კომპლექსური დავალება

(ჩაფხუტი)
ავტორი: ანრი არდია
• კომპლექსური დავალების პირობა

ბაიკერებისთვის ჩაფხუტი აღჭურვილობის ერთ-ერთი მთავარი და

შეუცვლელინაწილია. ჩაფხუტის დანიშნულებაა ბაიკერის თავის
დაცვა.

მისი გარეთა ფენა დამზადებულია მყარი მასალისგან, ხოლო მისი

შიგნითა ნაწილი რბილია და აქვს დეფორმაციის ,,ენერგიის
შთანთქმის“ უნარი.

ჩვენი დავალებაა გამოიკვლიოთ როგორ იცავს ჩაფხუტი ადამიანის

თავს დაზიანებისგან
ექსპერიმენტი

ჩვენი დავალებაა ქვიშის ზედაპირიდან რაიმე სიმაღლეზე

დავიჭიროთ ქვა და გავუშვათ ხელი. უნდა დავაკვირდეთ და
მოვნიშნოთ რა სიღრმეზე ჩაეფლობა ქვა ქვიშაში. უნდა გავიმეოროთ
ცდა ისე, რომ ქვის დავარდნის ადგილად ქვიშაზე მოთავსებული
იყოს მუყაოს ნაჭერი (ისე რომ ქვა მუყაოს დაეცეს). შევადაროთ
მიღებული შედეგები ერთმანეთს.
• რა არის ქვიშაში ღრმულის გაჩენის მიზეზი?

ქვიშაში ღრმულის გაჩენის მიზეზია ის, რომ ჩემმ მიერ ჩამოგდებულ სხეულზე რა
საკვირველია მოქმედებდა დედამიწის მიზიდულობა, ანუ გრავიტაცია და სწორედ
გრავიტაციით, ვარდნისას აკრეფილი სიჩქარით სხეულმა (კენჭმა) იმოქმედა საკმარისი
ძალით, რომ შეეცვალა ქვიშის ფორმა, ანუ მოახდინა ქვიშის დეფორმაცია.

• როგორ განსხვავდება თითოეულ შემთხვევაში ქვიშაზე გაჩენილი ღრმულები

ერთმანეთისაგან?

თითოეულ შემთხვევაში ქვიშის ღრმული ერთმანეთისგან სხეულის მიერ ესე იტქვას

გათხრილი ხვრელის სიღრმით განსხვავდება. მაგ: პირველ შემთხვევაშ სანამ ფურცელს
დავადებდი, კენჭმა დატოვა დაახლოებიღ 1 სანტიმეტრიანი ხვრელი ქვიშაში, ხოლო მეორე
შემთხვევაში ფურცლის დადებისას, ხვრელის სიღრმე შემცირდა და ფაქტიურად არც
ეტყობოდა არანაირი ჩაზნექილება ქვიშას.

• რომელ შემთხვევაშო წარმოიქმნა უფრო მეტი წნევა ქვიშის ზედაპირზე და რატომ?

უფრო მეტი წნევა ქვიშის ზედაპირზე წარმოიქმნა პიველ შემთხვევაში, რადგან პირველ
შემთხვევაში ჩამოვარდნილ სხეულს არანარი დაბრკოლება არ ქონდა, როგორიცაა
მაგალიტან მეორე შემთხვევაში ფურცელი, რომელმაც ჩამოვარდნილი სხეულის ძალა
თავის ფართობზე თანაბრად გადაანაწილა, რის შედეგადაც ქვიშაზე ნაკლები წნევა
წარმოიქმნა.
• რა მოხდებოდა, თუ ქვიშაზე მუყაოს ნაცვლად ქაღალდის ნაჭერს
დავაფენდით და ცდას ისე ჩავატარებდით?

თუ ქვიშაზე მუყაოს ნაცვლად ქაღალდის ნაჭერს დავაფენდით, მაშინ

ჩამოვარდნილი სხეული მასზე მეტი წნევით იმოქმედებდა.

• რა მოხდებოდა, თუ ქვიშაზე მყარ ფიცარს/მეტალს დავდებდით და ცდას

ისე ჩავატარებდით?
თუ ქვიშაზე მყარ ფიცარს/მეტალს დავდებდით, მაშინ ჩამოვარდნილი სხეული
ქვიშის ზედაპირზე რა საკვირველია ნაკლები წნევით იმოქმედებდა, რადგან
წნევის უმეტეს ნაწილს ფიცარი ანდ მეტალი თავის ზედაპირზე
გადაანაწილებს, რის შემდეგაც ქვისის ზედაპირს ერთი ნასვრეტიც არ
დაეტყობოდა.

• რამდენად მიზანშეწონილი იქნებოდა ჩაფხუტების მუყაოსგან დამზადება?

