Professional Documents
Culture Documents
TARİHLERİ
I
5 K î T A P
B î R A R A D A
O sm an lı Tarihinin A n ak a yn a k la rı
O l a n Eserlerin, M ü te h a s s ıs la r Ta
ra fın d a n H a z ır la n a n M e tin , Ter
c ü m e v e y a Sadeleştirilm iş Şekilleri
K ü lliyatı
Ç ık aran :
T Ü R K İ Y E
Y A Y I N E V İ
1 9 2 5 - 194Eİ
B a s ıld ığ ı y e r:
T Ü R K İY E B A S IM E V İ
IR T A K B U L
Eski O s m a n i i T a r i h l e r i
İlm î, y a n iln iî ve p opüler bun ca n eşriy a ta rağm en T ü r k ta rih i üzerindeki
in celem elerin dah a ilk a d ım larm d â o ld u ğ u m u h ak k a k tır. B a ş ta a rşiv v e sik a la rı
v e k ita b eler old u ğu halde resm î v e g a y ri resm î tarih lerin , h â tıra ların v e sair
eseflerin b ü y ü k k ü lliy a t halind e yay ın la n m a sın d a n önce m illî ta rih in m üm kün
m ertebe d o ğru lu k la o rta y a k o n a m ıy a ca ğ ı âşik ârd ır. E n geniş c a ğ ra fî sah ad a en
u zu n öm ürlü d evletleri ku rm u ş o lan b ü y ü k T ü rk m illetin in tarih in i y a z m a k ta k i
g ü çlü k le rin m üh im b ir sebebi de T ü rk lerin , ta rih i y a z m a k ta n z iy a d e y a p m a y a
ehem m iyet verm iş o lm alarıd ır. E n eski ta rih v e sik a la rım ız o lan G ö k T ü r k y a
zıtla rın d a n b a şlıy a ra k O sm an lIların ilk ta rih eserlerine k a d a r bü tü n k a y n a k
la rım ızd a k i ta fsilâ tsız lık , zam a n ve m ekân h u su su n d aki k a y ıts ız lık ve v e k a y ii
m üh im sem eden a n la tm a k h u su siyetleri ş a ş ıla ca k k a d a r bârizdir. B erek et versin
k i on a ltın cı asırdan itib aren “ t a r i h ” d a h a cid d iy etle ele alın m ış, âdeta m illî
b ir ilim haline gelerek günüm üze kadar, b ü y ü k ciltlerle gazete m a ka leleri a ra
sınd a tü rlü tü rlü n eşriyat y ap ılm ış v e b u ara d a N â im â, M ü n eccim b aşi v e C e v
det P a ş a g ib i b irin ci sın ıf tarih çile r yetişm iştir.
H a cım v e ilm i değer b a kım ın d an p ek d e ğişik o lan v e b ü y ü k bir kısm ı eski
devirlere a it b u lu n an bu g ü n kü n eşriy a tı ta k ip edebilm ek, m u h te lif sebepler
d o la y ıs ıy la , p ek güçtür. A ra la rın d a a n a k a y n â k m a h iy etin i haiz v e sik a la rın ve ,
k ita p la rın da b u lu n d u ğu b u n e şriy a t m u a y y e n bir u su lle y a p ılm a d ığ ı m üddetçe
fa y d a s ı az o lm a k ta devam edecektir. Son zam a n la rd a b ü y ü k ölçüde fa a liy e te
geçen T a r ih K u ru m u n u n y a y ın la r ı d a henüz arzu edilen derecede m etodlu d e
ğildir. N etekim henüz O sm an lı tarih in e a it b ir te k a n a k a y n a k dah i n eşredilm e-
m iştir.
T ü r k iy e Y a y ın e v i ta ra fın d a n neşrine - b a şla n an bu k ü lliy a t eski O sm an lı
tarih lerin i m eto d lu b ir şekilde o rta y a k o y a ca ğ ı için ta rih m era klıları, tarih ve
ed eb iy a t öğrencileri, h a tta ta rih bilgin leri için m ühim b ir b o şlu ğu d o ld u ra ca k
tır. D a h a geniş b ir o k u y u c u . kü tlesine h itap etm ek için tam İlm î neşirden ziya d e
y a n ilm î bir tarzın tercih o lu n d u ğu bu k ü lliy a t, ilerde ta m ilm î v e m u k ay e se li
y a y ın la r ı y a p ılın c a y a k a d a r fa y d a lı o lm a k ta d e va m edecektir. E sasen ne Y a
y ın e v in in ,' ne de eserleri h a zırlıy an larm ta m ilm î eser verm iş o lm a k gibi bir
id d ia la rı y o k tu r. E s k i h arfleri b ilm iyen yü zlerce ta rih v e e d eb iy a t tale b esiy le
n üshası tü ken m iş eski tarih leri elde etm ek fırsa tın d a n m ahru m ilim erbabı,
tarih severler, eski dil üzerinde ça lışa c a k o la n la r için b u cilt herhalde fa y d a lı
o lacaktır.
E n eski O sm an lı tarihlerin den beşini a la n bu ilk cilde ben nezaret ettim
v e eserlerin ilk üçü nü kendim hazırlad ım . B u beş eser şu n lard ır:
1) “ A h m e d î” n in O sm an h tarih i h a k k ın d a îd m arizüin eserinin m etni, fiu
eser 1410 d a n önce y a z ılm ıştır ve bu g ü n kü bilgim ize göre O sm a n b la r h a kk ın -
d a k i ilk T ü rk çe eserdir.
2) “ Ş ü k ru lla h ” m “ B e h ce tü tte v â rîh ” a d lı farsça urriumî tarih in in O sm an
lıla ra ait bö lü m ü n ü n tercüm esi . B u eser 1456 - 1459 y ılla n arasın d a yazılm ıştır.
3) “  şık p a ga o ğlu A h m ed  g ık î” nin “ T e v â rîh -i A l- i O sm a n ” a d lı eserinin
m u k ay e se li m etni. Ş im d ilik v a rd ığ ım n eticeye göre bu eserin 1478 de y azılm ış
o ld u ğ u n u k a b u l ediyorum .
■4) “ K a ra m a n lı iN işan cı M eh m ed P a ş a ” n in “ T e v â r ih üsn Selâtîn ü l- ‘O s-
m â n iy y e ” a d lı ara p ça eserinin tercüm esi. 1480 de yazılm ış o lan bu m üh im ese
ri K o n y a lı İbrah im H a k k ı tercüm e etm iştir.
5) “ B a y a t lı M eh m ed o ğlu H a s a n ’ın “ C â m -ı C e m -Â y în ” a d lı eserinin s a
deleştirilm iş, y an i bu gü n kü T ü rk çe y e çevrilm iş şekli. 1482 de y a zılm ış olan
bu eseri K ırzio ğ lu İFahrettin sadeleşltirm iştir.
B u beş esere ta ra fım d a n isim ler cetv eliy le , so y k ü tü ğ ü v e k ro n o lo ji cetvelleri,
gerekenlerine sö zlü k ler k o n u la ra k o k u y u cu la r ta ra fın d a n dah a k o la y lık la f a y
d a la n ılm a sı sağlan m ıştır.
İm kân b u lu n d u k ça ö teki ciltle r de y a y ın la n a ca k tır.
ıg Ş u b a t 1949, M altep e
A f s ı z
A hm edî
Dâstân VG Tevarîh-i
ûk-i A İ-i O sm a
D ü z e n liy e n
Çiftçioğlu N. Alsız
Ç ık a r a n
T Ü R K İY E Y A Y IN E V İ
İST A N B U L
1 9 4 7
T Ü R K İY E B A S IM E V İ
AHMEDI
1334 - 1413
Destanın Başlangıcı
( ı ) “ A ta sı re y ’i ile,, dem ek lâzım ken v e zin zaru reti d o layısıy la “ re y ’ile,, dem iştir,
(2 ) “ L â ilah e illallah ,, yerin e v e zin zaru reti d o lay ısıy la “ lâ ilâ h illallah ,, d e n m iş
tir. T ü rk çe si : “ B ird ir A lla h , andan a rtık T a n rı yok,, y a h u t “ Y o k tu r ta p aca k , Ç a la p tır
ancak,, d iye söylenebilir.
Niçe küfr ehlini etdi pâymccl. -■ f
Vize vü M ığalg ara vü İpsile .?
Feth oldı cma bu üçi bile.
235 Anda kâfir leşkeri oldı zebûn,
Râyet-i küfr oldı an d a sernigûn.
Az zam anda çünki geçdi ay ve yıl,
Doldı Allah Ekber [1] ile şehr ü E l , .
Isa dapulduğı yerde ol zaman
240 Şimdi anılan Muhammeddür hemân.
Bir zam andan sonra— a n a ,erdi ecel.
Ç âre ne Hak emrine azze ve cel.
Film esel nedür cihan? Bir rehgüzer.
Bunda uğrayan kişi gerü gider,
245 Çünki c:dı yerdürür, ne bulsa yer.
Ö gm egil anı-, nice gerekse yer [2 ].
- - Dünyenün ,mihrini gönlünden gider.
Üş bu 'menzilden ki El durur, gider.
Çok em el dutup sa n a kim dedi az [3] ?
■ 250' Çün bilürsin omrüni kirn olur az,
Fikr et, kimleri kahr etdi cihan!
Kimler olmuşdur y er altında nihân?
Doprağun her zerresin etsen taleb
Bulm a bin zülf ü hâl ü hadd ü leb,
255 Hûb yo'zar, hûb nakş urur, düzer.
Çün tamâm, eder anı, gerü bozar.
Lutf u kahrı Hakkun olmakçün ayan
Emr ile geldi vücûda bu cihan.
Besler ü .arturur erdükde kemâl,
260 Ol kem âle ergürür naks u zevâl.
Oğlı içün etdi n âle Orhan;
Ölüye nef' eylemez âh u figân.
Bir zam an çünkim bu çarh-ı âbgû n
Geh serefrâz eyler ü geh sernigûn.
265 Gündüz ü g ece yüridi mihr ü mc;h.
Geldi, gitdi m z u hefte, sâl ü mâh.
Kutlu Sultan Murad Beğin Puta Tapan Sırpla Savaşı, Şehid Olması
Ve Kâfirlerin Bozguna Uğraması
( ı ) “ N e olurdu? K e şk e to p ra k olsaydım ,,
(2 ) “ N i‘m e l-fe tâ „ «= cöm ertlerin en iyisi.
G erçe âhırdur semer, evvel şecer,
Lîk rütbetde şecerden y eg sem er.
Kim sem er getürm eg içün ieyz-i cûd
Hakdan erişdi bu e şcâ ra vücûd.
645 Evvel İncîl indi, Tevrît ü Zebûr,
Sonra Kur'dn ki— oldurur yekpare nûr.
Gül, benefşeden yeg olur bîgüm ân;
Lâbüd andan sonra gelür ol 'oyan.
