shaping of American Anthropology (s.267-268). Chicago: The University of
Chicago Press.
153
Bologna, F. (1990). The Rediscovery of Herculaneum and Pompeii in the Artistic

Culture of Europe in the Eighteenth Century. L. F. Dell’Orto & A. Varone
(Ed.), Rediscovering Pompeii (s, 80-91). Rome: Marchesi Grafiche Editoriali.
Boratav, A. (2007). Tarih ve Tarihçi:Annales Okulu İzinde. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Boorstin, D. J. (1983). The Discoverers. New York: Random House.
Botta, P. E. ve Flandin, E. (1849). Monuments de Niniveh. 5 Volumes, Paris.
Braidwood, R. J. (1958). Vere Gordon Childe, 1892-1957. American Anthropologist,

60, s.733-736. Arlington: American Anthropological Association .
Braidwood, R. J. (1990). Tarihöncesi İnsan. (Çev: D. Günay). İstanbul: Arkeoloji ve

Sanat Yayınları .
Brion, M. (1960). Pompeii and Herculaneum, The Glory and the Grief. New York:
Crown Publishers.
Bruns, G. (2001). Antik Hermeneutik. (Çev. İ. Durdu). İstanbul: Yeni Zamanlar

Yayıncılık.
Burke, P. (2002). Fransız Tarih Devrimi: Annales Okulu. (Çev. M. Küçük). Ankara:
Doğu-Batı Yayınları.
Bühler, A. (2002). Hermeneutik. H. J. Sandkühler (Ed.), Enzyklopädie Philosophie

(Cd- Rom).(s.547-551).Hamburg: Meiner.
Carter, H. ve Mace, A. C. (1927). The Tomb of Tutankhamen, Vol.II, London: Cassell

and Company Limited.
Carrol, M. (1925). Les Eyzis Capital of the Prehistoric World. Art and Archaeology,19,
s.115-120.
Ceram, C. W. (1994). Tanrıların Vatanı Anadolu. (Çev. E. N. Erendor). İstanbul: Remzi

Kitabevi.
154
Champollion, J. F. (1847). Captivité du roi François Ie, Impr Royal: Paris.
Childe, G. V. (1929). The Danube in Prehistory. Oxford: Clarendon.
Childe, G. V. (1936). Man Makes Himself . London: Watts.
Childe, G. V. (1946). Doğunun Prehistoryası. (Çev: Ş. A. Kansu). Ankara: Türk Tarih

Kurumu.
Childe, G. V. (1971). What Happened in History. Penguin Books : Harmonsworth.
Childe, G. V. (1987). The Aryans : A Study of Indo-European Origin. London: Dorset

Press.
Clarke, D. L. (1972). Models and Paradigma in Contemporary Archaeology. D. L.

Clarke (Ed.), Models in Archaeology (s.1-60). London: Methuen and Co.Ltd.
Clarke, D. L. (1973). Archaeology: The Loss of Innocence. Antiquity, 47, s. 6-18.
Clark, G. (1976). Prehistory since Childe: The First Childe Memorial Lecture. Bulletin
of the Institute of Archaeology, 13, s.1-21.
Ciriaco, A. Bodnar, E. W. ve Mitchell, C. (1976). Cyriacus of Ancona's Journeys in

the Propontis and the Northern Aegean 1444-1445, American Philosophical
Society, 112, s.74.
Connoly, J. (1996). The Knapped Stone. I. Hodder (Ed.), On the Surface: Çatalhöyük
1993-1995 (s.173-198). Mc Donald Institue for Archaeological Research
Monographs, British Institute of Archaeology at Ankara. Cambridge: University
of Cambridge.
Conze, A. (1875). Archäologische Untersuchungen auf Samothrake. Vienna: Gerold.
Coockson, B. C.(2006). Arkeolojik İllüstrasyon ve Fotoğrafçılık.(Çev. C. Çokal).

İstanbul: Aytaşı Yayınevi.
Cuvier, G. (1813). Theory of the Earth. Edinburgh: Blackwood .

155
Daniel, G. E. (1962). The Idea of Prehistory. Harmondsworth: Penguin Books .
Daniel, G. E. (1981). A Short History of Archaeology. London: Thames and Hudson.
Daniel, G. E. ve Chippindale, C. (1989). The Pastmasters: Eleven Modern

Pioneers of Archaeology: V. Gordon Childe, Stuart Piggott, Charles Phillips,
Christopher Hawkes, Seton Lloyd, Robert J. Braidwood, Gordon R. Willey,
C.J. Becker, Sigfried J. De Laet, J. Desmond Clark, D.J. Mulvaney. New York
:Thames and Hudson.
Darga, A. M. (1992). Hitit Sanatı. İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları.
Darwin, C. (1859). The Origin of Species. London: John Murray.
Dellaloğlu, B. F. (1998). Toplumsal’ın Yeniden Yapılanması: Habermas Üzerine Bir

Çalışma. İstanbul: Birikim Yayınları.
Demakopolou, K. (1990). Troy, Mycenae, Tiryns, Orchomenos: Heinrich Schliemann:

The 100 th Anniversary of his Death. Athens: Ministry of Culture of Greece.
De Saussure, F. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev. B. Vardar). İstanbul:

Multilingual Yayınları .
Diderot, D. (2000). L'Encyclopédie (Ansiklopedi). (Çev. S. Hilav). İstanbul: Yapı

Kredi Yayınları.
Dikkaya, F. (2001). Türk Modernleşmesi ve Batılılaşmasında Arkeoloji Bilimi Osmanlı

ve Türk Modernleşmesi. 1.Sosyal Bilimlerde Lisansüstü Öğrenci Konferansı.
İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi .
Dikkaya, F. (2002). Doğuda Kadimselliğin Varlığı ya da Yokluğu: Evliya Çelebi

Örneği. N. Tezcan ve K.Atlansoy (Ed.), Evliya Çelebi ve Seyahatname İçinde
Gazimağusa (s.119-124). Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları.
156
Dikkaya, F. (2003). Arkeoloji’de Ortam ve Kuram Epistomolojik Bir Sorun Olarak

Kazı Bilim. O.Erdur ve G. Duru (Ed.), Arkeoloji Niye? Nasıl? Ne için? (s.183-
193). İstanbul: Ege Yayınları.
Dilthey, W. (1962). Pattern and Meaning in History. (Çev: H. P. Rickman). New

York: Harper Torchbooks.
Dilthey, W., Makreel, R. A. ve Rodi, F. (1996). Hermeneutics and Study of History.

New Jersey: Princeton University Press.
Dilthey, W. (1999). Hermeneutiğin Doğuşu Hermeneutik ve Tin Bilimleri. (Çev: D.

Özlem). İstanbul: Paradigma Yayınları.
Dinçol, A. (1981). Atatürk’ün Himayesinde Fransa’da Yayınlanan Bir Dergi.

Doğumunun 100. Yılında Atatürk’e Armağan (s.119-123). İstanbul: İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Dinçol, A. ve Kantman, S. (1969). Analitik Arkeoloji. İstanbul: İstanbul Üniversitesi

Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Dolukhanov, P. (1998). Eski Ortadoğu’da Çevre ve Etnik Yapı. (Çev. S.Aydın). Ankara
:İmge Kitabevi Yayınları.
Dunham, G. (2003). Collective Burial in Late Prehistoric Virginia: Excavation and

Analysis of the Rapidan Mound = Sépulture Collective Préhistorique Récente
de Virginie: Fouille et Analyse de Rapidan Mound. American Antiquity, 68,
1, s. 109- 128.
Duru, G. (2003). Anadolu Arkeolojisinde Metrik ve Normatif Yaklaşımlar. O. Erdur ve

G. Duru (Ed.), Arkeoloji’de Ortam ve Kuram Arkeoloji Niye ? Nasıl? Ne için?
(s.193-198). İstanbul: Ege Yayınları.
Eco, U. (1996). Yorum ve Aşırı Yorum. (Çev. K. Atakay). İstanbul: Can Yayınları .
Erdoğu, B. (2007). Arkeoloji, Teori, Politika. İstanbul: Okyanus Yayınları.

157
Erdur, O. (2003). Bilginin Değeri Sorunsalı ve Türkiye’de Arkeoloji’nin Koşul ve

Olasılıkları Üzerine. O. Erdur ve G. Duru (Ed.), Arkeoloji Niye ? Nasıl ? Ne
için ? (s.199-224). İstanbul: Ege Yayınları .
Erdur, O. ve Duru, G. (2003). Yeni Arkeoloji’den Türkiye’de Eleştiri’ye Güven

Arsebük ile Bir Söyleşi. O. Erdur – G. Duru (Ed.), Arkeoloji Niye ? Nasıl ? Ne
için ? (s. 275-292). İstanbul: Ege Yayınları.
Ertürk, R. (2004). Sufi Tecrübenin Epistemolojisi. İstanbul: Fecr Yayınevi.
Esin, U. (1970). Tepecik Kazısı. Keban Projesi 1968 Yılı Çalışması. Seri: 1, No: 2:
s.109-121. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi Yayınları.
Esin, U. (1971). Tepecik Kazısı. Keban Projesi 1969 Yılı Çalışması: Seri: 1, No: 4,
s. 109- 135. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları.
Esin, U. (1981). İlk Üretimciliğe Geçiş Evresinde Anadolu ve Güneydoğu (G. Ö.

10500-7000 Yılları Arası). Avrupa II. Kültürler Sorunu. İstanbul: İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Esin, U. (1997). Arkeoloji. Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Bilim: Sosyal Bilimler.

Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA),II, s. 57-74.
Esin, U. ve Harmankaya, S. (1999). Aşıklı. M. Özdoğan ve N. Başgelen (Ed.),

Neolithic in Turkey, The Cradle of Civilizations New Discoveries (s. 115-132).
İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları .
Esin, U. ve Harmankaya, S. (2000). Tülintepe Kurtarma Kazıları. U. Esin, M. T.

Tarhan, M. Özdoğan, H. Abbasoğlu, E. Konyar, G. Yılmaz (Ed.), Türkiye
Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (s. 80-91). İstanbul: İstanbul Üniversitesi
Rektörlüğü Yayınları.
Evans, A. (1906). The Prehistoric Tombs of Knossos. London: Quaritch.
Evans, A. (1935). The Palace of Minos at Knossos (4 cilt). London: Macmillan.

158
Eyice, S. (1990). Müzeciliğimizin Başlangıcı ve Türk-İslam Eserleri Müzeleri. Müze,

Sayı 2-3 Temmuz 1989- Haziran 1990 (s.5-10). Ankara: Kültür Bakanlığı
Yayınları.
Farid, S. (2005). The South Area Evcavations. I. Hodder (Ed.), Inhabiting Çatalhöyük:
Reports from the 1995-99 seasons. McDonald Institute for Archaeological
Research/British Institute of Archaeology at Ankara Monograph .
Finlayson, J. G. (2007). Habermas. (Çev: T. Kılıç). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları .
Flannery, K. V. (1963). Archaeological Systems Theory and Early Mesoamerica.

B. J. Meggers (Ed.), Anthropological Archaeology in America (s.67-88).
Washington.
Flannery, K. V. (1976). The Early Mesoamerican Village. New York: Academic Press.
Frangipane, M. (2002). Yakındoğu’da Devletin Doğuşu. (Çev: Z. Z. İlkgelen) İstanbul:

Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
French, D. H. (1971). Aşvan Kazısı. Keban Projesi 1969 Çalışmaları, Seri: 1, No:2 s.
31-39. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları: Ankara.
Foucault, P. M. (1972). Archaeology of Knowledge “Bilginin Arkeolojisi”. (Çev: V.

Urhan).İstanbul: Birey Yayıncılık.
Foucault, P. M. (2000). Aydınlanma Nedir? Toplumbilim. 11 s.69-76.
Gadamer, H. G. (1990). Tarih Bilinci Sorunu, Toplum Bilimlerinde Yorumcu Yaklaşım

İçinde. (Çev: T. Parla). İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayını.
Gadamer, H. G. (1995). Dilthey'ın Tarihselciliğin Güçlüklerinde Dolanışı. (Çev: D.

Özlem). Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Dersler. Ankara: Ark Yayınları.
Gandara, M. (1987). Observations about the theoretical term- Acrhaic State.

L.Manzanilla (Ed.), Studies in the Neolithic and Urban Revolutions The V.
Gordon Childe Colloquium (s.209-216). Oxford: British Archaeological Reports.
159
Gamble, C. (2001). Archaeology. London: The Basic Routledge.
Gardner Coates, V. C. ve Seydl, J. L. (2007). Antiquity Recovered, The Legacy of

Pompeii and Herculaneum. Los Angeles: The J.Paul Getty Museum Press.
Gellner, E. (1983). Nations And Nationalism. London: Blackwell.
Giddens, A. (2002). Hermeneutik ve Sosyal Teori. H. Arslan (Ed.), Retorik

Hermeneutik ve Sosyal Bilimler İnsan Bilimlerinde Retoriğe Dönüşü. İstanbul:
Paradigma Yayınları.
Gimbutas, M. (1991). The Civilization of the Goddess: The World of Old Europe. San
Francisco: Harper.
Gourhan, A. L. (1967) Treasures of Prehistoric Art. ( Çev. H. N. Abrams). New York.
Gourney, O. R. (2001). Hititler. (Çev. P.Arpaçay). Ankara: Dost Kitabevi.
Groeben, N. (1986). Handeln, Tun, Verhalten als Einheiten verstehend-erklärenden

Psychologie. Wissenschaftstheoretischer Überblick und Programmentwurf zur
Integration von Hermeneutik und Empirismus. Tübingen: Francke.
Günaltay, Ş. (1987). Yakın Şark II Anadolu, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih
Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Günay, V. D. (2007). Sözcükbilime Giriş. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Hamilakis, Y. (1998). Le Traison Des Archeologues?. Archaeological Practice as

Intellectuals activity in Postmodernity?. Journal of Mediterrenean Archaeology,
12, s.60-79.
Hamilton, N. (1996). Figurines, Clay Balls, Small Finds and Burials. I.Hodder (Ed.), On
the Surface: Çatalhöyük 1993-1995 (22, s. 233-236). Mc Donald Institue for
Archaeological Research Monographs/ British Institute for Archaeology at
Ankara Monograph Cambridge: University of Cambridge.
160
Hançerlioğlu, O. (2003). Kavramlar ve Akımlar. Felsefe Ansiklopedisi (s. 227-250).

İstanbul : Remzi Kitabevi.
Härke, H. (2000). Introduction, The German Experince. H.Härke (Ed.), Archaeology,
Ideology and Society: The German Experience (s.12-40). Frankfurt.
Harsgor, M. (1978). Total History: The Annales School. Journal of Contemporary
History, 13, 1, s.1-13.
Hassmann, H. (2000). Archaeology in the Third Reich. H. Härke (Ed.) Archaeology

Ideology and Society: The German Experience (s.64-140). Frankfurt .
Hauptmann, H. (1971). 1969 Norşuntepe Kazısı. Keban Projesi 1969 Çalışmaları

Seri:1, No:2, s.71-91. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi
Yayınları.
Hegel, G. W. F. (2008). Mantık Bilimi. (Çev: A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi.
Heidegger, M. (2002). Anlama ve Yorum. (Çev. H. Arslan). İnsan Bilimlerine

Prolegomena. İstanbul: Paradigma Yayınları .
Hekman, S. (1999). Bilgi Sosyolojisi ve Hermeneutik. (Çev. H. Arslan). İstanbul:

Paradigma Yayınları.
Higgins, R. (1992). Minoan and Mycenean Art. London: Thames and Hudson.
Hirsch, E. (2000). Anılarım Kayzer Dönemi Weimar Cumhuriyeti Atatürk Ülkesi. (Çev.
F.Suphi). Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları .
Hobsbawn, E. J. (1993). Milletler ve Milliyetçilik : Program, Mit, Gerçeklik. (Çev: O.

Akınbay). İstanbul : Ayrıntı Yayınları.
Hobsbawn, E. J. ve Ranger, T. (1983). The Invention of Tradition. Cambridge

University Pres: Cambridge.
161
Hodder, I. (1978). Simple Correlations Between Material Culture and Society. A

Review in I.Hodder (Ed.), The Spatial Organisation of Culture (s.3-24). London:
Duckworth.
Hodder, I. (1982). Symbols in Action. Cambridge: Cambridge University Press.
Hodder, I. (1985). Post Processual Archaeology. M. B. Shiffer (Ed.), Advances in

Archaeological Method and Theory (8, s.1-26). New York: Academic Press.
Hodder, I. (1986). Reading the Past: Current Approaches to Interpratition in

Archaeology. Cambridge: Cambridge University Press.
Hodder, I. (1987). Contextual Archaeology: An interpretation of Çatal Hüyük and a

discussion of the Origins of Agriculture. Bulletin of the Institute of Archaeology,
24, s.43-56.London.
Hodder, I. (1991). Postprocessual Archaeology and the Current Debate, R. Preucel

(Ed.). Processual and Post-Processual Archaeologies: Multiple Ways of Knowing
the Past (10, s. 30-41).Southern Illinois University at Carbondale: Center for
Archaeological Investigations.
Hodder, I. (1992). Theory and Practice in Archaeology. London: Routledge.
Hodder, I. (1995). Çatalhöyük 1995. Bilim ve Teknik, 336, s.20. Ankara: Tübitak.
Hodder, I. (1996 a). Çatalhöyük: 9000 Year Old Housing and Settlement in Central
Anatolia. Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme. İstanbul: Türkiye
Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
Hodder, I. (1996 b). Re-Opening Çatalhöyük. I.Hodder (Ed.), On The Surface:

Çatalhöyük 1993-1995 (22, s.1-18). Mc Donald Institue for Archaeological
Research Monographs, British Institute for Archaeology at Ankara Monograph
Cambridge: University of Cambridge.
162
Hodder, I. (1996 c). Conclusions. I.Hodder (Ed.), On the Surface: Çatalhöyük 1993-
1995 (22, s. 359-366). Mc Donald Institue for Archaeological Research
Monographs, British Institute of Archaeology at Ankara Monograph,
Hodder, I. (1997). Always Momentary, Fluid and Flexible: Towards a Reflexive

Excavation Methodology. Antiquity, 71, s.691-700.
Hodder, I. (1998 a). Theory and Practice in Archaeology, London: Routledge.
Hodder, I. (1998 b). Whose Rationality ? A Response to Fekri Hassan. Antiquity, 72,
s.213-217.
Hodder, I. (1999 a). Towards a reflexive method The Archaeological Process.
Massachussets: Blackwell Publishers.
Hodder, I. (1999 b). A Response to Yannis Hamilakis . Journal of Mediterrenean

Archaeology, 12.1, s.83-85.
Hodder, I. (2000). Developing a Reflexive Method in Archaeology. I.Hodder (Ed.),

Towards a Reflexive Method in Archaeology: The Example at Çatalhöyük (s.3-
14). Mc Donald Institute for Archaeological Research/ British Institute of
Archaeology at Ankara Monograph, Cambridge: University of Cambridge.
Hodder, I. (2006). Leoparın Öyküsü. (Çev: D. Şendil). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Hodder, I. (2007). Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı.

Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar Yeni Bulgular (s.313-329). İstanbul:
Holtorf, C. (2005). Archäologie in der Erlebnisgesellschaft. Archäeologia Nachr,10,

s.234- 243.
Holtorf, C. (2006). Über Archäologisches Wissen. Ethnographisch-Archaologische

Zeitschrift ,47, 3, s.349-359.
163
İbni Haldun (1977). Mukaddime. (Çev: T. Dursun). Ankara: Onur Yayınları.
İnan, A. (1939). Atatürk ve Tarih Tezi. Belleten III,10, s.243-246.
İnan, A. (1957). Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinin Kuruluş Hazırlıkları Üzerine.

Tarih Araştırmaları, I, 120, s.1-16. Ankara: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi
Yayınları.
İnan, A. ve Karal, E. Z. (1946). Atatürk Hakkında Konferanslar. Ankara: Türk Tarih

Kurumu.
Johnson, M. (1999). Archaeological Theory An Introduction. Oxford: Blackwell.
Karaduman, H. (1999). Eski Eser Kaçakçılığı. 1998 Yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi
Konferansları, s. 5-58. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Kellner, D. (1989). Critical Theory Marxism and Modernity, Cambridge and Baltimore:
Polity Press and John Hopkins University Press.
Kojeve, A. (1998). Introduction a la Lecture de Hegel “Hegel Felsefesine Giriş” (Çev.:
S.Hilav). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kossina, G. (1896). Die Vorgeschichtliche Ausbreitung der Germanen in Deutschland,

Zeitschrift des Vereins für Volkskunde (4, s.1-14). Wien: National Press Books.
Kossina, G.(1911). Die Herkunft der Germanen Zur Methode der Siedlungsarchäologie.
Würzburg.
Koşay, H. Z. (1937) . The Results of the Excavations Made by On The Behalf of The
Turkish Historica Society at Alacahöyük in The Summer of 1936. Belleten I,
s.541-556.
Koşay, H. Z. (1973). Alacahöyük Kazısı. 1963-1967 Çalışmaları ve Keşiflere Ait İlk

Rapor. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
164
Kökten, K. (1945). 1940 ve 1941 Yılında Türk Tarih Kurumu adına Yapılan Samsun
Bölgesi Kazıları Hakkında İlk Kısa Rapor. Belleten IX, s.361-400.
Kundakçı, G. E. (1999). 19. Yüzyılda Anadolu Arkeolojisine ve Eskiçağ Tarihine

Genel Yaklaşım. XIII. Türk Tarih Kongresi 4-8 Ekim Kongreye Sunulan
Bildiriler. III.Cilt, II.Kısım, s.1-11, Ankara.
Kurtuluş, Ö. (1995). Çatal Höyük . Bilim ve Teknik Dergisi, 336, s.22. İstanbul: Tübitak
Yayınları.
Kushner, D. (1998). Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu (Çev. Z. Doğan). İstanbul: Fener

Yayınları.
Küçük, A. (1982). Dünya Hakimiyet İdeali ve İsrail. Yeni Düşünce Dergisi, 53, s.16-
17. İstanbul: Kaktüs Yayınları.
Küçük, A. (1990). Dönmeler Tarihi. Ankara: Rehber Yayınları.
Layard, A. H. (1853). Discoveries in the Ruins of Nineveh & Babylon: with Travels in
Armenia and The Desert. London: John Murray.
Lewin, R. (1998). Modern İnsanın Kökeni (Çev: N.Özaydın). Ankara: Tübitak Popüler
Bilim Kitapları.
Lloyd, S. (1956). Early Anatolia : The Archaeology of Asia Minor before the Greeks.
Harmondsworth: Penguin.
Lubbock, J. (1865). Prehistoric Times, Ancient Remains & The Manners & Customs of
Modern Savages Williams & Norgate. London/Edinburgh.
Lyotard, J. F. (1984). The Postmodern Condition: A Report on Knowledge,

Manchester University Press: Manchester.
Lyotard, J. F. (1995). Postmodern Durum. (Çev: A. Çiğdem). İstanbul: Vadi Yayınları.

165
Maisels, C. K. (1999). The Emergence of Civilization, From Hunting and Gathering to

Agriculture, Cities and The State in the Near East Uygarlığın Doğuşu
Yakındoğuda Avcılık ve Toplayıcılıktan Tarıma Kentlere ve Devlete Geçiş.
Ankara: İmge Kitabevi.
Malina, J. ve Vasicek, Z. (1990). Archaeology Yesterday & Today. Jaroslav Malina &
Zdenik Vasicek (Ed.). The Development of Archaeology in the Sciences &
Humanities (s. 15-45). New York: Cambridge University Press.
Mallory, J. P. (2002). Hint Avrupalıların İzinde Dil, Arkeoloji ve Mit. Ankara: Dost
Kitabevi,
Mansel, A. M. (1938). Trakya’nın Kültür Tarihi. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
Martin, L. ve Russel, N. (1996). Surface Material: Animal Bone and Worked Bone.
On the surface: Çatalhöyük 1993-95 (22, s.199-214). Cambridge, McDonald
Institute for Archaeological Research and British Institute of Archaeology at
Ankara Monograph, Cambridge: University of Cambridge.
Marks, K. (1979) . Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı. (Çev: S. Belli). İstanbul:

Sol Yayınları.
Marks, K. (1990). Das Kapital. (Çev: A. Bilgi). İstanbul: Sol Yayınları.
Matthews, R. (1995). Yeniden Çatalhöyük. Bilim ve Teknik, 336, s.21.Ankara: Tübitak.
Matthews, R. (1996 a). Systematic Surface Collection. On the surface: Çatalhöyük

1993-95. (22, s.73-78). Cambridge, McDonald Institute for Archaeological
Research and British Institute of Archaeology at Ankara Cambridge:
University of Cambridge.
166
Matthews, R. (1996 b). Surface Scraping and Planning. On the surface: Çatalhöyük
1993-95, (22, s.79-100). Cambridge, McDonald Institute for Archaeological
Research and British Institute of Archaeology at Ankara, Cambridge:
University of Cambridge.
Matthews, R.(2001). Homogeneity versus diversity: dynamics of the Central Anatolian

Neolithic. F. Gerard & L. Thissen (Ed.). Central Anatolian Neolithic e-Workshop.
The Neolithic of Central Anatolia: Internal Developments and External
Relations during the 9th – 6th Millennia Cal BC(s. 91-103).Ankara: Ege Yayınları.
Matthews ,W. ve Farid, S . (1996). Exploring the 1960’s Surface: The Stratigraphy of
Çatalhöyük.On the surface: Çatalhöyük 1993-95 (22, s.271-300) McDonald
Institute for Archaeological Research an British Institute of Archaeology at
Ankara, Cambridge: University of Cambridge.
Matthews, W. (1997). Microstratigraphic traces of site formation processes and human

activities. World Archaeology ,29 ,2 , s.281-308.
Mc.Nairn, B. (1980). The Method and Theory of W. Gordon Childe, Edinburgh :

Edinburgh University Press.
Mellaart, J. (1962). A 7th-6th Millennium Township of Southern Anatolia, Larger then

Pre- Pottery Jericho: First Excavations at Çatalhöyük Part 1. The Illustrated
London News, 9, s.934-936.
Mellaart, J. (1964) Excavations at Çatal Hüyük, Third Preliminary Report 1963.

Anatolian Studies, 14, s. 39-119.
Mellaart, J. (1967) Çatal Hüyük: A Neolithic Town in Anatolia, London: Thames and
Hudson.
167
Mellaart, J. (1989). Neolithic Chronology at Çatal Hüyük .K.Emre, B.Hrouda ve

N.Özgüç (Ed.) . Anatolia and the Ancient Near East Studies in Honor of Tahsin
Özgüç (s.315-318). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Meriç, C. (1983). Batıda ve Bizde Aydının Serüveni. Cumhuriyet Dönemi Türkiye

Ansiklopedisi (I.Cilt: s.133). İstanbul: İletişim Yayınları.
Mirandola, G. P. D. (1967). Oration of the Dignity of Man. A. B. Fallico&H. Shapiro

(Ed.). Renaissance Philosophy (s.78-90). New York: The Modern Library.
Molleson, T. ve Andrews, P. (1996). Trace Element Analyses of Bones, Teeth from

Çatalhöyük. On the surface: Çatalhöyük 1993-95 (s.265-270). Cambridge
McDonald Institute for Archaeological Research and British Institute of
Archaeology at Ankara. Cambridge: University of Cambridge.
Montelius, O. (1903). Die Älteren Kulturperioden im Orient und in Europa. Stockholm:

Selbstverlag.
Murray, T. (2001). Encyclopedia of Archaeology: Histories and Discoveries, Berkeley:

Abc-Clio Press.
Nassauer, J . I. (1995). Culture and Changing Landscape Structure. Landscape Ecology,
10, 4, s. 229-237.
Naumann, R. (1991). Eski Anadolu Mimarlığı. (Çev. B. Marda). Ankara: Türk Tarih
Kurumu Basımevi.
Nuzzo, A. (2001). Theorie. H. J. Sandkühler. (Ed.), Enzyklopädie Philosophie (Cd-

Rom). (s.1620 b-1624 b). Hamburg: Meiner.
Oppenheimer, F. (1997). Devlet. (Çev. A.Şenel ve Y. Sabuncu). İstanbul: Engin

Yayıncılık .
Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ). (1970). Keban Projesi: 1968 Yaz Çalışmaları
O.D.T.Ü.Ankara: Keban Projesi Yayınları.
168
Önder, M. (1990). Atatürk ve Müzeler. Müze. (Sayı: 2-3, s.11-22). Temmuz 1989-
Haziran 1990. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Özdemir, A. (2003). Milli Arkeoloji Türkiye Deneyimi. O. Erdur ve G. Duru (Ed.),

Arkeoloji Niye? Nasıl? Ne için ? (s.7-27). İstanbul: Ege Yayınları.
Özden, H. (2008). Plotinos Enneadlar (Les Ennéades 1856). (Çev: H.Özden). İstanbul
:Ruh ve Madde Yayınları.
Özdoğan, M. (1995). Yakın Doğu Neolitiği ve Güneydoğu Anadolu Eleştirisel bir

değerlendirme. A. Erkanal vd. (Ed.), Eski Yakın Doğu Kültürleri Üzerine
İncelemeler. (s.267-280). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Özdoğan, M. (1998). Türk Arkeolojisinin Yakın Geçmişine Bir Bakış ve Alpaslan

Koyunlu. Arkeoloji ve Sanat, 82, s.3-10.
Özdoğan, M. (1999). Anadolu’dan Avrupa’ya Açılan Kapı Trakya. Arkeoloji ve Sanat,

90, s.2-29.
Özdoğan, M. (2000). Güneydoğu Anadolu Karma Projesi ve Çayönü Kazıları. Türkiye

Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (s.14-20). İstanbul: İstanbul Üniversitesi
Yayınları.
Özdoğan, M. (2001). Türk Arkeolojisinin Sorunları ve Koruma Politikaları. İstanbul:

Özdoğan, M. (2004). Arkeoloji Politikaları Avrupa'nın Sınırları. Atlas Dergisi, 141

Dergi İçi Eki, s.1-11. İstanbul: Doğan Burda Dergi Yayıncılık.
Özdoğan, M. (2006). Türk Arkeolojisine Tarihsel Süreç İçinde Bir Bakış. Ü. Yalçın,
C. Pulak ve R. Slotta (Ed.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya
Ticareti. (s.29-47). Bochum: Deutsches Bergbau Museum Bochum Yayınları.
169
Özdoğan, M. (2007). Bazı Genellemeler-Öngörüler. Özdoğan, M. ve Başgelen, N.

(Ed.), Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı Türkiye’de
Neolitik Dönem, Yeni Kazılar Yeni Bulgular (s.441-458).İstanbul: Arkeoloji ve
Sanat Yayınları.
Özdoğan, M. ve Başgelen, N. (2007). Sunu: Türkiye’de Neolitik Dönem. Özdoğan, M.

ve Başgelen, N. (Ed.), Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı.
Türkiye’de Neolitik Dönem: Yeni Kazılar Yeni Bulgular (s,VII-IX).
İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Özdöl, S. (1995). Uluslararası Alanda Kültür Varlıklarının Korunması. İstanbul:

Alkım Yayınları.
Özdöl, S. (2008). Anadolu Platosunda Çanak Çömlekli Neolitik Dönemin Gelişkin

Evresi:Orta Gelenek Çatalhöyük ve Erbaba Kanıtları. The Developed Phase of
the Pottery Neolithic in the Anatolian Plateau: Middle Tradition Evidence From
Çatalhöyük and Erbaba. İzmir Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji
Dergisi, s.43-63.
Özlem, D. (1998). Bilim, Tarih, Yorum. İstanbul: İnkılap Yayınları.
Özyar, A. (2006). Karatepe Tanrıları. Atlas Dergisi,155, s.86-108, İstanbul: Doğan

Burda Dergi Yayıncılık.
Palmer, R. E. (1968). Hermeneutics Interpretation Theory in Schleiermacher, Dilthey,

Heidegger and Gadamer. New England: Norhtwestern University Press.
Paul, L. (1912). Coluccio di Pierio di Salutati. The Catholic Encyclopedia. Vol:13.

