Psychologia rewalidacyjna

Adamska Melania nr albumu 73682

Białaszczyk Rafał nr albumu 73605
Bujko Aleksandra nr albumu 73684
Jóźwik Zuzanna nr albumu 73693
Parzych Paulina nr albumu 73671

Afazja

I. Definicja

Afazja to kompleksowe zaburzenie komunikacji językowej, które jest wynikiem uszkodzenia

mózgu. Osoby cierpiące na afazję mogą mieć trudności z rozumieniem, wyrażaniem się lub
przetwarzaniem języka mówionego lub pisanego. To zaburzenie wpływa na różne aspekty
komunikacji, w tym na mowę, czytanie, pisanie i rozumienie języka. Afazja może mieć różne
formy i nasilenie, co sprawia, że jest kompleksowym obszarem badań w dziedzinie
psychologii rewalidacyjnej.

Afazja jest istotnym zagadnieniem w psychologii rewalidacyjnej, która zajmuje się

rehabilitacją osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, w tym z zaburzeniami
komunikacyjnymi. Osoby dotknięte afazją często doświadczają znaczących trudności w
codziennym życiu,
a psychologowie rewalidacyjni odgrywają kluczową rolę w ich procesie rehabilitacji.
Zrozumienie afazji jest niezbędne do dostosowania odpowiednich strategii rehabilitacyjnych,
które pomagają pacjentom odzyskać umiejętności komunikacyjne (Knychalska-Zbierańska,
2014).

II. Rodzaje afazji

 Afazja broki

Afazja Broki, nazywana także afazją motoryczną lub niepłynną, jest jednym z rodzajów
afazji. Charakteryzuje się uszkodzeniem obszarów mózgu zlokalizowanych w okolicach
zakrętu Broki, który znajduje się w płacie czołowym mózgu, zwykle w lewej półkuli. Główną
cechą afazji Broki jest trudność w produkcji mowy. Osoby z tym rodzajem afazji mają
problem
z formułowaniem pełnych zdań i wymawianiem dźwięków.

Osoby z afazją Broki mogą mieć skomplikowane trudności w artykulacji, co sprawia, że

mowa jest zniekształcona i nieczytelna. Zdolność do wyrażania myśli jest ograniczona, co
może prowadzić do skracania zdań i trudności w znalezieniu właściwych słów. Pomimo tych
trudności, rozumienie mowy u pacjentów z afazją Broki jest zazwyczaj lepsze niż ich
zdolność do produkcji mowy.

 Afazja fluentna (Wernickiego)

Afazja fluentna, znana także jako afazja Wernickego, to inny rodzaj afazji. Jest spowodowana
uszkodzeniem zakrętu Wernickego, który znajduje się w lewej półkuli mózgu, zwykle
w obszarze potylicznym. Charakteryzuje się płynną, ale często niezrozumiałą mową.

Osoby z afazją fluentną mogą mówić płynnie, ale ich wypowiedzi są ubogie w sensowne
treści i pełne błędów. Pacjenci mogą wtrącać niezrozumiałe lub fałszywe słowa do swojej
mowy. Rozumienie mowy jest znacznie osłabione, co sprawia, że pacjenci mają trudności
z rozumieniem mowy innych osób.

 Afazja globalna

Afazja globalna to najcięższa forma afazji. Osoby z Afazją globalną mają uszkodzenie
obszarów mózgu obejmujących zarówno zakręt Broki, jak i zakręt Wernickego.
Charakteryzuje się ogólnym upośledzeniem zdolności mowy, zarówno w produkcji, jak i
rozumieniu.

Osoby z Afazją globalną mają skrajnie ograniczoną zdolność do komunikacji werbalnej,

często niezdolność do wydawania zrozumiałych dźwięków czy słów. Rozumienie mowy jest
znacznie osłabione, a pacjenci mogą mieć trudności z rozumieniem prostych poleceń
(Kądzielawa, 2011).

