Balladyna Juliusza Slowackiego Streszczenie Analiza Interpretacja

66542473390957
66
zakupiono w sklepie: Empik.com
identyfikator transakcji: 10101645742007
e-mail nabywcy: mpq1@wp.pl
znak wodny:
66542473390957
66
POLECAMY
66542473390957
66
BALLADYNA
Juliusza Słowackiego
66542473390957
66
Wydawnictwo Literat
ul. Łazienna 28
87-100 Toruń
e-mail: wyd.literat@lit.com.pl
www.ksiegarnia-najtaniej.pl
tel.: 56 6575558, 663933066, 885855159
www.wydawnictwoliterat.pl
www.wydawnictwoedukacyjneliterat.pl
Opracowanie:
Danuta Anusiak
Konsultacje i korekta:
Małgorzata Ferenc
Ilustracja na okładce:
Tina Mroczkowska
Skład komputerowy:
Mariusz Makuch
© Copyright by Literat, Toruń
ISBN 978-83-7898-521-1
66542473390957
66
Spis treści
O autorze.......................................................................5
Geneza...........................................................................6
Plan wydarzeń..............................................................7
Streszczenie..................................................................8
Bohaterowie. ..............................................................31
Gatunek.......................................................................39
Kompozycja. ..............................................................40
Fabuła..........................................................................42
Czas i miejsce akcji...................................................44
Problematyka/Wątki. ................................................45
Narracja.......................................................................50
Język............................................................................51
Znaczenie tytułu. .......................................................52
Utwór na tle epoki.....................................................53
Motywy i nawiązania................................................54
Przykładowe wypracowania....................................70
Istotne cytaty..............................................................75
Zadania sprawdzające...............................................79
Test..............................................................................79
Krzyżówki....................................................................82
Słowniczek. ................................................................85
Inscenizacje teatralne................................................87
Bibliografia.................................................................88
Odpowiedzi do zadań sprawdzających..................89
3
66542473390957
66
66542473390957
66
O autorze
Juliusz Słowacki urodził się 4 września 1809 ro-
ku w Krzemieńcu. Wcześnie stracił ojca, wycho-
wywały go matka i przyrodnie siostry. Otaczały
one miłością i cieplarnianą atmosferą to wyjątkowe
dziecko – uzdolnione, wrażliwe, delikatne, kapry-
śne i marzycielskie.
Słowacki ukończył studium prawa w Wilnie, po-
tem pracował jako urzędnik w Ministerstwie Skar-
bu w Warszawie. Prawdziwą jego pasją były jednak
poezja i dramat. Bardzo wcześnie rozpoczął pisa-
AUTOR
nie.
Nadszedł rok 1830 i powstanie listopadowe. Mło-
dziutki poeta odkrył wtedy istnienie wielkich
wartości poza sferą poezji. W swoich utworach
dawał wyraz solidarności z powstańcami. W wal-
kach nie wziął jednak udziału i do końca życia nie
mógł sobie tego wybaczyć. Wyjechał za granicę
z misją dyplomatyczną od Rządu Narodowego.
Pozostał na emigracji – najpierw we Francji, potem
w Szwajcarii. Wiele też podróżował i pisał. Jest
autorem następujących utworów: Kordian, Anhelli,
Trzy poemata (Ojciec zadżumionych, W Szwajcarii,
Wacław), Poema Piasta Dantyszka o piekle, Bal-
ladyna, Lilla Weneda, Beniowski, Fantazy, Ksiądz
Marek, Sen srebrny Salomei, Król Duch.
5
66542473390957
66
Geneza
Słowacki zmarł w Paryżu 3 kwietnia 1849 roku.
Po upływie ponad siedemdziesięciu lat, w 1927 ro-
ku, jego szczątki zostały sprowadzone do wolnej
Polski i pochowane na Wawelu obok sarkofagu
Adama Mickiewicza.
Geneza
Jak przypuszczają badacze, pomysł napisania Bal-
ladyny mógł zrodzić się w umyśle Słowackiego
jeszcze jesienią 1833 roku. Ostatecznie dramat zo-
stał ukończony w grudniu 1834 roku. Przez kilka
GENEZA
lat przeleżał w rękopisie, a drukiem wydany został

dopiero w 1839 roku. Prapremiera dramatu odbyła
się w marcu 1862 roku we Lwowie. W liście de-
dykacyjnym adresowanym do poety Zygmunta
Krasińskiego i poprzedzającym tekst Balladyny
Słowacki zapowiada: [...] z Polski dawnej tworzę
fantastyczną legendę, z ciszy wiekowej wydoby-
wam chóry prorockie… (s. 5). W planach drama-
topisarza Balladyna miała być jedną z sześciu
tragedii, czyli kronik dramatycznych.
6
66542473390957
66
Plan wydarzeń
1. W samotni Pustelnika.
2. Uczynki zakochanej i zazdrosnej Goplany.
3. Kirkor w chacie Wdowy – decyzja grafa.
4. Zabójstwo Aliny przez Balladynę i jego na-
stępstwa.
5. Ślub Kirkora i Balladyny.
6. Wyjazd Kirkora na tajemną wyprawę.
7. Młoda małżonka na zamku – znalezienie
PLAN WYDARZEŃ
sprzymierzeńca.
8. Matczyne smutki i upokorzenia u boku córki
grafini.
9. Balladyna u przenikliwego Pustelnika.
10. Podsłuchanie przez Kostryna rozmów Balla-
dyny z Pustelnikiem.
11. Grafini i Kostryn zabójcami rycerza Gralona.
12. Grabiec, król dzwonkowy, na uczcie w zamku
Kirkora.
13. Kolejne zabójstwo okrutnej grafini – zdobycie
cudownej korony Lecha.
14. Odejście Goplany.
15. Bitwa pod Gneznem, śmierć Kirkora, zwycię-
stwo wojsk Balladyny i Kostryna.
16. Otrucie Kostryna przez Balladynę.
17. Sprawowanie sądów przez nową władczynię.
18. Śmierć Balladyny.
7
66542473390957
66
Streszczenie
AKT I
Scena 1
W chacie nad Gopłem miesz-
DZIEJE
kał Pustelnik, pobożny starzec,
PUSTELNIKA
który żył w swej samotni od
dwudziestu lat. Niegdyś był królem Popielem III,
władcą szczęśliwej krainy. Okrutny brat pozbawił
STRESZCZENIE
go tronu i zabił troje jego dzieci. Po tej tragedii nie-

szczęsny władca zaszył się w lesie nad Gopłem. Na
wygnanie zabrał ze sobą koronę i ukrył w puszczy.
Do chatki Pustelnika słynącego z mądrości trafił
pewnego dnia młody, bogaty rycerz Kirkor. Przy-
był po radę, gdzie szukać dobrej żony. Gdy w roz-
mowie z Pustelnikiem odkrył, kim on jest, przejął
się sprawą i obiecał pomoc prawowitemu władcy.
Kirkor nienawidził Popiela IV, słyszał o krwawych
rządach bezwzględnego władcy i nieszczęściach
jego ludu. Pustelnik przyznał, że nieszczęścia ludu
to jego wina, ponieważ za-
CUDOWNA
brał koronę, a miała ona
KORONA LECHA
cudowną moc. Tę koronę
otrzymał król Lech od jednego z Trzech Króli,
a dotykały jej rączki małego Jezusa, dlatego zyska-
ła niezwykłe cechy – zapewniała dobro i szczęście
8
66542473390957
66
Akt I
narodowi. Szlachetny rycerz obiecał, że korona
i prawowity władca wrócą do Gnezna. Pilno mu
jednak było i swoją spra-
GDZIE
wę rozwiązać. Pustelnik
SZUKAĆ ŻONY?
poradził mu wziąć za żonę
pannę ubogą, a szukać jej nie po zamkach, lecz
w biednej chacie, którą mu wskaże jaskółka. Kirkor
nie słuchał więcej i podążył za jaskółką.
Do Pustelnika przybył wkrót-
MARZENIA
ce nowy gość – pasterz Filon.
FILONA
Szukał on wyśnionej, wymarzo-
STRESZCZENIE
nej dziewczyny, która stałaby się jego ukochaną.
Niezbyt uważnie słuchał jednak słów starca, a to,
o czym sam mówił, drażniło Pustelnika. Filon po-
wędrował dalej, by szukać ukochanej.
Scena 2
Dwa duszki, Skierka i Chochlik,
GOPLANA
czekały nad Gopłem na przebu-
I DUSZKI
dzenie z zimowego snu królowej
Gopła, Goplany. Chochlik obawiał się, że królo-
wa zaraz zapędzi ich do jakiejś pracy, lecz Skier-
ka nazwał go leniem – sam chętnie wykonywał
wszelkie polecenia swej pani. Goplana zaskoczy-
ła ich, bo wyznała, że zakochała się w człowie-
ku. Podczas zimy, gdy wieśniacy wykuli w lodzie
jeziora przerębel, jeden z nich wpadł do wody.
Nimfa ujrzała go i od razu pokochała. Wydał się
9
66542473390957
66
Streszczenie
jej piękny, więc z całego serca pragnęła go za-
trzymać, lecz zaczął umierać. Wtedy musiała go
oddać. Tęskniła za nim i czekała niecierpliwie do
wiosny, by znowu go ujrzeć. Skierka zaniepokoił
się tymi wiadomościami.
Nad wodą pojawił się jakiś ru-
GOPLANA
miany wieśniak. Był to Grabiec,
I GRABIEC
w którym królowa Gopła roz-
poznała wytęsknionego oblubieńca, odprawiła za-
tem Skierkę. Grabcowi nie podobało się to dziwne
stworzenie z mgły i galarety (s. 22), które pojawiło
STRESZCZENIE
się na jego drodze i pełnym uwielbienia głosem

wypytywało go o nazwisko i pochodzenie. Odpo-
wiadał jednak śmiało, a kiedy usłyszał pytanie, czy
kocha, postanowił skorzystać z okazji i pocałować
szklanną pannę.
Wieśniak lubił dziewczyny i miał powodzenie.
Dla Goplany pocałunek oznaczał zobowiązanie do
wierności na wieki, dla Grabca nie. Gdy Goplana
marzyła głośno o codziennych wieczornych spotka-
niach nad jeziorem, chłop stwierdził stanowczo, że
nie przyjdzie, bo wieczorami spotyka się z piękną
dziewczyną, która zwie się Bal-
ZAZDROŚĆ
ladyna. Nimfa wiedziała, kto to
GOPLANY
jest. Ostrzegła nawet Grabca,
że ta dziewczyna ma złe serce, ale on zlekcewa-
żył rady. Wtedy Goplana zabroniła mu spotykać
się z Balladyną, ponieważ nie chciała go stracić.
10
66542473390957
66
Akt I
W końcu wyjawiła mu, że jest królową Gopła, więc
uciekł wystraszony, mówiąc: Szatana żona chce być
moją żoną (s. 27). Goplana przywołała duszki i dała
im zadania: Chochlik miał przez całą noc zwodzić
Grabca po lesie, by nie poszedł na spotkanie, Skier-
ka zaś powinien zaprowadzić Kirkora do chaty
Wdowy i sprawić, by młody pan wybrał tam żonę.
Scena 3
Wdowa i jej córki wróciły z pola,
gdzie żęły zboże. Kobieta chwa- MARZENIA
STRESZCZENIE
liła pracowitość swoich dziew- MATKI
cząt, marzyła, by los dał im bogatych mężów. W tej
samej chwili jej starsza córka Balladyna dostrzegła
na gościńcu karetę, która zatrzymała się na mostku
w pobliżu chaty. Wydarzyła się rzecz niesłychana,
w drzwiach ich biednego domku stanął graf Kirkor.
Przybyły, którego Wdowa nazwała jasnym króle-
wiczem, szukał schronienia. Jego sługa naprawiał
koło w powozie.
Razem z niezwykłym go-
ściem pojawił się niewi- CZARY SKIERKI
dzialny dla nich Skierka, posłuszny nakazom swej
królowej. Jego czary spowodowały, że Kirkor sły-
szał w chacie cudną muzykę lutni, czuł woń kwia-
tów, zachwyciła go też uroda dziewcząt. Skierka
nie otrzymał wyraźnego polecenia, którą z córek
Wdowy uczynić powabniejszą w oczach grafa,
11
66542473390957
66
Streszczenie
więc przybysz zakochał się w obu. Pamiętając
radę Pustelnika, uwierzył, że w chacie odnalazł dla
siebie żonę. Poprosił więc Wdowę o rękę jednej
z dziewcząt. Nie potrafił jednak wybrać – obie były
piękne, pełne prostoty i obie zapewniały go, że
będą kochać. W pewnym momencie byłby wybrał
Alinę, bo wzruszyła go jej troska o matkę i siostrę,
lecz Wdowa zapewniała go, że starsza córka także
kocha starą matkę, a Balladyna dodała: Prócz mat-
ki, siostry, wszystko ci poświę-
PIEŚŃ
cę (s. 37). Skierka zaśpiewał
O MALINACH
STRESZCZENIE
Wdowie do ucha pieśń o ma-

linach:
Matko, w lesie są maliny,
Niechaj idą w las dziewczyny.
Która więcej malin zbierze,
Tę za żonę pan wybierze (s. 38).
Staruszka powtórzyła pomysł z pieśni Kirkorowi,
a on przystał na propozycję.
Matka zaprowadziła rycerza do alkowy na nocleg,
a siostry rozmawiały. Alina cieszyła się, mówiąc:
Jeśli nie będę panią Kirkorową,
To będę pani Kirkorowej siostrą (s. 39),
potem spokojnie zasnęła. Balladyna natomiast wy-
szła na spotkanie z Grabcem. Nie chciała słuchać
uwag siostry na temat swego postępowania.
12
66542473390957
66
Akt II
AKT II
Scena 1
Chochlik wodził Grabca przez
CHOCHLIK
całą noc po błotach i chaszczach,
I GRABIEC
co lubił robić, a sprawę ułatwiał
mu fakt, że chłop był pijany. W pewnej chwili Gra-
biec uparł się, że dalej nie pójdzie, i zasnął pod
dębem. Chochlik patrzył na niego z pogardą. Na-
deszła Goplana i zachwycała się śpiącym, nie wi-
dząc w nim nic żałosnego. Spytała też Skierkę, jak
STRESZCZENIE
wywiązał się z zadania. Zmartwiła się, że Kirkor
nie potrafił wybrać jednej dziewczyny, ale Skierka
ją uspokoił – radził liczyć na Balladynę, w której
sercu widział zazdrość. Potem wyszło na jaw, że
Chochlik jednak niestarannie wypełnił polecenie
swej królowej, bo Grabiec spotkał się wieczorem
z Balladyną. Goplana kazała za to zamknąć Cho-
chlika na jeden dzień w muszli i wrzucić do jeziora.
Skierka skwapliwie wypełnił polecenie.
Ogarnięta zazdrością Goplana
ZAZDROŚĆ
zamieniła Grabca za karę w pła-
GOPLANY
czącą wierzbę.
Więc poznaj władzę Goplany!
Wrośnij w ziemię, i z tej ziemi
Wyrośnij korą odziany
I liściami płaczącemi (s. 47).
13
66542473390957
66
Streszczenie
Potem dostrzegła nadchodzące dziewczęta z dzban-
kami, więc skryła się w gęstwinie wraz ze Skierką.
Alina zbierała maliny i śpiewała. Szybko napełniła
dzbanek w przeciwieństwie do siostry, która zebra-
ła niewiele, chodziła jak obłąkana, a kolor malin
i wschodzącego słońca kojarzył się jej z krwią.
Młodsza droczyła się ze starszą, robiła to serdecz-
nie, ale jej słowa drażniły Balladynę, wywoływały
gniew i zazdrość, potem szyderczy śmiech. Balla-
dyna chwyciła nóż i zabiła nim
ZBRODNIA
siostrę. Początkowo się przera-
STRESZCZENIE
ziła – Co moje ręce zrobiły? (s. 52). W tej chwili

