კლასი/თემა: 9-ე კლასი/დინამიკა და სტატიკა საათების სავარაუდო რაოდენობა:

მაკროცნება/მაკროცნებასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები:

„კვლევა“ - ფიზ.საბ. 4,5,6,7,8,9

მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ:

1) კვლევის მეთოდებია: ცდა (ექსპერიმენტი), ინფორმაციის მოძიება, მონაცემების დამუშავება (ანალიზურად, გრაფიკულად, დიაგრამებით),
გამოკითხვა, ვირტუალურ ლაბორატორიაში რეალური მოვლენის მოდელირება და სხვა. ექსპერიმენტის მსვლელობისას აუცილებელია
უსაფრთხოების წესების დაცვა;

2) რეალური მოვლენის მოდელირებისას შესაძლოა უგულებელყოფილ იქნას გარკვეული ფაქტორები, რის გამოც რეალობასთან მიახლოებულ
შედეგებს მივიღებთ;

3) მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების განვითარებისთვის აუცილებელია აღმოჩენები, ხოლო სხვადასხვა პროფესიის დაუფლებისთვის -

მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების მიღწევების ცოდნა და კვლევითი უნარების ჩამოყალიბება.

თემასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები: თემასთან დაკავშირებული საკვანძო

შეკითხვები:
1. ყოველი სხეული იმყოფება უძრავ მდგომარეობაში ან მოძრაობს წრფივად და თანაბრად მანამ,
ვიდრე მასზე მოქმედი ძალები არ გამოიყვანენ ამ მდგომარეობიდან; 1. რა შემთხვევაშია სხეული
2. ინერტულობა ყველა სხეულის დამახასიათებელი თვისებაა: სხეულის სიჩქარის შესაცვლელად უძრავი ან წრფივად და
საჭიროა მასზე ძალა მოქმედებდეს გარკვეული დროის განმავლობაში. რაც მეტია ეს დრო, მით თანაბრად მოძრავი?
2. რა არის ინერტულობა და რას
უფრო ინერტულია სხეული;
განსაზღვრავს იგი?
3. სხეულის აჩქარების გამომწვევი მიზეზი მასზე მოქმედი ძალაა; აჩქარების მიმართულება 3. რა არის სხეულის აჩქარების
ყოველთვის ემთხვევა სხეულზე მოქმედი ძალის მიმართულებას: a⃗ ⇈ ⃗
F; გამომწვევი მიზეზი?
4. ერთი სხეულის ცალმხრივი მოქმედება მეორეზე შეუძლებელია, სხეულები ყოველთვის 4. შესაძლებელია თუ არა ერთი
ურთიერთქმედებენ ძალებით, რომლებიც ერთი ბუნებისაა, მოდულით ტოლია და მიმართულია სხეულის მეორეზე მოქმედება
ერთი წრფის გასწვრივ ურთიერთსაპირისპიროდ: იყოს ცალმხრივი?
5. რაზეა დამოკიდებული მასიური
5. ნებისმიერი ორი სხეული ურთიერთმიიზიდება ძალით, რომლის მოდული
სხეულების გრავიტაციული
პირდაპირპროპორციულია მათი მასების ნამრავლის და უკუპროპორციულია მათ შორის
ურთიერთქმედების ძალა?
მანძილის კვადრატის; 6. რას გვიჩვენებს თავისუფალი
6. თავისუფალი ვარდნის აჩქარება არ არის დამოკიდებული სხეულის მასაზე და დედამიწის ვარდნის აჩქარება?
 მოცემულ წერტილში ყველა სხეულისათვის ერთნაირია; 7. ერთმანეთისაგან
7. ჰორიზონტისადმი კუთხით გასროლილი სხეულის მოძრაობა შვეული მიმართულებით ⃗
g დამოუკიდებელ როგორ
აჩქარებით თანაბარაჩქარებული და ჰორიზონტალურად თანაბარი მოძრაობის ერთობლიობაა; მოძრაობად შეიძლება
წარმოვიდგინოთ კუთხით
8. სიმძიმის ძალა მოდებულია სხეულზე, ხოლო წონა საყრდენზე ან საკიდელზე. სიმძიმის ძალა
გასროლილი სხეულის
გრავიტაციული ძალაა, სხეულის წონა კი — დრეკადობის;
მოძრაობა?
9. სხეულის ფორმის ცვლილების მიხედვით დეფორმაცია იყოფა გაჭიმვის (კუმშვის), ღუნვის, 8. რა განსხვავებაა სიმძიმის ძალასა
გრეხის და ძვრის დეფორმაციად; და წონას შორის?
10. სითხეში (აირში) ჩაძირულ სხეულზე მოქმედი ამომგდები ძალა მოდულით ამ სხეულის მიერ 9. როგორი სახის დეფორმაციები