ვფიქრობ მუყაოსგან ჩაფხუტების დამზადება დიდად მიზანშეწონილი არ

არის, რადგან მუყაომ მხოლოდ მცირე წნევის შეკავება შეძლო, მაგრამ
მაგალითად ავარიის დროს ზემოქმედი წნევის რაოდენობის შეჩერებასა და
შეკავებას ვერ შეძლებს, სწორედ ამიტომ ჩაფხუტის შიდა ფენას რბილი
მასალისგან ამზადებენ.
• რატომაა აუცილებელი სამშნებლო ობიექტებზე ჩაფხუტის ტარება?
• სამშნებელო ობიექტებზე ჩაფხუტის ტარება იმიტომაა აუცილებელი,
რადგან მნად მიმდინარე მშენებლობისას შეიძლება აგური ან კიდევ რამე
მძიმე და დიდი მასის მქონე სხეული ჩამოვარდეს და დაგვეცეს თავზე,
სწორედ ამიტომ მშენებლები ატარებენჩაფხუტებს, რათა მათი თავი მუდამ
დაცული იყოს და მინიმალური ზიანი მიირონ

• როგორი მასალისგანა ა დამზადებული მშენებლის ჩაფხუტის გარსი?

მშენებლის ჩაფხუტის გარსი დამზადებულია მყარი მასალისგან

• რა მოსალოდნელი საფრთხისგან იცავს მშენებელს ჩაფხუტი?

მშენებელს ჩაფხუტი იცავს ისეთუ საფრთხისგან, როგორიცაა მაგალიტად:

აგურის, ლურსმნების, ინსტრუმენტების ყუთის და ა,შ მასალების ჩამოვარდნა.
• რა საფრთხის ქვეშ შეიძლება დადგეს მშენებელი თუ მისი ჩაფხუტის
ზედაპირი მყარი არ იქნება?

თუ მშენებლის ჩაფხუტის გარეთა აგრსი მყარი არ იქნეა, მაშნ დიდი წნევით

ჩამოვარდნილ სხეულს იგი ვერ შეაკავებს და მშენებლის თავი დიდი და
სერიოზულ ზიანს მიიღებს.
• რა პარალელს გაავლებდით ქვიშაზე ჩატარებულ ექსპერიმენტსა და
ჩაფხუტზე რაიმე ნივთის დაცემას შორის?

ორი შემთხვევას რა საკვირველია საერთო რამ აქვთ, ესაა მაგალითად

შედეგი, ანუ ექსპერიმენტში ზედაპირის დაფარებისას იმ ქვიშიან
ზედაპირზე მოქმედი წნევის რაოდენობა შემცირდა, ასევეა ჩაფხუტზე,
ჩაფხუტის გარეთა და შიდა გარსი იცავენ მომხმარებლის თავს მასზე
ოქმედი წნევის შემცირებით.
• გეტკინებოდათ თუ არა თავი თუ დაწოლისას ბალიშად ტქვენი თავის
ფორმის ქვას გამოიყენებდით?
რა საკვირველია მეტკინებოდა, რადგან წოლისას იმ ჩემი ტავის ფორმის
ქვას გარკვეული წნევით ვაწვები, მაგრამ იქიდან გამომდინარე, რომ
შიგნიტაც არ არის რბილი, თავის ტკივილები მექნებოდა.
• რატომაა ჩაფხუტის შიდა ნაწილი რბილი?

რადგან იმ რბილ მასალას აქვს დეფორმავიის ,,ენერგიის შთანთქმის

უნარი“
• რომელ შემთხვევაში გატყდა კვერცხი?

კვერცხი გატყდა პირველ შემთხვევაში, სადაც კვერცხი დაეცა იატაკზე თხლად დაფენიც
გაზეთის ფურცლებზე დაიქიდან გამომდინარე, რომ ის ფურცლები თხლაოდ იყვნენ
დაფენილნი მათ ვერ შეაკავეს კვერცხის წნევა და შესაბამისად კვერცხი გატყდა.

• როგორია ის ზედაპირი, რომელზეც დაცემის შემდეგ კვერცხი გატყდა?

ზედაპირი, რომელზე დაცემის შემდეგ კვერცხი გატყდა არის თხელი და არც თუ ისე
რბილი.

• რატომ გატყდა კვერცხი მყარ ზედაპირზე დაცემისას?

კვერცხი მყარ ზედაპირზე დაცემისას იმიტომ გატყდა, რადგან მოგვეხსენება, რომ მყარს
სხეულს არ ახასიათებს გაწელვის უნარი თუ არ გავალღვეთ და გაწელვა თუ არ შეუძლია
იმას ნიშნავს რომ მასზე ჩამოვარდნილი სხეულის წნევა ზედაპირის პლასტიკური
დეფორმაციის შემდეგ ზედაპირის მთლიან ფართობზე არ გაიფანტება და სხეული ნაკლები
წნევით ვერ იმოქმედებს, შესაბამისად იგი მაღალი წნევისგან გატყდება.