Tebbet önden sûre-i Ihlâsdan. ^
650 Nişe yazıldı deyeyüm dinle sen.
Anun içün kim bile halk-ı cihân
Kim son önden yeğrek olur bîgüm ân.
Çün bu şâh idi—âferînişden murâd.
Kamudan sonra geliben buldı ad.
655 Ben dahi— anun ad ın a edüb hitâm
Eyledüm bu nazmı vasfıyla tamâm.
Ahmedî hem devrine erdi onun.
Yolm a cân u cihân verdi anun.
Erdi bu ikbâl ü 'izze lâcerem ,
660 Zî hüdâvendî vü sultân-ı kerem.
Nesneye nakdin veren ebleh olur,
Fikrsüz iş işleyen gümreh olur.
Niçe kim alem de sâyed âr u nûr,
Devletine ermesün anun fütûr.
665 Eksük olmasun cihand a sâyesi,
Çarh olsun rif'crtınun pâyesi.
'Ömr b â g ın a erişmesün hazân.
Yerine kimse getürm esün cihân.
Bu cih ân a ol gereklüdür yakîn
670 Kim cihânun canı oldurur hemîn. ' r
Çün tevârîhi bu resm e— etdük beyân ' "
‘ Kim işiden kişi —anı anlar 'ayan.
Ahmedî'nin Osmonlı Tarilımdeld Vu’kraaim
H ülâsası
I
O sm an
O rhan
r
S ü le y m a n P a ş a M u ra d E rk e k kard eş E rk e k k a rd e ş
B s v a z ıd
I
S ü le y m an
İS İM L E R C E T V E L İ
( İs im le r in y a n ın d a k i ra k k a m la r m ıs r a n u m a r a la rıd ır )
( M e t in d e o ld u ğ u g ib i s ö z l ü k t e d e , a r a p ç a k e l i m e le r i n b a z ı l a r ı n d a k i “ a y ı n ,, h a r f i n i , b ü t ü n
t ü r k iy a tç ıla r m k a b u l e t t i ğ i u s u l e u y a r a k “ ‘ „ i ş a r e t i j'l e g ö s te r d ik ) .
Şükrullah
Behcetüttevarîh
T ü r k ç e y e Ç e v ire n
Ç ift ç io ğ lu N . A ts ız
Ç ık a r a n
T Ü R K İY E Y A Y IN E V t
İST A N B U L
1 9 4
T Ü R K İY E B A S IM E V İ
Ş ükruliahın H ayatı vg Eserleri
H a y a tı:
Ş ü k ru lla h 1388 de doğdu. B a b a s ı Şehâbeddin A hm ed, dedesi Zeyneddin Ze-
k i ’dir. B u n u ken d isi sö y lü y o r. A m a s y a T a r ih i m ü v errih i m erhum H ü sa m e d d in ’
E fe n d i ise ilk atasm m S a lu r b o y u n d an T o ğa n , b u n u n oğlun un d a D iv r ik li E vren
o ld u ğ u n u sö ylem işse de k a y n a k gösterem em iştir. D iv r ik li E vren , Zeyneddin Z e
kin in b a b ası im iş. '
Ş ü k ru lla h , B e h ce tü tte vâ rîh in sonu nda 22 y a şın d a (m ilâ d î y ıla göre 21 y a -
■şın d a) O sm an o ğu lların ın hizm etine gird iğin i sö y lü y o r. B u ta rih 812 ( = 1409 )
y e ra sla r k i O sm an lı ta h tı için Y ıld ırım B a y a z ıd o ğu lla rın ın çarp ıştığ ı zam an d ır
v e o rta d a S ü leym an , M u sa v e M eh m ed Ç elebiler k alm ıştır. H a lb u k i R a u f Y e k ta
B e ğ , M illî T eteb b ü ler R iecm u a sın d a ki T ü r k S azları,, a d lı bir m akalesin d e
(c ilt I I , s a y ı 4, s a y fa 136— 137) Şü k ru lia h ın , İsa Ç eleb iye y a z d ığ ı bir m u sik i k i
tabın dan b a h sed iy o r v e b ir y azm a sın ın kendi elinde b u lu n d u ğu n u b ild iriyo r.
İsa Ç elebi, m u h telif riv a y e tlere göre 1402 ile 1405 arasın d a o rta d an k a lk tığ ı
için Şü k ru lia h ın , O sm a n o ğ u lla n hizm etin e girdiği tarih i 1409 d a n '4 v e y a 7 y ıl
d a h a öncesine a lm a k ica p eder. So n rad an M eh m ed Ç elebin in nesli ta h ta hâkim
o ld u ğ u için, b e lk i İsa Ç e leb iy e in tisab ım Ş ü k ru lla h sa k la m a k istem iş o la b ilir d i
y e b ir fik ir ileri sürm ek ka b ild ir. F a k a t a yn ı Ş ü k ru lla h , ta h tın ı k a y b etm iş olan
S ü le y m a n Ç elebiden b ü y ü k b ir s a y g ıy la bah settiğin e göre b u ih tim a l v â r id d e
ğ ild ir. B u n d a n b a şk a Isa Ç eleb iye y a z d ığ ı m u sik i kita b ın ın 1402 - 1405 arasın da
y a n i kend isin in 14 t 17 y a şla rın d a b u lu n d u ğu sırad a y a zılm ış o lm ası icap eder ki
b u d a im kân sızdır. B u tak d ird e y a , şim d iy e k a d a rk i u m u m î telâ k k in in zıddına
■olarak İsa Ç elebin in A n a d o lu d a k i h â k im iy e ti 1405 ten epey so n rala ra k a d a r d e
v a m etm iş, y a h u t d a bu m u sik i k ita b ı İsa Ç eleb iye değil, M u s a v e y a S ü le y m a n
Ç e leb iy e ith a f olun m uştur.
Ş ü k ru lia h ın p a rla m a sı İk in ci M u ra d zam an ın d a (142 1 - 14 51) dır. İk in ci
M u rad , Ş ü k ru lla h a ço k gü vendiğinden m üh im s iy a s î işlerinde, o n u k u llan ırd ı.
Ş ü k ru lia h ın ilk s iy a s î v a z ife si K a ra m a n o ğ lu İbrah im B e ğ (1423-1463) e
€İçi gitm ek oldu. İbrah im B eğ, İk in ci M u ra d la çarp ışıp yen ild ik te n sonra barış
y a p m a k üzere M e v lâ n â H a m z a y ı y o lla m ıştı. M u ra d d a k a rşılık o la ra k Ş ü k ru l-
la h ı gönderdi.
İk in ci o la r a k 1449 da K a ra k o y u n lu la r beği C ih a n şa h (1437 - 1467) a gö n
derdi. B u r a d a O s m a n lI la r ın a ta la rı h a k k ın d a b ir kita p , b e lk i b ir Ö ğ u z n â m e
gördü.
Ş iir i ve m u s ik iy i ço k seven İk in ci M u rad , o na y a ln ız s iy a s î va z ife le r v e r
m ekle k a lm ıy a r a k m u sik iy e a it eserler de yazd ırd ı. Ş ü k ru lia h ın ilk eserleri, g a
lib a , m u sik iy e a it olan larıdır.
861 m uh arrem inde ( = a ra lık 1456 ) “ B eh cetü ttevâ rîh ,, i y a z m a ğ a b a şla d ı;
O sırad a kendisine bağlan m ış o lan m a a şla B u rs a d a o tu ru yo rd u . 861 y ılı y azın d a
( = 1457 ) F a tih in o ğ u lla n B a y a z ıd la M u sta fa n ın E dirnede y a p ıla n sün net d ü
ğü n lerin de b u lu n a ra k tören ve z iya fette Ista n b u lu n ilk k a d ısı H ızır B e ğ Ç eleb i
ile b irlik te p ad işah ın karşısın d a o turd u. B u düğün sırasın d a her h ald e B e h ce tü t-
te v â rîh in b ir k ısm ın ı y a zm ış b u lu n u y o rd u . Ç ü n k ü z iya fette b u lu n an bilginlerden,
H ızır B e ğle M e v lâ n â T û s î’nin B e h ce tü tte vâ rîh e y a z d ık la rı tak rizler, k ita b ın E -
dirnede Ş ü k ru lla h ta ra fın d a n kendilerin e gösterildiğin e d elil olsa gerektir.
B e h ce tü tte v â rîh 863 ( = 1459) te b itti. S a d ıra za m M a h m u d P a ş a y a ith a f o -
lun du.
864 ( = 1460) te “ M cn h ec ü r-R e şâ d „ ( = O lg u n lu k Y o lu ) a d lı din b ilgisi k i
ta b ın ı y a zd ı. B u k ita b ın b a şla n gıcın d a d a h a önce y a zm ış o ld u ğ u eserler o la r a k
“ E n îs ü l- ‘Â rifîn „ ile k e lâ m a a it “ K a s îd e -i İm â lî Şerhi ,, ve “ B eh cetü ttevâ rîh ,,,
ten ba h so lu n u yor. M u s ik i k ita p la rın ın ad ı geçm iyor. İh tim a l ki din b ilgin i o la n
Ş ü k ru lla h , m u sik iy e a it eserlerine değer ve rm iyo rd u v e y a b ö y le b ir din k ita b ın d a
o n lard an bahsetm eği lü zu m su z b u lm u ştu .
868 m uh arrem inde ( = 1 5 e y lü l - 14 ekim 1463) B u r s a d a “ C â m i‘ ü d - D a ‘a -
v â t „ ( = D u a la r D e rg isi) a d lı eserini y a z m a ğ a b aşlad ı. B a z ı a rk a d a şla rı 10 m u
harrem 868 ( = 2 4 e y lü l 1463) de kend isin i h a tırlıy a r a k b ir du a k ita b ı y a z m a s ı
nı rica ettiler. O d a bu n u k a b u l ederek 868 ce m â ziy ele v v eli o rtasın d a ( = 1464
b a şla n gıcı ) k ita b ı B u r s a d a bitirdi.
Ş ü k ru lla h ın ölü m ta rih in i bilm iyo ru z. Son eserini y azd ığı zam a n 76 y a şın d a
o ld u ğ u n a ve dah a B e h ce tü tte v â rîh i y a zd ığ ı sıra lard a, y a n i 71 y aşla rın d a iken
ih tiy arlık tan , p ek fa z la ş ik â y e t ettiğin e göre 1464 ten sonra p ek fa z la y a ş a m a d ı
ğın ı tah m in •edebiliriz. B u r s a d a ölm üş o lm ası m uhtem eldir.
Ş ü k ru lla h ın “ A h m ed Ç elebi,, adın da b ir o ğlu o ld u ğ u n u b iliy o ru z. Sultan.
Cem , 1482 de B u r s a y ı zap tettik ten sonra İk in ci B a y a z ıd a b ir elçi h eyeti gön der
m işti k i Ç eleb i S u lta n M ehm edin k ızi S e lçü k S u lta n ile M e v lâ n â A y a s v e Ş ü k -
ru llah ın o ğlu A h m ed Ç elebiden m ürekkepti.
