SMM Topraklama Sunum

. .
tmmob elektrik mühendisleri odası izmir şubesi . .

Elektrik SMM Eğitimi
Elektrik Tesislerinde Güvenlik ve

Topraklamalar
12 Mart 2021 Cuma
Egemen AKKUŞ
+90 506 839 88 91
egemen.akkus@emo.org.tr
Not : Elk. Elo. Müh. Egemen AKKUŞ tarafından Elektrik Mühendisleri Odası adına hazırlanmıştır.
.tmmob.elektrik mühendisleri odası.izmir şubesi.
Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği 1984 yılında yayınlanmıştır. 1986, 1995, 1996, 1998,
2000, 2004 yıllarında yapılan tüm değişikliklere rağmen; ilgili , ilişkili güncel standartlar
ile güncel HD 384 , HD 60364 ve IEC 60364 serisi standartlarını yansıtmamakta olup
güncel standartların , teknolojik gelişmelerin çok gerisinde kalmıştır.
EMO tarafından güncel EN, HD, IEC standartları doğrultusunda hazırlanarak Enerji ve
Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na 21.05.2005 tarihinde gönderilen yönetmelik taslağı
maalesef bugüne kadar bakanlık tarafından yayınlanmamıştır.
Elektrik Tesisat Tasarım ve Uygulamasındaki temel standartlar olan HD 60364 serisi standartları
HD 60364-1:2008 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 1: Ana prensipler, genel karakteristiklerin değerlendirilmesi ve tarifler
HD 60364-4-41:2007 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 4: Güvenlik için koruma Grup 41 – Elektrik çarpmasına karşı koruma
HD 60364-4-42:2011+A1:2015 Alçak gerilim elektrik tesisatları -Bolum 4-42: Güvenlik için koruma -Isıl etkilere karşı koruma
HD 60364-4-43:2010 Alçak gerilim elektrik tesisatları- Bölüm 4: Güvenlik koruması – Grup 43: Aşırı akıma karşı koruma
HD 60364-4-442:2012 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 4: Güvenlik için koruma -Alçak gerilim tesisatlarındaki bir hata ve yüksek gerilim sistemlerindeki toprak
hatalarından dolayı oluşan geçici aşırı gerilimlere karşı alçak gerilim tesisatlarında koruma.
HD 60364-4-443:2006 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 4-44: Güvenlik için koruma – Gerilim bozunumları ve elektromanyetik bozunumlara karşı koruma – Madde
443: Atmosferik kaynaklı ve anahtarlamadan kaynaklanan aşırı gerilimlere karşı koruma
HD 60364-4-444:2010 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 4 – 44: Güvenlik için koruma –Gerilim bozulması ve elektromanyetik bozulmalara karşı koruma
HD 60364-5-51:2009 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 5 – 51: Elektriksel teçhizatın seçilmesi ve montajı – Ortak kurallar
HD 60364-5-52:2011 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 5-52: Elektrik donanımının seçilmesi ve Montajı-Çekilen hat sistemleri (İletkenler)
HD 60364-5-53:2015 Alçak gerilim elektrik tesisatları-Bölüm 5: Elektrik donanımının seçilmesi ve montajı Bölüm 5-53: Anahtarlama tablosu ve kontrol tablosu Kısım 537:
Ayırma ve anahtarlama düzenleri
HD 60364-5-54:2011 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 5-54: Elektriksel teçhizatın seçilmesi ve montajı – Topraklama düzenlemeleri, koruma iletkenleri ve eş
potansiyel dengeleme iletkenleri
HD 60364-5-56:2010+A1:2011+A11:2013 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 5: Elektrik donanımının seçilmesi ve montajı Grup 56:Güvenlik hizmetleri
HD 60364-5-534:2008 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 5 -53: Elektrikli donanımın seçilmesi ve montajı – Ayırma, anahtarlama ve kontrol – Kısım 534:Aşırı gerilimlere
karşı koruma düzenleri
HD 60364-5-551:2010 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 5-551: Elektrikli donanımın seçilmesi ve montajı – Grup 55: Diğer donanım – Kısım 551: Alçak gerilimli
jeneratör grupları
HD 60364-5-557:2013 Alçak gerilim elektrik tesisatları- Bölüm 5-557: Elektrikli donanımın seçilmesi ve montajı –Yardımcı devreler
HD 60364-5-559:2005 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 5-55: Elektrik donanımının seçimi ve kurulması – Diğer donanım – Madde 559: Armatürleri ve aydınlatma
tesisleri
HD 60364-6:2007 Alçak gerilim elektrik tesisatları – Bölüm 6: Doğrulama
HD 384.4.45 Binalarda elektrik tesisatı- Bölüm 4: Güvenlik için koruma Grup 45: Gerilim düşmesine karşı koruma
HD384.4.46. S2:2001(prHD60364-4-46:2015) Binalarda elektrik tesisatı- Bölüm 4: Güvenlik için koruma Grup 46: Ayırma ve anahtarlama
HD 384.5.537 S2:1998(prHD60364-5-537:2015) Binalarda elektrik tesisatı- Bölüm 5: Elektrik donanımının seçilmesi ve montajı Grup 53: Anahtarlama tablosu ve kontrol
tablosu Kısım 537: Ayırma ve anahtarlama düzenleri
TOPRAKLAMA NEDİR ?
TOPRAKLAMA NEDİR ?
Topraklama, olası elektrik kaçaklarına karşı elektriğin basit bir sistemle toprağa aktarılmasıdır.
İnsanları ve diğer canlıları korumak için alınan bir önlem olan topraklamayı yapmak bir tercih
meselesi değil yasal bir yükümlülüktür. Kullanılan cihazların kullanım ömrünün kısalmaması ve
daha önemlisi canlı hayatının korunması için topraklama kesinlikle yapılmalıdır.
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği
Tanımlar
Madde 4- Tanımlar, genel tanımlar, topraklamaya ilişkin tanımlar, hata ve arıza çeşitlerine ilişkin tanımlar, şebeke (sistem)
tiplerine ilişkin tanımlar, iletişim sistemlerine ilişkin tanımlar olmak üzere beşe ayrılır.
b) Topraklamaya ilişkin tanımlar:
1) Toprak: Elektrik potansiyelinin her noktada sıfır olduğu yeryüzünün madde ve yer olarak ifadesidir. Örnek: humuslu
toprak, killi toprak, kumlu toprak, çamur, kayalık arazi.
2) Referans toprağı (nötr toprak): Topraklayıcıdan yeterince uzak bulunan ve topraklama tesisinin etki alanı dışında kalan
yeryüzü bölümüdür. Bu bölümdeki herhangi iki nokta arasında, topraklama akımının neden olduğu gerilim ihmal edilecek kadar
küçüktür (Şekil-2'ye bakınız).
3) Topraklama iletkeni: Topraklanacak bir cihazı ya da tesis bölümünü, bir topraklayıcıya bağlayan toprağın dışında veya
yalıtılmış olarak toprağın içinde döşenmiş bir iletkendir.
Nötr iletkeni veya ana iletken ile topraklayıcı arasındaki bağlantıya bir ayırma bağlantısı, bir ayırıcı ya da bir topraklama
bobini veya direnç bağlanmışsa, bu durumda sadece topraklayıcı ile belirtilen cihazlara en yakın toprak tarafındaki bağlantı ucu
arasındaki bağlantı, topraklama iletkenidir.
4) Topraklama barası (topraklama birleştirme iletkeni): Birden fazla topraklama iletkeninin bağlandığı bir topraklama
barasıdır (iletkenidir).
Aşağıdaki iletkenler topraklama barası sayılmaz:
i) Üç fazlı düzenlerde (üç ölçü transformatörü, üç kablo başlığı, üç mesnet izolatörü vb.) her bir cihazın topraklanacak
bölümlerini birleştiren topraklama iletkenleri,
ii) Hücre biçimindeki tesislerde, bir hücrenin cihazlarının topraklanacak bölümlerini birleştiren ve hücre içinde kesintisiz
olarak döşenmiş olan bir topraklama barasına bağlanmış topraklama iletkenleri.
5) Topraklama tesisi: Birbirlerine iletken olarak bağlanan ve sınırlı bir alan içinde bulunan topraklayıcılar ya da aynı görevi
yapan (boyasız direk ayakları, zırhlar ve metal kablo kılıfları gibi) metal parçalar ve topraklama iletkenlerinin tümüdür.
6) Topraklamak: Elektriksel bakımdan iletken bir parçayı bir topraklama tesisi üzerinden toprağa bağlamaktır.
7) Topraklama: Topraklamak için kullanılan araç, düzen ve yöntemlerin tümüdür.
7.2) Topraklamanın amaçlarına göre tanımlar:

i) Koruma topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için, işletme akım devresinde bulunmayan
iletken bir bölümün topraklanmasıdır.
ii) İşletme topraklaması: İşletme akım devresinin bir noktasının, cihazların ve tesislerin normal işletilmesi için
topraklanmasıdır. Bu topraklama iki şekilde yapılabilir:
-Dirençsiz (doğrudan doğruya) işletme topraklaması: Bu durumda, topraklama yolu üzerinde normal topraklama
empedansından başka hiçbir direnç bulunmamaktadır.
-Dirençli işletme topraklaması: Bu durumda, ek olarak ohmik, endüktif ya da kapasitif dirençler bulunmaktadır.
iii) Fonksiyon topraklaması: Bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine getirmesi amacıyla
yapılan topraklamadır. Fonksiyon topraklaması, toprağı dönüş iletkeni olarak kullanan iletişim cihazlarının işletme akımlarını da taşır.
iv) Fonksiyon ve koruma topraklaması: Fonksiyon topraklamasının aynı topraklama iletkenini kullanarak ve aynı zamanda
koruma topraklaması olarak da kullanıldığı topraklamadır.
Not : Bir iletişim tesisinin fonksiyon ve koruma topraklaması, eskiden kullanılan iletişim tesisi işletme ve koruma
topraklaması ile aynıdır.
v) Düşük gürültülü topraklama: Dış kaynaklardan iletilen (bozucu büyüklüklerle olan) girişimin seviyesi, bağlandığı bilgi
işlem veya benzeri donanımda bilgi kayıplarına neden olan kabul edilmeyecek etkiler üretmeyen bir topraklama bağlantısıdır.
Not : Genlik/frekans karakteristikleri ile ilgili olarak (suseptans= 1/x) duyarlık, donanımın tipine bağlı olarak değişir.
vi) Yıldırıma karşı topraklama: Yıldırım düşmesi durumunda, işletme gereği gerilim altında bulunan iletkenlere atlamaları
(geri atlamalar) geniş ölçüde önlemek ve yıldırım akımını toprağa iletmek için, işletme akım devresine ilişkin olmayan iletken
bölümlerin topraklanmasıdır.
vii) Raylı sistem topraklaması: İletken kısımlarla raylı sistem toprağı arasındaki dolaysız, dolaylı veya açık bağlantıdır.
Raylı sistem toprağı, geri dönüş iletkeni olarak görev yapan ve traversler veya topraklama tesisleri üzerinden toprakla
bağlantısı olan raylar ve bunlara bağlanmış iletken kısımlardır.
Toprak Özgül/Öz Direnci
3 Aralık 2003 tarihli Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği'nin 10/c-5.i.1 maddesi projelere
başlamadan önce toprak özdirencinin belirlenmesini şart koşmuştur.
30.12.2014 tarihli Elektrik Tesisleri Proje Yönetmeliği uyarınca projelerde topraklama
hesaplamalarının yapılabilmesi için toprak özgül direncinin ölçülmesi gereklidir.
21.08.2001 tarihli Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği 10-c-4 md
Toprak özdirencinin ölçülmesi: Topraklayıcıların dirençlerini hesaplamak ve ölçmek için, toprak
özdirencinin bilinmesi gerekmektedir. Özgül toprak dirençleri, bir fikir vermek amacıyla Ek-K’daki
Çizelge-K.1’de verilmiştir. Toprak özdirencinin ölçme yöntemi Ek-N’de verilmiştir.
Toprak özdirenci (ρE ): Toprağın elektriksel özdirencidir. Bu direnç, genellikle