usłyszała pełen grozy głos dochodzący z wierzby:
Jezus, Maryja… (s. 52). Balladyna dotknęła za-
krwawioną dłonią czoła i pobiegła w las. Goplana
wysłała Skierkę po Pustelnika, by ratował Alinę.
Wtedy pojawił się Filon. Zachwyciła go uroda
Aliny, odkrył, że to właśnie ta dziewczyna, której
szukał, ta wymarzona. Kiedy przekonał się, że ona
nie żyje, zapragnął odebrać sobie życie. Powstrzy-
mał go Pustelnik, polecając zanieść dziewczynę do
swej chaty.
Tymczasem Balladyna po-
GOPLANA wróciła na miejsce zbrodni.
I BALLADYNA Ukryta za wierzbą Goplana
mówiła do niej głosem zabitej siostry. Podpowiada-
ła, że wszystko to sen – i maliny, i zbrodnia, i rycerz.
Balladyna słuchała, jakby wierząc, ale zaprotesto-
14
66542473390957
66
Akt II
wała, gdy posłyszała, że i rycerz to sen. Nie chciała
tego, zdradziła, że już przywykła do śmierci Ali-
ny. Goplana wyszła z ukrycia. Przepowiedziała, że
tajemnica stanie się dla dziewczyny męką, będzie
się bała nawet drzew i kwiatów, bo natura zbrodnią
pogwałcona mścić się będzie (s. 59). Zapewniła, że
nie wyda Balladyny. Nie ostrzegła jednak morder-
czyni, że na zawsze będzie nosić
krwawe znamię na czole. ZNAMIĘ
Scena 2
STRESZCZENIE
Wdowa i Kirkor czekali na powrót dziewcząt z ma-
linobrania. Pierwsza pojawiła się Balladyna, co
matka poznała po tym, że jaskółka skryła się pod
strzechą. Gdyby wracała Alina, jaskółki wylatywa-
łyby na jej powitanie. Kirkor dziwił się temu, lecz
wkrótce zachwycił go widok Balladyny z dzban-
kiem na głowie i oczarowany wręczył jej pierścień
zaręczynowy, potem pojechał po księdza. Ballady-
na powiedziała matce kłam-
liwą wieść o ucieczce siostry KŁAMSTWO
z jakimś młokosem w świat. BALLADYNY
Staruszka uwierzyła jej bez zastrzeżeń, zasmuciła
się, nawet gniewała, potem płakała. Nadeszli muzy-
kanci, drużbowie i dziewczyny z kwiatami. Wdowa
dostrzegła wtedy na czole córki czerwoną jak krew
plamę. Wystraszona Balladyna natychmiast usi-
łowała to zetrzeć, lecz bezskutecznie. Odwracała
15
66542473390957
66
Streszczenie
więc głowę, by ukryć znak. Kiedy dziewczęta wrę-
czały jej białe róże, odtrąciła kwiaty, gdyż na bia-
łych płatkach dostrzegła krwawe plamy. Zaczynała
się sprawdzać przepowiednia Goplany.
AKT III
Scena 1
Przy dopalającej się chacie Wdowy zgromadzili się
wieśniacy, zazdrośnie komentując ostatnie wyda-
rzenia we wsi. Jakiś starzec
STRESZCZENIE
WIEŚNIACY
wspominał z wdzięcznością
O WDOWIE
życzliwość Wdowy dla lu-
I JEJ CÓRCE
dzi, o Balladynie mówiono,
że zadzierała nosa. Jedna z kobiet postanowiła od-
wiedzić Wdowę w zamku, dokąd staruszka udała
się z córką. Odradzali jej to pozostali, wskazując
na spaloną chatę – widomy znak zerwania kontak-
tu z dawnym środowiskiem. Nagle ktoś zwrócił
uwagę, że na weselu nie było Grabka. Pojawił się
jednak wkrótce otoczony gromadą zaczepiających
go dzieciaków. Był ponury, a na pytania, gdzie
się podziewał i co pora-
WYŚMIEWANIE
biał, odparł, że był wierzbą
GRABCA
i rósł. Dzieci wyśmiewały
się z niego przekonane, że znów się upił, pokpi-
wały, gdy zauważył pogorzelisko i spytał o Balla-
dynę.
16
66542473390957
66
Akt III
Cha! cha! cha! panie Grabku! Grabku, gdzieś ty
bywał?
A tu słowik kochance mężulka wyśpiéwał… […]
Żeń się, Grabku, z miotłą czarownicy! (s. 72-73).
Dopiero starzec zlitował się nad nim i obiecał opo-
wiedzieć wszystko przy szklanicy miodu.
Scena 2
Balladynę dręczył niepokój
i odzywało się sumienie, które NIEPOKÓJ
głuszyła. Kirkor wyruszył na BALLADYNY
STRESZCZENIE
tajemną wyprawę, pożegnał się z żoną, prosząc,
by się nie martwiła, lecz bawiła się i czekała, bo
wróci za trzy dni. Chciał jeszcze, aby zdjęła czarną
wstążkę z czoła. Balladyna twierdziła, że nosi ją na
znak żałoby po siostrze. Młoda pani podejrzewała,
że mąż wyruszył na poszukiwanie Aliny. Bała się,
że znajdzie on jej ciało.
Kostryn, dowódca straży zamko-
KOSTRYN
wej, Niemiec, starał się przypo-
dobać nowej pani, a Balladynie to odpowiadało, bo
nie czuła się w zamku zbyt pewnie. Nie pragnęła
także spotkań z matką – ona za wiele pytała, draż-
niła ją, więc grafini stała się w stosunku do niej
opryskliwa. W dodatku służba doniosła jej o wi-
zycie jakiejś chłopki na drabiniastym wozie, któ-
ra domagała się widzenia z matką żony Kirkora!
Wdowa chętnie przyjęłaby odwiedzającą, ale Bal-
17
66542473390957
66
Streszczenie
ladyna kazała odprawić wóz
GRAFINI i przegonić natrętów. Spra-
I JEJ MATKA wiła przykrość matce, jed-
nak nie czuła tego. Wstydziła się staruszki, radziła
jej nawet obłudnie, by nie opuszczała swej ciepłej
komnaty na wieży, a matka pytała z miłością, czy
Balladyna ją kocha i czy zniknęła plama z jej czoła.
Kostryn przypomniał, że jest dzień poślubny, więc
przybędą goście, pany i rycerze. Wtedy Balladyna
kazała zamknąć wieżę, gdzie mieszka jej mamka
(tak nazwała w obecności Kostryna matkę). Ko-
STRESZCZENIE
stryn zdziwił się, że piękną grafinię wykarmiła

taka potwora, zapewnił też o czujności straży, by
do zamku weszli tylko wybrani goście, bo rankiem
przegonił jakiegoś gbura pchającego się do dwo-
ru. Dodał, że nazywał się Grabiec. Między grafinią
i Kostrynem zrodziło się porozumienie.
Scena 3
Pustelnik pokazał Kirkoro-
KORONA LECHA
wi koronę Lecha, a dzielny
rycerz obiecał, że korona i prawowity władca po-
wrócą do Gnezna. Starzec, pytając o żonę Kirko-
ra, usłyszał, że jest pełna prostoty. Poradził jednak
Kirkorowi, by sprawdził, czy wolna jest od właści-
wych kobietom wad, i poddał ją próbie. Przyniósł
żelazną skrzynkę, polecił ją
PREZENT-PRÓBA
rycerzowi zapieczętować,
18
66542473390957
66
Akt III
posłać przez posłańca do zamku i nakazać żonie,
by do jego powrotu nie otwierała skrzynki. Kirkor
postąpił, jak mu poradzono, i ruszył do Gnezna.
Przed chatą Pustelnika pojawił się wkrótce Filon,
pytając o Alinę. Kiedy usłyszał, że nie udało się
jej uratować, chciał dowiedzieć się, gdzie jest jej
grób. Starca gniewał zapatrzony w siebie młodzie-
niec. Filon odszedł, a u Pustelnika pojawiła się
Balladyna. Prosiła o wy-
BALLADYNA
leczenie rany, ale nie była
U PUSTELNIKA
szczera, coś ukrywała. Pu-
STRESZCZENIE
stelnik bardzo szybko odgadł, że rozmawia z mor-
derczynią. Na jego stwierdzenie, że zabiła siostrę,
Balladyna zaproponowała złoto. Wtedy zapytał ją,
za co chce płacić. Odparła, że za leki. Pustelnik
zaproponował, że obudzi zmarłą siostrę, a ta ze-
trze czerwoną plamę. Jednak Balladyna tego nie
chciała.
Gdybym miała trzy wybladłe twarze,
Na każdej twarzy trzy straszniejsze plamy,
Wolę je nosić aż do Boga sądu,
Niż… (s. 90).
Pustelnik nazwał ją
zbrodniarką i przepędził, PRZEPOWIEDNIA
przepowiadając, że coś STARCA
okropnego Bóg już przeznaczył (s. 90) za jej czyn.
Balladyna uciekła. Pustelnik usłyszał w lesie sza-
19
66542473390957
66
Streszczenie
tański śmiech, bicie podziemnych dzwonów i od-
głosy łowów. Poszedł więc w tamtą stronę przeże-
gnać krzyżem zalane przed wiekami miasta, które
wołają z Gopła do Boga o litość (s. 91).
Scena 4
Pustelnik odszedł, pozostawia-
SKIERKA
jąc cudowną koronę Lecha.
ZNAJDUJE
Znalazł ją Skierka i pragnął po-
KORONĘ
darować Goplanie. Ona dała ją
POPIELÓW Grabcowi, kiedy, zgodnie z jego
STRESZCZENIE
życzeniem, zamieniła go w króla dzwonkowego.

Uwagę Goplany, że nosi prawdziwą koronę Popie-
lów, skwitował:
Widzę, że służy ludziom do tych samych celów
Co czapka: kryje uszy (s. 96).
Potem Grabiec zaczął rządzić. Do-
GRABIEC
pytywał się o poddanych, pragnął
KRÓLEM
nakładać podatki:
Co? króluję… króluję – skarb łatam ubogi.
Róża płaci od pączka, od kalin kalina,
Od każdego orzecha zapłaci leszczyna (s. 98).
Goplanę to trochę dziwiło, nie bardzo go rozumia-
ła, lecz ponieważ była zakochana, patrzyła na te
poczynania wyrozumiale, pożegnała go do wieczo-
ra i zostawiła mu swoje duszki jako sługi. Grabiec
mianował Chochlika ministrem, ten sprowadził mu
20
66542473390957
66
Akt III
z piekła wóz i cztery kare konie. Grabiec kazał się
wieźć do zamku Kirkora na ucztę.
Scena 5
Kostryn posiadł strasz-
KOSTRYN
liwy sekret Ballady-
POZNAJE SEKRET
ny – poszedł jej śladem
BALLADYNY
do lasu i z ukrycia pod-
słuchał jej rozmowę z Pustelnikiem. Postanowił
to wykorzystać i zaraz zaplanował: Mogę mieć ją
i skarby (s. 100). Balladyna o tym nie wiedziała,
STRESZCZENIE
martwiła się tylko, że Pustelnik odgadł jej tajemni-
cę – to stanowiło dla niej zagrożenie.
Przybył Gralon, posłaniec Kirkora, z darem dla
grafini. Podarunek rozgniewał Balladynę, lecz zre-
flektowała się i udawała posłuszną żonę. Poprosiła
Gralona, by powiedział, gdzie się rozstał z panem.
Na wiadomość, że byli u Pustelnika, przeraziła
się, a w dalszej opowieści sługi co chwilę jakieś
słowo (wierzba, maliny, trup) powodowało nara-
stanie lęku. Kostryn umie-
STRACH
jętnie rzucanymi pytaniami
I NOWE
podsycał jej strach. W końcu
ZABÓJSTWO
kazał Gralonowi przysięgać,
że mówi prawdę, potem zaatakował go mieczem,
a Balladynie szepnął, że trzeba zabić tego człowie-
ka. Zdumiony Gralon bronił się i wtedy Ballady-
na, zachodząc z tyłu, zabiła go. Kostryn pocieszył
21
66542473390957
66
Streszczenie
ją, że bierze na siebie połowę jej strachu, tajemnic
i rozpaczy.
AKT IV
Scena 1
W zamkowej sali siedzieli bie-
UCZTA
siadnicy, a wśród nich Grabiec
W ZAMKU
w postaci króla dzwonkowego.
Balladyna zachęcała do picia i weselenia się. Przed
Grabcem postawiono misę pełną złotych monet,
STRESZCZENIE
którymi napełnił sobie kieszenie. Do sali wdarła się

zatrzymywana przez służbę matka grafini. Ballady-
na nie wiedziała, gdzie się skryć, ponieważ przed
chwilą z pomocą Kostryna opowiedziała zebranym
„swoją” dramatyczną historię, w której była księż-
niczką wypędzoną przez złego wuja, mordercę jej
matki. Udała więc, że nie zna
WYPĘDZENIE
matki, nazwała ją natrętną
MATKI
żebraczką, wiedźmą i kazała
wygnać z zamku. Tak uczyniono. Wtedy przybył
goniec od Kirkora z nowinami. Graf wraca z Gne-
zna, schronił się przed
WIEŚCI burzą u Pustelnika.
O ZWYCIĘSTWACH Wyprawa zakończyła
KIRKORA się wielkim zwycię-
stwem – Kirkor zabił okrutnego tyrana Popiela IV,
a lud obwołał go królem. Graf nie przyjął jednak
22
66542473390957
66
Akt IV
tej godności, tłumacząc, że jest tylko zwykłym ry-
cerzem, że wziął za żonę nie królewnę, lecz zwykłą
chłopiankę. Tego już Balladyna nie chciała słuchać,
trzykrotnie zakrzyknęła, że to kłamstwo, lecz sługa
opowiadał dalej. Powiedział o rozkazie Kirkora, by
władzę w kraju dać temu, kto przybędzie z koro-
ną Popielów (nie wiedział jeszcze, że korona za-
ginęła Pustelnikowi). Opisał dokładnie jej charak-
terystyczny wygląd, a zebrani na sali spojrzeli na
Grabca – jego korona odpowiadała opisowi. Chłop
ucieszył się z nowiny i kazał Chochlikowi grać na
STRESZCZENIE
berle z wierzbowej gałęzi. Duszek zagrał, popły-
nęła pieśń, potem rozległ
ŚPIEW DUCHÓW
się śpiew o panu, który
pokochał dwie dziewczyny, i o malinach, po które
poszły do lasu. Balladyna osłabła od przeżyć, lecz
kazała grać dalej, a Kostrynowi poleciła ustalić,
kto śpiewa. Chór duchów śpiewał, jak zabiła sio-
strę. Zebrani nie rozumieli, dlaczego grafini mdle-
je, co ją tak nęka. Tylko Grabiec wiedział. Wpadł
na pomysł, by przyniesiono malin. Goście czuli ich
woń w powietrzu, a Balla-
dyna ujrzała Alinę z dzba- WIDMO ALINY
nem malin na głowie i zemdlała. Służba ją cuciła,
a goście rozchodzili się na nocleg. Kostryn kazał
odprowadzić króla tam,
Gdzie dlań usłano w pobocznej wieżycy
Łoże puchowe. […]
Panowie, spać pora.
23
66542473390957
66
Streszczenie
Proszę porzucać puchary i ławy –
Jak ciężko Lachy odpędzić od strawy
I od napoju; wiszą by pijawki
Na uszach dzbanka, przy muzyce czkawki (s. 120).
Scena 2
Kirkor dowiedział się od
KIRKOR
Pustelnika o zaginięciu ko-
U PUSTELNIKA rony Popielów. Obiecał ją
odnaleźć, musiał też wrócić do Gnezna, by ogłosić,
że przybywającego z koroną trzeba przyjąć mie-
STRESZCZENIE
czem i uznać za kłamcę. Tęsknił do żony i cichego

rodzinnego życia, lecz sprawy publiczne nie po-
zwalały mu myśleć o własnym szczęściu. Pustelnik
cieszył się, że graf nie wraca do żony – wiedział
już, kim jest ta kobieta, więc życzył mu w duszy,
by prędzej niż ojcem został wdowcem.
Do chaty Pustelnika trafiła
SKARGA ŚLEPEJ
oślepła staruszka. Skarżyła
STARUSZKI się na złą córkę, która jest
grafinią, a wygnała matkę w świat. Mówiła, że pio-
run oślepił ją w czasie burzy, gdy wędrowała nocą.
Nie chciała powiedzieć imienia córki i odeszła.
Scena 3
Skierka i Chochlik, korzystając z tego, że ich pan
śpi, pobiegli do swoich spraw. Wypłoszyła je jakaś
postać w bieli. To Balladyna z nożem w dłoni prze-
mykała się na wieżę, gdzie spał król dzwonkowy.
24
66542473390957
66
Akt V
Nie wiedziała, że Kostryn postanowił ukraść koro-
nę oraz uciec ze zdobyczą z zamku.
GRABIEC
Mówił, że
ZABITY
[…] choć syn wisielca,
Będę na tronie jako syn książęcy (s. 128).
Spotkali się w sali, kiedy Balladyna wracała już po
zabójstwie. Nie wzięła korony, więc Kostryn po-
szedł po nią. Gdy wrócił jakiś ponury, Balladyna
wystraszyła się go i nie pozwoliła zbliżać się do
siebie. Potrafił jednak uspokoić ją i po chwili knuli
STRESZCZENIE
razem plan walki z Kirkorem.
Postanowili kupować stronni- PRZECIW
ków złotem. Balladyna wspo- KIRKOROWI
mniała jeszcze Kostrynowi o konieczności zlikwi-
dowania Pustelnika, wtedy już tylko ich dwoje bę-
dzie znało sekret. Kostryn poprawił ją: Ty ciężarna;
troje (s. 131). Grafinię przestraszyła myśl, że dziec-
ko zna jej tajemnicę.
AKT V
Scena 1
Goplana żegnała się ze swymi duszkami – odlaty-
wała wraz z żurawiami
POŻEGNANIE
[…] w okropną krainę, GOPLANY
Gdzie sosny i śniegi sine […].
Anioł kar ze mną popłynie (s. 133).
25
66542473390957
66
Streszczenie
Tłumaczyła, że poplątała ludzkie losy, więc Bóg
musiał wziąć sprawy w swoje ręce –
[…] wziąć grom i upuścić
Na ludzkie dzieła i winy... (s. 133).
Strapiony Skierka zatrzymywał ją, a Chochlik
przeciwnie, chciał jej poświecić na drogę ogni-
kiem.
Scena 2
Pod Gneznem gotowała
KIRKOR
STRESZCZENIE
się bitwa. Kirkor wyzna-