 Afazja anomiczna

Afazja anomiczna to rodzaj afazji, w którym głównym problemem jest trudność w

znajdowaniu właściwych słów w trakcie mowy. Uszkodzenia mózgu, które powodują afazję
anomiczną, często znajdują się w obszarach pośrednich między zakrętem Broki a zakrętem
Wernickego.
Pacjenci z Afazją anomiczną mogą mówić płynnie, ale często używają opisowych słów,
aby zastąpić brakujące słowa. Często przerywają swoją mowę w poszukiwaniu właściwego
słowa, co może sprawiać wrażenie nieścisłej lub niepłynnej komunikacji. Pomimo trudności
w wyrażaniu się, rozumienie mowy u tych pacjentów zazwyczaj pozostaje stosunkowo dobre
(Koc-Kozłowiec, 2005).

V. Leczenie i rehabilitacja afazji

Terapia logopedyczna w afazji
Terapia logopedyczna w afazji polega na przywróceniu funkcji językowych i poprawie
umiejętności rozumienia mowy u osób, które doświadczyły zaburzeń w strukturze mózgu.
Terapia logopedyczna ma na celu nie tylko eliminowanie problemów związanych z aspektami
języka, jak mówienie, pisanie, czytanie, ale także zawiera elementy psychoterapii.
Zastosowanie terapii logopedycznej zależy od wielu czynników, takich jak nasilenie chorób
afatycznych, planowany czas terapii, specyficzna plan terapii, wsparcie od środowiska, stan
sprawności językowych przed pojawieniem się choroby oraz to, jak pacjent aktualnie się
czuje.
W poszczególnych przypadkach terapia logopedyczna może w zupełności przywrócić
umiejętności wszystkich czynności mowy. Natomiast w ekstremalnych sytuacjach
przypuszcza się, że chory dozna tylko usprawnienia zdolności komunikacji (Panasiuk, 2006).
Terapia neuropsychologiczna w afazji
Rehabilitacja neuropsychologiczna stanowi formę leczenia, skoncentrowaną na zmniejszeniu
zaburzeń poznawczych i emocjonalnych wynikających z uszkodzenia mózgu. Za pomocą
odpowiednich zestawów ćwiczeń, neuropsycholog jest w stanie inicjować, przyspieszać oraz
wspomagać proces i przywrócić pacjenta do zdrowia. W ramach leczenia
neuropsychologicznego można wymienić:
 ćwiczenia w zakresie pamięci,
 ćwiczenia koncentracji uwagi,
 ćwiczenia ukierunkowane na rozwijanie umiejętności myślenia oraz funkcji
wykonawczych,
 ćwiczenia mające na celu polepszeniu funkcji wzrokowo-przestrzennych.
Planowanie leczenia pacjenta chorującego na afazję mowy wymaga oceny
neuropsychologicznej. Planowane efekty przywrócenia funkcji językowych, w tym mowy,
które nie polega jedynie na poprawie artykulacji, jest tożsame z poprawą funkcji poznawczej.
Stanowią zatem zakres oddziaływania leczniczego obszaru neuropsychologii klinicznej
(Chilman, 2022).
Współpraca z psychologiem rewalidacyjnym
Psycholog rewalidacyjny jest specjalistą, który pracuje z pacjentami cierpiącymi na
zaburzenia psychiczne, w tym afazją. Jego zadaniem jest pomóc pacjentom w leczeniu w celu
przywrócenia sprawności i umiejętności komunikacyjnych. Oto jakie mogą być główne
zadania i działania psychologa rewalidacyjnego w przypadku afazji mowy:
1. Diagnoza: psycholog rewalidacyjny obejmuje kompleksową opieką pacjenta, aby
uwzględnić zakres i charakter zaburzeń językowych związanych z afazją. Pozwala to
na dostosowanie ćwiczeń do indywidualnych potrzeb pacjenta. Oceni rodzaj i
nasilenie zaburzeń mowy oraz ich wpływ na inne aspekty funkcji poznawczych i
emocjonalnych.
2. Planowanie leczenia: na podstawie diagnozy psycholog rewalidacyjny opracowuje
szczegółowy plan terapeutyczny, który obejmuje całe leczenie i cele rehabilitacyjne.
3. Terapia: na przykład terapia językowa, które zawiera ćwiczenia słuchowe, ćwiczenia
mówienia.
4. Wsparcie dla pacjenta i osób bliskich pacjentowi: pomaga pacjentowi i jego bliskim w
radzeniu sobie z trudnymi wyzwaniami związanymi z afazją.
5. Monitorowanie postępów: regularna ocena postępów pacjenta i kontrolowanie
leczenia w miarę potrzeb.
6. Indywidualizacja terapii: Na podstawie diagnozy psycholog rewalidacyjny opracowuje
indywidualny plan leczenia.
7. Edukacja: informowanie i edukacja pacjenta oraz jego bliskich na temat afazji, np. jej
przyczyn.
8. Współpraca z innymi specjalistami: psycholog rewalidacyjny często współpracuje z
logopedami, terapeutami zajęciowymi, neurologami i innymi specjalistami, aby
kompleksowo zaopiekować się pacjentem.
Strategie komunikacyjne
Komunikacja z pacjentem cierpiącym na afazję mowy może być wyzwaniem, ale istnieje
wiele strategii, które mogą pomóc w porozumiewaniu się. Poniżej znajdują się niektóre z tych
strategii:
1. Komunikacja niewerbalna:
 gesty, mimika twarzy i ciała,
 grafiki, obrazy, symbole, tworzenie tablicy informacyjnej.
2. Wolne tempo mówienia:
 wyraźne mówienie bez pośpiechu,
 w razie potrzeby powtórzenie słów lub zdań.
3. Uproszczony język:
 stosowanie prostego i zrozumiałego języka,
 unikanie zdań złożonych i wieloznacznych słów.
4. Pytania tak/nie:
 stosowanie pytań, na które pacjent może odpowiadać „tak” lub „nie”.
5. Cierpliwość i uwaga:
 bycie opanowanym i skoncentrowanym podczas rozmów z pacjentem,
 bycie wyrozumiałym i przeznaczanie odpowiedniego czasu na odpowiedź.
6. Pozwolenie na korzystanie z alternatywnych form komunikacji:
 jeśli pacjent korzysta z komunikatora lub innych narzędzi wspomagających,
wspieranie go w ich używaniu.
7. Rozumienie indywidualnych potrzeb:
  każdy pacjent z afazją jest inny, dlatego ważne jest, aby dostosować strategie
komunikacyjne do indywidualnych potrzeb i umiejętności pacjenta.

