Ilovepdf Merged Merged

Marcinkowski Bartosz (red.
), Przewodnik po transakcjach fuzji i przejęć
Opublikowano: WKP 2020
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Pozostali autorzy monografii:
Marcinkowski Bartosz(red.)
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
UMOWY W TRANSAKCJACH M&A ORAZ TYPOWE POSTANOWIENIA UMOWNE
2. Konstrukcja umowy – typowe postanowienia umowne
2.6. Oświadczenia i zapewnienia
Istotnym elementem każdej umowy są oświadczenia i zapewnienia stron, w szczególności oświadczenia i

zapewnienia sprzedającego odnośnie do tytułu prawnego do udziałów lub akcji, a także stanu spółki i jej
przedsiębiorstwa. Z uwagi na ograniczoną ustawową ochronę kupującego w transakcjach M&A,
sprowadzającą się w zasadzie do rękojmi za wady prawne przedmiotu sprzedaży – co w przypadku
udziałów lub akcji jest zdecydowanie niewystarczające – strony transakcji określają w precyzyjny sposób
na poziomie umowy mechanizmy ochrony interesów kupującego o charakterze gwarancyjnym, na co
pozwala zaczerpnięta z anglosaskich systemów prawa instytucja representations & warranties.
Odpowiednio sformułowane oświadczenia i zapewnienia odgrywają istotną rolę w kontekście
odpowiedzialności kontraktowej sprzedającego za stan spółki, której udziały lub akcje są sprzedawane, a
także właściwej alokacji ryzyk związanych z wystąpieniem okoliczności, o których kupujący nie miał
wiedzy na etapie transakcji, a które mogą wyrządzić spółce lub kupującemu szkodę. W przypadku gdy
złożone w umowie oświadczenia okażą się nieprawdziwe lub nierzetelne, sprzedający co do zasady
odpowiada za naprawienie szkody lub przywrócenie stanu, który by istniał gdyby oświadczenie było
prawdziwe. W praktyce oświadczenia i zapewnienia są składane na dzień zawarcia umowy, a następnie
powtarzane w dniu closingu i zawarcia umowy rozporządzającej.
Oświadczenia i zapewnienia sprzedającego można przypisać do jednej z trzech podstawowych kategorii,
mianowicie: oświadczeń co do statusu sprzedającego, oświadczeń dotyczących statusu udziałów lub akcji,
lub oświadczeń dotyczących stanu spółki, której udziały lub akcje są sprzedawane.
Marcinkowski Bartosz (red.), Przewodnik po transakcjach fuzji i przejęć
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.6.1. Oświadczenia co do statusu sprzedającego
W ramach tej kategorii oświadczeń sprzedający zapewnia przeważnie kupującego o tym, że:
1) posiada on wszystkie upoważnienia i zgody korporacyjne konieczne do zawarcia umowy, a także

wykonania zobowiązań z niej wynikających;
2) zawarcie i wykonanie umowy, a także umów i czynności nią przewidzianych:
a) nie stanowi czynności dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli i nie czyni niemożliwym

zadośćuczynienie roszczeniu jakiejkolwiek osoby trzeciej,
b) nie stanowi niewywiązania się lub nienależytego wywiązania się z jakiejkolwiek umowy,
orzeczenia lub decyzji administracyjnej, której którykolwiek ze sprzedających jest stroną lub
adresatem,
c) nie narusza zasad małżeńskiego ustroju majątkowego (w przypadku osób fizycznych);
1) organy administracji publicznej i sądy nie wydały żadnej decyzji ani orzeczenia, które
uniemożliwiałoby zawarcie umowy;
2) wobec sprzedającego nie zostało wszczęte żadne postępowanie upadłościowe lub inne postępowanie
restrukturyzacyjne.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.6.2. Oświadczenia dotyczące tytułu prawnego do udziałów lub akcji
Z perspektywy przedmiotu transakcji szczególnie istotne są zapewnienia sprzedającego odnośnie tytułu

prawnego do udziałów lub akcji, które potwierdzają przede wszystkim następujące okoliczności:
1) sprzedający jest właścicielem wszystkich udziałów lub akcji, dających prawo do wszystkich głosów
na zgromadzeniu wspólników lub walnym zgromadzeniu spółki;
2) udziały lub akcje zostały skutecznie wyemitowane, prawidłowo objęte, całkowicie opłacone i
właściwie zarejestrowane przez odpowiedni sąd rejestrowy;
3) udziały lub akcje są wolne od wszelkich obciążeń, w szczególności, nie została zawarta żadna
umowa, której przedmiotem jest prawo pierwokupu udziałów, prawo pierwszeństwa, opcja nabycia
lub inne zobowiązanie ograniczające zbywalność.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.6.3. Oświadczenia co do stanu spółki (przedsiębiorstwa spółki)
W typowej umowie sprzedający składa ponadto kupującemu szereg oświadczeń i zapewnień

potwierdzających aktualny i rzeczywisty stan spółki i jej przedsiębiorstwa, dotyczących w szczególności
następujących kwestii:
1) kwestie korporacyjne,
2) zezwolenia i koncesje,
3) rachunkowość i sprawozdania finansowe spółki,
4) zobowiązania publicznoprawne,
5) nieruchomości,
6) aktywa,
7) umowy,
8) kwestie pracownicze,
9) kwestie ochrony środowiska,
10) własność intelektualna oraz kwestie IT,
11) dane osobowe,
12) spory sądowe,
13) ubezpieczenia.
W odniesieniu do poszczególnych oświadczeń i zapewnień z tej kategorii poniżej przedstawione zostały

przykładowe kwestie, do których standardowo odnosi się w umowie sprzedający.
Kwestie korporacyjne:
1) spółka została należycie utworzona i zarejestrowana;
2) spółka nie jest zobowiązana pod jakimkolwiek tytułem do ustanowienia dodatkowych udziałów lub
akcji lub emisji innych papierów wartościowych;
3) księga udziałów (lub księga akcyjna) spółki jest prowadzona w sposób prawidłowy;
4) wskazanie, czy spółka jest wspólnikiem lub akcjonariuszem innych spółek handlowych;
5) potwierdzenie, że zarząd spółki był w każdym czasie kompletny i prawidłowo powołany zgodnie z
przepisami prawa (w tym powoływanie członków organów na kolejną kadencję);
6) spółka nie jest w stanie likwidacji, upadłości oraz nie jest prowadzone żadne postępowanie w
oparciu o prawo restrukturyzacyjne.
Zezwolenia i koncesje:
spółka posiada wszelkie koncesje, pozwolenia, zezwolenia, decyzje, licencje i zgody konieczne do
prowadzenia działalności zgodnie z prawem.
Rachunkowość i sprawozdania finansowe:
1) sprawozdania finansowe spółki zostały sporządzone zgodnie z prawem oraz zasadami

rachunkowości stosowanymi w spółce;
2) księgi rachunkowe prowadzone są przez spółkę w sposób zgodny z prawem oraz zasadami
rachunkowości;
3) transakcje przeprowadzone przez spółkę z podmiotami powiązanymi zostały ujawnione w

sprawozdaniach finansowych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa (w tym zakresie istotna
jest szczególnie kwestia dokumentacji cen transferowych, co może stanowić przedmiot audytu
podatkowego);
4) nie istnieją jakiekolwiek zobowiązania pozabilansowe (np. zobowiązania warunkowe);
5) wszystkie wierzytelności spółki są wykazane w księgach rachunkowych spółki, a także przysługują

wyłącznie spółce i nie zostały obciążone.
Zobowiązania publicznoprawne:
1) spółka wywiązuje się ze wszystkich zobowiązań w zakresie podatków i danin publicznoprawnych,

w tym płaci podatki w wymaganej kwocie, formie i terminach;
2) spółka posiada księgi podatkowe oraz dokumenty, jakie zgodnie z przepisami prawa podatkowego
zobowiązana jest prowadzić i przechowywać;
3) wymagane deklaracje podatkowe i inne dokumenty były składane do organów skarbowych przez
spółkę w sposób prawidłowy i kompletny, a także prawidłowo prezentowały fakty w zakresie
przychodów, działalności, aktywów lub innych spraw;
4) nie toczą się żadne postępowania podatkowe oraz sądowoadministracyjne wobec spółki, a także
karnoskarbowe wobec członków organów spółki.
Nieruchomości:
1) wskazanie, czy spółka targetowa jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym jakiekolwiek
nieruchomości, a także przedstawienie spisu nieruchomości, który stanowi przeważnie załącznik do
umowy;
2) zapewnienie, że spółka w sposób ważny i w dobrej wierze nabyła nieruchomości należące do spółki
targetowej;
3) potwierdzenie, że księgi wieczyste prowadzone dla nieruchomości spółki przedstawiają aktualny i

zgodny z prawdą stan prawny, a także że nie istnieją obciążenia ustanowione na nieruchomościach
poza tymi zarejestrowanymi w księgach wieczystych (kwestia ograniczonych praw rzeczowych,
takich jak np. służebność);
4) potwierdzenie, że obciążenia ujawnione w księgach wieczystych prowadzonych nie utrudniają

targetowi prowadzenia działalności gospodarczej (np. ustanowione służebności nie utrudniają
dostępu do dróg publicznych);
5) spółka targetowa nie jest stroną żadnej umowy warunkowej, przedwstępnej lub umowy sprzedaży
dotyczącej nieruchomości;
6) wskazanie, czy spółka jest stroną jakiejkolwiek umowy najmu, a jeśli tak to, czy umowy najmu są
ważne i skuteczne oraz nie zachodzą podstawy do ich rozwiązania, a ponadto spółka płaci
terminowo czynsz oraz pokrywa opłaty eksploatacyjne i nie ma zaległości z tego tytułu.
Aktywa:
1) spółka targetowa posiada ważny i nieobciążony tytuł prawny do wszystkich posiadanych aktywów,
a ponadto nie zobowiązała się w żaden sposób do zbycia lub obciążenia przysługujących jej
aktywów;
2) aktywa spółki targetowej są w należytym stanie technicznym i są przydatne do prowadzenia

działalności.
Umowy:
1) wszystkie umowy istotne dla działalności spółki targetowej są ważne, wiążące i wykonalne zgodnie
z ich postanowieniami, a spółka w sposób prawidłowy wykonuje wszystkie wiążące ją umowy
(zestawienie istotnych umów stanowi przeważnie załącznik do umowy);
2) spółka targetowa nie naruszyła postanowień żadnej istotnej umowy, co mogłoby negatywnie
wpłynąć na działalność spółki;
3) wskazanie umów z podmiotami powiązanymi, których lista stanowi przeważnie załącznik do

umowy;
4) wszystkie umowy kredytowe, leasingowe, pożyczki, których spółka targetowa jest stroną, są ważne
i wiążące oraz nie występują okoliczności, które spowodowałyby unieważnienie lub stanowiły
podstawę do rozwiązania lub odstąpienia od tych umów przez ich drugą stronę, a ponadto spółka nie
otrzymała żadnego zawiadomienia o naruszeniu postanowień takiej umowy lub postawienia jej w
stan natychmiastowej wymagalności;
5) spółka targetowa nie udzieliła gwarancji, nie jest stroną umów o zwolnienie z odpowiedzialności lub
podobnych umów dotyczących zabezpieczenia cudzego długu;
6) spółka targetowa nie jest stroną żadnej umowy o zakazie konkurencji lub ograniczeniu konkurencji.
Kwestie pracownicze:
1) spółka targetowa przestrzega obowiązujących przepisów prawa pracy oraz innych ustaw i aktów
wykonawczych określających prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, w tym w
szczególności z zakresu bhp, przepisów dotyczących czasu pracy, urlopów oraz odpoczynku, jak
również wynagradzania pracowników;
2) spółka targetowa terminowo i w pełni realizuje zobowiązania w zakresie ubezpieczeń społecznych i

zdrowotnych, w tym zgłasza w terminie pracowników do ubezpieczenia społecznego i opłaca
terminowo składki ubezpieczeniowe;
3) umowy z pracownikami nie zawierają postanowień dających pracownikom uprawnienia odbiegające

od uprawnień przysługujących im na podstawie przepisów prawa pracy;
4) spółka targetowa nie jest stroną żadnego sporu dotyczącego prawa pracy ze swoimi obecnymi lub
byłymi pracownikami;
5) potwierdzenie, że w spółce targetowej nie funkcjonują organizacje związkowe zakładowe ani

międzyzakładowe;
6) potwierdzenie, że pracownicy spółki targetowej nie są objęci układem zbiorowym pracy ani innymi
porozumieniami lub umową określającą zbiorowo ich uprawnienia z tytułu zatrudnienia.
Kwestie ochrony środowiska:
1) spółka targetowa prowadzi działalność zgodnie z prawem ochrony środowiska, w tym w zakresie
zarządzania odpadami, substancjami stanowiącymi zagrożenie dla środowiska, ochrony ziemi,
wody, powietrza, gatunków chronionych oraz siedlisk przyrodniczych;
2) spółka targetowa posiada wszelkie decyzje administracyjne oraz dokonała wszelkich wymaganych
zgłoszeń i rejestracji dotyczących ochrony środowiska;
3) spółka targetowa przestrzega wszystkich zobowiązań wynikających z decyzji administracyjnych,

zgłoszeń i rejestracji, oraz nie stwierdzono podstaw do odwołania takich decyzji administracyjnych
lub stwierdzenia ich nieważności;
4) spółka targetowa nie ma zaległości w zapłacie opłat za korzystanie ze środowiska lub innych
płatności publicznych związanych z ochroną środowiska;
5) nie istnieją podstawy do nałożenia obowiązku zapłacenia podwyższonych opłat, kar

administracyjnych lub innych sankcji, w tym w szczególności nakazu zaprzestania działalności;
6) nieruchomości użytkowane przez target, jak również wody podziemne bezpośrednio połączone z
takimi nieruchomościami są wolne od zanieczyszczeń i przekształceń terenu, o których mowa w
odpowiednich przepisach o ochronie środowiska.
Własność intelektualna oraz IT:
1) spółka targetowa jest jedynym i wyłącznym właścicielem praw własności intelektualnej, które
wskazuje jako własne, a żadna osoba trzecia nie ma prawa do korzystania z tych praw;
2) spółka targetowa posiada ważny tytuł prawny do pozostałych praw własności intelektualnej, z
których korzysta (np. wynikający z licencji), oraz nie naruszyła postanowień żadnych umów
licencyjnych;
3) spółka targetowa zarejestrowała swoje nazwy domen internetowych i opłaciła je we właściwy