POD GNEZNEM czył straże, ustawił ludzi
na wałach, wydawał rozkazy i czekał na przybycie
Pustelnika, prawowitego władcy Popiela III. Posła-
niec wrócił ze straszną wieścią – starzec nie żyje,
wisiał na grubym powrozie niedaleko chaty. Teraz
Kirkorowi pozostała już tylko nadzieja w męstwie
walczących. Dał znak rozpoczęcia walki.
W namiocie przeciwników stali dwaj rycerze
w zbrojach – Balladyna i Kostryn. Kostryn zde-
cydował, by grafini nie
BALLADYNA
włączała się do boju. Gdy
OCENIA SZANSE
odszedł, rozważała ich
szanse w walce. Wiedziała już, że jej dotychczaso-
wy sprzymierzeniec to człowiek żądny bogactw, że
jej losy w jego rękach, i rozumiała, że nie starczy
jej złota, by go utrzymać w ryzach. Postanowiła go
26
66542473390957
66
Akt V
usunąć. Kazała spotkanej w lesie babie przynieść
rożek ludomoru – jadowitą truciznę. Pomazała nią
jedną stronę noża. Posłańcy przynieśli jej wieść,
że przekupione złotem wojska opuszczają Kirko-
ra, lecz on sam broni się dzielnie. Kazała go zabić.
W tym momencie powrócił z pola bitwy Kostryn
z wieścią o śmierci Kirkora. Wojsko wiwatowało
na cześć zwycięzcy, a Balladyna spytała, czy kazał
powiesić buntowników, po chwili znów, czy ktoś
przeciw niej nie nosił broni.
Kazała powiesić na zamko- DECYZJE
BALLADYNY
STRESZCZENIE
wym dzwonie dwóch ludzi na-
mawiających lud do boju. Na PO BITWIE
prośby posłów zamieniła tę karę na wybicie win-
nym zębów i wyłamanie szczęk. Ponieważ witają-
cy nazywali ją cały czas panem, zwróciła im uwa-
gę, że jest kobietą. Potem przyjęła bochen chleba
na powitanie, przekroiła go na pół nożem zatrutym
z jednej strony jadem i tę zatrutą część dała Kostry-
nowi, mówiąc:
[…] Winnam ci tak wiele,
Że ci półowa zdobytego miasta,
Półowa kraju, i chleba półowa,
Słusznie należy…
[…] serce weźmiesz całe (s. 142).
Oboje zjedli chleb.
27
66542473390957
66
Streszczenie
Scena 4
W Sali królewskiej w Gneznie
POWITANIE
zebrał się dwór, by powitać
WŁADCY
nowego władcę. Wpadł goniec
z wieścią, że władcą jest kobieta, więc dziwili się,
ale Kanclerz życzył jej, aby okazała się tak od-
ważna jak Wanda i szczęśliwsza od niej. Kazał bić
w dzwony.
Od rana działy się nadzwyczaj-
GROŹNE ne wydarzenia, ludzie widzieli
ZJAWISKO
STRESZCZENIE
nad goplańskim lasem dziew-

czynę lecącą z żurawiami, mówiono też o mglistej
niewieście, o bladej jędzy, zwracano uwagę na gro-
madzące się nad zamkiem czarne chmury. Stawało
się coraz mroczniej.
Do sali wkroczyła w królewskim stroju Balladyna
z Kostrynem. Kanclerz witał królową, potem po-
prosił, by wypełniła obowiązek władcy – zanim od-
pocznie i siądzie do stołu, musi zasiąść na sądow-
niczej ławie i sprawować sądy.
ŚMIERĆ
W tej chwili Kostryn zachwiał
KOSTRYNA
się i upadł. Zadziałała trucizna
i już nikt nie znał tajemnic Balladyny, mogła żyć
spokojnie. Rozpaczała jednak obłudnie i obieca-
ła połowę kraju za uratowanie Kostryna. Lekarz
stwierdził zgon.
28
66542473390957
66
Akt V
Królowa kazała uwolnić jeńców, rozstawić stoły
z jadłem dla biednych, poszukać ciała grafa Kirko-
ra i ułożyć je na jedwabnych marach. Powiedziała,
że był jej mężem, dodała też:
Lecz niech nie roi bajek tłum gawiedzi;
Co miała wyznać, wyznała królowa,
A resztę powie księdzu na spowiedzi (s. 148).
Przyrzekła Bogu sądzić
sprawiedliwie. Pierwszym BALLADYNA
oskarżycielem był lekarz SŁUCHA SKARG
STRESZCZENIE
zamkowy, sprawa dotyczyła otrucia Kostryna.
Choć sprawcy nie schwytano, Balladyna zgodnie
z prawem Lechitów wydała na niego wyrok śmierci.
Drugim oskarżycielem był Filon. Mówił o śmierci
swej ukochanej. Zdaniem słuchaczy przedstawił
sprawę niejasno, królowa próbowała nawet wzgar-
dzić jego oskarżeniem, bo robił wrażenie szaleń-
ca, lecz surowe prawa Lechitów za śmierć żądały
śmierci, więc Balladyna wydała wyrok: Winna jest
śmierci (s. 153). Kanclerz natychmiast zareago-
wał na słowo winna i spytał, czy królowa sądzi, że
zbrodnię popełniła kobieta. Usłyszał wymijającą
odpowiedź. Trzecią oskarżycielką była Wdowa.
Staruszka wniosła skargę na cór-
WDOWA
ki – jedna uciekła od niej, druga
OSKARŻA
została żoną grafa, lecz wyrzekła
się matki, wygnała z zamku w deszcz i burzę. Skar-
ga staruszki wzburzyła Kanclerza –
29
66542473390957
66
Streszczenie
[...] Takiej nieprawości
Mszczą się okropnie nasze mądre prawa (s. 154).
Balladyna milczała, potem zapytała o rodzaj kary
przewidzianej przez prawo. Usłyszała od Kancle-
rza, że dla niewdzięcznych dzieci jest kara śmierci.
Spytał on też kobietę o imię córki, by ją kat uka-
rał, ale staruszka przeraziła się, że uczynią córce
krzywdę, i nie wydała jej imienia nawet na tortu-
rach. Zmarła. Kanclerz spytał królową o wyrok.
Obecni podpowiadali, krzycząc:
ŚMIERĆ Pociąć ją na ćwierci (s. 157).
STRESZCZENIE
BALLADYNY Balladyna po długim milczeniu

wyrzekła: Winna śmierci! (s. 157). Wtedy zginęła
rażona piorunem.
EPILOG
Dziejopis Wawel rozmawia z publicznością, która
zaczepia go, krytykuje za nieznajomość faktów,
przypiera do muru pytaniami. Publiczność chce
znać opinię kronikarza o piorunowym przypadku
i wiedzieć, po czyjej jest stronie. Wawel wykręcał
się od odpowiedzi, więc zostaje uznany za pochleb-
cę i wysłany za kulisy.
30
66542473390957
66
Bohaterowie
Balladyna
Urodzona na wsi piękna córka ubogiej wdowy,
starsza siostra Aliny, ukochana Grabca, którego po-
rzuciła dla bogatego Kirkora. Goplana powiedzia-
ła o niej, że ma złe serce (a powiedziała to, zanim
jeszcze Balladyna stała się zabójczynią), zaś Skier-
ka serce dziewczyny nazwał czarnym. Perspekty-
wa zostania grafinią obudziła w Balladynie żądzę
BOHATEROWIE
bogactwa oraz zazdrość o Alinę – jej konkurentkę
do stania się panią na zamku. Uległa tym uczuciom
i zabiła siostrę, która, zwyciężając ją w zbieraniu
malin, mogła zostać wielką panią. Myślała tylko
o sobie, realizowała swoje zamiary. Przemiana
losu spowodowała, że wstydziła się dawnego ży-
cia, ubogiej chaty, prostej i poczciwej matki, dla-
tego powiedziała Kostrynowi, że to jej mamka,
czyli kobieta, która ją wykarmiła. W końcu wypę-
dziła staruszkę z zamku, nazywając ją żebraczką,
a jej skargi szczekaniem. Od chwili zabójstwa sta-
wała się coraz bardziej okrutna.
Dokonana zbrodnia przestraszyła ją tylko na
moment, szybko skoncentrowała się na ukryciu
swej winy, a z czasem na zabijaniu tych, którzy po-
znali jej straszliwą tajemnicę. Dlatego zabiła Gra-
31
66542473390957
66
Bohaterowie
lona, kazała zabić Pustelnika, w końcu zabiła także
Kostryna, swego sprzymierzeńca i kochanka.
Dokonane zbrodnie miały wpływ na jej psychi-
kę, była czujna, podejrzliwa, zachowywała się
jak osaczona, słyszała głosy, widziała majaki.
Nie chciała jednak niczego zmienić, miała zatwar-
działe, zuchwałe serce, o czym świadczą słowa:
[...] Na niebie
Jest Bóg… zapomnę, że jest, będę żyła,
Jakby nie było Boga (s. 52-53).
BOHATEROWIE
Zabiła króla dzwonkowego, który był gościem

w jej zamku, zdobyła w ten sposób koronę Popie-
la III i stanęła do walki o tron w Gnieźnie. Posługu-
jąc się podstępem, zdradą i przekupstwem, zdołała
osłabić siłę Kirkora i przy pomocy Kostryna zosta-
ła królową Lechitów. Zginęła rażona piorunem.
Alina
Młodsza córka Wdowy, urodziwa, pracowita,
wrażliwa i szczera. Jej dobroć wyczuwały in-
stynktownie nawet zwierzęta – jaskółki gnieżdżące
się pod strzechą chaty wyfruwały jej na spotkanie,
kiedy wracała do domu. Alina to czysta, niewinna
istota – nie znała jeszcze miłości, Kirkora poko-
chała szczerze dla niego samego, nie dla jego bo-
gactw. Miała wierną naturę, dziwiła się Balladynie,
że spotykając się z Grabcem, tak łatwo wyrzeka się
32
66542473390957
66
Bohaterowie
go dla Kirkora. Kochała matkę i siostrę. Powiedzia-
ła Kirkorowi, że jeśli wybrałby ją za żonę, musi też
zabrać do zamku matkę i siostrę. Jej dobre serce
bardzo ujęło grafa i w pewnej chwili gotów był
właśnie ją pojąć za żonę. Alina nie znała uczucia
zazdrości – gdy pierwsza zebrała dzban malin, go-
towa była oddać go Balladynie. Nie przeczuwała,
że siostra ją za ten dzban zabije.
Wdowa
Uboga starsza kobieta, dobra matka, ufna i po-
BOHATEROWIE
czciwa. Kochała swoje córki i marzyła o boga-
tych mężach dla nich. Lubiła dużo mówić. We
wsi cieszyła się sympatią, bo pomagała ludziom.
Wychwalała przed Kirkorem swe córki, ich dobroć
i umiejętności; gdy on pochwalił jedną, natych-
miast chwaliła drugą:
Lecz Balladyna to samo mówiła
W sercu i w myśli… (s. 37),
Pewnie Balladyna.
Wszak ona pierwsza w kościele i wszędzie […].
Alina także pierwsza (s. 59-60).
Matka ufała swoim córkom, dlatego uwierzyła
w kłamliwą opowieść Balladyny o ucieczce Aliny.
Staruszka cieszyła się z pozycji starszej córki, z tak
nagłej odmiany losu. W swej bezkrytycznej miło-
ści do Balladyny nie dostrzegła, że córka wstydzi
33
66542473390957
66
Bohaterowie
się jej. Doznawała coraz częściej upokorzenia i od-
trącenia, w końcu Balladyna zaparła się jej, potem
kazała wygonić z zamku jak żebraczkę. W czasie
burzy Wdowę oślepił piorun, błąkała się i skarżyła
napotkanym ludziom na swą dolę, nigdy jednak nie
chciała podać imienia córki, nawet na torturach
go nie wyznała.
Kirkor
Młody, szlachetny i prawy rycerz, który spra-
wy publiczne stawiał ponad własne szczęście.
BOHATEROWIE
Pragnął osadzić na tronie w Gnieźnie prawowite-

go władcę, wygnańca Popiela III. Choć był gra-
fem i miał piękny zamek, z szacunkiem odnosił
się do ludzi. Odznaczał się wrażliwością i wiarą,
bo z przejęciem i religijnym uniesieniem słuchał
opowieści Pustelnika o cudownej koronie Lecha
i Zbawicielu, który jako Dziecię trzymał ją w dło-
niach. Pustelnik patrzył na jego zapał z nadzieją
i podziwem.
Prostoduszny i uczciwy Kirkor nie wiedział, że
za żonę wziął zbrodniarkę, kobietę okrutną, która
wkrótce go zdradzi i wystąpi przeciw niemu zbroj-
nie. Kochał Balladynę, otoczył ją bogactwem, był
czuły i romantyczny:
Pani!…
Hrabia zaklina, abyś mu przez okno
Posłała uśmiech… (s. 76).
34
66542473390957
66
Bohaterowie
Kirkor z szacunkiem odnosił się do Wdowy, na-
zywał ją matką. Bardzo cieszył się z założenia ro-
dziny, marzył o dziecku, o szczęśliwym spokojnym
życiu:
[...] Król mi pozazdrości
Żony i dziecka, i lipy – i chłodu,
I snów pod lipą – i złotego miodu (s. 122).
Słowacki nazwał Kirkora naprawiaczem wszelkie-
go bezprawia.
Pustelnik
BOHATEROWIE
Starzec, król Popiel III wygnany przez brata –
mordercę jego dzieci, tyrana i okrutnika. Dwadzie-
ścia lat żył samotnie w lesie nad Gopłem, leczył lu-
dzi, radził potrzebującym. Był mądry, roztropny,
przenikliwy. Chętnie witał każdego, wzburzały go
tylko wzmianki o królach, twierdził, że oni klątwy
warci (s. 9). Pustelnik ukrył koronę Lecha w pusz-
czy, by nie dostała się w ręce tyrana-brata. Miał
z tego powodu wyrzuty sumienia, bo ta korona za-
pewniała szczęście i dobrobyt narodowi. Wierzył,
że powróci na tron.
Przebywanie w leśnej głuszy sprawiło, że znał ta-
jemnice puszczy, widział snujące się mary, słyszał
podziemne dzwony. Był pobożnym starcem, więc
żegnał krzyżem te zjawiska. Pustelnik zginął z po-
lecenia Balladyny, został powieszony na drzewie.
35
66542473390957
66
Bohaterowie
Kostryn
Był dowódcą straży zamkowej Kirkora, Niem-
cem, synem wisielca, ale Balladynie przedstawił
się inaczej: Z niemieckich książąt rodzę się (s. 77).
Dodał też, że jest wygnańcem. Był pochlebcą
i zdrajcą, wkradł się w łaski Balladyny, potem
szybko zorientował się, że ukrywa ona jakąś ta-
jemnicę, więc śledził ją i podsłuchał jej rozmowę
z Pustelnikiem. Był nielojalny, sprzedajny, zdra-
dziecki, podstępny i bez sumienia. Chciał uciec
z zamku wraz z koroną Popielów zabraną Grab-
BOHATEROWIE
cowi. Pozostał, by stanąć wraz z Balladyną prze-