Eserleri:
j ) M u s ik i risaleleri : Ş ü k ru lla h ın ilk eseri, herhalde R a u f Y e k ta B e ğ in e lin
de b u lu n a n v e İsa Ç eleb i adın a y a z d ığ ı söylen en m u sik i k ita b ıd ır. M illî T ete b -
b ü ler M ecm u a sın d a Y e k ta B e ğ in verd iği örneklerden a n laşıld ığın a göre a çık b ir
T ü rk çe ile yazılm ıştır. F a k a t biz b u eserin İsa Ç eleb i ad ın a y azıld ığın ı k a b u ld e
m ütereddidiz. Ç ü n k ü 861 m uh arrem inde ( = 1456 so n u ) y a z m a ğ a b a şla d ığı B e h -
cetü ttevâ rîh in b a şla n gıcın d a yaşın ın 70 i geçtiğin i sö y liy e n Ş ü k ru lla h , B e h c e tü t-
tev â rîh in sonu nda 22 y aşın d an b eri O sm an o ğu lla rın a d u a ile m eşgul old u ğu n u
y a n i on ların hizm etinde bu lu n d u ğu n u v e 22 y aşın d a n b u k ita b ı y a zd ığ ı ta rih e
k a d a r 51 y ıl geçtiğin i sö y lü y o r. D e m e k k i B e h ce tü tte v â rîh i h icrî hesap la 73 y a
şında bitirm iştir. B e h ce tü tte v â rîh ise 863 ( = 1458 - 1459) te bitm iştir. B u n u d a
864 ( = 1460) te y a zd ığ ı “ M enhec ü r-R e şâ d „ adlı eserinde, dah a önce y a zd ığ ı eser
lerin ad ların ı sa y a rk en B e h ce tü tte vâ rîh i de zikretm esin den a n lıyo ru z. Ş u h a ld e
861 de y a ş ı 70 i geçen y a n i 71 y a şın d a b u lu n an Ş ü k ru lla h ın 863 te 73 yaşın d a b u
lu n m a sı v e b u hesaba göre de 790 ( = 1388) da d oğm uş o lm ası gerektir. İsa Ç e
leb in in ö lü m ü v e y a k a y b o lm a sı en geç 1405 te o ld u ğu n a göre Ş ü k ru lla h ın bu t a
rih te 17 y a şın d a o lm ası lâ zım gelir. 17 y aşın d a bir çocuğun b ir m u sik i risa lesi
y a zm a sı biraz güçtür.
Ş ü k ru lla h ın İk in ci M u r a d âdına d a bir v e y a ik i m u sik i risalesi yazd ığın ı b i
liy o rs a k d a m a h iy eti h a k k ın d a b ilgim iz y o k tu r. Ş ü k ru lla h diğer eserlerinde m u
s ik i risa lesi yazd ığın d a n bahsetm em iştir.
2 ) E n is ü I-‘Â riü n : 1451 - 1456 arasın da y a z ılm ıştır san ıyo ru m . N a s ıl bir k i
ta p old u ğu n u b ilm iyo ru z. K â tib Ç eleb i de k ita p h a k k ın d a izah a t ve rm iye re k F a
tih d e v le ti bilgin lerinden Ş ü k ru lla h ın eseridir dem ekle ik tifa ediyor. H a n g i dille
y a zılm ış o ld u ğ u n u da sö ylem iyo r. B u n u n m u sik i k ita b ı o lm ası ih tim a li de vard ır.
3 ) K a aide-i İm â li Şerhi : B ir kelâm k ita b ı o lan bu eser de 1451 - 1456 a ra
sında yazılm ıştır. B u n u ve bun dan önceki eserini y a zm ış old u ğu n u “ M enh ec ür-
R eşâd,, a d lı eserinde b ild iriyo r.
4 ) B eh cetü ttev â rîh : F a rsça y a zılm ış b ir u m u m î tarih tir. 1456-1459 arasın da
y azılm ıştır.
ğ ) M en h ec ü r-R eşâd : 1460 ta y a z ılm ış farşça bir din kitab ıd ır.
6) C â m i‘ ü d -D a ‘avât : M u h te lif yerlerde v e d u ru m la rd a o k u n a ca k duaları,
b ir a ra y a to p lıy a n bir eserdir. 1463 ekim a y ı ile 1464 o ca k ayı arasın d a B u rsa d a
y azılm ıştır.
Behcetüttevârîh:
B ir u m u m î ta rih olan , fa k a t ta b iî tarih , co ğ rafy a , k o zm o ğ rafy a, e tn o g ra fy a
v e dinden de bahseden B e h ce tü tte vâ rih in O sm an lılar b ö lü m ü g a y e t m üh im dir.
E m e v î, A b b asî, A le v î h a lifeleriy le S e lçu k lu la r h a k k ın d a verd iği m a lû m a tın p ek
ü stü n kö rü o lm asın a rağm en, u zu n zam a n O sm an lı p ad işa h la rı hizm etinde b u lu n
m a sı v e resmJ s ıfa t ta şım a sı d o la y ıs ıy la O sm an lıîar için d eğerli bir k a y n a k tır.
Ç eleb i M ehm ed, îk in ci M u rad , F a tih zam a n la rın ı id rak eden m ü e llifin 3 ıa
( = 1407) dan b a şlıy a ra k ve rd iği m a lû m a t p ek m üh im olup b u h u su sta bir a n a-
k a y n a k tır. Y a ş a y ıp görm ediği za m a n la r için y a n i O sm an, O rhan, M u rad , Y ıld ı
rım ç a ğ la n için ve rd iği m a lû m a tı nereden aldığın ı b ilm iyo ru z. Ç ü n k ü kitabın,
b a şla rın d a kend isin e k a y n a k old u ğu n u s ö y liy e re k sıra lad ığ ı eserlerden h içb irisi
O sm anI: ta rih i k a y n a ğ ı değildir. Z ik rettiğ i k a y n a k la r arasın d a n asıl b ir eser o l
duğu v e kim in ta ra fın d a n y a zıld ığ ı belli o lm ıy a n b ir “ Sah îh ü ttevâ rîh ,, v a rd ır k i
z a y ıf bir ih tim a lle O sm an lı tarih in in eski k a y n a k la rın d a n o lab ilir.
G erçe Ş ü k ru lla h ın , A h m e d î’y i kend isin e k a y n a k y a p tığ ı m u h a k k a k tır. F a k a t
A hm edîde v u k u a tın y ılla rı gö sterilm ed iği v e N iğ e b o lu s a v a şı gib i m üh im bir s a
v a ş ta n b ah so lu n m ad ığı halde Ş ü k ru lla h ta v u k u a tın çoğu nda y ıl v e h a ttâ a y v e
gü n tarih leri vard ır. N iğ e b o lu sa v a şın d a n d a bah sed ilm iştir. B u ba k ım d a n Ş ü k -
ru llah ın y a ln ız A h m e d îye d a yan m ad ığı, b a şk a k a y n a k la rı d a ■gözden ge çird iğ i
m .uhakkaktır. F a k a t b u n ları zikretm em iştir. E serin i B u rs a d a y azd ığm a göre de
b e lk i ozam an bu lu n u p bu gü n y o k o lan bazı a rşiv ve sik a la rın a b aşvu rm u ştu r.
Ş ü k ru îla h eserini ilk d efa y a z ıp Sa d ıra za m M a h m u d P a ş a y a ta k d im etm iş
tir. F a k a t M a h m u d P a ş a 1467 de S a d ra za m lık ta n düşü nce g a lib a k ita b ın ı j^eni-
den tertip , etm ek lü zu m u n u d u y m u ş ve M a h m u d P a ş a y a o lan ith a fı k a ld ıra ra k
k ita b ın ı yen iden tan zim etm iştir. K ita b ın ilk tertibin de Ş ü k ru îla h , K a ra k o y u n -
lu la r beği C ih an şah a o lan elçiliğ in i ve b u sırad a O sm an lılarla K a ra k o y u n lu la rın
a k ra b a lığ ın ı öğrendiğini yazıj^or. K ita b ın ik in ci tertibin de ise b u p arça yo ktu r.
B e lk i de F a tih , K a ra k o y ıin lu la rla a k ra b a lığ ı hoş görm.ediği için Ş ü k ru îla h bu
p a rça y ı çıkarm ıştır. N u ru ö sm a n iy e n üshası k ita b ın ilk tertip şeklini, diğer bütün
n ü sh a lar ise ikin ci tertip şek lin i gösterir. N u ru ö sm a n iy e n üshası 12 bö lü m olup
diğerleri 13 bölüm dü r. İk in ci tertip n ü sh aların o nu ncu b ö lü m ü m eşh ur h akim lere
a it olu p b u b ö lü m NuruöSıtîanİ3fe nttshasında y o k tu r. N u ru ö sm an iy e n u sh a sın ıa
12 nci, diğerlerinin 13 ü n cü b ö lü m leri O sm a ıilıla ra aittir.
B e h ce tü tte vâ rîh in n ü sh a ları şu n lard ır :
1 ■
— N u ru o sm a n iy e K ü tü p a n e si, N u . 3059.
2 — • B aya2 id , U m u m î K ü tü p a n e , N u . 4902.
3 — R e v a n K ö ş k ü K ü tü p a n e si, N u . 1538.
4 — R e v a n K ö ş k ü K ü tü p a n e si, N u . 1539.
5 — A y a s o fy a K ü tü p h a n esi, N u . 2990.
6 — Ü n iversite K ü tü p a n e si, acem ce y a zm a la r, N u . 801 (v“ ski n u m a ra sı : H a
l i s E fen d i 2212).
7 — F a tih K ü tü p a n e si, N u . 4203.
8 — V iy a n a M illî K ü tü p a n e si, N u . 828.
9 — L on d ra, B ritis h M u seu m , N u . 1627.
10 — P a ris, M illî K ü tü p a n e , N u . 90.
11 — P a ris, M illî K ü tü p a n e , N u . g ı.
12 — Petersburg, N u . 269.
13 — M ü n ih K ır a l K ü tü p a n e si nüshası.
YAKARIŞ
Yer yüzünde dâimâ m e s û d ola
Nâmı gibi âkıbet m ahm ud ola
d eyiş ' 20
Y o ld a ş la r ı Y a la v a c ın A k y ü zlü , s o y y o ld a ştıla r;
M u h am m etle bir ağacın G ölgesin de a n d la ş tıla r '.
. m ısra 10
H e r n eyin ' v a r sa hüner gösterecek, durm a getir !
( ı ) Ö tek i n üshalarda : 13
F : 4
d eyiş
O nun u lu lu ğu n d a açun bir n o k ta kalır,
O nu n yü celiğin d en in sa n lık ışık alır.
deyiş
Y ü c e lâ k a p la r ile onu ö vm e k boş em ek,
T e ce llî gecesinde a y ışığı ne gerek ?