New York: Robert Appleton Company.
Peebles, C. (1998). Annalistes, Hermeneutics and Positivists. Squaring Circles or

Dissolving Problems. D. Whitley (Ed.) Reader in Archaeological Theory. Post-
Processual and Congnitive Approaches (s.183-197). London/New York:
Routledge .
170
Petrarca, F. (2000). Dîvan. (Çev. N. Adabağ). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Petrie, W. M. F. (1972). Methods and Aims in Archaeology, Reprint of the 1904

Edition. New York: B. Blom.
Pillet, M. (1918). Khorsabad. Les découvertes des V. Place en Assyrie, Paris.
Prosper, L. (2007). Wherein Lies the Heritage Value? Rethinking the Heritage Value of
Cultural Landscapes From an Aboriginal Perspective, The George Wright Forum,
24, 2, s. 117-124.
Rawlinson, H. C. (1909). A Selection from the Miscellaneous Inscriptions of Assyria &

Babylonia. London: Harrison.
Renfrew, C. (1969). Trade and Culture Process in European History. Current

Anthropolgy ,10, s. 131-169.
Renfrew, C. (1973). The Explanation of Culture Change: Models in Prehistory,

London: Duckworth.
Renfrew, C. (1987). Archaeology and Language The Puzzle of Indo European

Origins. London: J.Cape.
Renfrew, C. (2000). At the Edge of Knowability Towards a Prehistory of Languages.

Cambridge Archaeological Journal,10,1, s. 7-34.
Renfrew, C. ve Bahn, P. (1996). Archaeology: Theories, Methods and Practice.

London: Thames and Hudson.
Renfrew, C. ve Shennan, E. (1982). Ranking, Resource & Exchange: Aspects of the

Archaeology of Early European Society. Cambridge: Cambridge University
Press.
Roaf, M. (1996). Mezopotamya ve Eski Yakındoğu. (Çev. Z.Kılıç). İletişim Yayıncılık:

İstanbul.
Rudwick, M. (1985). The meaning of fossils. Chicago: University of Chicago Press.

171
Russel, N. ve Meece, S. (2006). Animal Representations and Animal Remains at

Çatalhöyük I. Hodder (Ed.), Çatalhöyük Perspectives: Themes from 1995-1999,
Çatalhöyük Research Project 6 (209-230). McDonald Institute for Archaeological
Research and British Institute of Archaeology at Ankara.Cambridge.
Saltuk, S. (1997). Arkeoloji Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayınları.
Schliemann, H. (1874). Trojanische Alterthümer. Bericht über die Ausgrabungen in

Troja. Leipzig: Brockhaus.
Schliemann, H. (1878). Mycenae: A Narrative of Researches and Discoveries, J.

Murray, London.
Schliemann, H. (1884). Ilios the City and Country of the Trojans. London.
Scholz, O. R. (2001). Verstehen und Rationalität. Untersuchungen zu Den Grundlagen

von Hermeneutik und Sprachphilosophie. Frankfurt.
Scholz, O. R. (2002). Verstehen. H. J. Sandkühler (Ed.), Enzyklopädie Philosophie

(Cd-Rom). (s.1698 – 1702). Hamburg: Meiner.
Schurz, G. (1990). Erklären und Verstehen in der Wissenschaft. München:R.Oldenburg.
Schurz, G. (2004). Erklären und Verstehen: Tradition, Transformation und Aktualität

Einer Klassischen Kontroverse F. Jaeger&J. Staub (Ed.), Handbuch der
Kulturwissenschaften Paradigmen und Disziplinen, 2, s.156-174. Stuttgart:
Wiemer .
Seeher, J. (2005). Hattuşa Rehberi. Hitit Başkentinde Bir Gün. İstanbul: Ege Yayınları.
Shanks, M. ve Hodder I. (1998). Processual, Postprocessual, and Interpretive

Archaeologies. D. S. Whitley (Ed.), Reader in Archaeological Theory (s. 69-98).
London: Routledge Press.
Shanks, M. ve Tilley, C. (1996). Social Theory and Archaeology. Oxford: Blackwell.

172
Shankland, D. (2000). Villages and the Distant Past: Three seasons work at Küçükköy,
Çatalhöyük. I. Hodder (Ed.), Towards a Reflexive Method in Archaeology: The
example at Çatalhöyük (s.167 – 176). Çatalhöyük Research Project Volume 2:
McDonald Institute Monographs/British Institute of Archaeology at Ankara.
Shennan, S. (1982). Ideology, Change and the European Early Bronze Age, I. Hodder
(Ed.), Symbolic and Structural Archaeology (s.155-161). Cambridge:
Cambridge University Press.
Shennan, S. (1994). Introduction: Archaeological Approaches to Culturel Identity.

G. C. Bond & A. Gilliam (Ed.), Social Construction of the Past Represantation as
Power (s.120-143). London/New York: Routledge.
Sklenar, K. (1983). Archaeology in Central Europe : The first 500 years Description,
New York: Leicester University Press.
Smith, A. D. (1996). The Ethnic Origins of Nations Oxford: Blackwell.
Smith, L. S. (1994) Heritage Management as Postprocessual Archaeology ?

Antiquity, 68, 6, s.300-309.
Smith, W. (1816). Strata Identified by Organized Fossils, London.
Smith, W. (1817). Stratigraphical System of Orginised Fossils, London.
Şenel, A. (1996). Siyasal Düşünceler Tarihi: Tarihöncesinde İlkçağda Ortaçağda ve

Yeniçağda Toplum ve Siyasal Düşünüş (5.Kısaltılmış Basım) Ankara: Bilim ve
Sanat Yayınları.
Şerafettin, O. (1935). Trakya ve Bulgarlar. Ayın Tarihi, 14, s. 523-526, Ankara:

Başvekalet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü.
Tetens, H. (2002) Wissenschaft. H. J. Sandkühler (Ed.) Enzyklopädie Philosophie (Cd-

Rom). (s.1763 b-1773). Hamburg: Meiner.
173
Thiel, C. (2003). Funktion In: Krings, H. Baumgartner & H. M. Wild. Handbuch

Philosophischer Grundbegriffe, Berlin: Xenomoi.
Trigger, B. G. (1970). Aims in Prehistoric Archaeology. Antiquity,44, s.26-37.
Trigger, B. G. (1971). Archaeology and Ecology. World Archaeology, 2, 3, s.321-336.

Taylor and Francis.
Trigger, B. G. (1984). Alternative Archaeologies: Nationalist, Colonialist, Imperalist.

Man ,19, s.335-370.
Trigger, B. G. (1989). A History of Archaeological Thought, Cambridge: Cambridge

University Press .
Trigger, B. G. (2007). Artifacts and Ideas Essays in Archaeology London: Transaction

Publishers.
Tuna, N. (2002) Sunuş. Ilısu –Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve
Kültürel Mirasın kurtarılması Projesi 2000 Yılı Çalışmaları Ankara: ODTÜ-
TAÇDAM .
Tylor, E. B. (1994) Primitive Culture, Reprint of 1871 Edition, London: Routledge and
Thomas Press.
Uçankuş, H. S. (2000). Bir İnsan ve Uygarlık Bilimi Arkeoloji. Tarihöncesinden

Perslere Kadar Anadolu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Umar, B. ve Çilingiroğlu, A. (1990). Eski Eserler Hukuku. Ankara: Dokuz Eylül

Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Uphill, E. P. (1972). A Bibliography of Sir William Matthew Flinders Petrie (1853–

1942)" Journal of Near Eastern Studies, Vol. 31, s. 356–379.
174
Veit, U. (1989) Ethnic Concepts in Prehistory: A case study on the relationship

between cultural identity and archaeological objectivity. S.J. Shennan (Ed.),
Archaeological Approaches to Cultural Identity (s.33-56). London: Unwin
Hyman .
Wheeler, M. (1956). Still Digging Interleaves From An Antiquary’s Notebook. London

:Readers Union and Michael Joseph.
Wheeler, M. (1957). A Book of Archaeology. London: Cassell Publishing.
Widmann, H. (1998). Atatürk ve Üniversite Reformu. (Çev. A. Kazancıgil ve

S.Bozkurt). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Willey, G. ve Sabloff, J. (1974). A History of American Archaeology. San Francisco: W.

H. Freeman.
Woolley, C. L. (1923). The Excavations at Ur of the Chaldees 1922–23.

Journal of The Royal Central Asian Society,10, 4, s.297-305.
Woolley, C. L. (1934). Ur Excavations 2: The Royal Cemetery. BM: London.
Woolley, C. L. ve Barnett, R. D.(1952). Carchemish 3: The Excavations in the Inner

Town. The Hittite Inscriptions. London: BM.
Yalman, N. (2003). Anadolu Arkeolojisi’nin Kuramsal Yapısının Zenginleştirilmesinde

Etnoarkeolojik Modellerin Katkısı. Arkeoloji’de Ortam ve Kuram Arkeoloji
Niye? Nasıl? Ne için? (s.177-182) O.Erdur – G. Duru (Ed.), İstanbul: Ege
Yayınları.
Yıldız, G. Y. (1995). Türk Aydını ve İktidar Sorunu. S. Şen (Ed.), Türk Aydını ve
Kimlik Sorunu. İstanbul: Bağlam Yayınları.
Yıldızturan, M. (2007). Atatürk ve Müze. Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2006 Yılllığı.

s. 309-324.
Yücel, T. (1977) Yapısalcılık, İstanbul: Birikim Yayınları.

175
Zych, R. (2002) Foundationalism in archeology and the post modernist truth http://www
. www.jtb-forum.pl adresinden indirilmiştir. Erişim tarihi 14.09.2009
-2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu. T.C. Resmi Gazete, Sayı:
18113, Tarih: 23.7.1983.
-5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu. T.C.Resmi Gazete

Sayı:25529, Tarih : 21/7/2004.
-5448 sayılı Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinin

Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun. Resmi Gazete Sayı: 26056,
Tarih: 21.01.2006.
-5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu. Resmi Gazete Sayı: 25531 Tarih:23.07.2004.
-3194 sayılı İmar Kanunu. Resmi Gazete Sayı: 3194, Tarih: 18.4.1987.
-Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili

Hakkında Yönetmelik. T.C. Resmi Gazete Sayı: 19660, Tarih:10.12.1987.
-Kesin İnşaat Yasağı Getirilen Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat

Varlıklarının Bulunduğu Sit Alanlarındaki Taşınmaz Malların Hazineye Ait
Taşınmaz Mallar İle Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik. T.C. Resmi Gazete
Sayı: 20427, Tarih: 08.02.1990 .
-Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili

Hakkında Yönetmelik. Resmi Gazete Sayı: 19660 Tarih: 10.12.1987.
-5226 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile çeşitli Kanunlarda
Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. Resmi Gazete Sayı: 25535
Tarih:27.07.2004.
176
-Çatalhöyük 2004 Yönetim Planı (Katalog) Çatalhöyük’ün resmi internet sitesi olan
http://www.catalhoyuk.com/smp/index.html adresinden indirilmiştir. Erişim tarihi
14.09.2009.
-Çatalhöyük hakkındaki görsel doküman Çatalhöyük’ün resmi internet sitesi olan

http://www.catalhoyuk.com adresinden indirilmiştir. Erişim tarihi 14.09.2009
(Levha 1 a, b; Levha 2 a, b; Levha 3 a, b; Levha 4 a, b; Levha 5 a, 5 b; Levha 6 a,
b; Levha 7 a, 7 b; Levha 8 a, 8 b, Levha 12 a, b; Levha 13 a, b; levha 14 a, b;
Levha 15 a, b; Levha 18 a, b; Levha 19 a, b; Levha 20 b; Levha 21 a, b; Levha 22
a, b; Levha 23 a, b; Levha 30 a, b ) .
-Çatalhöyük mühür baskılarından esinlenerek imal edilen altın yüzük http://

www.chichiqueen.com adresinden indirilmiştir. Erişim Tarihi 01.01.2010 (Levha 20
a).
-Çatalhöyük’ten ele geçen figürinlere ilişkin çizimler Stanford Üniversitesi’nin

Çatalhöyük arkeolojik araştırmaları hakkındaki çizim veri tabanı olan
http://figurinestest.stanford.edu/repository/displayimage.php?album=55&pos=14
adresinden indirilmiştir. Erişim Tarihi 05.01.2010 (Levha 27 a, b;Levha 28).
- Çatalhöyük’ten ele geçen mimari kalıntılara ilişkin fotoğraflar Çatalhöyük 2007

Archive Report, Çatalhöyük Research Project isimli Çatalhöyük Kazı Raporunun
bulunduğu http://www.catalhoyuk.com/downloads/Archive_Report_2007.pdf
adresinden indirilmiştir. Erişim Tarihi: 04.03.2010 (Levha 29 a, b).
-Venedik Tüzüğü Hakkındaki Bilgiler

http://kumid.eu/euproject/admin/userfiles/dokumanlar/K-Venedik-
Tuzu%C4%9Fu,-1964-CE.pdf adresinden indirilmiştir.Erişim Tarihi 17.01.2010.
-Kültürel Miras ve Sivil Toplum Örgütlerine İlişkin Bilgiler, Kültür ve Turizm

Bakanlığı Resmi Internet Adresi olan http://www.kultur.gov.tr adresinden
indirilmiştir. Erişim Tarihi 11.02.2010.
177
-Üç Boyutlu (3d) Çatalhöyük Gezisine Ait Görsel Dökümanlar

http://www.mactia.berkeley.edu ve http://slurl.com/secondlife/Okapi/128/128/0
adresinden indirilmiştir. Erişim Tarihi 11.01.2010 (Levha 26 a, b).
-Unesco hakkındaki bilgiler Unesco’nun Resmi İnternet adresi olan http://

www.unesco.org.tr adresinden indirilmiştir. Erişim Tarihi 17.01.2010.
-Han Tümertekin tarafından yapılan Çatalhöyük Müzesi Projesi Taslak Mimari Çizimi
http://www.mo.org.tr/ulusalsergi/VII/img/P-TUMERTEKIN/2.jpg adresinden
indirilmiştir. Erişim Tarihi 11.01.2010 (Levha 17 a, b).
- Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzes i,Topraktan Sons uzluğa Çatalhöyük
Sergisinden Boğa Avı Sahnesi
http://www.yapikredi.com.tr/tr-TR/kss/kssp_catalhoyuk.aspx adresinden
indirilmiştir. Erişim Tarihi 11.02.2010( Levha 16 a).
-Çatalhöyük kent planına ilişkin modeller içeren fotoğraflar

http://www.minicity.antalyanet.de/tour2.php?t=31&s=1&L=2 adresinden
indirilmiştir. Erişim Tarihi 11.02.2010 (Levha 11 a, b).
-Çatalhöyük Mimari (İllüstrasyonu) Canlandırması http://www.edna.nl adresinden

indirilmiştir. Erişim Tarihi 11.02.2010 ( Levha 10 a).
1
KATALOG
ÇATALHÖYÜK
YÖNETİM PLANI
Nisan 2004
Çatalhöyük
Research Project
Bu proje Avrupa Birliğinin finansal desteği ile gerçekleştirilmiştir.
Bu Yönetim Planında belirtilen görüşler TEMPER projesi ve proje ortaklarına ait olup avrupa birliğinin herhangi bir resmi
görüşünü teşkil etmemektedir.
2
İçindekiler
İçindekiler...........................................................................................................................1
Şekiller................................................................................................................................6
Tablolar...............................................................................................................................6
Özet.....................................................................................................................................7
Çatalhöyük ..........................................................................................................7
Önemi ..........................................................................................................7
Yönetim Planı ..........................................................................................................7
Yönetim Hedefleri........................................................................................................8
Yönetim Politikaları .....................................................................................................8
Uygulama ..........................................................................................................8
Giriş...................................................................................................................................10
Giriş ........................................................................................................10
Yönetim Planının Amaçları ...........................................................................................10
Tanımlar ........................................................................................................10
Ekip ........................................................................................................11
Yönetim Planının Değerlendirilmesi ve İzlenmesi ........................................................11
Teşekkürler ........................................................................................................11
BÖLÜM I: ORTAMIN OLUŞTURULMASI........................................................................... 12
Geçmiş ..................................................................................................................................12
1 Alanın Tarihi ve Tanımı...........................................................................................13

1.1 Giriş ........................................................................................................13
1.2 Coğrafi Konum ve Jeoloji .......................................................................................14
1.3 Tarih ........................................................................................................15
1.3.1 Tarih Öncesi Yerleşimler...............................................................................15
1.3.2 Klasik Dönem ................................................................................................15
1.3.3 Yakın Tarih ....................................................................................................16
1.4 Arkeolojik Çerçeve: Konya Ovası’ndaki Tarih Öncesi Alanlar ..............................16
1.5 Çatalhöyük Kazıları ................................................................................................17
1.6 Bilgi Kaynakları ve Arkeolojik Kayıtlar ...................................................................19
1.6.1 Bulgular ........................................................................................................19
1.6.2 Belge Arşivi....................................................................................................20
1.6.3 Yayınlar ........................................................................................................20
1.6.4 Fotoğraf Arşivi ...............................................................................................21
3
1.6.5 Elektronik Arşiv..............................................................................................21

1.6.6 Film Arşivi ......................................................................................................22
2 Bugün Çatalhöyük ..................................................................................................23

2.1 Mevcut Yönetim ve Organizasyon .........................................................................23
2.1.1 Yasal Statü ....................................................................................................23
2.1.2 Mülkiyet ve Sorumluluk .................................................................................23
2.1.3 Çevre ve ortam ..............................................................................................24
2.1.4 Mevcut politik, sosyal ve ekonomik çerçeve.................................................25
2.2 Alanın Mevcut Durumu...........................................................................................26
2.2.1 Yer Üstü ........................................................................................................26
2.2.2 Yeraltı ........................................................................................................27
2.2.4 Koruma ve Muhafaza Etme ..........................................................................28
2.3 Alandaki Binalar Ziyaretçi Tesisleri........................................................................28
2.3.1 Faaliyet Binaları.............................................................................................28
2.3.2 Bilgilendirme ve Ziyaretçi Tesisleri ...............................................................29
2.3.2 Höyük üzerindeki koruyucu çatılar ................................................................31
2.4 Turizm ........................................................................................................32
2.4.1 Ziyaretçi sayıları ve profilleri .........................................................................33
2.4.2 Konya’da Turizm ...........................................................................................34
2.5 Bilgilendirme ........................................................................................................34
2.5.1 Mevcut bilgilendirme .....................................................................................34
2.5.2 Alan içinde bilgilendirme ...............................................................................35
2.5.3 Alan dışında bilgilendirme.............................................................................37
2.5.4 Diğer etkiler ve çokseslilik.............................................................................37
3 İlgi Grupları ..............................................................................................................38

3.1 Yönetim planlaması sürecindeki ilgi grupları .........................................................38
3.1.1 Alanda çalışan kişiler: ...................................................................................38
3.1.2 Araştırma grupları, bilimsel ve arkeolojik menfaat grupları ..........................38
3.1.3 (Yerel, Bölgesel, Ulusal seviyede) Karar Mercileri .......................................39
3.1.4 Destek grupları ..............................................................................................39
3.1.5 Sponsorlar .....................................................................................................39
3.1.6 Akademik finans kaynakları ..........................................................................39
3.1.7 Yerel topluluklar.............................................................................................40
3.1.8 Ziyaretçiler .....................................................................................................40
3.1.9 Uluslararası kurumlar ....................................................................................40
3.2 Danışmanlık süreci.................................................................................................41
4
BÖLÜM II: EKSPERTİZ....................................................................................................... 42
4 Önem ........................................................................................................................43
4.1 Önemin Belirlenmesi..............................................................................................43
4.2 Çatalhöyük’ün Değerleri.........................................................................................43
Değerler ........................................................................................................43
Sebebi ........................................................................................................43
Referans ........................................................................................................43
5 Yönetim Değerlendirmesi.......................................................................................46
5.1 Alan için varolan tehditler .......................................................................................46
5.2 Kısıtlamalar ........................................................................................................47
5.3 Fırsatlar ........................................................................................................47
6 Yönetim Hedefleri....................................................................................................49
6.1 Amaç ........................................................................................................49
6.2 Yönetim Hedefleri...................................................................................................49
6.3 Yönetim Ekibi ........................................................................................................49
7 Yönetim Politikaları.................................................................................................51
7.1 Çevre ve ortam .......................................................................................................51
7.1.1 Höyüğün ortamı.............................................................................................51
7.1.2 Kültürel bir arazi olarak Çatalhöyük..............................................................51
7.1.3 “Doğayı yapan insandır”................................................................................52
7.2 Arazi kullanımı ve planlaması ................................................................................52
7.2.1 Bölgesel planlama ve altyapı planlaması .....................................................52
7.2.2 Arazi planlaması............................................................................................52
7.2.3 Alan planlaması.............................................................................................52
7.3 Arkeoloji ........................................................................................................53
7.3.1 Kazılar ........................................................................................................53
7.3.2 Saklama ........................................................................................................53
7.3.3 Bilgi aktarımı..................................................................................................53
7.3.4 Arkeoloji ve ziyaretçiler .................................................................................54
7.4 Koruma ........................................................................................................54
7.4.1 Koruma ........................................................................................................54
7.5 Bilgilendirme ........................................................................................................54
7.5.1 Saha içinde bilgilendirme ..............................................................................54
7.5.2 Alan dışında bilgilendirme.............................................................................55
7.5.3 Çokseslilik......................................................................................................55
5
7.6 Ziyaretçi yönetimi ...................................................................................................56

7.6.1 Varış ve park etme ........................................................................................56
7.6.2 Ziyaretçi tesisleri ve perakende satış............................................................56
7.6.3 Ziyaretçi güzergahı........................................................................................56
7.6.4 Alan içinde bilgilendirme ...............................................................................56
7.6.5 Patikalar ........................................................................................................57
7.6.6 İşaretler ........................................................................................................57
7.6.7 Atık ve alan bakım ı........................................................................................57
7.7 Yerel, Bölgesel ve Ulusal Çerçeve ........................................................................57
7.7.1 Alanın yerel anlam ının dahil edilmesi ...........................................................57
7.7.2 Bölgesel ilişkiler: ............................................................................................57
7.7.3 Alana ilişkin ulusal menfaatler.......................................................................57
7.8 Eğitim, Öğretim ve Araştırma.................................................................................58
7.8.1 Alanda Araştırma ve Eğitim ..........................................................................58
7.8.2 Eğitim Projesi ................................................................................................58
7.9 Turizm ........................................................................................................58
7.9.1 Çatalhöyük ve Çevresi ..................................................................................58
7.9.2 Konya ve bölge turizmi ile ilişkiler .................................................................58
7.9.3 Promosyon ....................................................................................................59
7.9.4 Turizmde süreklilik.........................................................................................59
7.10 Değerlendirme ve gözden geçirme...............................................................59
7.10.1 Uygulamaya ilişkin kısıtlamalar.....................................................................59
7.10.2 Planın revize edilmesi ...................................................................................59
BÖLÜM III: UYGULAMA ..................................................................................................... 60
8 Eylem Planı & İleriye Bakış ....................................................................................61

8.1 Eylem Planı ........................................................................................................61
8.1.1 Anahtar Oyuncular ........................................................................................61
8.1.2 Zaman çerçevesi...........................................................................................61
8.2 İleriye Bakış ........................................................................................................69
8.2.1 Kısa Vade (5 yıl)............................................................................................69
8.2.2 Orta Vade (10 yıl) ..........................................................................................71
8.2.3 Uzun Vade (25 yıl) .......................................................................................72
Turizm ve yerellik ......................................................................................................72
6
9 Proje Profilleri..........................................................................................................73
9.1 Projeler ........................................................................................................73
9.2 Diğer finansman şekilleri ........................................................................................73
9.3 Proje 1: Dünya Miras Alanı başvurusu ..................................................................74
9.4 Proje 2: Bilgi Teknolojisi & Erişim ..........................................................................75
9.5 Proje 3: Ziyaretçi yönetimive alanın sunumu.........................................................76
9.6 Proje 4: Alan hakkında bilgilendirme .....................................................................77
9.7 Proje 5: Ziyaretçi merkezi ......................................................................................78
9.8 Proje 6: Eğitim Faaliyetleri .....................................................................................79
9.9 Proje 7: Turizm çalışması ve değerlendirmesi ......................................................80
9.10Proje 8: Eko-turizm ve yerel toplum.......................................................................81
Şekiller
Sayfa
0.1: Arkeolojik alanların kapsamını belirleyen ve sınırlarını gösteren harita 10

1.1: Ön planda kazı evi ile Doğu Çatalhöyük 13
1.2 Çatalhöyük’ün Türkiye’deki konumu 14
1.3: Türkiye’deki seçme tarih öncesi alanların konumunu gösteren harita 17
1.4: Mellaart’ın kazıları esnasında Çatalhöyük’ün görüntüsü 17
1.5: 1999 yılında Güney kısım derin sondaj kazıları 18
2.1 Kazı evinin ve höyüğün planı 29
2.2: Ziyaretçi merkezinin 2003’teki iç görünümü 29
2.3: Geri planda ziyaretçi merkezinin göründüğü deney evi 30
2.4: Bina 5’in içi: Ziyaretçiler hendeğin üzerindeki geçitin kenarında duruyorlar ve
sol tarafta sergi bölmeleri görülüyor 31
2.5 “Güney” kısmında üstü kapalı kazı hendekleri 32
2.6: Atölye Mimarlık tarafından ziyaretçi merkezinin gelişitirilmesi için
verilen teklif, 2001 35
Tablolar
2.1: Son üç yıl içerisindeki (yüzde olarak) ziyaretçi dağılımı 32
2.2: Son üç yıl içerisindeki ziyaretçi sayısının mevsimlik dağılım ı 33
7
Özet
Çatalhöyük
Çatalhöyük’ün neolitik devire ait alanı, Türkiye’nin ortasında Konya Ovası’nın

merkezinde yer almaktadır. Buraya ilk çiftçiler yaklaşık 9000 yıl önce yerleşmişlerdir.
Höyük yaklaşık 13.6 hektarlık bir alan kaplamakta olup 5,000 -10,000 kişiyi
barındırdığı bilinen en eski şehirdir. Birbirine yakın ve sıkışık kerpiçten evler, çatıdaki
açıklıktan içeriye girilebilecek şekilde yapılmıştır. Evlerin iç kısımları avlanma
sahnelerini gösteren resimler ve geometrik dizaynlar ile dekore edilmiştir. Bulunanlar
arasında çanak – çömlek, kumaş işlemesine dair kanıtlar, kilden heykelcikler ve
ahşap el işleri yer almaktadır. Alan, ilk olarak 1950’lerde keşfedilmiş ve 1961 – 1965
yılları arasında James Mellaart tarafından alanda kazı çalışmaları yapılmıştır. 1993
yılından bu yana, Profesör Ian Hodder liderliğinde uluslararası bir arkeoloji ekibi ile
yeni kazılar ve araştırmalar yapılmaktadır.
Önemi
Çatalhöyük:
· Yakın Doğu dışında gelişmiş olan ilk tarım alanlarından biridir.
· Aynı döneme ait Anadolu ve Yakın Doğu’da bulunan diğer alanlara göre oldukça
geniş bir yerleşim alanıdır.
· Anadolu ve Yakın Doğu’da yer alan aynı döneme ait diğer alanlara göre sanatsal
alanda (duvar resimleri ve heykelcilik) ve el sanatları alanında (sepet örme,
çanak-çömlek, ahşap işleri ve taştan aletler) önemli ilerlemeler olduğuna dair
kanıtlar içermektedir.
Yönetim Planı ayrıca, alanın arkeolojik ve tarihi açıdan nadir oluşu ile ilgili, doğal,
bilimsel, kültürel, yerel/ toplumsal, ekonomik, turistik, politik, sembolik ve tinsel
değerlerini ortaya koymaktadır.
Yönetim Planı
Bu yönetim planı, Temper projesi sürecinde hazırlanm ıştır. Temper; (Training,
Education, Management, Prehistory in the Mediterranean – Akdeniz Havzasında
Prehistorya Eğitim ve Yönetim) bünyesinde İngiltere, Malta, Yunanistan, Türkiye ve
İsrail’de bulunan altı ortak kuruluşu içermekte ve Euromed Heritage II Programı
(Avrupa-Akdeniz Mirası Programı) kapsamında Avrupa Topluluğu tarafından finanse
edilmektedir. Proje kapsamında Akdeniz bölgesinde pilot olarak seçilen beş tarih
öncesi alan için dört yönetim planı geliştirilmiş ve arkeologlar ile insani miras
konusundaki uzmanlar tarafından eğitim ve öğretim programları hazırlanmıştır.
Bu yönetim planının amacı, uluslararası kabul görmüş konvansiyonlar çerçevesinde

kullanıcılar ve ziyaretçiler için unutulmaz ve eğitsel bir deneyim sunulabilmesi için
alanın sürekli olarak gelişimini sağlayacak bir kılavuz oluşturmaktır.
Yönetim politikalarının başta gelen hedefleri şunlardır:

· Arkeolojinin doğal, sosyal ve oluşmuş çevre ile birleştirilmesi
· Saha ve çevresi için sürdürülebilir idari uygulamaların tanımlanması
· Bölge için uygun ve bölge ile ilgili uygulamaların teklif edilmesi ve diğer alanlar
için bir örnek oluşturması.
8
Yönetim Hedefleri
Alan ile ilgili genel yönetim hedefleri aşağıdaki gibidir:
Hedef 1: Alan, içinde bulunduğu ortam ve çevresi ile değerlendirilmeli ve idare

edilmelidir.
Hedef 2: Alan ile ilgili araştırma konusu; bilgi, eğitim ve alana daha rahat erişim
sağlanmak suretiyle geliştirilmelidir.
Hedef 3: Mümkün olan her yerde toprak üstü ve altında bulunan arkeolojik malzeme
üzerindeki etkiler en az seviyede tutulmalıdır.
Hedef 4: Kazılarda bulunan her türlü arkeolojik bulgu, korunması için uygun şartlar
altında saklanmalı ve sergilenmelidir.
Hedef 5: Yerel topluluklar, alan ve çevresinin korunması ve açıklanmasına ortak

olmaları için teşvik edilmelidir.
Hedef 6: Alana gelen ziyaretçilere, kaliteli bilgilendirme ve eğitim malzemelerine

erişim de dahil olmak üzere, güvenli ve bilgilendirici bir ziyaret sunulabilmelidir.
Hedef 7: Yönetim planında ileri sürülen her bir politika sürdürülebilir olmalı ve hiçbir
şekilde alanın arkeolojik, bilimsel ve doğal değerlerini tehlikeye sokmamalıdır.
Hedef 8: Yönetim Planı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından resmi olarak
benimsenmeli ve Çumra Belediyesi tarafından planlama rehberi olarak kabul
edilmelidir.
Yönetim Politikaları
Alanın önemi ve değerlerine dayanarak ve alandaki tehditlerin, kısıtlamaların ve
fırsatların yönetim değerlendirmesi ile ilgili olarak alan için yönetim politikaları
belirlenmiştir. Bunlar aşağıdaki başlıklar altında gruplanmıştır:
· Çevre ve ortam
· Arazi kullanımı ve planlaması
· Arkeoloji
· Koruma ve muhafaza etme
· Bilgilendirme
· Ziyaretçi idaresi
· Yerel, bölgesel ve ulusal çerçeve
· Eğitim, öğretim ve araştırma
· Turizm
· Uygulama ve gözden geçirme
Uygulama
Alanın genel kontrolü Kültür ve Turizm Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel
Müdürlüğü’ndedir. Kısa ile orta vadede alanın günlük yönetimi Çatalhöyük Araştırma
Projesi kapsamında yürütülecek ve Çumra Belediyesi, Anıtlar ve Müzeler Genel
Müdürlüğü ve Konya Müzesi’ndeki temsilcileri tarafından desteklenecektir. Uzun
vadede ise, alanın yönetiminin (henüz tanımlanmamış olan) Türk ortaklara
bırakılması ön görülmektedir.
9
Eylem Planı, politikaların uygulanmasına ilişkin sorumluluklar ve zaman çerçevelerini

belirlemektedir. Eylem Planını destekleyici olarak, ortaklıkların kurulabileceği ve dış
kaynak araştırmasının yapılabileceği 8 proje önerilmektedir. Bu projeler aşağıdaki
gibidir:
· Proje 1: Dünya Mirası Alan başvurusu
· Proje 2: Bilgi teknolojisi
· Proje 3: Ziyaretçi yönetimive alan sunumu
· Proje 4: Alan hakkında bilgilendirme
· Proje 5: Ziyaretçi merkezi
· Proje 6: Eğitim faaliyetleri
· Proje 7: Turizm çalışması ve değerlendirmesi
· Proje 8: Eko-turizm ve yerel toplum.
10
Giriş
Giriş
Bu yönetim planı, Temper projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır. Temper; Eğitim
(Training), Öğretim (Education), Yönetim (Management) ve Akdeniz’de Tarih Öncesi
(Prehistory in the Mediterranean), bünyesinde İngiltere, Malta, Yunanistan, Türkiye ve
İsrail’de bulunan altı ortak kuruluş içermekte ve Euromed Heritage II Programı
(Avrupa-Akdeniz Mirası Programı) kapsamında Avrupa Topluluğu tarafından finanse
edilmektedir. Temper’ın genel amacı, Akdeniz bölgesinin tarih öncesi kültürel mirasını
– yerleşik halktan ve okul öğrencilerinden daha geniş uluslararası bir topluluğa kadar
– her seviyede erişime daha açık hale getirmektir. Bu da bilginin teşvik edilmesi,
insan kaynaklarının arttırılması ve entegre miras yönetimi geliştirilmesi ile elde
edilecektir. Proje bu amacı, bilgi yayılım ını içeren entegre bir program ile ve
Yunanistan, İsrail, Malta ve Türkiye’deki pilot alanlardaki alan yönetim planlarının,
ilgili eğitim programları ve eğitim teşviklerinin uygulanması ile gerçekleştirmeyi
hedeflemektedir. Türkiye’de tayin edilen pilot proje Çatalhöyük’tür.
Çatalhöyük’te yapılan çalışmalar, hem Türkiye’deki hem de yurtdışındaki diğer alanlar

için bir örnek oluşturmaktadır. Bu yönetim planı, hayata geçirildiği zaman Türkiye’de
arkeolojik bir alan için geliştirilen planlar açısından türünün ilk örneği olacaktır.
Yönetim Planının Amaçları

Bu yönetim planının amacı, Çatalhöyük’teki gelişmelere uzun vadeli gelecek göz
önünde bulundurularak kısa ile orta vadede rehberlik edecek bir yönetim stratejisi
ortaya koymaktır. Yönetim ilkelerinin belirlenmesindeki amaç ise, dünya bilgisine bir
katkı ve duyulan saygının bir göstergesi olarak alan ve çevresinin, hem arkeolojik
hem de çevresel açıdan korunmasını sağlamaktır.