ciw Kirkorowi. Przekupili złotem jego łuczników,
Kirkor zginął w boju, wojsko wiwatowało na cześć
Kostryna. Nie przewidział, że zginie z ręki Balla-
dyny otruty jadem.
Gralon
Rycerz Kirkora wierny swemu panu. Przywiózł
grafini zapieczętowaną skrzynkę – prezent od
męża. Obudził jej niepokój. Zginął zabity zdra-
dziecko przez Balladynę i Kostryna.
Grabiec
Rumiany chłop, wesołek, ulubieniec dziewcząt,
spotykał się z Balladyną. Był nadmiernie przy-
wiązany do alkoholu i stąd stał się obiektem dzie-
cięcych śmiechów. Ten syn organisty miał dobre
36
66542473390957
66
Bohaterowie
mniemanie o sobie. Zakochała się w nim Gopla-
na, ale uciekał od niej i opędzał się jak od złego
ducha. Za karę został zamieniony przez nią w pła-
czącą wierzbę, lecz potem odczarowała go. Gopla-
na kusiła go, że spełni każde jego życzenie, więc
postanowił zostać królem dzwonkowym. Otrzymał
nawet prawdziwą koronę Popielów. Wtedy kazał
się zawieźć do zamku Kirkora. Nikt go nie rozpo-
znał, ale Kostryn i Balladyna, ujrzawszy jego koro-
nę, postanowili ją zdobyć. Został zabity podczas
snu przez Balladynę.
BOHATEROWIE
Kanclerz
Witał królową, reprezentował lud, stał na stra-
ży praw i zwyczajów. Pod jego okiem Balladyna
sprawowała sądy, a on wtajemniczał ją w zwyczaje
Lechitów.
Zwyczajem kraju jest, mościa królowo,
Wydawać wyrok choćby na nieznanym,
I zawieszony miecz trzymać nad głową
[…], aż będzie schwytanym
I da nam gardło (s. 149-150).
Kazał wziąć na tortury Wdowę, bo nie chciała
ujawnić sądowi imienia wyrodnej córki.
Wawel
Nazywany jest narodu dziejopisem, czyli kronika-
rzem. Ma skłonność do pochlebiania władcom.
37
66542473390957
66
Bohaterowie
Inni: lekarz koronny, paź, oskarżyciel sądowy, po-
seł ze stolicy, służba zamkowa, wieśniacy, dzieci
Osoby fantastyczne
Goplana
Królowa Gopła, pani Skierki i Chochlika, zakocha-
na bez wzajemności w człowieku, zazdrosna o Bal-
ladynę, z którą spotyka się jej wybranek. Aby go zdo-
być, ingeruje w ludzkie losy. To ona kazała Skierce
zaprowadzić grafa Kirkora do chaty Wdowy i spowo-
BOHATEROWIE
dować, by się zakochał. Nie zdobyła jednak Grabca.

Odleciała z żurawiami gdzieś w śnieżną krainę.
Wyjaśniała duszkom, że poplątała ludzkie czyny
Tak, że Bogu mścicielowi
Trzeba wziąć grom i upuścić
Na ludzkie dzieła i winy... (s. 133).
Nazywała siebie biedną wygnaną.
Skierka
Duszek Goplany, posłuszny, przywiązany do niej,
nazywa ją królową, chętnie spełnia jej polecenia,
pochlebia jej.
Chochlik
Duszek leniwy, lecz chętny do psot, nielojalny wo-
bec Goplany, mówi o niej wiedźma.
38
66542473390957
66
Gatunek
Balladyna należy do rodzaju literackiego zwa-
nego dramatem. Dramat to utwór przeznaczony
do wystawienia na scenie, oparty na dialogach
wypowiadanych przez osoby, zbudowany z aktów
i scen. Natomiast jako gatunek należy do tra-
gedii. Tragedia zaś to utwór sceniczny, w którym
bohaterowie skazani są na klęskę z powodu nieroz-
wiązywalnego konfliktu między dążeniami postaci
a zasadami moralnymi, losem, prawami historii.
Bohaterka Balladyny wchodzi w konflikt z nor-
GATUNEK
mami moralnymi – żądna władzy i bogactwa po-
pełnia wiele zbrodni, lekceważy to jednak i zostaje
ukarana śmiercią.
Na początku XIX wieku, czyli w okresie roman-
tyzmu, wykształcił się gatunek zwany dramatem
romantycznym. Jego cechą było łączenie scen re-
alistycznych z fantastycznymi, elementów tragicz-
nych i groteskowych. Dramat romantyczny sprze-
ciwiał się regułom i ograniczeniom, odwoływał
się do twórczości Williama Szekspira, wielkiego
angielskiego dramatopisarza żyjącego na przeło-
mie XVI i XVII wieku. Balladyna jest dramatem
romantycznym.
Utwór zawiera też podobieństwa do starej ballady
i baśni, a niektórzy badacze nazywali go baśnią po-
39
66542473390957
66
Kompozycja
lityczną. Balladyna jest utworem bardzo orygi-
nalnym.
Kompozycja
W tragedii Juliusza Słowackiego można odnaleźć
mnóstwo wydarzeń, spiętrzenie konfliktów koń-
czących się śmiercią niemal wszystkich postaci
(Aliny, Gralona, Grabca, Pustelnika, Kirkora, Ko-
stryna, Wdowy, Balladyny).
KOMPOZYCJA
Świat tej tragedii jest pełen sprzeczności. Doty-

czą one przyrody i czasu – poeta łączy fakty, które
jednocześnie nie mogły się zdarzyć (żniwa wiosną,
wiosenne fiołki w malinach, legendarny Popiel
i chrześcijański rycerz Kirkor). Można to wyjaśnić
baśniowością utworu.
Autor posługuje się też kontrastami, przeciw-
stawieniami – najłatwiej dostrzec je w charakte-
rach postaci: łagodna Alina i drapieżna Balladyna,
szlachetny rycerz Kirkor i Kostryn, przybłęda bez
zasad i honoru.
Wydarzenia w tym świecie dzieją się na opak,
często za sprawą przypadku. Żoną prawego
Kirkora zostaje nie pracowita i dobra Alina, lecz
zbrodniarka Balladyna. Zwiewna nimfa Goplana
zakochuje się w prostackim Grabcu, a cudowną ko-
ronę Lecha znajduje Chochlik.
40
66542473390957
66
Kompozycja
Balladyna ma wyrazisty początek (Kirkor szuka
rad u Pustelnika) i wyraziste zakończenie – śmierć
Balladyny od uderzenia pioruna.
Całość zbudowaną z pięciu aktów kończy epilog.
W utworze widzimy połączenie oraz przenikanie
realizmu i fantastyki nawiązującej do baśni i le-
gend. Autor umieścił akcję nad jeziorem Gopło,
wymienia też Gnezno (Gniezno) – legendarną i hi-
storyczną kolebkę państwa polskiego. Miejsca te
zapełnił realistycznym tłumem wieśniaków i wie-
śniaczek. Realistyczna jest chata Wdowy, zajęcia
KOMPOZYCJA
jej i córek, ale mieszkająca w jeziorze nimfa to już
postać ze świata fantastyki – kojarzy nam się ze
Świtezianką z ballady Mickiewicza. Tamta także
była nimfą, spotykała się z człowiekiem, pojawia-
ła się i znikała. Podróż Kirkora w złocistej karecie
na poszukiwanie dobrej, kochającej żony, spełnie-
nie się marzeń ubogiej matki o królewskim mężu
dla córek to z kolei wątki znane z baśni. Elemen-
tem baśniowym jest też zamiana postaci ludzkiej
na inną – tu zamienienie Grabca w drzewo, potem
w króla. Baśniowe jest pomieszanie czasu, pór roku
i charakterystycznych dla nich roślin.
Bohaterowie świata przedstawionego są również
groteskowi. Groteskowe jest uczucie zwiewnej
Goplany do rubasznego wiejskiego pijaka Grabca
oraz ich rozmowy, groteskowy jest Filon mówiący
o urokach życia pozagrobowego.
41
66542473390957
66
Fabuła
W świecie Balladyny pojawiają się też postacie
i rekwizyty symboliczne.
Pustelnik symbolizuje wzorzec zasad moralnych,
to nauczyciel wiary, trochę spowiednik, strażnik
świętej korony Lecha.
Kirkor to symbol rycerza chrześcijańskiego i ryce-
rza-ziemianina (ten drugi jest mu bliższy).
Korona Lecha to cudowna korona, zapewniająca
szczęśliwy byt narodowi, to korona-dar od jednego
z Trzech Króli, trzymana w dłoniach przez Dzie-
ciątko Jezus.
Piorun to symbol karzącej ręki sprawiedliwości,
FABUŁA
która – zgodnie z ludową koncepcją sprawiedliwo-

ści – musi spotkać winnego. Piorun zrealizował
wyrok, jaki wydała na siebie Balladyna, był tym
samym świadectwem sprawiedliwości Boga.
I wreszcie maliny – symbol zbrodni. Pieśń o ma-
linach pełni funkcję proroczą i magiczną zarazem,
towarzyszy gościom podczas uczty w zamku, przy-
pomina Balladynie jej winę, przywołuje widmo Ali-
ny, powoduje panikę i omdlenie głównej bohaterki.
Fabuła
Wydarzenia dziejące się w tej tragedii „na oczach”
widza (czytelnika) mają swój początek w prze-
42
66542473390957
66
Fabuła
szłości Pustelnika i Goplany. On jest wygnanym
przez złego brata królem, żyje w lesie, zabrał jed-
nak ze sobą na wygnanie skarb – cudowną koronę
Lecha zapewniającą dotąd szczęście Lechitom.
Goplana natomiast, nim obudziła się z zimowe-
go snu na dnie Gopła, zakochała się w człowie-
ku, który zimą wpadł do przerębli. Wydał się jej
piękny, lecz pod wodą zaczął umierać, więc mu-
siała oddać go ludziom. Jednak uczucie przetrwało
i rządzi nią. Pustelnik i Goplana mówią o tym w 1.
i 2. scenie I aktu. Fabuła Balladyny została uka-
zana w pięciu aktach. Akcja jest dynamiczna.
Akt I kończy się zapowiedzią konkursu zbierania
FABUŁA
malin przez siostry, współzawodniczące w ten spo-
sób o tytuł żony Kirkora. Akt II ukazuje zabójstwo
Aliny i kłamstwo Balladyny o siostrze oraz zarę-
czyny Kirkora z Balladyną. Akt III, obfitujący
w wydarzenia, przedstawia też nową postać –
Kostryna, wkrótce sprzymierzeńca grafini w jej
niegodziwych działaniach, wyjazd Kirkora, wizytę
Balladyny u Pustelnika i odkrycie jej zbrodni przez
starca oraz zapowiedź kary. Rozmowę obojga pod-
słuchuje Kostryn. Jest tu także dalszy ciąg wąt-
ku fantastycznego – Goplana kusi Grabca swymi
mocami, zamienia go w króla dzwonkowego, a on
wybiera się na ucztę do zamku Kirkora. Do zam-
ku przybywa Gralon, wysłannik Kirkora z prezen-
tem dla młodej pani – zapieczętowaną skrzynką.
Akt kończy się zabiciem Gralona przez Balladynę.
43
66542473390957
66
Czas i miejsce akcji
Akt IV rozpoczyna uczta w zamku – wśród gości
jest król dzwonkowy, Balladyna nie rozpozna-
je w nim Grabca. Okrutna grafini każe wypędzić
matkę, której się wyparła. Przybywa goniec z wie-
ścią o walecznych czynach Kirkora pod Gneznem
(zabicie tyrana Popiela IV). Balladyna cierpi katu-
sze, słuchając pieśni o malinach i zabójstwie, uka-
zuje się jej widmo Aliny, grafini omdlewa, goście
rozchodzą się na nocleg. Balladyna zabija króla
CZAS I MIEJSCE AKCJI
dzwonkowego, wraz z Kostrynem zdobywają

jego koronę. W akcie V Goplana żegna się z dusz-
kami przed swym odejściem na północ. Graf otrzy-
muje wieść o tragicznej śmierci Pustelnika. Pod
Gneznem walczą przeciw sobie wojska Ballady-
ny i Kirkora. Kirkor ginie, Balladyna wkracza
do Gnezna jako królowa, truje Kostryna, czuje się
wolna. Sprawuje sądy, trzykrotnie wydaje wyrok
śmierci – na siebie. Piorun zabija Balladynę.
W tragedii możemy wyróżnić następujące wątki:
dzieje pozbawionego tronu króla Popiela III, losy
Kirkora i Balladyny – historia małżeństwa i wal-
ki o tron, a także wątek fantastyczny, czyli wątek
zakochanej Goplany gmatwającej ludzkie losy.
Czas i miejsce akcji

Informację na ten temat podaje tekst poboczny
dramatu: Za czasów bajecznych koło jeziora Go-
44
66542473390957
66
Problematyka/Wątki
pła (s. 6), czyli tak jak w baśniach – dawno temu,
ale nie wiadomo jak dawno. Obecność Popiela
wśród postaci sytuuje akcję gdzieś w czasach po-
gańskich, znanych jedynie z legend.
Miejsce akcji podane zostało dokładniej – to las
nad Gopłem, jakaś wioska w okolicy i zamek czte-
rowieżowy grafa Kirkora oraz gród Gnezno, czyli
Gniezno (nazwa zapisywana jak w tekstach łaciń-
skich).
PROBLEMATYKA/WĄTKI
Akcja utworu trwa kilka dni – Filon zapytany
przez Kanclerza, kiedy znalazł ciało ukochanej,
odpowiada: Trzy razy księżyc i gwiazdy pobladły
(s. 152).
Problematyka/Wątki
Dramat Słowackiego porusza problem walki
o władzę, dotyczy on Pustelnika-Popiela III, Bal-
ladyny i Kirkora.
Dzieje pozbawionego tronu Popiela III

Popiel III, prawowity władca, został pozbawiony
tronu przez okrutnego brata, winnego też śmierci
królewskich dzieci. Na wygnanie zabrał koronę
Lecha, cudowną koronę Popielów zapewniającą
szczęście poddanym. Ukrył ją w lesie. Naród cier-
45
66542473390957
66
Problematyka/Wątki
piał pod krwawą władzą tyrana, skończył się czas
szczęśliwy, nadeszły klęski, udręki, głód. Wygnany
Popiel wierzył, że powróci na tron, obiecał mu po-
moc rycerz Kirkor, którego Pustelnik nazwał mę-
żem ze stali.
Kirkor nie chciał władzy dla siebie, walczył o spra-
wiedliwość i prawo. Wyruszył przeciw Popielo-
wi IV tuż po ożenku z piękną Balladyną, bo sprawy
publiczne uważał za ważniejsze. Żonie tłumaczył:
PROBLEMATYKA/WĄTKI
Niechaj wie człowiek, że mu Bóg pożyczył