sposób;
4) korzystanie przez target z własności intelektualnej nie narusza praw osób trzecich ani przepisów
prawa:
– spółka targetowa dokonała wszystkich płatności należnych i wymagalnych w związku z

korzystaniem z własności intelektualnej osób trzecich;
– spółka targetowa posiada ważny tytuł prawny do użytkowania swoich baz danych;
– wskazanie kluczowych systemów informatycznych i potwierdzenie należytego prawa do
korzystania z tych systemów.
Dane osobowe:
przetwarzanie danych osobowych przez spółkę targetową jest w zgodne z obowiązującymi przepisami
prawa (w tym dostosowanie spółki do wymogów RODO).
Spory sądowe:
1) wskazanie postępowań, w tym postępowań sądowych, administracyjnych, arbitrażowych, mediacji,

ugód i postępowań egzekucyjnych, których spółka targetowa jest stroną;
2) wskazanie wyroków sądowych lub wyroków arbitrażowych wydanych wobec spółki targetowej;
3) nie wystąpiło żadne zdarzenie, które mogłoby stanowić podstawę do wszczęcia przeciwko lub z
udziałem spółki targetowej jakiegokolwiek postępowania;
4) potwierdzenie, że nie istnieją żadne kwestie ani fakty, które mogłyby spowodować wszczęcie
jakiegokolwiek postępowania z udziałem spółki, w tym w szczególności żaden z klientów lub
kontrahentów spółki nie zgłosił jakichkolwiek roszczeń wobec spółki, jak również brak jest podstaw
do zgłoszenia takich roszczeń.
Ubezpieczenia:
1) spółka targetowa posiada kompletną ochronę ubezpieczeniową swojej działalności, aktywów i

odpowiedzialności adekwatną dla działalności, a wszystkie polisy ubezpieczeniowe są ważne;
2) spółka targetowa wywiązuje się ze zobowiązań z zawartych umów ubezpieczenia, których jest
stroną, w tym w zakresie zapłaty składki ubezpieczeniowej;
3) spółka targetowa nie ma zamiaru i nie zgłosiła szkody z tytułu jakiejkolwiek polisy
ubezpieczeniowej.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.6.4. Oświadczenia kupującego
Oświadczenia składane w umowie przez kupującego, w porównaniu do oświadczeń składanych przez

sprzedającego, są mocno ograniczone i odnoszą się przede wszystkim do jego zdolności do zawarcia
umowy, uzyskania zgód korporacyjnych oraz posiadania środków finansowych pozwalających zrealizować
transakcję. W praktyce transakcyjnej strony rzadko odchodzą w tym zakresie od standardowych
oświadczeń.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.7.
Odpowiedzialność sprzedającego za niezgodność oświadczeń i zapewnień ze stanem rzeczywistym
2.7.1. Uwagi wstępne
Jak wskazywano powyżej, nieodłączną częścią umowy transakcyjnej zawieranej w ramach typowej
transakcji M&A w Polsce są liczne oświadczenia i zapewnienia sprzedającego (raps & warranties) co do
stanu czy też sytuacji targetu. Opisują one najróżniejsze stany faktyczne, począwszy od istnienia udziałów
czy akcji w nabywanej spółce, po prawidłowość prowadzenia dokumentacji księgowej przez target czy też
istnienie lub nieistnienie sporów sądowych targetu z jego pracownikami. Oświadczenia i zapewnienia
stanowią zazwyczaj jedną z największych co do objętości części umowy transakcyjnej i nierzadko to
właśnie one są powodem, dla których umowa transakcyjna jest kilkudziesięciostronicowym lub nawet
dłuższym dokumentem.
Może zatem pojawić się pytanie, dlaczego ta część umowy jest niezbędna. Czy kupujący potrzebuje, by
zarówno przedmiot transakcji, jak i zagadnienia związane z jego działalnością zostały opisane tak
szczegółowo w umowie? Może się wydawać, że kupujący przecież zazwyczaj przeprowadza badanie due
diligence, podczas którego zapoznaje się szczegółowo z uznanymi przez siebie za istotne aspektami
działalności targetu i dzięki temu uzyskuje wystarczające informacje, by przystąpić do transakcji.
Funkcja informacyjna nie jest jednak najistotniejszą funkcją oświadczeń i zapewnień. Za taką należy uznać
raczej alokację ryzyka 24 między stronami co do konsekwencji możliwych zdarzeń, które mogą mieć
wpływ na wartość targetu dla kupującego.
Należy pamiętać, że przedmiotem transakcji M&A jest działające przedsiębiorstwo czy też podmiot je
prowadzący (target). Stan, w jakim znajduje się bieżąca działalność przedmiotu transakcji, ma niewątpliwie
wpływ na jego wartość dla kupującego. Dalej stan ten, z uwagi na dynamiczne środowisko biznesowe, w
którym przedmiot transakcji się znajduje, podlega ciągłym przeobrażeniom wynikającym z ryzyka
gospodarczego. Wyjątkowo rzadkie w praktyce są sytuacje, w których działalność targetu przed transakcją
w zupełności ustaje i stan opisany w umowie rzeczywiście oddaje sytuację targetu, jak choćby wartość jego
zobowiązań wobec różnych podmiotów. Dlatego też strony transakcji niejako dzielą się ryzykiem
wystąpienia naruszenia danego oświadczenia czy zapewnienia, ustalając w umowie transakcyjnej zasady
opisujące jak należy postępować w razie wystąpienia danego naruszenia.
24
A. Szlęzak, O klauzulach indemnifikacyjnych, representations and warranties i instytucjach
pokrewnych w prawie polskim, „Przegląd Prawa Handlowego” 2017/11.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.7.
2.7.2. Mechanizm z rodowodem z prawa obcego
Skąd popularność konstrukcji oświadczeń i zapewnień w umowach transakcyjnych? Instytucja oświadczeń

i zapewnień oraz odpowiedzialności stron za ich szeroko pojętą nieprawidłowość wywodzi się z systemów
prawnych opartych na common law. Obecnie konstrukcja ta jest standardowo stosowana nawet w tych
umowach transakcyjnych, które są rządzone prawami krajów, w których common law nie obowiązuje.
Umowy poddane prawu polskiemu nie są tutaj wyjątkiem, mimo iż w przepisach prawa polskiego
dotyczących zobowiązań umownych próżno szukać regulacji dotyczącej oświadczeń i zapewnień czy
konsekwencji ich nieprawdziwości. Powszechnie stosowany jest więc mechanizm znany prawu obcemu.
Dlatego też, chcąc przyjąć taki mechanizm w umowie rządzonej prawem, któremu jest on nieznany, należy
mieć na uwadze, czy system prawny, w którym się poruszamy, w ogóle umożliwia jego zastosowanie.
Zgodnie z art. 353 1 k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania,
byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom
współżycia społecznego. Dalej, zgodnie z art. 58 k.c., czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na
celu obejście ustawy jest nieważna, podobnie jak czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia
społecznego, a jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w
mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych
nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
Z powyższego wynika, że polski ustawodawca pozostawił stronom umowy transakcyjnej zasadniczo dużą
swobodę w zakresie ukształtowania konsekwencji dla sprzedającego nieprawdziwości złożonych
oświadczeń i zapewnień. Mając na uwadze powyższe ograniczenia, strony mogą więc uzgodnić zasady
odpowiedzialności sprzedającego w taki sposób, jaki będzie najbardziej stosowny dla danej transakcji.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.7.
2.7.3. Regulacja umowna – dyskusje i wątpliwości
Jak zatem takie uzgodnienia wyglądają w praktyce? Zdaniem A. Szlęzaka 25 standard, który wytworzył się
w polskiej praktyce transakcyjnej typu M&A, jest wynikiem niezbyt fortunnej transpozycji anglo-
amerykańskiej konstrukcji representations and warranties. Autor ten podnosi, iż mimo że konstrukcja
przyjmowana przez strony wydaje się prosta, to taka nie jest, bowiem wymaga dość zawiłych zabiegów
interpretacyjnych, a w szczególności nie wiadomo, czy strony zakładają odpowiedzialność
odszkodowawczą ex contractu za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, na podstawie
art. 471 k.c. oraz następnych, czy też raczej umowną odpowiedzialność typu gwarancyjnego, gdzie
naprawienie szkody (najczęściej w drodze kompensaty pieniężnej) jest świadczeniem pierwotnym,
przyrzeczonym przez dłużnika w umowie. Tę ostatnią konstrukcję łączy się często w praktyce z
elementami zapożyczonymi z pierwszego reżimu, co powoduje wątpliwości, jaka była rzeczywista intencja
stron. Wyżej wymieniony autor jako przykład podaje nawiązania do zasady winy czy zasady ryzyka przy
regulowaniu odpowiedzialności odszkodowawczej o charakterze gwarancyjnym.
Wydaje się, że w ciągu ostatnich kilku lat dyskusja w polskiej doktrynie prawa handlowego na temat
odpowiedzialności za oświadczenia i zapewnienia w umowie transakcyjnej znacznie się ożywiła, warto w
tym miejscu odnotować polemiki wyżej wymienionego autora z Jackiem Jastrzębskim chociażby w
zakresie zasadności odwoływania się do doświadczeń międzynarodowych co do konstrukcji klauzul
indemnifikacyjnych oraz klauzul, czy też zapewnień gwarancyjnych. Orzecznictwo sądów polskich
wzbogaciło się o wyroki obejmujące swoim zakresem zagadnienie odpowiedzialności stron w umowach
transakcyjnych i możliwości powoływania się na takie instrumenty jak błąd, rękojmia za wady fizyczne czy
nadużycie prawa podmiotowego 26 . Dalsze wypowiedzi doktryny próbujące uporządkować rozumienie
mechanizmu odpowiedzialności z tytułu naruszenia reps & warranties z pewnością będą się jeszcze
pojawiać, być może doczekamy się nawet regulacji ustawowej w tym zakresie.
Nawet sam termin representations and warranties czy też „oświadczenia i zapewnienia” jest przedmiotem
dyskusji w polskiej doktrynie prawa handlowego, a jej przedstawiciele próbują znaleźć najwłaściwsze
określenie w języku polskim dla tych klauzul umownych 27 . Na potrzeby niniejszego poradnika
posługujemy się tymi właśnie terminami, nie przypisujemy osobnych znaczeń terminom representations
czy też „oświadczenia” ani warranties lub też „zapewnienia”. W praktyce bardzo rzadko strony rozdzielają
te pojęcia i przypisują im odmienne znaczenie. Dlatego też pozostawiamy doktrynie przesądzenie, który
termin najbardziej odpowiada istocie omawianej instytucji i dlaczego.
Należy również odnotować pogląd B. Gessel, zgodnie z którym zasadniczo niezgodność z rzeczywistością
oświadczeń i zapewnień powoduje odpowiedzialność sprzedającego z tytułu rękojmi za wady przedmiotu
transakcji 28 .
Doktryna prawa handlowego prowadzi również dyskusję, czy nieprawdziwość oświadczeń i zapewnień
powinna być traktowana jako wada oświadczenia woli, tj. błąd, przy czym zaznacza się, że rzadko kiedy
zamiarem stron umowy transakcyjnej jest unicestwienie umowy transakcyjnej w przypadku wystąpienia
niezgodności oświadczeń i zapewnień, co jest konsekwencją wystąpienia wad oświadczeń woli. Postuluje
się tym samym, że jeżeli jest to zamiarem stron, by strony czyniły wyraźne zastrzeżenie w treści umowy
transakcyjnej, iż naruszenie określonych oświadczeń w taki właśnie sposób powinno być traktowane 29 .
Należy zaznaczyć, że jeżeli kupujący traktuje określone oświadczenia i zapewnienia za na
tyle istotne, iż w przypadku braku nieprawdziwości nie zawarłby umowy, strony w treści
umowy transakcyjnej przyznają kupującemu prawo odstąpienia od umowy w razie
wystąpienia takiej okoliczności. Sięganie do instytucji wad oświadczeń woli nie wydaje się
więc w tym przypadku niezbędne.
Niniejszy poradnik nie jest miejscem na to, by komentować wszelkie możliwe interpretacje zastrzeganych
przez strony klauzul odpowiedzialności, czy też prowadzić polemikę z licznymi już wypowiedziami
przedstawicieli doktryny. Brak jest też miejsca na analizę genezy instytucji representations and warranties
wraz z różnicami w rozumieniu tych pojęć na gruncie prawa angielskiego oraz amerykańskiego.
Przedstawimy natomiast zasady odpowiedzialności, które naszym zdaniem wydają się najbardziej typowe i
najczęściej spotykane w polskiej praktyce M&A.
Z uwagi na wyrażane przez różnych przedstawicieli doktryny prawa handlowego odmienne
interpretacje konsekwencji niezgodności składanych oświadczeń i zapewnień ze stanem
rzeczywistym, postuluje się dokładne i wyczerpujące uregulowanie w umowie transakcyjnej
zasad, zgodnie z którymi sprzedający jest zobowiązany do świadczenia na rzecz kupującego,
gdy taka niezgodność wystąpi.
25
A. Szlęzak, Opis pewnego standardu kontraktowego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2016/8, s.
3,
26
Dla przykładu: wyrok z 29.10.2010 r., I CSK 595/09, LEX nr 688663, w którym Sąd Najwyższy
uznał, że fakt uprzedniego przeprowadzenia badania due diligence nie wyklucza możliwości
powoływania się na błąd; wyrok z 26.04.2018 r., I CSK 157/17, LEX nr 2483329, w którym Sąd
Najwyższy uznał, że przepisy Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności sprzedawcy za wady
fizyczne nie mają zastosowania do sprzedaży praw udziałowych (art. 555 k.c.).
27
J Jastrzębski, Jeszcze...
28
B. Gessel-Kalinowska vel Kalisz, Oświadczenia i zapewnienia w umowie sprzedaży udziałów w
spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (w świetle zasady swobody umów), LEX 2010.
29
J Jastrzębski, Oświadczenia i zapewnienia (representations and warranties) a wady
oświadczenia woli, „Przegląd Prawa Handlowego” 2014/1.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.7.
2.7.4. Istota odpowiedzialności odszkodowawczej o charakterze gwarancyjnym
Jak już zaznaczono, podstawową rolą oświadczeń i zapewnień jest alokacja ryzyka ich nieprawdziwości
między stronami transakcji. Najczęściej stosowanym środkiem w tym celu jest odpowiedzialność
sprzedającego za wystąpienie stanu nieprawdziwości oświadczeń i zapewnień, przy czym jest to
odpowiedzialność o charakterze gwarancyjnym.
Dla uniknięcia wątpliwości co do zakresu przysługujących stronom praw oraz obowiązków,
bardzo często strony wyłączają wprost w umowie transakcyjnej zastosowanie przepisów
dotyczących rękojmi za wady przedmiotu transakcji. Omawiane reguły odpowiedzialności
są więc jedynym środkiem przysługującym kupującemu w przypadku niezgodności ze
stanem rzeczywistym oświadczeń i zapewnień.
Czym jest odpowiedzialność o charakterze gwarancyjnym? Odpowiedzialność ta polega na tym, że już
samo wystąpienie stanu nieprawdziwości oświadczenia i zapewnienia tworzy obowiązek sprzedającego do
określonego, zdefiniowanego przez strony zachowania.
Zasadniczo nie jest zatem istotne, czy do wystąpienia stanu nieprawdziwości oświadczeń i zapewnień
doszło w wyniku działania czy też zaniechania sprzedającego, ani czy też sprzedający dochował należytej
staranności w związku z okolicznością stanowiącą przedmiot representations and warranties. Nie badamy
też związku przyczynowego między działaniem czy zaniechaniem sprzedającego a nieprawdziwością
oświadczenia i zapewnienia.
Sporne jest w doktrynie prawa handlowego, czy samo ujęcie w umowie transakcyjnej oświadczeń i
zapewnień powoduje, że sprzedający jest zobowiązany do naprawienia szkody dla kupującego czy też
targetu wynikłej z ich naruszenia, czy też aby wykreować zobowiązanie sprzedającego do określonego
świadczenia w takim przypadku wymagane jest zawarcie w umowie transakcyjnej szczegółowych
postanowień w tym zakresie 30 . Z praktycznego punktu widzenia, biorąc pod uwagę rzeczone
wątpliwości, pragmatycznym rozwiązaniem wydaje się zawarcie stosownego postanowienia w umowie
transakcyjnej, z którego wynikać będzie wprost, że w przypadku wystąpienia stanu naruszenia
oświadczenia i zapewnienia, sprzedający jest zobowiązany do określonego działania.
30
A Szlęzak, O klauzulach...
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.7.
2.7.5. Definicja szkody
Do czego zatem jest zobowiązany sprzedający, jeśli dane oświadczenie i zapewnienie okaże się
nieprawdziwe? Strony w umowie transakcyjnej przewidują, że sprzedający jest wtedy zobowiązany do
naprawienia szkody poniesionej przez kupującego w wyniku zaistnienia takiej okoliczności. Szkoda, o
której tu mowa, nie jest jednak zazwyczaj szkodą zdefiniowaną zgodnie z zasadami przewidzianymi w
Kodeksie cywilnym. Jak wskazuje A. Szlęzak, niekiedy naruszenie oświadczenia i zapewnienia może
nawet nie powodować żadnej szkody rozumianej według przepisów Kodeksu cywilnego dla kupującego
czy spółki 31 . Niekiedy strony używają wręcz innego pojęcia, np. „strata”, by odróżnić świadczenie
sprzedającego w wyniku naruszenia oświadczeń i zapewnień od szkody, którą strona umowy ma naprawić
z uwagi na zawinione niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.
Jak zatem strony definiują szkodę? Przykładowo szkodą może być zmniejszenie się wartości targetu
powstałe wskutek naruszenia oświadczenia i zapewnienia, jak również wszelkie koszty czy wydatki, które
poniósł kupujący, by zlikwidować stan niezgodności ze złożonym oświadczeniem i zapewnieniem. Jako
szkodę rozumieć też można koszty i wydatki samej spółki, a nie tylko te poniesione przez kupującego. Nie
ma też przeszkód, by strony zastrzegły w takim przypadku obowiązek zapłaty określonej kwoty. Dokładna
definicja tego, co strony uznają za szkodę, podlega ustaleniu w trakcie negocjacji umowy transakcyjnej.
31
A. Szlęzak, Kilka słów o naruszeniu oświadczeń i zapewnień (representations and warranties) –
polemika, „Przegląd Prawa Handlowego” 2014/6.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.7.
2.7.6. Zasada najlepszej wiedzy sprzedającego
Powyżej przedstawiona zasada odpowiedzialności o charakterze gwarancyjnym ulega niekiedy pewnym