· Bölge için uygun ve bölge ile ilgili uygulamaların teklif edilmesi ve diğer alanlar
için bir örnek oluşturması.
Tanımlar
Çatalhöyük arkeoloji alanı, aşağıdaki haritada da gösterildiği üzere, hükümet
koruması altındaki iki bölgeden (1. ve 3. derece arkeolojik sit alanları) meydana
gelmektedir.
(Not: Bu bölüm Çatalhöyük resmi internet sitesinde de boş durumdadır)

Şekil 0.1: Arkeolojik alanın kapsamını belirleyen ve sınırlarını gösteren harita
11
Arkeolojik alan, geçmişteki insan faaliyetlerinin önemli ya da önemsiz izlerini

barındıran yer olarak tanımlanmaktadır.
Bu yönetim planı, her ne kadar tanımlanan arkeolojik alanın yönetimi ile ilgili olsa da,
alanın ilgili olduğu daha geniş bir ortam ve kapsama ilişikin tavsiyelerde de
bulunmaktadır.
Ekip
Çatalhöyük Yönetim Planı’nın hazırlanması, Çatalhöyük Araştırma Projesi Başkanı
Profesör Ian Hodder idaresinde gerçekleştirilmekte olup Kültür ve Turizm Bakanlığı
Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün1 desteğine sahiptir. Oxford Brookes
Üniversitesi’nden Dr. Aylin Orbaşlı liderliğinde, Cambridge Üniversitesi’nden Louise
Doughty (aynı zamanda Temper proje koordinatörü) ve Shahina Farid ve diğer
Cambridge Üniversitesi üyeleri ve içlerinde Dr. Ayfer Bartu Candan’ın da bulunduğu
Türk ekibinin desteği ile hazırlanmıştır.
Yönetim Planının Değerlendirilmesi ve İzlenmesi

Yönetim planı,
· Paydaş danışmanlık süreci;
· Temper projesinin yönetim planlarını ele alan çalışma grubu;
· Temper projesi dahilindeki dahili değerlendirmeci, ve
· Bilimsel bir çalışma grubundaki uluslararası uzmanlar aracılığı ile tartışılacak,
değerlendirilecek ve gözden geçirilecektir.
·
Teşekkürler
Herhangi bir yönetim planının hazırlanması birçok disiplini içeren ve katılım gerektiren
bir süreçtir. Ekip; bilgi sağlayarak, tartışma gruplarına katılarak, önerilerde bulunup
konsültasyon taslakları üzerinde öneri ve yorumda bulunan herkese teşekkürlerini
sunmaktadır. Buradan özellikle, yönetim planının hazırlanmasına ciddi destek veren
Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı’na teşekkürlerimizi sunmak istiyoruz.
Bakanlığın Ankara ve Konya temsilcileri, yönetim planının geliştirilmesine rehberlik

edilmesinde önemli rol oynamışlardır. Çalışma gruplarına katılan ya da görüşmeye
istekli olan kişilerin tamamının bir listesini burada vermek mümkün değil; ancak,
hükümet yetkililerinin, Çumra Kaymakamı’nın, turizm organizasyonlarının, tur
operatörlerinin, Turkish Friends organizasyonunun, diğer profesyonellerin ve
meslektaşların, ve Türkiye, İngiltere ve ABD’de çalışan kişilerin kazılarda harcadıkları
zaman için müteşekkiriz. Ekip olarak özellikle Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı,
Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürü Nadir Avcı’ya teşekkürlerimizi iletiyoruz.
Son olarak, Temper projesinin tüm ortaklarına, görüşleri için arkadaşlarımıza ve süreç
içerisinde ve çeşitli taslakların kritik değerlendirmeleri esnasında değerli bilgiler
sağlayan konferans konuklarımıza teşekkür etmek istiyoruz.
Bu yönetim planı Euromed Heritage II Programı (Avrupa-Akdeniz Mirası Programı)

kapsamında Avrupa Topluluğu tarafından sağlanan finansman ile
gerçekleştirilebilmiştir.
1
Kültür Bakanlığı, Nisan 2003’e kadar.
12
BÖLÜM I: ORTAMIN OLUŞTURULMASI

Geçmiş
1 Alanın Tarihi ve Tanımı

2 Bugün Çatalhöyük
3 Anahtar Oyuncular ve Menfaat Grupları
13
1 Alanın Tarihi ve Tanımı
1.1 Giriş
Çatalhöyük, Türkiye’nin merkezinde, Anadolu’da bulunan Neolitik döneme ait bir
höyüktür (Bkz. Şekil 1.1). Alan, ilk olarak 1950’lerde keşfedilmiştir ve iki höyükten
oluşmaktadır: Doğu Çatalhöyük ve çoğu kez “Batı Höyüğü” olarak da adlandırılan,
Batı Çatalhöyük. Doğu Höyüğü yaklaşık 20m yüksekliğindedir ve uzaktan açıkça
görülebilir (bkz. Şekil 1.1); Batı Höyüğü ise, hafifçe eğimli bir topografinin üzerinde
çok daha alçakta bulunmaktadır. Doğu Çatalhöyük, çoğu Bizans mezarları ve atık
çukurlarından oluşan ve buraya ait olmayan bir kısım kalıntılar ile birlikte M.Ö. 7200 –
6400’e ait 21m boyunca Neolitik kalıntılar içermektedir. M.Ö. 6000 - 5500’e3 uzanan
Batı Çatalhöyük, ‘neredeyse sadece Kalkolitik’2 döneme ait olarak tanımlanm ıştır. İki
höyük, 20. yy’ın başlarında kanalize edilinceye kadar iki höyüğün arasından akan
Çarşamba Nehri’nin iki yakasına kurulmuştur.
Şekil 1.1: Ön planda kazı evi ile Doğu Çatalhöyük
Çatalhöyük’ün bulunmasına kadar, Konya Ovası’nın arkeolojik kayıtları hakkında çok

az şey biliniyordu ve o zamanlar ‘hala Anadolu Platosu’nda Neolitik yerleşim olmadığı
inancı sürüyordu’.4 1951 yılında Ankara’daki İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nden James
Mellaart, Konya Ovası ile ilgili ilk sistematik araştırmayı başlattı. 1952 yılında,
araştırmanın ikinci döneminde, Çatalhöyük uzaktan görüldü. Ancak, hastalık
Mellaart’ı daha fazla inceleme yapmaktan alıkoydu. 1958 yılında James Mellaart,
David French ve Alan Hall höyüğü ziyaret ederek kerpiç binalar, kemikler, çanak-
çömlek ve obsidyen (volkanik cam) bulunan alanları ortaya çıkartm ışlardır. Yapılan ilk
ölçümler, alanın 450 m uzunluğunda ve 275 m eninde olduğunu, 19 m derinliğe kadar
Neolitik bulgular içerdiğini ve yaklaşık 32 dönüm kapladığını ortaya koymuştur; ve bu
şekilde alan, ‘Yakın Doğu’da bilinen en büyük Neolitik alan’ haline gelmiştir.5
1958’de bulunmasını müteakip alan, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün

koruması altında tarihi anıt kapsamına alınmıştır.
3
Göktürk, E.H., Hillegonds, D.J., Lipschutz, M.E., & Hodder, I., 2002. Accelerator mass
spectrometry dating at Çatalhöyük. Radiochimica Acta 90, 407-10
2
Matthews, R, 1996. Surface Scraping and Planning, sf 79 - 99. In Hodder (ed) On the
Surface: Çat alhöyük 1993-95. 1998, 2000 and 2001 yıllarında Bat ı höyüğünde yapılan
kazılarda bazı Bizans mezarlarının bulunması bunu doğrulamıştır.
4
Mellaart, J, 1967, Çatal Hüyük : a Neolithic town in Anatolia, sf. 28
5
Mellaart, J, 1967, Çatal Hüyük : a Neolithic town in Anatolia, sf. 27
14
1.2 Coğrafi Konum ve Jeoloji

Çatalhöyük, Türkiye’nin merkezinde, Anadolu Platosu’nun güney ucunda Konya
Ovası üzerinde yer almaktadır. Konya Ovası, Türkiye’nin başlıca tarım alanlarından
biridir. Alan, buğday, kavun, domates ve şekerpancarı tarlaları ile çevrilidir. Bu tür
ürünlerin yetiştirilmesi yoğun sulama gerektirmekte ve doğal su tablası üzerinde
önemli bir drenaja yol açmaktadır. Çatalhöyük, alanın kuzeyine 1 kilometre mesafede
bulunan 100 evden meydana gelen Küçükköy köyünün sınırları içerisinde yer
almaktadır.6 Çumra’nın ilçe merkezi, alanın 12 km güney güneybatı istikametinde yer
almaktadır. Çumra, bankalar ve bir otelin bulunduğu çeşitli merkezi tesisleri
barındıran bir pazar kasabasıdır. Çatalhöyük’e hem Çumra’dan hem Konya’dan
karayolu bağlantısı bulunmaktadır. Bu yollar, daha çok ağır tarım araçları tarafından
kullanılmakta ve düzenli olarak üzerlerinden tarlaların arasına döşenen sulama
boruları geçmektedir. Bu nedenle yollar sıklıkla onarılmakta olup yol şartları değişken
olabilir.
Konya’nın şehir merkezi, kuzeybatı istikametinde alandan 60 km uzaklıktadır (Bkz.

Şekil 1.2). Konya, 2 milyonun üzerinde geniş bir nüfusa sahiptir. Ovanın tarımsal
temeline ek olarak Konya çevresindeki alan aynı zamanda endüstriyel olarak ta
önemlidir. Konya, çeşitli otobüs güzergahlarının kesişim noktası olması durumuna
uygun olarak geniş bir otobüs istasyonuna sahiptir. Bu istasyonu yoğun olarak
kullanan otobüsler; Istanbul, Ankara, Akdeniz sahili ve Kapadokya istikametinde
çalışan otobüslerdir. Konya ve Çumra arasında yerel otobüsler çalışmaktadır. Hem
Konya hem Çumra’ya İstanbul’dan demiryolu hattı bulunmakta olup Konya’da,
İstanbul’a günlük uçuşların yapıldığı bir havaalanı vardır.
(Not: Bu bölüm Çatalhöyük resmi internet sitesinde de boş durumdadır)

Şekil 1.2: Çatalhöyük’ün konumu
Konya, aynı zamanda, bir ibadet yeri olarak ta tarihi açıdan bir ziyaret merkezidir. Her
yıl, çok sayıda ziyaretçi ve yabancı turistin sahil ile Kapadokya arasında uğradıkları
ya da başta dini olmak üzere, özellikle tarihi alanlarını ziyaret etmek için geldikleri bir
yerdir. Konya’daki Mevlana Müzesi, tek başına, yılda bir milyondan fazla ziyaretçiyi
ağırlamaktadır.
Çatalhöyük etrafındaki Konya Ovası, jeolojik olarak Son Dördüncü Zaman

tortularından oluşmaktadır. Çatalhöyük, Çumra ve Konya, Çatalhöyük’ün kuzeyine ve
doğusuna uzanan gölün kireç tortusu ile alüvyal tortu üzerinde yer almaktadır.7 Konya
ovası topografik olarak düz ve nehir yataklarının ya da eski nehir yataklarının
6
Shankland, D. 1996. Çatalhöyük: the Anthropology of an Archaeological Presence, sf 349 –
357. In Hodder (ed) On the Surface: Çatalhöyük 1993-95
7
Roberts et al, 1996 Preliminary Res ults of Geoarc haeological Investigations at Çat alhöy ük,
sf 19 – 40. In Hodder (ed) On the Surface: Çatalhöyük 1993-95
15
kenarlarındaki ağaç dizileri dışında, genelde ağaçsızdır. Karadağ volkanik dağı alanın
güneydoğusunda yer almakta ve Doğu Çatalhöyük’ün tepesinden görülebilmektedir.
Konya Ovası, denizden 1000m yükseklikte Anadolu Platosu’nun güney ucunda yer
almaktadır. İklim, ova üzerinde ortalama yıllık 300 mm altında yağış ile yarı çoraktır
ve sıcaklık, donma noktasından yazın ortalama 20°C’nin üstüne çıkmaktadır.8
Konya Ovasının büyük bir kısmı yoğun tarım alanı olarak kullanılmaktadır. Konya
Ovası, kara drenajı ile havzadır. Havzanın merkezine düşen yağış miktarı yıllık
200mm’nin altında olup havzanın tamamı için yıllık ortalama 300mm’ye
çıkabilmektedir. Baird’e göre ‘bu durum havzanın merkezini güvenilir kuru çiftçilik
sınırlarının ötesine taşımakta ve havzanın kenarında yapılan kuru çiftçilik, önemli
derecede ürün kaybı riski içermektedir’.9 Gerçekten de Çatalhöyük, Çumra ve
Konya’yı çevreleyen tarım arazisinin çoğu tarlalara su taşıyan geniş, açık beton
sulama boruları yardımıyla suni olarak sulanmaktadır. Bu da su tablasının düşmesine
ve suni olarak ovanın 10 metre altında kontrol altında tutulmasına yol açmıştır.1 0
1.3 Tarih
1.3.1 Tarih Öncesi Yerleşimler
Doğu Çatalhöyük, M.Ö. 7200 – 6400 arasında sürekli bir yerleşim alanı olarak
kullanılmıştır. Ancak, höyüğün en derindeki katlarının tamamen araştırılmamış olması
ve höyüğün üzerinde daha sonra bulunan kanıtların erozyon ve aşınmaya maruz
kalmış olabileceğinden ötürü, bu tarihlerin, yerleşimin ilk ve son tarihlerini temsil ettiği
düşünülmemelidir. Sürekli yerleşim, Doğu Höyüğünü oluşturan 20 m derinliğindeki
Neolitik kalıntılar ile sonuçlanmıştır. 1960’lı yıllarda yaptığı kazılarda James Mellaart
en eski kalıntıların en aşağıda bulunduğu yerleşim katlarını, Seviye VI’nın, VIa ve VIb
olarak ayrıldığı Seviye 0 – Seviye XIII arasında toplam 15 inşa katmanına ayırmıştır.
Genellikle pulluk ile ya da çevreleyen sulama hendeğinin kazılması ile ortaya

çıkarılan bulgular, Çatalhöyük’ün güneyinde Klasik döneme ait bir alanın ve
doğusunda bir Bizans alanının varlığına işaret etmektedir. Klasik ve Bizans
faaliyetlerini işaret eden çukur ve mezarlar Doğu höyüğünde bulunmuştur. Ancak,
Doğu Çatalhöyük, daha sonraki zamanlara ait karışmış kalıntılar içeren aslında tek bir
döneme ait olan bir alan olarak tanımlanabilir.
M.Ö. 6000 – 5500’e tarihlenen Batı Çatalhöyük, Doğu Çatalhöyük yerleşiminin sona
ermesi ile Batı Çatalhöyük yerleşiminin başlangıcı arasında bir zaman aralığı
olduğunu göstermektedir. Burada da daha sonraki dönemlere ait karışmış çukur ve
mezarlar bulunmaktadır.
1.3.2 Klasik Dönem

Bulgular, Doğu Çatalhöyük’ün güneyinde bir Klasik dönem alanının ve doğusunda bir
Bizans alanının varlığına işaret etmektedir. Bu alanların her ikisi de tarım arazisinin
altında kalmaktadır ve incelenmemiştir. Sonuç olarak, bu alanlar ile ilgili tam tarihler,
kapsam ve içerik bilinmemektedir. Ancak, Neolitik ve Kalkolitik katmanlara ulaşmayı
hedefleyen Doğu ve Batı höyüklerinde yapılan kazılar, Çatalhöyük’te Roma
döneminin sonu ile Bizans dönemine ait çeşitli aktiviteler ortaya çıkarmıştır. Doğu
höyüğünde bulunanlar şunları içermektedir:
8
Roberts et al, 1996 Preliminary Res ults of Geoarc haeological Investigations at Çat alhöy ük,
sf 19 – 40. In Hodder (ed) On the Surface: Çatalhöyük 1993-95
9
Baird, D, 1996. The Konya Plain Survey: Aims and Methods, pg 41-46. In Hodder (ed) On
the Surface: Çatalhöyük 1993-95
10
Hodder, I, 1996. Re-opening Çat alhöyük, pg. 1-18. In Hodder (ed) On the Surface:
Çatalhöyük 1993 – 1995.
16
· İlgili mezar eşyaları ile birlikte Bizans mezarları;

· çok sayıda çanak-çömlek içeren çukurlar;
· kilden nesnelerin yapımı ve saklanması için kullanıldığı tahmin edilen, Helenistik
dönem sonu / Roma dönemi başlangıcına ait iki bina ve bir depo;
· bir dairesel ve dört dikdörtgen şeklinde ocaktan oluşan bir kompleks, ve
· 59 tam mezardan oluşan bir Bizans mezarlığı.
·
Batı höyüğünde yapılan kazılar Helenistik döneme ait çanak- çömlek, Klasik döneme
ait mezarlar ve bozulmamış, özenli şekilde inşa edilmiş bir mezar ortaya çıkarm ıştır.
Batı ya da Doğu Çatalhöyük’ün Klasik ya da Bizans dönemlerinde yerleşim alanı
olarak kullanıldığına dair herhangi bir kanıt bulunmamıştır.
1.3.3 Yakın Tarih

Batı höyüğünde bulunan harmanlama alanları ile muhtemel sırt ve oluklar son
zamanlardaki tarım faaliyetlerine işarettir. Topografisi ve arkeolojik bir alan olarak
belirlenmesi ile tarımdan korunan Doğu höyüğü, son döneme ait bir müdahale
içermektedir: doğu tarafında bulunan 20. yüzyıla ait tek bir mezar.
Yerel yerleşim Küçükköy’ün tarihi ve kökeni bilinmemekle birlikte, Shankland’a göre

köylüler, köyün Klasik dönemde ‘Efeköy’ olarak bilinen köyden geldiğine
inanmaktadırlar.1 1
1.4 Arkeolojik Çerçeve: Konya Ovası’ndaki Tarih Öncesi Alanlar

Çatalhöyük’ün keşfi, Anadolu’da Neolitik kalıntıların bulunduğuna dair ilk işaretlerden
biri olması sebebiyle önemlidir. Anadolu Neolitik dönemi ile ilgili çalışmalar hala çok
yenidir: 1956 yılında, “modern Türkiye’nin büyük kısmı ve özellikle de Anadolu olarak
tanımlanan bölümde, Neolitik döneme ait hiçbir yerleşim izi bulunmamaktadır” diye
düşünülüyordu. 12
Mehmet Özdoğan’ın araştırmaları, Anadolu ile ilgili Neolitik çalışmaların nispeten

kısıtlı oduğunu göstermektedir: Balkanlar’da 300 ve Levant’da 400 kazıya (bkz. Şekil
1.3) karşılık Türkiye’de yapılan yaklaşık 30 neolitik yerleşim alanı kazısı yapılm ıştır.13
Konya Ovası araştırmaları, ovada beş döneme ait tarih öncesi yerleşim ortaya
koymuştur:
· Mikrolitik: M.Ö. 17,000 – 8,000
· Geç Aseramik Neolitik M.Ö. 7500 – 7000
· Seramik Neolitik M.Ö. 7000 – 6200
· Erken Kalkolitik M.Ö. 6200 – 5500
11
Shankland, D, 2000. Villages and the Distant Past: three seasons work at Küçükköy,
Çatalhöyük, sf 167 – 176. In Hodder (ed) Towards a Reflexive Method in Archaeology: the
example at Çatalhöyük .
12
Lloyd, 1956:53, quoted in Matthews, R, 2001, Homogeneity versus diversity: dynamics of
the Central Anatolian Neolithic, sf 91-103 in Gerard and Thissen (ed) Central Anatolian
Neolit hic e-Work shop. The Neolithic of Central Anatolia: Internal Developments and E xternal
th th
Relations during the 9 – 6 millennia Cal BC.
13
Quoted in Matthews, R, 2001, Homogeneity versus diversity: dynamics of the Central
Anatolian Neolithic, sf 91-103 in Gerard and Thissen (ed) Central Anatolian Neolithic e-
Work shop. The Neolithic of Central Anatolia: Internal Developments and External Relations
th th
during the 9 – 6 millennia Cal BC.
17
· Orta Kalkolitik M.Ö. 5500 – 4500
Doğu Çatalhöyük Geç Aseramik Neolitik ve Seramik Neolitik dönemler için bir örnek
oluştururken Batı Çatalhöyük Erken Kalkolitik dönem için bir örnek teşkil etmektedir.
Konya Ovası araştırmaları, Çatalhöyük’e ilaveten 29 arkeolojik alan tanımlamıştır.
Bunlar:
· Seramik Neolitik döneminin öncesine ait 7 alan
· Büyük olasılıkla Seramik Neolitik döneme ait 2 alan (kanıtlar kesin bir belirleme
yapmak için çok dağınıktır)
· Erken Kalkolitik Döneme ait 15 alan
· Orta Kalkolitik döneme ait 5 alan.
Toplam alan büyüklüğü ve her bir dönemin görülme sıklığının imcelenmesi

sonucunda, ‘Seramik Neolitik döneme ait durum, erken ve geç dönemlerden ayrı
olarak kendini geniş bir alanda aşırı yoğunluk ile göstermektedir’ denilebilir14 (Doğu
Çatalhöyük). Bu döneme ait olduğu düşünülen diğer alan, Pınarbaşı, geçici kaya
korunaklı bir yerleşim alanına işaret etmekte olup Doğu Çatalhöyük gibi yerleşik bir
topluma ait insanların sürü otlatma ya da balıkçılık için kullandıkları geçici kamp alanı
olabilir.
Şekil 1.3: Türkiye’deki başlıca tarih öncesi alanların konumunu gösteren harita (Harita:
Çatalhöyük Araştırma Projesi)
1.5 Çatalhöyük Kazıları

James Mellaart, Çatalhöyük’te 1961 ve 1965 yılları arasında iki sezon kazı
yürütmüştür. Mellaart’ın kazı hendekleri, alanın güneybatı yamacında bulunmaktadır
(bkz. Şekil 1.4) ve Mellaart, 1963 yılında, höyüğün en alttaki seviyelerine ulaşma
çabası ile derin sondaj çalışması gerçekleştirmiştir. Dört sezon boyunca Mellaart,
höyüğün %4’ünü kazmıştır. Bu kazıların yan ürünü olarak ortaya çıkan toprak yığını
metrelerce yükseklikte olup Neolitik kalıntılar ile aynı kısıtlamalara tabi olarak alanın
tarihi bir parçası haline gelmiştir. 1964 yılında kazılara verilen bir aradan sonra
Mellaart, muhafaza ve yayıncılık işlerine el atmıştır. “Çatal Hüyük: Anadolu’da Neolitik
bir kasaba” (‘Çatal Hüyük: a Neolithic town in Anatolia’) adlı kitabı, 1967 yılında
yayınlanmıştır. (Çatalhöyük’ün yazımı değişmiştir: Mellaart Çatal Hüyük yazım ını
14
Baird, D. (2001) Early Holocene settlement in Central Anatolia: problems and prospects as
seen from the Konya Plain, pg 139 – 152 in Gerard and Thissen (ed) Central Anatolian
Neolit hic e-Work shop. The Neolithic of Central Anatolia: Internal Developments and E xternal
th th
Relations during the 9 – 6 millennia Cal BC.
18
benimserken Çatalhöyük Artaştırma Projesi, son zamanlarda daha yaygın hale

geldiği için “Çatalhöyük”ü kullanmaktadır). Detaylı şekilde her bir kazı sezonu ile ilgili
yıllık alan raporları, Anatolian Studies yayınlarında bulunabilir (Mellaart 1962, 1963,
1964, 1966).
Şekil 1.4: Mellaart kazıları esnasında Çatalhöyük’ün görüntüsü (Resim: Mellaart)
Kazıların ve ilgili araştırmaların yaklaşık yirmi beş yıl sürmesini bekleyen Ian Hodder,
1993 yılında Türk yetkililerden izin alarak Çatalhöyük’ü yeniden açmıştır. Çatalhöyük
Araştırma Vakfı (daha sonra Çatalhöyük Araştırma Projesi olarak değiştirilmiştir)
kurulmuştur. 1993 ve 1995 yılları arasında minimum seviyede kazı yapılmıştır: doğu
ve batı höyüklerin ikisinde de alanın tamamında yüzey sıyırması ugulanmış; jeo-
arkeolojik incelemeler ve manyetometrik araştırmalar yapılmış; ortaya çıkan Mellaart
bölmeleri temizlenmiş, kayda geçirilmiş ve üzerinde çalışılmış, ve Konya Müzesi’nde
bulunan el sanatları analiz edilmiştir. Liverpool Üniversitesi tarafından yürütülen
Konya Ovası araştırması 1995 yılında başlamıştır. Bu çalışmanın sonuçları, Ian
Hodder tarafından düzenlenen “Yüzeyde: Çatalhöyük 1993 – 95” te (‘On the Surface:
Çatalhöyük 1993 – 95’) yer almaktadır.
1996 yılında Çatalhöyük Araştırma Projesi tarafından ‘Kuzey’ ve ‘Mellaart’ (daha

sonra ‘Güney’ adını almıştır) alanlarında kazılara başlanmıştır. Kuzey alanında
yapılan kazılar, 1998 sezonundan sonra, ortaya çıkarılan Neolitik bir bina olan Bina
no. 5’in korunabilmesi ve muhafaza edilebilmesi için durdurulmuştur. 1999 yılında,
James Mellaart’ın derin sondaj yaptığı alanların yeniden kazılması üzerinde
yoğunlaşılan altı aylık bir kazı sezonu gerçekleşmiştir (bkz. Şekil 1.5). İki çalışma
sezonu ve daha sonra 2002’deki Güney hendeklerin üzerine koryucu çatı inşaatı
nedeniyle, Güney alanındaki kazılar 2000 – 2002 yılları arasında minimum seviyede
yürütülmüştür. 1997 yılında, Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’den gelen bir ekip
‘BACH’ alanı kazılarına başlamış ve 2002 yılına kadar buna devam etmiştir. 1996 ve
1997 yıllarında Zirve alanı, Selanik Aristo Üniversitesi’nden gelen bir ekip tarafından
kazılmıştır. Batı höyüğünde 1998, 2000, 2001 ve 2003 yıllarında kazılar yapılmıştır.
2001 yılında, Poznan Polonya Bilim Akademisi, Arkeoloji ve Etnoloji Enstitüsü ve
Poznan Üniversitesi, Prehistorya Enstitüsü’nden gelen bir ekip tarafından, ‘TP’ (Team
Poznan – Poznan Ekibi) olarak bilinen yeni bir alan ortaya çıkarılm ıştır. Bu alan,
Mellaart kazı hendeklerinin doğusunda yer almaktadır ve buradaki amaç, Mellaart
tarafından bırakılan geniş dikey bölmenin kazılmasıdır.
19
Şekil 1.5: 1999 yılında Güney kısmında yapılan kazılar (Resim: Çatalhöyük
Araştırma Projesi)
KOPAL’ın (Konya Plain Paleoenvironmental Research – Konya Ovası Paleo-

çevresel Araştırma) bir parçası olan araştırmalar, 1993 yılında, Konya Ovası’nın
etrafında yürütülen merkez araştırmaları ile başlamıştır. KOPAL’ın bir parçası olarak,
Doğu Çatalhöyük’ün yamaçlarında yapılan kazılar 1996, 1997 ve 1999 yıllarında
gerçekleştirilmiştir. Konya Ovası araştırması 2002 yılında sona ermiştir.
Çatalhöyük’te yapılan son kazılara, her bir kazı sezonu için, 2 - 6 ay boyunca çeşitli
uluslardan 20 ile 100’ün üstünde kişi katılmıştır. Sahada çalışma, yaz mevsimi
boyunca genellikle üç ya da dört ay sürmektedir. Bu süre, kazı yapmak için ya da
sahadaki depolarda korunan malzemeleri incelemek için arkeologların sahada
kaldıkları çalışma dönemleri olarak değerlendirilebilir.
1.6 Bilgi Kaynakları ve Arkeolojik Kayıtlar

