lektury

2022/2023
Treny/ należą do LIRYKI
 Autor: Jan Kochanowski

 Tren I – apostrofa do autorów i wszelkich smutków, aby

pomogły wylać żale; porównanie sytuacji ojca do słowików i
smoka; pytanie: czy być stoikiem czy ujawniać żal;
 Tren V – porównanie do oliwki, apostrofa do Persefony
 Tren VII – apostrofa do ubrań, żal wywołany ich widokiem
 Tren VIII – najpopularniejszy „Wielkieś mi uczyniła” – kontrast

między domem wypełnionym gwarem dziecka i pustką, która

nastała po jego śmierci
Tren VII
Nieszczesne ochędóstwo, żałosne ubiory
Mojej namilszej cory,
Po co me smutne oczy za sobą ciągniecie?
Żalu mi przydajecie.
Już ona członeczków swych wami nie odzieje,
Nie masz, nie masz nadzieje.
Ujął ją sen żelazny, twardy, nieprzespany.
Już letniczek pisany
I uploteczki wniwecz, i paski złocone -
Matczyne dary płone.
Nie do takiej łóżnice, moja dziewko droga,
Miała cię mać uboga
Doprowadzić, nie takąć dać obiecowała
Wyprawę, jakąć dała.
Giezłeczkoć tylko dała a lichą tkaneczkę,
Ociec ziemie bryłeczkę
W główki włożył. Niestetyż, i posag i ona
W jednej skrzynce zamkniona.
Tren VIII
Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,

Moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim!

Pełno nas, a jakoby nikogo nie było:

Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło.

Tyś za wszytki mówiła, za wszytki śpiewała,

Wszytkiś w domu kąciki zawżdy pobiegała.

Nie dopuściłaś nigdy matce się frasować

Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować,

To tego, to owego wdzięcznie obłapiając

I onym swym uciesznym śmiechem zabawiając.

Teraz wszytko umilkło, szczere pustki w domu,

Nie masz zabawki, nie masz rozśmiać się nikomu.

Z każdego kąta żałość człowieka ujmuje,

A serce swej pociechy darmo upatruje.

Opowieść wigilijna
gatunek: opowiadanie, kolęda, powieść
rodzaj: epika

 Autor: Charles Dickens

 Bohaterowie:
 Ebenezer Scrooge (Scrooge’a, Scrooge’owi)

 Siostrzeniec Alfred

 Bob Cratchit i Tim (Tomaszek)

 Jakub Marley (wspólnik)

 Duchy świąt Bożego Narodzenia

(przeszłych, teraźniejszych, przyszłych)


przeszłość
Wizyta w wiosce
Czekanie w szkole na Fanny, samotność
Zgoda surowego ojca na powrót do domu na święta
Terminowanie u mistrza Fezzwiga ( zabawa)
Rozstanie z Bellą(narzeczoną) i jej szczęśliwa rodzina
teraźniejszość
 Świętowanie przez marynarzy, górników,
rodzinę Boba Cratchita (rodzice + sześcioro dzieci), rodzinę
Freda – rozmowa o Ebenezerze, schowane za płaszczem dzieci
Ciemnota i Nędza
przyszłość
Czyjaś śmierć,
okradanie domu przez uliczników,
radość dłużników,
rodzina Boba opłakująca śmierć Tima,
cmentarz
Zemsta
gatunek: komedia
rodzaj: dramat

 Autor: Aleksander Fredro

 Bohaterowie:
 Cześnik – Maciej Raptusiewicz
 Rejent – …. Milczek
 Podstolina – Hanna Czepiersińska
 Klara Raptusiewiczówna (bratanica Cześnika)
 Wacław Milczek (syn Milczka)
 Józef Papkin (zależny od Cześnika)
 Dyndalski
Zemsta – czas i miejsce
Czas: Polska szlachecka (po konfederacji barskiej, bo Cześnik
ma szablę „Panią Barską”), druga połowa XVIII wieku