modyfikacjom. Sprzedający często podnoszą podczas negocjacji treści umowy gwarancyjnej, że nie są w
stanie przyjąć na siebie ryzyka wynikającego z naruszenia danego oświadczenia i zapewnienia. Tłumaczą
to brakiem wiedzy co do tego, czy jest ono prawdziwe, choćby z uwagi na brak wiedzy dotyczącej tego
aspektu działalności targetu. Pozostawienie oświadczenia i zapewnienia dotyczącego tego faktu w umowie
transakcyjnej uzależniają więc od dodania do treści oświadczenia i zapewnienia sformułowania, że jest ono
składane „według najlepszej wiedzy sprzedającego”.
Co oznacza takie sformułowanie? Biorąc pod uwagę, że zasady odpowiedzialności za nieprawdziwość
oświadczeń i zapewnień podlegają swoistym, nieskodyfikowanym w przepisach prawa polskiego regułom,
sformułowanie to będzie miało takie znaczenie, jakie strony nadadzą mu w umowie. W razie braku definicji
zamiar stron może być trudny do ustalenia. Zazwyczaj najlepsza wiedza sprzedającego definiowana jest w
taki sposób, że jest to wiedza, którą ma lub powinien mieć sprzedający, choćby ze względu na pełnioną
funkcję w targecie. Możliwe jest również zdefiniowanie tego pojęcia w taki sposób, iż jest to wiedza, którą
mają lub powinny mieć również inne osoby zaangażowane w prowadzenie spraw targetu, takie jak dyrektor
finansowy czy członek zarządu odpowiedzialny za sprawy techniczne.
W konsekwencji, chcąc dochodzić swoich uprawnień z tytułu nieprawdziwości oświadczenia i zapewnienia
zawartego w umowie transakcyjnej i czynionego „według najlepszej wiedzy” sprzedającego, oprócz
samego wystąpienia nieprawdziwości ustaleniu podlega również to, czy sprzedający lub inna właściwa
osoba miała lub powinna była mieć wiedzę co do zdarzeń objętych danym oświadczeniem i zapewnieniem.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.7.
2.7.7. Ograniczenia czasowe oraz kwotowe
Ustalając odpowiedzialność sprzedającego z tytułu wystąpienia naruszenia oświadczeń i zapewnień, strony

przewidują w umowie transakcyjnej ograniczenia tej odpowiedzialności, zarówno czasowe, jak i kwotowe.
Do występujących w praktyce ograniczeń czasowych tej odpowiedzialności zalicza się:
1) termin, w którym kupujący jest zobowiązany do zawiadomienia sprzedającego o powstaniu szkody;

termin ten może być liczony od dnia closingu lub też od dnia, w którym kupujący powziął
wiadomość o wystąpieniu naruszenia danego oświadczenia lub zapewnienia; niewykluczone jest
zastosowanie obydwu ograniczeń;
2) termin, w którym kupujący jest uprawniony do dochodzenia roszczenia wobec sprzedającego z

tytułu naruszenia oświadczenia i zapewnienia; termin ten może rozpocząć swój bieg z chwilą
skutecznego i zgodnego z umową poinformowania sprzedającego o powstaniu szkody.
Zazwyczaj strony ustalają kilkunastomiesięczne lub kilkuletnie terminy na dochodzenie odpowiedzialności

z tytułu naruszeń oświadczeń i zapewnień. Nie jest rzadkością różnicowanie tych terminów w odniesieniu
do poszczególnych oświadczeń i zapewnień. Przykładowo naruszenia oświadczeń i zapewnień z zakresu
prawa podatkowego często powiązane są z terminem przedawnienia zobowiązań podatkowych
pozostających w związku z danym oświadczeniem i zapewnieniem.
Do występujących w praktyce ograniczeń kwotowych tej odpowiedzialności zalicza się:
1) cap, czyli maksymalną kwotę, do jakiej odpowiada sprzedający; kwota ta często jest uzgadniania na
poziomie ceny sprzedaży;
2) de minimis, czyli minimalna kwota szkody z tytułu jednego naruszenia; kwota ta często jest
uzgadniana na poziomie kilkudziesięciu tysięcy złotych;
3) basket, czyli minimalna kwota szkody, po której osiągnięciu kupujący może domagać się jej
naprawienia przez sprzedającego;
4) collar, czyli ustanowienie zarazem minimalnej oraz maksymalnej kwoty szkody, za jaką odpowiada
sprzedający.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.7.
2.7.8. Odpowiedzialność wobec osób trzecich
Oświadczenia i zapewnienia opisują najróżniejsze okoliczności dotyczące stanu targetu czy też jego
sytuacji faktycznej lub prawnej. Do tego zakresu przynależą w szczególności relacje targetu z szeroko
rozumianymi osobami trzecimi, takimi jak kontrahenci, dostawcy, pracownicy czy też najróżniejsze organy
administracji publicznej.
Często spotykanymi w umowach transakcyjnych oświadczeniami i zapewnieniami są takie, z których
wynika, że target terminowo reguluje swoje płatności wobec dostawców czy też że nie jest stroną
postępowania administracyjnego, które może zakończyć się nałożeniem na target określonej
administracyjnej kary pieniężnej.
Jak zaznaczono powyżej, sprzedający, składając oświadczenia i zapewnienia w umowie transakcyjnej,
przyjmuje odpowiedzialność za szkodę poniesioną przez kupującego lub target wynikającą z faktu
wystąpienia okoliczności objętej oświadczeniem i zapewnieniem. Składając oświadczenie o braku naruszeń
umów z kontrahentami, sprzedający przyjmuje odpowiedzialność za fakt, że kontrahent targetu wystąpi
wobec targetu z roszczeniem dotyczącym okoliczności sprzed transakcji.
W razie wystąpienia przez kontrahenta z roszczeniem do sądu, stroną postępowania sądowego będzie
target, znajdujący się już pod kontrolą kupującego. W posiadaniu targetu będzie więc wszelka
dokumentacja związana ze sprawą. W związku z powyższym strony w umowie transakcyjnej nierzadko
regulują zasady postępowania gdyby osoba trzecia wystąpiła wobec targetu z roszczeniem co do
okoliczności, za które odpowiedzialność przyjął sprzedający.
W związku z roszczeniami osób trzecich strony zastrzegają w umowie transakcyjnej:
1) termin oraz tryb zawiadomienia przez kupującego adresowanego do sprzedającego w związku z

wystąpieniem roszczenia osoby trzeciej w związku z okolicznością stanowiącą niezgodność
złożonych oświadczeń i zapewnień ze stanem faktycznym;
2) uprawnienia sprzedającego na wypadek powstania roszczenia osoby trzeciej, jak np. dostęp do
dokumentacji oraz personelu targetu w celu przygotowania obrony;
3) tryb obrony przed roszczeniem osoby trzeciej, tj. ustalenia, która strona transakcji podejmie obronę
oraz ustalenia w zakresie odpowiedniego umocowania przedstawicieli stron do działania przed
sądem;
4) zakaz zawierania przez kupującego ugody czy też uznawania roszczenia osoby trzeciej.
Warto również pamiętać, by umowa transakcyjna zawierała wyraźne postanowienie, z którego wynika, że
sprzedający zwolni kupującego lub target z takich roszczeń.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.7.
2.7.9.
Wiedza kupującego co do niezgodności oświadczeń i zapewnień z rzeczywistością. Specific Indemnity
Kupujący, przeprowadzając badanie due diligence, uzyskuje dostęp do znacznej liczby dokumentów oraz
znacznej ilości informacji dotyczących targetu. Pozwala to kupującemu zidentyfikować ryzyka związane z
działalnością targetu, jak również ustalić, czy w związku z tą działalnością występują okoliczności
niepożądane, których ryzykiem wystąpienia powinien być obciążony sprzedający.
W związku z powyższym sprzedający żądają niekiedy, aby kupujący oświadczył w umowie transakcyjnej,
że nie dostrzegł żadnych nieprawidłowości w udostępnionej mu dokumentacji, a zatem by badana
dokumentacja nie mogła stanowić podstawy roszczenia z tytułu niezgodności złożonych oświadczeń i
zapewnień ze stanem rzeczywistym. Kupujący zwykle niechętnie godzą się na składanie takich
oświadczeń, mając na uwadze, że w trakcie badania due diligence trudno jest uchwycić wszystkie ryzyka
związane z badaną dokumentacją.
Niekiedy jednak badanie due diligence dostarczy kupującemu wiedzę co do istnienia określonych
nieprawidłowości. Powstaje pytanie, czy ta wiedza kupującego uchyla odpowiedzialność sprzedającego co
do okoliczności objętych złożonymi przez siebie w umowie transakcyjnej oświadczeniami i
zapewnieniami. W międzynarodowej praktyce transakcyjnej nieprawidłowości stwierdzone przez
kupującego są obejmowane tzw. specific indemnities, a więc postanowieniami, na podstawie których
sprzedający przyjmuje odpowiedzialność wobec kupującego czy spółki za szkodę wynikłą z wprost
wskazanych nieprawidłowości, jak np. zapłata kary wynikającej z naruszenia decyzji administracyjnej albo
też zapłata odszkodowania z tytułu nienależycie wykonanej umowy z kontrahentem.
Z samej natury konstrukcji odpowiedzialności odszkodowawczej o charakterze gwarancyjnym mogłoby
wynikać, że wiedza kupującego nie powinna mieć znaczenia dla istnienia tej odpowiedzialności.
Sprzedający ponosi odpowiedzialność w związku z wystąpieniem danego zdarzenia, a nie faktem, iż
kupujący wiedział o nim lub nie. Powstaje jednak pytanie, na ile powyższe jest kwestią umowy, a na ile
mieści się w granicach zasady sprawiedliwości kontraktowej 32 . Tym samym również w polskiej praktyce
transakcyjnej stosuje się klauzule specific indemnities.
32
A Szlęzak, O klauzulach...
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.8. Spełnienie warunków i zamknięcie transakcji (closing/completion)
W kontekście rozporządzenia przedmiotem transakcji kluczową częścią umowy są postanowienia