Ω.m2/m ya da Ω.m olarak verilir. Bu direnç, kenar uzunluğu 1 m olan toprak
bir küpün karşılıklı iki yüzeyi arasındaki dirençtir.
Topraklayıcıların yayılma direnci, zeminin cinsi ve özelliği (toprak özdirenci) ile topraklayıcıların boyutlarına ve
düzenleme biçimine bağlıdır.
Birkaç metre derinliğe kadar topraktaki nem oranının değişimi, toprak özdirencinde geçici değişimlere neden
olur. Göz önüne alınması gereken diğer bir durum, değişik derinliklerdeki farklı toprak özdirençli toprak
tabakalarının varlığı nedeniyle toprak özdirencindeki değişimdir.
Dr. Frank Wenner

(F. Wenner, A Method of Measuring Earth Resistivity; Bull, National Bureau of Standards,
Bull 12(4) 258, p. 478-496; 1915/16.)


Toprak cinsi Toprak özdirenci

E
(.m)
Bataklık 5-40
(L<a/20); Çamur, kil, humus 20-200
Kum 200-2500
Çakıl 2000-3000
Havanın etkisiyle çoğunlukla <1000
4 πaR
ρ  taş
dağılmış 2000-3000
2 1
Kumtaşı 1  2
 > 500002
Granit  L   L 
1  4  1 >30000

a
  a
 
Morenin(Buzultaş)
IPI2win
Topraklayıcı Yayılma Dirençlerinin Hesabı
a) Yarım küre topraklayıcı

b) Derin (çubuk) topraklayıcı
c) Yüzeysel (şerit) topraklayıcı
d) Yıldız topraklayıcı
e) Gözlü topraklayıcı
f) Halka (ring) topraklayıcı
g) Daire şeklindeki levha topraklayıcı *****Günümüzde kullanılmamaktadır
h) Kare şeklindeki levha topraklayıcı *****Günümüzde kullanılmamaktadır
i) Küre şeklindeki topraklayıcı
*****Elektrotları tek tek hesaplayıp bunların paralel

çalıştıklarını kabul etmek yanlış sonuçlar verir
*****Karmaşık elektrot gruplarını bir bütün halde ele almak

gerekli örneğin SVERAK ve SCHWARZ metotları
Derin Topraklayıcı
Boru ya da profil çelikten yapılan ve toprağa çakılarak kullanılan topraklayıcılardır.

l
Çubuk topraklayıcılar yere olabildiğince dik olarak çakılmalıdır.
Toprağın üst tabakasının kuruması ve donması gibi nedenlerle paralel bağlı çubuk
topraklayıcılar bütün uzunlukları boyunca etkili olmadıklarından, bunlar d
arasındaki uzaklık bir topraklayıcının etkili boyunun en az iki katı olmalıdır.
Derin (çubuk) topraklayıcı
*****Çubuklar arası mesafe, çubuk boyunun en az 2 katına eşit

veya büyük ise, çubukları paralel bağlı kabul edebiliriz
Yüzeysel (Şerit) Topraklayıcı

s
b
Şerit, yuvarlak iletken ya da örgülü iletkenden yapılan ve genellikle derine l
gömülmeyen topraklayıcılardır. H
b
Uzunlamasına döşenebileceği gibi yıldız, halka, gözlü topraklayıcı ya da bunların l
s
bazılarının bir arada kullanıldığı biçimde düzenlenebilir.

