„Poetyckie portrety bohaterów historycznych- czyli o sposobach budowania legendy literackiej”

Tematem mojej pracy będą poetyckie portrety bohaterów historycznych, budowane na legendzie
literackiej. Warto zastanowić się na początku czym jest legenda literacka. Dotyczy ona zazwyczaj
życia bohaterów, postaci historycznych, którzy zasłynęli z niezwykłych czynów. Często przeplata
się wątek wydarzeń historycznyh. Legendy nasycone są też motywami fantastyki, łącząc fakty ze
zmyśleniem. Wielu polskich pisarzy tworzyło takie legendy literackie m.in. Adam Mickiewicz czy
Cyprian Kamil Norwid. Poniżej odwołam się właśnie do ich dzieł.

„Bema pamięci żałobny- rapsod” to utwór Norwida . Wykorzystuje on tu postać generała Józefa
Bema, wojskowego, teoretyka artylerii oraz jej dowódcy w czasie powstania listopadowego. Warto
też zwrócić uwagę na tytułowy rapsod, czyli podniosły utwór poetycki sławiący bohatera, lub
wydarzenie historyczne. Tekst Norwida jest stylizowany na pogrzeb starożytnego wodza.
Uczestniczy w nim tłum ludzi, obecny jest dawny rytuał płaczek, który podnosi nastrój wiersza.
Norwid zastosował fikcję literacką polegającą na naśladowaniu innego wydarzenia. W czasie
orszaku pogrzebowego jedzie rycerz w zbroi zmarłego, rytuał nakazywał, aby w momencie dotarcia
do grobu, rycerz spadł z konia- symbolizowany koniec ziemskiej wędrówki. Był to znak złożenia
ciała do grobu. Wiersz jest zatem przepełniony fikcją, starożytnymi motywami. W ten sposób
pogrzeb jest niezwykle podniosłą uroczystością, która oddaje wielkość generała Bema.

Innym wybitnym dziełem Norwida jest wiersz „Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie”. Głównym
tematem utworu jest postrzeganie wybitnych ludzi za życia i po śmierci przez społeczeństwo. Mówi
się, że dzieło jest monologiem z wybitnymi jednostkami, autor bezpośrednio zwraca się do
bohaterów, przykładowo: „Sokratesie”, „Kolumbie” czy „Kościuszko”. Wszyscy z wybitnych ludzi
wymienionych przez poetę są doświadczeni przez życie. Łączy ich cięki żywot, niezrozumienie,
niedocenienie przez ogół. Po śmierci zostali zaś uwielbiani, docenieni, zbudowano im groby,
pomniki. W następnej części dzieła Norwid kieruje się do Mickiewicza. Uważa, że dopiero przyszłe
pokolenia uznają jego osobowość i twórczość, tak jak w poprzednich przypadkach. Norwid mówi tu
o regule, że wybitni ludzie za życia są nikim, społeczeństwo nie akceptuje ich bo ich wielkość nie
pasuje do czasów, w których przyszło im żyć, dlatego są skazani na samotność i odrzucenie.

Następnie odwołam się do twórczości Adama Mickiewicza. „Śmierć pułkownika” to wiersz

poświęcony Emilii Plater, zasłynęła ona ze swoich działań powstańczych na Litwie. Walczyła
razem z prostymi ludźmi, mimo wysokiego urodzenia. Po decyzji o kapitulacji jej przywódcy-
Chłapowskiego, wyruszyła do Warszawy walczyć. Podróż jednak była zbyt wyczerpująca i kobieta
zmarła. Właśnie ten moment został opisany w utworze. Ostatnie chwile spędza w skromnej chatce
w lesie z pogrążonym w smutku ludem. Pojawia się średniowieczny motyw ars moriendi- sztuka
godnego umierania. Pułkownik zdaje sobie sprawę, że zostało niewiele czasu i chce zakończyć
życie zgodnie z żołnierską tradycją. Żegna się z koniem, przyjaciółmi. Każe przynieść rynsztunek.
Wszystko to przypomina, że poświęcił swoje życie dla ojczyzny. Pułkownik chce odejść jak
chrześcijanin, przybywa ksiądz z ostatnim namaszczeniem. Zgromadzeni są okryci żałobą,
doceniają męstwo pułkownika. Emilia Plater była idealną kobietą- żołnierzem.

Polscy twórcy budując poetyckie portrety bohaterów, posłużyli się nierealnymi motywami,
łącząc fakty ze zmyśleniem. Nawiązania do starożytności w „Bema pamięci żałobny- rapsod”,
stylizacja, ukazanie Emilii Plater jako idealną kobietę i pułkownika służą tworzeniu legendy
literackiej. Wybitni bohaterzy w ten sposób są ukazywani jako jeszcze bardziej wielkich, zyskują
większą potęgę. Poeci oddali im hołd i uznanie w postaci poezji za ich niezwykłe czyny.