Komunikacja z pacjentem z zaburzeniem afazji mowy może być skuteczna, ale zrozumienie i
akceptacja pacjenta są kluczowe. Wsparcie chorego i staranie się dostosowania do jego
potrzeb może przyczynić się do poprawy komunikacji, a co za tym idzie, jakości życia tej
osoby.
VI. Jak diagnozujemy afazję?
1. Historia kliniczna i wywiad:

Lekarz (logopeda lub neurolog) zbierze informacje na temat historii medycznej danej osoby,
w tym wszelkich niedawnych urazów, chorób lub zdarzeń, które mogły doprowadzić do
trudności językowych.
Przeprowadzi wywiad, aby zrozumieć naturę i początek problemów językowych, a także
wszelkie związane z nimi objawy.
2. Badanie fizyczne i neurologiczne:

Przeprowadzane jest dokładne badanie fizyczne i neurologiczne w celu zidentyfikowania

wszelkich oznak uszkodzenia neurologicznego lub innych powiązanych schorzeń.
Badanie może obejmować testy siły, koordynacji, odruchów i funkcji sensorycznych.
Rodzaje badań neurologicznych:
2.1 Badanie stanu psychicznego:

Ocenia funkcje poznawcze, w tym orientację (świadomość osoby, miejsca i czasu), uwagę,
pamięć, język i funkcje wykonawcze.
2.2 Badanie nerwów czaszkowych:

Badanie obejmuje ocenę dwunastu nerwów czaszkowych, które kontrolują różne funkcje
związane z głową i szyją. Na przykład ocena nerwów czaszkowych może obejmować badanie
ostrości wzroku, ruchów gałek ocznych, czucia twarzy i siły mięśni twarzy.
Nerwy czaszkowe związane z mową i językiem, takie jak nerw twarzowy (VII), mogą być
oceniane w celu zapewnienia integralności mięśni twarzy zaangażowanych w mowę i
ekspresję.
2.3 Badanie układu ruchu:

Badanie układu ruchu ocenia siłę, napięcie i koordynację mięśni. Lekarz może poprosić
pacjenta o wykonanie określonych ruchów i obserwować funkcjonowanie mięśni. Ocena siły i
koordynacji mięśni zaangażowanych w produkcję mowy (takich jak język i wargi) może być
istotna.
3. Ocena języka:
Kompleksowa ocena języka jest podstawowym elementem diagnozowania afazji. Obejmuje
ona ocenę zdolności danej osoby do rozumienia i używania języka w różnych formach
(mówienie, słuchanie, czytanie, pisanie).
Można przeprowadzić określone testy językowe w celu oceny różnych aspektów funkcji
językowych, takich jak słownictwo, gramatyka i rozumienie.
SODA (Skala Oceny Dynamiki Afazji) jest kwestionariuszem diagnostycznym afazji,
składającym się z 3 części oceniających: rozumienie mowy, nadawanie mowy, nazywanie
przedmiotów.
4. Badania obrazowe:

Badania neuroobrazowe, takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, mogą
zostać przeprowadzone w celu zidentyfikowania obszarów uszkodzenia mózgu. Może to
pomóc w określeniu lokalizacji i zasięgu uszkodzenia powodującego afazję.
VII. Przyczyny afazji
Przyczyną afazji może być:
- udar mózgu;
- wylew krwi do mózgu;
- powypadkowe uszkodzenie mózgu;
- guz mózgu;
- inne choroby nowotworowe;
- choroba otępienna;
- zatrucie toksynami;
- choroby wirusowe, bakteryjne czy grzybicze
Afazja jest najczęściej spowodowana udarem, podczas którego u około jednej czwartej
pacjentów po ostrym udarze rozwija się afazja. Jednakże każda choroba lub uszkodzenie
części mózgu kontrolujących język może powodować afazję. Niektóre z nich mogą
obejmować guzy mózgu, urazowe uszkodzenie mózgu, epilepsję i postępujące zaburzenia
neurologiczne. W rzadkich przypadkach afazja może być również skutkiem opryszczkowego
zapalenia mózgu . Wirus opryszczki pospolitej atakuje płaty czołowe i skroniowe, struktury
podkorowe i tkankę hipokampa, co może wywołać afazję. W ostrych schorzeniach, takich jak
uraz głowy czy udar, afazja zwykle rozwija się szybko. Gdy jest spowodowany guzem
mózgu, infekcją lub demencją, rozwija się wolniej.
Afazja może czasami być spowodowana uszkodzeniem struktur podkorowych głęboko w
lewej półkuli, w tym wzgórza, torebek wewnętrznych i zewnętrznych oraz jądra ogoniastego
zwojów podstawy. Obszar i stopień uszkodzenia lub zaniku mózgu determinuje rodzaj afazji i
jej objawy. Bardzo niewielka liczba osób może doświadczyć afazji po uszkodzeniu tylko
prawej półkuli . Sugerowano, że te osoby mogły mieć nietypową organizację mózgu przed
chorobą lub urazem, przy być może większym ogólnym uzależnieniu umiejętności
językowych od prawej półkuli niż w populacji ogólnej.
VIII. Bibliografia

 Chilman, A. (2022). Metody pracy terapeutycznej z pacjentami z afazją. Konteksty

Pedagogiczne, 2(19), 39.
 Kądzielawa, D. (2011). Afazja i jej mózgowe mechanizmy. Teksty Drugie, (1-2), 190-
198.
 Knychalska-Zbierańska, M. (2014). Materiały: Afazja–złodziejka słów. Studium
przypadku. Logopedia Silesiana, (3), 271-284.
 Koc-Kozłowiec, B. (2005). Komunikowanie się chorych z afazją po udarze mózgu.
Udar Mózgu. Problemy Interdyscyplinarne, 7(2), 66-70.
 Kowalska, A. (2017, 17 maja). Neuropsycholog. Dostęp; 12.10.2023,
https://afazja.org.pl/neuropsycholog/
 Panasiuk, J. (2006) Repetytorium z terapii zaburzeń mowy o podłożu neurologicznym,
cz. III, Teoretyczne podstawy terapii afazji, 76.
 Skibska, J. (2012). Afazja dziecięca.