Życia na krótko, niechaj odda w czynach,
Co winien Bogu (s. 75).
Szlachetny rycerz pokonał tyrana Popiela IV, zo-
stał obwołany królem, lecz nie przyjął władzy, bo
walczył o nią nie dla siebie. Czekał w Gnieźnie na
prawowitego władcę. Nie doczekał się, ponieważ
Popiel III-Pustelnik został zamordowany z rozka-
zu Balladyny. Kirkor musiał jeszcze stoczyć walkę
z nowymi uzurpatorami – Balladyna i Kostryn, zło-
dzieje korony Popielów, walczyli o władzę. W tej
walce szlachetny i prawy rycerz Kirkor poległ osa-
motniony.
Kirkor i Balladyna – dzieje małżeństwa

i walki o tron
Samolubna Balladyna jeszcze jako mieszkanka
ubogiej chaty rozumiała, że zostanie żoną Kirkora
46
66542473390957
66
Problematyka/Wątki
stanowi szansę na wielką odmianę życia i na posia-
danie władzy. Bardzo zdecydowanie postanowiła tę
okazję wykorzystać. Zabiła siostrę, została grafinią.
Odtąd popełniała wiele niegodziwości – oszukała
matkę, okłamywała i zdradzała męża, w końcu
nie wahała się wystąpić przeciw niemu zbrojnie.
Zdobyła koronę Popielów, zabijając króla dzwon-
kowego (Grabca) i sięgnęła po władzę królew-
ską. Stawała się coraz bardziej okrutna, a władza
PROBLEMATYKA/WĄTKI
demoralizowała ją. Grafini wciąż zabijała, przed
Grabcem zginął niewinny Gralon, obiecała także
śmierć Pustelnikowi. Znała zwycięską siłę złota
i przekupiła nim łuczników Kirkora, by go opuścili
i osłabili w ten sposób jego siłę. W bitwie, choć nie
brała udziału, zagrzewała i nakłaniała do zabójstwa
Kirkora, o czym świadczą drapieżne i okrutne sło-
wa do żołnierza:
Rozumiesz? można […]
Podejść… zaskoczyć na plecy – czakanem
Ciąć w łeb stalowy. – Idź – bić – i zabijać (s. 139).
Wojsko pod wodzą Kostryna zwyciężyło, wtedy
Balladyna otruła wspólnika trucizną, którą trzy-
mała dla siebie na wypadek przegranej w bitwie.
Poczuła się wreszcie wolna – nikt ze znających jej
zbrodnie nie żył. Została królową. Czuła się wyż-
sza teraz nad sąd ludu (s. 148), darowała nawet
wolność wziętym do niewoli, choć wcześniej z jej
i Kostryna rozkazu wielu powieszono. Gdy wyda-
47
66542473390957
66
Problematyka/Wątki
wała wyroki, przysięgła być sprawiedliwa. Trzy
razy skazała na śmierć winnych – samą siebie. Karę
z woli Boga wykonał piorun.
Problem władzy poruszony w dramacie stanowi
okazję do licznych odwołań do sytuacji Polski
w czasach po powstaniu listopadowym. Okrut-
ny władca, tyran, uzurpator kojarzył się z carem.
W wypowiedziach Pustelnika, Kirkora, a nawet
Grabca-króla odnajdujemy takie oto sądy:
PROBLEMATYKA/WĄTKI
Kirkor:
Ta sama Polska niegdyś tak obfita,
Staje się co rok szarańczy szpichlerzem;
Niegdyś tak bitna, dziś bladym rycerzem
Z głodami walczy i z widmem zarazy (s. 11).
Pustelnik przytacza słowa Scyty:
Zostanę,
Lecz kraju nie chcę, bo ziemie złamane
Rozgraniczają się krwią i żałobą
Dzieci i matek (s. 12).
W mowie tronowej świeżo upieczonego króla
dzwonkowego odnajdujemy okrucieństwa i non-
sensy żywcem wzięte z życia pod zaborem rosyj-
skim:
Trzeba zaraz nałożyć podatek.
[…] Każdemu szpakowi
Kazać nie myśleć wtenczas, kiedy będzie gadał…
48
66542473390957
66
Problematyka/Wątki
Zabronić, aby sejmik jaskółczy usiadał
Na trzcinach i o sprawie politycznej sądził.
Wróblów sejmy rozpędzić; ja sam będę rządził
I wieszał, i nagradzał… (s. 98).
Wątek fantastyczny
Wątek fantastyczny przedstawia miłość Goplany,
boginki wodnej, królowej Gopła, do człowieka,
PROBLEMATYKA/WĄTKI
prostaka Grabca. Wybranek Goplany kocha inną,
więc zazdrosna nimfa próbuje zdobyć go rozma-
itymi sposobami, musi też ingerować w ludzkie
sprawy, by ułożyć je korzystnie dla siebie. Poma-
gają jej w tym duszki – Skierka i Chochlik. Mają
nie dopuścić do spotkania Grabca z Balladyną (za-
danie dla Chochlika) i spowodować, żeby Kirkor,
szukający żony z wiejskiej chaty, trafił do domu
Wdowy, matki Balladyny (zadanie dla Skierki).
Zadania nie były trudne, jednak przypadek sprawił,
że zostały wykonane niedokładnie. Grabiec spotkał
Balladynę, a Skierka nie wiedział, ku której z córek
Wdowy skłonić serce Kirkora, i graf pokochał obie
piękne panny. Duszek zaśpiewał w ucho Wdowy
pieśń o malinach, więc wysłała córki do lasu. Która
przybędzie pierwsza z pełnym dzbanem malin, zo-
stanie żoną Kirkora. Pożądająca bogactw i władzy
Balladyna zabiła siostrę, aby zdobyć Kirkora, choć
nie kochała go. Porzuciła też bez wahania Grabca,
który nie chciał jednak ulec czarom Goplany.
49
66542473390957
66
Narracja
Najpierw go trochę ciekawiła, nawet ją pocałował,
ale nie mógł kochać dziwnego stworzenia z mgły
i galarety. Goplana za to, że poplątała ludzkie losy,
musiała opuścić jezioro i udać się na śnieżną pół-
noc. Przelatywała nad Gneznem uczepiona lecą-
cych żurawi i gromadziła nad nim chmury.
Nad blaszaną banią
Królewskich zamków, skąd w niebo wytryska
Igła złocona, okropne chmurzyska
Wkoło się czarnym owinęły wiankiem […].
Na czarnym wozie jakaś jędza blada,
Stu żurawiami wywieziona z piekła,
NARRACJA
Wężami stado wędrujące siekła

I kierowała nad zamek do chmury (s. 145).
Z tych chmur spadł piorun, który zabił Balladynę.
W fabule dramatu Słowackiego można by jeszcze
wskazać wątek Wdowy i epizodyczny wątek Fi-
lona.
Narracja
Dramaty, czyli utwory na scenę, nie posiada-
ją narratora. Fabuła przedstawiona jest poprzez
dialogi i monologi postaci. Istotne wskazówki dla
aktorów zawiera tak zwany tekst poboczny (di-
daskalia), zapisany kursywą, umieszczony na po-
czątku aktów i scen, a czasem przy wypowiedziach
postaci.
50
66542473390957
66
Język
Język obrazuje na ogół osobowość bohaterów, jest
zindywidualizowany. Na przykład wypowiedzi
Wdowy często zawierają przysłowia, powiedzon-
ka, a także zdrobnienia, co podkreśla jej serdecz-
ność, poczciwość i życiowe doświadczenie.
[...] Już my jutro rano
Z Alinką na poletku dożniemy ostatka;
A ty, moje dzieciątko, siedź sobie za ścianą… […]
A kto posieje dla Boga, nie straci.
Zawsze ja myślę, że wam Bóg zapłaci
Bogatym mężem…
JĘZYK
[…] ale starsza panna
Powinna prędzej zostać panną młodą.
W rzeczułkach woda goni się za wodą (s. 30).
Grabiec wypowiada się dosadnie, rubasznie, używa
wyrazów gwarowych i przysłów:
Panna młoda wąs miała, ojciec wąs ogolił
I wszystko szło jak z płatka. Lecz tu nowe cuda!
Żona grała na dudach, a tatuś był duda (s. 23).
Komiczne są „imiona”, którymi Grabiec obdarza
Goplanę: panna, mościa pani, dziewucha, aśćka,
waćpanna, baba, wywiędły schabek, dziwne stwo-
rzenie z mgły i galarety, nudna zmora, szatana
żona (wszystkie określenia znajdują się w sce-
51
66542473390957
66
Znaczenie tytułu
nie 2. I aktu). Jeden z badaczy Balladyny poli-
czył, że w całej tragedii znajduje się ponad sto
przysłów.
Goplana, Skierka i Filon mówią językiem po-
etyckim, np. Skierka o Goplanie:
[...] na słońca promyku
Wytryska z wody Goplana;
Jak powiewny liść ajeru,
Lekko wiatrem kołysana;
ZNACZENIE TYTUŁU
Jak łabędź, kiedy rozwinie

Uśnieżony żagiel steru (s. 18).
Goplana tak wspomina pierwsze spotkanie z Grab-
cem:
Tej zimy, gdym usnęła
Na skrysztalonym łożu, światło mię jakieś
Z głuchego snu gwałtownie ocuciło.
Otwieram oczy – patrzę… płomień czerwony
Jako pożaru łuna bije przez lody
I słychać głuchy huk (s. 21).
Znaczenie tytułu
Tytuł dramatu jest imieniem głównej bohaterki.
Imię nasuwa na myśl balladę, gatunek wiązany
przez poetę z folklorem. W liście do matki Sło-
wacki donosił:
52
66542473390957
66
Utwór na tle epoki
Napisałem nową sztukę teatralną – niby trage-
dię, pod tytułem „Balladyna”. […] Tragedia
cała podobna do starej ballady, ułożona tak, jak-
by ją gmin układał.
Utwór na te epoki
Juliusz Słowacki tworzył na emigracji, podobnie jak
UTWÓR NA TLE EPOKI

współcześni mu romantycy – Adam Mickiewicz,
Zygmunt Krasiński, Cyprian Kamil Norwid. Balla-
dyna powstała w okresie bujnego rozkwitu dramatu
romantycznego i gorących dyskusji o stosunku sztu-
ki dramatycznej do rzeczywistości. Przebywając
z dala od kraju, wszyscy twórcy żyli jego spra-
wami, rozważali przyczyny niedawnej klęski, czyli
upadku powstania listopadowego, i sposoby napra-
wy istniejącej sytuacji.
Balladyna była utworem bardzo oryginalnym,
wywołała dyskusje. Krasiński, pod wrażeniem
dedykowanego sobie dramatu, pisał: Najprześlicz-
niejsza epopeja […] kapryśna, swawolna […]
przyciągająca. Goszczyński, Norwid i Krasiński
zaliczali Balladynę do utworów odsłaniających
prawidłowości historyczne, ujawniających cechy
narodowego charakteru. Byli też tacy, którzy atako-
wali fantastyczność Balladyny, a pewien zajadły
przeciwnik poety (Stanisław Ropelewski) nazwał
53
66542473390957
66
Motywy i nawiązania
Słowackiego dyletantem, który zamiast studiować
epoki historyczne kreśli z nudów figury dowolne.
Cenzura na ziemiach polskich zaboru rosyjskie-
go uznała Balladynę za utwór zakazany, zade-
cydowały o tym niektóre fragmenty wypowiedzi
Grabca (mowa tronowa ze sceny 4. III aktu) oraz
Pustelnika uznane za cenzorów carskich za satyrę
na monarchię carską.
MOTYWY I NAWIĄZANIA
W dramacie Słowackiego można odnaleźć wiele
motywów: motyw walki o władzę, motyw wład-
cy, winy i kary, zabójstwa, motyw rycerza, mo-
tyw pięknej kobiety i motyw fantastyki baśnio-
wej.
Motyw walki o władzę

Juliusz Słowacki, Balladyna
Dla władzy i bogactw główna bohaterka, prosta
dziewczyna, staje się wielokrotną morderczynią.
Zabija siostrę, by zostać żoną hrabiego Kirkora,
a potem likwiduje świadków i podejrzanych, tłumi
głos sumienia, nie żałuje dokonanych czynów, staje
się niegodziwa. Żądza władzy powoduje, że grafi-
ni walczy nawet z bliskimi jej osobami – zbrojnie
54
66542473390957
66
przeciw mężowi w bitwie pod Gneznem, a trucizną
z niedawnym sojusznikiem Kostrynem. Zostaje
królową, ale nie będzie panować – spotka ją kara
z woli nieba, ginie od uderzenia pioruna.
Bolesław Prus, Faraon
Walka o władzę toczy się między młodym faraonem
a kapłanami, którzy w Egipcie faktycznie sprawo-
wali władzę, ponieważ posiadali wiedzę oraz ma-
jątek i potrafili dzięki temu umacniać swą pozycję.
Ramzes XIII pragnie ograniczyć ich władzę, chce
też przeprowadzić inne reformy, poprawić dolę
ludu. Jest młody, niedoświadczony i pewny siebie.
Sprytni kapłani wykorzystują jego słabostki, po-
sługują się podstępem oraz intrygą. Nie udaje się
otwarcie skarbca w labiryncie, skąd faraon miał
zaczerpnąć pieniądze na realizację reform. Lud od-
wróci się od niego przerażony zaćmieniem słońca,
które kapłani umieli przewidzieć i wykorzystać dla
umocnienia swej pozycji – zaćmienie wyjaśnili bo-
żym gniewem za bunt przeciw wierze i kapłanom.
Ramzes zostaje zabity, władzę przejmie Herhor, je-
den z kapłanów.
George Orwell, Folwark zwierzęcy
Pisarz wypowiada się na temat władzy i zniewo-
lenia, posługując się alegorią. Opowiada o buncie
zwierząt na folwarku przeciw władzy człowieka –
zwierzęta wyrzucają go i zaczynają same rządzić.
Planują stworzyć lepszy świat, w którym zapanuje
55
66542473390957
66
równość. Kiedy władzę przejmują świnie, troszczą
się tylko o swoje korzyści, a także manipulują in-
nymi. W końcu nawiązują kontakt z człowiekiem,
łamiąc podstawowe prawo zbiorowości. Czas na
kolejny bunt.
Motyw władcy

W tym dramacie pojawia się kilku władców; jest
niegodziwy, podstępny, okrutny Popiel IV, któ-
ry pozbawił tronu prawowitego władcę, jest Po-
piel III-wygnaniec, władca sprawiedliwy, szanują-
cy tradycję, ale pędzący żywot pustelniczy w lesie
nad Gopłem, dalej zbrodniarka Balladyna zdoby-
wająca władzę przemocą, morderstwem i prze-
kupstwem, wreszcie błazeński król dzwonkowy
rozpoczynający swe rządy w dziedzictwie Goplany
od właściwych światu ludzi decyzji o podatkach
i ograniczaniu wolności. Niegodziwcy ponoszą
karę – Popiel IV ginie z ręki Kirkora, a Balladyna
od uderzenia pioruna. Pustelnik oraz król dzwon-
kowy tracą życie z rąk Balladyny.
Henryk Sienkiewicz, Quo vadis
Władający Rzymem Neron to głupiec i okrutnik,
człowiek zapatrzony w siebie, łasy na pochlebstwa,
stąd łatwo nim manipulować. Czasem udaje się to
inteligentnemu Petroniuszowi, ale Neron to także
56
66542473390957
66
człowiek nieprzewidywalny, więc nikt nie może
przy nim być pewnym swego życia i wpływów.
Ten władca jest również tchórzem i zbrodniarzem,
zabójcą matki oraz brata. Nie interesuje go los pod-
danych, przez jego kaprys cierpią mieszkańcy pod-
palonego Rzymu, giną w mękach chrześcijanie.
Antoine de Saint-Exupéry, Mały Książę
Mały Książę podczas swoich wędrówek po pla-
netach spotkał Króla. Ten władca chciał rządzić,
wydawać rozkazy, pragnął, by te rozkazy wypeł-
niano, dlatego wydawał tylko takie, które można
było wypełnić. Nie miał jednak żadnego podda-
nego, choć uważał, że panuje nad wszystkim i jest
monarchą absolutnym i uniwersalnym. Spotkanie
z nim wzbudziło w Małym Księciu myśl, że dorośli
są dziwni.
Motyw winy i kary