Zemin koşulları elverişli ise, şerit topraklayıcılar genel olarak 0,5 ila 1m derinliğe
gömülmelidir.
*****Yayılma direncinin üst zemin tabakasının nemine bağlılığı

ve donma olasılığı göz önünde bulundurulmalıdır.
Halka (Ring) Topraklayıcı
Halka (ring) topraklayıcı özellikle transformatör

merkezlerinde, bina ve fabrikalarda topraklama direncini
düzeltmede kullanılır.
*****Yaklaşık formüle %30 ilave yapılması tavsiye edilir
D: Halka topraklayıcının kapladığı alana eşit alanlı

dairenin çapı (m)
d: şerit kalınlığının yarısı
Gözlü Topraklayıcı
Gözlü topraklayıcılar daha çok santrallerde, transformatör

merkezlerinde kullanılır
D
 
RE  E
 E
2 .D L
D: Gözlü topraklayıcının alanına eşit dairenin çapı (m)
L: Topraklayıcıda kullanılan toplam iletkenlerin uzunluğu

Topraklama Sistemi Kurulumunda Temel Unsurlar
1. Mekanik dayanım ve korozyona karşı dayanıklılığın sağlanması,
2. Isıl bakımdan en yüksek hata akımına (hesap yolu ile bulunan)

dayanıklılık,
3. İşletme araçları ve nesnelerin zarar görmesinin önlenmesi,
4. En yüksek toprak hata akımı esnasında, topraklama tesislerinde ortaya

çıkabilecek gerilimlere karşı insanların güvenliğinin sağlanmasıdır.
Bu koşulların sağlanması için

- Hata akımının değeri,
- Hatanın suresi,
- Toprağın özellikleri önemlidir.
Mekanik Dayanım Yönünden Boyutlandırma
Topraklama elektrodu ve topraklama iletkenleri korozyona karşı dayanıklı

malzemeden yapılmalıdır.
1.Topraklama elektrodu en küçük boyutları El.Tes.Topraklamalar Yönetmeliği Ek-A da verilmiştir.
2.Topraklama iletkenleri için en küçük kesitleri El.Tes.Topraklamalar Yönetmeliği Cizelge-4a da, iletkenin
mekanik olarak korunmuş veya korozyona karşı korunmuş olup, olmamasına bağlı olarak kesitler belirtilmiştir.
Ölçü trafolarının topraklanmasında en kucuk kesit koruma durumuna bağlı olarak 2.5-4 mm2 dir.
Potansiyel dengeleme iletkenleri ile ilgili en küçükk kesitler ise El.Tes. Topraklamalar Yönetmeliği Cizelge-4b’de
gösterilmiştir.
YG Tesisi Kısa Devre Akım Hesabı

YG Tesisi Kısa Devre Akım Hesabı
S = ( 960 2 5)1/2 / 159

S = 13 mm2
Temel Boyutlandırma IE = r x IRes

YG Tesisi Örnek Çalışma

YG Tesisi Örnek Çalışma

Vücut empedansı Vücut empedansı bileşenleri
Akımın
C1 R1 vücuda girişindeki
deri empedası
Kaynak Vücut
IB R2 Vücut iç direnci
ZB
~ U
ZB
Akımın
R U C2 R3 vücuttan çıkışındaki
IB = k
R +Z B deri empedası
[3]
Vücut iç direnci Vücut iç direnci bileşenleri
Şekil 2.6-Devredeki insan vücudu modellemesi
Burada;
k: Kalp akımı katsayısı 200 200
U: Kaynak açık devre gerilimi
ZB: Vücut empedansı
100
IB: Vücut akımı
300 300
R:Hattın ve kaynağın iç dirençleri toplamı
R2
150 150
350 350
AG Tesisi İletken Seçimi
60 A
TOPRAKLAMA SİSTEMLERİ
1) TT SİSTEM
2) TN SİSTEM
2.1) TN-C SİSTEM
2.2) TN-C/S SİSTEM
2.3) TN-S SİSTEM
3) IT SİSTEM
TT sistemde gövde teması durumunda, devre koruyucuların (sigorta, MCB vb.) bu hatayı görmesi
mümkün değildir. Bu sistemde renk kodları fazlar siyah, kahverengi, gri, nötr mavi’dir.
TN-S sistemde 5 damarlı kablolar kullanılmaktadır. Kablo maliyetleri artmakla birlikte çağdaş dağıtım sistemi olarak
kabul görmektedir.
TN-C/S SİSTEM
TN-C/S sistemde gövde teması durumunda, devre koruyucuların (sigorta, MCB vb.) bu hatayı
görmesi mümkün olabilir. Bu sistemde renk kodları fazlar siyah, kahverengi, gri, PEN sarı-yeşil’dir.
DİREK TEMAS
DOĞRUDAN DOKUNMA ?
DOLAYLI DOKUNMA ?
ENDİREK TEMAS
Doğrudan dokunma; hata akımı devresine ampermetre gibi seri girilmesi, dolaylı
dokunma hata akımı devresine voltmetre gibi paralel girilmesidir.
Uluslararası standartların ışığında elektrik çarpmasına karşı