გამოდევნილ სითხეზე (აირზე) მოქმედი სიმძიმის ძალის ტოლია: F ა= ρgV ; არსებობს?
10. რაზეა დამოკიდებული
11. თუ სხეულზე მოქმედი სიმძიმის ძალა მოდულით ამომგდებ ძალაზე მეტია ( ρსხ > ρსით ), სხეული
სითხეში/აირში მოთავსებულ
იძირება; თუ სხეულზე მოქმედი სიმძიმის ძალა მოდულით ამომგდები ძალის ტოლია ( ρსხ= ρსით
სხეულზე მოქმედი ამომგდები
,), ჩაძირულ მდგომარეობაში მყოფი სხეული სითხეში ნებისმიერ ადგილას წონასწორობაში ძალა?
იქნება; თუ სხეულზე მოქმედი სიმძიმის ძალა მოდულით ამომგდებ ძალაზე ნაკლებია ( ρსხ < ρსით 11. როგორ ჩამოაყალიბებთ
, ), სხეული წყლის ზედაპირზე ამოვა და იტივტივებს; სხეულტა ცურვის პირობებს?
12. სხეულის იმპულსს მისი სიჩქარის მიმართულება აქვს; 12. როგორი მიმართულება აქვს
სხეულის იმპულსს?
13. სხეულის იმპულსის ცვლილება სხეულზე მოქმედი ძალის იმპულსის ტოლია: ⃗
F t =⃗p −⃗p 0 . ეს
13. რითი განისაზღვრება სხეულის
ფორმულა გამოსახავს ნიუტონის მეორე კანონს, ჩაწერილს იმპულსის გამოყენებით. იმპულსის ცვლილება?
14. მექანიკური სისტემის იმპულსის ცვლილება სისტემაში შემავალ სხეულებზე მოქმედი გარე 14. რითი განისაზღვრება
ძალების ტოლქმედის იმპულსის ტოლია; მექანიკური სისტემის იმპულსის
15. ჩაკეტილ სისტემაში შემავალ სხეულთა იმპულსების ჯამი მუდმივია ამ სხეულებს შორის ცვლილება?
p 3+ ⋯+ ⃗pn =⃗
ნებისმიერი ურთიერთქმედების დროს: ⃗p1 +⃗p2+ ⃗ const ; 15. რა შემთხვევაშია სისტემის
იმპულსი მუდმივი სიდიდე?
16. ძალის მიერ შესრულებული მუშაობა რიცხობრივად F ∥(s) დამოკიდებულების გრაფიკითა და
16. როგორ ჩამოაყალიბებ
გადაადგილების ღერძით შემოსაზღვრული ფიგურის ფართობის ტოლია; მექანიკური მუშაობის
17. ენერგია ფიზიკური სიდიდეა, რომელიც განისაზღვრება იმ მუშაობით, რომლის შესრულებაც გეომეტრიულ აზრს?
შეუძლია სხეულს (სხეულთა სისტემას). ენერგია სკალარული სიდიდეა; 17. რა არის ენერგია და რითი
18. თეორემა კინეტიკური ენერგიის შესახებ მართებულია ნებიმიერი ბუნების ძალისათვის; განისაზღვრება იგი?
19. პოტენციალური ენერგია გვიჩვენებს რა მუშაობის შესრულების უნარი აქვს ურთიერთმოქმედ 18. რომელი ბუნების
ძალებისთვისაა სამართლიანი
სხეულებს, ან სხეულს მისი ნაწილების ურთიერთქმედების გამო; სხეულის პოტენციალურ
თეორემა კინეტიკური ენერგიის
ენერგიას განსაზღვრავს არჩეული ნულოვანი დონე;
შესახებ?
20. იმ სისტემის მექანიკური ენერგიის ცვლილება, რომელშიც მხოლოდ კონსერვატული ძალები 19. რას გვიჩვენებს პოტენციალური
 მოქმედებს, გარე ძალების მიერ შესრულებული მუშაობის ტოლია: ∆ E მექ ,= A გარე.; ენერგია?
21. თუ ჩაკეტილ სისტემაში სხეულები ურთიერთქმედებენ მხოლოდ კონსერვატული ძალებით, მაშინ 20. რითი განისაზღვრემა სისტემის
სისტემის სრული მექანიკური ენერგია მუდმივია: Eმექ =const; მექანიკური ენერგიის
ცვლილება?
22. როდესაც მყარი სხეული გაწონასწორებულია, მაშინ მასზე მოდებული გარე ძალების
21. რითი განისაზღვრება სისტემის
გეომეტრიული ჯამი (ტოლქმედი) ნულის ტოლია; მყარი სხეულის წონასწორობისას მასზე მექანიკური ენერგიის
მოქმედი გარე ძალების მომენტების ჯამი ნებისმიერი ღერძის მიმართ ნულის ტოლია; მყარი მუდმივობა?
სხეული გაწონასწორებულია, თუ მასზე მოქმედი გარე ძალების ტოლქმედი და ამ ძალების 22. რა შემთხვევაშია
მომენტების ჯამი ნებისმიერი ღერძის მიმართ ნულის ტოლია. გაწონასწორებული მყარი
სხეული?