Po zabójstwie siostry Balladyna przeraziła się
i uciekła z miejsca zbrodni, lecz wkrótce posta-
nawia, że będzie żyła, jakby nie było Boga. Naj-
ważniejsze dla niej było zostanie panią na zamku.
Zbrodnia pozostawiła ślad w postaci krwawego
znamienia na białym czole zabójczyni. Tego zna-
mienia nie sposób było zlikwidować, więc Balla-
dyna szukała pomocy u znającego się na leczeniu
57
66542473390957
66
Pustelnika. Ten odkrył, że ma do czynienia z za-
twardziałą zbrodniarką, która nie chce ożywienia
siostry, i przepowiedział jej karę. Wcześniej po-
wiedziała jej coś podobnego Goplana, twierdząc,
że natura zbrodnią pogwałcona mścić się będzie.
Przepowiedziała również, że ręka zbrodni dalej za-
prowadzi, i rzeczywiście Balladyna zabijała jesz-
cze wiele razy. Gdy została królową i pozbyła się
ostatniego świadka swych zbrodni, przysięgała

sprawiedliwie sądzić. Stało się jednak tak, że mu-
siała trzykrotnie wydać wyrok śmierci w sprawach,
w których sama była główną winowajczynią. Nie
uszła sprawiedliwości – zginęła od uderzenia pio-
runa.
Adam Mickiewicz, Świtezianka
Nad brzegami jeziora Świteź młody chłopak spo-
tykał się z piękną i tajemniczą dziewczyną. Bardzo
chciał, by z nim zamieszkała, i przysięgał, że bę-
dzie jej wierny na zawsze. Ostrzegała go, by nie
złamał tej przysięgi, bo spotka go straszna kara, po-
tem, jak zawsze, umknęła w las. Wracał do domu
trochę gniewny i wtedy na toni Świtezi dostrzegł
piękną dziewczynę, która kusiła go i wabiła do sie-
bie. Młodzieniec zapomniał o złożonej przysiędze
i dawnej dziewczynie, podbiegł do pięknej niezna-
jomej, chciał pocałować i wtedy poznał w niej tę,
z którą każdego dnia się spotykał. Usłyszał groźne
ostrzeżenie, że kto przysięgę naruszy, biada jemu,
58
66542473390957
66
za życia biada, i biada jego złej duszy. Otwarły
się wody jeziora i pochwyciły młodego człowie-
ka w głębinę. Czasem tylko nad Świtezią snuje się
para cieni – młodzieniec i dziewczyna. On jęczy
pod modrzewiem, ona pląsa po jeziorze.
Adam Mickiewicz, Dziady cz. II
W cmentarnej kaplicy zgromadził się lud na obrzę-
dzie dziadów. Przewodnik zgromadzenia Guślarz
przywołuje duchy zmarłych, pyta też, jak ludzie
mogą im pomóc. Najpierw przybywają duchy lek-
kie, to dwoje dzieci, które za życia zawiniły tym,
że nigdy nie zaznały cierpienia. Po śmierci ich du-
szyczki muszą błąkać się w zaświatach. Wystarczy
im ziarnko gorczycy, symbolu cierpienia, by ulżyć
ich doli. Gdy pojawia się widmo złego dziedzica,
sprawa nie jest taka prosta. Wokół złego pana krą-
żą drapieżne ptaki – to duchy jego skrzywdzonych
poddanych. Dziedzic nie miał serca, kazał wychło-
stać głodnego biedaka, który zabrał kilka jabłek
w jego sadzie, odpędził proszącą o pomoc matkę
z dzieckiem i zamarzli oboje w zimową noc. Po
śmierci dziedzic cierpi straszne męki, pali go pra-
gnienie, dręczy głód, a co do jedzenia zdobędzie, to
wydrze mu z ust drapieżna gromada, która szarpie
dziobami jego ciało. Nie można ulżyć jego mękom,
bo kto nie był ni razu człowiekiem, temu człowiek
nic nie pomoże. Dziedzic symbolizuje winy cięż-
kie, a widmo Zosi winy pośrednie. Dziewczyna za
życia żartowała z uczuć chłopców, którzy ją kocha-
59
66542473390957
66
li, nie zaznała miłości, a po śmierci musiała tułać
się w samotności i dręczyła ją tęsknota.
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz
Jacek Soplica, dumny szlachcic, zakochany do sza-
leństwa w pięknej Ewie Horeszkównie i wzgardzo-
ny przez jej ojca jako konkurent na męża, zabił Ho-
reszkę. To wielka wina. Można jednak zrozumieć
żal i bunt młodego człowieka. Horeszko często za-
praszał go do swego zamku, wykorzystywał wpły-

wy Jacka na sejmikach. Widział uczucie młodzień-
ca, ale udawał, że nie dostrzega, by Soplicy przyszło
coś takiego na myśl. Młody człowiek bardzo cier-
piał, wpadł nawet w nałóg pijaństwa. Potem ożenił
się bez miłości, bo jego ukochaną wydał ojciec za
innego. Czasem krążył koło zamku i pewnego dnia
był świadkiem napadu Moskali na Horeszkę. Ma-
gnat poradził sobie z napastnikami, wyszedł nawet
na ganek i spoglądał dumnie wkoło. Jackowi wyda-
ło się, że kpi z niego, chwycił broń leżącego Moska-
la, strzelił, trafił i zabił sprawcę swych nieszczęść.
Natychmiast zrozumiał, że popełnił czyn straszny.
Poniósł srogą karę. Swoi uznali go za zdrajcę, Mo-
skale za stronnika. Postanowił, że musi odpoku-
tować za swój czyn. Wyjechał z kraju, wstąpił do
zakonu, przybrał poniżające imię Robak. Służył
też ojczyźnie, był emisariuszem i konspiratorem.
Powrócił w rodzinne strony. Marzył, że przygotuje
na powitanie wojsk napoleońskich powstanie prze-
60
66542473390957
66
ciw Moskalom. Ocalił życie Hrabiemu, ostatniemu
z Horeszków, pogodził też Sopliców z Horeszkami
przez małżeństwo Tadeusza, swego syna, z Zosią,
wnuczką Horeszki. Umierał otoczony szacunkiem
jako patriota i bohater.
Motyw zabójstwa
Balladyna wiele razy zabijała – najpierw rodzoną
siostrę, by wygrać współzawodnictwo w zbieraniu
malin i małżeństwo z Kirkorem. Zbrodnia pocią-
gała zbrodnię: grafini zabiła mężowskiego sługę
Gralona, zabiła Grabca, by zdobyć koronę Popie-
lów, spowodowała śmierć Pustelnika, nakłaniała
do zabicia swego męża Kirkora, otruła Kostryna,
który znał wszystkie jej tajemnice. Nie żałowała
swych czynów, nie naprawiała błędów. Poniosła
karę z ręki Boga.
Biblia – Stary Testament
W Księdze Rodzaju znajduje się opowieść o bra-
tobójcy Kainie, który był rolnikiem. Jego młodszy
brat Abel pasł trzodę. Kiedy składali ofiarę Bogu,
Bóg wejrzał łaskawie na to, co złożył Abel. Wtedy
Kain stał się smutny, chodził ponury, a w końcu
z zawiści zabił brata na polu. Na pytanie Boga
o Abla odpowiedział hardo pytaniem: Czyż je-
stem stróżem brata mego? Za swój straszny czyn
61
66542473390957
66
musiał iść na tułaczkę, zamieszkał na wschód od
Edenu.
Adam Mickiewicz, Lilie
Jest to ballada o niewiernej żonie – zabójczyni
męża. Zabiła go, bojąc się kary za zdradę, pocho-
wała na łące przy ruczaju i posadziła na grobie lilie.
Po pewnym czasie mężowscy bracia proponowa-
li, by jednemu z nich oddała swą rękę. Kazała im
uwić wieńce i powiedziała, że wybierze tego, który

przyniesie piękniejszy wieniec. Zwyciężył wieniec
z liliami. A gdy w cerkwi zła żona zawierała ślub,
przybył z zaświatów duch męża i porwał morder-
czynię.
Motyw rycerza
Kirkor jest prawym, szlachetnym rycerzem, kocha
sprawiedliwość, walczy z niegodziwością. Choć
najbardziej chciałby żyć u boku pięknej żony oraz
cieszyć się spokojnym życiem i potomstwem, to
zostawia sprawy prywatne i walczy z tyranem Po-
pielem IV, który wydarł tron bratu i okrutnie rzą-
dził, nie licząc się z nikim. Kirkor pokonał złego
władcę, lecz nie chciał zostać królem, bo tron na-
leżał się Popielowi III. Kirkor był idealistą, zginął
w bitwie z wojskiem dowodzonym przez własną
żonę i jej kochanka.
62
66542473390957
66
Pieśń o Rolandzie
Roland był poddanym Karola Wielkiego, wzorem
rycerza chrześcijańskiego. Kochał swego władcę,
ojczyznę i Boga. Gotów był za te wartości oddać
życie. Wyróżniał się bohaterstwem, przestrzegał
kodeksu rycerskiego. Gdy wraz z odziałem wpadł
w zasadzkę, nie wezwał pomocy (to oznaczałoby
tchórzostwo, słabość i hańbę dla rodu). Zginął na
polu bitwy.
Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy
Wielu bohaterów tej powieści to rycerze – polscy
i inni, głównie Krzyżacy. Pisarz przyznaje ryce-
rzom zakonnym waleczność, wyszkolenie w wal-
ce, ale poza tym ukazuje ich złe cechy: pychę, zdra-
dliwość, obłudę, zakłamanie, okrucieństwo, czyli
cechy niegodne rycerza.
Rycerze polscy to przede wszystkim Zbyszko
i Maćko z Bogdańca oraz Jurand ze Spychowa.
Zbyszko, choć młody, ma doświadczenie w bojach,
zdobywał je na wyprawach u boku stryja Maćka.
Przestrzega kodeksu rycerskiego, ma damę swego
serca i jest jej wierny. Młodość i porywczość wpę-
dzają go w kłopoty, lecz zawsze ponosi sam kon-
sekwencje.
Maćko jest bitny, odważny, kocha Zbyszka jak wła-
snego syna i marzy, by dzięki niemu rozrósł się ich
ród.
63
66542473390957
66
Jurand ze Spychowa to wielki rycerz i możny pan
mieszkający na granicy z Krzyżakami i wojujący
z nimi. Walczy honorowo, bierze jeńców, trzyma
w lochach swego grodu. Nienawidzi rycerzy za-
konnych, bo są winni śmierci jego żony. Kocha
swą jedyną córkę Danusię i dla niej gotów jest paść
przed krzyżackim komturem na kolana, znosić obe-
lgi i stać pod bramą Szczytna na mrozie. Oszukany
mści się straszliwie, ale potem porzuca myśl o ze-

mście. Darowuje życie i wolność Zygfrydowi de
Löwe.
Motyw pięknej kobiety

Córki Wdowy są bardzo urodziwe. Natura ukształ-
towała je na zasadzie kontrastu – jedna jako złote
na zorzy aniołki, druga jak noc biała nad rankiem.
Balladyna jest świadoma swej urody, jednak piękno
zewnętrzne nie znajduje potwierdzenia w jej sercu
egoistycznym, okrutnym i zdradzieckim, w sercu
morderczyni.
Homer, Iliada
Przyczyną wojny trojańskiej była kobieta, piękna
Helena, żona greckiego króla Menelaosa. Obiecała
ją młodemu Parysowi Afrodyta, by skłonić go do
przyznania jej właśnie tytułu najpiękniejszej bogi-
ni. Współzawodniczyła o to z Herą i Ateną. Parys
64
66542473390957
66
przyznał pierwszeństwo Afrodycie, potem porwał
Helenę z domu jej męża i zawiózł do Troi. Obu-
rzony małżonek Heleny wraz z wielką gromadą
greckich statków przybył pod Troję i rozpoczęła
się wieloletnia wojna, którą wygrali Grecy. Troja
została doszczętnie zniszczona.
Bohaterkami epopei są dwie urodziwe kobiety:
młodziutka, niewinna Zosia oraz pełna uroku,
dojrzała Telimena. We wspomnieniach Jacka żyje
jeszcze jedna piękność, Ewa Horeszkówna. Teli-
mena poluje na męża, kokietuje Tadeusza, ale on
pokochał jednak Zosię, która zostanie jego żoną.
Telimena uwodząca Tadeusza i Hrabiego odda rękę
Rejentowi.
Wszystkie bohaterki utworów Sienkiewicza są
piękne. W Krzyżakach mamy Danuśkę i Jagienkę.
Serce ciągnie młodego rycerza Zbyszka z Bogdań-
ca do Danuśki, zostaje jej rycerzem, potem mężem.
Nie było im dane cieszyć się sobą, bo Danuśkę po-
rwali Krzyżacy, a kiedy po długich poszukiwaniach
Zbyszko ją odnalazł, była ciężko chora i wkrótce
zmarła. Jagienka zakochana w Zbyszku patrzyła
smutno na jego miłość do innej, lecz była dla niego
przyjaciółką, potem pocieszała go w nieszczęściu,
w końcu Zbyszko odkrył, że ją kocha. Najbardziej
65
66542473390957
66
z tego uradował się Maćko, który marzył o wielko-
ści i potędze rodu z Bogdańca.
Motyw miłości
Wielka i bohaterska jest miłość Wdowy do córek.
Kochała obie, ale została sama. Wierzyła w kłam-
stwo Balladyny o ucieczce Aliny z jakimś młoko-

sem, płakała, gniewała się, lecz także łudziła, że
może kiedyś córka wróci. Kiedy Balladyna wyrze-
kła się jej, cierpiała, skarżyła się ludziom, ale nigdy
nie podała imienia wyrodnej córki, nawet na tortu-
rach go nie wydała.
Dobra, pracowita Alina pokochała Kirkora nie dla
jego pieniędzy, lecz dla niego samego. Byłaby ide-
alną żoną dla tego szlachetnego rycerza.
Jeszcze trzeba wspomnieć o nieszczęśliwej miłości
Goplany do człowieka. Ona podchodziła do uczu-
cia bardzo romantycznie, on uciekał przed babą
i tłumaczył komicznie:
Ale ja na nieszczęście nie kwiat, ani ziele;
Człowiek mięsny, panienko (s. 92).
William Szekspir, Romeo i Julia
Romeo i Julia zakochali się w sobie od pierwszego
wejrzenia, lecz musieli ukrywać to przed światem,
ponieważ ich rodziny dzieliła nienawiść. Potajem-
66
66542473390957
66
nie wzięli ślub w celi ojca Laurentego. Los im jed-
nak nie sprzyjał. Serdeczny przyjaciel Romea zgi-
nął z ręki Tybalta, krewnego Julii. Romeo pomścił
druha, zabił Tybalta, więc musiał opuścić Weronę,
miasto, w którym żyli. Rodzice Julii postanowili
wydać córkę za mąż, dziewczyna szukała pomocy
u ojca Laurentego. On ofiarował Julii płyn, który
miał spowodować jej pozorną śmierć. Należało
o tym zawiadomić Romea. Wiadomość nie dotarła
do Romea na czas i był przekonany, że ukochana
umarła. Popełnił obok niej samobójstwo. Kiedy Ju-
lia ocknęła się i ujrzała męża martwego, również
odebrała sobie życie. Nie potrafili żyć bez siebie.
Jacek Soplica na łożu śmierci wspominał swą wiel-
ką i tragiczną miłość do Ewy, córki Stolnika. Nie
mógł pojąć swej wybranki za żonę, ponieważ dla
Horeszki stanowił zbyt mizernego kandydata, choć
w powiecie i na sejmikach wszyscy się z Jackiem
liczyli, a Stolnik nieraz korzystał z popularności
i sławy Soplicy. Jacek mógłby porwać Ewę, ale
panna była delikatna, a on bardzo ją kochał i nie
chciał skrzywdzić. Cierpiał więc i złość oraz duma
zżerała go, ilekroć gościł w zamku Horeszków.
Tylko łagodne spojrzenie Ewy było w stanie go
uspokoić. A potem stało się nieszczęście – Stolnik
wydał Ewę za kasztelanica. Jacek ożenił się bez mi-
łości, pił, a pewnego dnia zabił Stolnika. Po latach
67
66542473390957
66
pokuty udało się Soplicy naprawić częściowo to, co
zniszczył – jego syn Tadeusz pokochał Zosię, cór-
kę Ewy (Jacek troszczył się o los Zosi i oddał pod
opiekę Telimeny, gdyż matka dziewczyny zmar-
ła), a węzeł małżeński łączący młodych połączył
w końcu zwaśnione rody.
Zbyszka z Bogdańca kochają dwie piękne panny –
mieszkająca w sąsiedztwie Bogdańca Jagienka oraz

Danusia Jurandówna. Zbyszko kochał Danuśkę
i nie domyślał się uczuć Jagienki, którą uważał za
swą powierniczkę. Danusia umarła i młody rycerz
szukał zapomnienia w rycerskim rzemiośle, wypeł-
nił też swe przyrzeczenie złożenia pawich czubów,
czyli ozdób z hełmów znaczniejszych Krzyżaków,
u stóp swej pani. Złożył je przy grobie Danusi. Spo-
ro czasu upłynęło, zanim dostrzegł Jagienkę, ale
pobrali się, a stary Maćko pobudował im kasztel,
w którym będą szczęśliwie rosły jego wnuki.
Motyw fantastyki baśniowej