korumada prensip olarak topraklı bir donanıma temas ile canlı
iletkene doğrudan temas konuları ayrı ayrı değerlendirilmesi
gereken koruma metotlarıdır.
Gövdesinde izolasyon hatası sonucu faz iletkeni

teması bulunan, topraksız bir makinanın
gövdesine dokunulduğunda direk dokunma mı,
dolaylı dokunma mı gerçekleşmiş olur?
Elektrik carpması ile meydana gelen kazalar, etki bakımından üç

grupta toplanabilir.
1. Elektrik akımının sinirler, adaleler ve kalp calışması üzerindeki

etkileri.
2. Elektrik akımından doğan ısınmanın ve arkların yaptığı
zararlar, yanmalar.
3. Korku sebebi ile düşme, çarpma gibi mekanik zararlar.
60479
Bölge Bölge sınırları Fizyolojik etkiler
No
0,5 mA’e kadar
AC-1 Genellikle bir tepki yoktur.
a doğrusu
0,5 mA
AC-2 b doğrusuna Genellikle zararlı bir fizyolojik etki yoktur.
kadar
Genellikle organik bir hasar beklenmez. Akım akış süresinin 2 s’den daha
uzun olmasıyla kaslarda kramp kasılmaları ve nefes almada zorluklar
b*) doğrusu
AC-3 görülür. Akımın büyüklüğü ve süresinin artmasıyla ventriküler fibrilasyon
c1 eğrisine kadar
hariç, atriyel fibrilasyon ve geçici kalp kasılmaları gibi kalpte, kalp
atışlarının iletiminde ve biçiminde bozulmalar görülür.
AC-3 bölgesindeki etkilere ek olarak kalpte ve nefes alıp vermede akımın
15 Hz’den 100 Hz’e kadar a.a. etkilerinin akım/zaman bölgeleri c1 eğrisinden
AC-4 büyüklüğü ve süresinin artmasıyla tehlikeli fizyolojik etkiler ve ağır
sonra
yanıklar meydana gelebilir.
AC-4.1 c1 - c2 Ventriküler fibrilasyon olasılığı yaklaşık % 5’e kadar yükselir.
AC-4.2 c2 - c3 Ventriküler fibrilasyon olasılığı yaklaşık % 50’ye kadardır.
AC-4.3 c3 eğrisinden Ventriküler fibrilasyon olasılığı %50’nin üzerindedir.

sonra
ELEKTRİK ÇARPMASINA KARŞI KORUMA YÖNTEMLERİ

Direk ve Dolaylı Dokunmaya Karşı Birlikte Koruma :
Doğrudan ve dolaylı dokunmaya karşı birlikte koruma için şekil ’de görülen “ELV” (extra low voltage),
ekstra alçak gerilim sistemlerinden biri kullanılmalıdır. Ekstra alçak gerilim seviyesi olarak 50 V
gerilim seviyesinin altındaki 12 V, 24 V vs. gerilimler kullanılır. Enerji boşalmasının sınırlandırılması
ile koruma (elektrikli çit cihazları ve benzerleri) da bu kapsamda değerlendirilir.
L1
L2
L3
N
PE
GTR GTR
Sınıf II Cihaz
SELV devre
PELV devre FELV devre
GTR: Güvenlikli yalıtım transformatörü veya eşdeğer kaynak
Safety Extra Low Voltage Protection by Extra Low Voltage Functional Extra Low Voltage
ELEKTRİK ÇARPMASINA KARŞI KORUMA YÖNTEMLERİ

Doğrudan Dokunmaya Karşı Koruma :
Gerilim altındaki bölümlerin yalıtılması,
Korkuluk veya mahfazalar ile koruma,
Engeller ile koruma,
Erişme uzaklığı dışına yerleştirme,
Artık akım cihazları ile yapılan ilave koruma,

RCD Kullanımı
ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ

Madde 18 - (Değişik fıkra : RG 25/10/1996- 22798)
SAYAÇ VE SİGORTALARIN BÜYÜKLÜĞÜ VE
YERLERİNİN BELİRLENMESİ
…………………………
Çok basit tarım binaları, barakalar, basit köy evleri
hariç yapı bağlantı kutusuna (ana buat veya kofre) yangın
koruma, sayaç kolon devrelerine ise hayat koruma eşikli,
düzeneği ile birlikte termik manyetik şalter veya otomatik
sigorta (ayrı ayrı veya birlikte) konulmalı ve tüm koruma
düzenleri arasında seçicilik sağlanmalıdır. Yapıda tek sayaç
varsa, kofre tesis edilemez.
Bu maddeye aykırı olarak yapılan tesise işletme
kesinlikle elektrik vermez.
Resmi Gazete Tarihi: 17.07.2013

Resmi Gazete Sayısı: 28710
İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE

ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN
YÖNETMELİK
EK-1-8- İşyerinin ana pano ve tali
elektrik panolarında seçicilik ilkesine
uygun kaçak akım rölesi (artık
akım anahtarı) tesis edilir.
ARTIK AKIM CİHAZI - RCD (Residual Current Device)
manyetik akı dengesi