1.6.1 Bulgular
Kazı evi kompleksi ‘bulgu odası’ ve saklama odaları içermektedir. Her sezon, günlük
olarak çıkarılan bulgular ile önceki sezonlardan sahada korunan bulguların idaresi ve
bakımından sorumlu olacak bir ‘bulgu memuru’ istihdam edilmektedir.
Her kazı sezonunun sonunda üç prosedür takip edilir: İlk olarak Hükümet yetkilileri
Konya Müzesine kaldırılacak kalıntıları seçer. Her bir objenin kısa tanımını ve dijital
bir resmini içeren “Envanter“ olarak bilinen bir liste oluşturulur. Bu listenin bir kopyası
alanda tutulur, bir kopyası Konya Müzesi’ne giden parçalar ile gönderilir ve bir
kopyası ise Çatalhöyük bilgi veritabanına kaydedilir. Envanter’de yer alan tüm
parçalar detaylı şekilde kaydedilir, parçaların fotoğrafları konur ve resmi çizilir. İkinci
olarak, Hükümet temsilcileri “Etütlük” listesini hazırlarlar. Bu liste, “inceleme
koleksiyonu”dur ve müze tarafından her an istenebilecek olsa da, alanda saklanır.
Son olarak, geriye kalan genellikle yığın halindeki objeler ise, faunal kemik, çanak-
çömlek, kil toplar, obsidyen ve benzer şekilde türüne göre düzenlenip sandıklara
konarak alanda saklanır. Sandık kayıtları her sezonun sonunda güncellenir ve bu bilgi
Çatalhöyük veritabanında saklanır.
20
Her sezonun sonunda sahada bulunan bulgu saklama depoları, Konya Müzesi ile
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın temsilcileri tarafından mühürlenir ve sadece bu
temsilciler tarafından tekrar açılabilr. Bu bulgulara sezon dışında erişmek isteyen
herkesin izin için Bakanlığa başvurması gerekmektedir.
1960 yıllarında yapılan kazılardan elde edilen bulgular, önce Konya Müzesi’nde
tutulmuşsa da, daha sonra Ankara’ya götürülmüştür. Daha sonra, birçoğu Konya’ya
geri getirilmiş; ancak bu işlem esnasında çoğu parça kaybolmuştur. 1993 yılından bu
yana, Konya’da bulunan 1960’ların kazılarına ait “Etütlük” koleksiyonlarından bazıları,
alana geri getirilmiştir.
1.6.2 Belge Arşivi

Kazılar ile ilgili belge arşivi, kazıya ait (birime ait belgeler ve planlar vb.)
dokümantasyon ile kazının idaresine ilişkin (analiz için ihraç edilecek örnekler için izin
vb.) dokümantasyonları içermektedir. Fotokopiler, Türkiye’de alanda bulunmakta ve
orijinaller her yıl Cambridge’de bulunan Çatalhöyük Araştırma Projesi’nin ofisine geri
götürülmektedir. Buna ilaveten, BACH alanı gibi ayrı kazı alanlarına bakan ekip
liderleri, birimlerine ait belgelerin bir kopyasını saklamaktadırlar.
Cambridge/Stanford ekibi tarafından kazılan alanların birimlere ait belgelerinin

tamamı, internet üzerinden erişilebilen proje veritabanına yüklenmektedir. Planların
dijital ortama aktarılması o kadar sistematik değildir ve çoğunlukla, yayın ya da
sunum ihtiyaçları ortaya çıktıkça yapılmaktadır.
1.6.3 Yayınlar
1960 kazılarının sonuçları, 1962 – 1966 Anadolu Çalışmaları’nda bulunabilir. Mellaart
Çatalhöyük hakkında başka kitap ve makaleler de yazmıştır.15
Sezon boyunca ister kazı ister çalışma yapılmış olsun, her sezonun kapanmasını
müteakip yapılan işin detaylı bir şekilde anlatıldığı yıllık arşiv raporları
hazırlanmaktadır. Bunlar, projenin internet sitesinde bulunabilir
(www.catalhoyuk.com). Yapılan işin kısa bir özeti yıllık olarak Anadolu
Çalışmaları’nda yer almaktadır. Her sezonun sonunda, belge arşiv raporları ve
seçilen bir dizi resim, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nde kaydedilmektedir.
Arşiv raporunun basılı kopyası MacDonald Arkeolojik Araştırma Enstitüsü Çatalhöyük
Araştırma Projesi tarafından Cambridge’te saklanmaktadır.
Proje ayrıca, her sezonun sonunda yıllık bir dergi çıkartmaktadır. Bu, ‘Friends of
Çatalhöyük’ için hazırlanmakta ve içerik olarak daha az detay içermektedir. Ancak,
Çatalhöyük ile ilgili yapılan tüm işler hakkında faydalı bir genel özet sağlamakta olup
resimler ile birlikte genellikle 10 sayfa kadardır.
Bugüne kadar Çatalhöyük Araştırma Projesi, alandaki çalışmaların ayrıntılı şekilde

anlatıldığı iki cilt yayınlamıştır:
· ‘Yüzeyde 1993 – 1995’ (‘On the Surface 1993-1995’) (1996)
15
Mellaart, J. (1965) Çatal Hüyük a Neolithic City in A natolia. Proc eedings of the British
Academy 51, 201-13.
Mellaart, J. (1975) The Neolithic of the Near East. Thames ve Hudson. Londra. Sf 98-111.
Mellaart, J. (1962) The beginnings of Mural Painting Archaeology 15(1), 2-12.
Mellaart, J. (1963) Deities and S hrines of Neolithic Anatolia. Excavations at Çatal Hüyük 1962
Archaeology 16(1), 29-38.
Mellaart, J. (1964) A Neolithic City in Turk ey Scientific American April 1964, 94-104.
Mellaart, J. (1965) Earliest Civilisations of The Near East. Thames ve Hudson, Londra. sf.81-
101.
21
· ‘Dönüşlü Metodolojiye Doğru: Çatalhöyük örneği’ (‘Towards a Reflexive

Methodology: the example at Çatalhöyük’) (2000)
Şu anda ise dört cilt daha yayınlanmak üzere hazırlanmaktadır. Bazılarının şu anda
başlığı yoktur; ancak şu işleri ve temaları kapsamaktadır:
· Cilt 3: Kazı raporları (Kuzey, Güney ve KOPAL alanı kazıları)
· Cilt 4: ‘Çatalhöyük’te Yerleşim: 1995 – 1999 sezonlarının raporları’ (uzmanların
raporları: organik kalıntılar ve insan kalıntıları)
· Cilt 5: ‘Çatalhöyük’te Değişen Bulgular: 1995 – 1999 sezonlarının raporları’
(uzmanların raporları: eşya kültürü)
· Cilt 6: Konulara göre (sanat, mimari, mezarlar, politika gibi) başlıklar altında
toplanan bölümler
Yukarıda sıralanan Cambridge’deki Çatalhöyük Araştırma Projesi’nin merkez ofisi

tarafından basılan yayınlara ilaveten proje ekip üyeleri, kendi kazılarına ait ya da
uzmanlık dallarında yayınlar çıkarmaktadırlar. İlk kazı yapıldığı günden bu yana ve
Mellaart ile Hodder kazıları arasında Çatalhöyük konusu hakkında sayısız belge
yazılmış ve yayınlanmıştır.
1.6.4 Fotoğraf Arşivi

Çatalhöyük Araştırma Projesi tarafından tutulan fotoğraf arşivi, (baskı, slayt, dijital
formatlar gibi) çeşitli formatlarda bir dizi kaynak içermektedir. Proje aynı zamanda
Mellaart zamanında çekilen foroğrafları ve Ian Todd tarafından çekilen ve
yayımlanmamış bir dizi slaydı da saklamaktadır. Bu resimlerin kullanılması
Çatalhöyük Araştırma Projesi tarafından idare edilmekte olup ticari oranlar üzerinden
ücretlendirme uygulanmaktadır. Bu gelir daha sonra James Mellaart’a
aktarılmaktadır.
Çatalhöyük Araştırma Projesi tarafından oluşturulan fotoğraf koleksiyonu, arkeolojik

kalıntıların ve kazı sürecinin renkli ve siyah-beyaz fotoğraflarını ve slaytlarını
içermektedir. 1999 yılından itibaren, kazıların kaydedilmesinde ilave bir araç olarak
dijital fotoğraflar çekilmiştir. Dijital fotoğraflar, kazı evi ve çevresinin, arkeologların ve
projenin sosyal hayatının çeşitli ‘gayriresmi’ görüntülerini de içermektedir. Bu
resimlerin yayınlarda, internet sitelerinde ve televizyon programlarında kullanımı için
Çatalhöyük Araştırma Projesi’nden izin alınmalıdır.
Dijital fotoğraflar ve 1960’lı yıllara ait fotoğrafların dijital versiyonları CD’lerde ve

Çatalhöyük Araştırma Projesi’nin bilgisayar ağında kayıtlıdır. Slaytlar, fotoğraflar ve
negatifleri, Çatalhöyük Araştırma Projesi’nin Cambridge ofisinde bulunmaktadır.
Slaytlar da zaman içerisinde dijital görüntü formatına dönüştürülmektedir.
1.6.5 Elektronik Arşiv

Çatalhöyük Araştırma Projesi’nin önemli bir yönü de internet sitesidir:
www.catalhoyuk.com. Internet sitesinin amacı, ‘temel kazı ve proje verilerine
doğrudan erişimin sağlanması, diyaloğun teşvik edilmesi, bu şekilde geri dönüşümün
desteklenmesi, ve çok seslilik sağlamak amacıyla daha önce sesi duyulmayan
bireyler için bir forum oluşturulmasıdır’.16 Internet sitesi daha çok ekip üyeleri için bir
araç görevini görmekte ve henüz arkeoloji topluluğunun dışında daha geniş bir kitleye
ulaşmamaktadır.
16
Wolle in Wolle, A ve Tringham, R (2001) Multiple Çatalhöyüks on the World Wide Web, sf
207 – 218. In Hodder (ed) Towards a Reflexive Method in Archaeology: the example at
Çatalhöyük .
22
Sitede alan, alanın tarihi ve nasıl ulaşılabileceği ile ilgili verilen genel bilgilerin yanı
sıra, Çatalhöyük hakkında aşağıda belirtilen temel veri kaynakları yer almaktadır:
· Yıllık arşiv raporları
· Bina Bir için mikrobulgu dağılım paftası
· Kazı günlükleri (arkeologlar tarafından yazılm ıştır)
· Kazı veritabanı.
Kazı veritabanı her bir arkeolojik kapsam (Çatalhöyük Araştırma Projesi tarafından
‘birim’ terimi kullanılmaktadır) hakkında bilgi içermektedir. Veritabanında, birim
numarası, yer numarası (bu numara bir binayı ya da binanın parçalarını temsil
edebilir) ya da özellik numarası (ör. fırın) ile sorgulama yapılabilmektedir.
Veritabanında saklanan bilgiler şunları içermektedir: Birimlere ait belgelerin
açıklamaları, söz konusu birimin stratigrafik ilişkileri, alınan örneklerin listesi, ve
hayvan kemiği ‘yığın’larına ve obsidyenlere ilişkin detaylar. Alandaki kayıt
prosedürlerinin açıklanması için proje arkeologlarına verilen talimatlar, prosedürlerin
ve kullanılan terminolojinin anlaşılmasına yardımcı olması amacıyla internet sitesinde
bulunmaktadır.
Kazı veritabanı ve dijital fotoğraf kayıtları ile uzmanlık veritabanları ile entegrasyonu
şu anda gözden geçirilmekte ve ileride Londra Müzesi tarafından yeniden
geliştirilmesi ön görülmektedir.
İnternet sitesi, Cambridge Üniversitesi’nde bulunan bir sunucudan işletilmekte ve

Üniversitenin Bilgi İşlem personeli tarafından düzenli olarak yedeklenmektedir.
1.6.6 Film Arşivi

Çatalhöyük’teki kazıların film arşivinin oluşturulması çabası, alanda 1995 – 98 yılları
arasında çalışan Almanya Karlsruhe Medya-Teknoloji Enstitüsü’nün katılım ını
müteakip devam etmektedir. Film arşivi; kazıcıların videoya çekilmiş güncelerini,
uzmanlar ile yapılan görüşmeleri ve kazıcıların ve uzmanların en son verileri sunduğu
ve yorumları ele aldığı haftada iki kez gerçekleşen ‘öncelikli turlar’ın kayıtlarını
içermektedir.
Film arşivi Cambridge Üniversitesi’nde bulunmaktadır; ve Karlsruhe ekibi tarafından

toplanan çekimlerin bir kısmı CD’ye kaydedilmiş ve buna, ‘Çatalhöyük…als die
Menschen begannen in Städten zu leben’ (‘Çatalhöyük… insanların ilk defa
şehirlerde yaşamaya başladığı zaman’) adı verilmiştir.
Kullanılan teknolojinin değişken doğası nedeniyle bu arşivin saklanması ve

güncellenmesi için kullanılacak format ile ilgili bazı sorunlar vardır. Karlsruhe ekibi
tarafından oluşturulan kayıtlar, artık erişime açık değildir.
23
2 Bugün Çatalhöyük
2.1 Mevcut Yönetim ve Organizasyon

2.1.1 Yasal Statü
Doğu Çatalhöyük birinci dereceden arkeolojik alan olarak belirlenmiş ve alan
sınırlarının, Doğu Çatalhöyük’ün güneyinde ve doğusunda bulunan Helenistik ve
Bizans yerleşim alanlarını da içerecek şekilde genişletilmesi ile 1996 yılından bu yana
Batı Çatalhöyük de aynı kategoriye dahil edilmiştir. Bu yerleşim alanı, üçüncü
dereceden arkeolojik alan olarak sınıflandırılmıştır (Bkz. Şekil 0.1).
Birinci derece Arkeolojik Sit Alanları

Mevzuat18 uyarınca, bu tür alanlarda hiçbir şekilde inşaat ya da müdahaleye izin
verilmemekte olup koruma altındaki alanın sınırlarının şehir ya da kasaba planında
gösterilme zorunluluğu vardır. Zaman içerisinde, bu tür alanlarda bulunan binaların
Devlet tarafından temin edilecek yeni lokasyonlara taşınması gerekmektedir. Hiçbir
şekilde ağaç ekimine ya da, tarım dahil olmak üzere, müdahaleye izin
verilmemektedir. Bu tür alanların etrafına uygun şekilde tel çekmek ve bir güvenlik
görevlisi atamak Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın görevidir. Aynı zamanda Bakanlık, bu
tür alanlara bilgilendirme panelleri koymakla yükümlüdür.
Üçüncü derece Arkeolojik Sit Alanları

Üçüncü derece alanlarda, sadece Koruma Kurulu’nun izni ile ve (arkeolojik bir kanıt
bulunması halinde Koruma Kurulu’nun bilgilendirilmesi amacıyla) kazma işleminin
müze yetkilileri tarafından kontrol edilmesi şartıyla inşaata izin vardır. Koruma
Kurulu’nun onayı ile, araba park alanı, bilet kulübeleri, lavabolar ve yürüyüş patikaları
gibi turizm faaliyetlerini deskleyici müdahalelere izin verilebilir. Kültür ve Turizm
Bakanlığından izin alınması ve planın Koruma Kurulu tarafından onaylanması halinde
cafe ya da restoran inşa edilebilmektedir.
Bölgesel Planlama
Bölgesel planlama açısından Çatalhöyük, Çumra bölgesine girmektedir. Çumra’daki
gelişmeler, İmar Müdürlüğü aracılığı ile belirlenmektedir.
2.1.2 Mülkiyet ve Sorumluluk

Mevzuatta da belirtildiği üzere, birinci derece alanlardan Kültür ve Turizm Bakanlığı
Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü sorumludur.
Üçüncü derece alanın bir kısmının mülkiyeti yerel köylülere, bir kısmı köylülerin arsa
kiraladıkları Hazine’ye aittir.
Çumra Belediyesi, alan ile ilgili planlama, erişim ve hizmet götürülmesinden

sorumludur.
Çatalhöyük Araştırma Projesi

(Öncesinde Çatalhöyük Araştırma Vakfı olarak bilinen) Çatalhöyük Araştırma Projesi
(ÇAP) (Çatalhöyük Research Project – ÇRP), 1993 yılında, Türkiye Kültür
Bakanlığı’ndan alınan izin ile Ankara’da bulunan İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nün
himayesi altında kurulmuştur.
Proje’nin, 1996’da belirtildiği üzere, üç amacı:
18
Anıtlar Yük sek Kurulu İlk e Kararları
24
· ‘Kazı, çevresel rekonstrüksiyon ve bölgesel araştırma içeren Saha Araştırması’nın

yapılması... Genel amaç, arkeolojik bulgulara, sahada ve laboratuarda en yeni
bilimsel analiz tekniklerinin uygulanmasıdır.
· Koruma ve restorasyon... Genel amaç; duvar resimlerinin, heykellerin ve diğer
parçaların en yeni bilimsel teknikler ve bilgi kullanılarak koruma, sergileme ve
saklama metodlarının araştırılması ve resimlere uygulama yapılıp saklanarak
zaman içerisinde durumlarının izlenmesidir.
· Kültürel mirasın yönetimi... alanın bazı kısımlarına çatı yapılması, bir ziyaretçi
merkezinin ve müzenin inşa edilmesi, patikaların, park alanlarının, mağazaların,
vs. yapılması dahil olmak üzere alanın turizm için geliştirilmesi. Genel amaç,
alanın ziyaret edilmek için çekici ve bilgilendirici bir yer olduğu potansiyelinin
ortaya çıkarılmasıdır.’2 0
Çatalhöyük Araştırma Projesi, Standford Üniversitesi’nden Profesör Ian Hodder’ın

yönetimi altında yürütülmektedir. Merkezi Cambridge Üniversitesi’nde bulunmakta ve
mütevelli heyeti tarafından denetlenmektedir. Proje için gereken yıllık faaliyet bütçesi,
çeşitli kaynaklardan elde edilmektedir: kurumsal sponsorlar (% 29), bağışlar (% 13)
ve akademik kuruluşlar (% 58).
Çember bölgeler
Birinci ve üçüncü derecedeki arkeolojik sit alanlarının korunmasının dışında,
Çatalhöyük için bir nevi çember bölge olarak görülmesi gereken alan için herhangi bir
koruma söz konusu değildir. Bu arazinin çoğu özel mülkiyet altındadır ve mevcut
olarak alan, zirai amaçlı kullanılmaktadır. Ancak, farklı mülkiyet seviyeleri bir çember
bölgenin ve höyüğün çevresinin korunmasında etkili olabilir. Hükümetin (bu
bağlamda, Genel Müdürlüğün) arazi ve mülkiyeti istimlak etme hakkı olmasına
rağmen, bunun doğuracağı bazı sosyal sonuçlar mevcuttur. Küçükköy sakinleri bu tür
hareketleri, kazıya bağlı olumsuz etkiler olarak gördüklerini belirtmişlerdir. Bu
bölgedeki araziler, yüksek zirai getirileri nedeniyle oldukça değerlidir ve çok nadiren
bulunmaktadır; dolayısıyla, arazi için yapılacak bir defalık toplu ödemenin pek bir
çekiciliği yoktur.
Pamukkale Dünya Miras Alannında, Çevre Bakanlığı, yeni çevre mevzuatı (Özel
Çevre Koruma Kanunu) ile desteklenen Özel Çevre Koruma Alanı statüsü
oluşturmuştur.
2.1.3 Çevre ve ortam

Çatalhöyük höyüğü temel olarak, uzaktan da anlaşılabileceği gibi, tarımsal bir
bölgede yer almaktadır. Höyüğün tepesinden, Karadağ ve Neolitik duvar resimlerin
birinde resmedildiği düşünülen volkanik dağ, Hasandağ görülebilmektedir. Bu
görüntülerin korunması, alan ile ilgili bilgilendirme esnasında göz önünde
bulundurulması gereken önemli bir unsurdur.
Çevredeki değişikliklerin idaresi güç olmuştur ve bugün çoğu ticari tarım ürünü içeren
bölge tarımı için yeni sulama sistemi önemli bir gelişme olarak görülmektedir. İmar
izni ya da köklü değişiklikler, merkezi ya da bölgesel planlama müdürlükleri tarafından
ya da daha da belirgin olmak gerekirse, altyapı sağlayan kurumlar tarafından
üstlenilecektir. Çevredeki değişiklikler ortamı etkileyecek, alandan görülen manzara
ve çevreden höyüğün görülmesi engellenecektir.
20
Hodder, I, 1996. Re-opening Çat alhöyük, sf 1-2. In Hodder (ed) On the Surface: Çatalhöyük
1993 – 1995.
25
2.1.4 Mevcut politik, sosyal ve ekonomik çerçeve

Geçmiş yıllarda, alanın artan ünü Kültür ve Turizm Bakanlarını alana çekmiştir. Alana
duyulan ilgi ve alanın ‘görünümü’, alanı; sadece gelecekteki turizm potansiyelini değil
Çatalhöyük’ün sunduğu bir ‘marka’ kimliğini de fark eden yerel politikacıların gözünde
de popüler hale getirmiştir. Çatalhöyük adını açıklayarak ya da onunla bir bağ kurarak
Çumra politikacıları, kendi yerel bölgelerinin tanınmasını arttırmışlardır. Çatalhöyük
adının festivallere ve yerel radyo istasyonlarına verilmeleri buna örnektir. Çumra ilçesi
Çatalhöyük ile beraber anılmayı arzu etmeye devam edecektir ve bu bağın
kazandırabilecekleri fark edilmelidir.
Ayrıca alan, zaman zaman, Anadolu ile ilgili bazı milliyetçi değerlerin sergilenmesi ya
da sembolize edilmesi için politik amaçlar için de kullanılmaktadır.
Arkeolojik bir alan olarak belirlenmesi ve koruma altına alınması ile birlikte
Çatalhöyük yerel güvenlik görevlileri için de bir istihdam kaynağı olmuştur. Alanı
korumak için daimi olarak tam zamanlı dört güvenlik görevlisi bulunmaktadır. Şu anda
bu güvenlik görevlileri, Küçükköy’den istihdam edilmektedir. Yaz aylarında alan ‘açık’
olduğunda, çeşitli görevleri yerine getirmek için işçiler Küçükköy ve Çumra’dan
alınmaktadır. Bu görevler, sahada arkeologlara yardımcı olmak, flotasyon (yüzdürme)
ve flotasyon çöküntülerinin analiz edilmesi gibi belirli arkeolojik tekniklerde yardımcı
olmak ve yiyecek – içecek sağlama ve kazı evindeki diğer işleri üstlenmek gibi çeşitli
işleri içermektedir. Yakın geçmişte, bölge sakinlerinden bir grup, özellikle Neolitik bir
binanın kopyasının yapılması çalışmasında olmak üzere, deneysel arkeolojik
çalışmalarda yer almıştır.
Antropolog Ayfer Bartu Candan’a göre, çalışanlar daha çok Küçükköy’ün daha az
refaha sahip ve sosyal olarak güçsüz kesimlerinden istihdam edilmektedir.21
Antropolog David Shankland ise Küçükköy sakinlerinin büyük çoğunluğunun yoğun
şekilde tarımla uğraştığını ve ‘alandan köye ödenen paranın genel ekonomisinin
sadece küçük bir yüzdesini ifade ettiğini’2 2 belirmiştir. Dolayısıyla, alandaki geçici
istihdam, Küçükköy sakinlerinin sadece küçük bir kısmını etkilemekte, ancak
ekonomik açıdan güçsüz üyeler üzerinde daha fazla etki yaratmaktadır.
Yerel açıdan alan ile ilgili anlaşılması gereken bazı unsurlar şunlardır:
· Arkeolojinin yorumlandığı kültürel çerçevenin anlaşılması
· Yerel inanışa göre höyükler ölülerin ruhlarını barındırmaktadır
· Alanın piknik ve benzeri aktivitelerin yapıldığı bir yer olması
· Bir seferinde bir gelin yatır ziyaret eder gibi höyüğün tepesinde görülmüştür
· Köylüler, geçmişteki çevrelerinin bir parçası olması sebebiyle eski kuyunun
korunmasını istemişlerdir23
· Doğu höyüğünün yamaçlarında yakın geçmişe (20. yy) ait bir mezarın bulunması.
Her yıl alanda üç ay boyunca kalabalık bir ekibin bulunması, kazı evine çeşitli
malzemelerin tedarik edilmesi yolu ile yerel ekonomiye katkıda bulunmakta olup
21
Bartu, A, 2000. Where is Çat alhöyük ? Multiple sites in the construction of an archaeological
site, sf 101 - 110. In Hodder (ed) Towards a Reflexive Method in Archaeology: the example at
Çatalhöyük .
22
Shankland, D, 2000. Villages and the Distant Past: three seasons work at Küçükköy,
Çatalhöyük, sf 167 – 176. In Hodder (ed) Towards a Reflexive Method in Archaeology: the
example at Çatalhöyük .
23
Bartu, 2000, s. 107.
26
ayrıca kazı ekibinin yakın çevrede ve Konya’da harcama yapması da ekonomiye etki
etmektedir. Kazı ekipleri tarafından toplanan para, yerel okulun ekipman ihtiyaçlarının
karşılanmasında kullanılmıştır. Dolaylı ekonomik değerinin yakın çevre için nispeten
küçük olacak olmasına rağmen bölge sakinleri tarafından turizm daha büyük menfaat
olarak algılanmaktadır. Şu anda alanın yakınındaki küçük cafe/dükkan, büyük
ihtimalle, ziyaretçilerden çok kazıdan gelir sağlamakatadır.
Alan, en fazla Mayıs/Haziran aylarında olmak üzere yılda yaklaşak 7000 kişi
tarafından ziyaret edilmektedir. Çatalhöyük Araştırma Projesi’nin satışa sunduğu bir
rehber kitap mevcuttur. Alana girişin karşısında bulunan küçük cafe, içecek ve
hediyelik eşya satmaktadır. Bu dükkan bölge sakinlerinden biri tarafından inşa edilmiş
ve işletilmektedir.
Alanın popülerliğinin artması, yakın çevreye şüphesiz ekonomik kazanç

sağlayacaktır. Bu kazançlardan bazıları, dolaylı olarak alanın tanıtılması ile iç
yatırımın çekilmesi yolu ile elde edilebilir. Özellikle Çumra Belediyesi, turizmin alana
sağlayacağı tahmin edilen ekonomik katkılardan yararlanmaya oldukça isteklidir.
Ayrıca alan, ticaret aracılığı ile ekonomik faaliyeti hareketlendirmiştir. Çatalhöyük’te

bulunan sembollerin, Anadolu’daki kilim desenlerinin sürekliliğinin açıklanmasında
kullanılmak üzere halılarda işlenmesine ilişkin tekliflerde ortaya konmuştur. Şu anda
buna benzer bir proje Çumra Belediyesi tarafından Sanat ve El Sanatları Merkezinde
yürütülmektedir. Diğer bir yandan, moda ve mücevher tasarımcıları, koleksiyonlarında
alandan esinlenmişlerdir. Ancak bu girişimlerden bazıları, orijinallik ile ilgili bazı
sorunlara neden olmakta ve gelirden aslında kimin faydalandığı sorusunu gündeme
getirmektedir.
2.2 Alanın Mevcut Durumu

2.2.1 Yer Üstü
Alanın koruma kapsamı altına girmesinden sonra Doğu Çatalhöyük, etrafını
çevreleyen bir tel ile korunmaya alınm ıştır ve alanda güvenlik görevlileri devriye
gezmektedir. Güvenlik görevlilerinin binası, iki höyük arasındaki yola bitişik
yapılmıştır. Bu şekilde doğu höyüğünün, potansiyel her türlü zarar verici zirai (ya da
diğer) kullanıma karşı korunması sağlanmıştır. Ancak, büyük olasılıkla topograifisi
nedeniyle Doğu Çatalhöyük’ün zirai kullanımı ile ilgili çok az tarihi kanıt
bulunmaktadır. Alandaki modern müdahale ya da kullanıma dair tek kanıt, 20 yy’ın
başında gömüldüğü tahmin edilen tek bir mezardır.
Doğu Çatalhöyük’ün şu anda kazı yapılmayan alanları sık bitki örtüsü ile kaplanm ıştır.
1993 – 1995 yılları arasında yürütülen yüzey sıyırma programı, höyüğün aşağıdaki
eğimlerinde daha kalın toprak katmanlarının bulunduğunu ve toprak brikiminin höyük
alanında değişkenlik gösterdiğini ortaya koymuştur. Sıyırmalar, höyük alanında toprak
birikiminin 0.05 ile 0.3 m arasında değiştiğini göstermiştir. Ancak, genel yüzey
sıyırmaları arkeolojik kalıntıların mevcut yüzeye çok yakın olduğunu ortaya
koymuştur.24 Bitki örtüsünün kazı yapılmamış alanlarda erozyonu durdurmaya
yardımcı olduğu düşünülmektedir.2 5
1960’lı yıllarda kazı yapılan alanların mevcut durumları değişkenlik göstermektedir.