określające czynności, które zostaną dokonane przez strony po spełnieniu się warunków zawieszających
transakcji w ramach tzw. zamknięcia (closing lub completion). Typowymi czynnościami przewidzianymi
przeważnie do dokonania na zamknięciu transakcji są:
1) formalne potwierdzenie przez strony spełnienia warunków bądź też rezygnacja przez kupującego
lub sprzedającego z części warunków, których spełnienie było zastrzeżone na ich korzyść;
2) zawarcie umowy (rozporządzającej, przyrzeczonej) sprzedaży udziałów lub akcji, na podstawie

której na kupującego przejdzie tytuł prawny do przedmiotu transakcji, tj. udziałów, akcji lub
przedsiębiorstwa (zorganizowanej części przedsiębiorstwa);
3) uzupełniająco wobec sprzedaży udziałów lub akcji, podwyższenie kapitału zakładowego nabywanej
spółki poprzez utworzenie nowych udziałów lub akcji i objęcie przez kupującego nowoutworzonych
udziałów lub akcji;
4) przeniesienie posiadania dokumentów akcji oraz innych dokumentów przewidzianych umową;
5) zapłata ceny zgodnie z warunkami umowy, w tym przykładowo poprzez wpłatę części ceny na
rachunek escrow;
6) podjęcie uchwał przez organy spółki w przedmiocie zmiany umowy spółki, zmiana składu organów;
7) udzielenie dodatkowego finansowania nabywanej spółce;
8) zawarcie ze sprzedającym dodatkowych umów, takich jak: umowa wspólników lub umowa
inwestycyjna (w przypadku gdy sprzedający pozostaje nadal wspólnikiem nabywanej spółki,
zarówno jako wspólnik mniejszościowy, jak i większościowy), kontraktów menadżerskich (gdy
sprzedający lub osoby związane ze sprzedającym (członkowie zarządu) są osobami niezbędnymi,
przynajmniej w pewnym okresie następującym po przejęciu kontroli nad spółką, dla kontynuacji
działalności prowadzonej przez nabywaną spółkę lub umów serwisowych, gdy nabywana spółką
uzależniona jest w jakimś zakresie od sprzedającego lub jego podmiotów powiązanych;
9) zawiadomienie spółki targetowej o nabyciu udziałów lub akcji;
10) zawiadomienie o osiągnięciu pozycji dominującej wobec spółki.
Postanowienia umowy powinny określić miejsce oraz termin, w którym odbędzie się closing. Umowa
określa przeważnie datę (long stop date), której przekroczenie powoduje, że strony nie są już zobowiązane
do zamknięcia transakcji.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.9. Ład korporacyjny – corporate governance
Standardową kwestią w przypadku umów wspólników, umów inwestycyjnych lub umów joint-venture jest
ustalenie zasad ładu korporacyjnego spółki, który będzie obowiązywał w rezultacie transakcji M&A.
W praktyce strony określają w ramach tej części umowy:
1) zasady funkcjonowania organów spółki: a) zarządu, b) rady nadzorczej 33 , w tym ich składu, zasad
powoływania i odwoływania członków organów oraz zasady procedowania organów;
2) uprawnienia poszczególnych wspólników (akcjonariuszy) oraz ewentualne ich uprzywilejowanie w

zakresie prawa głosu lub udziału w zysku;
3) ustalenie katalogu spraw zastrzeżonych do kompetencji poszczególnych organów (reserved matters

), a także
4) mechanizmy na wypadek impasu decyzyjnego w spółce (dead lock).
Powyższe kwestie dla ich skuteczności powinny znaleźć co do zasady odzwierciedlenie w treści umowy
lub statutu spółki, co przeważnie ma miejsce na closingu lub na etapie wykonania umowy. Zmiana umowy
lub statutu spółki wchodzi w życie z dniem jej rejestracji w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru
Sądowego.
33
W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością rada nadzorcza jest organem fakultatywnym, przy
czym zgodnie z art. 213 § 2 k.s.h. powinna być ustanowiona w spółkach, w których kapitał
zakładowy przewyższa kwotę 500 000 zł, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.10. Klauzule opcyjne
W kontekście zawieranych umów wspólników lub umów inwestycyjnych standardowym rozwiązaniem jest
ustalenie, już na etapie zawarcia umowy i wejścia do spółki, zasad ewentualnego zwiększenia
zaangażowania kapitałowego, a także, co jest szczególnie istotne dla inwestorów kapitałowych (np.
funduszy private equity), zasad wyjścia z inwestycji, co gwarantują różnego rodzaju klauzule opcyjne.
Postanowienia te przyznają poszczególnym wspólnikom prawo do nabycia lub sprzedaży udziałów spółki
w określonym terminie lub pod określonymi warunkami.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.10.1. Opcja odkupu (call) i opcja sprzedaży (put)
Najbardziej powszechnymi klauzulami opcyjnymi są: opcja odkupu (call) oraz opcja sprzedaży (put),
rzadziej identyfikujemy opcje mieszane.
Opcja odkupu (call) daje uprawnionemu wspólnikowi możliwość odkupienia udziałów lub
akcji innego wspólnika, który zobowiązany jest je sprzedać, na warunkach określonych w
klauzuli opcyjnej.
Opcja sprzedaży (put) daje natomiast uprawnionemu wspólnikowi możliwość sprzedaży
udziałów lub akcji innym wspólnikom, którzy są zobowiązani je kupić, na warunkach
określonych w klauzuli opcyjnej.
Możliwość skorzystania z powyższych opcji otwiera się często dopiero po określonym czasie od zawarcia
umowy lub po spełnieniu się określonych warunków (np. gorsze od zakładanych wyniki finansowe spółki).
Wykonalność opcji jest standardowo dodatkowo zabezpieczana poprzez:
1) złożenie przez zobowiązanych odpowiednich ofert w formie przewidzianej dla danej czynności,
2) udzielenie pełnomocnictw do zawarcia umowy sprzedaży udziałów lub akcji na warunkach

określonych w klauzulach opcyjnych,
3) ustanowienie zastawu rejestrowego na udziałach lub akcjach.

Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.10.2. Prawo pociągnięcia (drag along) i prawo przyłączenia (tag along)
Innym typem klauzul opcyjnych zawieranych w umowach wspólników i umowach inwestycyjnych są:
klauzula drag along (prawo pociągnięcia) oraz klauzula tag along (prawo przyłączenia), które znajdują
zastosowanie w przypadku zbywania udziałów lub akcji spółki przez jednego z dotychczasowych
wspólników osobie trzeciej, czyli najczęściej nowemu inwestorowi spoza grona aktualnych wspólników
(akcjonariuszy).
Klauzula drag alongstanowi uprawnienie wspólnika sprzedającego swoje udziały
(najczęściej wspólnikowi większościowemu) do żądania od innych wspólników, aby
również oni sprzedali swoje udziały, w sytuacji gdy inwestor jest zainteresowany przejęciem
pełnej kontroli nad spółką i nabyciem pakietów udziałów lub akcji również od innych
wspólników.
Klauzula tag alongdaje wspólnikowi (przeważnie mniejszościowemu) uprawnienie, na
wypadek zbywania udziałów lub akcji przez pozostałych wspólników, do przyłączenia się
do transakcji i zbycia również jego praw udziałowych na takich samych zasadach jak inny
zbywający wspólnik. Klauzula ta stanowi zabezpieczenie wspólników mniejszościowych na
wypadek zmian struktury wspólników spółki.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.10.3. Inne rodzaje klauzul opcyjnych
Praktyka zna również inne typy klauzul opcyjnych, które znajdują zastosowanie w trudnych dla spółki
okolicznościach. Przykładem jest klauzula shotgun, stosowana na wypadek impasu decyzyjnego w spółce,
która daje możliwość wykupienia udziałów jednego udziałowca przez drugiego.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.11. Odstąpienie od umowy
Umowa może zawierać również zastrzeżenie dające stronom możliwość odstąpienia od umowy w ściśle
określonym w klauzuli terminie, pod warunkiem zaistnienia określonych zdarzeń (np. brak uzyskania zgód
korporacyjnych, nieuzyskanie finansowania, negatywny wynik audytu prawnego lub wystąpienie w spółce
istotnej niekorzystnej zmiany).
Art. 395 k.c.:
„§ 1. Można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego
terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone
drugiej stronie.
§ 2. W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą. To, co strony
już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w
granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się
drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie”.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.12. Inne standardowe klauzule (klauzule boiler plate)
Typowa umowa w końcowej części zawiera co do zasady zestaw standardowych i powszechnie używanych
postanowień (tzw. klauzule boiler plate), którym przeważnie nie poświęca się większej uwagi i nie są w
zasadzie negocjowane przez strony umowy, mimo że dotyczą kwestii zasadniczych.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
Zakaz konkurencji
Standardowym postanowieniem umowy zawieranej w ramach transakcji M&A jest zobowiązanie

sprzedającego do zaprzestania lub ograniczenia działalności konkurencyjnej wobec działalności spółki
(targetu) przez określony okres czasu (w praktyce nie powinien przekraczać 3 lat), w zakresie określonych
produktów lub usług, na konkretnych rynkach geograficznych.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
Klauzula non-solicitation
Kolejnym standardowym postanowieniem zawartym w umowie jest zakaz przejmowania przez

sprzedającego (bezpośrednio lub pośrednio, za pośrednictwem podmiotów powiązanych) pracowników
spółki, której dotyczy transakcja. Tego typu klauzule są szczególnie ważne w przypadku spółek targetów,
gdzie zasoby ludzkie są czynnikiem stanowiącym o sile i przewadze danego podmiotu na rynku,
przykładowo w branżach opierających się na nowych technologiach. Klauzule zakazu konkurencji i non-
solicitation przeważnie są usankcjonowane karami umownymi.
W kontekście tej klauzuli warto nadmienić, że stosunki łączące spółkę z jej pracownikami i
współpracownikami (i także klientami), korzystają z ochrony prawnej określonej w art. 12 u.z.n.k.
Art. 12 ust. 1 i 2 u.z.n.k.:
„1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest nakłanianie osoby świadczącej na rzecz
przedsiębiorcy pracę, na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, do
niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych albo innych
obowiązków umownych, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo
szkodzenia przedsiębiorcy.
2. Czynem nieuczciwej konkurencji jest także nakłanianie klientów przedsiębiorcy lub
innych osób do rozwiązania z nim umowy albo niewykonania lub nienależytego wykonania
umowy, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia
przedsiębiorcy”.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
Obowiązek zachowania poufności
Z uwagi na fakt, iż w toku transakcji strony ujawniają sobie informacje o charakterze poufnym standardem
jest, że obowiązek zachowania poufności jest uregulowany także w umowie (odnośnie do kwestii
zachowania poufności zob. uwagi do umowy NDA).
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
Klauzula salwatoryjna
W umowie często zawarta jest klauzula na wypadek, gdyby część postanowień umownych okazała się
nieważna, co stanowi w istocie powtórzenie postanowień art. 58 § 3 k.c.
Art. 58 § 3 k.c.:
„§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje
w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień
dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana”.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
Wybór prawa
W międzynarodowych transakcjach M&A dopuszczalny jest wybór prawa obcego, któremu podlegać
będzie umowa – przykładowo prawa kraju, w którym siedzibę ma kupujący.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
Rozstrzyganie sporów
Strony mogą określić, który sąd będzie rozstrzygał ewentualne spory powstałe w związku z umową. Jeżeli
kwestia ta nie zostanie uzgodniona, powództwo należy co do zasady wytoczyć przed sąd powszechny, w
którego okręgu siedzibę ma pozwany.
Art. 27 § 1 k.p.c.:
„§ 1. Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma
miejsce zamieszkania”.
Strony mogą określić w umowie, że sądem właściwym będzie inny sąd powszechny, przykładowo sąd
właściwy dla siedziby spółki (targetu).
Alternatywą dla sądów powszechnych jest poddanie ewentualnych sporów pod jurysdykcję sądów
arbitrażowych, także zagranicznych, co jest standardem w przypadku dużych międzynarodowych
transakcji. Wymogi prawne w zakresie klauzul arbitrażowych zostały określone w art. 1161 i 1162 k.p.c.
Art. 1161 k.p.c.:
„§ 1. Poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego wymaga umowy stron, w
której należy wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął lub
może wyniknąć (zapis na sąd polubowny).
§ 2. Bezskuteczne są postanowienia zapisu na sąd polubowny naruszające zasadę równości
stron, w szczególności uprawniające tylko jedną stronę do wytoczenia powództwa przed
sądem polubownym przewidzianym w zapisie albo przed sądem.
§ 3. Zapis na sąd polubowny może wskazywać stały sąd polubowny jako właściwy do
rozstrzygnięcia sporu. Jeżeli strony nie postanowiły inaczej, wiąże je regulamin stałego sądu
polubownego obowiązujący w dacie wniesienia pozwu”.
Art. 1162 k.p.c.:
„§ 1. Zapis na sąd polubowny powinien być sporządzony na piśmie.
§ 2. Wymaganie dotyczące formy zapisu na sąd polubowny jest spełnione także wtedy, gdy
zapis zamieszczony został w wymienionych między stronami pismach lub oświadczeniach
złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić
ich treść. Powołanie się w umowie na dokument zawierający postanowienie o poddaniu
sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spełnia wymagania dotyczące formy zapisu na
sąd polubowny, jeżeli umowa ta jest sporządzona na piśmie, a to powołanie się jest tego
rodzaju, że czyni zapis częścią składową umowy”.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
Postanowienia końcowe
Ponadto umowa zawiera standardowo postanowienia dotyczące wersji językowej dokumentacji

transakcyjnej, normy kolizyjne na wypadek rozbieżności między dokumentami w różnych wersjach
językowych, a także postanowienia dotyczące liczby egzemplarzy umowy.
Autorzy fragmentu:
Ciszkiewicz Maciej
Kucharski Michał
Kuca Sylwia
Kuliński Marcin
Rodzaj:
monografia
Rozdział III
2.13. Załączniki do umowy
Integralną część umowy stanowią przeważnie załączniki, do których strony odnoszą się w treści umowy.
Standardowymi załącznikami do umowy są:
1) dokumenty potwierdzające umocowanie sygnatariuszy do zawarcia umowy (np. odpisy z

właściwych rejestrów lub pełnomocnictwa);
2) wzory dokumentów, które zostaną podpisane na closingu w wykonaniu umowy;
3) listy ujawniające (disclosure letters) zawierające zestawienie problemów natury faktycznej lub
prawnej, które sprzedający ujawnia we własnym zakresie;
4) inne dokumenty (zestawienia), do których sprzedający odnosi się w swoich oświadczeniach i

zapewnieniach;
5) biznesplany (w przypadku umów inwestycyjnych).
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
Rozdział IV DUE DILIGENCE
1. Uwagi wstępne
Due diligence to kolejny termin anglojęzyczny powszechnie stosowany w praktyce obrotu gospodarczego.
Nie doczekał się własnego polskiego specjalistycznego tłumaczenia, niemniej istotę czynności składających
się na due diligence dobrze oddaje termin „badanie”, najczęściej stosowany jako określenie zamienne (choć
być może bardziej właściwe byłoby posługiwanie się pojęciem diagnozy).
W opracowaniu poniższym terminy due diligence i „badanie” stosowane są zamiennie.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
2. Cel i sens badania
Rysunek 6. Kluczowe etapy transakcji
Źródło: opracowanie własne.

Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
2.1. Badanie a transakcja
Due diligence to kluczowy etap, przeprowadzany na początku procesu transakcji. Przebieg badania może
zasadniczo wpłynąć na:
1) dynamikę transakcji – czas trwania i skomplikowanie negocjacji i przygotowywania dokumentacji,

określenie obszarów ryzyka dla kupującego, liczba specjalistów potrzebnych do określenia kształtu
transakcji itp.;
2) przedmiot i przebieg transakcji – w tym np. ustalenie, że część przedsiębiorstwa zostanie

wydzielona z przedsiębiorstwa do osobnej spółki kontrolowanej przez sprzedawcę i udziały w tej
właśnie spółce kupi nabywca, a prawidłowe przeprowadzenie tego wydzielenia będzie warunkiem
zamknięcia transakcji;
3) konfigurację podmiotów, które mogą wpłynąć na transakcję – kto będzie formalnie sprzedawcą, a
kto kupującym, badanie wskazać może ewentualnych innych uczestników transakcji, których
działania są niezbędne do jej zamknięcia – np. bank, który powinien wydać zgodę na zwolnienie
zabezpieczeń na majątku sprzedawcy czy finalizację usunięcia ustalonych aktywów z majątku
sprzedawcy;
4) zasady odpowiedzialności sprzedawcy, w tym zwłaszcza jej ograniczenia zakresowe (np.

wyłączenia odpowiedzialności za pewne obszary ze względu na wiedzę nabywcy uzyskaną w czasie
badania), kwotowe (szacowanie rozmiarów i prawdopodobieństwa ryzyk związanych z transakcją);
5) rozważenie przez kupującego ubezpieczenia się od stwierdzonych ryzyk (co samo z siebie wpłynąć
może na konstrukcję umowy, zwłaszcza odpowiedzialności i dochodzenia roszczeń od sprzedawcy);
6) konstrukcję oferty dla kupującego – wycenę i warunki, od spełnienia których nabywca uzależnia
gotowość do zamknięcia transakcji;
7) konstrukcję umowy nabycia (zwłaszcza wprowadzenie i treść warunków niezbędnych do finalizacji

czy stopień rozbudowania części dotyczącej zapewnień i oświadczeń o stanie przedsiębiorstwa);
8) sposób negocjowania ceny i warunków transakcji (hierarchizacja ryzyk);
9) decyzję nabywcy o rezygnacji z negocjacji.
W klasycznie konstruowanych transakcjach M&A stosunkowo rzadko nabywcy finalizują transakcje bez
choćby fragmentarycznego badania, mając świadomość, że bez due diligence w istotny sposób mogą
zwiększyć poziom ryzyka biznesowego.
Bywa, że czynnikiem sprawczym decyzji o działaniu „na skróty” jest przekonanie nabywców, że znają
doskonale kupowaną firmę, mimo że ta wiedza może mieć wymiar powierzchowny czy budowana być na
pewnych nieweryfikowanych założeniach czy przekonaniach. W sensie prawnym tego rodzaju założenia
nie mają żadnego znaczenia w razie sporu o wartość czy wady składników kupionego przedsiębiorstwa –
sprzedawca mógłby podnosić, że kupujący miał możliwość poznania stanu i cech nabywanego
przedsiębiorstwa („mogłeś zapytać”) i weryfikacji uzyskanych danych („mogłeś sprawdzić”) oraz jeśli
sprzedawca nie zataił z premedytacją pewnych wad, a kupujący w praktyce mógłby napotkać na spory
problem z uzyskaniem odszkodowania, zwłaszcza jeśli nie skonstruował odpowiednio umowy sprzedaży.
Nieco inaczej sprawa wyglądać może, gdy nabywca kupuje udziały czy przedsiębiorstwo rzeczywiście
okazyjnie (zwłaszcza nabywając tzw. distressed assets), w szczególności po cenie istotnie niższej, niżby
tej, której mógłby się spodziewać, gdyby sprzedawca nie znalazł się w sytuacji kryzysowej (przymusowej).
Do takich transakcji dochodzi ze względu na sytuację prawną sprzedawcy – gdy np. zarządca majątku czy
syndyk lub wierzyciel sprzedawcy, który zajął (niektóre) aktywa sprzedawcy, może zmusić sprzedawcę do
szybkiego zbycia aktywów, żeby zaspokoić swą należność. W istocie zatem to wierzyciel sprzedawcy
decyduje o cenie i szybkości sprzedaży. Ponieważ kluczowe dla wierzyciela jest jak najszybsze, choćby
częściowe zaspokojenie swej należności, to wierzyciel ten wymusza na kupującym rezygnację z badania.
Dla kupującego niska cena nabycia jest swoistą rekompensatą za zakup „w ciemno”.
W pozostałych sytuacjach, gdy nabywcy mają taką możliwość, powinni, choćby w podstawowym zakresie,
sprawdzić przedsiębiorstwo, nad którym mieliby przejąć kontrolę i przełożyć tę wiedzę na konstrukcję
oferty i umowy sprzedaży.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
2.2. Czym jest due diligence
Gdyby pokusić się o analogię, to badanie due diligence można porównać do próby uchwycenia na
fotografii działającej fabryki: w kadrze widać tylko te elementy, które w momencie wykonania zdjęcia były
widoczne – pracującego robota, przesuwającą się taśmę produkcyjną, lecz obserwator może nie mieć
szansy uchwycenia elementu ważnego, np. tego, co działo się tuż poza kadrem, nie widać elementów, na
które nie zwrócił obiektywu, czy takich, które z woli sprzedawcy nie miały się w jego zasięgu znaleźć,
wreszcie poszczególne elementy, które utrwalono na zdjęciu, natychmiast po jego zrobieniu mogą zmienić
położenie, pojawiają się inne itp. Cała sztuka właściwego badania sprowadza się do umiejętności zrobienia
dobrego „zdjęcia” – choć ocena, czy zdjęcie jest dobre, jest kwestią każdorazowo inaczej postrzeganą.
Mimo pewnych podobieństw, due diligence nie jest audytem, jak czasem postrzega się to badanie.
Nie chodzi tu jedynie o ryzyko wprowadzania pewnego zamieszania terminologicznego, ale raczej o istotę i
cel działania. Audyt (ściślej takim mianem przyjęło się określać badanie sprawozdań finansowych przez
biegłych rewidentów) jest zespołem czynności wykonywanych wedle ściśle określonej metodologii,
których celem jest sprawdzenie, czy sprawozdanie to zostało przygotowane zgodnie z normami
(standardami) i przepisami prawa. Pochodne tradycyjnie pojmowanego audytu – audyty wewnętrzne,
informatyczne, jakościowe itp., to procesy oparte na podobnych zasadach.
Tymczasem celem due diligence jest nie tyle (i nie tylko) ocena zgodności działalności z prawem i
normami, ale próba odkrycia, opisania i kwantyfikacji ryzyk, rozumianych jako okoliczności o charakterze
gospodarczym/biznesowym, które mogą wpłynąć na wartość przedsiębiorstwa, np. zwiększone wydatki,
zmianę czy utratę partnerów handlowych, utratę koncesji, zwiększone ryzyko obciążeń podatkowych itp., a
zatem na szereg czynników wskazanych powyżej.
Z racji odmiennego celu, odmienna jest też metodologia obu rodzajów analiz – o ile (patrząc w pewnym
uproszczeniu) w czasie badania sprawozdań finansowych szczegółowo badane są wybrane operacje
(transakcje) oraz poprawność prowadzenia ksiąg rachunkowych, o tyle zakres due diligence jest z założenia
szerszy i obejmuje całokształt działalności przedsiębiorstwa, choć jednocześnie analiza nie jest aż tak
szczegółowa we wszystkich badanych obszarach.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
3. Fazy badania
W syntetycznym ujęciu proces due diligence można ująć jako ciąg szeregu następujących po sobie
czynności.
Każda z tak określonych faz badania ma swoje charakterystyczne cele i specyfikę. Poniżej pokazane są
najważniejsze z nich.
Rysunek 7. Przebieg badania

Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
3. Fazy badania
3.1. Zakres dokumentacji
Przygotowując się do rozpoczęcia badania, często równocześnie z podziałem zadań między