ARTIK AKIM CİHAZI TİPLERİ
AC Tipi: Alternatif akımların hatasız şekilde ölçümünü yapabilirler.
A Tipi: Alternatif akımların, dalgacıklı doğru akımların hatasız şekilde ölçümünü yapabilirler.
B Tipi: Alternatif akımların, dalgacıklı doğru akımların, düz doğru akımların hatasız
şekilde ölçümünü yapabilirler
B+ Tipi: Alternatif akımların, dalgacıklı doğru akımların, düz doğru akımların, 20

kHz’e kadar 420 mA’i aşmayan akımların hatasız şekilde ölçümünü
yapabilirler
IEC 60755’de (artık akım için genel şartlar koruyucu cihazlar) arıza akımının özelliklerine bağlı RCD üç tip tanımlanır.
Sigres Tip:
Korozif ortamlara dayanıklı olmak üzere imal edilirler. Özellikle sülfürdioksit, amonyak,
klorin gazları ve ozona dayanıklı olarak yapılırlar. Su buharı bulunan ortamlarda
ömürlerini uzatmak için artık akım yokken bile bir miktar ısı oluşturarak su buharının
çalışan kısım üzerinde yoğuşması önlenir.
K (Süper Bağışık)Tip:
8/20 μs’lik yıldırım kaynaklı akım darbeleri başta olmak üzere doğal devre
kondansatörleri ile elektronik devrelerde kullanılan filtre kondansatörleri üzerinden olan
anahtarlama boşalmalarına karşı bağışıklık sağlamak (bu akım darbelerinden
etkilenerek gereksiz açma yapmamak) üzere imal edilmişlerdir. Bunun için minimum 10
ms’lik açma gecikmesi sağlanmıştır. Tipik değer: 5*I∆n’de 20-40 ms.
S (Selektif) Tip:
Ani çalışmalı olan veya zaman gecikmeli ayarlanma imkanı olup da ani çalışmaya
ayarlanmış olan artık akım korumalar ile şebeke kaynağı arasındaki bir noktaya konulup
ani çalışanlarla zaman koordinasyonunu sağlamak üzere gecikmeli çalışmak üzere imal
edilmişlerdir. Genelde yüz ile birkaç yüz ms arasında gecikme süresi sonunda açma
yapacak şekilde geciktirilirler. Tipik değer: 5*∆In’de 50-150 ms.
DOLAYLI DOKUNMAYA KARŞI KORUMA
Topraklanmış potansiyel dengeleme ve beslemenin otomatik kesilmesi,
Sınıf II donanım veya eşdeğer yalıtkan kullanımı ile koruma,
İletken olmayan bölgeler ile koruma,
Toprak bağlantısı olmayan potansiyel dengeleme ile koruma,
Elektriksel ayırma ile koruma,

Sınıf II donanım veya eşdeğer yalıtkan kullanımı ile koruma,

İletken olmayan bölgeler ile koruma,

Toprak bağlantısı olmayan potansiyel dengeleme ile koruma,
a - İletken bölümre geçişlerde bir adım

genişliğinden daha geniş bir yalıtılmış
kısımdan geçilmesi zorunluluğu
b -İletken bölüme dışarıdan gelen metal

parçaların yalıtılması ve bunlara
dokunmanın imkansız hale getirilmesi
Elektriksel ayırma ile koruma,

DOLAYLI DOKUNMAYA KARŞI KORUMA TN SİSTEM
TN sistemde güvenli çalışma için 230 V > Z0.Ia olmalıdır. Tüm

devrenin toplam çevrim empedansı Z0 ile koruma cihazının
açma akımı Ia ‘nın çarpımı kaynak geriliminden küçük olmalıdır
DOLAYLI DOKUNMAYA KARŞI KORUMA TT SİSTEM
RA.Ia < 50 V
DOLAYLI DOKUNMAYA KARŞI KORUMA TT SİSTEM
Madde l8 - (Değişik fıkra : RG 25/10/1996- 22798) SAYAÇ VE SİGORTALARIN BÜYÜKLÜĞÜ VE

YERLERİNİN BELİRLENMESİ
Sayaç, kofre ve besleme hattı koruma elemanlarının turu, büyüklüğü nereye konulacağı, besleme hattının yapıya
nereden gireceği proje onayı sırasında işletmece belirlenerek projeye işlenir. Konut dışı tesislerde (hastane, iş merkezi, okul
vb.) bunların yeri işletmenin onayı alınmak kaydıyla değiştirilebilir.
(Değişik fıkra : RG-16/06/2004-25494) Elektrik iç tesislerinde kullanılacak sayaçlar yürürlükte bulunan mevzuat
hükümlerine uygun olmalıdır. (Ahır, kümes gibi basit tarım binaları, barakalar, basit koy evleri ve geçici olarak elektrik verilen
şantiye, lunapark ve benzeri abonelikler hariç)
Çok basit tarım binaları, barakalar, basit koy evleri hariç yapı bağlantı kutusuna (ana buat veya kofre) yangın koruma,
sayac kolon devrelerine ise hayat koruma eşikli, düzeneği ile birlikte termik manyetik şalter veya otomatik sigorta (ayrı ayrı
veya birlikte) konulmalı ve tüm koruma düzenleri arasında seçicilik sağlanmalıdır. Yapıda tek sayaç varsa, kofre tesis edilemez.
6331 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