Kazı hendeklerinin bazılarının içleri, özellikle de derin sondaj hendeğinin içi, geri
24
Matthews, R. 1996 Surface Scraping and Planning, sf 79 – 99 in Hodder (ed) On the
Surface: Çat alhöyük 1993 – 1995.
25
Hodder, I, 1996. Re-opening Çat alhöyük, sf 1-18. In Hodder (ed) On the Surface:
Çatalhöyük 1993 – 1995.
27
doldurulmuştur. Dikey kesitlerin çoğu açıkta bırakılmış ve bunlar da, geçen yıllar
boyunca iklim yüzünden aşınmaya maruz kalmıştır.
Batı höyüğü arkeolojik alan olarak aynı dereceye dahil edilmediği için telle
çevrilememiştir. Batı höyüğü daha aşağıda kalan düz bir höyük olması sebebiyle,
topografisi zirai kullanıma daha elverişldir. Alan, 1990’lı yılların ortasında tekrardan
açıldığında Roger Matthews tarihi saban ve zirai kullanım izlerine rastlandığına dikkat
çekmiş ve zamanında höyüğün ‘üretim ve saman saklamak gibi faaliyetler için
ayrıldığını’ belirtmiştir. 26
Toprak yığını
James Mellaart tarafından yapılan 1960 kazılarından kalan toprak yığınları, şu anda
alanın koruma altına alınm ış bölgesinin içerisindedir. Bu yığınlar, kontrollü eğitim
kazıları için kullanılabilecekleri için eğitim açısından önemli bir değere sahiptir.
Mevcut kazılarda çıkan toprak fazlalık değildir ve kuzey alanı kazılarından çıkarılan
toprak güney alanında açığa çıkan duvarları erozyona karşı korumak amacıyla
hendeklerin doldurulmasında kullanılmaktadır.
2.2.2 Yeraltı
1960’lı yıllarda, Mellaart höyüğün en alttaki seviyelerine ulaşma çabası ile derin
sondaj çalışması gerçekleştirmiştir. Mellart, o zaman su tablasının alandaki yerleşimin
en aşağıdaki seviyelerinden yüksekte olması sebebiyle sondaj hendeğinde su
dolması yaşamıştır.
1960 kazılarından bu yana gerçekleştirilen yerel tarımsal gelişmelerin büyük bir

bölümü, Doğu ve Batı Çatalhöyük çevresindeki tarım alanlarının suni olarak
sulanmasının sağlanmasını içermektedir. Bunun bir sonucu olarak ise, su tablasının
seviyesi düşmüş ve suni olarak kontrol edilmesi gerekmiştir. 1999 yılında, Çatalhöyük
Araştırma Projesi bu değişikliklerin höyüğün en alt seviyelerindeki su tablası
üzerindeki etkilerini incelemeye karar vermiştir. Bu iş için bir kazı ekibi, alanın en
alttaki tabakalarına ve insan eli değmemiş bakir, ‘doğal’ toprağa ulaşmak amacıyla
altı ay boyunca çalışmıştır. Bu çalışma Mellaart’ın derin sondaj hendeğinin (şu anda
Güney alanı olarak anılan bölge) yeniden açılmasını ve tehlikeli olabilecek geniş
dikey kesitlerden ve sarkan duvarlardan kaçınmak amacıyla etrafında bulunan kazı
hendeklerine girilmesini içermektedir. Paleobotanistler ve kontrol memurlarının da
bulunduğu kazı ekibi amaçlarına ulaşmış ve katmanlardaki su dolma seviyesi
yakından takip edilebilmiştir.
Su tablasına, erken Holosen göl yatağında oluşan kireçli toprak içeren ‘doğal’ tortu
seviyesinden hemen önce höyüğün tabanında rastlanmıştır. Paleobotanistler
tarafından yapılan analizler, sulamaya bağlı su çekilmesinin henüz höyüğün tabanını
etkilemediğini göstermektedir. Kömürleşmiş bitki kalıntılarının korunması uzun vadeli
stabil bir su seviyesine işaret etmektedir. Kontrol memurları suyun altında kalm ış olan
kalıntıların (doğal ya da maddesel), höyüğün altında sadece su tablasının çökme
yapmadığı belirli lokal alanlarda varolabileceğini belirtmişlerdir; bu şekilde, Güney
alanında derin sondaj alanında su altındaki kalıntıların eksikliği de açıklanmaktadır.
Ancak su tablasındaki dalgalanmalar, duvarlarda kullanılan kil ve alanın her tarafında
bulunan kalıntıların üzerinde etkili olmuş olması ve kilin şişerek tabakalaşmasına
sebep olmuş olması gerekmektedir. Çatalhöyük’teki arkeolojik kalıntıların bozulmasını
önlemek amacıyla mevcut su seviyelerinin izlenmesi, dengelenmesi ve sabit bir
seviyede tutulması tavsiye edilmektedir.
26
Matthews, R. 1996 Surface Scraping and Planning, sf 79 – 99 in Hodder (ed) On the
Surface: Çat alhöyük 1993 – 1995
28
2.2.3 Mevcut Kazılar

Devam eden kazı programları, alanın daha iyi anlaşılması ile geliştirilmesi ve ilgili
araştırmalar için esas oluşturmaktadır. Alanda devam eden faaliyetler ile ilgili göz
önünde bulundurulması gereken unsurlar şöyledir:
1. Mevsimlik olarak göz önünde bulundurulması gerekenler:
· kazı dönemi esnasında açık alanların korunması
· sezon içerisinde arkeolojik bulguların analiz edilmesi ve sınıflandırılması
· saklama.
2. Sezon sonunda göz önünde bulundurulması gerekenler:

· Genel Müdürlük onayı ile alandan çıkarılan materyallerin güvenli şekilde
saklanması
· kazı alanlarının güvenli şekilde kapatılması ve gerektiği şekilde hava şartlarına
karşı korunaklı hale getirilmesi
3. Uzun vadede göz önünde bulundurulması gerekenler:

· kalıntıların ve çıkarılan duvar resimleri de dahil olmak üzere diğer tüm bulguların
korunması ve muhafazası
· sergi alanları için sahada muhafaza
· alan içinde ve dışında saklama.
2.2.4 Koruma ve Muhafaza Etme

Kazılarda çıkarılan arkeolojik materyaller, açıkta bırakıldıklarında oldukça kırılgan
hale gelirler. Kerpiç yapılar yağmura karşı hassastır ve bir kazı sezonundan sonra
açıkta bırakılan duvarlar bir ya da iki yıl içerisinde çökebilir. Kerpiçin
sağlamlaştırılması ve muhafazası çok zor ve her zaman başarı ile sonuçlanmayan bir
iştir. Kerpiç yapı, geleneksel olarak devamlı bakım işlemleri gerektirmiştir. Konya
bölgesinde tipik olarak, kerpiç yapıların dışına birkaç yılda bir sulu çamur
sıvanmaktadır. Ancak, tarihi materyallere ya da yüzeylere yeni yüzey uygulaması,
bunların korumasını bozmaktadır. Bunun yanısıra, toprak yüzeylerin muhafazası
oldukça pahalıdır ve şirket sponsorlarının nadiren destekleyeceği bir unsurdur.
Çatalhöyük’te bugüne kadar yürütülen muhafaza çalışmalarının özeti:

· 1993 – 1999 yılları arasında Pensilvanya Üniversitesi, Muhafaza Laboratuarı
Direktörü Dr. Frank Matero tarafından duvar resimleri ve kerpiç muhafazası
· Kent Severson (serbest) tarafınan 1999 yılında sahada muhafaza işlemi
· Kazı veritabanının bir parçası olarak 1999 yılında muhafaza veritabanının
oluşturulması
· 1999 yılında arkeologlar için muhafaza etme, paketleme ve saklama rehberinin
çıkarılması
· 2003 yılında Elizabeth Pye ve Cardiff Üniversitesi’nin liderliğinde UCL, Arkeoloji
Enstitüsü’nden yeni bir muhafaza ekibi kurulması.
Her şekilde kazıda çıkartıldıktan dekoratif duvar yüzeyleri ayrılıp sağlamlaştırıldıktan

sonra Konya Müzesi’nde saklanmakta veya sergilenmektedir.
2.3 Alandaki Binalar Ziyaretçi Tesisleri

2.3.1 Faaliyet Binaları
Güvenlik Görevlilerinin Binası
29
Güvenlik görevlileri alanın hemen yanında yaşamakta ve 24 saat güvenlik

sağlamaktadırlar. Kazı sezonunda dört güvenlik görevlisi varken, sezon dışı
zamanlarda bu sayı üçe düşmektedir. Bir güvenlik görevlisinin maaşını Kültür
Bakanlığı, diğerlerininkini Çatalhöyük Araştırma Projesi karşılamaktadır.
Güvenlikçilerin binası, alan girişinde bulunmaktadır ve hemen yanında Kültür
Bakanlığı tarafından temin edilen ve Çatalhöyük ziyareti esnasında geçerli olacak
kuralları anlatan bir bilgi paneli bulunmaktadır.
Kazı Evi ve Kompleksi

Alandaki arkeolojik çalışma, geçici çatılardan laboratuarlara, saklama alanlarına ve
sezon boyunca ekibin kalacağı yerlere kadar çeşitli alanların yaratılmasını
gerektirmektedir (binaların planları için Bkz. Şekil 2.1). Kazı ekiplerine hizmet verme
amacını taşıyan daimi binalar, 1996 ile 2002 yılları arasında inşa edilmiş olup,
içlerinde yatakhaneler, duşlar ve yıkama bölümleri, yemek odası ve mutfak,
laboratuarlar, bulgu saklama deposu ve seminer odası bulunmaktadır.
Şekil 2.1: Kazı evinin ve höyüğün planı
Depo.
Şu anda depo, kazı evi kompleksinin içinde bulunmaktadır. Tüm depolama işlemleri,
Konya’daki Müze Yetkilileri aracılığı ile Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü
tarafından idare edilmekte ve düzenlenmektedir.
Alanda şu an, bir 500 metrekare alana daha ihtiyaç bulunmakta ve orta vadede daha
fazla saklama alanlarına ihtiyaç duyulacağı ön görülmektedir. Depolama güvenli, kazı
evinden ve araştırma alanlarından rahatça erişilebilir olmalı ve parçalar için uygun
muhafaza koşulları sağlamalıdır.
2.3.2 Bilgilendirme ve Ziyaretçi Tesisleri

Ziyaretçi merkezi
Kazı kompleksinin avlusunda bulunan ziyaretçi merkezine, sadece bu merkeze tahsis
edilmiş kapıdan girilebilmektedir. Şu andaki sergi, Türk Yetkili merciiler uyarınca
duvar resimlerinin ve nesnelerin birer kopyasını bulundurmaktadır. Bu uygulama,
sergilenen parçaların güvenliği ile ilgili sorunu ortadan kaldırm ıştır. Sergiyi geliştirmek
ve alanın farklı yönlerini ziyaretçilere daha aktif bir şekilde göstermek çabası vardır.
Alanda bulunan farklı ekipler ve bireyler tarafından birkaç sergi paneli

oluşturulmuştur. Bu paneller, sahada bulunan kazı alanlarından bölge sakinlerinin
ilgisi ya da Tanrıça toplumunun görüşleri gibi zıt temalara kadar çeşitlilik
göstermektedir. Bunlar, ziyaretçi merkezinde sergilenmektedir. Ancak, bu şekilde
parça parça, bireysel yaklaşımlar tutarsız bir sergi ortaya çıkmasına ve genel bir
bilgilendirme tarzının eksikliğine yol açmıştır (Bkz. Şekil 2.2).
30
Şekil 2.2: 2003 yılında ziyaretçi merkezinin iç görünümü (Resim: Çatalhöyük

Deney Evi
Sahada bulunan yeni yapılardan bir tanesi ise, 1999 ile 2002 yılları arasında, Mirjana
Stevanovic’in yönetimi altında yapılan deneysel rekonstrüksiyon evidir (Bkz. Şekil
2.3). Bu bina, kazılarda bulunan bir binanın kopyası değil, Çatalhöyük’ün Neolitik
binalarında ortak olarak bulunan, platformlar, fırınlar ve duvar resimleri gibi çeşitli
özellikler birlikte kullanılarak yapılmıştır. Bu binanın asıl amacı, bir araştırma aracı
olarak Çatalhöyük’te kullanılan inşaat tekniklerinin incelenmesidir. Kireç sıvalı
duvarlara resim yapmak, bir fırın yapmak ve bunu yakmak gibi deneyler, evin
içerisinde yapılmaktadır. Bunların yanısıra, oldukça etkili, açıklayıcı ve özellikle
eğitsel bir araçtır. Ev; arkeologlara ve ziyaretçilere, alan, hareket ve ışık açısından
Çatalhöyük’te yaşamanın nasıl birşey olacağına dair fiziksel bir deneyim sunmaktadır.
Ev, Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi ile ilgili, ICOMOS Anlaşması’nın (1990)
arkeolojik rekonstrüksiyonlar hakkındaki 7. Maddesi’nin tüm hükümlerine uygundur.27
Şekil 2.3: Geri planda ziyaretçi merkezinin göründüğü deney evi (Resim: Çatalhöyük
27
‘Rekonstrüksiyon, iki önemli fonksiyona hizmet etmektedir: deneysel araştırma ve
yorumlama. Ancak, bu işlem, orijinalliği yakalamak amacıyla bulunan arkeolojik kanıtların
bozulmamasına dikkat göstererek yapılmalıdır. Müsait ve uygun olduğu hallerde,
rekonstrüksiyonun hemen arkeolojik kalıntının üstüne yapılmamalıdır.’ ICOMOS Arkeolojik
Mirasın Korunması ve İdaresi Anlaşması, Madde 7(1990).
31
Deney evinin bilgilendirme merkezine yakın olması, açıklayıcı bu iki unsurun ziyaretin
başında birlikte görülmesine imkan vermektedir. Ziyaretçi merkezi ve deney evi, üstü
kapalı diğer alanlar olan Bina 5, BACH alanı ve Güney alanı (daha detaylı bilgi
verilmiştir) gibi, yıl boyunca ziyaretçilere açıktır. İleride, 40m x 40m ebatındaki yeni bir
kazı alanının üstüne çatı yapılması ile ilgili planlar mevcuttur.
Cafe
İçecek, ayaküstü yiyecek ve hediyelik eşya satan ve bölge sakinlerinden biri
tarafından kurulan cafe, güvenlik görevlilerinin binasının karşısında bulunmaktadır.
Cafe işletmesi Çatalhöyük Araştırma Projesi’ne dahil değildir ve yıl boyunca belli
aralarla açıktır.
2.3.2 Höyük üzerindeki koruyucu çatılar

Geçici Çatılar
Çadır yapılar, kazı alanları üzerinde koruyucu bir örtü görevi görmektedir ve Bina 5’te
de kullanılan bu yapı, sergileme ve bilgilendirme için bir fırsat yaratmaktadır.
Bina 5
Kuzey kısmında 1999 yılında tamamlanan Bina 5, Çatalhöyük yapısının sergilenmesi
için imkan sunmaktadır. Kazılarda ortaya çıkarılan bina, bir dizi teknik ve malzeme
kullanılarak korunmuştur: ayrılmaya yüz tutan sıvanın tekrar yapıştırılması için akrilik
emülsiyon, ince çatlakları doldurmak için enjekte edilen doğal hidrolik kireç harcı ve
daha büyük çatlaklar için harç. Bina 5’in çevresinde oluşturulan ziyaretçi güzergahı,
aşağıda çeşitli sergi panellerinin bulunduğu alanın görülmesine olanak tanımaktadır
(Bkz. Şekil 2.4).
Şekil 2.4: Bina 5’in çatısı altında: ziyaretçiler hendeğin üzerindeki geçitte duruyorlar;
sol tarafta sergi panelleri görünüyor (Resim: Çatalhöyük Araştırma Projesi).
Koruyucu Çatı Projesi: Güney bölgesi

Alandaki ilk daimi çatı olan Güney bölgesi üzerindeki çatı, Şubat 2003’te
tamamlanmıştır (Bkz. Şekil 2.5). Istanbul Atölye Mimarlık tarafından tasarlanan yapı
1300 metrekarelik bir alan kaplamakta ve maksimum genişliği 27.45 metreyi
bulmaktadır. 45m x 27m ebatındaki çatı Güney Bölgesi kazı alanının tamamını ve
1996 – 1998 yılları arasında Selanik’ten gelen bir ekip tarafından kazılan Zirve
32
Alanı’nı kaplamaktadır. Doğuda 1014.9m rakımdan Güney Bölgesi’nin batısında

1006.9 m rakıma düşmektedir.
Güney Bölgesi üzerindeki çatının tasarım stratejisi, araziye özel bir takım ihtiyaçları
karşılamak zorunda kalmıştır. Bunlardan bir tanesi; arkeolojiyi etkilemeyecek, alan
içerisinde çeşitli yoğunluklarda uygun yük kaldırma kapasitesine sahip, rüzgar ve
yoğun kar yağışı gibi şiddetli iklim koşullarına dayanıklı ve kazı yapılan sıcak yaz
aylarında meydana gelen hava akımlarının göz önünde bulundurulması gerektiği
temeller olmuştur.
Alan ile ilgili kısıtlamalar, yapı tekniklerini ve metotlarını belirlemiştir. Betonarme daire
yapısına sahip temel için kazı işlemleri, tüm arkeolojik materyalin kaldırıldığından ve
bulguların tamamının kaydedildiğinden emin olmak için Çatalhöyük Araştırma Projesi
saha ekibi tarafından gerçekleştirilmiştir. Alana ağır iş makinelerinin girmesi yasak
olduğundan işin çoğu işgücüne kalmıştır. Yer üstündeki yapı, fiberglas paneller ile
kaplanan aralıklı çelik çerçeveden oluşmaktadır. Panellerın ışık geçirgenlik oranı %50
olup yan paneller yaz ayları boyunca havalandırma sağlamak amacıyla
çıkarılabilmektedir. Yağmur suyunun alanın dışına taşınması için bölgenin çevresine
kazılan drenaj kanalları, 1960 kazılarına ait yığınlara kadar uzanıp batıya doğru
içinden geçmektedir. Burada göz önünde bulundurulması gereken bir nokta da,
herhangi koruyucu bir çatının, höyüğün alan içerisindeki ve uzaktan görünüşüne olan
etkisidir.
Şekil 2.5: Üstü kapalı ‘Güney’ bölgesi kazı hendekleri

(Resim: Çatalhöyük Araştırma Projesi)
Güney çatısının bir amacı da, koruduğu arkeolojik hendeklerin sergilenmesini ve

yorumlanmasını sağlamasıdır. Mellaart kazılarından kalan geniş dikey bölme
temizlenerek ziyaretçilerin daha kolay anlaması için yorumlanacaktır.
İleride, alanın kuzeyindeki kazılar için benzer şekilde 40m x 40m ebatındaki ikinci bir
koruyucu çatı yapılması hedeflenmektedir.
2.4 Turizm
Kültürel ve tarihi açıdan çok büyük önem taşımasına rağmen, Anadolu’nun
merkezinde bulunması dolayısıyla Çatalhöyük’ün özellikle kıyı şeridindeki popüler tatil
mekanlarına yakın olan alanlar gibi akına uğramayacağı görülmektedir. Yine de, son
33
yıllarda alanın tanıtım ı için basın ve medya aracılığı ile birçok girişimde bulunulmş ve
Çatalhöyük Türkiye’de iyi bilinen ve tanınan alanlardan biri haline gelmeye
başlamıştır.
2.4.1 Ziyaretçi sayıları ve profilleri

Her yıl Çatalhöyük’ü 7000’den fazla kişi ziyaret etmektedir. Alana girerken giriş ücreti
alınmamakta olup ziyaretçi sayıları, alandaki güvenlik görevlilerinin tuttuğu
kayıtlardan elde edilmektedir. Aşağıdaki tabloda, yakın geçmişte alandan toplanan
verilerden elde edilen ziyaretçi sayısıne ilişkin yüzdeler verilmiştir.
Ulusal Uluslararası
Yıl Konya Diğer Toplam ABD İng. Alm. Diğer Toplam
2000 39 20 59 11 5 9 16 41
2001 51 17 68 7 3 8 14 32
2002 53 15 68 4 3 15 10 32
Tablo 2.1: Son üç yıl içerisindeki (yüzde olarak) ziyaretçi dağılım ı
Ziyaretçi sayılarında, Mayıs ve Haziran aylarındaki çıkış ile önemli ölçüde mevsimlik
dalgalanmalar mevcuttur. Kazı sezonu da daha fazla ziyaretçi çekmektedir. Höyüğün
etrafındaki çevre ve sosyo-kültürel hayat ta mevsimlere göre değişiklik
göstermektedir.
2500
2000
1500
1000
500
0
J F M A M J J A S O N D
2000 2001 2002
Tablo 2.2: Son üç yıl içerisindeki ziyaretçi sayısının mevsimlik dağılımı

(2000 yılının üç ayı için veri yoktur)
Güvenlik görevlileri tarafından tutulan bilgiler esas alınarak ziyaretçilerin yaş

gruplarına ve milliyetine dayalı bir ziyaretçi profili elde edilebilir. 1998 ve 2001
yıllarında Dr. Ayfer Bartu Candan tarafından detaylı bir ziyaretçi araştırması
yapılmıştır.28 Araştırma sonuçları, ziyaretçilerin yaklaşık üçte birinin (%32) Türk
olduğunu ve bunların yarısından fazlasının da (%17.7) yerel bölgeden olduğunu
göstermektedir. Ziyaretçilerin %30.7’si Avrupalıdır ve ikinci büyük grup ta Kuzey
Amerika’dan gelen ziyaretçilerden (%27.3) oluşmaktadır. %72.5’i kolej ya da
üniversite mezunu olan ziyaretçiler arasındaki eğitim seviyesi yüksektir.29
Çatalhöyük’ü gezenlerin yaklaşık üçte biri (%36.2), tur organizasyonunun parçası
olarak alanı ziyaret etmiştir. Dolayısıyla, ziyaretçilerin üçte ikisine eşlik eden resmi bir
tur rehberi bulunmamakta ve alan hakkında bilgi edinebilmeleri için bu kişilere sahada
28
Bartu Candan, A. (2004) "Entanglements/Encounters/Engagements with Prehistory:
Çatalhöyük and its Publics" in Volume 6: Thematic chapters (forthcoming and provisional title)
29
Büyük olasılıkla eğitimli olan ziyaretçilerin anket formlarını doldurmaları sebebiyle bu veri
yanılt ıcı olabilir.
34
açıklama yapılması gerekmektedir. İlginç olan, uzak olmasına karşın ziyaretçilerin

%14.8’i alanı daha önce ziyaret etmiştir. Tüm bunlar, sunulan bilgi ve anlatımların
seviyesi ve tarzını etkilemektedir.
2.4.2 Konya’da Turizm

Konya, İzmir – Kapadokya ya da Antalya – Kapadokya güzergahları üzerindedir.
Konya’daki maksimum ziyaretçi konaklaması bir gecedir. 400,000 turistten sadece
40,000’i gece konaklamaktadır. Konya’da Mevlana için gelen 1 milyon ziyaretçiden
zadece 1500’ü Arkeoloji Müzesi’ni ziyaret etmektedir. Konya’ya gelen ziyaretçilerin
arkeolojiye duyduğu ilgisizliğin yanısıra Konya Arkeoloji Müzesi, lokasyonu, binanın
boyutu ve içindeki sergi alanı kısıtlamaları, yetersiz bakım ve verilen bilgilerin zayıf
olması gibi bir dizi sorun yaşamaktadır.
Şu anda Konya, bölgesel bir merkez olarak kongre turizmine açılmaktadır. Bu

sebepten ötürü yeni (%80 kapasite ile çalıştığı söylenen) Hilton Oteli ve Selçuk
Üniversitesi ile ortak bir konferans ve kongre merkezi açılmıştır. Türkiye Seyahat
Acenteleri Birliği’nin (TÜRSAB) nezaretinde Konya’daki turizm kapsamının
geliştirilmesi ve çevresine açılması için çeşitli girişimler sürdürülmektedir.
2.5 Bilgilendirme
2.5.1 Mevcut bilgilendirme
Alanda bilgi, çeşitli araçlar ile ve farklı yerlerde aktarılmaktadır. Bilgilendirme
tamamen sahada gerçekleşmemektedir. Alan, alanın tarihi ya da son gelişmeler
hakkında bilgi sahibi olan çoğu kişi, alanı gezmemiş olabilr.
Alan ile ilgili bilgiler, farklı kaynaklar kullanılarak aktarılmakta ve global olarak
anlatılmaktadır. Mevcut bilgi ve yorum kaynakları:
Bilgilendirme Lokasyon Yazar/Prodüktör

Ziyaretçi merkezi Alan içinde Çatalhöyük Araştırma Projesi
(ÇRP)
Bina 5 ve paneller Alan içinde ÇRP
Deney Evi Alan içinde ÇRP
Duvar resimlerinin kopyası Alan içinde ÇRP
Rehberli turlar Alan içinde ÇRP/ tur şirketleri
Konya Müzesinde Alan dışında Konya Müzesi, bazen ÇRP
sergilenenler
Anadolu Medeniyetleri Alan dışında Anadolu Medeniyetleri Müzesi
Müzesinde sergilenenler
Kılavuz kitaplar Alan dışında ÇRP ve diğerleri
Basın paketleri Alan dışında ÇRP
Medya kapsamı Alan dışında TV, radyo, gazete ve bilimsel
dergiler
ÇRP internet sitesi: Alan dışında ÇRP
www.catalhoyuk.com
Minnesota Bilim Alan dışında Minnesota Bilim Müzesi
Müzesi’nin internet sitesi:
www.smm.org/catal
Minnesota Bilim Alan dışında Minnesota Bilim Müzesi
Müzesi’nin sergileri
Temper – kitaplar, sınıf Alan dışında Türkiye Ekonomik ve Sosyal
aktiviteleri Tarih Vakfı
35
Bu kadar çeşitli bilgilendirme aracı içerisinde, genel bir sunum birliği sağlamak
oldukça zordur. Bilgilendirme sürecinin bazı noktaları koordine edilemeyecek kadar
birbirinden ayrıdır ve Çatalhöyük Araştırma Projesi’nin amacı, Çatalhöyük hikayesinin
nasıl anlatıldığını ‘kontrol etmek’ değildir.
2.5.2 Alan içinde bilgilendirme

Alan içerisindeki bilgi tahtaları / bilgilendirme panelleri / oryantasyon noktaları
Alan içerisindeki bilgilendirme panelleri, mevcut olarak Bina 5’in çatısı altında
bulunmaktadır. Geçmişte çeşitli zamanlarda, Bina 1/5 kazı alanı ve Güney bölgesinde
geçici paneller konulmuştur. Alan içerisinde ziyaretçi merkezine yakın, deney evinin
dışında ve höyük üzerindeki yerlere hava şartlarından korunaklı ve kolayca
güncellenebilecek paneller konulmalıdır. Höyük üzerindeki yerleri, ilginin arkeolojik
ortamdan başka yöne dağılmasını önleyecek şekilde dikkatlice seçilmelidir.
Kazı alanları ve ilgili açıklamalar

Doğu Çatalhöyük’teki başlıca iki kazı alanı – güney bölgesi ve alanın kuzeyindeki yeni
40m x 40m’lik bölge – bilgilendirme açısından değerlidir. Başta Mellaart’ın 1960’lı
yıllardaki kazılarından kalan geniş bölüm olmak üzere güney bölgesi, ziyaretçilere
arkeolojik katmanların dikey bir kesitini sunmaktadır. 40m x 40m’lik bölge ise, Neolitik
binaların nasıl yapıldığını ve kullanıldığını gösterecek geniş yatay bir görüntü
sağlayacaktır.
Ziyaretçi merkezi
Atölye Mimarlık tarafından daha gelişmiş bir merkez ve sergi alanı için konsept
tasarım hazırlanm ıştır (Bkz. Şekil 2.6). Yeni sergi alanı için düşünülenler:
· Reprodüksiyon malzemenin (dokunulabilir olduğundan) tercih edilmesi
· Multimedya ve internet sitesinin ve duvar monitörünün kullanılması
· Çocuklar için eğitim materyalleri
· Alanın her yönü ile sergilenmesi: bulgular, arkeolojik işlemler, yerel katkı
· Açık hava sergi alanının sunulması
· Ziyaretçi merkezinde bilgi noktası ve bir dükkan bulunması (bu durumda personel
alım ı gündeme gelecektir).
Ancak, serginin tam içeriği ve finansman henüz belirlenmemiştir. Ziyaretçi merkezinin

idaresi kolay olmalı, kış aylarında kullanılacak olması halinde, kolayca ısıtılabilmeli ve
bakımı yapılabilmelidir. Iç düzeni ise, tek bir noktadan kontrole izin verecek şekilde
olmalıdır.
36
Şekil 2.6: Atölye Mimarlık tarafından ziyaretçi merkezinin geliştirilmesi için verilen teklif, 2001.
37
2.5.3 Alan dışında bilgilendirme

Çatalhöyük’te elde edilen arkeolojik kanıtların yorumlanması, çeşitli lokasyonlarda,
formatlarda ve çeşitli kişiler tarafından gerçekleştirilmektedir.
Alandan elde edilen buluntular, Konya Arkeoloji Müzesi’nde ve Ankara’da bulunan

Anadolu Uygarlıkları Müzesi’nde sergilenmektedir. Ankara’da sergilenenler arasında
1960 kazılarında çıkarılan duvar resimleri ve aynı kazılara dayanarak yapılan
Çatalhöyük evinin bir reprodüksiyonu yer almaktadır. Çumra’ya bilgilendirici bir pano
konmasına ilişkin planlar mevcuttur.
Bunların yanısıra, Minnesota Bilim Müzesi’nde de bir Çatalhöyük sergisi

bulunmaktadır. Ayrıca, konuyla ilgili olanlar tarafından projenin internet sitesi ve bu
siteye bağlı diğer internet siteleri de ziyaret edilmektedir.
2.5.4 Diğer etkiler ve çokseslilik

Bilgilendirmeyi kimin, kimler için yaptığı ve bilgilendirme işleminin, alanın sahip
olduğu özelliklerden hangisi ile ilgili yapıldığına bağlı olarak Çatalhöyük’ün çeşitli
anlatımları mevcuttur.
Arkeolojik topluluk dışında alanın anlatım ını etkileyen diğer gruplar:

· Milliyetçi bakış açısını vurgulayan politikacılar
· Pan-Avrupa bakış açısını vurgulayan politikacılar
· Ana Tanrıça ile ilgilenen gruplar
· Sanatçılar
· Kilim ile ilgilenen gruplar
· Yerel kişiler
· Sponsorlar.
Anlatımdaki farklılık, daha geniş bir kitlenin olaya dahil olmasını sağlayacak ve bu
katılım da çeşitli grupların daha güçlü bir sahibiyet duygusu hissetmelerine neden
olacaktır. Alanın diğer çeşitli özellikleri ile ilgili bilgiler, ilk defa gelen ya da alan
hakkında hiçbirşey bilmeyen ziyaretçilere aktarılan bilgiler ile dengelenmelidir.
Çatalhöyük’ün çeşitli sanat formları için de bir esin kaynağı olduğu, sahadaki
ziyaretçilere vurgulanmalıdır. Yakın geçmişteki örnekler:
· 1997 yılında yapılan ve “Başka bir zamandan gelen kadınlar” adını taşıyan bir
moda gösterisinde mankenlerin bir Çatalhöyük evi reprodüksiyonundan podyuma
çıkması.
· 1997 yılında Nessie Leibhammer tarafından arkeolojik materyallerin sanatsal
simgeleri ile kazı ekibi tarafından ortaya konulan arkeolojik planlar ve çizimler
arasındaki farklar hakkında bir çalışma yapılması.
· Adrienne Momi tarafından 2001 yılında höyüğün üzerine yapılan ‘Zaman
içerisinde Dönmek’ adlı sanat eseri.
· Turkish Friends tarafından 2001 yılında düzenlenen bir konserde, ‘Çatalhöyük’
adında bir klasik bestenin çalınması.
· ‘Tarih-Öncesi Sanat’: Turkish Friends tarafından düzenlenen ve Çatalhöyük
sanatından ve tarzından esinlenen çeşitli Türk sanatçılarının sergisi
· Denise Stanford’un yazdığı bir roman.
37
38
3 İlgi Grupları
3.1 Yönetim planlaması sürecindeki ilgi grupları

Bu yönetim planının sahibi alan ile ilgilenen ve alanla bağlantısı olan çeşitli menfaat
gruplarıdır. Bu gruplar aşağıda açıklanm ıştır. Anahtar oyuncular ve ilgi grupları olarak
belirlenen kişilere bu yönetim planı hazırlanırken danışılmıştır ve plan zaman
içerisinde revize edildikçe danışılmaya devam edilecektir.
3.1.1 Alanda çalışan kişiler:

Alandaki arkeolojik mevcudiyet, Çatalhöyük Araştırma Projesi tarafından idare
edilmekte ve aşağıda belirtilen kuruluşlardan gelen çok-uluslu bir ekibi
barındırmaktadır:
· Cambridge Üniversitesi
· Stanford Üniversitesi
· İngiltere, Liverpool Üniversitesi, Konya Ovası Araştırması
· Selanik Üniversitesi
· Pensilvanya Üniversitesi
· Londra Üniversitesi, Arkeoloji Enstitüsü
· Polonya, Poznan’da bulunan Adam Mickiewicz Üniversitesi’nin Prehistorya
Enstitüsü
· Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley, ABD
· İngiltere, Plymouth Üniversitesi, ‘KOPAL’ kazıları (Konya Ovası Paleo-çevresel
Araştırma programı)
· Konya, Selçuk Üniversitesi
· Ankara, Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Yerel bir güvenlik görevlisi alanda daimi olarak yaşamakta ve diğer güvenlik
görevlileri ile (alanda, araştırma işlerinde ve evdeki) işgücü Küçükköy ya da
Çumra’dan istihdam edilmektedir.
3.1.2 Araştırma grupları, bilimsel ve arkeolojik menfaat grupları

Kazı esnasında sahada bulunan ekiplerin yanısıra, sahada bulunan ya da bulgular
üzerinde çalışan diğer araştırma grupları ile bilimsel ve arkeolojik gruplar:
· Ankara, İngiliz Arkeoloji Enstitüsü
· 2003 yılından bu yana, İngiltere, Londra Üniversitesi
· İngiltere, Doğal Tarih Müzesi, İnsan Kalıntıları ekibi, 1993 - 2002
· 2003 yılından bu yana, İngiltere, Londra Üniversitesi İnsan Kalıntıları ekibi
· İngiltere, Sheffield Üniversitesi
· İngiltere, Londra Müzesi Arkeolojik Hizmet Bölümü
· ABD, Minnesota Bilim Müzesi
· İstanbul Teknik Üniversitesi
· İngiltere, Cardiff’te bulunan Wales Üniversitesi
· Almanya, Karlsruhe Medya-Teknoloji Enstitüsü
38
39
3.1.3 (Yerel, Bölgesel, Ulusal seviyede) Karar Mercileri