poszczególnych analityków (zarówno wewnętrznych, jak i doradców spoza zespołu nabywcy), nabywca
powinien rozstrzygnąć (w porozumieniu ze sprzedawcą) o zakresie i metodologii badania: staje przed
decyzją, czy zakres badania dostosować do materiałów udostępnionych przez sprzedawcę, czy żądać od
sprzedawcy przygotowania dokumentacji w zakresie i układzie wynikającym z listy dokumentów i
informacji, które nabywca przekazał sprzedawcy.
W praktyce wiele zależy od siły negocjacyjnej stron.
W transakcjach, w których sprzedawca negocjuje z atrakcyjnym biznesowo partnerem – potencjalnym
nabywcą, proces badania może być mniej sformalizowany i sprzedawca łatwiej zapewne zgodzi się na
przedstawienie dokumentacji w zakresie i układzie dogodnym dla nabywcy. Najczęściej w takich
transakcjach nabywca przedstawia interesujące go zagadnienia i dokumenty w formie zestawienia (listy)
informacji i dokumentów, których przedłożenia oczekuje nabywca.
Natomiast w transakcjach, w których to sprzedawca jest stroną silniejszą, albo w transakcjach bardziej
skomplikowanych, gdy np. sprzedawca równocześnie dopuszcza kilku potencjalnych nabywców do
badania, najczęściej to sprzedawca wyznacza samodzielnie układ i zakres udostępnianej dokumentacji –
przynajmniej w początkowej fazie badania. Nabywca, chcąc dostosować zakres i jakość uzyskanych
danych do poziomu potrzebnego do podjęcia decyzji o sposobie dalszego działania (kontynuacji
negocjacji), zmuszony może być w takiej sytuacji do próby zmiany (najczęściej poszerzenia czy
doszczegółowienia) zakresu badania, przez żądanie udostępnienia dokumentów istotnych dla nabywcy i
zadawanie pytań. Z perspektywy nabywcy jest to czynnik wydłużający i komplikujący badanie, skazujący
nabywcę na zmagania o charakterze organizacyjnym, odciągając uwagę od samej analizy.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
3. Fazy badania
3.2. Informacje wstępne / zespół
Gdy kupujący i sprzedawca porozumieją się co do zakresu badania, zespół analityków nabywca powinien
być już gotowy do rozpoczęcia pracy.
Przy formowaniu zespołu decydująca jest znajomość branży/biznesu sprzedawcy, kwalifikacje zespołu
nabywcy i gotowość do ujawnienia wewnątrz organizacji nabywcy samego faktu rozpoczęcia rozmów i
analiz sprzedawcy.
Nierzadko zdarza się, że na początku badania (po umożliwieniu dostępu do dokumentów w chmurze czy
tzw. VDR – virtual data room) sprzedawca przedstawia zakres podstawowych informacji o
przedsiębiorstwie – w formacie memorandum informacyjnego (albo podobnie określanego dokumentu
opisującego działalność przedsiębiorstwa).
Zwłaszcza w takich sytuacjach sensu nabiera zebranie przez nabywcę istotnych (i w miarę możliwości
zweryfikowanych) informacji i rozpowszechnienie ich między będących członkami zespołu analityków –
jeszcze przed rozpoczęciem badania. Niekoniecznie ułatwi to badanie i analizę, ale pozwoli lepiej rozumieć
mechanizm działania badanego przedsiębiorstwa i wskazywać ryzyka istotne z punktu widzenia transakcji.
Tu szczególną rolę odegrać powinny doświadczenie branżowe i znajomość przez nabywcę zagadnień
typowych dla branży, którą to wiedzą powinien podzielić się z zespołem, zwłaszcza doradcami
zewnętrznymi. Pozwoli to im efektywniej analizować przedstawione dokumenty i dane oraz zadawać
pytania i poszukiwać wyjaśnień dla spraw istotnych (np. poprzez sformułowanie przed rozpoczęciem
badania listy żądanych dokumentów, dostosowanej do specyfiki danego przedsiębiorstwa).
Z punktu widzenia efektywności analizy to własny zespół nabywcy powinien być skoncentrowany na
badaniu zagadnień operacyjnych, biznesowych, a po części także finansowych, ponieważ w tych obszarach
największą rolę odgrywa dogłębna znajomość branży. W pozostałych zakresach zwykle kluczową rolę
odgrywają doradcy zewnętrzni – finansowi, podatkowi i prawni oraz w razie potrzeby także specjaliści z
dziedzin „przekrojowych”, jak np. ochrona środowiska, w których łączone są kompetencje prawne i
techniczne, gdyż do właściwego przeprowadzenia miarodajnego badania wymagana jest nie tylko
znajomość specyficznych przepisów czy zagadnień formalnych (którą może także zapewnić prawnik), ale
także przeprowadzenie testów (odwiertów, zebrania próbek, wykonania mapek poglądowych itp.) w
badanej fabryce. Tacy niezależni 1 doradcy z jednej strony zapewniają obiektywne spojrzenie na badane
obszary, a z drugiej pozwalają na zachowanie poufności faktu i przebiegu badania wewnątrz organizacji
nabywcy.
Jednocześnie w zespole nabywcy i doradców powinny zostać wyznaczone osoby kluczowe, tworzące
swoisty „zarząd” zespołu transakcyjnego nabywcy, w którym główne role z kolei odgrywają zwyczajowo
kluczowy menadżer nabywcy i osoba kierująca zespołem doradców finansowych.
1
Jako oczywisty przyjąć należy wymóg, by doradca nie był w żaden sposób powiązany ze
sprzedawcą czy konkurentami nabywcy, zwłaszcza biorącymi udział w transakcji. Te okoliczności
nabywca powinien sprawdzić przed wyborem doradców.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
3. Fazy badania
3.3. Dostęp do dokumentacji i pytania do sprzedawcy
Kwestia dostępu do dokumentacji ma dwa wymiary: zakresowy i jakościowy. Oba są ze sobą ściśle
powiązane, lecz warto pamiętać o tym rozróżnieniu.
Kwestii ustalenia zakresu dokumentów dotyczy pkt 3.1, poniżej przedstawione są uwagi praktyczne
związane z jakością udostępnionej dokumentacji.
Kluczowe jest, aby pierwsze chwile po uzyskaniu dostępu poświęcić na sprawdzenie układu dokumentów i
kompletności względem oczekiwań czy uzgodnień ze sprzedawcą – nie tylko liczebności dokumentów, ale
ich układu, kompletności danych (np. ukrycia danych liczbowych, zwłaszcza wrażliwych biznesowo) i jak
najszybsze zgłoszenie braków. To o tyle ważny element początkowej fazy badania, że z reguły układ i
zakres dokumentów nie jest przedmiotem szczegółowych ustaleń stron, a raczej ogólnego porozumienia
(np. jako części listu intencyjnego), w którym sprzedawca godzi się ujawnić nabywcy pewne grupy
dokumentów. O ile nabywca nie zwróci zawczasu uwagi na doprecyzowanie układu i szczegółowości
prezentowanych danych (albo nie jest to możliwe), musi liczyć się z tym, że to sprzedawca będzie
próbował narzucić sposób prezentacji, stosując własne kryteria grupowania oraz nomenklaturę folderów i
dokumentów, lub wręcz nie ujawni niektórych dokumentów czy danych.
Przykładowo, jeśli sprzedawca dokumentację sprzedażową (zarówno prawną, jak i finansową) umieści w
folderze „sprzedaż”, to prawnik w poszukiwaniu umów z klientami sprzedawcy szukać będzie folderu
oznaczonego jako „kluczowi klienci” (albo „umowy sprzedaży”), a nie widząc go, zgłosi brak
dokumentacji, jest bowiem przyzwyczajony do odrębnego prezentowania dokumentacji czysto finansowej
(której nie bada), od dokumentacji umownej, którą ma analizować. Bardzo ważne jest, by analitycy jak
najszybciej zgłosili sprzedawcy tego rodzaju braki, nieporozumienia czy pomyłki w celu uzupełnienia
dokumentacji. W sytuacji ograniczonej czy nieefektywnej komunikacji ze sprzedawcą często ta wstępna
faza badania jest czasochłonna przy ograniczonej efektywności z punktu widzenia nabywcy.
Regułą jest, że w czasie badania doradcy nabywcy mogą zadawać pytania, lecz tylko w formie
elektronicznej, a nie osobistych spotkań czy telekonferencji, zwłaszcza jeśli badanie równocześnie
prowadzi kilku potencjalnych nabywców albo transakcja ma charakter międzynarodowy. Doświadczenie
uczy, że nabywca/pytający nie powinni spodziewać się zawsze odpowiedzi wyczerpujących i udzielonych
niezwłocznie. Przeciwnie, sprzedawca i jego doradcy często odpowiadają z opóźnieniem (albo wręcz
przemilczają pytania), odpowiedzi bywają ogólnikowe (np. sprowadzają się do odesłania do ogólnie
określonego miejsca w chmurze/VDR) bądź nieprecyzyjne, powodując, że w istocie odpowiedź nie
wyjaśnia wiele. Zasadniczo zatem doradcy i kupujący powinien zaufać własnej interpretacji dokumentów, a
bardziej szczegółowe wyjaśnienia mogą pojawić się znacznie później, np. po tym jak nabywca zostanie
dopuszczony do badania uzupełniającego / uzyska wyłączność negocjacyjną. Ta okoliczność często może
znacząco wpływać na prawidłowość oceny danego obszaru.
W transakcjach innego rodzaju (lokalnych albo mniej „zdalnych”) kontakty osobiste lub telekonferencje są
dopuszczalne. To cenna sposobność weryfikacji założeń wstępnych i uzyskania odpowiedzi na pytania
nasuwające się w czasie analizy dokumentów – wszystko to znacznie poprawia jakość badania i wniosków,
mimo ograniczonego zakresu informacji, które można uzyskać w czasie takiego spotkania.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
3. Fazy badania
3.4. Analiza raportów i ocena ryzyk
Gdy wszystkie (albo kluczowe) zespoły analityków przedstawią swoje raporty, nabywca musi porównać
wszystkie te badania, ocenić ryzyka w nich opisane i, co najważniejsze, „zważyć”. Oznacza to, że powinien
dokonać selekcji i podjąć decyzję o dalszym postępowaniu.
Selekcja i wartościowanie ryzyka zwykle jest przeprowadzane według dość prostych kryteriów, których
wspólnym mianownikiem jest wpływ stwierdzonych ryzyk czy problemów na możliwość albo warunki
przeprowadzenia transakcji.
• Deal breakers: przede wszystkim z raportu wynikać powinny ryzyka, których wystąpienie (albo
nieuchronna możliwość wystąpienia) powoduje, że transakcja jest (będzie) niemożliwa do przeprowadzenia
w sensie prawnym lub obarczona wysokim stopniem ryzyka podważenia, względnie będzie całkowicie
nieopłacalna przy parametrach finansowych, zwłaszcza cenie oczekiwanej przez sprzedawcę. Tego rodzaju
ryzyka określone jako deal breaker najczęściej powodują decyzję o zaprzestaniu negocjacji. Przykładem
może być sytuacja, w której sprzedawca udziałów nie jest w stanie wykazać prawidłowego nabycia tych
udziałów przez swoich poprzedników albo wykrycie, że sprzedawca prowadzi działalność objętą koncesją
w sposób, który stwarza bezpośrednie ryzyko, że w przypadku kontroli władze administracyjne
zakwestionowałyby zgodność tej działalności z warunkami koncesji i pozbawiłyby jej sprzedawcy.
• Druga grupa ryzyk (wad) to te, które stoją na przeszkodzie transakcji, utrudniając jej przeprowadzenie w
kształcie planowanym przez nabywcę, lecz nie czynią transakcji niemożliwą czy nieopłacalną. Zwykle
eliminacja tego typu ryzyk traktowana jest przez strony jako warunek zamknięcia transakcji i jako warunek
wpisywana jest do przedwstępnej warunkowej umowy sprzedaży. Przykładem może być korzystanie z
nieruchomości, która nie jest niezbędna do działalności operacyjnej, lecz generuje koszty lub obarczona jest
wadami prawnymi, wówczas sprzedaż (pozbycie się) takiej nieruchomości przed zamknięciem transakcji
traktowana będzie jako warunek zamknięcia transakcji w odpowiednim kształcie.
• Trzecia grupa nieprawidłowości to elementy (obszary) faktycznej niezgodności z przepisami prawa, lecz
pozbawione wpływu na warunki transakcji czy cenę sprzedaży ze względu na swą niewielką doniosłość
(niewielką wartość). Przykładowo tego rodzaju uchybieniem mogą być kwestie związane z rozliczaniem
czasu pracy niektórych pracowników, co zgodnie z przepisami skutkować może wprawdzie roszczeniami
tych pracowników czy odpowiedzialnością administracyjną, lecz przypuszczalny ich zakres i spodziewana
wartość nie są istotne, a nieprawidłowości te nabywca może skorygować samodzielnie po transakcji bez
poniesienia istotnych kosztów. Inny przykład to wygasająca w niedługim czasie po badaniu umowa z
kontrahentem: nie jest to okoliczność niezgodności z prawem, to kwestia, która może rzutować na wartość
przedsiębiorstwa. Jej ocena zależy od kilku rozmaitych czynników – jeśli to klient istotny z punktu
widzenia nabywcy, wówczas przedłużenie umowy z tym klientem może on potraktować jako warunek
zamknięcia transakcji, natomiast jeśli ów klient nie jest aż tak ważny, nabywca ryzyko przedłużenia (czy
też nieprzedłużenia) umowy z tym klientem może wziąć na siebie, bagatelizując wpływ tej sytuacji na cenę
i warunki nabycia.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
3. Fazy badania
3.5. Decyzja dotycząca dalszego ciągu transakcji
Wyżej opisana hierarchizacja (grupowanie) ryzyk jest przygotowaniem do jednej z istotniejszych decyzji,
którą powinien podjąć nabywca: kontynuować transakcje i składać ofertę nabycia czy od kontynuacji
transakcji odstąpić.
Zwykle jest tak, że dysponując określonym zestawem danych, nabywca, który gotów jest kontynuować
transakcję, ma złożyć sprzedawcy ofertę wstępną (tak zwaną niewiążącą), która jest w swej istocie
propozycją kontynuacji transakcji, zawierającą w sobie główne parametry finansowe: cenę i warunki, po
spełnieniu których nabywca taką cenę gotów jest zapłacić za udziały (akcje) spółki czy przedsiębiorstwo.
Między innymi właśnie te warunki wynikające z selekcji ryzyk opisanych w raportach z due diligence
stanowią istotne elementy procesu decyzyjnego nabywcy.
Skutkiem podjęcia tej decyzji będzie albo zawiadomienie sprzedawcy o tym, że nabywca rezygnuje z
dalszej transakcji albo deklaracja w formie oferty wstępnej dalszego jej kontynuowania i przejścia do fazy
negocjacji warunków transakcji określonych przez nabywcę czy spodziewanych przez sprzedawcę.
Z tego punktu widzenia przyjąć można, że wraz z podjęciem decyzji co do negocjacji faza badania kończy
się, a rozpocząć może się faza o charakterze negocjacyjnym. Nawet bowiem jeśli dojdzie do badania
uzupełniającego (por. pkt 3.6), będzie to badanie fragmentaryczne, skupione na ściśle określonych
elementach działalności przedsiębiorstwa.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
3. Fazy badania
3.6. Badanie uzupełniające
W bardziej rozbudowanych transakcjach, gdy sprzedawca negocjuje z kilkoma kandydatami do nabycia,

względnie transakcja podzielona jest na etap wstępny i właściwy (np. z wyłącznością negocjacyjną dla
jednego z nabywców), z założenia w czasie etapu wstępnego sprzedawca nie udostępnia wszystkich
materiałów, w szczególności ograniczenia te dotyczą możliwości pełnego zbadana danych sprzedażowych
– informacje z tego obszaru są najczęściej celowo fragmentaryczne, zagregowane i przez to uniemożliwiają
pełną analizę.
Jeśli dany nabywca po złożeniu oferty wstępnej/niewiążącej zostanie dopuszczony do kolejnego etapu lub
uzyska wyłączność negocjacyjną, w porozumieniu ze sprzedającym może przeprowadzić badanie
uzupełniające – w zakresie nieobjętym badaniem w etapie wstępnym. Może otrzymać wtedy dane
pierwotnie niedostępne i je analizować. Nie jest to natomiast z reguły badanie pozwalające na powtórzenie
pełnego badania w innych obszarach, pełniej analizowanych w czasie badania podczas etapu wstępnego.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
4. Obszary badania
4.1. Czynniki określające zakres badania
Zakres i dokładność badania zależy od kilku czynników, zwłaszcza: wartości i terminarza transakcji,
znajomości nabywanego biznesu, rozmiaru badanego przedsiębiorstwa, specyfiki branży, a także
dostępnego czasu (często wyznaczanego przez sprzedawcę) i budżetu, jakim dysponuje nabywca, itp.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
4. Obszary badania
4.2. Zakres czasowy badania
Zasadniczo badaniem objęte są przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, dająca się przewidzieć w

rozsądnych granicach.
W pewnym sensie można powiedzieć, że w czasie due diligence badany jest wpływ na transakcję i przyszłe
funkcjonowanie przedsiębiorstwa zarówno zdarzeń z przeszłości, jak również tego, co może się wydarzyć
po transakcji (czy niezależnie od transakcji wpływającego na działalność przedsiębiorstwa).
Badanie nie musi zatem skupiać się tylko na analizie działalności operacyjnej przedsiębiorstwa jako
takiego, ale także na analizie nieco bardziej ogólnej, zwłaszcza np. otoczenia regulacyjnego, zarówno
obowiązującego w czasie badania i mającego obowiązywać w najbliższym czasie, ale także nieco bardziej
pogłębionej analizy możliwości rozwoju otoczenia regulacyjnego np. poprzez analizę projektowanych
przepisów innych regulacji, które niekoniecznie muszą być związane z konkretnym badanym
przedsiębiorstwem, ale raczej dotyczyć mogą branży, w której działa.
Tego rodzaju ogólne badanie regulacyjne np. w sferze compliance może dobrze uzupełniać klasycznie
konstruowane badania samego przedsiębiorstwa, jakkolwiek wymaga nieco innej metodologii, w większej
mierze opartej na analizie projektowanych przepisów, jak również bezpośrednim kontakcie i rozmowach z
przedstawicielami badanego przedsiębiorstwa. Charakterystyczne bowiem dla tego rodzaju badania jest to,
że w mniejszym stopniu użyteczna jest dokumentacja dotycząca działalności bieżącej, a w większym
poznanie faktycznych mechanizmów nią rządzących.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
4. Obszary badania
4.3. Obszary
Z założenia wynik badania ma dać nabywcy odpowiedź na kilka zasadniczych pytań:
1) kto sprzedaje – czy np. wspólnik spółki faktycznie ma prawo sprzedać nabywcy udziały w tej
spółce;
2) co sprzedaje – np. udziały w spółce czy jej przedsiębiorstwo i z jakich składników ono się składa;
3) na jakich warunkach można kupić od sprzedawcy oferowane przedsiębiorstwo, zwłaszcza czy