O rhan B e ğ i n , ^ t a s ı Y e r in e G a z a T a h t ı n a
10 O tu ru şu
O rhan B e ğ p ad işa h o lu n ca d in b a y ra k la rı d a h a ço k açıldı. K â firle rin
ted birleri a şa ğılan ıp k â firliğ in gö sterişi k a lm a d ı, h a tta y o k oldu. İs la m la
rın ü n ü a rttı. H e r y a n a sü gid iyo r, say ısız u lc a v e tu ts a k getiriyo rd u . Ö y
lesine k i : M ü slü m a n o rdu sun d a k iş i b u la m ıy o rla rd ı k i zek â t v e y a s a d a k a
15 vereler.
P e k az gü n geçm işti k i U lu b a d ı, B u r s a y ı aldı. O n d a n sonra birçok u ğ
raşıp îz n iğ i de aldı. K ilis e le ri m escit ve m edrese y a p tı. O n lard an b a şk a İ z
n ik v e B u rs a d a y o k s u lla r e vi y a p tırıp y o k s u lla rı d o y u rm a k için m a llar
v a k fe tti. O y o k s u lla r evin de bilgin lere v e h a fızla ra a k ça b ağlad ı. B u y u r d u
20' . k i : B u rs a im a reti e vk a fın ın te v liy e ti gelirin i k a d ı kend i d irliğ i için h a rcıya
v e ö tek i k a d ıla r gibi kim seden nesne a lm a y ıp şeriatin b u y ru k la rın ı yerine
getire.
B ilg i erleri O rhan , B e ğ in gü nünde b o llu ğ a k a v u ş tu . M e v lâ n â Sin an
derler bir d an ışm an va rd ı. Y o k s u llu k onu bun altm ış, y o k lu ğ u n elinde tu t-
25 s a k o lm u ştu . O rh an ın eşiğine erişti. A z b ir çağda, gazin in k u tlu gününde
y a la n sız dolan sız a ş ın m al, sonsuz sa y g ı kazan dı. S in an P a ş a ad k o y d u la r.
O rhan B e ğ güzel y ü zlü , beğen ilir özlü v e herkese ka rşı p ek eli açıktı.
S a v a ş gününde ise san k i S âm v e y a N erîm an d ı. O ku n d an ka za, kılıcın d an
ölüm ders alırdı. M ü m in e rahm et, k â fire zahm etti. S a v a ş ta k i y a la n sız ünü
30 B u rsa d a n L a z '' v e Ü n gü rüse'^ erişm işti. O nu n k o rku su n d an yü rek le ri t it
rer olm u ştu . Y e n d e k te tk ik te idiler.
B ir gün kend i kendine ta sa sızca o tu rm u ştu . K â fir i y o k edip kö k ü n ü
k a zım a k y o lla rın ı d ü şü n ü yo rd u . G ö n lü n e bu d ü ştü k i ; D en izi geçm eli, o
ülk en in k â firle rin i de im a n a çağırm alı. R a z ı o lm azla rsa T a n rı u ğ ru n a sa-
35 v a ş ıp y o k etm eli. B u n u düşü nürken adı S ü le y m a n P a ş a olan u lu oğlu, a ta
sının eşiğim öpm eğe geldi. İzin d ile yip girdi. A ta sı, gönlünde o lan ı oğlu n a
a n la tın ca S ü le y m a n P a ş a y er öp üp ’dedi : “ P a d iş a h b u k u lu n a b u yu ru r,
b u sa v a şın u lu lu ğ u n u b a n a y a k ıştırırsa b u y ru k ve rir; Y a ra d a n ın y a rlıg a -
m ası, M u h am m et d in inin gü cü (3 ), a ta m k a ğa n ın h im m etiyle, y ü c e T a n rı
40 dilerse, isteğince ü lk e a lm a k işi k o la y la ş ıp yerine gelir „.
( ı ) R evan :
(2 ) A y a s o fy a , B a y a zıd , F a tih , Ü n iversite : zz ; R e v a n : zo; S e if neşri : Z5;
T ü rk çe n üshalar ı zo.
(3 ) Ü n iversite : M ucizesi; S e ii neşri : Aydın şeriatının ğücü.
O rh a n B e ğ G azin in, O ğ lu S ü leym an P aşay ı Savaş
İçin R u m e li y e G ö n d e r m e s i
B e y it
T a n r ın ın “ ğ el ! „ b u y r u ğ u ta tlılık la erin ce
O n a d o ğ ru c a n k u ş u n ic e u ç m a s ın , n ic e ?
( ı ) A y a so fy a , B a y a z ıd ; B a bil.
(2 ) B ü tü n nüshalarda 360.000 olduğu halde esas N u ru osm aniye n üshasın
da 308.000.
m edin ço cu k la rı türbesine göm düler. S u lta n A lâ a d d in ( ı ) de A m a s y a d a
öldü. B u r s a y a getirdiler. S u lta n M u rad ın a y a ğ ı u cu n d a gö m ü lüdür. H a şan
ile O rhan ın ik isi de E dirnede öldüler. O ra d a T u n ca ırm ağı k jy ısm d a g ö
m ülü dürler. A m m a :
5 T a n rı gü cü n ü y ü ce ltip ün ün ü dinde v e açu n d a iy i etsin, gerisini ve
y a rd ım cıla rın ı k u tlu k ılıp delillerin i berk etsin, o T a n rı adının gölgesi, m a
n ev î sıfa tla rın uğrağı, T a n rı erenlerinin y ard ım cısı. T a n rı y a ğ ıla rın ın y o -
y u cu su , İslâm lığın v e M ü slü m a n la rın güneşi, y er yü zü n d e T an rın ın gö lg e
si, su y u n ve to p rağ ın seçkini, su ltan o ğ lu su ltan , O sm an ocağın ın ö vü n cü
10 S u lta n M eh m ed H a n , 835 y ılın d a , recep a yın ın 27 n ci cu m artesi gecesinde
( = 2 8 m a rt 1432) ta n a tark en E d irn e başken tinde doğdu. 855 y ılı m u h ar
rem in in ilk gününde ( = 3 ş u b a t 14 51) O sm an lı su ltan lığ ı tah tın a ü n v e r
di. 19 yaşın d a , 5 a y lık v e 3 g ü n lü k (m ilâ d î y ıl hesabın a göre : 18 y ıl, 10
a y v e 2 gü n lü k ) idi. T a n rı ü lk esin i m engü kılsın. Y ü ce liğ in i berkitsin. Y a -
.15 kın ların a yard im edip y a ğ ıla rın ı y o k etsin. O gün, h a tta o s a a t O sm an lı
ülkesine^ u m u lu r ki bü tü n İslâ m E llerin e yard ım gösterip onların y ü c e liğ i
ni ve saldırışın ı a rtık etti. Şeriften , seyîdden, bilginden, şeyh ten k im ki
a çu n dileği ile, ü lk eler açıp E lle r a lan b u p ad işah ın eşiğine y ü z çevird iyse
eli boş kalm a zd ı. H ele u lu ğ vezir, y er yü zü n d e vezirlerin su ltan ı, gü çsüzler-
20 le y o k su lla rın sığın ağı, açu n d a b ilgin lerin barm ağı, su y u n ve to p rağm seç-r
kin i, devletin , a cu n u n -ve dinin d o lu n a yı, h an ların v e ka ğa n la rın d a y an ağ ı,
dileklerine erm iş M a h m u d P a ş a k i :
B e y it
Y a ş a d ığ ı y ılla r ın sa y ısı o lsa d a az
25 Y ü z bin ko ca m ış vezir on u n la denk olam az.
k elim e şeklin de yazılm ıştır. H e r haide hare&eleri yan lış konm uş olacak.
Ö tek i n üshalarda harekesiz olarak şeklindedir. S e if’in d ayan dığı nüshalar-
dan birin de ise j y. şeklindedir. B en b u ism i “ O d G ön lek,, okum ağı daha doğ
ru buluyorum . Ç ü n kü “ gönlek,, göm lek d em ektir k i bu gü n bile T ü rk iy e n in b irço k y e r
lerin de b ö yle söylenir. O d gönlek ( = ateş gö m lek) T ü rk çe d e b ir tâbird ir. B aşarılm ası
çok b ü y ü k ıztırab a b a ğlı olan iş, b ü j'ü k ked er dem ektir. H iç şüphesiz kalen in asri rum -
ca adını T ü rk le r ben zetm e y o lu ile O d G ördek yapm ışlard ır.
16) B u kalen in adı nüshaların çoğunda harekeli olarak İk sa m ily e v e y a İk sa m iliy e
şeklindedir. D a h iliy e V e k â letin in n eşrettiği “ K ö ylerim iz,, adlı k ita p ta b u ism e rastlan
m ıyor. B ak a b ild iğ im haritalard a da görm edim . ' Y a ln ız , 13 11 y ılın d a İngilizce'den te r
cüm e olun arak B a h riy e M atb aasın d a basılan “ Ç a n a k k ale v e B a h r-i S iy a h B o ğ a zla n
ile M arm a ra D en izi., reh beri adlı k ita p ta “ A ksam il,, a dlı b ir köyd en bahsolu n m aktad ır
(sa y fa 143). K ita b ın ta rifin e göre A ksem il, B u la y ır’ın doğusundadır. D en izd en yaln ız
b irk aç yeldeğirm en i görülür.
Ş ü k ru lla h ın sö ylediği ik s a m ily e her halde bu olacaktır. A n a d o lu . k ıy ısın d ak i “ K e
mer,, den h areket olunduğu güz önünde bulundurulursa k a ra y a ilk ç ık ıla c a k y erlerin
an cak bu çev re le r o labileceği teslim olunur.
17) J u - ,> , v e y a «o,» ” şeklin de y azılm a k tad ır. Sonradan
şeklin ialm ıştır. B u gü n “ M alkara,, denen yerdir. T ek ird a ğ ile K e şa n arasındadır.
18 ) A sıl m etin de şö yled ir : liV c- . A cem -
cede ljV ; - d iye b ir kelim e yoktur. ka p lu m b ağ a dem ektir (B u rh â n -ı Q â tı‘ te r
cüm esi. 405). B u takdirde n akkarelerin kap lu m b ağa kabuğun dan y ap ılm ış öirtiası icap
eder. A cem cede b ir de kelim esi v a rd ır k i b izim “ şölen,, den alınm ışa ben ziyor.
H e r halde kelim esi olacaktır. Zâten , S e if’ın da d ik k a t ettiğ i gib i N eşri’de
bu m esele a n latılırken “ dîvan d a y e m e k yed ik leri bakırd an ta sla rın dibin delüb n akkare
etdiler,, denilm ektedir.
19) R u m ca “ K ir y e e le y s o n ,,, “ T an rım b izi yarlığa ,, dem ektir.
20) X risto s = İsa Y a la v a ç .