Miejsce: zamek
Intryga
Cześnik chce bogatej żony, więc nakazuje Papkinowi wyswatanie mu Podstoliny.
Klara i Wacław kochają się, ale nie wiedzą, jak doprowadzić do ślubu, ponieważ Cześnik i
Rejent nienawidzą się.
Rejent chce zrobić na złość Cześnikowi i wysyła ludzi, aby odbudowali mur.
Podczas ataku Papkin bierze jeńca Wacława. Klara ukrywa go u Podstoliny i wówczas
okazuje się, że był jej dawnym kochankiem.
Cześnik chce się zemścić na sąsiedzie i wysyła Papkina, aby wyzwał go na pojedynek.
Przekonuje się wtedy, że Podstolina zawarła układ z Rejentem i ma zostać żoną jego syna.
Wywołuje to gniew Cześnika, który postanawia zemstę – chce wydać Klarę za Wacława, by
uniemożliwić jego ślub z Podstoliną. Najpierw komicznie piszą list, potem łapią
Rejentowicza i doprowadzają do ślubu. Papkin przejmuje się, że Rejent go otruł i pisze
testament.
Na końcu okazuje się, że Podstolina wcale nie ma majątku – przekazuje go Klarze, która
w imieniu teścia wypłaca Podstolinie 100 tys.
Quo vadis
gatunek: powieść historyczna
rodzaj: epika

 autor: Henryk Sienkiewicz

 Rzym
 Neron
 I wiek n. e.
 Świadkowie Chrystusa św. Piotr i św. Paweł
 Ligia
 Marek PRZEMIANA! Człowiek sukcesu 
 Petroniusz
 Chilon Chilonides PRZEMIANA
 Glaukus
Dziady cz. II
gatunek: dramat romantyczny
rodzaj: dramat

 Autor: Adam Mickiewicz

 Bohaterowie:
 aniołki, Widmo Złego Pana, Zosia, chór,

Guślarz, chór ptaków nocnych

 prawdy moralne: przesłania duchów (trzeba

zaznać cierpienia, być dobrym dla innych i

nie wyśmiewać uczuć i emocji, tylko żyć
pełnią życia)
Józio i Rózia
Widmo
Pasterka Zosia
Reduta Ordona
gatunek: poemat
rodzaj: epika

 Autor: Adam Mickiewicz

 Czas i miejsce :
Warszawa, powstanie listopadowe
1831
 Fort 54

 Julian Konstanty Ordon nie oddał

wrogom fortu i amunicji, jej skład

wysadził w powietrze.
 Kompozycja: opis wojsk polskich,

rosyjskich, lot kuli, okrucieństwo

rosyjskiego cara, wejście Rosjan do
reduty (mrowie, motyl), wybuch,
refleksje o pojednaniu i roli Boga
karzącego ucisk, tyranię)
Mały Książę
gatunek: minipowieść, baśń, powiastka filozoficzna
rodzaj: epika

 Autor: Antoine de Saint Exupery

 Narrator Pilot
 Awaria silnika samolotu
 MK planety – Król, Próżny, Pijak, Bankier,

Latarnik, Geograf
 Ziemia – Żmija, Lis, ogród róż
 B-612 Róża
Mały Książę

Pilot rozpoczyna narrację po 6 latach od

wydarzeń.
Spotykał się z Małym Księciem przez tydzień.
Mały Książę przybył na Ziemię, wcześniej
podróżował po planetach.
Odwiedził po kolei: Króla, Próżnego, Pijaka,
Bankiera, Latarnika, Geografia.
Balladyna gatunek: tragedia
rodzaj: dramat
 Autor: Juliusz Słowacki
 Bohaterowie:

 Alina*

 Balladyna

 matka, wdowa

 Kirkor

Goplana, Skierka, Chochlik

 Pustelnik

 von Kostryn

 Grabiec

 * Bohaterowie „na czerwono” zginęli za sprawą Balladyny.

ŚWITEZIANKA
gatunek: ballada
rodzaj: epika, liryka, dramat

 Autor: Adam Mickiewicz

 Strzelec, Świtezianka
 Las, noc, jezioro Świteź

 Bo kto przysięgę naruszy, ach biada jemu za

życia biada i biada jego złej duszy.
Sonety krymskie A. Mickiewicz
Stepy akermańskie
gatunek: sonet
Temat: przyroda stepu, rzeka Dniestr, miasto Akrman, tęsknota
za Litwą

Żegluga
gatunek: sonet
Temat: okręt podczas wzmagającego się wiatru, burzy,
fascynacja wolnością
Śmierć pułkownika
gatunek:poemat
rodzaj: liryka

W pierwszej części podmiot liryczny maluje obraz podniosłych chwil.