Świat fantastyczny, baśniowy reprezentują: Gopla-
na oraz jej duszki – Skierka i Chochlik. Królowa
Gopła zakochała się w człowieku, wydał się jej
piękny i uwielbiała go, nic o nim nie wiedząc. Wy-
branek był rumianym chłopem, pijakiem, prosta-
68
66542473390957
66
kiem i spryciarzem. Dla niego wtrąciła się w ludz-
kie sprawy, poplątała ludzkie losy. Choć potrafiła
czarować, nie umiała spowodować, by ją pokochał.
Skierka i Chochlik pomagali jej komplikować
ludzkie życie, lecz tylko ona poniosła karę – musia-
ła odejść znad Gopła w północną, śnieżną krainę.
Inne baśniowe elementy w tym utworze to: zamie-
nienie Grabca w wierzbę, potem w króla dzwonko-
wego, możliwość wskrzeszenia Aliny, pojawienie
się ducha Aliny na uczcie, piorun wymierzający
sprawiedliwość.
Mitologia grecka
W mitach odnajdujemy wiele tajemniczych istot –
cyklopy, syreny, psa Cerbera, potwora Minotaura
w labiryncie, a bogowie i herosi, choć przypomina-
ją wyglądem ludzi, mają nadzwyczajne zdolności,
np. Zeus miotał piorunami, potrafił zamienić się
w byka, Atlas utrzymywał na swych barkach nie-
bo, Herkules walczył z potworami, Dedal z Ikarem
szybowali w przestworzach na zrobionych przez
siebie skrzydłach.
Karol Dickens, Opowieść wigilijna
Bezdusznego skąpca Scrooge’a odwiedził duch
zmarłego wspólnika Marleya. Przybył z ostrzeże-
niem i radą – póki można, trzeba odmienić życie,
zapomnieć o sobie, żyć dla innych. Scrooge podró-
żował w czasie z duchem Przeszłego, Teraźniejsze-
69
66542473390957
66
Przykładowe wypracowania
go i Przyszłego Bożego Narodzenia. Te baśniowe
istoty i fantastyczne podróże uświadomiły bohate-
rowi konieczność odmiany życia.
Antoine de Saint-Exupéry, Mały Książę
Książę, mieszkaniec fantastycznej maleńkiej pla-
nety B-612, podróżował po innych planetach, były
PRZYKŁADOWE WYPRACOWANIA
to również planety fantastyczne i zamieszkiwali

je fantastyczni bohaterowie: Król, Pijak, Latar-
nik, Pyszałek i inni. Posiadali oni jednak przeróż-
ne ludzkie wady: pychę, żądzę władzy, pijaństwo,
bezmyślność. Na Ziemi Książę spotkał gadającego
Lisa i Żmiję.
Balladyna – zbrodniarka czy kobieta am-
bitna?
Kim jest Balladyna, urodzona w chłopskiej rodzi-
nie córka Wdowy, pracująca wraz z matką i siostrą
w polu? Wtedy była jeszcze zwykłą dziewczyną,
samolubną i ładną. Czy miała w owym czasie am-
bicje? Matka mówiła o niej:
[…] ona pierwsza w kościele i wszędzie
Pierwsza... (s. 59-60).
To mogłoby świadczyć o ambicji.
70
66542473390957
66
Należy zatrzymać się zatem nad znaczeniem słowa
„ambicja”. Słownik podaje, że jest to pragnienie
zaszczytów i uznania oparte na poczuciu swej
wartości; dążność do rozwoju, wyróżniania się,
osiągania sukcesów i uznania. Zatem ambicja
zakłada raczej pozytywne działanie, a działanie
Balladyny takim nie było.
Ta prosta dziewczyna postanowiła wyróżnić się,
zdobyć pozycję, stać się grafinią za każdą cenę, na-
wet najwyższą, bo cenę wielkiego grzechu, jakim
jest zbrodnia. Zabiła siostrę, oszukała matkę i zo-
stała żoną hrabiego Kirkora. Jest więc zbrodniar-
ką i zamordowanie siostry stanowi pierwszy tego
dowód. Będą następne.
Po drugie – bardzo szybko zagłuszyła głos sumie-
nia, pogodziła się ze śmiercią Aliny i postanowiła
żyć, jakby Boga nie znała. Odtąd pilnowała się, aby
nie zdradzić tajemnicy, a tych, których podejrzewa-
ła, że odgadli jej sekret, zabijała. Taki los spotkał
Gralona, wiernego sługę Kirkora – to kolejny do-
wód.
I jeszcze jeden: kiedy pojawiła się okazja zdobycia
korony Popielów, posiadanej przez Grabca (które-
go grafini nie poznała, był dla niej królem dzwon-
kowym), zabiła go. Zbrodnia pociągała zbrodnię.
Balladyna czuła się osaczona, zagrożona, jej psy-
chika nie wytrzymywała obciążenia zbrodniami,
71
66542473390957
66
a jednak nie kajała się przed nikim. Tu mamy ko-
lejny dowód, że to tylko zbrodniarka.
Pustelnik radził, by przywołała siostrę, to wskrzesi
zmarłą, ona wstanie i zmyje krwawe znamię z czo-
ła Balladyny. Usłyszał wtedy znamienne słowa:
Gdybym miała trzy wybladłe twarze,
Na każdej twarzy trzy straszniejsze plamy,

Wolę je nosić aż do Boga sądu,
Niż… (s. 90).
Był wstrząśnięty, groził karą nieba, katuszami du-
szy. Uciekła, lecz z pogróżką: Biada ci! Wkrótce
kazała starca zabić – znaleziono go wiszącego na
gałęzi. To jest następny dowód, że Balladyna za-
sługuje na miano zatwardziałej zbrodniarki.
Początkowo zabijała sama, potem znalazła pomoc-
nika w Kostrynie. Stała się okrutna i zachęcała do
zbrodni. W czasie bitwy pod Gneznem obiecywała
sługom nagrodę za zabicie Kirkora, dawała nawet
wskazówki, jak to zrobić. Mówiła:
Idź na ten wzgórek, niech ci trupie żebra
Będą drabiną, postronkami włosy.
Idź i zabijaj… (s. 139).
Kostrynowi, człowiekowi, któremu przestała
ufać – był zwycięzcą w bitwie, wojsko wiwatowało
na jego cześć – zaplanowała śmierć przez otrucie.
Wtedy poczuła się wolna. Nie było jej pisane ży-
72
66542473390957
66
cie, zginęła od uderzenia pioruna, zginęła, bo była
zbrodniarką.
Z powyższych rozważań wynika, że Balladyna to
zbrodniarka, a nie kobieta ambitna. Uwikłała się
w zbrodnie, nie żałowała swych czynów, zatajała
winy, zacierała ślady, działała ogarnięta żądzą władzy.
Przemówienie oskarżające Balladynę
Wysoki Sądzie! Królowa Balladyna nie była, jak
to powiedział kronikarz Wawel, niewiastą pełną
cnót. Jesteśmy tu właśnie po to, by udowodnić, że
to zbrodniarka, kobieta okrutna, żądna władzy i bo-
gactw, niewierna żona, wyrodna córka i siostra.
Oskarżam Balladynę o pozbawienie życia swej
siostry Aliny, zabicie Gralona, Grabca, Pustelnika,
otrucie Kostryna oraz o przyczynienie się do śmier-
ci matki. Oto dowody.
Siostrę swą zabiła, by wygrać zawody w zbiera-
niu malin i zostać grafinią Kirkorową. Nie wystar-
czył jej tytuł siostry grafini. Zabiła nożem, ciosem
w serce i szybko się z tym pogodziła. Świadkiem
była Goplana i wierzba, w którą ta nimfa zamieniła
Grabca. Czujna Balladyna dbała tylko o zacieranie
śladów i likwidowanie ludzi domyślających się
zbrodni. Dlatego zabiła Gralona, zadając mu cios
w plecy, gdy bronił się przed mieczem Kostryna.
Zabiła zdradziecko wiernego sługę swego męża.
73
66542473390957
66
Kolejną ofiarą stał się Grabiec-król dzwonkowy.
Nie poznała go grafini wpatrzona w koronę, którą
nosił, koronę Popielów, symbol władzy królew-
skiej. Zabiła króla dzwonkowego, gdy spał jako
gość w jej zamku.
Staremu Pustelnikowi też odebrała życie. Ten
stanowił wielkie zagrożenie – zbyt szczerze z nim

rozmawiała i odgadł jej tajemnicę. Pomogło mu
w tym krwawe znamię na czole morderczyni.
Chciała się tego pozbyć, bo zbyt zwracało uwagę
otoczenia. Liczyła, że otrzyma skuteczną pomoc.
Odeszła przegrana, a ona nie lubiła przegrywać,
więc na odchodnym groziła mu: Biada ci! Nie wie-
my dokładnie, jak dokonała tego zabójstwa, lecz
wszystko wskazuje na Kostryna, któremu dała po-
lecenie:
Skończ także ze starcem,
Co mieszka w celi – a nas tylko dwoje
Będzie wiedziało (s. 131).
Nie ufała mu już wtedy, więc prawdopodobnie była
przy egzekucji, by dopilnować jej wykonania.
Po wygranej bitwie pod Gneznem, gdy wojsko wi-
watowało na cześć Kostryna, Balladyna otruła go
jadem ludomoru, który dostarczyła jej baba-zie-
larka. To morderstwo planowała starannie, knuła je
w swoim sercu, choć jej usta wypowiadały kłamli-
wie słowa miłości. Gdy Kostryn padł, udawała żal,
74
66542473390957
66
Istotne cytaty
obiecała połowę królestwa za ratowanie wodza.
Czy ktoś ją podejrzewał? Nikt oprócz Kostryna na-
zywającego ją jędzą trującą.
Balladyna przyczyniła się także do śmierci mat-
ki. Najpierw wyparła się jej, kazała wygnać z zam-
ku, a potem, sprawując sądy, nie zapobiegła, gdy
decyzją Kanclerza brali staruszkę na męki, by wy-
dała imię wyrodnej córki. Matka zmarła.
Czy trzeba jeszcze przekonywać, że królowa nie
była kobietą pełną cnót? Wszystkie jej cechy –
ISTOTNE CYTATY
energia, wytrwałość, mądrość, spryt – służyły
zbrodni i ukrywaniu zbrodni. W okrucieństwie
przeszła najgorszych zbrodniarzy. Jeśli nie mordo-
wała, to podżegała do zbrodni, do zabijania i tortur.
Zaprawdę wielkie to szczęście, że umęczony
zbrodniami Popiela IV kraj nie będzie musiał cier-
pieć pod rządami Balladyny.
Wysoki Sądzie, żądam kary dożywotnich lo-
chów dla królowej!
Istotne cytaty
Pustelnik
Ku ojczystej stronie
Wracali niegdyś od Betleem żłobu
Święci królowie – dwóch Magów i Scyta.
75
66542473390957
66
Istotne cytaty
Ów król północny zaszedł w nasze żyta,
Zabłądził w zbożu jak w lesie – bo zboże
Rosło wysokie jak las w kraju Lecha;
Więc zabłądziwszy, rzekł… „Wyprowadź, Boże!”
Aż oto przed nim odkrywa się strzecha
Królewskiej chaty – bo Lech mieszkał w chacie –
Wszedł do niej Scyta i rzekł: „Królu! bracie!
Idę z Betleem, a gwiazda błękitna
Twoich bławatków ciągle szła przede mną,
Aż tu zawiodła”. – Lech rzekł: „Zostań ze mną”. […]
Więc jako dawniej czynili mocarze,
ISTOTNE CYTATY
Z Lechem się mieniał Scyta na obrączki;

A pokochawszy mocniej sercem, w darze
Dał mu koronę… stąd nasza korona.
Zbawiciel niegdyś wyciągając rączki
Szedł do niej […] (s. 11-12).
Wdowa [do Kirkora]

[…] Wy króle! […]
Wam tylko złoto, złoto, zawsze złoto…
Kirkor
Ach nie wierz temu… nieraz my zgryzotą
Trapieni w zamkach dnie pędzimy liche.
Po stokroć, matko, wolę twoje ciche
I wiejskie życie… Miło na tym ganku
Czekać wieśniaczej małżonki […] (s. 60).
76
66542473390957
66
Istotne cytaty
Balladyna
(sama)
Więc mam już wszystko… wszystko… teraz trzeba
Używać… pańskich uczyć się uśmiechów,
I być jak ludzie, którym spadło z nieba
Ogromne szczęście… Wszakże tylu ludzi
Większych się nad mój dopuścili grzechów
I żyją (s. 73).
Goplana [do Grabca]
ISTOTNE CYTATY
[...] Miły!
Czego zażądasz? władzy, bogactw, siły […].
Wszystko mieć będziesz. Jakże mi boleśnie
Czarami twoje zakupować serce! (s. 93).
Kostryn
(sam)
Za pustelnika celą drzewami ukryty
Słyszałem tajemniczą spowiedź tej kobiéty.
O! szczęście! – teraz pan-em złotej tajemnicy […].
Mogę mieć ją i skarby (s. 100).
Śpiew duchów
Tobie szatan stróż,
Włożył w rękę nóż;
Siostra twoja rwie maliny.
A ty? a ty? Nóż twój siny
Poczerwieniał krwią… O!… (s. 117).
77
66542473390957
66
Istotne cytaty
Kirkor
Wsiadać na koń! lotem
Trzeba spieszyć do Gnezna (s. 121).
Balladyna
Dziwnie krew pachnie ode mnie…
Stało się – stało; teraz nadaremnie
Żałować rzeczy. Stało się – przeminie.
Z nas wszystkich kiedyś będą takie trupy.
Świecy! – mój cały zamek za błysk świecy! (s. 129).
ISTOTNE CYTATY
Balladyna
Nóż ten zatruty piersi mi rozerwie,
Jeżeli w ręce męża wpadnę żywa,
I serce moje bijące ukąsi
Jak żądło osy. Już po jednej stronie
Jadem zmazany okropnie poczerniał (s. 138).
Kanclerz
Pani! niech będzie poświęconą głowa,
Co nam przynosi koronę Popielów.
Witaj i panuj tak mądrze i szczodrze,
Ażebyś z Bogiem do najświętszych celów
Lud prowadziła. […]
Daj łaskę winnym – daj łaknącym chleba (s. 146).
78
66542473390957
66
Test
Wdowa
Na dzieci
Skargę zanoszę… Mówią, że królowa
Piękna jak anioł, niechaj ona sądzi… […]
Córka kazała wypędzić z podwórza
Mnie, starą matkę, na wichry i deszcze,
W noc i w pioruny, i w burzę, i jeszcze
Głodną kazała – niech jej Pan Bóg Stwórca
ZADANIA SPRAWDZAJĄCE
Przebaczy! (s. 153-154).
Zadania sprawdzające
Test
1. Matka Aliny i Balladyny, gdy wróciły z pola,
marzyła o
a) nowej chacie.
b) mężach z królewskiego dworu dla córek.
c) odpoczynku.
d) zdobyciu pomocnika do pracy.
2. Królowa Gopła poleciła Skierce
a) upleść wianek z róż.
b) pomóc Wdowie w pracy.
c) wodzić Grabca po lesie.
d) zaprowadzić Kirkora do chaty Wdowy.
3. Kirkor słyszał w chacie dźwięki lutni i czuł
woń kwiatów, ponieważ
79
66542473390957
66
Test
a) działały czary Skierki.
b) dziewczęta przyniosły z pola bukiety.
c) przez otwarte okna dolatywały wonie
i dźwięki.
d) Balladyna i Alina grały na lutniach.
4. Uzupełnij fragment pieśni o malinach: Matko,
w lesie są maliny…
a) wyślij tam swoje dziewczyny.
b) niechaj idą w las dziewczyny.

c) u wierzbiny i kaliny.
d) niech trafią w ręce Aliny.
5. W pewnej chwili Kirkor wybrałby Alinę, po-
nieważ
a) obiecała kochać go najbardziej.
b) była ładniejsza od siostry.
c) wyróżniały ją spokój i łagodność.
d) ujęła go troską o matkę i siostrę.
6. Pomocą Kirkorowi w wyborze żony miał(a)
służyć
a) konkurs w zbieraniu malin.
b) pracowitość dziewcząt.
c) uroda dziewcząt.
d) ocena matki.
7. Słowa: Jezus Maryja... w chwili, gdy Ballady-
na zabiła siostrę, padły z ust
a) Goplany.
b) Pustelnika.
80
66542473390957
66
Test
c) sumienia Balladyny.
d) wierzby, w którą został zamieniony Gra-
biec.
8. Goplana ujrzała pierwszy raz Grabca
a) na polu przy pracy.
b) zimą, gdy wpadł do przerębli.
c) w lesie, gdy zbierał grzyby.
d) nocą, gdy szedł do Balladyny.
9. Goplana, zabiegając o uczucie Grabca
a) próbowała oczarować go miłymi słowa-
mi.
b) pozwoliła się pocałować.
c) obiecywała spełniać jego życzenia.
d) Wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.
10. Balladyna, odjeżdżając do zamku męża, spali-
ła swą chatę
a) by zlikwidować ślady swego pochodze-
nia.
b) w wyniku przypadku.
c) ponieważ nie chciała zostawić ją obcym.
d) bo chata była stara.
11. Kolejną ofiarą Balladyny, po Alinie, był
a) Pustelnik.
b) Grabiec.
c) Gralon.
d) Kirkor.
81
66542473390957
66
Krzyżówki
12. Pustelnik był
a) ukrywającym się zbrodniarzem.
b) szaleńcem.
c) duchem.
d) królem-wygnańcem.
13. Skarb przechowywany przez Pustelnika to
a) skrzynka z rubinami.
b) cudowna korona Lecha.
c) zbroja rycerska.
d) święcona woda na leśne duchy.
14. Kirkor obiecał Pustelnikowi
a) uzbroić jego pustelnię.
b) dostarczać mu codziennie pożywienie.
c) pomścić go i osadzić na tronie.
d) zabrać go do swego zamku.
15. Jak kończy się historia Balladyny?
a) Balladyna umyka sprawiedliwości.
b) Balladynę zabija piorun.
c) Balladyna zostaje wygnana z kraju.
d) Balladyna popełnia samobójstwo.
Krzyżówka nr 1
1. Wypędzona z zamku na polecenie wyrodnej
córki.
2. Staruszka nazywała go jasnym królewiczem.
3. Lubił ładne dziewczyny i gorzałkę.
4. Krwawa plama na czole morderczyni.
82
66542473390957
66
Krzyżówki
5. Ale ona złe ma serce. O kim mowa?
6. Sprzymierzeniec i wspólnik młodej grafini.
7. Nad tym jeziorem poeta umieścił akcję utworu.
8. Nazywały ją królową lub jędzą.
9. Imię autora Balladyny.
10. Duszek miał tam obluzować belkę, by zatrzy-
mać karetę.
11. Matko, w lesie są…
12. Duszek królowej, ten bardziej pracowity.
13. Gród, pod którym stoczyły bój wojska Kirkora
i Kostryna.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Hasło: ......................................................................
83
66542473390957
66
Krzyżówki
Krzyżówka nr 2
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
1. Na tych kwiatach były krwawe plamy.