21) “ E n gü riye,, y a h u t “ E n gü ri,, = A n kara.
22) S ırf = Sırp.
23) N u ru osm aniyede , Ü n iversited e , A y a so fy a , B a y a z ıd v e F a
tih te' şeklinde yazılan , R e va n d a m e v cu t olm ıyan bu k elim e y a “ H ırv a t,, d e-,
m ek tir, y a h u t da .“ A rn a vu t,, kelim esin in y a n lışlık la ik i defa yazılm asın dan doğm uş b ir
yan lıştır.
24) N ü sh aların çoğunda veya şeklindedir. Y a ln ız R e v a n nüshasında
doğru olarak B u lg a r *>. şeklin de yazılm ıştır.
25) “ E b û İsh akîh ân e,, dem ek “ § e y h E b û İsh a k İb ra h im ib n -i Ş eh riy â r-ı K â z e -
rûnî,, (963-1034) nin ta rik a tin e m ensup d ervişlerin ta k k e si dem ektir. K âzerû n ,, Ş irazın
90 kilo m etre batısın da b ir kasabadır. K â ze rû n iy y e ya h u t İsh â k iy y e ta rik a ti 14 üncü
asırda A n ad olu da y ay ılm ış, O sm anlı padişahı v e b ü y ü k leri tarafın d an korunm uş, 16
n cı asırd an sonra ise b aşka ta rik a tle re karışarak ortadan k a lk m ıştır (K ö p rü lü za d e, A b û
İsh aq K â ze rû n î nud die İsh aq ı-D erw isch e in A n atolien , D e r İslam , X l X . B an d , 1930).
26) B eş y ü z dirhem den ib a rettir. A m m a R û m d a y irm i k ile y e m ud derler (F e r-
h en g-i § u ‘ûrî, I I , 368).
27) “ D iv itd a r,, ın insan adı mı, y oksa rü tp e m i olduğu ilk b a k ışta şü phe u yan dıra
bilir. B u “ D iv itd a r,, ın, A k şeh ird ek i İm a ret C am isi m ezarlığın d a tü rb esi bulunan “ G ü n
düz B e ğ „ in ba b a sı olm ası k u v v e tle m uhtem eldir. A h m ed T e v h id B e y in (A kşeh ird e
R u m e li F a tih i Ş eh zad e S ü leym a n P aşam n K e rîm esi M ezarı, T â rih -i Osm âni M ecm u
ası, sa yı 44, sa y fa 106-108, ı h aziran 1334) v e R ıfk ı M elû l M eriçin (A k şe h ir T ü rb e
V e M ezarları, T ü rk iy a t M ecm u ası, V , 205) n eşrettikleri G ün dü z B eğ in m ezar k ita b esi
şö yled ir :
797 şaban ı başında (m ay ıs sonu 1395) ölen G ün dü z B eğ , Y ıld ın m ’ın kum andanı
D iv itd a r B e ğ in oğlu ise babasın dan önce ölm üş dem ektir. G ün dü z B e ğ in m e za n , S ü le y
m an P aşan ın k ızın ın m ezarından 10-15 arşın u zak ta olduğu için, T e v h id B e y , S ü leym an
P a şa n ın k ızı a ca b a G ü n d ü z B e ğ in anası m ı id i d iy e soruyor. D iv itd a r B e ğ için k ita b ed e
“ em îr ü l-k eb ir,, lâ k a b ı ku llan ıld ığ ın a ba k ılırsa bu ih tim a lin k u v v e tli olduğu anlaşılır.
28) N û şirevan y a h u t B irin ci H ü srev, Sâsân î p adişahların ın yirm i birin cisi olup
531-579 arasında hü k ü m d arlık etm iş v e adaletle ü n salm ıştır.
29) B u rası m e tin d e , şö yled ir :
“ C evn e,, k elim esi n üshaların çoğunda harekesizdir. B irin d e “ G evene,, > birin de
Y âfes
K avı Han
K a ra Han
Oğuz
Gök Alp
Kızıl Buğa
K aya Alp
Süleymanşah
E r Tuğrul
Osman
Orhan
Süleyman F a şa Murad
Yıldırım Bayazıd
I
E r Tuğrul Süleyman Mehmed- İs a Musa M ustaf»
• I I
Murad M ustafa Ahmeâ Y usuf M ahm ut
II
B u cetve l, Ş ü k ru llah tarih in in m etnine a it olan 47-67 nci sayfalard a geçen k ita p
adlarım gö sterm ektedir. K ita p adların dan sonraki rak k am lar sa y fa la rı, p aran tez için
d ek iler satırları gösterir.
 şıkp a şa o ğ lu
Ahm ed A şıkî
__ ^ '
Tevârîh-i A l-i O sm an
Diizenliyen
Çiftçioğlu N. Atsız
Çıkaran.
T Ü B K ÎY E Y A Y IN E V İ
İSTAN BU L
1 9 4 î
X Ü B B İY E B A S IM E V t
A şıkpaşaoğİu A h m e d A şıkı’nın
H ayatı ve Eserleri
H o Y C stc
H o rasa n lı A li
' A lı ( = Â şık P a ş a )
U lv a n Ç eleb i Ş e y h S elm an ( ı ) İ ly a s
Şeyh Yahya
D e rv iş A h m ed  şık î .
K â b ia H a tu n
 şık p aşaoğlu n u n doğum y ılı hakkın d a v erilen m alûm at, aşağıda da a n latılm ış ol
duğu üzere : '
B u öm ür seksen a ltı olduğında, ,
B a y a z ıd H an, B u ğd an a ağdığında
beytin in , “ M uh am m ed H an, B u ğd an a ağdığında » şeklin deki düzeltilm esine d a yan
m aktadır. F a tih te n 42 gün önce öldüğüne göre, Â şıkp aşaoğlun u n İk in ci B a y a z ıd çağın
da yaşam asın a im k â n olm adığından, A şıkp aşaoğ lu tarih in in sonuna ze y ille r y a z a n m ü
ritlerin v e b elk i de daha sonraki m üstensihlerin d algın lık v e y a ga y re tk e şlik le “ M u h am
m ed H an „ 1 “ B a y a z ıd H a n „ yapm ış olm aların ı kabulden başka çare y oktu r.
 şık p a şa o ğ lu tarih i üzerinde bugüne k a d ar y a p ılan in celem eler v e W itte k ta ra fın
dan ileri sürülen “ asıl  şık p a şa o ğ lu ta rih i „ n azariyesi şim dilik h içb ir şeyi h alletm iş
değildir.
B iz z a t ben de, m ü ellifin h a y atı hakkın d a v erd iğim m alû m atın doğruluğundan, oka-
dar em in değilim .
 ş ık p a ş a o ğ lu T a rih in in İki B a s ım ı:
O sm an lı tarih lerin in en m ü h im lerin d ea olan. Â şık p a şao ğ lu tarih i şim d iye k a
d a r biri Türkiyede,, biri A lm an yad a. o lm ak üzere ik i d e fa basılm ıştır.
T ü rk iy e b asım ım “ T a rih -i O sm an î E ncüm eni,, y ap tırm ış ve eser 1332 ( =
1914) y ılın d a M ü ze-i H ü m a y u n H â fız-ı K ü tü b M u a v in i m erhum  lî. B e ğ in y a z
d ığı önünçle b irlik te M ü ze v e V a tik a n n ü sh aların a d a y a n ıla ra k bastırılm ıştır..
908 ( = 1502) tarihin e k a d a r g â e n bu nusham n m etni 274 s a y fa tu tm a k ta d ır.
Son un da endeksleri vard ır. S a y fa a ltla rın a gereken izah la r y a p ıla ra k eserden is
tifad e ko la y la ştırılm ış o lm a k la beraber eld eki ik i nusham n, k ifa y e tsizliğ i ve e k
sild iği d o la y ısıy la b u b asım kan dırıcı olm am ıştır.
^929 d a A lm an yada,, L a y p z ig ’de P ro fesö r G iese tarafından, y a p ıla n ik in c î
b asım ise T e v â rih -i  l- i O sm an ’ın tam v e ek sik 11 n ü sh a sıy la N e şri m ıs h a la -
n o d a n birine d a y a n ıla ra k y a p ıld ığ ı iç in d ah a m ükem m el olm uştur. M etin 232;
s a y fa d ır v e 897 yılın a k a d a r gelm ektedir. F a k a t m e vcu t n ü sh aların en. iy is i o la n
B e rlin nüshasından taıjıam ile istifa d e ed ilm ediği için, b u b asım d a arzu edildiği
k a d a r m ükem m el o lam am ıştır. G iese, kendi basım ın ın y a rıs ı bittikten, sonra b u n
c a n fay d a la n a b ild iğ i için esef etm ektedir...
B a ş k a b ir örn ek :
rC üm le h a l k b u n a tr.uti* . jo l d ıl a r .
G. ;C ü m le h a lk | muti* v e münkad o l d ıl a r .
1 İnci B âb
5 B â b -ı E sâ m î-i N e sl-i  l- i O sm an
20 2 nci B â b
Nazım
Kuşandı din kılıcın bele Osman K i ikrar etdüre her dile Osman (67)
Ede İslâmî izhâr âlem içre Ede rû§en cihanda nûrı Osman
30 Çü küfri, zulmeti Rûm i alıpdı (68) D iler kim âlemi nûr ede Osman
Açıldı fırsat-ı İslâm kapusı O kilide ki miftâh oldı Osman (69)
Muhammed ümmetinün serveridür Olupdur mu'cize mazharı Osman.
3 üncü B âb
N a z ı m ' ' .
Budur gazâ-yı Osman evvel anla (76) Deyem İkincisin i§id ü danla
Gelür yurdına eder çok niyazı K i gayret şevkim canuma bağla
Der ey ma'bud ki İslâm kuvvetin ver Ozine der ki : M iskin Osman ağla
4 üncü B â b
' Nazım 20
10 5 inci B â b
35 N a zm -ı M ü n â sib
Gazâ kim etdiler Allâhu ekber Dediler her nefes Allâhu ekber
Salındı seyf-i İslâm kâfir üzre Uruldı nevbet-i Allâhu ekber
K ılıçlar gölgesinde cennet-i H ak Resulden bu haber Allâhu ekber
Bozuldı çan u çanlıklar, kilise M akam oldı dene Allâhu ekber
40 B u gazân un ta rih i hicretün a ltı y ü z seksen beşinde v â k i olın d ı O sm an
G a z i H a n elinde.
6 ncı B â b
B v B â b .D ahi A n ı B ild ü rü r k im S u lta n A lâ ad din e H abar K im ü n ile
Vardı kim B u K â firler M ü sü lm a n la r ile N e î§ E td i.