• რატომ არ გატყდა კვერცი რბილ ზედაპირზე დაცემის შემდეგ?

რადგან იმ რბილმა ზედაპირმა მასზე მოქმედი კვერცხის წნევა შთანთქა და კვერცი ნაკლები
წნევით ამოქმედა, რითაც კვერცი არ გატყდა.
• როგორი ფორმა მიირო რბილმა ზედაპირმა მასზე კვერცხის დავარდნისას?

რბილ ზედაპირზე დავარდნისას კვერცხის მთლიანი წნევა ერთ წერტილში იყო მოქცეული,
რის გამოდაც ის ზედაპირი წნევის მოქმედების წერტილში დეფორმირდა და ასევე
კვერცხის მასიდან გამომდინარე ქვევით ჩაიწია, დეფორმირდა, მაგრამ ეს იყო პლასტიკური
დეფორმაცია, რადგან ზეაპირმა თავისი პირვანდელი ფორმა დაიბრუნა.

• რა მნიშვნელობა აქვს იმ ფორმას, რომელსაც იღებს ზედაპირი მასზე სხეულის

დავარდნისას?

მას დიდი მნიშვნელობა აქვს, რადგან თუ სხეულმა დავარდნისას ზედაპირს ტავისი ფორმა
მისცა, გამოდის ის ზედაპირი დეფორმირდა და მასზე მაოქმედებულ წნევას ამცირებს არა
მარტო ,,ენერგიის შთანთქმითი“ დეფორმაციით, არამედ სხეულის ფორმის მიღებისას
ზედაპირი ქვევით-ქვევით მიიწევს, რითაც მასზე სხეულის ზემოქმდების ძალას ამცირებს.

• რა არის იმპულსი?

იმპულსი არის ვექტორული სიდიდე, რომელიც სხეულის მასისა და სიჩქარის ნამრავლის

ტოლია.

• როგორ ჩაიწერება ნიუტონის მეორე კანონი იმპულსის გამოყენებით?

𝑣 − 𝑣0
𝑓1 = 𝑚 1 1
𝑡
• შეიძლება სხვადასხვა მასის სხეულებს შქონდეთ ერთნაირი იმპულსი?

არა, არ შეიძლება. ექსპერიმენტითაა დადასტურებული

• შეიძლება სხვადსხვა სიჩქარის მქონდე სხეულებს ქონდეთ ერთნაირი იმპულსი?

კი შეიძლება. ექსპერიმენტითაა დადასტურებული.

• რა კავშირია სხეულის იმპულსსა და ძალის იმპულსს შორის?

ძალის იმპულსი სხეულის იმპულსის ცვლილების ტოლია

• თუ ძალის იმპულსი მუდმივია, როგორ შეიძლება შევამციროთ სხეულზე მოქმედი

ძალა?

სხეულზე მოქმედი ძალის შემცირება შეიძლება დროის გაზრდით ან ძალის შემცირებით

• თქვენი აზრით, რომელ შემთხვევაში იყო ურთიერთქმედების დრო მეტი, კვერცხსა და

ზედაპირებს შორის?

ჩემი აზრით მეორე შემთხვევაში, როდესაც კვერცხი რბილ ზედაპირზე ვარდებოდა.

• ერთნაირად შეიცვალა თუ არა კვერცხის იმპულსი ორივე შემთხვევაში?

რა საკვირველია არა, რადგან პირველ შემთხვევში იმპულსი გაზრდილი იყო, ხოლო მეროე
შემთხვევაში იმპულსი შემცირებული იყო, ფაქტიურად ნულამდე.
• რომელ შემთვევაში მოქმედებდა კვერცხზე მეტი ძალა?

კვერცხზე მეტი ძალა მოქმედებდა პირველ შემთხვევაში, როდესაც

იმპულსი საერთოდ არ იყო შემცირებული

• როგორ გარდაიქმნა კვერცხის დაცემის შემთხვევაში კინეტიკური

ენერგია, თითოეულ შემთხვევაში?

პირველ შემთხვევაში, უფრო მეტი იყოკინეტიკური ენერგია,

რომელიც უფრო და უფრო იზრდებოდა, ხოლო პოტენციური
მცირდებოდა და დაცემის მომენტში კინეტიკური ენერგია
გარდაიქმნა პოტენციურში, ხოლო მეორე შემთხვაში კვლავ
კინეტიკური ენერგია უფრო მეტი იყო ვიდრე პოტენციური, დაცემის
შემდეგ სხეული მაღლა ავარდა, რითაც გაზარდა პოტენვიური
ენერგია და შეამცირა კინეტიკური, თუმცა კვლავ დავარდა და
პოტენვიური კვლავ აღემატებოდა კინეტიკურ ენერგიას.
 მადლობა
ყურადღებისთვის