Bu yönetim planı ile ilgili olarak alanda etki sahibi olan ulusal, bölgesel ve yerel
seviyedeki karar mercilerine başvurulmuştur. Aşağıdaki tabloda, alanla ilgili idari
yetkiler tanımlanmaktadır.
Ulusal seviyede Bölgesel seviyede Yerel seviyede
İdare (İçişleri Bakanlığı)

Konya İl Valisi Çumra Kaymakamı
Çumra Belediyesi
Küçükköy Muhtarlığı
Kültür & Turizm (Kültür & Turizm Bakanlığı)

Anıtlar ve Müzeler Genel Konya Müzesi
Müdürlüğü
Ankara Müzesi Konya Rölöve
Konya Kültür Müdürlüğü
(İl Kültür Müdürü)
Konya Turizm Müdürlüğü
(İl Turizm Müdürü)
Turizm Acentaları
TÜRSAB30 TÜRSAB Konya Bölgesi
DÖSİM
Eğitim
Eğitim Bakanlığı Konya Eğitim Müdürlüğü Çumra’daki okullar
Bölgedeki okullar Küçükköy’deki okul
Çevre
Devlet Su İşleri Konya Bölgesi
Tarım ve Köy İşleri
3.1.4 Destek grupları

Sahada yürütülen kazı ve faaliyetler iki grup tarafından desteklenmektedir:
· Çatalhöyük Dostları
· Çatalhöyük Türk Dostları
3.1.5 Sponsorlar
Mevcut Proje Sponsorları:
· Ana Sponsorlar: Koçbank ve Boeing
· Uzun Vadeli Sponsor: Merko
· Bilgi İşlem Sponsoru: Koç Sistem
· Diğer Sponsorlar: British Airways, Shell, Thames Water, Glaxo Smithkline.
· Hilton Otelleri, Arup Engineers, PR and basın organları dahil olmak üzere projeyi
destekleyen diğer organizasyonlar.
·
3.1.6 Akademik finans kaynakları
30
Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği
39
40
Çatalhöyük Araştırma Projesi aşağıdaki akademik fonlardan finansal destek

almaktadır:
· İngiliz Sanat ve İnsani Bilimler Akademisi Araştırma Heyeti
· Ankara, İngiliz Arkeoloji Enstitüsü
· Newton Trust
· McDonald Arkeolojik Araştırma Enstitüsü
· National Geographic Topluluğu
· Kress Kurumu
· Flora Ailesi Kurumu
· National Geographic Kurumu
· Stanford Üniversitesi
· Polonya Bilimler Akademisi
3.1.7 Yerel topluluklar

Kazı ekipleri ve köylüler arasında, özellikle de Dr. Ayfer Bartu Candan’ın çabaları ile
bir diyalog kurulmuştur. Bu diyalog:
· Sahanın ve sahada yapılan işlerin köyde, erkeklere ve kadınlara ayrı gruplar
halinde – slayt gösterileri ile anlatılması;
· Köyden ya da yakındaki ilçeden işçilerin sahada ya da kazı evinde çalışması;
· Arkeolojiye, tarihi uygulamaların tanımlanması için yerel bilgi ve tekniklerin
kullanım ına (bitkiler ve şifalı kullanımları; deney evinde kerpiç ve sıva ile yapılan
uygulamalar) yerel olaral katkıda bulunulması;
· Müze sergilerinde yerel grupların ve bölge sakinlerinin de katılımda bulunması;
· ÇRP aracılığı ile bağışlanan kitaplar ile Dr. Ayfer Bartu Candan tarafından
Küçükköy okuluna kütüphane kurulması; Kütüphanenin ÇRP desteği ile
gelişmeye devam etmesi ve en son olarak, proje aracılığı ile okul için beş
bilgisayar tayin edilmesi gibi faaliyetleri kapsamaktadır.
Bölge sakinleri ile diyalog sürdürülecek ve yönetim planı ile ilgili konular, Küçükköy ve
Çumra’da yapılacak sunumlar ile açıklanacaktır.
3.1.8 Ziyaretçiler
Alanda yapılan anketler, eğitim grupları ile yapılan çalışmalar ve öğretmenlerden
alınan geribildirimler aracılığı ile ziyaretçilere danışılmaktadır. Çatalhöyük’ü tur
güzergahlarına dahil eden İngiltere ve Türkiye’deki uzman tur şirketleri, Türk
rehberleri ile birlikte ziyaretçilerin ihtiyaçlarına yönelik değerli bilgiler vermişlerdir.
Alana gelen diğer kullanıcılar ve düzenli ziyaretçiler arasında sanatçılar, tasarımcılar

ve Tanrıça toplulukları/grupları da dahil olmak üzere, özel amaçlı gruplar yer
almaktadır.
Daha yakın geçmişte, Temper projesi kanalı ile alanın eğitim potansiyeli gündeme
alınmış ve alana okul gezileri düzenlenmiştir.
3.1.9 Uluslararası kurumlar

Yönetim planı taslağını yorumlamak üzere davet edilen önemli uluslararası kurumlar
arasında:
· (Aynı zamanda Temper projesini de destekleyen) ICOMOS International
40
41
· ICOMOS – İngiltere ve ICOMOS – Türkiye

· Getty Koruma ve Restorasyon Enstitüsü (Getty Conservation Institute)
· Dünya Arkeoloji Kongresi (World Archaeology Congress – WAC) yer almaktadır.
3.2 Danışmanlık süreci

18 aydan fazla süren paydaş danışmanlığı sürecinde plan aşağıda tanımlandığı
şekilde hazırlanmıştır:
Zaman Faaliyet
Haziran 2002 Yönetim planı çerçevesi üzerinde anlaşmaya varılmıştır
(Temper)
Temmuz 2002 Ankara, Anıtlar ve Müzeler Dairesi ile toplantı
Karar mercileri ile çalışma grubu (Ulusal ve bölgesel temsilciler
ile sahada çalışanlar)
Konya Müzesinde toplantı
Sahada çalışan ekipler ile hükümet temsilcileri arasında
gayriresmi toplantılar
Mart 2003 Taslağın çerçevesinin oluşturulması
Nisan 2003 Yönetim planı ekibi ile çalışma grubu
İstanbul, Ankara ve Konya’da toplantılar ve görüşmeler
Mayıs 2003 İlk taslağın tamamlanması
Haziran 2003 Temper Çalışma Grubunun değerlendirmesi
Ağustos 2003 Sahada görüşme/ danışmanlık
Çatalhöyük’te sunumların yapılması
Ankara’da toplantılar
Ekim 2003 Nihai taslak
Temper’da taslak planın gözden geçirilmesi
Kasım 2003 Selanik, Yunanistan’da yönetim planlarının Temper
Uluslararası Meslektaşlar tarafından Gözden Geçirilmesi
Nisan 2004 Nihai yorumların bir araya getirilmesi
Temmuz 2004 Üzerinde anlaşmaya varılan nihai planın yayınlanması (Türkçe
ve İngilizce)
Planın, onay için Konya Koruma Kurulu’na ibraz edilmesi
Planın onaylanması ve yürürlüğe girmesi
41
42
BÖLÜM II: EKSPERTİZ

Değerlendirme
Yönetim
Teklifleri
4 Önem
5 Yönetim Değerlendirmesi
6 Yönetim Hedefleri
7 Yönetim Politikaları
42
43
4 Önem
4.1 Önemin Belirlenmesi
Çatalhöyük:
· Yakın Doğu dışında gelişmiş olan ilk tarım alanlarından biridir.
· Aynı döneme ait Anadolu ve Yakın Doğu’da bulunan diğer alanlara göre oldukça
geniş bir yerleşim alanıdır.
· Anadolu ve Yakın Doğu’da yer alan aynı döneme ait diğer yerleşim alanlarına
kıyasla sanatsal alanda (duvar resimleri ve heykelcilik) ve el sanatlarında (sepet
örme, çanak-çömlek, ahşap işleri ve taş oymacılığı) önemli ilerlemeler olduğuna
dair kanıtlar içermektedir.
Bu alan, uluslararası kapsamda önemlidir ve alanın;
ii) mimari, sanatsal ve şehirleşme alanındaki gelişmeler açısından bir

zaman döngüsü dahilinde ve dünyanın bir kültürel alanı içerisinde
insani değerlerin değişimini göstermesi;
iii) yok olan kültürel bir gelenek ve medeniyetin benzersiz ve sıradışı
kanıtı olması, ve
iv) insan tarihinde önemli bir aşamayı ortaya koyan mimari etki ve arazinin
olağanüstü bir örneği olması itibariyle yönetim planında, Türkiye Kültür
ve Turizm Bakanlığı’nın ICOMOS-Türkiye ile bağlantılı olarak alanın
Dünya Mirası Listesi’ne girmesi için aday gösterilmesi tavsiye
edilmektedir.3 1
Alan, bölge ile ilgili çalışmalarda daha önce bilinmeyen arkeolojik bilgiler içermektedir.
Sonuç olarak, arkeolojik materyallerin bakım ı ve korunması; alanın sunulması,
yorumlanması ve kullanımı ile ilgili yakalaşımların temel olarak göz önünde
bulundurması gereken temel unsurlardan biri olmalıdır. Ayrıca alanın, hem tarihi hem
de çağdaş diğer başka değerleri de mevcuttur. Bu değerler, aşağıda tanımlanmış ve
ele alınm ıştır.
4.2 Çatalhöyük’ün Değerleri

Alan için aşağıdaki değerler tanımlanmıştır:
Değerler Sebebi Referans

Arkeolojik ve Tarihi · Bölgede daha önce bilinmeyen bir 4.1
medeniyet seviyesinin kanıtı
· Bu kanıtın büyük oranda 1.1
korunmuş olması
· Bu durumun, alanın birinci derece 2.1.1
arkeolojik sit alanı olarak tayini ile
desteklenmesi
Nadirlik · Bölgede bu dönemden kalan alan 1.4
sayısı nispeten azdır.
· Sanatın korunmuş olması
sebebiyle farklıdır. 4.1
31
Dünya Mirası Konvansiyonu (1972), UNES CO
43
44
Arazi · Höyük orta Anadolu peyzajının 1.2

ayırt edici bir özelliğidir 2.1.2
· Höyük, bu doğal yapının bir
parçasıdır ve çevredeki diğer
höyüklerin varlığı ile daha da
değer kazanmaktadır
· Arazinin devam eden tarımsal
kullanım ı
Bilimsel · Alandan elde edilen bilginin 1.3

derecesi ve kalitesi 1.5
Kültürel · Anadolu hayat tarzında hala 4.1

devam eden, halı (ve kilim)
dokuma, çanak- çömlek yapımı ve
sepet örme gibi çeşitli geleneklerin
başlangıç noktası olması
Eğitimsel · Uygulamalı öğrenim deneyimleri 3.1.8

için fırsat yaratması
· Arkeologlar ve arkeolojik süreçler 3.1.7
ile etkileşim
· Yerel ve ulusal okullar ile ilişki
· Profesyonel seviyede gelişim ve
eğitim
·
Yerel/ toplumsal · Yakın çevrenin (Küçükköy) eski ve 2.1.4
yeni yerel efsaneler ile bağlantısı
· Yerel kimlik ve alan ile ‘gurur’
duyulması
Ekonomik · Kazı sayesinde alanda iş 2.1.4

olanaklarının yaratılması
· Kazının yerel ekonomiye
kazandırdıkları
· Alan ve bölge turizminin artması
· Ticaret
· Alanın değerinden ötürü bölgeye
yatırımın geri dönmesi
Turizm · Alanın çekiciliği 2.4.1

· Çumra ve Küçükköy’deki turizm 3.1.7
hizmetlerinin gelişmesi
· Orta Anadolu bölgesinde turizm
ürünlerinin artması
· Bölgedeki diğer tarih öncesi
alanların tanınması ve değerlerinin
artması
44
45
Politik · Alana yüksek mevkideki bakanlık 2.1.4

ziyaretlerinin yapılması
· Çumra için alanın politik önemi 2.5.4
· Alanın, Anadolu medeniyetleri ile
ilgili ulusal değerlerin sembolize
edilmesinde kullanılması
·
Sembolik · Alanın, sanatçılar, yazarlar ve 3.1.7
tasarımcılar için esin kaynağı 2.5.4
olması
Tinsel · Tanrıça toplulukları için alanın 3.1.7

anlamı 2.5.4
45
46
5 Yönetim Değerlendirmesi
5.1 Alan için varolan tehditler

Doğal · Korunmasızlık: açıkta bırakıldıkları andan itibaren
kerpiç duvarlar bir ya da iki yıl içerisinde çöker, duvar
sıvası birkaç gün içerisinde kaybolur ve eğer
uygulama yapılmazsa, kazı yapıldıktan sonra yarım
saat içerisinde boyalı yüzeyler solar
· Höyükte bulunan yapılar ve emniyetleri açısından
yüksek rüzgarlar bir tehdit oluşturur.
· Kış dönemindeki yoğun kar yağışı
·
İnsan unsuru · Sulama sistemi: Doğal çevre ve ortama etkisi (çelişki:
tarım ın algılanan ekonomik potansiyeli, kültürel
mirasın ekonomik potansiyelinden çok daha
yüksektir)
· Sulama sistemi ve su tablası: yeraltındaki arkeolojik
materyallere etkileri
· Dikim ve yoğun tarım uygulamalarının yeraltındaki
arkeolojik materyallere etkileri
· Gelişim ve binaların alanın ortam ına etkileri
· Yeni binaların ve yapıların alana etkisi.
· Koruyucu çatıların hem yeraltı arkeolojisine hem de
höyüğün ortamına etkisi.
· Batı höyüğünde pulluk ile tarla sürülmesi
· Doğu höyüğünde arkeologlar ve turistler için yapılan
patikaların sebep olduğu toprak sıkışması
Turizm · Otobüslerin, arabaların ve genel anlamda park

alanının görsel etkisi
· Patikaların ve büyük olasılıkla arkeolojik bulguların
aşınması
· Patikaların altında kalan arkeolojik bulguların
sıkışması (yukarıdaki maddeye bakınız)
· Atıkların (çöplerin) artması
· Artan ziyaretçi sayısının ve ilgili gelişmelerin yerel
halk üzerindeki sosyal etkisi
Diğer · Arkeolojik bulguların çalınması

· Yasal olmayan kazılar ve ‘hazine’ avcılığı
· Danışılmadan başlatılacak geniş bölgesel altyapı
projeleri (ör., yüksek gerilimli kablo çekilmesi, direk
dikilmesi)
46
47
5.2 Kısıtlamalar
Yasal · Alanın korunması ile ilgili mevzuat
· Alandaki yeni binalar ile ilgili bina yapım
yönetmelikleri
· Planlama mevzuatı
· Alan etrafında daha geniş bir koruma bölgesi (ara
bölgeler) oluşturma yollarının eksikliği
·
Finansal Bu Yönetim Planı’nın işlerlik kriteri, aşağıdakiler tarafından
tahsis edilebilecek finansman ile belirlenecektir:
· Hükümet (Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü
aracılığı ile)
· Bölgedeki Yerel Otoriteler
· Çatalhöyük Araştırma Projesi
· Dış finansman ve sponsorluk
· Özel proje fonu ve hibeler.
·
Faaliyetler · Alandaki faaliyetlerin mevsimlik olması
· Yönetim planının uygulamaya konmasını takip etmesi
için alan müdürü tayin etmenin bütçesel kısıtlamaları
· Saha personelinin sayısı
·
Erişim · Alanın Konya il merkezine uzaklığı
· Alana giden yol şartlarının kötü olması.
·
Çelişkiler · Milliyetçi ve dini politik bakış açılarından kaynaklanan
politik ihtilaf
· Sahadaki bazı grupların (ör., Tanrıça grupları)
faaliyetlerinden ve yerel hassasiyetlerden
kaynaklanan yabancı / yerel topluluk çekişmeleri
· Çumra ilçesi ve Küçükköy kasabası arasındaki
rekabetten kaynaklanan yerel çekişmeler.
· Alandaki istihdamdan kaynaklanan yerel çekişmeler.
·
5.3 Fırsatlar
Bilimsel · Alana duyulan bilimsel menfaatin artması ile kazı
menfaat hızının devam etmesinin ve kaynak yaratılmasına
destek verilmesinin sağlanması.
· Alanda daha uzun ve hatta daimi olarak bulunarak
topluma uzun vadeli ve süreğen ekonomik çıkar
sağlanması.
·
47
48
Kamu çıkarları · ‘Çatalhöyük’ün hem yerel olarak hem de sponsorlar

tarafından benimsenen bir ‘marka’ olarak
kullanılmasının alan ile ilgili bilinci arttırması
· Medyanın alana ilgi duyması ile hem alanın
reklamının yapılması hem de sponsorların alana ve
gerçekleşen faaliyetlere (ekonomik fırsatlara) ilgi
duymalarının sağlanması
·
Yerel menfaatler · Kazı ekipleri ve yakın çevre halkı arasında diyalog
kurulması
· Arkeolojik süreç ile ilgili yerel teknik bilgilerin değeri
· Yerel halkın alan ile gurur duyması
·
48
49
6 Yönetim Hedefleri
6.1 Amaç
Bu yönetim planının amacı, uluslararası kabul görmüş konvansiyonlar çerçevesinde
kullanıcılar ve ziyaretçiler için unutulmaz ve eğitsel bir deneyim sunulabilmesi için
alanın sürekli olarak gelişimini sağlayacak bir kılavuz oluşturmaktır.

· Bölge için uygun ve ilgili uygulamaların teklif edilmesi ve diğer alanlar için bir
örnek oluşturması.
Benimsenecek temel ilkeler:

· Sürdürülebilirlik
· Erişilebilirlik.
6.2 Yönetim Hedefleri

Alan ile ilgili genel yönetim hedefleri aşağıdaki gibidir:
Hedef 1: Alan, içinde bulunduğu ortam ve etrafını çevreleyen doğası ile

değerlendirilmeli ve idare edilmelidir.
Hedef 2: Alan ile ilgili araştırma konusu; bilgi, eğitim ve alana daha rahat erişim
sağlanmak suretiyle geliştirilmelidir.
Hedef 3: Mümkün olan her yerde toprak üstü ve altında bulunan arkeolojik malzeme
üzerindeki etkiler en az seviyede tutulmalıdır.
Hedef 4: Kazılarda bulunan her türlü arkeolojik bulgu, korunması için uygun şartlar
altında saklanmalı ve sergilenmelidir.
Hedef 5: Yerel topluluklar, alan ve çevresinin korunması ve yorumlanmasına ortak

olmaları için teşvik edilmelidir.
Hedef 6: Alana gelen ziyaretçilere, kaliteli açıklama ve eğitim malzemelerine erişim

de dahil olmak üzere, güvenli ve bilgilendirici bir ziyaret sunulabilmelidir.
Hedef 7: Yönetim planında ileri sürülen her bir politika sürdürülebilir olmalı ve hiçbir
şekilde alanın arkeolojik, bilimsel ve doğal değerlerini tehlikeye sokmamalıdır.
Hedef 8: Yönetim Planı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından resmi olarak
benimsenmeli ve Çumra Belediyesi tarafından planlama rehberi olarak kabul
edilmelidir.
6.3 Yönetim Ekibi

Alanın genel kontrolü Kültür ve Turizm Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel
Müdürlüğü’ne aittir.
49
50
Kısa ile orta vadede alanın günlük yönetimi Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve
Konya Müzesi’ndeki temsilcilerinin gözetiminde ve Çumra Belediyesinin de desteği ile
Çatalhöyük Araştırma Projesi kapsamında yürütülmeye devam edecektir.
Uzun vadede ise, alanın yönetiminin (henüz tanımlanmamış olan) Türk ortaklara
bırakılması ön görülmektedir.
50
51
7 Yönetim Politikaları
7.1 Çevre ve ortam
7.1.1 Höyüğün ortamı
LAN01: Alan için önemli olan bir ara bölge belirlenmesi ve yerel paydaşlar ile beraber
çalışarak hassas zirai ve yapı uygulamalarının geliştirilmesi.
LAN02: Batı höyüğünün 1. dereceden koruma altında olan alanlarının etrafına

koruyucu tel konması. Batı höyüğünün üzerinde pulluk ile tarla sürümünün ve bunun
arkeolojik kalıntılar üzerindeki etkisinin izlenmesi.
İlgi: planlama
Alanın şu andaki ortamı, Üçüncü Dereceden Arkeolojik alan kapsamında

korunmaktadır ve her türlü inşaat Bakanlık mevzuatı uyarınca kontrol edilecektir.
Alanın çevresinde kazı ve aynı zamanda ziyaretçi ihtiyaçlarının karşılanması ve
bilgilendirme için daha fazla yapıya ihtiyaç bulunmaktadır. Her türlü yapı için izin
yetkili kurumlarca verilecektir. Göz önünde bulundurulması gereken önemli unsurlar:
· Höyüğün etrafındaki yeni binaların konumu, malzemesi ve tarzı
· Alanda bulunan herhangi bir koruyucu çatının konumu, malzemesi ve tarzı
· Kazılar ve çıkan toprak yığınlarının konumu nedeniyle höyüğün şeklinde meydana
gelen değişiklikler
7.5 İlgi: Tasarım direktifleri, arkeoloji
7.1.2 Kültürel bir arazi olarak Çatalhöyük

Kültürel miras özellikle, ‘koruma’ sınırları içerisinde tanımlanmamış olsa da, önemli
olan arazinin bir parçasıdır. Çatalhöyük’ün kültürel bir arazi olarak tanınması,
korunması ve sunulması gerekmektedir. David Shankland ve Douglas Baird
tarafından Çarşamba alüvyal düzlüğünün park olarak ele alınmasına ilişkin sundukları
uzun vadeli öneriler göz önünde bulundurulmalıdır. Bu şekilde, ovada bulunan diğer
höyükleri ve alanları içine alan bir ulusal park ya da benzerinin yapılarak daha geniş
kapsamda idare edilen bir Konya ovası fikri de gerçekleştirilmiş olur. Parkın yönetimi
için alanın yönetiminden ve bakım ından sorumlu olacak ve aynı zamanda yerel bilinci
geliştirme rolü üstlenecek olan köyden istihdam edilmiş bekçilerden oluşan bir sistem
ön görülmektedir.
LAN03: Höyüklerin üzerinde toprağın derin sürülmesini önlemek için bölgedeki

çiftçiler arasında bilincin arttırılması.
LAN04: Çember bölgenin korunmasını sağlamak için köy bekçilerinden oluşan bir
sistem kurulması.
LAN05: Tekliflerin değerlendirilmesinde, insan yapımı arazi ile yakın geçmişteki doğal
arazi ve bir zamanlar insanların işgal ettiği ‘tarih öncesi’ alanın doğal ortam ile
bağlantısı ve bunların diğer höyükler ile Karadağ ve Hasandağ ile bağlantısının göz
önünde bulundurulması.
İlgi: Toplum, bilgilendirme
51
52
7.1.3 “Doğayı yapan insandır”

Yerel hayat ve tarım, Çatalhöyük ve Konya Ovası’nın çağdaş ‘doğal arazisi’ni
oluşturmaktadırlar.
LAN06: Alan ile ilgili bilgilendirme hazırlanırken yerel hayata da referans

gösterilmesinin sağlanması. Bunun için yerel grupların olaya dahil edilmesi.
7.2 Arazi kullanımı ve planlaması

7.2.1 Bölgesel planlama ve altyapı planlaması
PLAN01: Alan ve ortamını etkileyecek işler yapılmadan önce danışmanlık sürecinin

oluşturulması için ulaşım, elektrik ve su (sulama) daireleri ile iletişim yolunun
belirlenmesi.
7.2.2 Arazi planlaması

Birinci ve üçüncü derecede arkeolojik sit alanlarının yanısıra, alan için öngörülen
çember bölgenin belirlenmesi esnasında aşağıda belirtilen unsurlar göz önünde
bulundurulmalıdır:
· alanın görselliğine etkisi (alanın görünüşü ve alandan bakıldığında arazinin
görünüşü)
· alana erişim
· alanın tarihi bağlantıları
PLAN02: Bölge planına çember bölge sınırlarının dahil edilmesi ve alan ve ortamına
etki edecek inşaat faaliyetinin kısıtlanması.
PLAN03: Çumra ve Küçükköy’den alana giden yolların iyileştirilmesi.
7.2.3 Alan planlaması

Kazı bölgeleri genişledikçe ve ziyaretçi ve yerel halkın alana olan ilgisi arttıkça, alan
kritik bir gelişim süreci ile karşı karşıyadır. Gelecek birkaç yıl içerisinde, alanda yeni
bina ve tesislere ihtiyaç duyulacaktır. Bunların çoğu yönetim planında tanımlanm ıştır.
Saha geneli için geliştirilecek bir ana plan, kısa ve orta vadeli gelişimler için koordineli
ve oturmuş bir yaklaşım benimsenmesini ve gelecek gelişmeler için bir rehber kaynak
oluşturulmasını sağlayacaktır.
Saha için hazırlanacak ana plana aşağıdakiler dahil edilmelidir:

· Alana erişim ve hizmet sağlanması
· Alana araç giriş ve çıkış yönlerinin belirlenmesi
· Bina ve tesislerin konumu
· Yeni binalar için tasarım direktifleri
· Geçici ve kısa vadeli koruyucu çatı için direktifler
· Yeni binaların ve yapıların alana etkisi.
Yeni binalar için tasarım direktifleri

Alandaki yeni binalar için, aşağıdaki talimatlara uyulması gerekmektedir:
· Bina yükseklikleri mevcut bina yüksekliklerini geçmemelidir
· Höyüğe gidiş geliş hatları, yeni yapılar için yer ayarlaması yapılırken göz önünde
bulundurulmalıdır.
52
53
· Mevcut yapılar ile uyumlu ve çevrenin arazi özelliklerine etki etmeyecek

malzemeler kullanılmalıdır.
· İnşaatta uzun süre dayanacak ve yerel olarak mevcut malzemeler kullanılmalıdır.
· Uzun vadeli bakım ihtiyaçlarının ve bakım ın mümkün olmadığı hallerde (özellikle
çatılar için) kalıntılar üzerindeki etki belirlenmelidir.
PLAN04: Ana plan ve tasarım direktifleri, alanın planlama politikası olarak

benimsenmelidir.
PLAN05: Kazı evinin arkasındaki binalar kaldırılmalıdır.
Alandaki koruyucu çatılar

Höyüğün üzerindeki çatıların höyüğün çevre alandan görünüşüne etkisi ve alanın
doğal çevresi ile ilgili görüşler, höyüğün üzerindeki koruyucu çatılar hakkındaki
tartışmaların bir parçası olmalıdır.
İlgi: Arkeoloji
7.3 Arkeoloji
7.3.1 Kazılar
Kazı süreci ile kısa ve orta vadeli planlar bölüm 2.2 ve 5.2’te açıklanm ıştır. Yönetim
planında önerilen ören yeri ana planı, ziyaretçi yönetimive bilgilendirme stratejileri bu
önerilere dayanmaktadır.
ARCH01: Kazılar, höyüğün bulunduğu hali ile profilinin sürdürmesi ve kazılardan

çıkan toprağın uygun şekilde atılması.
İlgi: Arazi
7.3.2 Saklama
ARCH02: Yönetim planında belirtilen tasarım talimatları uyarınca yeni depoların inşa
edilmesi ve materyallerin uzun dönem saklanması için gerekli koşulların sağlanması.
İlgi: planlama, muhafaza, bilgi
7.3.3 Bilgi aktarımı

ARCH03: Çatalhöyük Araştırma Projesi 5 yıllık yayın planına uymayı sürdürmelidir: 3
yıllık kazı, ardından 2 yıllık çalışma dönemi ve yayın. Cilt serisi McDonald Arkeolojik
Araştırma Enstitüsü tarafından yayınlanmaktadır. Buna ilaveten, ekip üyelerinin
bireysel olarak düzenli aralıklarla makaleler yayınlaması.
ARCH04: Veritabanının İngiltere, Londra Müzesi ile ortak olarak yeniden

geliştirilmesi. Veritabanına internet sitesi (www.catalhoyuk.com) aracılığı ile
ulaşılabilmsi ve veritabanı kazı kayıtlarını, analiz kayıtlarını (ör, kemik, taş vb.),
fotoğrafları ve kazı günlüklerini içermesi.
ARCH05: Çatalhöyük Araştırma Projesi (ÇRP) yıllık arşiv raporu ve dergi aracılığı ile
bilgileri sunmaya devam etmesi. Bunun yanısıra, medya ve yayıncılar ile birlikte
çalışarak aktif olarak bilgi yayılım ının desteklenmesi.
53
54
7.3.4 Arkeoloji ve ziyaretçiler
ARCH06: Kazı ve laboratuar işlemlerinin (kısmen) halka gösterilmesi.
ARCH07: Kazının halka açık alanların güvenli hale getirilmesi.
ARCH08: Mevcut kazı ile ilgili bilginin alanda yapılan bilgilendirme ile alanı ziyaret
edenlere, ve projenin internet sitesi (yukarıya bakınız) aracılığı ile daha geniş bir
kitleye ulaşması.
İlgi: Bilgi, bilgilendirme, ziyaretçi yönetimi
7.4 Koruma
7.4.1 Koruma
CON01: Koruyucu çadırların içerisindeki koşulların izlenmesine ilişkin prosedürün

sürdürülmesi.
CON02: Yeni güney bölgesi çatısı, iç koşulların (muhafaza), aşınma ve bakım

ihtiyaçları ve maliyetleri açısından izlenmelidir.
CON03: Bugüne kadar elde edilen deneyimlere ve araştırma bulgularına dayanarak

alan için üzerinde anlaşmaya varılacak bir muhafaza politikası uygulanmalıdır.
İlgi: Arkeoloji, arazi bilgilendirme
7.5 Bilgilendirme
7.5.1 Saha içinde bilgilendirme
INT01: Güney bölgesindeki geniş dikey bölmenin temizlenerek anlatıma dahil

edilmesi ve güney çatısı altında sergi için bilgilendirici panellerin yerleştirilmesi.
Bilgilendirme panelleri ve işaretler

INT02: Bilgilendirme panelleri için (yazı karakteri, ebatı, renginin belirlenmesi ve ÇRP
logosunun kullanım ı da dahil olmak üzere) genel bir ‘tarzın’ geliştirilmesi.
INT03: Aşağıdaki konumlar için iklim korumalı bilgilendirme panelleri hazırlanmalıdır:

· alanın girişi
· deney evi
· güney koruyucu çatısı
· 40m x 40m alan
Yön bilgisinin, bilgilendirme panellerinin üstüne yerleştirilmesi.
İlgi: Ziyaretçi yönetimi
Ziyaretçi merkezi
INT04: Ziyaretçi merkezindeki serginin, üzerinde anlaşmaya varılan tarzda, ekip
üyelerinin çalışmaları da dahil olmak üzere, yeni sergi parçaları ile güncellenmesi.
Projenin uzun vadeli amaçlarından biri, alan-içi (elişi koleksiyonunun tamamını içeren,
girişi ücretli olan ve ziyaretçi tesisleri ile birlikte) bir müze kurulmasıdır.
54
55
INT05: Alan-içi kurulacak bir müze ile ilgili detaylı piyasa araştırmasının ve fizibilite
çalışmasının yapılabilmesi için finansmanın bulunması.
Deney Evi
INT06: Deney evinin yakınına evin araştırmalar açısından değeri ve bir bilgilendirme
aracı olması hakkında açıklama içeren bir bilgilendirme panelinin yerleştirilmesi.
INT07: Düzenli bakım ile deney evinin kullanımına devam edilmesinin sağlanması.
INT08: Proje ilerledikçe, yeni bilgiler açığa çıktıkça ve ziyaretçi talepleri arttıkça daha
fazla deney binasına olan ihtiyaç gündeme gelecektir.
İlgi: Koruma
Ziyaretçiler
INT09: Ziyaretçi verilerinin toplanmasına ve yıllık ziyaretçi anketlerine devam
edilmesi.
INT10: Tüm bilgilendirme materyalleri hem Türkçe hem İngilizce olmalıdır.