3194 İmar Kanunu
Periyodik kontrol
İLK KONTROL
SMM Elektrik Mühendisi
Fenni mesul – TUS
(SMM Elektrik Mühendisi) Teknik öğretmen
Yapı denetçisi Tekniker

4708 Sayılı Yapı Denetim Hakkında Kanun
PERİYODİK MUAYENE
20/06/2012 tarihli 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık
ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerinin düzenlenmesi
amacıyla konut hizmetleri ve çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar hariç olmak üzere
tüm işyerlerini kapsayacak şekilde 30/06/2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış olup işyerlerindeki tüm işçi ve
işverenlerin, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görevleri bu kanunda belirtilmiştir. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çeşitli konulara ilişkin usul
ve esaslar anılan kanunun 30. maddesi uyarınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmeliklerle
düzenlenmektedir. Bu çerçevede yayımlanan yönetmelikler, diğer alanlarda olduğu kadar elektrik tesisatının denetimine yönelik test
ve ölçümlere ilişkin olarak düzenlemeler içermektedir. Elektrik tesislerinde can ve mal güvenliği açısından topraklama sistemlerinin
yapılması ve işlerliğinin periyodik olarak kontrolü 21/08/2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği gereği zorunlu tutulmuştur. Ayrıca 20/06/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanunu kapsamında olmak üzere 17/07/2013 tarih ve 28710 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri,
Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik ve 25/04/2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği gereği
topraklama tesisatlarının etkinliğinin düzenli aralıklarla kontrol edilmesi gerekmektedir. Ayrıca yukarıda sayılan
yönetmeliklerde yer alan hükümler uyarınca işyerlerinin elektrik tesisatı, topraklama tesisatı ve varsa paratonerlerinin periyodik
kontrolleri; 21/8/2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmî Gazete’de Yayınlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği ,
31/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği
ve 4/11/1984 tarihli ve 18565 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği, TS HD 60364 ve TS EN 60079
standartlarında belirtilen hususlara göre; yukarıda anılan mevzuat hükümleri içerisinde aksi bir hüküm yoksa yılda bir defa olmak
üzere yapılmalıdır.
İŞ EKİPMANLARININ
KULLANIMINDA SAĞLIK VE
GÜVENLİK ŞARTLARI
YÖNETMELİĞİ
Resmi Gazete Tarihi: 25.04.2013 - Resmi Gazete Sayısı: 28628
EKİPMAN ADI PERİYODİK KONTROL KRİTERLERİ
(İlgili standartlar aşağıda belirtilmiştir.)**

21/8/2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmî
Gazete’de Yayınlanan Elektrik Tesislerinde
Topraklamalar Yönetmeliği, 30/11/2000 tarihli
Elektrik Tesisatı, ve 24246 sayılı Resmî Gazete‘de yayımlanan
Topraklama Tesisatı, 1 Yıl Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği ve
Paratoner 4/11/1984 tarihli ve 18565 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Elektrik İç Tesisleri
Yönetmeliği ile TS EN 60079 ve TS EN 62305-3
standardında belirtilen hususlara göre yapılır.
Akümülatör, İmalatçının belirleyeceği şartlar kapsamında
1 Yıl
Transformatör yapılır.
69
+Jeneratör
Resmî Gazete Tarihi: 01.10.2017 - Resmî Gazete Sayısı: 30197
İŞ EKİPMANLARININ PERİYODİK KONTROLLERİNİ YAPMAYA YETKİLİ KİŞİLERİN KAYIT

VE EĞİTİMLERİNE İLİŞKİN TEBLİĞ
Kapsam
MADDE 2 –
(1) Bu Tebliğ; İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları
Yönetmeliği kapsamındaki iş ekipmanlarının periyodik kontrollerini
yapmaya yetkili kişi ve kuruluşları kapsar.
(2) Aşağıda belirtilen kişilere bu Tebliğ hükümleri uygulanmaz:

a) 24/6/2015 tarihli ve 29396 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Asansör
İşletme, Bakım ve Periyodik Kontrol Yönetmeliği uyarınca insan ve yük
taşıyan asansörlerin periyodik kontrollerini gerçekleştirenler.
b) Tezgâhların bakım ve muayenesini gerçekleştirenler.
Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişilerin kayıt işlemleri • Türk Standartları Enstitüsü
MADDE 7 – (1) Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler, 8 inci madde • TMMOB Makina Mühendisleri Odası
kapsamında istenen bilgileri EKİPNET sistemi üzerinden kayıt yaptırır. • Milli Eğitim Bakanlığı
• İzmir Ekonomi Üniversitesi
- 17 Haziran 2019’ da pilot iller olan Eskişehir ve Kırıkkale’de ki çalışma • Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
tamamlandı. • Adana Çukurova Üniversitesi
- Elektrik Tesisatı, Topraklama, Paratoner, Akümülatör ve • Uludağ Üniversitesi
Transformatör sisteme kayıt ve temel eğitimlerini almaları gerekli • Necmettin Erbakan Üniversitesi
ülke genelinde 2 yıl içinde. • Kastamonu Üniversitesi
• Kocaeli Üniversitesi
• Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
• Çankırı Karatekin Üniversitesi
• Hitit Üniversitesi
• Kütahya Dumlupınar Üniversitesi
• Gedik Üniversitesi
• İstanbul Aydın Üniversitesi
• Düzce Üniversitesi
• Gaziantep Üniversitesi
• Gazi Üniversitesi
• Başkent Üniversitesi
• Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi
PERİYODİK MUAYENE RAPOR FORMATLARI