Na zım
Sular kim ni'meti Hakdan ahpdur O ni'met ehline ni'met dolupdur
Y e, yedür ni'raeti ey merd-i kâmil Ne etsen bil senünlen ol kahpdur 25
Cihana her gelen kısmet ilendür (100) Yiten ve hem biten kim ad olupdur
7 nci B âb
B a B â b S u lta n A lâ a d d in V ilâ y etin e Varıp Tatar ile N eyled üğin B ild ürü r. 30
F : 7
K a r a c a H isa ru n feth i ta rih i hicretün a ltı y ü z seksen yedisin de v â k i
olın d ı O sm an G a z i elinden.
8 inci B â b
B u B â b D a h i O sm an G azinüti H isar A lduğtndan So n ra S u lta n A lâ -
-5 addine N e G ön dürdi ve Sultan dan Ona N e G eld i, A n ı B ild ürü r.
Na zım
İşitdük kanun-ı Osman kim var Budur adli ve bil adın sen ey yar (ıo 8 )
Bularun gölgesinden uçdı hümâ Şikârdur bunlara her mürg-i süngar
25 Cihan halkma farz oldı edeler Dualar cümle halk kim bilgi! ey yar
Gerekdür ku vvet ü hem akİ u tedbîr M uvafık olana bil‘ilm -i takdir (109)
Gerekdür yâr u hemdem ü münâsib Gerek yiğit ola ve ger ola pir
9 uncu B âb
Nazım
H ile et durmana tâ kim vere el K i fırsat bulasın zinhar başın al (113 )
Y e d ü r ni'met, içür şekker (114 ) şarâbm K o la y ola bulasın ona mecâl 33
V e lî gafil vürime etmesün al K i pişman fayda vermez olsa (115)
melal
10 uncu B â b
B u B a b D a h i H arm an K a y a K âîİTİeıi O sm an G a ziy ile N e S u r et İle
 şin â O ld ıla ı V e N ey led iler A n ı B ild ürü r.
Nazım
Sebebi duydı Osmandan ve guzzât K im i altun, gümüş aîdı, kimi at
Kim i begendügi kızlardan aldı Gazilerün idi o demde fırsat
jg Y ığıld ı Osmanun yanına gazi K i dâyım artar oldı (124) fazi u ni'met
Saadet güneşi doğdı ezelden N azar edün gaziler oldı mir’ât
Nazım
85 Vaeibdür dostluk etmek konştyilen Sakın kim konşını olmaya yılan
Kim e kim dostluk etsen et hazer sen Hazersüz başdurur yollarda kalan (126)
Husûşâ kâfir- olsa dost edinmez Dilinde dini bâtıl, kavli yalan
11 inci B âb
B u B â b Ara B ey a n E d e r k im K ö s e M ıh a t D ü ğ ü n E der, K ız ım
go, G ö l-F la n o z ( 1 2 7 ) O ğ h n u n B eğin e Verür.
/
M ü b a la ğ a ağır y a r a k gördi kim a d lu (12 8 ) d ü ğ ü n eyleye. E s b a b t a
m am oldı. E tra fu n k âfirlerin e v e tek vü rlerin e o k u y ıc ıla r göndürdi. V e hem
O sm an G a z iy i d ahi okıdı. V e hem tek vü riçre d ahi h ab ar gön dürdi kim :
“G e lü n ! B u T ü r k ile âşin â olun kipi, b u n u n şerrinden em in e la sız ,; dedi.
35 V a ‘de olın d u ğı gü n geldiler. M ü b a la ğ a sa ç u la r (129 ) getürdiler. O sm aıt
G a z i cem i'isinden sonra geldi E y ü h a lıla r v e k ilim le r v e sü riy ile k o y u n la r
getürdi. V e illâ O sm an G a zin ü n saçu sın ı gayetd e beğendiler. H â sılı ü ç g ü n
düğün oldı. V e b u tekfürler- O sm an G azin ü n kerem ine h a y ra n k a ld ılar. V e
illâ fırsa t b u lım a zla r k im O sm an G a z iy i k a r v a y a la r (130 ). B ile c ü k te k fü -
riop O sm an G.azi m u h ab b etler gösterdi. V e e_vvelden b u n u n ile g a y ib â n e
â şin â lık la rı v a r idi. V e illâ sûret ile b iri b irin görm ernişler idi. Z îrâ O sm an
G a z i y a y la y a gitseler ce m i‘ em ân etlerin i B ile c ü k h isarm d a k o rla r
idi. O l sebebden âşin â o lm ışlar idi. B ile c ü k te k fiiri dah i düğün etm eğe n iy -
y e t £tdi.
Nazım 5
M ıhal kim düğün etdi gör ne etdi G aziler şevketine (iğ i') büiıyad etdi
Düğüne niçe tekvürler ki geldi Kamusı Osman içün tedbir etdi
K im i dedi ki tez (13a) bum dutalum Bilecük tekfüri bir tedbir' etdi
K i ya'rii düğün edüb karvayalar (133) M uhalif tedbiri kendüyi dütdı (134)
12 nci B âb 10
20 N a z rm
Gör îmdî (rsoji hileyi Osman ne etdi Baş oynadı ve hem çok başlar utdı
Kâfirler ona duzaklâr düzerdi: Y in e ol duzağı kendüyi dutdı (15 1)
K â fir kazdı kuyı, gazi düşeler K âfirler diişdi, gaziler duruşdı
Karana. (152) tekHÜrün göjsin bürüdi G aziler nûr-r Osmana bulaşdı (154)/
(153)'
13 üncü B âb
14 ü m ü B â b
Nazım
Okıtdı hutbeyi kim G azi Osman E r D u ğn i oğlı, gazi hanı Osman 40
Temerrüd ehli kâfiri kırandur . O mü'min leşkerine han Osman
K i adli, bedii hep dutdı cihanı ‘Atâsı, sayesi ni'metlü Osman
H arâb eden büti, büthâneleri İm aret dîn-i İslâm etdi Osman
M ünâdîler nidâ eder, salâdur Saadet bahş eder der geldi Osman
K uraldı devleti çetri ezelden Ebed bâkî kalur bil. nesl-i Osman
15 inci B âb
B u B â b O sm an G azinün K a n u n i (1 6 3 ) A h kâ m ın B ildürür.
Nazım
B u resme, kodı o kanuni Osman (170) K i §âkir ola andan gani subhân (17 1)
Dedi sultan ki hakdur mülk anundur Anundur vermeg ü almağ u dîvân
35 Arada biz bahane ■ olduk ancak Bahaneden görindi halka burhan
Cihâna de gelen kim bâki kaldı K am ol kim dedi hanam ya sultan
Nice gemileri gark etdi deryâ A dı unsur nihâyetsüz bu umman
Belürmez izi kârbanlar yitübdür K em an bir ad kodı gitdi Süleymân
Sakın kim adun anub sögmesünler .. Dilersen rahm et ede sana gufran
40 Cihanda çok nişan kodı gelenler Nişanı adli bedii kodı -Osman
16 ncı B âb
17 ncî B â b 20
Şum kim aldı yıkdı yapdı Osman K im e kahr, kime lû tf etdi Osman
H arab edüb imâret etmek ister (187) B u resme dürlü ini'nıar kopdı Osman.
18 inci B â b
Nazım
Balaban karga uçurmaz kaladan Baras T ekvür kaçamadı belâdan , (188)
Demür hod gece gündüz rahat etmez Belâya uğradı kâfir ‘anâdau
B u ik i ta ra fd a n ga ziler v ilâ y e ti z a b t etdiler, B ir niçe y ıl h isara ra h a t-
20 İlk verm ediler. B u n la r bun da rhahbus dursun lar. G ö relü m O sm an G a z i d a
ha n eye m eşgu l olur.
19 uncu B âb
Nazım
Gazâ kim Osman etdi ay karındaş Saçıldı kanlar u kesildi çok baş
30 01 A y Doğdi kim anda gehid oldı Bile oldı niçe hem eş ve yoldaş
Dıranos (189) tekvürin dutdılar anda Ariun üzre dahi çok oldı savaş ■
Baras T ekvür hisara kaçdı, girdi Ve hem K ite teküri oldı kallâş •
BoztIdı hisarı, alındı malı , Tekür dahi ve oldı cimri, evbaş
Velehû
35 Cihanda her kişi kim ad komışdur Yanında acı (190), şîrîn dad komışdur
Kodı Osman gazayı, adli, bedii Neseb ü nesline du‘â komışdur
A şıkî bu menâkıb yazmağına İm âm -ı Orhan oğlından komışdur. ,
20 nci B âb
Nazım
-Gök Alpun nesli Osman gör ne kopdı D u‘â aldı velîden velî kopdı
A vâzı çıkdı kılicun cihanda badasından kâfirde gavga kopdı
]Kaçan kim depreneydi G azi Osman . Sanasın yıldırım gürledi kopdı
Kam u düşman ku§ oluban kaçarlar Bilürler avlayıçı sunkur kopdı
H avası seyr eder ‘arşdan yukaru Muhammed mi'racından bile kopdı
21 inci B â b
22 nci B â b
Na zım
G azaya (208) Orhan Han bindi ata -Sıfatı m azhar oldı ‘ayn-ı zâta
Tecellî nûr-ı (209) Ahmedden görindi Gönül gözinde göz ile mir’âta
35 B u nûr-ı İslama bürc oldı Orhân A yine düşdi bil iki sıfata
A ta sın d a n d u ‘â v e him m et k ılıc m ı, ku şan dı. Sefere n iy y e t-i gazâ etd i.'
D o ğ rı K a r a Çepüşe (210) y ü rid i kim ona O sm an G a z i dah i va rm ış idi. B ir
k o n a k y e r k a ld ı kim. h isara v a ra la r. O l arada (2 1 1 ) gazileri üç b ö lü k et-
diler. B ir b ö lü gi va rd ı, hisara düşdi k im O rhan kendü b ileyid i. B ir bö lü gi
dahi geceyile hisarun ötesine geçdi. B ir bö lü gi d a h i hisarun yan ın d a (2 12 )
b ir dereye girdiler. O rhan G a z i bu h isard a ceng eder. B ir k a ç gün ceng et-
diler. H isa ra zeb u n lu k gösterdiler. Ceng eder iken k a çd ıla r. K â fir le r d a h i 5
hisardan çıkd ılar. T ü r k ka çd ı dediler. K â fir le r dah i (2 13 ) hisar önıne çık-
dı. B ir T ü rk b u ld ılar. D u td ıla r, tek vü re getürdiler. Sord ı k im : “ D a h i T ü r k
v a r rtııdur?,,. T ü r k eyid ü r : “ Y o k d u r. H em an budu r kim kaçdı,, dedi. T e k -
v ü r bu sözi işid icek b e gay e t ferah n â k oldı. Ç ık d ı. G ö zciler göndürdi. H iç
T ü r k görm ediler. H isa r ka p u sın açdı. E y itd i k im : “ V a ra y u m (2 14 ) T ü r- 10
kü n ardını b a sa y u m (2 15 ). T ü r k i dereden ç ık a rtm a y a y m (2 16 ) „. dedi.