Materyallerin başka dillerde de hazırlanmasına gerek olup olmadığının
belirlenebilmesi için ziyaretçiler arasında en sık konuşulan ‘ikinci’ dil ile ilgili verinin
toplanması.
INT11: Bilgilendirme materyalleri için kullanılan bilginin düzenli olarak güncellenmesi.
İlgi: Turizm
7.5.2 Alan dışında bilgilendirme
INT12: ÇRP ile Konya Müzesi arasındaki ilişki;

· müzeye gönderilen kalıntılar için bilgilendirici panellerin sağlanmasına devam
edilmesi,
· alandan çıkarılan kalıntıların uzun dönemli saklanması ve/veya sergilenmesini
sağlamak amacıyla materyallerin korunması ilgili uzmanlık sağlanması ile
sürdürülmesi.
INT13: Bölge ile ilgili rehber basan başlıca yayıncılar ile iletişim sağlanarak alan
hakkındaki bilginin güncel olmasının sağlanması.
7.5.3 Çokseslilik
INT14: Alanda ve diğer tanıtım amaçlı yerlerde kullanılmak üzere alandaki etkinlikler
ve Çatalhöyük ile ilgili aktivitelerin kaydının tutulması.
INT15: ÇRP çok sesliliği desteklemeye ve farklı yorumları kabul etmeye devam
etmelidir. Bu, ilgili grupların kendi yorumlarını sunabilmeleri için ziyaretçi merkezinde
ya da internet sitesinde yer ayrılması ve sanatçıların alanda çalışmalarının teşvik
edilmesi ile mümkün olabilir.
İlgi: Arkeoloji, turizm
55
56
7.6 Ziyaretçi yönetimi

7.6.1 Varış ve park etme
VIS01: Tek tip karayolları yön işaretlerinin alana giden bütün yollara konulması.
VIS02: Alanın yanında, araba ve otobüs parkı için uygun yüzeye sahip bir otopark
alanının tahis edilmesi.
7.6.2 Ziyaretçi tesisleri ve perakende satış

Çatalhöyük kırsal bir alanda bulunmaktadır. Dolayısıyla, tuvaletler de dahil olmak
üzere, gölgelik alanlar, oturacak yerler ve satın alınacak su gibi temel içeceklerin
alanda bulunması gerekmektedir.
VIS03: Alan içerisinde ziyaretçi tuvaletleri ve oturacak yer ile birlikte gölgelik alanların
temin edilmesi.
VIS04: Girişin karşısında ve yanındaki alanın kullanımı ve bu alanlarda yapılan

perakende satışın düzenlenmesi.
Ziyaretçi sayısı ile birlikte gelir potansiyelinin de artması ile Küçükköy’ün gelecekteki
ticari girişimlerden elde edilebilecek kazançtan faydalanmasını sağlamak amacıyla
perakende satış noktalarının işletilmesi için bir köy kooperatifi kurulabilir.
Göz önünde bulunudurulabilecek seçenekler:

· Alan içerisinde rehber kitaplar ve eğitim materyalleri satan bir cafe
· Köy kooperatifi fırsatı ve yerel el sanatlarının satışı
· DÖSIM ile bağlantılı girişimler
· Alan ile ilgili (alanda ya da diğer yerlerde) sanat eserlerinin ve elişlerinin satışı
İlgi: planlama
7.6.3 Ziyaretçi güzergahı

Şu anda, ziyaretçilere höyükte bir güvenlik görevlisinin eşlik etmesi gerekmektedir.
Bu uygulamanın devam etmesi ile ziyaretçi sayısının önemli derecede artması
halinde, kadro endişeleri gündeme gelecektir.
VIS05: Ziyaretçi güzergahının bakımı yapılarak,:

· güvenli;
· kazılar devam ettikçe ve alan geliştikçe değiştirilmeye müsait olması;
· ziyaretçiler için bilgilendirici ve hoş bir deneyime yardımcı olmasının sağlanması.
İlgi: Arkeoloji, bilgilendirme
7.6.4 Alan içinde bilgilendirme

Ziyaret esnasında bilgilendirme merkezinin ilk durak olarak kullanılması, alanla ilgili
önemli bilgilerin ziyaretçilere aktarılmasını sağlamaktadır.
VIS06: Ziyaretçi merkezinin girişinin, ziyaretçilerin alana girer girmez rahatça

görebileceği şekilde düzenlenmeli ve kazı evinden kolaylıkla ayırd edilir özellikte
olması.
İlgi: Bilgilendirme
56
57
7.6.5 Patikalar
Mevcut patika düzenlemesi, höyük üzerinde doğal bir görünüme ve mevsimlik
esnekliğe sahiptir ve gerektiğinde kolayca değiştirilebilmektedir; ancak, kalabalığa ve
erozyona karşı hassastır. Buna rağmen, sonradan yapılacak patikalar, özellikle
görünüm açısından, höyük üzerinde daha fazla etkiye sahip olacaktır.
Alandaki ip bariyerler ortama uygundur ve gerektiği takdirde, diğer bölümlerde

uygulanabilir.
VIS07: Patikalarda aşınmasının ve toprak sıkışıklığının izlenmesi. Ulusal parklarda

kullanılan geçirgen malzemelerin uygunluğunun araştırılması.
7.6.6 İşaretler
Alana yapılan ziyaretlerin rehberli olması nedeniyle, otopark alanı ve giriş arasındaki
kısım hariç, yön gösteren işaretlere çok fazla ihtiyaç yoktur. Dolayısıyla yön gösterici
işaretlerin çoğu bilgilendirme panolarına eklenebilir.
7.6.7 Atık ve alan bakımı

Mevcut olarak alanda bulunan kazı ekibi tarafından yürütlmektedir. Uzun vadede bu
sorumluluk Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne kalacaktır.
VIS08: Sahadaki çöp bidonlarının artırılması, bilgilendirmeye çöp ile ilgili bir bölüm
eklenmesi ve sahada sigara içilmeme politikasının uygulanması.
7.7 Yerel, Bölgesel ve Ulusal Çerçeve

7.7.1 Alanın yerel anlamının dahil edilmesi
Bugüne kadar yerel halk ile kurulan ilişkiler ve iletişimin, bireysel çabalara
dayanmasından ziyade, formal olarak projeye dahil edilmesi gerekmektedir.
CONT01: Bir Türk enstitüsü ortağının yerel topluluklar ve kazı arasındaki bağı kurma
ve güçlendirme rolünü üstlenmesi.
CONT02: Alanda yapılan bilgilendirme ve çalışmalar, alan ile ilgili yerel anlamlara ve
değerlere karşı hassas yaklaşımın sürdürmesi.
CONT03: ÇRP'nin ortam ile ilgili aktarımları esas alınarak, kazının yerel halka
ekonomik kazanç getirmesini sağlamak amacıyla bir ekonomik etki
değerlendirmesinin hazırlanması.
7.7.2 Bölgesel ilişkiler:
CONT04: Yönetim planının 5 yıl içerisindeki revizyonunda, ortak bir internet sitesi,
eğitim ve tanıtım materyalleri aracılığı ile çevredeki diğer tarih öncesi alanlar ile
ilişkilerin kuvvetlendirilmesinin önerilmesi.
7.7.3 Alana ilişkin ulusal menfaatler
CONT05: Ulusal medya ve eğitim organizasyonları ile birlikte çalışılarak alanın değer
ve öneminin tanıtılması.
57
58
7.8 Eğitim, Öğretim ve Araştırma

7.8.1 Alanda Araştırma ve Eğitim
Çatalhöyük Araştırma Projesi, yabancı ve Türk ekip üyeleri için, burs programı da
dahil olmak üzere, alan ve alan dışında eğitim fırsatları sunmaktadır.
EDU01: Alan içerisinde daimi bir araştırma ve eğitim merkezinin oluşturulmasına

yönelik sezon boyunca ve sezon dışında alanda eğitim kurslarının düzenlenmesi.
EDU02: Alandaki mevcut bilimsel çabalar ve araştırma çabalarının genişletilerek

Çatalhöyük’ün önemli bölgesel bir araştırma merkezi haline getirilmesi için
çalışmaların başlatılması.
7.8.2 Eğitim Projesi
EDU03: Temper projesi sonlandıktan sonra da eğitim aktivitelerinin sunulmaya

devam edilmesinin yollarının araştırılması ve mevcut sponsorların eğitim faaliyetlerine
destek verme konusundaki potansiyel istekliliklerinin takip edilmesi.
EDU04: Türk okulları için hazırlanan eğitim materyallerine paralel eğitim paketlerinin
oluşturulması ve uluslararası okullara da sunulabilmesi.
EDU05: Projenin internet sitesinin, çeşitli ilgi alanlarından kişiler için açık ve erişilebilir
olması ve diğer ilgili internet sitelerine ulaşım bağlantıları içermesi.
7.9 Turizm
7.9.1 Çatalhöyük ve Çevresi
Alan yakınlarında gece konaklanacak bir yer ihtiyacı kısıtlıdır; ve büyük olasılıkla
konaklama, orta standartta bir otelden çok, düşük etkili ve ekonomik açıdan makul,
‘yenilikçi’ değere sahip bir yer olacaktır.
TOUR01: Alanın yakın çevresinde gelecekteki ziyaretçi ve konaklama ihtiyaçlarının

belirlenmesi için piyasa ve fizibilite çalışmasının yapılması gerekmektedir.
TOUR02: Turkish Friends topluluğu ve ÇRP, birlikte çalışmaya devam ederek tur
rehberleri için brifing günleri düzenlemeye devam etmelidir.
İlgi: Ziyaretçi idaresi
7.9.2 Konya ve bölge turizmi ile ilişkiler
TOUR03: Konya’daki müzeleri birbirine bağlayan (indirimli) bir bilet ile tüm Müzelere
ve Çatalhöyük’e giriş sağlanması ve bu şekilde Çatalhöyük ile, Arkeoloji Müzesi de
dahil, Konya’nın daha az ziyaret edilen Müzelerine ilgi çekilmesi amacıyla ortak bilet
kesme imkanının araştırılması.
TOUR04: Alanın ziyaretçilere promosyonu ve aynı zamanda alanda ziyaretçi

yoğunlaşmasını önlemek amacıyla Konya İl Turizm Müdürlüğü ve konferans
organizatörleri ile ilişkilerin güçlendirilmesi.
58
59
7.9.3 Promosyon
Alanın promosyonu, hem alanın ziyaretçiler tarafından kullanımı hem de
yoğunlaşmanın azaltılmasında kullanılabilir. Promosyonun önemli bir parçası da
piyasayı anlamaktır. Ziyaretçi anketlerinden elde edilen veriler, ziyaretçi gruplarının
tanınması ve hedef alınmasında önemli bir kaynak oluşturur.
TOUR05: Türkiye, Konya, Kapadokya (Kayseri’ye giden uçuşlar da dahil edilmelidir)

için turizm ile ilgili figürlerin, Çatalhöyük için bilinen rakamların (Türk ve yabancı
ziyaretçi yüzdeleri, kazının ne ölçüde ziyaretçi trafiği yarattığı – arkadaşlar ve
meslektaşlar) ve ne kadarının çocuk olduğu verilerinin belirlenmesine yönelik
araştırma yapılması.
TOUR06: Etki değerlendirmesi esas alınarak alandaki maksimum ziyaretçi ve

rehberlik kapasitesinin belirlenmesi.
İlgi: Bilgilendirme, ziyaretçi idaresi
7.9.4 Turizmde süreklilik
TOUR07: Yakın çevrede eko-turizm projelerinin geliştirilmesine yönelik olanaklar

araştırılması.
İlgi: Planlama
7.10 Değerlendirme ve gözden geçirme

7.10.1 Uygulamaya ilişkin kısıtlamalar
Bu yönetim planının uygulamasında geçerli olacak kısıtlamalar şunlardır:
· Kaynak eksikliği
· Kısıtlı sayıda alan personeli
· Kısıtlı bakım bütçesi
Yönetim planı ve politikalarının değerlendirilmesi, bu kısıtlamalar göz önünde

bulundurularak yapılmalıdır.
7.10.2 Planın revize edilmesi

Yönetim planı düzenli olarak güncellenmeli ve değişiklikler paydaşlar ile
tartışılmalıdır.
REV01: Yönetim planının yıllık olarak gözden geçirilmesi.
Daha köklü bir revizyon, paydaş gruplar ile yapılacak bir dizi çalışma grubu aracılığı
ile 5 yıllık bir süreç için planlanmalıdır. Plan, bu aşamada tanımlanan orta ve uzun
vadeli politikaların daha detaylı şekilde ele alınmasını tavsiye etmektedir.
REV02: Beş yıl içerisinde yönetim planının tamamen gözden geçirilmesi ve yeniden
ilgi gruplarına danışılması.
59
60
BÖLÜM III: UYGULAMA
8 Eylem Planı ve İleriye Bakış

9 Proje Profilleri
60
61
8 Eylem Planı & İleriye Bakış
8.1 Eylem Planı

Bundan sonraki sayfalarda yer alan tablo, önceki bölümde tanımlanan her bir yönetim
politikalarının gerçekleştirilmesi ile ilgili sorumlulukları, eylemin uygulanması gereken
zaman dilimini, finansman ve bu planda (Bölüm 6) açıklanan yönetim hedefleriyle
ilişkisini tanımlamaktadır.
8.1.1 Anahtar Oyuncular

Bu yönetim planının uygulama sorumluluğu aşağıdakilere aittir:
Organizasyon Referans
Çatalhöyük Araştırma Projesi ÇRP
Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü DG
Konya Müzesi Konya Müzesi
Konya TÜRSAB TÜRSAB
Konya’daki özel sektör
Çumra Belediyesi ve/veya Kaymakamlık Çumra
Çevre Bakanlığı Çevre Bak.
Karayolları Karayolları
Çatalhöyük Turkish Friends Turkish Friends
Çumra ve Küçükköy yerel toplulukları Yerel halk
Sponsorlar
Londra Üniversitesi UCL
8.1.2 Zaman çerçevesi

Uygulama ile ilgili zaman dilimleri şöyledir:
· Kısa vade 1-5 Yıl
· Orta vade 10 yıla kadar
· Uzun vade 10+ Yıl
Tam olarak kaç yıl süreceği biliniyorsa, bu belirtilmiştir. Bazı eylemlerin kısa, orta ve
uzun vadeli etkileri mevcuttur.
61
62
Politika Lider Ortak Hedef Zaman Diğer referans
Çevre ve ortam
LAN01: Alan için önemli olan bir ara bölge belirlenmesi ve yerel paydaşlar ÇRP 1, 5 Kısa WHS gerekliliği
ile beraber çalışarak hassas zirai ve yapı uygulamalarının geliştirilmesi. Çumra
LAN02: Batı höyüğünün 1. dereceden koruma altında olan alanlarının DG 1 Kısa
etrafına koruyucu tel konması. Batı höyüğünün üzerine pulluk ile tarla ÇRP
sürümünün ve arkeolojik kalıntılar üzerindeki etkisinin izlenmesi.
LAN03: Höyüklerin üzerinde toprağın derin sürülmesini önlemek için DG 1,5 Kısa /
bölgedeki çiftçiler arasında bilincin arttırılması ÇRP Orta
LAN04: Çember bölgenin korunmasını sağlamak için köy bekçilerinden 1, 5 Orta
oluşan bir sistem kurulması.
LAN05: Tekliflerin değerlendirilmesinde, insan yapımı arazi ile yakın ÇRP 1, 5 Orta
geçmişteki doğal arazi ve bir zamanlar insanların işgal ettiği ‘tarih öncesi’
alanın doğal ortam ile bağlantısı ve bunların diğer höyükler ile Karadağ ve
Hasandağ ile bağlantısı göz önünde bulundurulması.
LAN06: Alan ile ilgili bilgilendirme hazırlanırken yerel hayata da referans ÇRP 5 Kısa
gösterilmesinin sağlanması. Bunun için yerel grupların olaya dahil Yerel halk
edilmesi.
Arazi kullanımı ve planlaması

PLAN01: Alan ve ortamını etkileyecek işler yapılmadan önce danışmanlık DG 1 Kısa
sürecinin oluşturulması için ulaşım, elektrik ve su (sulama) daireleri ile
iletişim yolunun belirlenmesi.
PLAN02: Bölge planına çember bölge sınırlarının dahil edilmesi ve alan Çumra 1 Kısa /
ve ortamına etki edecek inşaat faaliyetinin kısıtlanması. Orta
PLAN03: Çumra ve Küçükköy’den alana giden yolların iyileştirilmesi. Çumra 6 Kısa
Karayolları
PLAN04: Ana plan ve tasarım direktfleri, alanın planlama politikası olarak Çumra 1, 3 Kısa
benimsenmelidir. Koruma Kurulu
PLAN05: Kaz ı evinin arkasındaki binalar kaldırılmalıdır. ÇRP 1 Kısa
62
63
Arkeoloji
ARCH01: Kazılar, höyüğün bulunduğu hali ile profilinin sürdürülmesi ve ÇRP 1 Kısa /
kazılardan çıkan toprağın uygun şekilde atılması. Orta
ARCH02: Yönetim planında belirtilen tasarım talimatları uyarınca yeni ÇRP 4 Kısa
dükkanların inşa edilmesi ve materyallerin uzun dönem saklanması için Orta
gerekli koşulların sağlanması. Uzun
ARCH03: Çatalhöyük Araştırma Projesi 5 yıllık yayın planına uymayı ÇRP 2 Kısa
sürdürmelidir: 3 yıllık kaz ı, ardından 2 yıllık çalışma dönemi ve yayın. Orta
Buna ilaveten, ekip üyelerinin bireysel olarak düzenli aralıklarla makaleler Uzun
yayınlaması.
ARCH04: Veritabanının İngiltere, Londra Müzesi ile ortak olarak yeniden ÇRP ve Londra 2 Kısa
geliştirilmesi. Veritabanına internet sitesi (www.catalhoyuk.com) aracılığı Müzesi Orta
ile ulaş ılabilmesi ve veritabanı kazı kayıtlarını, analiz kayıtlarını (ör, kemik, Uzun
taş vb.), fotoğrafları ile kazı günlüklerini içermesi.
ARCH05: Çatalhöyük Araştırma Projesi yıllık arşiv raporu ve dergi ÇRP 2 Kısa
aracılığı ile bilgileri sunmaya devam etmesi. Bunun yanıs ıra, medya ve Orta
yayıncılar ile birlikte çalışarak aktif olarak bilgi yayılım ının desteklenmesi. Uzun
ARCH06: Kazı ve laboratuar işlemlerinin (kısmen) halka gösterilmesi. ÇRP 2, 6 Orta
ARCH07: Kazının halka açık alanlarının güvenli hale getirilmesi. ÇRP 6 Kısa
ARCH08: Mevcut kazı ile ilgili bilginin, alanda yapılan bilgilendirme ile ÇRP 2, 6 Kısa
alanı ziyaret edenlere, ve projenin internet sitesi aracılığı ile daha geniş bir
kitleye ulaşması.
Koruma
CONS01: Koruyucu çadırların içerisindeki koşulların izlenmesine ilişkin ÇRP 3 Kısa
prosedürün sürdürülmesi.
CONS02: Yeni güney bölgesi çatıs ında, iç koşulların malzemenin ÇRP 3 Kısa /
korunması, aşınma ve bakım ihtiyaçları ve maliyetleri aç ısından izlenmesi. Orta
CON03: Bugüne kadar elde edilen deneyimlere ve araştırma bulgularına ÇRP 3, 4 Kısa
dayanarak alan için üzerinde anlaşmaya varılacak bir koruma politikasının UCL
uygulanması.
63
64
Bilgilendirme
INT01: Güney bölgesindeki geniş dikey bölmenin temizlenerek anlatıma ÇRP 6 Kısa
dahil edilmesi ve güney çatıs ı altında sergi için bilgilendirici panellerin
yerleştirilmesi.
INT02: Bilgilendirme panelleri için (yazı karakteri, ebatı, renginin ÇRP 2, 6 Kısa
belirlenmesi ve ÇRP logosunun kullanım ı da dahil olmak üzere) genel bir DG
‘tarzın’ geliştirilmesi.
INT03: Aşağıdaki konumlar için iklimden korunaklı bilgilendirme panelleri ÇRP 6 Kısa
hazırlanmalıdır: DG 2-3 Yıl
· alanın girişi
· deney evi
· güney bölgesi koruyucu çatısı
· 40m x 40m alan
Yön bilgisinin, bilgilendirme panellerinin üstüne yerleştirilmesi.
INT04: Ziyaretçi merkezindeki serginin, üzerinde anlaşmaya varılan ÇRP 6 Kısa
tarzda, ekip üyelerinin çalışmaları da dahil olmak üzere, yeni sergi
parçaları ile güncellenmesi.
INT05: Sahada kurulacak bir müze ile ilgili detaylı piyasa araştırmasının ÇRP 2, 4, 6 Kısa
ve fizibilite çalışmasının yapılabilmesi için finansmanın bulunması. DG
INT06: Deney evinin yakınına, evin araştırmalar açıs ından değeri ve bir ÇRP 2, 6 Kısa
bilgilendirme aracı olması hakkında aç ıklama içeren bir bilgilendirme
panelinin yerleştirilmesi.
INT07: Düzenli bakım ile deney evinin kullanımına devam edilmesinin ÇRP 6 Kısa
sağlanması. Yerel halk
INT08: Proje ilerledikçe, yeni bilgiler aç ığa ç ıktıkça ve ziyaretçi talepleri ÇRP 6 Kısa/
arttıkça daha fazla deney binasına olan ihtiyaç gündeme gelecektir. Orta
INT09: Ziyaretçi verilerinin toplanmasına ve yıllık ziyaretçi anketlerine Alan güvenlik 6 Kısa
devam edilmesi. görevlileri
ÇRP
INT10: Tüm bilgilendirme materyalleri hem Türkçe hem İngilizce olmalıdır. ÇRP 6 Kısa/
Materyallerin başka dillerde de haz ırlanmasına gerek olup olmadığının Türk Dostları Orta
belirlenebilmesi için ziyaretçiler arasında en sık konuşulan ‘ikinci’ dil ile Tur operatörleri
ilgili verinin toplanması.
64
65
INT11: Bilgilendirme materyalleri için kullanılan bilginin düzenli olarak ÇRP 6 Sürekli
güncellenmesi.
INT12: ÇRP ile Konya Müzesi arasındaki ilişki; ÇRP 4, 6 Kısa
· müzeye gönderilen kalıntılar için bilgilendirici panellerin sağlanmasına Konya Müzesi
devam edilmesi,
· alandan ç ıkarılan kalıntıların uzun dönemli saklanması ve / veya
sergilenmesini sağlamak amacıyla gerekli malzemelerin korunması ile
ilgili uzmanlık sağlanması ile sürdürülmesi.
INT13: Bölge ile ilgili rehber basan başlıca yayınc ılar ile iletişim ÇRP 6 Kısa/
sağlanarak alan hakkındaki bilginin güncel olmasının sağlanması. Orta
INT14: Alanda ve diğer tanıtım amaçlı yerlerde kullanılmak üzere alandaki ÇRP 6 Orta
etkinliker ve Çatalhöyük ile ilgili aktivitelerin kaydının tutulması.
INT15: ÇRP çok sesliliği desteklemeye ve farklı yorumları kabul etmeye ÇRP 5, 6 Kısa/
devam etmelidir. Bu, ilgili grupların kendi yorumlarını sunabilmeleri için Orta
ziyaretçi merkezinde ya da internet sitesinde yer ayrılması ve sanatç ıların
alanda çalışmalarının teşvik edilmesi ile mümkün olabilir.
Ziyaretçi yönetimi
VIS01: Tek tip karayolları yön işaretlerinin alana giden bütün yollara DG 6 Kısa
konulması. Karayolları
VIS02: Alanın yanında, araba ve otobüs parkı için uygun yüzeye sahip bir DG 3, 6 Orta
otopark alanının tahis edilmesi.
VIS03: Alan içerisinde ziyaretçi tuvaletleri ve oturacak yer ile birlikte ÇRP 6 Orta
gölgelik alanların temin edilmesi.
VIS04: Girişin karşıs ında ve yanındaki alanın kullanım ı ve bu alanlarda DG 3, 6 Kısa /
yapılan perakende satış ın düzenlenmesi. Orta
VIS05: Ziyaretçi güzergahının bakımı yapılarak,: ÇRP 3, 6 Kısa
· güvenli;
· kazılar devam ettikçe ve alan geliştikçe değiştirilmeye müsait olması;
· ziyaretçiler için bilgilendirici ve hoş bir deneyime yardımcı olmasının
sağlanması.
65
66
VIS06: Zıyaretçi merkezinin girişinin, ziyaretçilerin alana girer girmez ÇRP 6 Kısa
rahatça görebileceği şekilde düzenlenmesi ve kazı evinden kolaylıkla ayırd
edilebilir özellikte olması.
VIS07: Patikalarda aşınmanın ve toprak s ıkış ıklığının izlenmesi. Ulusal ÇRP 3 Kısa
parklarda kullanılan geçirgen malzemelerin uygunluğunun araştırılması.
VIS08: Sahadaki çöp bidonlarının arttırılması, bilgilendirmeye çöp ile ilgili ÇRP 3 Kısa
bir bölüm eklenmesi ve sahada sigara içilmeme politikasının uygulanması.
Yerel, Bölgesel ve Ulusal Çerçeve

CONT01: Bir Türk enstitüsü ortağının yerel topluluklar ve kazı arasındaki teyit edilecek 5 Kısa Ortak olarak bir
bağı kurma ve güçlendirme rolünü üstlenmesi. ünversite
aranmaktadır
CONT02: Alanda yapılan bilgilendirme ve çalışmalar, alan ile ilgili yerel ÇRP 5 Kısa
anlamlara ve değerlere karşı hassas yaklaşım ın sürdürülmesi.
CONT03: ÇRP'nin ortam ile ilgili aktarımları esas alınarak, kaz ının yerel ÇRP 5 Orta
halka ekonomik kazanç getirmesini sağlamak amacıyla bir ekonomik etki
değerlendirmesinin hazırlanması.
CONT04: Yönetim planının 5 yıl içerisindeki revizyonunda, ortak bir ÇRP 1, 4
internet sitesi, eğitim ve tanıtım materyalleri arac ılığı ile çevredeki diğer
tarih öncesi alanlar ile ilişkilerin kuvvetlendirilmesinin önerilmesi.
CONT05: Ulusal medya ve eğitim organizasyonları ile birlikte çalış ılarak ÇRP 2
alanın değer ve öneminin tanıtılması. Turkish Friends
Eğitim, Öğretim ve Araştırma

EDU01: Alan içerisinde daimi bir araştırma ve eğitim merkezinin ÇRP ile Türk ve 2 Orta Türk ortaklar ile
oluşturulmasına yönelik sezon boyunca ve sezon dış ında alanda eğitim yabancı ortaklar işbirliği içinde
kurslarının düzenlenmesi.
EDU02: Alandaki mevcut bilimsel çabalar ve araştırma çabalarının ÇRP ile Türk ve 2 Orta /
genişletilerek Çatalhöyük’ün önemli bölgesel bir araştırma merkezi haline yabancı ortaklar Uzun
getirilmesi için çalışmaların başlatılmasıç
66
67
EDU03: Temper projesi sonlandıktan sonra da eğitim aktivitelerinin Tarih Kurumu 2, 6 Kısa
sunulmaya devam edilmesinin yollarının araştırılması ve mevcut ÇRP
sponsorların eğitim faaliyetlerine destek verme konusundaki potansiyel Sponsorlar
istekliliklerinin takip edilmesi.
EDU04: Türk okulları için haz ırlanan eğitim materyallerine paralel eğitim ÇRP 6 Orta
paketlerinin oluşturulması ve uluslararası okullara da sunulabilmesi. Uluslararası eğitim
ortağı
EDU05: Projenin internet sitesinin, çeşitli ilgi alanlarından kişiler için açık ÇRP 2, 6 Kısa
ve erişilebilir olması ve diğer ilgili internet sitelerine ulaş ım bağlantıları Orta
içermesi. Uzun
Turizm
TOUR01: Alanın yakın çevresinde gelecekteki ziyaretçi ve konaklama TÜRSAB 6 Ortak olarak bir
ihtiyaçlarının belirlenmesi için piyasa ve fizibilite çalışmasının yapılması Ortak olarak bir Türk Türk Üniversitesi
gerekmektedir. Üniversitesi aranmaktadır
ÇRP
TOUR02: Turkish Friends topluluğu ve ÇRP birlikte çalışmaya devam Turkish Friends 6
ederek tur rehbetleri için brifing günleri düzenlemeye devam etmelidir.
TOUR03: Konya’daki müzeleri birbirine bağlayan (indirimli) bir bilet ile tüm Konya Müzesi 6
Müzelere ve Çatalhöyük’e giriş sağlanması ve bu şekilde Çatalhöyük ile, DG
Arkeoloji Müzesi de dahil, Konya’nın daha az ziyaret edilen Müzelerine ilgi
çekilmesi amacıyla ortak bilet kesme imkanının araştırılması.
TOUR04: Alanın ziyaretçilere promosyonu ve aynı zamanda alanda ÇRP 3, 6
ziyaretçi yoğunlaşmasını önlemek amacıyla Konya İl Turizm Müdürlüğü ve TÜRSAB
konferans organizatörleri ile ilişkilerin güçlendirilmesiç Hilton Konferansları
TOUR05: Türkiye, Konya, Kapadokya (Kayseri’ye giden uçuşlar da dahil Ortak olarak bir Türk 6 Ortak olarak bir
edilmelidir) için turizm ile ilgili figürlerin, Çatalhöyük için bilinen rakamların Üniversitesi Türk Üniversitesi
(Türk ve yabancı ziyaretçi yüzdeleri, kazının ne ölçüde ziyaretçi trafiği ÇRP aranmaktadır
yarattığı – arkadaşlar ve meslektaşlar) ve ne kadarının çocuk olduğu
verilerinin belirlenmesine yönelik araştırma yapılması.
TOUR06: Etki değerlendirmesi esas alınarak alanda maksimum ziyaretçi ÇRP 3
ve rehberlik kapasitesinin belirlenmesi. Ortak olarak bir Türk
Üniversitesi
67
68
TOUR07: Yakın çevrede eko-turizm projelerinin geliştirilmesine yönelik ÇRP 5 Kısa /

olanakların araştırılması. Çumra Orta
TÜRSAB
Yönetim Planı’nın Değerlendirilmesi ve İzlenmesi

REV01: Yönetim planının yıllık olarak gözden geçirilmesi ÇRP Kısa DG ile
REV02: Beş yıl içerisinde yönetim planının tamamen gözden geçirilmesi ÇRP 2009
ve yeniden ilgi guruplarına danışılması. DG
68
69
8.2 İleriye Bakış

Dünya Mirası Konvansiyonu Faaliyet Talimatları alanlar için yıllık, orta vadeli ve uzun
vadeli (30 yıllık) yönetim hedeflerinin geliştirilmesini düzenlemektedir.32 Bu talimatlar
uyarınca, Yönetim Planı’nın bu bölümünde alan için belirlenen kısa (5 yıllık), orta (10
yıla kadar) ve uzun (25 yıla kadar) vadeli vizyon ve hedefler özetlenmektedir. Tüm
bunlar hakkında paydaşlar ile anlaşmaya varılacaktır.
8.2.1 Kısa Vade (5 yıl)

