VICENTA MOGEL

AURKIBIDEA

Bizitza eta ezaguna........................................3orr

Lanak..............................................................4orr
 BIZITZA ETA EZAGUNA
Hasteko, aurkeztuko dugun pertsonaia historikoa Vicenta Antonia Moguel Elguezábal, Vicentak
euskarazko lehen idazle izan zen euskal alegiak argitaratzerakoan, eta euskarazko haur eta
gazte literaturaren lehen egilea.

Hariari jarraituz, bere bizitzaz hitz egingo dugu, Vicenta Mogelek, 1782an jaio zen Echaurin,
Euskal Herrian. Bere txikia zenean bere aitak hil zen eta bere osabarekin (Juan Antonio Moguel)
bizitzera joan zen. Orduan, Juan Antonio idazlea eta apaiza izan ezkero Vicenta bere lanaren gaz
interesa hartu zuen. Hori dela eta, bere osabak latinez, euskaraz eta gaztelaniaz irakurtzen eta
idazten irakatsi zion, eta literaturarekiko eta alegiekiko interesa sustatu zuen.
Bigarrenik, Moguel Euskalerriaren Adiskideen Elkarteko irakaslea izan zen. Emakume gehienek
irakurtzen eta idazten ez zekitenean eta alfabetatutako emakume idazle izateari buruzko
azalpenak eman behar izan zituenean, euskaraz idazten lehen emakumea izatearen
merezimendua eman zioten.
Aipatutakoa kontuan hartuta, ez dago esan beharrik emakume bat izateagatik jende asko
kritikatu zioten, eta emakumeen gauzak egin behar zuela esan zioten. Baina beti izan zuen
osabaren lagun baten euskarria berarekin korrespondentziaz harremanak izanez, lagun hori
ilustratzaile famatu bat zen José Vargas Ponce.
 LANAK
Bizenta Mogel Euskal literaturaren historian lehenengo emakume idazlea izan zen, eta haren
lanak eragina izan zuten gizartean. Haurtzaroan, 22 urte zituelarik, Ipui onac izeneko liburua
argitaratu zuen, Esoporen fabulen prosazko itzulpena, bertsozko alegiak ere biltzen dituelarik.
Hau Bilboko Euskal-zale aldizkarian 1899an argitaratu zen.

Ipui onac-en bidez, Bizenta Mogel fabulen munduari euskal itzulpena ekarri zion. Liburuak
Esoporen 80 fabularen itzulpena du, eta horien artean, bertsozko alegiak ere aurki daitezke.
Liburuaren amaieran bildutako beste testu batzuk ere baditu, hainbat idazle eta poetaren lanak
barne hartuz. Victor Munibe eta Arangurenek egindako eskaintza, eta irakurle euskaldunari
egindako hitzaurrea ere bertan daude.

Aipatutako liburua, Adigarria izenekoa, Bizenta Mogelen alegien aurrekoa da, eta haren osaba
Juan Antonioren alegiak ere batzen ditu. Liburuaren amaieran bi ataletan banatutako lexiko bat
ere badago, bata Bizentaren alegietarako eta bestea Juan Antoniorenentzat.

Bukatutzat emateko, Bizenta Mogel, emakumea izanik eta euskaraz idazten hasi zenean,
gizartean eragin handia izan zuen. Bere ibilbideak gizonen munduan hainbat esparrutan sartu
eta ikusgarri izan da, eta haren lana gizonen postuak hartzea ikusgarri eta normalizatzea
bultzatu du. Garai horretan, emakumeek gizonen egonaldia hartzeko eta beren ideiak
zabaltzeko ikuspegi berri bat eratu zen, eta Bizenta Mogel izan zen, horrenbestez, aitzindari
emakume bat.
Hasteko Bizenta Mogelek estilo literario berezi eta txukuna izan zuen, eta bere obra Eliza
Katolikoaren historia tradizionalak gainditu zuen. Bere idazketak argitasuna eta finezia du, eta
horrek ulermen erraza sortzen du irakurlearentzat. Bere fabulen generoa, haurrei zuzendutako
moralak transmititzeko erabiliko duena, nabarmendu da, eta ikasgai etikoetan oinarritutako
narratibak gazteen irakurketarako egokiak izan ziren.

Fabulen bidez, Mogelek gizarteko etengabeko aldaketa eta gatazkak aztertu eta interpretatu
zituen. Nekazarien eta jaunen arteko harremanak, eskuzabaltasuna eta otzantzaren azterketa,
eta gizarteak zituen tentsio sozial eta politikoak ere gogoratu zituen. Horrela, idazleak
ezinbestekoa ikusi zuen errealitate historiko eta soziala bere obran sartzea.

Bukatutzat emateko, Mogelek ez zen soilik alegiatik eratorritakoak idazten, baizik eta
komentario konprometituen eskrituran ere aditua zen. Honelako gogoetaetan, gizartea
eraldatzea eta justizia soziala lortzea zen helburua. Bere obra ezinbestekoa da garaiko erronkei
aurre egiteko egin zen adierazpena, non gure gizartea eraldatu eta hobetu behar den argi eta
garbi adierazten den.