სამიზნე ცნება და მასთან საკითხები/ქვესაკითხები: საკვანძო კითხვა/კითხვები, რომელსაც კომპლექსური დავალების პირობა
დაკავშირებული მკვიდრი პასუხობს დავალება: და შეფასების კრიტერიუმები:
 ნიუტონის მეორე კანონი;
წარმოდგენები: (შუალედური სასწავლო მიზანი)
 დრეკადობის ძალა; როგორ ავსახო კვლევით ნაშრომში, თუ
(გრძელვადიანი სასწავლო  იმპულსი, ძალის იმპულსი;
მიზანი) ქვეცნება: ძალის იმპულსი
როგორ იცავს ჩაფხუტი მტკივნეული
შეჯახებისაგან?

ძალა კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპზები (რესურსები, აქტივობები):

ფიზ.საბ. 2,3

მოსწავლემ უნდა
გააცნობიეროს, რომ:
I ეტაპი: კომპლექსური დავალების ფორმა

ნაბიჯი 1. როგორ უნდა წარმოვადგინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლ საკითხთან

1) სხეულებს შორის დაკავშირებით?
ურთიერთქმედება
რაოდენობრივად ხასიათდება რესურსი:
ფიზიკური სიდიდით ძალით
სამიზნე ცოდნის  რა არის კვლევითი ნაშრომი? ჩაფხუტი:
და იგი შესაძლებელია იყოს
ოთხი სხვადასხვა სახის (დეკლარატიული,  მოგიმზადებია კვლევითი ნაშრომი? ბაიკერისათვის ჩაფხუტი
(გრავიტაციული, პირობისეული,  რა არის წარმოდგენილი კვლევით ნაშრომში? აღჭურვილობის ერთ-
ელექტრომაგნიტური, ძლიერი,  რა შემთხვევაში დაგჭირდება კვლევითი ნაშრომის შექმნა?
პროცედურული) ერთი მთავარი და
სუსტი). ეს ურთიერთქმედება  გამოგიყენებიათ თუ არა პროგრამა power pointi ?
კონსტრუირებაზე შეუცვლელი ნაწილია.
ყოველთვის ორმხრივია და
ხორციელდება უშუალო
„კონტაქტით“ ან ველის
საშუალებით.
2) სხეულზე ერთი ძალის ან
ძალების ტოლქმედის
მოქმედება იწვევს ამ სხეულის
სიჩქარის ცვლილებას ან/და მის
დეფორმაციას. ძალის
(ტოლქმედის) მოქმედების
შედეგი კი დამოკიდებულია
მის მოდულზე,
მიმართულებაზე, მოდების
წერტილზე, მოქმედების
ხანგრძლივობაზე და სხეულის
იმ ზედაპირის ფართობზე,
რომელზეც ეს ძალა
(ტოლქმედი) მოქმედებს.
ამასთან თუ გარე ძალა
აწარმოებს წნევას სითხეზე ან
აირზე, წნევა ყველა
მიმართულებით ერთნაირად
ვრცელდება.
3) სხეულთა სისტემაზე
მოქმედი გარე ძალების
ტოლქმედის მნიშვნელობა
განსაზღვრავს ამ სისტემის
ენერგიისა და იმპულსის
ცვლილებას, ხოლო მყარ
სხეულზე მოქმედი ძალების
ტოლქმედისა და ამ ძალების
მომენტების ჯამის
მნიშვნელობა - სხეულის
წონასწორობის პირობას.
4) სხეულის (სხეულთა
სისტემის) მდგომარეობის
აღმწერი პარამეტრებისა და ამ
მდგომარეობის გამომწვევი
ძალის (ძალების) ერთმანეთთან
დამოკიდებულება
შესაძლებელია აღვწეროთ
ორიენტირებული  როგორ ფიქრობთ, კიდევ როგორი ფორმით შეგიძლიათ ჩაფხუტის დანიშნულებაა
წარმოადგინოთ კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია?
შეკითხვები. ბაიკერის თავის დაცვა.
 როგორ შქმნი პრეზენტაციას power point-ში?
ქვეცნება -ძალის
მისი გარეთა ფენა
იმპულსი
დამზადებულია მყარი
და გამძლე მასალისაგან ,
II ეტაპი: კომპლექსური დავალების შინაარსი
ხოლო მისი შიგნითა
ნაწილი რბილია და აქვს
ნაბიჯი 1. არა მარტო დეფორმაციის,
არამედ ენერგიის
 რატომ იყენებენ ჩაფხუტის გარეთა ფენის დასამზადებლად მყარ და
შთანთქმის უნარი.