potrzebne będą dodatkowe warunki do spełnienia i jaką cenę można/trzeba zaproponować, by
myśleć o korzystnym zakupie?
To oznacza, że badaniem powinny być objęte takie obszary/sfery działalności przedsiębiorstwa, jak
biznesowy/operacyjny, IT, techniczno-środowiskowy, prawny, finansowy i podatkowy.
Potencjalnie dotkliwe skutki gospodarcze i społeczne światowej pandemii koronawirusa COVID-19
przejawiać będą się zarówno w perspektywie krótko- jak i długoterminowej. Z racji dynamiki sytuacji 2
trudno jednoznacznie wskazać wszystkie następstwa epidemii, niemniej z punktu widzenia metodologii
badania due diligence już teraz wskazać można, że oprócz klasycznego podziału na obszary badania z
punktu widzenia obszarów działalności przedsiębiorstwa, nabywca ocenić powinien badane
przedsiębiorstwo także z punktu widzenia wpływu epidemii na jego działalność (czy wręcz istnienie).
Ocena taka ma charakter przekrojowy, ekonomiczno-społeczno-prawny, a rozwój wydarzeń wskazuje, że
powinna być nie tyle częścią due diligence, ile poprzedzać badanie. Analiza ta obejmuje bowiem bardzo
istotne elementy wykraczające poza działalność danego przedsiębiorstwa: sytuację w danej branży,
sytuację w regionie działania sprzedawcy, sferę technologii i perspektywy rozwoju itp.
Rysunek 8. Obszary badania
2
Opracowanie powstało w czasie trwania pandemii, w momencie, gdy w Polsce obowiązują reguły
stanu epidemii i nie jest znany całokształt zarówno ograniczeń działalności gospodarczej, jak i tym
bardziej skutki społeczne epidemii, wpływ
rozwoju epidemii na sektor przedsiębiorstw oraz poszczególne firmy, jak i czas trwania samej epidemii i
jej skutków.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5. Badanie prawne: elementy standardowe i zmienne
Zarówno w transakcjach udziałowych (typu share deal), jak i transakcjach, których przedmiotem jest
przedsiębiorstwo (transakcje typu asset deal), zakres badania jest w dużej mierze zbliżony.
W transakcjach udziałowych większą uwagę przykłada się do kwestii tytułu prawnego do udziałów (akcji
czy praw członkowskich do spółki) i zakresu praw udziałowych w spółce, które będą przedmiotem
sprzedaży, natomiast w przypadku transakcji sprzedaży przedsiębiorstwa istotnego znaczenia nabierają
kwestie związane z możliwością przeniesienia kontraktów z klientami i rozliczenia ich, a także możliwość i
skutki przenoszenia decyzji zezwoleń lub koncesji przypisanych do tego przedsiębiorstwa.
Zatem w rozmaity sposób rozkładane są akcenty badania, natomiast metodologie badania w gruncie rzeczy
pozostają identyczne.
Branża i otoczenie biznesowe, w których działa badane przedsiębiorstwo, w znacznej mierze determinują
rozłożenie akcentów w badaniu i dobór specjalistów do zespołu analitycznego, ponieważ analitycy skupić
się powinni w czasie analizy na obszarach przedsiębiorstwa, które decydują o jego wartości i atrakcyjności
dla nabywcy, by nabywca mógł weryfikować, czy ta wartość faktycznie istnieje i daje perspektywy
rozwoju, innymi słowy – czy warto zapłacić cenę, której żąda sprzedawca.
W małej spółce tworzącej nowe oprogramowanie zagadnieniami, które wymagają analizy, będą kwestie
związane z zespołem pracującym w firmie oraz aktywa niematerialne – prawa własności intelektualnej. Są
to obszary odmienne od spraw, które badane byłyby w przedsiębiorstwie produkującym elementy z
tworzyw sztucznych, przy takiej transakcji kluczowego znaczenia nabierają bowiem kwestie ochrony
środowiska, parku maszynowego oraz stabilnej bazy klienteli i dostawców surowców.
Rysunek 9. Typowe zagadnienia prawne w badaniu due diligence

Oto wybrane typowe obszary badania:
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5.1. Udziały/akcje
W przypadku transakcji udziałowych kluczowym zagadnieniem jest ustalenie, czy sprzedawca (wspólnik
spółki) ma prawo sprzedać nam udziały (akcje). Wymaga to odtworzenia całego łańcucha jego
poprzedników prawnych – poprzednich wspólników, w zasadzie bez ograniczenia czasowego, cofnąć się
bowiem należy praktycznie do początku istnienia spółki. Nierzadko oznacza to konieczność badania
transakcji z poprzednimi wspólnikami, nawet sprzed wielu lat i analizy niedociągnięć popełnionych wiele
lat temu.
Przy okazji badania samego tytułu do udziału w akcji analizie podlegają niezamknięte rozliczenia na linii
spółka–wspólnik.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5.2. Transakcje z podmiotami powiązanymi
Ten obszar ma szczególnie istotne znaczenie zwłaszcza przy przedsiębiorstwach kontrolowanych przez
osoby fizyczne (w firmach rodzinnych) czy wielopodmiotowych grupach kapitałowych.
Nierzadko zdarza się bowiem, że o ile działalność podstawowa prowadzona jest przez spółkę, której
przejęciem zainteresowany jest kupujący, o tyle wiele z tzw. usług wsparcia świadczonych jest przez inne
podmioty kontrolowane najczęściej przez wspólnego im właściciela, a dotyczy to np. wsparcia
administracyjnego i technicznego, udostępniania ważnych aktywów, księgowości, nierzadko finansowania,
co zwłaszcza jest popularnym sposobem działania przy firmach rodzinnych, w których właściciel mniej
formalnie podchodzi do zagadnień związanych z odrębnością podmiotową, nacisk kładąc na fakt, że w
sensie ekonomicznym kontroluje całość swej grupy kapitałowej. Sieć tego rodzaju powiązań czy rozliczeń
w tak funkcjonujących grupach podmiotów może być bardzo skomplikowana, niemniej zdecydowanie
zalecić należy analizę i „odcięcie” (przez pełne rozliczenie) takich powiązań przy zamknięciu transakcji (o
ile nabywca nie porozumie się odmiennie ze sprzedawcą), w przeciwnym wypadku bowiem kupujący,
przejmując kontrolę nad spółką czy przedsiębiorstwem, „odziedziczy” zobowiązania i zależności, których
być może nie brał pod uwagę, kalkulując cenę.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5.3. Umowy i relacje z kluczowymi klientami i dostawcami
Zasadą jest, że przy badaniu analitycy skupiają się na najważniejszych klientach, tzn. takich, z którymi
relacja jest kluczowa dla zapewnienia ciągłości działalności operacyjnej przedsiębiorstwa, lub takich,
którzy zapewniają największy obrót, pomijani są natomiast klienci niespełniający tych warunków, np.
łatwo zastępowalni.
Umowy z ważnymi klientami oceniane są z punktu widzenia ich trwałości (np. możliwości szybkiego
wypowiedzenia umowy przez którąś ze stron), postanowień dotyczących kar umownych czy zobowiązania
do współpracy w przyszłości (w przypadku umów o charakterze ramowym), a także salda bieżących
rozliczeń oraz ewentualnych sporów, perspektywy przedłużenia współpracy czy wreszcie ewentualnej
wyłączności lub prawa pierwszeństwa w zakresie asortymentowym czy terytorialnym. Przy transakcjach,
których przedmiotem jest przedsiębiorstwo, znaczenia nabiera także klauzula dotycząca zgody kontrahenta
na to, żeby umowa została przejęta przez kupującego.
Bardzo podobne obszary analizowane są przy umowach z dostawcami. Tu nacisk kładziony jest na kwestie
związane z trwałością dostaw czy wyłącznością praw sprzedawcy do usług danego dostawcy, zwłaszcza
jeśli jest to dostawca surowca czy komponentów kluczowych dla ciągłości działalności operacyjnej.
Pandemia koronawirusa COVID-19 sprawia, że szczególnego znaczenia nabiera analiza poszczególnych
umów i relacji z kontrahentami z punktu widzenia ich trwałości – możliwości rozwiązania z uwagi na
wystąpienie siły wyższej czy żądania zmiany warunków umowy ze względu na nadzwyczajne okoliczności
(np. zawieszenia płatności, obniżenia stawek, wydłużenia terminów zapłaty, zmiany terminarza dostaw
itp.). Z uwagi na dynamikę sytuacji ocena tych okoliczności może się zmieniać, niemniej już teraz jest to
daleko bardziej istotny element badania umów niż przed pandemią.
Uwagi te zastosowanie mają także do umów i relacji ze specyficznymi kontrahentami – instytucjami
finansowymi.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5.4. Relacje z instytucjami finansowymi
Przez pojęcie instytucji finansowych rozumieć należy w praktyce przede wszystkim w polskich warunkach
banki, firmy ubezpieczeniowe i leasingowe (oraz instytucje o podobnym profilu działania).
Cechą charakterystyczną umów z tego typu podmiotami jest to, że najczęściej z racji swej siły rynkowej
podmioty te są w stanie narzucić swoim kontrahentom własne wzorce umów i modele relacji umownych,
zatem w dużej mierze są one ujednolicone (zestandaryzowane). Z tej samej przyczyny w regulaminach
świadczenia usług („ogólnych warunkach” umów) stosowanych przez te podmioty należy poszukiwać
klauzul tzw. zmiany kontroli (change of control), których istota sprowadza się do tego, że przejęcie
kontroli nad udziałami (akcjami) spółki przez inny podmiot niż sprzedawca (na skutek sprzedaży) albo
sprzedaż przez sprzedawcę przedsiębiorstwa, wymaga uprzedniej zgody lub co najmniej zawiadomienia
dokonanego przed transakcją; jednocześnie mocą tej klauzuli dana instytucja finansowa w razie
niedopełnienia obowiązków uzyskania takiej zgody czy zawiadomienia przez sprzedawcę, ma prawo
wypowiedzenia umowy. Pomijając to, czy faktycznie z takiego uprawnienia instytucje korzystają, czy
korzystałyby w przypadku danej transakcji, ze względów formalnych uzyskanie takiej zgody bardzo często
staje się warunkiem zamknięcia transakcji.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5.5. Prawa do nieruchomości
Status prawny nieruchomości będącej składnikiem majątkowym badanego przedsiębiorstwa ma

specyficzny wpływ na transakcję.
W wielu systemach prawnych funkcjonują ograniczenia podmiotowe – zmiana właściciela nieruchomości
albo udziałowca spółki, która jest właścicielem takiej nieruchomości, podlega rozmaitym ograniczeniom,
które łącznie można określić jako wymóg uzyskania zgody władzy administracyjnej na taką transakcję,
jeśli nabywca jest podmiotem z określonych jurysdykcji (w pewnym uproszczeniu w polskich warunkach –
spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego).
Innym rodzajem ograniczeń – o charakterze przedmiotowym – są regulacje związane z charakterem czy
przeznaczeniem nieruchomości, której właścicielem jest sprzedawca albo spółka, w której udziały zamierza
kupić nabywca. Przykładowo, w różnych systemach prawnych, w tym w polskim, nieruchomości rolne
objęte są specjalnym ustawodawstwem dającym państwu dużą dozę kontroli nad obrotem tego rodzaju
nieruchomościami i przejmowaniem kontroli nad podmiotami, które są właścicielami takich
nieruchomości.
Dlatego też, gdy z punktu widzenia transakcji tytuł prawny do nieruchomości (własność, najem, dzierżawa
itp.) ma znaczenie, w toku badania ustalenie stanu prawnego nieruchomości jest kluczowe.
Poza tym w czasie badania prawnego nieruchomości, która jest własnością sprzedawcy, koniecznym
elementem analizy jest również sprawdzenie obciążeń, zwłaszcza w postaci hipoteki. Wpisanie bowiem
hipoteki na nieruchomości skutkuje tym, że wierzyciel hipoteczny, np. bank, może zaspokoić swoją
należność poprzez sprzedaż nieruchomości niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Z reguły
nieruchomości są zabezpieczeniem hipotecznym dla banku udzielającego kredytu sprzedawcy, co z kolei w
przeważającej części transakcji oznacza, że przy rozliczaniu ceny i przejściu własności przedsiębiorstwa
(albo udziałów czy akcji), zobowiązanie spółki (sprzedawcy) z tytułu kredytu wobec banku jest rozliczane
przy udziale funduszy nabywcy, a sama hipoteka jest następnie wykreślana (w postępowaniu
wieczystoksięgowym przeprowadzonym po transakcji). Innymi słowy, obciążenie hipoteką oznacza, że
nabywca będzie musiał osiągnąć porozumienie także z bankiem dotychczas finansującym sprzedawcę, a
tego typu ustalenia i rozliczenia mogą być warunkiem zamknięcia transakcji albo częścią samego procesu
podpisania i rozliczenia umowy sprzedaży. Dlatego w praktyce niezwykle istotne jest, aby w razie
stwierdzenia obciążenia hipotecznego doradcy pilnie (wyprzedzając przygotowanie pełnego raportu z
badania) zgłosili tę okoliczność nabywcy jako wpływającą na strukturę i czas trwania transakcji.
Obciążenia nieruchomości innego rodzaju, np. służebności na rzecz dostawców mediów (wody, gazu czy
prądu), mają charakter powszechny i zrozumiały, w gruncie rzeczy neutralny dla transakcji, zatem z reguły
nie są traktowane jako ryzyko.
Gdy sprzedawca nie jest właścicielem nieruchomości, a korzysta z niej na podstawie innego tytułu, np.
najmu czy dzierżawy, badanie koncentruje się na ustaleniu, czy wynajmującemu (jako właścicielowi
nieruchomości czy lokalu) z mocy prawa albo na mocy umowy ze sprzedawcą przysługują dodatkowe
uprawnienia względem nabywcy, prawa pozwalające mu na wpływ na to, czy nabywca udziałów albo
przedsiębiorstwa bez przeszkód przejmie najem albo kontrolę nad spółką, która najmuje lokal – w badaniu
chodzi zatem o specyficzne klauzule zmiany kontroli.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5.6. Aktywa ruchome i niematerialne
Podobną do hipoteki rolę w odniesieniu do aktywów ruchomych czy wartości niematerialnych i prawnych,
np. znaków towarowych, pełnią zastawy, a w realiach polskich w szczególności zastaw rejestrowy.
Dlatego też w czasie badania obciążeń takich aktywów, podobnie jak w przypadku nieruchomości, nie
należy poprzestawać na dokumentacji przedłożonej przez sprzedawcę, ale zweryfikować ją w oparciu o
publicznie dostępne rejestry, zwłaszcza rejestr zastawów. W praktyce bowiem wierzyciel, na którego rzecz
zastrzeżono zastaw, jest w sytuacji podobnej do wierzyciela hipotecznego – jest zatem kolejnym
uczestnikiem transakcji, a porozumienie z nim i rozliczenie może być kolejnym warunkiem do jej
zamknięcia.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5.7. Zgody na transakcje
Myśląc o „zgodach” na transakcję jako o czynniku wpływającym na konstrukcję i przebieg transakcji,