2. Kirkor dla Balladyny.
3. Grabiec-król chciał je nałożyć na poddanych.
4. Pojemnik na maliny.
5. Okrzyk-pogróżka Balladyny skierowany do
Pustelnika.
6. Wdowa określiła Kirkora słowami: jasny…
7. Ten ptaszek miał wskazać Kirkorowi drogę do
wiejskiej chaty.
8. W ich orszaku Goplana odleciała na północ.
9. W tej postaci Alina ukazała się Balladynie na
uczcie w zamku.
10. Miejsce urodzenia autora Balladyny.
84
66542473390957
66
Słowniczek
11. Kirkor słyszał ją w chacie Wdowy.
Hasło: ......................................................................
Słowniczek
gatunek epicko-liryczny wyro-
sły z poezji ludowej, opowiada
o niezwykłych wydarzeniach
Ballada
legendarnych lub historycz-
SŁOWNICZEK
nych. Fabuła odznacza się ta-
jemniczością.
utwór narracyjny o treści fan-
tastycznej. Występują tu po-
stacie fantastyczne, mówiące
Baśń zwierzęta i rośliny. Charak-
terystyczne jest zakończenie
baśni – dobro zwycięża, zło
zostaje ukarane.
jeden z trzech podstawowych
rodzajów literackich (obok
liryki i epiki), do którego na-
Dramat leżą utwory przeznaczone do
wystawienia na scenie, mające
fabułę, odznaczające się domi-
nacją dialogu.
85
66542473390957
66
Słowniczek
gatunek powstały na początku
XIX wieku, czyli w okresie
romantyzmu. Odznaczał się
zdecydowanym sprzeciwem
wobec reguł i ograniczeń,
dopuszczał przemieszanie re-
Dramat alizmu z fantazją, tragizmu
romantyczny z komizmem, przemieszanie
dramatu, epiki i liryki. Odwo-
ływał się przy tym do Willia-
ma Szekspira, wielkiego an-
SŁOWNICZEK
gielskiego dramaturga tworzą-

cego na przełomie XVI i XVII
wieku.
fantasy, typ twórczości wywo-
dzący się z legend, mitów i ba-
Fantastyka
śni. Akcja dzieje się w tajem-
baśniowa
niczych krainach stworzonych
przez autora.
sposób przedstawiania świata
w literaturze i innych sztu-
kach polegający na upodoba-
niu do dziwaczności, absur-
Groteska du, łączeniu sprzeczności, np.
wzniosłości z prymitywno-
ścią, komizmu z tragizmem,
mieszaniu mowy wykwintnej
z wulgarną.
86
66542473390957
66
Inscenizacje teatralne
opowieść przedstawiająca wy-
darzenia wchodzące w skład
wierzeń danej społeczności.
Mit
Fabuła opowiada o początkach
świata, narodzinach bogów,
świętych i bohaterów.
gatunek dramatu, utwór sce-
INSCENIZACJE TEATRALNE
niczny, w którym bohater jest
skazany na życiową klęskę
z powodu nierozwiązywal-
Tragedia
nego konfliktu pomiędzy dą-
żeniami postaci a zasadami
moralnymi, losem, prawami
historii.
Inscenizacje teatralne
Prapremiera dramatu odbyła się we Lwowie w mar-
cu 1862 roku, a więc już po śmierci poety. W 1868
grano Balladynę w Krakowie, a w 1888 w Warsza-
wie. W jednym z przedstawień krakowskich rolę
Goplany grała słynna Helena Modrzejewska.
Dramat Słowackiego jest stale obecny na polskich
scenach. Stanowi okazję do wielkich kreacji aktor-
skich, prowokował ciekawe pomysły reżyserskie
oraz plastyczne. Grano go nawet w czasie wojny
w Krakowie (trzykrotnie), w prywatnym mieszka-
87
66542473390957
66
Bibliografia
niu, a reżyserował Tadeusz Kantor. Wystawiano
Balladynę jako dyplomowe przedstawienie stu-
dentów PWST. Po wojnie grano ten dramat często
i w różnych teatrach, także „prowincjonalnych”.
Jedną z ciekawszych inscenizacji Balladyny było
przedstawienie w reżyserii Adama Hanuszkiewi-
cza.
Bibliografia
BIBLIOGRAFIA
J. Słowacki, Balladyna, Kraków 2010 [wszystkie

cytaty wg tego wydania].
M. Głowiński, Podręczny słownik terminów lite-
rackich, Warszawa 1995.
M. Inglot, Wstęp, [do:] J. Słowacki, Balladyna,
Wrocław 1984.
J. Kleiner, Zarys dziejów literatury polskiej, Wro-
cław 1964.
I. Kulik, K. Janke, J. Nojszewska, J. Rudomina,
Słownik motywów literackich, Toruń 2010.
E. Miodońska-Brookes, Zarys poetyki, Warsza-
wa 1974.
88
66542473390957
66
66
66542473390957
Odpowiedzi do zadań sprawdzających:
Test: 1. b, 2. d, 3. a, 4. b, 5. d, 6. a, 7. d, 8. b, 9. d, 10. a, 11. c, 12. d, 13. b, 14. c, 15. b
Krzyżówka nr 1: 1. Wdowa, 2. Kirkor, 3. Grabiec, 4. znamię, 5. Balladyna, 6. Ko-
stryn, 7. Gopło, 8. Goplana, 9. Juliusz, 10. mostek, 11. maliny, 12. Skierka, 13. Gne-
zno
Hasło: dramatopisarz
Krzyżówka nr 2: 1. róże, 2. mąż, 3. podatki, 4. dzban, 5. biada, 6. królewicz, 7. ja-
skółka, 8. żurawie, 9. widmo, 10. Krzemieniec, 11. muzyka
Hasło: żądza władzy
Lektury wszech czasów
streszczenie ● analiza ● interpretacja
1. F. Molnár, Chłopcy z Placu Broni

2. A. Kamiński, Kamienie na szaniec
3. Z. Nałkowska, Granica
4. A. de Saint-Exupéry, Mały Książę
5. G. Orwell, Rok 1984
6. M. Bułhakow, Mistrz i Małgorzata
7. M. Jaworczakowa, Oto jest Kasia
8. J. R. R. Tolkien, Hobbit, czyli tam i z powrotem
9. N. H. Kleinbaum, Stowarzyszenie umarłych poetów
10. L. M. Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza
11. I. Jurgielewiczowa, Ten obcy
12. J. Korczakowska, Spotkanie nad morzem
13. G. Orwell, Folwark zwierzęcy
14. H. Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem
15. G. Herling-Grudziński, Inny świat
16. Ch. Dickens, Opowieść wigilijna
17. Z. Krasiński, Nie-Boska komedia
18. Sofokles, Antygona
19. Molier, Skąpiec
20. Molier, Świętoszek
21. S. I. Witkiewicz, Szewcy
22. S. Żeromski, Ludzie bezdomni
23. S. Żeromski, Syzyfowe prace
24. W. Szekspir, Romeo i Julia
25. S. Żeromski, Przedwiośnie
26. Sofokles, Król Edyp
27. W. Szekspir, Hamlet
66542473390957
66
28. A. Fredro, Śluby panieńskie
29. J. Słowacki, Kordian
30. W. Szekspir, Makbet
31. S. Wyspiański, Wesele
32. G. Zapolska, Moralność pani Dulskiej
33. A. Fredro, Zemsta
34. H. Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy
35. D. Defoe, Robinson Kruzoe
36. J. Bédier, Dzieje Tristana i Izoldy
37. J. Słowacki, Balladyna
38. H. Balzac, Ojciec Goriot
39. A. Mickiewicz, Dziady
40. A. Mickiewicz, Pan Tadeusz
41. E. Hemingway, Stary człowiek i morze
42. A. Camus, Dżuma
43. B. Prus, Lalka
44. H. Sienkiewicz, Krzyżacy
45. E. Niziurski, Sposób na Alcybiadesa
46. F. Dostojewski, Zbrodnia i kara
47. S. Mrożek, Tango
48. W. Gombrowicz, Trans-Atlantyk
49. K. Makuszyński, Szatan z siódmej klasy
50. H. Sienkiewicz, Quo vadis
51. W. Gombrowicz, Ferdydurke
52. C. S. Lewis, Opowieści z Narnii, cz. 1.: Lew, Cza-
rownica i stara szafa
53. A. Szklarski, Tomek w krainie kangurów
54. M. Białoszewski, Pamiętnik z powstania war-
szawskiego
66542473390957
66
55. S. Lem, Bajki robotów
56. A. Fiedler, Dywizjon 303
57. W. S. Reymont, Chłopi, t. 1: Jesień
58. M. Twain, Przygody Tomka Sawyera
59. H. Sienkiewicz, Potop
60. J. Brzechwa, Akademia pana Kleksa
61. A. Lindgren, Dzieci z Bullerbyn
62. A. Mickiewicz, Grażyna
63. J. W. Goethe, Cierpienia młodego Wertera
64. M. Kuncewiczowa, Cudzoziemka
65. L. Kruczkowski, Niemcy
66. J. Parandowski, Mitologia
67. G. Byron, Giaur
68. F. H. Burnett, Tajemniczy ogród
69. T. Borowski, Opowiadania
70. B. Prus, Nowele i opowiadania
71. H. Sienkiewicz, Opowiadania i nowele
72. E. Orzeszkowa, Opowiadania i nowele
73. S. Żeromski, Opowiadania i nowele
74. A. Czechow, Opowiadania
75. J. Twardowski, Zeszyt w kratkę
76. C. Collodi, Pinokio
77. R. Goscinny, J.-J. Sempé, Mikołajek i inne chłopaki
78. A. A. Milne, Kubuś Puchatek
79. J. Parandowski, Przygody Odyseusza
80. E.-E. Schmitt, Oskar i pani Róża
81. F. Kafka, Proces
82. M. Musierowicz, Opium w rosole
83. M. Musierowicz, Kwiat kalafiora
66542473390957
66
84. M. Krüger, Karolcia
85. R. Pisarski, O psie, który jeździł koleją
86. J. Conrad, Jądro ciemności
87. M. Musierowicz, Kłamczucha
88. D. Terakowska, Władca Lewawu
89. J. Verne, W 80 dni dookoła świata
90. H. Lofting, Doktor Dolittle i jego zwierzęta
91. A. i Cz. Centkiewiczowie, Zaczarowana zagroda
92. I. Krasicki, A. Mickiewicz, Bajki
93. J. Kochanowski, Fraszki i Treny
94. S. Mrożek, Opowiadania
95. J. Chmielewska, Nawiedzony dom
96. A. Christie, I nie było już nikogo
97. Z. Nałkowska, Medaliony
98. F. H. Burnett, Mała księżniczka
99. M. Kownacka, Kajtkowe przygody
100. J. Grabowski, Puc, Bursztyn i goście
101. Cz. Centkiewicz, Anaruk, chłopiec z Grenlandii
102. S. Michałkow, Nie płacz, Koziołku
103. W. Chotomska, Dzieci pana Astronoma
104. A. Christie, Dwanaście prac Herkulesa
105. I. Fink, Opowiadania
106. M. Kownacka, Kukuryku na ręczniku
107. K. Drzewiecka, Piątka z Zakątka
108. E.-E. Schmitt, Dziecko Noego
109. S. Żeromski, Wierna rzeka
110. T. Różewicz, Kartoteka
111. S. Szmaglewska, Czarne Stopy
112. G. Flaubert, Pani Bovary
66542473390957
66
113. M. Konopnicka, Na jagody
114. M. Konopnicka, O krasnoludkach i o sierotce
Marysi
115. M. Kownacka, Plastusiowy pamiętnik
116. E. Knight, Lassie, wróć!
117. R. Dahl, Charlie i fabryka czekolady
118. D. Terakowska, Córka Czarownic
119. U. Eco, Imię róży
120. E. Orzeszkowa, Nad Niemnem
121. A. Domańska, Historia żółtej ciżemki
122. M. Wańkowicz, Ziele na kraterze
123. P. Huelle, Weiser Dawidek
124. B. Schulz, Sklepy cynamonowe
125. S. Lem, Solaris
126. J. Olech, Dynastia Miziołków
66542473390957
66
POLECAMY
66542473390957
66
66542473390957
66

Balladyna Juliusza Slowackiego Streszczenie Analiza Interpretacja

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Balladyna Juliusza Slowackiego Streszczenie Analiza Interpretacja

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

66542473390957

© Copyright by Literat, Toruń

lat przeleżał w rękopisie, a drukiem wydany został

go tronu i zabił troje jego dzieci. Po tej tragedii nie-

się na jego drodze i pełnym uwielbienia głosem

Wdowie do ucha pieśń o ma-

ziła – Co moje ręce zrobiły? (s. 52). W tej chwili

stryn zdziwił się, że piękną grafinię wykarmiła

życzeniem, zamieniła go w króla dzwonkowego.

którymi napełnił sobie kieszenie. Do sali wdarła się

czem i uznać za kłamcę. Tęsknił do żony i cichego

się bitwa. Kirkor wyzna-

nad goplańskim lasem dziew-

BALLADYNY Balladyna po długim milczeniu

Zabiła króla dzwonkowego, który był gościem

Pragnął osadzić na tronie w Gnieźnie prawowite-

cowi. Pozostał, by stanąć wraz z Balladyną prze-

dować, by się zakochał. Nie zdobyła jednak Grabca.

Świat tej tragedii jest pełen sprzeczności. Doty-

która – zgodnie z ludową koncepcją sprawiedliwo-

dzwonkowego, wraz z Kostrynem zdobywają

Czas i miejsce akcji

Dzieje pozbawionego tronu Popiela III

Niechaj wie człowiek, że mu Bóg pożyczył

Kirkor i Balladyna – dzieje małżeństwa

Wężami stado wędrujące siekła

Jak łabędź, kiedy rozwinie

UTWÓR NA TLE EPOKI

Motyw walki o władzę

Juliusz Słowacki, Balladyna

Motyw winy i kary

ostatniego świadka swych zbrodni, przysięgała

praszał go do swego zamku, wykorzystywał wpły-

uwić wieńce i powiedziała, że wybierze tego, który

mści się straszliwie, ale potem porzuca myśl o ze-

Motyw pięknej kobiety

stwo Balladyny o ucieczce Aliny z jakimś młoko-

mieszkająca w sąsiedztwie Bogdańca Jagienka oraz

Motyw fantastyki baśniowej

to również planety fantastyczne i zamieszkiwali

Na każdej twarzy trzy straszniejsze plamy,

stanowił wielkie zagrożenie – zbyt szczerze z nim

Z Lechem się mieniał Scyta na obrączki;

Wdowa [do Kirkora]

Goplana [do Grabca]

b) niechaj idą w las dziewczyny.

1. Na tych kwiatach były krwawe plamy.

gielskiego dramaturga tworzą-

J. Słowacki, Balladyna, Kraków 2010 [wszystkie

1. F. Molnár, Chłopcy z Placu Broni

You might also like