Oto przed chatką leśnika zgromadziła się rota strzelców, zbiegł się także
tłum wieśniaków, by pożegnać kochanego Pułkownika. Umierający
kazał sobie przyprowadzić konia, by go po raz ostatni zobaczyć. Koń,
jak wiadomo, jest atrybutem rycerza. Pułkownik kazał także przynieść
sobie mundur i broń. Podmiot liryczny nazywa bohatera starym
żołnierzem, który chce jak Czarniecki odchodzić w pełnym rynsztunku.
Potem do izby przybywa ksiądz z komunią, a prosty lud modli się i
płacze za progiem. O świcie dzwon kościelny oznajmił śmierć rycerza.
Żołnierze rozproszyli się, a wieśniacy przyszli popatrzeć na zmarłego. W
ręku trzymał krzyż, pod głową miał siodło, u boku broń.
Drugą część utworu stanowi ostatnia zwrotka, gdzie odkrywamy z
podmiotem lirycznym, że ów rycerz był kobietą w męskim przebraniu,
wodzem powstańców – Emilią Plater.
W głuchej puszczy, przed chatką leśnika,
Rota strzelców stanęła zielona;
A u wrót stoi straż Pułkownika,
Tam w izdebce Pułkownik ich kona.
Z wiosek zbiegły się tłumy wieśniacze,
Wódz to był wielkiej mocy i sławy,
Kiedy po nim lud prosty tak płacze
I o zdrowie tak pyta ciekawy.
Kazał konia Pułkownik kulbaczyć,
Konia w każdej sławnego potrzebie;
Chce go jeszcze przed śmiercią obaczyć,
Kazał przywieść do izby - do siebie.
Kazał przynieść swój mundur strzelecki,
Swój kordelas i pas, i ładunki;
Stary żołnierz - on chce jak Czarniecki.
Umierając, swe żegnać rynsztunki.
A gdy konia już z izby wywiedli,
Potem do niej wszedł ksiądz z Panem Bogiem;
I żołnierze od żalu pobledli.
A lud modlił się klęcząc przed progiem.
Nawet starzy Kościuszki żołnierze,
Tyle krwi swej i cudzej wylali,
Łzy ni jednej - a teraz płakali
I mówili z księżami pacierze.
Z rannym świtem dzwoniono w kaplicy;
Już przed chatą nie było żołnierza,
Bo już Moskal był w tej okolicy.
Przyszedł lud widzieć zwłoki rycerza,
Na pastuszym tapczanie on leży -
W ręku krzyż, w głowach siodło i burka,
A u boku kordelas, dwururka.
Lecz ten wódz, choć w żołnierskiej odzieży,
Jakie piękne dziewicze ma lica?
Jaką pierś? - Ach, to była dziewica,
To Litwinka, dziewica-bohater,
Wódz Powstańców - Emilija Plater!
Kamienie na szaniec
 Autor: Aleksander Kamiński

 Bohaterowie:
 Rudy – Jan Bytnar
 Alek – Maciej Aleksy Dawidowski
 Zośka – Tadeusz Zawadzki
 Mały Sabotaż (akcja fotograficzna, wieszanie flag, malowanie kotwic i
żółwi, zrywanie hitlerowskich flag, zdjęcie tablicy z pomnika Kopernika),
dywersja (Grupy Szturmowe): wysadzenie torów podczas przejazdu
pociągu, ewakuacja mieszkania Jana Błońskiego, akcja pod Arsenałem,
uratowanie 49 więźniów z pociągu, zniszczenie niemieckiej strażnicy w
Sieczychach.
Pan Tadeusz
 Autor: Adam Mickiewicz