Tesis ve ölçüm anına ilişkin genel bilgiler
Tesise ilişkin teknik veriler ve gözlemler
Ölçü cihazı ve kalibrasyon bilgileri

. . .
tmmob elektrik mühendisleri odası izmir şubesi .
. . .
tmmob elektrik mühendisleri odası izmir şubesi .
TEŞEKKÜRLER
12 Mart 2021 Cuma
Egemen AKKUŞ
+90 506 839 88 91
egemen.akkus@emo.org.tr

SMM Topraklama Sunum

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SMM Topraklama Sunum

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

. .

tmmob elektrik mühendisleri odası izmir şubesi . .

Elektrik Tesislerinde Güvenlik ve

12 Mart 2021 Cuma

+90 506 839 88 91

7.2) Topraklamanın amaçlarına göre tanımlar:

Toprak Özgül/Öz Direnci

Toprak özdirenci (ρE ): Toprağın elektriksel özdirencidir. Bu direnç, genellikle

Toprak Özgül/Öz Direnci

Toprak Özgül/Öz Direnci

Dr. Frank Wenner

Toprak Özgül/Öz Direnci

Toprak Özgül/Öz Direnci

Toprak cinsi Toprak özdirenci

Toprak Özgül/Öz Direnci

Topraklayıcı Yayılma Dirençlerinin Hesabı

a) Yarım küre topraklayıcı

*****Elektrotları tek tek hesaplayıp bunların paralel

*****Karmaşık elektrot gruplarını bir bütün halde ele almak

Boru ya da profil çelikten yapılan ve toprağa çakılarak kullanılan topraklayıcılardır.

*****Çubuklar arası mesafe, çubuk boyunun en az 2 katına eşit

Yüzeysel (Şerit) Topraklayıcı

Şerit, yuvarlak iletken ya da örgülü iletkenden yapılan ve genellikle derine l

bazılarının bir arada kullanıldığı biçimde düzenlenebilir.

*****Yayılma direncinin üst zemin tabakasının nemine bağlılığı

Halka (Ring) Topraklayıcı

Halka (ring) topraklayıcı özellikle transformatör

*****Yaklaşık formüle %30 ilave yapılması tavsiye edilir

D: Halka topraklayıcının kapladığı alana eşit alanlı

Gözlü topraklayıcılar daha çok santrallerde, transformatör

L: Topraklayıcıda kullanılan toplam iletkenlerin uzunluğu

Topraklama Sistemi Kurulumunda Temel Unsurlar

1. Mekanik dayanım ve korozyona karşı dayanıklılığın sağlanması,

2. Isıl bakımdan en yüksek hata akımına (hesap yolu ile bulunan)

3. İşletme araçları ve nesnelerin zarar görmesinin önlenmesi,

4. En yüksek toprak hata akımı esnasında, topraklama tesislerinde ortaya

Bu koşulların sağlanması için

Mekanik Dayanım Yönünden Boyutlandırma

Topraklama elektrodu ve topraklama iletkenleri korozyona karşı dayanıklı

1.Topraklama elektrodu en küçük boyutları El.Tes.Topraklamalar Yönetmeliği Ek-A da verilmiştir.

YG Tesisi Kısa Devre Akım Hesabı

YG Tesisi Kısa Devre Akım Hesabı

S = ( 960 2 5)1/2 / 159

Temel Boyutlandırma IE = r x IRes

YG Tesisi Örnek Çalışma

YG Tesisi Örnek Çalışma

Vücut empedansı Vücut empedansı bileşenleri

AG Tesisi İletken Seçimi

2.2) TN-C/S SİSTEM

2.3) TN-S SİSTEM

Uluslararası standartların ışığında elektrik çarpmasına karşı

Gövdesinde izolasyon hatası sonucu faz iletkeni

Elektrik carpması ile meydana gelen kazalar, etki bakımından üç

1. Elektrik akımının sinirler, adaleler ve kalp calışması üzerindeki

AC-4.2 c2 - c3 Ventriküler fibrilasyon olasılığı yaklaşık % 50’ye kadardır.

AC-4.3 c3 eğrisinden Ventriküler fibrilasyon olasılığı %50’nin üzerindedir.

ELEKTRİK ÇARPMASINA KARŞI KORUMA YÖNTEMLERİ

ELEKTRİK ÇARPMASINA KARŞI KORUMA YÖNTEMLERİ

Gerilim altındaki bölümlerin yalıtılması,

Korkuluk veya mahfazalar ile koruma,

Engeller ile koruma,

Erişme uzaklığı dışına yerleştirme,

Artık akım cihazları ile yapılan ilave koruma,

ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