გამძლე მასალას; (მკ2)
თქვენი დავალებაა
 რატომ იყენებენ ჩაფხუტის შიდა ფენისთვის რბილ და ადვილად დეფორმირებად
მასალას; (მკ2) გამოიკვლიოთ როგორ
იცავს ჩაფხუტი
რესურსი/აქტივობა: ადამიანის თავს
დაზიანებისაგან.
 რატომაა აუცილებელი სამშენებლო ობიექტებზე ჩაფხუტის
სამიზნე ცოდნის
მოამზადე კვლევითი
(დეკლარატიული, ტარება?
ნაშრომი და წარმოადგინე
პირობისეული,  როგორი მასალისაგანაა დამზადებული მშენებლების ჩაფხუტის
გარსი? პრეზენტაციის სახით
პროცედურული)
კონსტრუირებაზე
 რა მოსალოდნელი საფრთხისაგან იცავს მშენებელს ჩაფხუტი? power point-ში ან word-ის
 რა საფრთხის წინაშე შეიძლება დადგეს მშენებელი, თუ მისი ფაილში, რომელშიც
ორიენტირებული
ჩაფხუტის ზედაპირი მყარი არ იქნება?
შეკითხვები. ხაზგასმით იქნება
 რატომაა ჩაფხუტის შიდა ნაწილი რბილი?
 როგორ ასახავ ჩაფხუტის შემადგენელ ნაწილებს და მათ წარმოდგენილი:
ქვეცნება - ძალის
ფუნქციას შენს კვლევით ნაშრომში?
იმპულსი  რატომ იყენებენ
ჩაფხუტის გარეთა
ფენის
დასამზადებლად
ნაბიჯი 2. მყარ და გამძლე
ანალიზურად, გრაფიკულად,  როგორ იცავს ჩაფხუტი ადამიანის თავს;(მკ2) (მკ3) მასალას;(მკ2)
დიაგრამებით, ცხრილებით და
სხვა მეთოდებით.  სხვადასხვა ტიპის ტრანსპორტში, კიდევ რომელი დამცავი სისტემის  რატომ იყენებენ
მოქმედება ეფუძნება ძალის იმპულს? (მკ2)( მკ3) ჩაფხუტის შიდა
ფენისთვის რბილ
რესურსი/აქტივობა:
და ადვილად
მოსწავლეები განიხილავენ და ამოხსნიან სხვადასხვა პრაქტიკულ ამოცანებს დეფორმირებად
ძალის იმპულსთან დაკავშირებით; მასალას;(მკ2)
ჩაატარე ექსპერიმენტი მოცემული ნახატისა და ბმულების მიხედვით , იმსჯელე  როგორ იცავს
შედეგებზე. ჩაფხუტი
. Egg drop activity////Homemade Science with Bruce Yeany - YouTube ადამიანის თავს;
(მკ2) (მკ3)
 სხვადასხვა ტიპის
ტრანსპორტში,
კიდევ რომელი
დამცავი სისტემის
მოქმედება
ეფუძნება ძალის
სამიზნე ცოდნის  რომელ შემთხვევაში გატყდა კვერცხი? იმპულს? (მკ2)( მკ3)
(დეკლარატიული,  როგორია ის ზედაპირი, რომელზე დაცემის შემდეგაც
პირობისეული, კვერცხი გატყდა?
 როგორია ის ზედაპირი, რომელზე დაცემი შემდეგაც
პროცედურული)
კვერცხი არ გატყდა?
კონსტრუირებაზე
 რატომ გატყდა კვერცხი მყარ ზედაპირზე დაცემის
ორიენტირებული
შემდეგ?
შეკითხვები.  რატომ არ გატყდა კვერცხრი რბილ ზედაპირზე დაცემის
ქვეცნება - ძალის შემდეგ?
იმპულსი  როგორი ფორმა მიიღო რბილმა ზედაპირმა მასზე
კვერცხის დავარდნისას?
 რა მნიშვნელობა აქვს იმ ფორმას, რომელსაც იღებს
ზედაპირი მასზე სხეულის დავარდნისას?
  რატომ აქვს ჩაფხუტს ადამიანის თავის ფორმა? რატომ?
 როგორი ფორმა აქვს ფეხბურთელების წვივსაფარს?
რატომ?
 რატომ ამზადებენ ბალიშებს რბილი ქსოვილისაგან?
 გეტკინებოდათ თუ არა თავი ქვაზე დადებისას, თუ ქვას
იდეალურად თქვენი თავის ფორმა ექნებოდა?
 რას გრძნობთ, როდესაც დგახართ ავტობუსში, რომელიც
მკვეთრად ამუხრუჭებს?
 რას გრძნობს ამ დროს მძღოლი?
 რომელი ფიზიკური კანონები ხსნის ტქვენს მიერ
განსახილველ მოვლენას?
 რა მნიშვნელობა აქვს სხეულის დამუხრუჭებისას მასზე
ძალის მოქმედების ხანგრძლივობას?