Yer · Çatalhöyük’ün bölgede söz konusu dönemin
incelenmesi için bir merkez haline getirilmesi
· Çatalhöyük’ün UNESCO Dünya Mirasları Listesi’ne
aday gösterilmesi
·
Arkeoloji · Küzey bölgesi: 40m x 40m alanın kazılarına devam
edilmesi
· Güney bölgesi: Güney-Zirve alanındaki kazıların
yeniden açılması
· Doğu höyüğünde (TP alanında) ve batı höyüğünde
kazı yapılmasının teşviki bu kazıların
desteklenmesine devam edilmesi
·
Alana · Alanda yeni depoların inşaası
müdahaleler · Sahadaki bilgilendirme merkezinin güncellenmesi ve
serginin yenilenmesi
· Temel ziyaretçi tesislerinin oluşturulması (otopark
alanı, cafe, gölgelik alan)
· İlgili işaretler ve bilgi panoları ile destekli ziyaretçi
güzergahının ve patikaların oluşturulması
· Batı höyüğünün etrafına koruyucu tel konması
· 40 x 40 alanın üstünde kuzey kısımda ikinci bir çatı
inşa edilmesi ile ilgili çalışmalar
·
Bilgilendirme ve · Okullarda ve sahada eğitim materyallerinin
eğitim bulunması
· Sahadaki bilgilendirme merkezi içerisinde bir eğitim
alanının oluşturulması
· Bir bilgilendirme ekibinin oluşturulması (İngiltere
üniversitelerinde Müze Çalışmaları kursları ve Türk
üniversitelerinde Turizm kursları) için muhtemel
enstitü kaynaklarının araştırılması
· Türkçe internet sitesinin açılması
·
32
Bkz. Feilden, B.M. ve Jokilehto, J. (1998) Management Guidelines for World Cultural
Herit age Sites, Rome: ICCROM, s. 2.
69
70
70
71
Turizm ve · Rehberler için ve sürekli medya teşhiri ile ilgili alanda

yerellik düzenli eğitim programlarının yapılması
· Konya Turizm Dairesi, Konya TÜRSAB ve diğer
bölgesel turizm operatörleri ile bağlantı (ör., Hilton
konferansları) kurulması
· Turizmin alanın yakın çevresindeki diğer ilgi çekici
alanlara da taşınması için turizm gelişimine yerel
halkın da dahil olmasını sağlayacak teşviklerin
başlatılması
·
8.2.2 Orta Vade (10 yıl)

Yer · Çatalhöyük’ün Dünya Miras Alanı olarak kabulü
· Çarşamba Alüvyal Düzlüğü’nün (gelişimin kontrol
edilmesi ve arazinin karakterinin korunması için bir
planlama düzenlemesi oluşturularak) kültürel bir
arazi olarak tayin edilmesi
· Bölgede bulunan diğer Neolitik alanlar ile bilimsel ve
arkeolojik bir işbirliği içerisinde bağlantıların
güçlendirilmasi. Çatalhöyük’ün Türkiye’deki Neolitik
araştırmalar için bir merkez olması.
·
Arkeoloji · Kuzey bölgesi:
· 40m x 40m alanındaki 30 – 40 binanın teşhir
edilmesi için çalışılması
· Çevresel ve koruma koşulları elverdiğince Bina 5’in
sergilenmeye devam edilmesi
· Koruma altına alınması gereken ve sergilenebilecek
başka binaların belirlenmesi.
·
· Güney bölgesi
· Güney-Zirve alanındaki kazılara devam edilmesi
· Güney bölgesinde taş yatağına kadar açığa çıkarılan
her bir yapı katmanından örnek alınmasını
sağlayacak bir örnekleme stratejisinin oluşturulması
·
· Diğer
· Yardımcı kazı ekiplerinin teşvik edilmesine ve
desteklenmesine devam edilmesi
· Duvar resimlerinin bir kez açığa çıkarıldıktan sonra
güvenli şekilde muhafazalarını, çıkarılmalarını ve
sergilenmelerini sağlayacak koruma metodlarının
geliştirilmesi
·
Alana · Sahadaki ziyaretçi merkezinin sürekli gözden
müdahaleler geçirilmesi ve gerekli ölçüde güncellenmesi
· Kuzey alanı çatısının inşa edilmiş olması
71
72
· Alanda (yeraltında) duvar resimlerinin ve bulguların

sergilendiği yeni bir Müze için fizibilite çalışması ve
ekonomik etki incelemesinin yapılması ve kaynak
oluşturulması.
·
Bilgilendirme ve · Eğitim programlarının geliştirilmesi ve genişletilmesi
eğitim · Okullar için yatılı yaz kampları
·
Turizm ve · Çatalhöyük ve çevresinin, yerel ilgi alanlarını ve
yerellik gelenekleri içine alan, oturmuş bir turizm merkezi
haline gelmiş olması
· Eko- turizm teşviklerinin oluşturulması
·
8.2.3 Uzun Vade (25 yıl)

Yer · 2017 yılında, alanda yerel, ulusal ve devlet
seviyesinde kaynaklarla finanse edilen ve Türk
yetkililer tarafından idare edilen, kendi kendini idame
ettiren bir araştırma, koruma, öğretim ve eğitim
merkezi oluşturulmuş olması
· Konya Ovası’nın, korunması ve bakım ı için yerel
destek ile birlikte, kültürel bir arazi olarak tanınması
·
Alana · Alan içerisinde; duvar resimlerinin bulunmasına bağlı
müdahaleler olarak – Çatalhöyük koleksiyonu ile ilgili
bilgilendirme, sergileme ve saklama hizmetleri sunan
bir müze inşa edilmesi
· Neolitik binaların rekonstrüksiyonuö deneysel
yapıların sürdürülmesi
· Batı höyüğünü de içine dahil eden kapasmlı bir
ziyaretçi güzergahının oluşturulması
·
Turizm ve · Alanın, araştırma merkezinin ve ziyaretçilerin
yerellik yarattığı sosyo-ekonomik kazançların bölgede
hissedilmesi ve kabul edilmesi
·
72
73
9 Proje Profilleri
9.1 Projeler
Eylem Planı; kısa ile uzun vadede belirlenen politikalar için yapılması gereken
faaliyetleri sıralarken bu bölümün amacı yönetim planından çıkışlı geliştirilebilecek
bazı projelerin tanımlanmasıdır. Her bir proje kapsamında gerçekleştirilebilecek ve
finanse edilebilecek bir dizi politika yer almaktadır. Yönetim planında sunulan proje
çerçeveleri sadece yol göstermek amaçlıdır; ancak, potansiyel kaynak sağlayıcılara
sunulacak teklifler haline dönüştürülebilir.
Gelecek beş yıl içerisinde uygulanmak üzere sekiz proje belirlenmiştir:
Proje 1: Dünya Miras Alanı başvurusu
Proje 2: Bilgi teknolojisi
Proje 3: Ziyaretçi yönetimive alan sunumu
Proje 4: Alan hakkında bilgilendirme
Proje 5: Ziyaretçi merkezi
Proje 6: Eğitim faaliyetleri
Proje 7: Turizm çalışması ve değerlendirmesi
Proje 8: Eko-turizm ve yerel toplum.
Sonraki bölümlerde önerilen projeler için

· Proje hedefleri,
· Proje içeriği,
· Proje ortakları,
· Potansiyel finansman kaynağı ve
· Zaman dilimini açıklayan kısa tanımlar yer almaktadır.
9.2 Diğer finansman şekilleri

Alanın şu andaki durumu ve geleceği için temel problemlerden biri olan finansman; bu
yönetim planında ortaya atılan tekliflerin gerçekleştirilmesi için de bir sorundur.
Bireysel olarak projeler için hibe ya da sponsorlar aracılığı ile kaynak yaratılmasına
karşın, devam eden kazı işlemleri ve alan faaliyetlerinin finansmanı sorun olmaya
devam etmektedir. Alanın gelecekte de ayakta kalabilmesi için, bir kısmı Devlet
kaynaklarından olmak üzere, belirli bir gelir akışının sağlanması gereklidir.
73
74
9.3 Proje 1: Dünya Miras Alanı başvurusu
Proje hedefleri
Alanın öneminin, Dünya Miras Alanı olarak kabul edilmesi yolu ile tanınması.
Proje içeriği
· Alanın Türkiye için ön listeye (tentative list) dahil edilmesi
· Uygulama safhasında, UNESCO tarafından istenen gerekli tüm belgelerin, alan
için bir yönetim planı ve bununla ilgili olarak danışıldığına dair kanıtlar ile birlikte
hazırlanması
· Alanın potansiyel bir Dünya Miras Alanı olarak öneminin yerel, ulusal ve
uluslararası platformlarda anlaşılmasının sağlanması
Proje ortakları
· Proje, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından
yürütülecektir.
· UNESCO’ya resmi başvuruyu yapmak Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın
sorumluluğundadır.
· Bilgi ve yönetim planının sağlanmasında Çatalhöyük Araştırma Projesi yardımcı
olacaktır.
Potansiyel finansman kaynağı

Aday gösterme süreci için herhangi ek bir kaynağa gerek bulunmamaktadır. Ancak,
başvuru süreci içerisinde, evrakların hazırlanması, danışmanlık ve değerlendirme
görevine yardımcı olmak için Turizm ve Kültür Bakanlığı’nın bu işe personel adaması
söz konusu olacaktır.
Zaman dilimi
Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından belirlenecektir.
74
75
9.4 Proje 2: Bilgi Teknolojisi & Erişim
Proje hedefleri
Çatalhöyük projesi ve kazıları hakkındaki bilginin daha iyi idare edilmesi ve bu
bilgilere erişimin arttırılması.
Proje içeriği
· Farklı kullanıcı ihtiyaçlarını cevaplayan aşamalı bilgi içerecek şekilde internet
sitesinin geliştirilmesi
· Türkçe internet sitesinin kurulması
· İnternet erişimi ile bulgu ve kazı veritabanının iyileştirilmesi
Proje ortakları
· Tekonoloji ortağı

· Özel sektör sponsorluğu
· Avrupa Topluluğu’nun teknoloji transferi ile bağlantılı finansman kaynakları
Zaman dilimi
1. Yıl Araştırma
2. Yıl Teklif hazırlanması ve kaynak araştırılması
3. Yıl Finansman için başvuruların hazırlanması
5. Yıl Projenin tamamlanması
75
76
9.5 Proje 3: Ziyaretçi yönetimive alanın sunumu
Proje hedefleri
Alana gelen ziyaretçi sayısı arttıkça, ziyaretçilere güvenli, değerli ve ilginç bir deneyim
yaşatabilmek amacıyla alan güvenliğinin sağlanması.
Proje içeriği
· Yön işaretleri
· Araba ve otobüs park alanı
· Patikalar ve güvenlik bariyerleri
· Daha çok çöp bidonu
· Tuvaletler
· Gölgelik alan
· İçecek satışı ve cafe (mevcut olan korunabilir mi?)
Proje ortakları
· Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü
· Çumra Belediyesi
· Karayolları

· Sponsorlar
Zaman dilimi
1. Yıl Tekliflerin hazırlanması
2. Yıl Teklifler ve finansman üzerinde anlaşılması
Kaynak bulunabilirse, 3, 4, ve 5 numaralı projeler birleştirilebilir.
76
77
9.6 Proje 4: Alan hakkında bilgilendirme
Proje hedefleri
Alanda sağlanan bilgilendirmenin iyileştirilmesi ve birbirleriyle daha uyumlu
bilgilendirme uygulamalarının geliştirilmesi.
Proje içeriği
· Alanın girişi için bilgilendirme paneli
· Deney evi için bilgilendirme paneli
· Güney bölgesindeki çatı altında bilgilendirme
· Bina 5 ve 40m x 40m alan için saha içerisinde bilgilendirme
· Çumra’da bilgilendirme paneli
Proje ortakları

· Sponsorlar
· Çatalhöyük Araştırma Projesi (tasarım çalışması için)
Zaman dilimi
1. Yıl Tekliflerin hazırlanması, bilgilendirme seçeneklerinin araştırılması
Genel bir ‘tarz’ bilgilendirme uygulamasının geliştirilmesi
2. Yıl Teklifler ve finansman üzerinde anlaşılması
Panellerin tasarlanması
77
78
9.7 Proje 5: Ziyaretçi merkezi
Proje hedefleri
Alana bir giriş sağlamak ve sahada devam eden çalışmalar, alanla ilgili diğer
grupların çalışmaları ve yerel halkın alan ile ilişkisi hakkında bilgi vermek ve eğitim
materyali temin etmek amacıyla ziyaretçi merkezinin güncellenmesi.
Proje içeriği
· Yeni sergiler
· Yeni bilgilendirici materyaller
· Danışma (bilgi ve satış için)
· Ziyaretçilere nerede olduklarını göstermek amacıyla dış görünümün iyileştirilmesi
· Deney evine yakın alanda açık sergi ve oturacak yer
Proje ortakları
· Üniversite ortağı (Müze çalışmaları ve tasarım ile ilgili olarak)
· Sponsorlar

· Özel sektör sponsorluğu
· Avrupa Topluluğu’nun Culture 2000 gibi finansman kaynakları
Zaman dilimi
1. Yıl İçerik üzerinde anlaşmaya varılması

Tasarım sunumunun hazırlanması
2. Yıl Tasarım ve bütçeleme
Sponsorlardan kaynak istenmesi
3. Yıl Çalışmalara başlanması
4. Yıl Yeni ziyaretçi merkezinin açılması
78
79
9.8 Proje 6: Eğitim Faaliyetleri
Proje hedefleri
Temper projesinin bir parçası olan Türkiye Ekonomik ve Sosyal Tarih Vakfı’nın
çalışmalarını takip ederek, uzun vadeli eğitim faaliyetlerinin oluşturulması ve yerel
okulların bu faaliyetlerden faydalanmaları.
Proje içeriği
· Konya bölgesinde ve Türkiye’nin diğer bölgelerindeki okullar ile işbirliği yaparak
alana okul gezilerinin düzenlenmesine devam edilmesi
· Tarih öncesi hakkında ders verilmesi hakkında ve öğretim materyali olarak
arkeolojik alanların kullanılması ile ilgili okul öğretmenleri ile çalışmaya devam
edilmesi
· Türkçe internet sitesinin oluşturulması
· Yeni eğitim materyallerinin, kitaplarının, vs. hazırlanması.
· Aileleri ile alanı ziyaret eden çocuklar için eğitim faaliyetlerinin geliştirilmesi
· Kütüphane ve bilgisayar temin edilmesi de dahil olmak üzere, yerel okullar ile
işbirliğinin sürdürülmesi.
Proje ortakları
· Türkiye Ekonomik ve Sosyal Tarih Vakfı
· İl Eğitim Müdürlüğü
· Okullar

· Sponsorlar
· Özel okullar (Yerel okullar ile ortak şekilde)
Zaman dilimi
1. Yıl Çatalhöyük çocuk kitaplarının yayınlanmasına devam edilmesi ve
alanda ve Çatalhöyük sergilerinin bulunduğu müzelerde bunların
bulundurulması
Okul gezilerine devam edilmesi

2. Yıl Öğretmenler ile çalışma grubunun oluşturulması
Sonraki yıllarda yapılacak okul gezileri için bir program üzerinde
anlaşılması
3. Yıl Düzenli / yıllık okul gezilerinin ayarlanması

Sahada eğitim materyallerinin bulunması
79
80
9.9 Proje 7: Turizm çalışması ve değerlendirmesi
Proje hedefleri
· Bölgedeki turizm ile ilgili anlayışın geliştirilmesi
· Yerel paydaşların turizm ile ilgili istek ve endişelerinin anlaşılması
· Alanın ziyaretçi kapasitesinin arttırılması
· Yerel çevre ve bölge için sosyal taşıma kapasitesinin belirlenmesi
Proje içeriği
· Ziyaretçilerin, ziyaretçi sayısının ve alana etkilerinin takip edilmesi
· Yerel topluluklar ve paydaşlar ile görüşmeler ve çalışma gruplarının düzenlenmesi
· Bölgedeki turizm istatistiklerinin ve şeklinin araştırılması
· Alan ve bölgeyi ziyaret eden yerel ve yabancı tur operatörlerine anket yapılması
· Alanın ve bölgenin taşıma kapasitesinin belirlenmesi amacıyla bulguların
değerlendirilmesi
· Turizmi geliştirme stratejileri geliştirmek için bulguların değerlendirilmesi
Proje ortakları
· Konya İl Turizm Müdürlüğü
· TÜRSAB Konya
· Türk Üniversite ortağı (Turizm Bölümü)

· Yerel turizm sektörü
· Gelişim programı kaynağı
Zaman dilimi
1. Yıl Türk Üniversitelerinden projeye ortakların belirlenmesi
İşlerin kapsamının belirlenmesi
2. Yıl Yerel turizm yetkilileri ve TÜRSAB ile bağlantı kurulması
Metodoloji geliştirilmesi
Finansman kaynaklarının belirlenmesi
3. Yıl Araştırma ve veri toplama
Değerlendirme
4. Yıl Araştırma ve veri toplama
Değerlendirme
Paydaşlara danışma
Bulguların sunulması
5. Yıl Veri toplama, güncelleme ve yerel halk ile iletişim hakkında
düzenli bir program oluşturulması
80
81
9.10 Proje 8: Eko-turizm ve yerel toplum
Proje hedefleri
Çevre alandaki yerel topluluklara doğrudan kazanç sağlayacak düşük etkili
sürdürülebilir turizmin geliştirilmesi.
Proje içeriği
· Yerel ürünlerin ve elişlerinin turizm açısından tanıtılması
· Piyasaya göre yerel ürünlerin ve elişlerinin geliştirilmesi
· Alan yakınlarında yerel yemekler yapan restoran / cafe bulunması
· Küçük çaplı eko-turizm konaklama projesi
· Bölgede ziyaretçiler için doğa ile ilgili aktiviteler geliştirilmesi
Proje ortakları
· Yerel topluluklar
· Konya Turizm Müdürlüğü
· Ulusal ve Uluslararası uzman tur acentaları
· Friends ve Turkish Friends organizasyonları
· Eko-turizm uzmanı

· Avrupa Topluluğu Euromed Heritage finansman kaynakları
· Bölegesel gelişim kaynakları programları
Zaman dilimi
2. Yıl Proje kapsamının belirlenmesi

Proje 7 ile ilgi kurarak bilgi ihtiyaçlarının tanımlanması
3. Yıl Proje 7’nin bulgularına göre proje kapsamının belirlenmesi
Yerel ortakların belirlenmesi
Kaynak araştırması
5. Yıl Aşama I, proje gelişimi
7-10. Yıl Bölgede eko-turizm projelerinin oluşturulması
81
Levha 1
a: Çatalhöyük’ün Coğrafi Konumu.
b:Çatalhöyük’ün Coğrafi Konumu.

Levha 2
a: Çatalhöyük’ün Uydu Görüntüsü.
b: Çatalhöyük’ün Coğrafi Yapısı (Eş Yükselti Eğrisi Çizimi).

Levha 3
a: Çatı Kaplama Çalışmaları (Dış Görüntü).
b: Çatı Kaplama Çalışmaları ve Alana İlişkin Açıklama Panosu (İç Görüntü).

Levha 4
a:Güney Açması Çatı Kaplama Çalışmaları (Dış Görüntü).
b: Güney Açması Çatı Kaplama Çalışmaları (İç Görüntü).

Levha 5
a: Güney Açması Çatı Kaplama Çalışmaları ve Alana İlişkin

Açıklama Panosu (İç Görüntü).
b: Güney açması kazı çalışmaları (İç Görüntü).

Levha 6
a: Alanda Çalışan Bölge Halkına Mensup Kadınlar.
b: Alanda Fotoğraf Çeken Ziyaretçiler.

Levha 7
a: Deney Evi Fotoğrafı (İç Görünüm ).
b: Deney Evi (İç Görünüm, Intramural Gömü).

Levha 8
a: Deney Evi Fotoğrafı (İç Görünüm ).
b: Deney Evi Fotoğrafı (Dış Görünüm).

Levha 9
a: Çatalhöyük VI B Mimari Katı Çizimi .
b: Çatalhöyük VI B Mimari Katının Planı.

Levha 10
a: Çatalhöyük Mimari Canlandırması.
b: Çatalhöyük Mimari İllüstrasyonu (Canlandırması) .

Levha 11
a: Minicity Antalya’da Sergilenmekte Olan Çatalhöyük Maketi.
b: Minicity Antalya’da Sergilenmekte Olan Çatalhöyük Maketi.

Levha 12
a: Çatalhöyük Hakkında Bir Mimari Canlandırma Ana. Med. Müz.
b : Çatalhöyük Hakkında Bir Mimari Canlandırma An. Med. Müz.

Levha 13
a: Ziyaretçi Merkezinin iç görünümü (Resim: Çatalhöyük Araştırma Projesi.
b: Ziyaretçi Merkezinin iç görünümü (Resim: Çatalhöyük Araştırma Projesi.

Levha 14
a: Ziyaretçi merkezinin iç görünümü (Resim: Çatalhöyük Araştırma Projesi).
b: Temper Projesi Kapsamında alanda Çalışan İlköğretim Öğrencileri.

Levha 15
a: Temper Projesi Kapsamında alanda Çalışan İlköğretim Öğrencileri.
b) c)
a) Temper Projesi kapsamında alanda çalışan İlköğretim Okulu öğrencilerinin yaptığı

b) örnek figürin ve c)duvar boyama çalışmaları.
Levha 16
a:Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzes i,Topraktan Sons uzluğa

Çatalhöyük Sergisinden (26.05.2008– 20.08. 2006) Mimari Canlandırma.
b: Çatalhöyük’te n Boğa Avı Sahnes i.

Levha 17
a:
b:
Han Tümertekin’in Ulusal Mimarlık Ödülleri, Proje Dalı Başarı Ödülü Alan
Çatalhöyük Müze ve Ziyaretçi Merkezi Tasarımı 2000 a) ve b)
Levha 18
a: 2008 Yılı Kazıları Sonucunda Ortaya Çıkan Bina 77.
b: 2008 Yılı Kazıları Sonucunda Ortaya Çıkan Bina 77.

Levha 19
a: Ana Tanrıça Figürüni.
b:2008 Yılı Kazı Çalışmaları Sonucu Tespit Edilen Duvar Boyamaları.

Levha 20
a: Örge Tulga Jewellery Design tarafından kullanılan Çatalhöyük Motifi.
b:Çatalhöyük’ten ele geçen mühür baskısı.

Levha 21
a: 2008 Yılı Kazı Çalışmaları Sonucu Tespit Edilen Duvar Boyamaları.
b
Levha 22
a: Çatı ve Ziyaretçi Gezi Yolları .
b:Gezi Yolları ve Bilgilendirme Panoları .

Levha 23
a: Koruma Uygulamaları
b:Çatalhöyük Kazı Alanları

Levha 24
a: Aşağıpınar Yerleşmesinin Konumu (Resim1).
b:Aşağıpınar Açıkhava Müzesi (Resim 5, 6, 7, 8).

Levha 25
Levha 26
a: 3 Boyutlu (3 d) Sanal Çatalhöyük Gezisinden Görüntü.
b: 3 Boyutlu (3 d) Sanal Çatalhöyük Gezisinden Görüntü.

Levha 27
a: Çatalhöyük’ten ele geçen kil figürinlere ait çizim.
b:Çatalhöyük’ten ele geçen kil figürinlere ait çizim.

Levha 28
Çatalhöyük’ten ele geçen figürine ait bir çizim.

Levha 29
a: Alan 4040’ta tespit edilen mimari yapı içindeki ayı kabartması.
b: TP alanında tespit edilmiş mimari yapı içindeki insize duvar süslemesi.

Levha 30
a b
a: Zoomorfik biçimli damga mühür b: Zoomorfik biçimli damga mühür çizimi.
c: Tapınak 14 duvarında betimlenen Hasandağ olması muhtemel resim.

Levha 31
Bina 5 kazıları sonucu ortaya çıkan evin 3 boyutlu çizimi.
Evin Bölümleri
Space 154: Mekan 154

Storage Bins: Ambar Çukurları
Plastered Timber Post: Alçılı Kazık Dikme
Platform: Seki
Bench: Oturak, Oturma Bölümü
Basin: Lavabo
Fire Installation: Ateş Yakma Yeri
Levha 32
a:Mimari kalıntıların duvarlarında rastlanan leopar kabartmaları.
b: Tapınak olarak tanımlanan VII.23 no’lu mimari ögede betimlenmiş muhtemel ayı
kabartması.
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı : Mehmet Kaya Yaylalı
Doğum Yeri ve Tarihi : İstanbul – 08.10.1977
Eğitim Durumu
Lisans Öğrenimi : Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi

Protohistorya ve Ön Asya Arkeolojisi
Yüksek Lisans Öğrenimi :
Bildiği Yabancı Diller : İngilizce, Almanca
Bilimsel Faaliyetleri :
İş Deneyimi
Stajlar :
Projeler : 2002-2006 Yılları Arası Panaztepe Arkeolojik Kazılarına

Katılım (IRERP Projesi)
Çalıştığı Kurumlar : Kültür ve Turizm Bakanlığı,Kültür Varlıkları ve Müzeler

Genel Müdürlüğü
İletişim
E-Posta Adresi : kayayaylalar@yahoo.com
Tarih :07.04.2010

Kitap Olarak Al

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kitap Olarak Al

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Hacettepe Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü

POST PROCESSUAL “SÜREÇ SONRASI ARKEOLOJİ” VE

Mehmet Kaya YAYLALI

Yüksek Lisans Tezi

Mehmet Kaya YAYLALI

Arkeoloji Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

YAYLALI Mehmet Kaya, Post Processual “Süreç Sonrası Arkeoloji” ve Kültürel

Ancak arkeoloji biliminde gözlemlenen bu pozitivist farklılaşma sürecinin tek dinamiği

Özellikle 1960’lı yıllardan itibaren arkeolojik verilerin tanımlanması ya da

Anahtar Sözcükler: Arkeoloji, Deneysellik, Teori, Süreç Sonrası, Kültürel Miras

Archaeology witnessed serious transformations in its historical development and first

The subject of archeological studies continued to be material culture objects, which

Theoretical developments observed in definition of archaeological data or its evaluation

Keywords: Archaeology, Empirical, Theory, Post Process, Cultural Heritage

IV.IV.ÇATALHÖYÜK KÜLTÜREL MİRAS YÖNETİMİ 105

Levha 1 a: Çatalhöyük’ün Coğrafi Konumu, (www.catalhoyuk.com).

Levha 12 b:Çatalhöyük Hakkında Bir Mimari Canlandırma,(An. Med. Müz)

Levha 23 a: Koruma Uygulamaları, (www.catalhoyuk.com).

Post Processual “Süreç Sonrası Arkeoloji” ve Kültürel Miras (Çatalhöyük Örneği)

Yukarıda ismi geçen kişiler tez çalışması boyunca benden desteklerini ve

ffKfKAohblilgİ’kİk TAkfjf sbAkAiİZİ

ffKff Aohblilgİ BİLİMİNİk dbiİŞİMİ

ieçnarÇ= tççääey= harâamışDta= E`erabäusFI= gçÜn= darstanÖ= paâçaÖözüDnÇe= îe= sçn=

ˆzeääiâäe= NVMT= yılınÇan= başäayaraâ= yürütüäen= suaätı= arâeçäçjiâ= çaäışmaäarının=

ffKffKOK Arkeçlçji Biliminin Türkiye’Çe TariÜsel delişimi

NRK=yüzyıäÇa=catiÜ=puätan=jeÜmet= tarafınÇan=esâi=eseräerin=Çeîäet= eäiyäe=tçpäanÇığı=saîı=

ffKffKOKOK CumÜuriyet aĞnemi Arkeçlçjisi

ffKffKOKP delişme aĞnemi Arkeçlçjisi

ffKfffK Aohblilgİh Tbloİ kbaİo?

qÜçmsenI= hçpenÜaÖ= jüzesiDnÇeâi= maäzemeäeri= birbirini= izäeyen= bu= teânçäçjiâ=

eÇiämesi= sağäanmış= en= âüçüâ= ayrıntıäar= inceäenmiş= âüçüâ= ÜayîanäarÇan= artaâaämış=

JJJJNVUM’äi= yıääarÇa= veni= Arâeçäçjinin= uyÖuäaÇığı= teçriâ= iäâeäerin= eäeştirisinÇen= çrtaya=

ffKfffKOK Türkiye’Çe Teçrik Arkeçlçji’nin delişimi

`eäaäettin= maşa= çämuştuK= Bu= âuramsaä= yapıya= ait= parametreäer= `umÜuriyetin=

uyÖaräıâäarını= îe= AnaÇçäu’Çan= Ööç= eÇenäer= btrüsâäer= ise= oçma= ryÖaräığını=

Öeäeneâseääiğini= âanıtäar= niteäiâteÇirK= vine= qraâya= BöäÖesinÇe= âazı= îe= araştırmaäar=

ffKfsK p¸obÇ AohblilgİSİ TbloİSİ Emrçcessual ArcÜaeçlçÖyF

birbirinÇen= bağımsız= Öeäişen= süreçäer= çäaraâ= tanımäamasına= âarşın= sçsyaä= yaşamI=

· Arâeçäçjinin= bir= biäÖi= nesnesi= çäaraâ= Öeçmişi= nesneääiâ= âurÖusu= içinÇe=

ffKsK p¸obÇ plkoApf Aohblilgİ TbloİSİ

“mçst= mrçcessuaä= ArcÜaeçäçÖy”= püreç= pçnrası= Arâeçäçji= çrtaya= çıkışı= anäamınÇa=

Çeğişiâäiâäer= ÖösterebiäirK= Bu= anäamÇa= metçÇiâ= farâäılıâäarın= yarattığı= sçnuçäarın=

· haÇınäarın= sçsyaä= statüsünü= Öeçmişe= Çair= arâeçäçjiâ= îeriäer= ÇçğruätusunÇa=

ffKsfKp¸obÇ plkoApf Aohblilgİ’kİk cbipbcİ AkAiİZİ

ÇataäÜöyüâ= araştırmaäarına= başäamaÇan= önce= Afriâa’Ça= quÖenI= mçâçt= îe= kjemp=

eKdKdaÇamer= îe=mauä=oicçeur=tarafınÇan=âapsamı=ÇaÜa=Ça= Öenişäetiämiştir= EeeiÇeÖÖer=

fffKfK h¸iT¸obi jİoApfk TAkfjf

fffKffKh¸iT¸obi jİoAp vÖkbTİMİ kbaİo?

Arâeçäçji= perspeâtifinÇen= baâıäÇığınÇa= hüätüreä= jiras= vönetimi= Öeneä= özeääiâäeriyäe=

fffKfffKO rluslararası jevzuat

fsKfKNKÇatalÜĞyük’ün hçnumu ve Tanımı

işäemeciäiğini=Öösteren= buäuntuäarÇan= bazıäarıdırK= İäÖinç= çäan=Çört=örneâ= ÇışınÇa= Üayîan=

fsKfKTKÖlü dĞmme delenekleri

İnsan= isâeäetäeri= üzerinÇe= yapıäan= inceäemeäer= neticesinÇe= ÇataäÜöyüâ= insanäarının=

fsKff ÇATAieÖv¸h’¸k rirpAi jbsZrATfjfZ AÇfpfkaAk vApAi

fsKffKNKNK hültür ve Tabiat sarlıklarının Tabi llÇuğu vasal eükümler

fsKffKNKOKhçruma ve hçrunma ryÖulamaları eakkınÇa vasal eükümler

fsKffKNKPK pit Alanı İlanı ve ryÖulamaları eakkınÇa vasal eükümler

eÇilebilirK hçrunma alanlarının tespitinÇeI âçrunması Öereâli âültür îe tabiat

fuKffKNK4K ÇatalÜĞyük’ün Birinci aerece Arkeçlçjik pit Alanı ptatüsü

Anıäan= vönetmeäiâ’in= P= üncü= maÇÇesi= P= üncü= paraÖrafına= Ööre Birinci aerece