 Bohaterowie: GŁÓWNIE SZLACHTA

 Jacek Soplica – ksiądz Robak
 Stolnik, Ewa, Gerwazy/ Hrabia
 Sędzia Soplica, Zosia, Telimena, Tadeusz
 Woźny Protazy, Wojski, Podkomorzy, Asesor i Rejent, szlachta
Dobrzyńscy
 Kapitan Rykow, major Płut ( Rosjanie)
 Czas – 1811 i 1812
 Miejsce – Litwa/ Soplicowo
Losy Jacka Soplicy
losy
Przyjaźń ze Stolnikiem, popieranie go na sejmikach
Miłość do córki Stolnika – Ewy
Niezadowolenie Stolnika z powodu uczuć Jacka i Ewy (być może podanie czarnej polewki)
Gniew Jacka, plan zorganizowania oddziału wojskowego i wyjazdu poza Litwę
Poślubienie ubogiej, niekochanej dziewczyny, narodziny Tadeusza, śmierć żony
Alkoholizm Jacka
Utrata szacunku szlachty
Napaść Rosjan na Solnika
Zastrzelenie w afekcie nielubianego magnata
Prezent od Rosjan w postaci ziemi Stolnika
Uznanie Sopliców za zdrajców
Opamiętanie Jacka, wstąpienie do zakonu bernardynów
Służba ojczyźnie – przekazywanie rozkazów wodzów, bycie emisariuszem
Plan wywołania na Litwie powstania, którym dowodziliby Soplicowie
Latarnik
 Autor:
 Henryk Sienkiewicz

 Bohater:
 Skawiński
 Miejsce: Aspinwall, Ameryka Środkowa

 (Polak, powstanie listopadowe, tułaczka: Wiosna Ludów, kopacz złota w Australii, diamentów
szukał w Afryce, miał fabrykę cygar w Hawanie, w Kalifornii farmę, handlował w Ameryce
Południowej itp.)
 Paczka z książkami, na wierzchu „Pan Tadeusz”
 Utrata pracy z powodu niezapalenia latarni
 Inne utwory
Nieobowiązujące na egzaminie 8-klasisty
Hobbit
 J. R. R. Tolkien

 Bilbo Baggins
 13 krasnoludów ( w tym Thorin, potomek króla)
 Gandalf
 Wydarzenia: podwieczorek u Bilba, decyzja o wyprawie, spotkanie z trollami
(przejęcie mieczy i skarbu), elfy w dolinie Rivendell, Elrond, odczytanie run z
mieczy i planu, przejście przez Góry Mgliste, gobliny i Gollum, ucieczka przed
goblinami, wargami, pomoc orłów, Beorna, przejście przez Mroczną Puszczę,
walka z pająkami, u leśnych elfów, ucieczka w beczkach, u mieszkańców Miasta
na jeziorze, Dzień Durina, wejście do Samotnej Góry, Smaug, spustoszenie Miasta
na…, zabicie Smauga przez łucznika Barda, przejęcie skarbu przez krasnoludy,
arycyklejnot, Bitwa Pięciu Armii, śmierć Thorina, powrót do Hobbitonu
Syzyfowe prace
autor: Stefan Żeromski
rodzaj literacki – epika
gatunek literacki – powieść

Bohaterowie:
Marcinek Borowicz – szkoła w Owczarach, potem gimnazjum w
Klerykowie, najpierw poddawanie się rusyfikacji z powodu nauczycieli
Majewskiego, Zabielskiego, udziału w kółku literackim; pod wpływem
Bernarda Zygiera i recytacji „Reduty Ordona” – obudzenie się uczuć
patriotycznych, udział w spotkaniach „na górce”; miłość do Anny
Stogowskiej „Biruty”
Syzyfowe prace
Andrzej Radek – syn chłopa, zainteresował się edukacją pod
wpływem nauczyciela Antoniego Paluszkiewicza; najpierw
uczeń szkoły w Pyrzogłowach, potem trudna droga do
Klerykowa, pomoc szlachcica i znalezienie stancji u
Płoniewiczów; w szkole wykpiwany przez kolegów-szlachciców;
bójka; uratowany przez Marcina Borowicza; przyjaciel Zygiera,
jeden z aktywnych uczestników spotkań „na górce” – dostarczał
polskie książki z biblioteczki Płoniewiczów.