H em an bindi. V e sürdi. B.u yan ın d ağ ı T ü r k k a p u y ı aldı. Y u k a r u d a ğ ı duran
T ü rk dah i gözükdi. T e k v ü r eyitd i : “ H a y ! D a h i T ü r k v a r im iş „ dedi.
D ö n di. H is a r öninde d u ran T ü rk e k e n d ü y i vu rd ı. D u td ıla r. H isa ra karşu
getürdiler. H isarı ald ılar. M a lın gazilere v e rd ile r.'S ip a h is in çıkard ılar. H i- 15 .
sarı berkitdiler. T e k v ü r i ald ılar. A şa ğ a ya n ın d a A p S u y ı (2 17 ) derler bir
hisar d a h i v a r idi. an a getürd iler. A n ı dah i ahd ilen aldılar. V e bu ik i h i
sara er ko d ılar. KoTiur A lp a K a r a Ç eb ü şi (218 ) verd iler. V e A k ça K o c a y a
A p su y ın ı (2 19 ) verd iler. O rhan G a z i döndi. T e k v ü r i aldı. B ile
gitdi. S ip ah ilerin dah i A k H isa ra getürdi. V ilâ y e ti kâ firle rin i em n ü âm ân 2Q
ilen y erlü yerinde kodı. K o n u r A lp gâh gâh çıkar. A k Y az.uya segirdür idi.
A k ça K o c a dahi ‘A y a n gö lin ü n su y ı akd u ğı yerde. B e ş K ö p rid e burguz-
cu k (220) v a r idi. O rad a duraklandı,. V e o rada orm an arasın d a o lan E le
segirdür idi. E lh â s ılı O rhan G a z i kim bu u cı b erkitd v b u k â firle ri a ta sı
O sm an a göndürdi. K e n d ü K a r a T eg in üzerine düşdi. H isa ru n begine h a- 25
b a r gön dürdi kim : “ B u h isarı bana ver. G ene seni hisarda k o y a y ın ,, dedi.
“ H em in ad benüm olsun,, dedi. “B e n ü m garazu m Izn ikd ü r (221) ,, dedi.
B u söz tek vü re g ü c geldi. O rhan G a z i dahi e yid ü r : “ G a ziler ! îs lâ m g a y -
retidür. Y ü rim e k gerek k im bu h isarı y a ğ m a -edevüz „ dedi.
N azım ■ - S »
Dedi Orhan ki yağmadur bu kal‘a Dürişün ere bu kal'a kal‘a
Çü kal'a kal‘ ola fırsat bizümdür Revâdur gaziler dürişe kal‘a
Hemandem yıkdılar kal'a kapusın , BozrIdı sanki Haj'ber idi (222) kal‘a
Cem i'i malım gaziler aldı Ganîm st kenziyin'iş bil bu kal'a
Tekürin dutdılar kızını bile M elek menziline benzedi kal'a 3S
Esiri hûb u nâzik nazeninler Gaziler yine erür idi (223) kal'a
T e k v ü r i k i d u td ıla r, p arala d ılar. Z îrâ k i s a v a ş etdi. O kızı h a y li m al
ile O rhan G azi, a ta sın a göndürdi. V e bu alın an esirleri O rhan G a z i satu n
aldı. G en e h isard a kodı. A h d ü p eym ân ilen berkitdi. S a m sa Ç a v ü şi h is a
run içine kodı. G en e O rhan, Y e n i Şehire a ta sm a geldi (224). V e ol K a r a 40
Çepüşe (225) d ahi adam göndürdiler. V e K a ra T egin e d ahi ad am göndür-
diler. O l dahi îzn ige h a v â le gib i oldı. G â h gâh v a ru rla r idi. îzn igü n bağ-
ça larm harab ederler idi. E lh â sılı İznige ra h a tlık verm ez oldılar. V e bir
ta ra fd a n K o n u r A lp , A k Y a z u y a m eşgul v bir ta ra fd a n A k ç a K o ca , İznig-
m id ta ra fın a m eşgul v e bu ucIar g a y e t iş’ er (226) oldı. B u gaziler şö yle 45
d ü rü şü rler kim fetih ler m uk arrer olm a. G eceler u y k u u y u m azlar. G ü n d ü z
a t arkasm d an inm ezler. K a y im dururlar.
Nazım
Konur A lp kılıcı Bolıya saldı Velî A k Yazıda D ü z B azan aldı (227)
,5 Uzunca Belde (228) kâfire bulışdı İk i gün ik i gece (229) ho§ dürüsdi
Oradan kâfiri döndürdi kovdı Konur Alp döndi D üz Bazara geldi
A k O vaya segıli'û'! Koca. GıMİ Ra\\mavı -yaturmaz halkı gece
Çıkar Istanbulun kâfiri dem dem K ırar bunları gaziler î hoca
23 üncü B âb
30 Nazım
Gör imdi neyleyiser (234) G azi Orhan O himmet alpı (235) ve ol bahr-ı
ummân
H areket etse kâfir mahv olurdı Duramaz karşuya Rüstem -i destân
Çü kal‘a halkı Bursa anı gördi (236) B u Orhana ol oldı bâğ u bastan
Ne ceiıg etdi ne cidal etdi anda Y anlm adı baş u dökülmedi kan
35 Asân aldı ve Bursayı o gazi (237) M enâkıbı kim yazdum oldı burhan
5 , Nazım
■Şular kim .oğlı mukbil olmak ister Gel imdi ata oğla yoh göster
Oğul dahi ala senden nasihat Nasihat kim ala olmaya kemter (255)^
Şular kim almadı pendi atadan Olan oldur bu halk içinde ebter.
24 üncü B âb
10 B u B â b O sm an G aziıiün, O ğlı O rhan G-aziye V a siyetin Bildürür.
15 Nazım
İbaret (258) bilmegün faydası noldı Hemin bil söz düzer âdemi oldı (,2Sgy
Gerek söz bil, gerek bilme karındaş Asıl (261) gönüldeki niyyetün oldı.
(260)
K o n u r A lp , A k Y a z u y ı v e K o n u r A p a E lin i v e B o lı v e M u d u rn ı v i l â -
25 ve tin i m uk arrer etdi. V e döndi. V e gene K a r a Çepüşe (264) ve A b S u p i-
y a (265) geldi. V e G a z i R a h m a n ı an da k o y u b kendü gene gitdi. A k ça K o
c a y ı K a n d ırıy a va rm ağ a. A n la ra dah i er kodı. M a k s u d la rı S a m an d ırıya
v a r m a k oldı. E lh â s ılı b u n lar gece v e gündüz k â fir ile gâ h ceng ve gâh m ü -
dârâ etm ek oldılar. B ir gün Şam an d ıra tek vü rin ü n oğlı ö lm iş idi. B u k â -
30 firler m e yy itü n üzerine cem ‘ o lm ışlar. G a ziler dah i fırsa t b u ld ılar. K â f ir
ler hisar önin deyiken basm ışlar. T e k v ü r i d u tm ışlar. Şam an d ıra hisarı feth
olındı. T e k v ü rin i A yd o su n hisarın a iletm işler. “ G elü n ! B u te k v ü ri alun.
H ısaru n u zı. bize verün,, dem işler. K â fir le r eyitm işler k i : “ V a ru n , bşşın ı
kesün . E tin i bişürün. Y en ,,. Â h ır b u te k v ü r e yitm iş ; “ B e n i Ista n b u la ile-
35 dün. B e n i anda satun,, dem iş. O rh an G a z iy e h ab ar gön dürdiler k im : “ B u
te k v ü ri sa ta lu m m ı? V e y â ö ld ü rd ü m m i„ dediler. O rhan G a z i eyitm iş :
“ Satu n . G azilere h a r d ık olsun,, dedi. G elm işler, Ista n b u la h a b ar gö n d ü r-
m işler. İstan b u l k â firle ri eyitm işler : “ N e ad am sata ru z v e ne hod aluruz,^
dem işler. C e m ‘ olm ış leşkerleri v a r idi. G öndü rdiler. D u tu şd ıla r (266). K â -
' firi basd ılar. E y ü kırk u n oldı. E lh â s ılı Şam an d ıra tek vü rin i Izn igim id te k -
vü ri satu n aldı. A k ç a K o c a geldi. Ş a m a n d ıra y ı hisar edindi. İsta n b u l ıte k -
vü riy ile v e A y d o s te k v ü r iy ile d â y ım ceng eder oldı. V e her v a k it (267) A k
ça K o ca y ile . gaziler a t a rka sın d a n in m ezler idi. A n u n içü n k im İsta n b u l
lek vü rin ü n çengi ek sü k d e gü l idi. A flu n içü n kim bu A y d o s h isarın d an 5
T ü r k i sürm ek isterler idi. A k ç a K o c a etrafu n k ö y lerin i m u k arrer etm iş id i
em n ü am âh ilen.
26 ncı B â b
Nâzım
A n un kim can gözi o dostı gördi H am inden gördi v arın dosta v erd i
G önül şehrinde o dost kaldı an cak F ik ir .d a ğıld ı aklın y ele verd i
T a 'a ccü b etm en anı a y a zizler • A n ı kim görm edi can gö zi gördi 20
§ıkî ışkda ik i m a'n î v ard u r (2 7 1 ) B iri za h ir biri dost m a‘n î oldt
F : 8
m a n d ıray ı o d a y a k d ıla r. K endü İer göcdiler, gitdiler. A y d o s hisarın un k â fir
le ri g a y e t §âd o ld ılar. T en e'ü m ler etm eğe b aşla d ıla r. K ız u n d a h i v a 'd e s i t a
m a m oldı. H em an gece ile G a z i R a h m a n bir niçe g a ziyile kız dedügi yere
geldi. K ız dah i in tizar (281) idi. K ız G a z i R a h m a n ı gördi. H is a r bedenine ip
5 Bağladı. A ş a ğ a sarkıtd ı. G a z i R a h m a n filh â l ipe yapışdı.- Ş o l an k eb û t m isâl
ip i d e vşü rü b ta rfe t ü l- ‘a yn için/ie h isa ra çıkd ı. K ız ile bu lışd ı. H isa ru n k a -
p u sın a va rd ıla r. K a p u c ıy ı p ara la d ıla r. K a p u y ı ağdılar. H a zır o lan gaziler
k o y ıld ıla r. D o ğ rı tek v ü rü n sa ra y ın a va rd ılar. T e k v ü r geceden ferah olub
so h b e t etm iş idi. Sarh o ş y a tu r idi. B o ğ a zın ald ılar. S a b a h o lın ca y a değin
10 A k ç a K o c a dah i erişdi. H isa rı za b t etdiler.
Nazım
Ş am a n d ıra yı y ık d ı üş eri gör N e işler etdü rü r bi iş, eri gör
D ö k ü p k a n la r v e başlar oyn a d ıla r B u ga ziler olan serverlerî gör (282)
C ih a n a doğrı geldi d o ğ n gitd i Şol ok gib i duran (283.) d o ğn ları gör
15 N e re y e o k varu rsa m ecruh eder O l okı atan u serverleri gör (284)
A ta n u atdu ran ga y re t eridü r Ol arada olan m a zh a rla n gör
27 nci B â b
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im fe k v ü r i K ızıy ile N eylediler.