oprócz zgód o charakterze kontraktowym, o których pisaliśmy powyżej, na uwadze mieć powinniśmy także
zgody o charakterze administracyjnym. Nie zawsze pojęcie to musi oznaczać, że nabywca musi uzyskać
literalnie „zgodę” organu przed sfinalizowaniem (zamknięciem) transakcji. Pojęcie to należy w praktyce
rozumieć szerzej, ponieważ niektóre przepisy administracyjne konstruowane są w ten sposób, że organy
władzy mogą milcząco zatwierdzić skutki, względnie zgłosić sprzeciw, czy weryfikować kwalifikacje, czy
uprawnienia nabywcy już po sfinalizowaniu transakcji.
Ich wspólną cechą jest to, że są wydawane przez organy władzy, zatem podmioty, z którymi z założenia ani
nabywca, ani sprzedawca nie pozostają w równorzędnych relacjach. Przebieg transakcji może być
uzależniony od uzyskania tego rodzaju zgód. Ich zakres zależy od natury transakcji lub od składników
majątku przedsiębiorstwa i od jego obrotów.
W czasie badania ustalić należy zakres obowiązku uzyskania takich zgód jako warunku sfinalizowania
transakcji.
Przykładowo, relatywnie często spotykaną w polskich transakcjach M&A zgodą jest zgłoszenie transakcji
do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – wymóg tego zgłoszenia i zakres postępowania
zależeć będzie od rozmiaru przedsiębiorstwa sprzedawcy (jego obrotu), struktury grupy kapitałowej, do
której należy sprzedawca, oraz rozmiarów działalności nabywcy i jego grupy. Tego rodzaju zgłoszenie jest
procedurą związaną z wielkością obrotów (przychodów) uczestników transakcji, a jednocześnie niezależną
od branży czy innych zgód administracyjnych. Z kolei otoczenie regulacyjne dotyczące profilu działalności
czy branży, w której działa sprzedawca, nakładać może na uczestników obowiązki uzyskania zgód
niezależnie od rozmiarów transakcji czy przedsiębiorstw w niej uczestniczących. Przykładem może tu być
zgoda (brak sprzeciwu) organu administracji właściwego ze względu na rolnicze przeznaczenie
nieruchomości (Dyrektora Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa), której właścicielem jest spółka, czy
Inspektora Farmaceutycznego przy nabywaniu przedsiębiorstw aptecznych.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5.8. Relacje pracownicze
Przy analizie zagadnień pracowniczych podejście przy badaniu zależne jest od trzech czynników:
1) branży i otoczenia biznesowego, w których działa sprzedawca;
2) wpływu, jaki pracownicy jako grupa wywierają na budowanie wartości przedsiębiorstwa;
3) kwestii związanych z kluczowymi menadżerami.
W przypadku przedsiębiorstw niewielkich albo takich, gdzie szeregowi pracownicy nie decydują o wartości
rynkowej przedsiębiorstwa, badanie odnoszące się do „zwykłych” pracowników koncentruje się na analizie
przykładowych typów umów o pracę zawieranych z takimi pracownikami, tak żeby nabywca mógł
zanalizować i wyciągnąć wnioski dotyczące modelu umów z takimi pracownikami. Większą wagę
przywiązuje się do tzw. zbiorowego prawa pracy, czyli regulaminów (polityk i tym podobnych)
wewnętrznych – zbiorowych regulacji obowiązujących wszystkich pracowników sprzedawcy, np.
regulaminu pracy, wynagradzania, premiowania i tym podobnych, a także ewentualnie obowiązujących
porozumień ze związkami zawodowymi.
W odniesieniu do kadry menadżerskiej natomiast podejście jest z reguły inne, zwłaszcza gdy profil
działalności czy specyfika branży sprzedawcy charakteryzuje się dużym uzależnieniem wartości
przedsiębiorstwa i jego wyników od osobistego zaangażowania menadżerów, których relacje biznesowe z
przedstawicielami kontrahentów sprzedawcy czy umiejętności sprzedażowo-relacyjne determinują sukces
rynkowy sprzedawcy. Często menadżerowie nie są pracownikami w rozumieniu przepisów prawa pracy, są
kontraktowymi menadżerami działającymi na podstawie np. kontraktu menadżerskiego czy umów o
podobnym charakterze. Z racji ich ważnej roli, jaką odgrywają w badanym przedsiębiorstwie, umowy z
nimi są analizowane dokładnie, nie tylko z punktu widzenia tzw. benefitów, korzyści, świadczeń
niepieniężnych czy udziału w zyskach, które otrzymują od sprzedawcy, ale przede wszystkim pod kątem
trwałości i możliwości wypowiedzenia umowy, zakazu konkurencji czy kwestii związanych z poufnością, a
nierzadko też prawami autorskimi do wynalazków i utworów w rozumieniu prawa autorskiego.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5.9. Spory i postępowania
Regułą jest, że spory sądowe i postępowania administracyjne, egzekucyjne i upadłościowe nie są

analizowane z punktu widzenia szans sprzedawcy na korzystne rozstrzygnięcie. Badanie ma charakter
sprawozdawczy.
Nie oznacza to jednak, że jest to badanie pobieżne, względnie, że można podejść do niego jako do obszaru
drugorzędnego. Przeciwnie, nakierowane jest na wskazanie tych postępowań, których negatywny dla
sprzedawcy skutek może oznaczać istotne zakłócenia albo wręcz uniemożliwienie kontynuacji działalności.
Na przykład, jeżeli postępowanie administracyjne związane jest z kluczową dla spółki koncesją czy decyzją
dotyczącą wytwarzania i składowania odpadów, to takie postępowanie będzie i powinno podlegać
szczegółowej analizie, także z punktu widzenia możliwości korzystnego dla sprzedawcy zakończenia.
W pozostałych wypadkach raportowanie ma charakter bardziej zestawienia, np. jeśli spółka często pozywa
swoich dłużników o drobne kwoty żadne z tych postępowań nie jest szczegółowo analizowane, zjawisko
takie może być raczej sygnałem dla doradców finansowych o możliwych problemach z odzyskiwaniem
należności i tzw. wiekowaniem należności dla celów analiz finansowych (wskazaniem statystycznym
długości czasu istnienia niespłaconych należności).
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5.10. Ubezpieczenie
Ubezpieczenia majątkowe i osobowe u sprzedawcy w czasie badania prawnego analizowane są w

specyficzny sposób: ponieważ prawnicy co do zasady nie są uprawnieni i doświadczeni w szacowaniu
ryzyk ubezpieczeniowych, nie analizują ekonomicznych warunków ubezpieczenia, w szczególności
adekwatności sumy ubezpieczenia do wartości aktywów w odniesieniu do zakresu wyłączeń z
ubezpieczenia, zawartych w polisie czy ogólnych warunkach danego ubezpieczyciela. Badanie prawnicze
siłą rzeczy w takich sytuacjach ograniczone jest do zestawienia najczęściej w formie tabelarycznej danych
formalnych dotyczących ubezpieczenia, czyli firmy ubezpieczeniowej, okresu ubezpieczenia, zakresu
ubezpieczonych ryzyk, sum ubezpieczenia i wskazania zastrzeżenia tzw. klauzuli zmiany kontroli.
W wielu wypadkach zatem, zwłaszcza przy transakcjach mających za przedmiot przedsiębiorstwo, analiza
warunków ubezpieczenia nie powinna ograniczać się do aspektów formalnych i warto, by została
przeprowadzona przez specjalistów, ponieważ będą oni w stanie określić adekwatność warunków
ubezpieczenia przedsiębiorstwa do uwarunkowań działalności nabywcy. W konsekwencji nabywca
zawczasu będzie mógł zapewnić zmienione/nowe ubezpieczenie, które zacznie obowiązywać natychmiast
po transakcji (od określonej godziny i minuty).
Inny wymiar ma kwestia ubezpieczenia w związku pandemią koronawirusa COVID-19 – dokładniejszej niż
dotychczas analizie podlegać powinny warunki ubezpieczenia na wypadek niewypłacalności sprzedawcy
(czy szerzej: problemów z płynnością), niemożności wykonywania umów, ubezpieczenia kontraktów z
kluczowymi kontrahentami czy wyłączeń z ubezpieczenia.
Autorzy fragmentu:
Kuliński Marcin
Ciszkiewicz Maciej
Kuca Sylwia
Kucharski Michał
Rodzaj:
monografia
5.11. Inne (nowe) obszary badania
W zależności od specyfiki branżowej czy profilu działalności, a także rozwoju otoczenia legislacyjnego
(regulacyjnego), co jest charakterystyczną cechą ustawodawstwa w ostatnich latach, badanie due diligence
obejmować może inne dziedziny, zwłaszcza te, którym do niedawna nie przypisywano istotnego znaczenia,
np. uczestnictwo w Pracowniczych Planach Kapitałowych, obszar compliance czy zagadnienia związane z
ochroną danych osobowych (potocznie określane jako RODO).
W szczególności ta ostatnia dziedzina w ostatnim czasie nabrała znaczenia zarówno związanego z zasadami
udostępniania danych (dokumentów) do badania, jak i czysto transakcyjnego – związanego z konstrukcją
przepisów RODO, które w specyficzny sposób regulują zagadnienia odpowiedzialności za uchybienia czy
działania niezgodne z prawem, powodując, że kwestie związane z zarządzaniem i udostępnianiem danych
osobowych winny być przedmiotem specjalistycznego due diligence.

Ilovepdf Merged Merged

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ilovepdf Merged Merged

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Marcinkowski Bartosz (red.

), Przewodnik po transakcjach fuzji i przejęć

Opublikowano: WKP 2020

2. Konstrukcja umowy – typowe postanowienia umowne

2.6. Oświadczenia i zapewnienia

Istotnym elementem każdej umowy są oświadczenia i zapewnienia stron, w szczególności oświadczenia i

Opublikowano: WKP 2020

2. Konstrukcja umowy – typowe postanowienia umowne

2.6. Oświadczenia i zapewnienia

2.6.1. Oświadczenia co do statusu sprzedającego

1) posiada on wszystkie upoważnienia i zgody korporacyjne konieczne do zawarcia umowy, a także

2) zawarcie i wykonanie umowy, a także umów i czynności nią przewidzianych:

a) nie stanowi czynności dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli i nie czyni niemożliwym

c) nie narusza zasad małżeńskiego ustroju majątkowego (w przypadku osób fizycznych);

Opublikowano: WKP 2020

2. Konstrukcja umowy – typowe postanowienia umowne

2.6. Oświadczenia i zapewnienia

2.6.2. Oświadczenia dotyczące tytułu prawnego do udziałów lub akcji

Z perspektywy przedmiotu transakcji szczególnie istotne są zapewnienia sprzedającego odnośnie tytułu

Opublikowano: WKP 2020

2. Konstrukcja umowy – typowe postanowienia umowne

2.6. Oświadczenia i zapewnienia

2.6.3. Oświadczenia co do stanu spółki (przedsiębiorstwa spółki)

W typowej umowie sprzedający składa ponadto kupującemu szereg oświadczeń i zapewnień

3) rachunkowość i sprawozdania finansowe spółki,

9) kwestie ochrony środowiska,

10) własność intelektualna oraz kwestie IT,

11) dane osobowe,

12) spory sądowe,

W odniesieniu do poszczególnych oświadczeń i zapewnień z tej kategorii poniżej przedstawione zostały

1) spółka została należycie utworzona i zarejestrowana;

1) sprawozdania finansowe spółki zostały sporządzone zgodnie z prawem oraz zasadami

3) transakcje przeprowadzone przez spółkę z podmiotami powiązanymi zostały ujawnione w

4) nie istnieją jakiekolwiek zobowiązania pozabilansowe (np. zobowiązania warunkowe);

5) wszystkie wierzytelności spółki są wykazane w księgach rachunkowych spółki, a także przysługują

1) spółka wywiązuje się ze wszystkich zobowiązań w zakresie podatków i danin publicznoprawnych,

3) potwierdzenie, że księgi wieczyste prowadzone dla nieruchomości spółki przedstawiają aktualny i

4) potwierdzenie, że obciążenia ujawnione w księgach wieczystych prowadzonych nie utrudniają

2) aktywa spółki targetowej są w należytym stanie technicznym i są przydatne do prowadzenia

3) wskazanie umów z podmiotami powiązanymi, których lista stanowi przeważnie załącznik do

2) spółka targetowa terminowo i w pełni realizuje zobowiązania w zakresie ubezpieczeń społecznych i

3) umowy z pracownikami nie zawierają postanowień dających pracownikom uprawnienia odbiegające

5) potwierdzenie, że w spółce targetowej nie funkcjonują organizacje związkowe zakładowe ani

Kwestie ochrony środowiska:

3) spółka targetowa przestrzega wszystkich zobowiązań wynikających z decyzji administracyjnych,

5) nie istnieją podstawy do nałożenia obowiązku zapłacenia podwyższonych opłat, kar

Własność intelektualna oraz IT:

3) spółka targetowa zarejestrowała swoje nazwy domen internetowych i opłaciła je we właściwy

– spółka targetowa dokonała wszystkich płatności należnych i wymagalnych w związku z

1) wskazanie postępowań, w tym postępowań sądowych, administracyjnych, arbitrażowych, mediacji,

1) spółka targetowa posiada kompletną ochronę ubezpieczeniową swojej działalności, aktywów i

Opublikowano: WKP 2020

2. Konstrukcja umowy – typowe postanowienia umowne

2.6. Oświadczenia i zapewnienia

2.6.4. Oświadczenia kupującego

Oświadczenia składane w umowie przez kupującego, w porównaniu do oświadczeń składanych przez

Opublikowano: WKP 2020

2. Konstrukcja umowy – typowe postanowienia umowne

2.7.1. Uwagi wstępne

Opublikowano: WKP 2020

2. Konstrukcja umowy – typowe postanowienia umowne

2.7.2. Mechanizm z rodowodem z prawa obcego

Skąd popularność konstrukcji oświadczeń i zapewnień w umowach transakcyjnych? Instytucja oświadczeń