 რა არის სხეულის იმპულსი?

 შეიძლება სხვადასხვა მასის სხეულებს ჰქონდეთ
ერთნაირი იმპულსი?
 შეიძლება თუ არა სხვასახვა სიჩქარის მქონე
სხეულებს ჰქონდეთ ერთნაირი იმპულსი?
 რა კავშირია სხეულის იმპულსსა და ძალის
იმპულსს შორის ?
 როგორ ახსნით აირბაგის მოქმედების პრინციპს?
 თუ ძალის იმპულსი მუდმივია, როგორ შეიძლება
შევამციროთ სხეულზე მოქმედი ძალა?
 რა იცავს მძღოლს წონასწორობის დაკარგვისაგან?
 როგორ ასახავთ თქვენს მიერ მიღებულ შედეგებს
კვლევით ნაშრომში?

მასწავლებლის მიერ პრეზენტაციის შემდგომ დასმული კითხვები

 აღწერე, როგორ წარიმართა დავალებაზე მუშაობის პროცესი;

 აღწერე რა პროდუქტი შექმენი;
 რა საკითხს შეეხება შენს მიერ მომზადებული დავალება?
 ახსენი, რატომ შექმენი კვლევითი ნაშრომი? რისი გაგება შეიძლება მისი
საშუალებით?
 შენი აზრით, ვინ უნდა დაინტერესდეს შენს მიერ შექმნილი კომპლექსური
დავალებით და რატომ?
 რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
 რას გააკეთებდი სხვაგვარად ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?
 მსგავსი ფორმის, ან შინაარსის დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
 შენი აზრით, რით ჰგავს და რით განსხვავდება შენი დავალება შენი თანაკლასელების
ნაშრომებისგან?