30 Nazım
B u öm ür seksen a ltı olduğm da M uh am m ed H an B u ğd an a ağduğında
Ç ö zild ı sancağı (288) kösler çalın dı G ön ilü b d e v let ilen gitdüginde
H ü cû m -ı d e v leti dutdı cihanı D u ru b Istan bu ldan çıkduğın da
M en â k ıb yazm ağ a d e fte r çıkard um B e y a n etdüm nişanın bulduğum da
35 Y e d i h u tb e sekiz H a n B a y a zıd a (289) • O cum 'a gün ga za ya gitdüginde, ,
K a le m dutdum m en âkıbı k i yazd u m K u la k du t sen  şık î dedüginde
28 nci B â b
B u B â b A nt B ild ü rü r k im B u G aziler B u Yan a da N ey e M eşg u l O ldılar,
Nazım
G ö n ild i b ir sefere dahi bu n lar M ü cerred y a lın u z k im ge y e donlar
A t ı v a r bin d ügi sekiz a y a k lu Ö nince çavu şıd u r g a y n onlar
U za k seferdürür y ak ın d a gelm ez G eçer n içe y ıl u gün düz v e dü n ler jg
Y o lu n d u r m en zilün gör kand a erer A şık î k im önünce gitd i anlar.
29 uncu B â b
B u B ğ b A n t B ey a n E d er k im O sm an G a zi A lla h R a h m etin e K a v t ^ u -
ğm dan (2 9 3 ) Sonra O rhan G azi N e y led i, A m B ildürür.
Ve Lehû
Cihan hod gelmeg ü gitmek içündür Ne yapsan akıbet yıkm ağ içündür
Karâr etmez gelüb sûret olanlar Doğan gün hem geçe batmağ içündür
B u sûret gölgesine kalma zinhar Senünlen oyını utmağ içündür
10 ‘Am el kim sen edersin ay karındaş , Y a damu ola ya ugmağ içündür
İkisinden fariğ o l H akka dön kim Yaradılm ış H akka dapmağ içündür
. (307)
Ve Lehû
N asihat aldı Orhan kardaşından D u'âlar aldı eş ü yoldaşından
Dahi aldı du‘â cümle velîden D u'âlar ister Orhan cümlesinden
IS M irasdür du‘a almak ÂI-i Osman Fariglerdür bu halkun dünyesînden
 jık Paşa du‘â Orhana etdi B ile G ök A lp nesli cümlesinden
30 u n c u B â b
Nazım
N ice ler bu cihana geldi gitdi B en em dedi y a la n d a 'v île r etdi • 30
U n u d ıld ı adı anılm az oldı Y e rin i b ir dahi y alan cı dutdı
S a k ın benem deyü ben m ağrur olm a K i. m ağrur a k ıb e t pegm anla (330)
<329) gitd i
31 inci B â b
Na-ztm
B u âdem dü zdi âlem de düzenler B ilü r m isin n içün dü^di düzenler
Y a kehdün ün v e y â g a y n n u n ola , B u riiyyetlen dü zer dü zgü n (333)
(332) düzenler
N e d ü ^ e n eseri (334) k a lu r cihanda V e lî âsâr k a lu r (335) k a ra dü zenler 30
Nazım
C ih a n her lâ h z a b ir n ev ’e go rin ü r H a y a l ehli o n e v 'a y a (348) sü rin ü r
Sanvlr bu d u r kim ol m aksu d o lan lar Y a aça r setrim (349) yah u d bü rin ü r
20 Cihanda hiH ü hü rm et b ö yle geçdi K im i it gib i dalar k im i korın ur (3 50 ) .
32 nci B o b
B u B â b A m B e y a n E der k im İz n ik N e Suret İ le F e th O h n u b A lm d t
35 ■ I ^ n t B ild ürü r.
35 ünc ü B â b
Nazım
O k ıtd ı (368) h u tb ey i O rhan-ı G a zi O Osm an bin E r D u ğ rıl (369) nesli
gazi
10 § e r i‘a t güline gü lbü n ler oldı (370) Ç ü doğdı şem s ü tâ b Orhan. G a zi
G a zâ y içü n k i ak b ö rk o geyü b d ü r Y ü z i ağ i§i sağ O rhan G azi
N e geyse yaraşu r O rhan G azi  şık P a şa zam anın daydı gazi
34 üncü
30 55 İnci B â b
B u B â b O rhan G azi K ara sı V ilâ y etin i F e th E tm eğe S ebeb N edür, A n ı
B ild ürü r.
Nazım
A z iz H a k ahd edübdür (380) A d em Sözü m dahi benüm hem âdem ilen jo
İlen
D e d i cen n et v erem size sözüm dut S akın yü rim e iblis yıla n ilen
H a k u n v â 'd esi ahd oldı i canum M e le k ü h a y v a n u hem âdem ilen
B u âdem ahdi b il kim 'ka n d an olm ış B u d u r ahdun yolı (382) her âdem ilen
(381)
36 ncı B â b
Nazım
S ü rild i ted b iri K a ra sı gitd i (383) Y a z ıld ı defteri O rhan dutdt (384)
B u çarh un ferzin i (385) atdı K a ra sı Ç ü O rhan şâhı sürdi m at etdı
C ih an k en d ü yile (386) k a ld ı d o l a ş i E c e l atın b in ü b kem endi (387) atdı
Dürüldi Karası defteri yandı (388) Yeni defter ki gazi kâtib etdi (389) , 30
Z7 nci B â b
G en e b ir yen i celv e kıld ı (390) âlem K i hüsn ü (3 9 1) zîb â ola bunda âdem.
T e c e llî .ey le d i nûr-ı sa 'â d e t B eşaret yazd ı safh â ü zre a k lem (392)
5 V elîle r doldı vilâyet-i Karası Sanasın Cüneyd yâ İbn-i Edhem
38 inci B â b
Nazım • .
U m îd üm du 'âd u r ehl-i du 'âdan , . D u 'â d u r bize em r olan H u dâdan 5,
M üessird ür nlçe nefes cihanda D u 'â d u r evliya d a n , enb iyâd an
D e d i H a k kim dilen m akbu l ed eyin B u k a v li um dı canum ol nidâdan
(403)
39 u nc u B â b
Nazım
25 G a zile r geçdi k â fir m ülkin e hoş N ic e k â fir sa ra y ın e td ile r bo§
Ç ü R û m E lîh e kirn geçdi S ü leym an G a zile r ıb n ğ ı hep oldı mücü§
G üm üş altun çoğ oldı ellerinde . M e lâ le t gitdi oldı cüm le bîhuş (432)
40 ıncı B â b
B u B â b A m B ey a n E d er k im B un dan Sonra Sü leym a n Paşa N e
30 T ed bir E td i ve N ey e M eşg u l O ld ı A n ı B ild ürü r.
A ta s ı O rhan G a z iy e h ab ar gön dürdi k im : “ D e v le t lü ! H im m etün de
(433) R u m E lin i feth O lm aklığa sebeb olm d ı (434). K â fir le r i g a y e t zebun
ölın d ı (435). İrndi şö yle m a lû m o lm a (436) k im b u ta r a f d a (437) feth o lı-
nan h isarlara, v ilâ y e tle re rna'm ur o lm ağ a eh l-i islâm d an çoğ ad am gerek.-
35 A n u n içü n k im bu feth o lm an h isarlara k o m a ğ içün v e hem y a r a r gazi y o l
d aşlard an göndürünüz,,. O rh an G a z i d ahi b u sözi k a b u l etdi (438). K a ra s ı
v ilâ y e tn ie göçer A ra b (439) evleri gelm iş idi. A n la rı sürdiler. R u m E lin e
geçürdiler. B ir nice zam a n G e lib o lı n evâh isin d e sâ k iiı o ld ılar. . S ü le y m a n
P a ş a d a h i y ü rid i. T e k v ü r D a ğın u n ken arın a va rd ı. B u ld u ğ ı h isa rla rı k im in
40 m ü d â râ y ile dapd urdı. V e k im in y a ğ m a y ile n aldı. O d G ö n elek (440) h is a
rın ı u c edindi. H a y ra b o lı v ilâ y e tin e yü rid iler. Y e v m e n feyevm en durm adın
K a ra s ı v ilâ y e tin ü n h a lk ı gelür o ld ılar. G elen leri y u r t tu tu b (4 4 1) ga zâ y a
m eşgu l o ld ılar. E lh â s ılı ask er-i İslâm a rkalan d ı. K a n k ı ta r a fa v a r s a la r
(442) k â firle r önlerine d u rm az oldı.
Na zım
Süleyman geldi dünyaya Süleyman K i kâfir devlerine verm ez aman
Bırakdı velvele kâfir Eline -K i Türkün oldı bu gün devr ü zaman
§u dey (443). kurtıla Süleyman G elüb Süleymana getüre iman
elinden • . • g
V e gerçe cümle ömri habsde kaldı Heman devligidür kendüye kalan
41 inci B â b
N a z ı m '
K apu kim açdı müfettih ül-ebvâb F azıl ve hem Ek:e öldı oha bâb 3®
Girim oldı saraya hem hazîne (454) Gerekdür H m Süleyman koya bevvâb
42 nci B â b
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im G a zi E vrenüz, H a cı E l B e ğ î le N ey led i
V e H em Süleym an P a şa D a h i N ey led i, A n ı B ildürür.
43 üncü B â b
B u B â b  n ı B ey a n E der k im M u t ad H a n G a zi K ard aşı A lla h R a h
m etin e Varduğından Sonra O N ey led i. A n ı B ild ü tü t.
44 üncü B â b
Nazım 10
2 ehî devlet ki gu?zâta açıldı (473)Bulara fazl-ı H ak rahmet saçıldı
Yöneldikleri yön bil H akka doğn V e ger çok dağ ve daş, beller geçildi
(474)
C ih et-i dünya, ‘ukbâ cümle ma'mur ■Ne menzilgeh (4 7 5 )‘ ki H ak guzzât
geçürdi
V e ger E l Beg ve ger Evreni G azi D u ‘â bunlara bil makbul geçildi
45 inci B â b 15
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im M u ra d H an G a zi E dreneye V arub
N e S a re i İle A ld ı (4 7 6 ), A n ı B ild ürü r.
Na zım
B u fethi kim fütûh etdi Murad Han Kopan nesi ile kopdı oldı hakan
B u nesli H ak mu'în etdi imâna ' K i İslâm zâhir ola dökile kan
Muhammed ümmetinde bil bu hanlar Viran iklimlere bunlar ola can
B u âlün sevgüsi hayât-ı candur Bu âli sevmeyendür ehl-i ziyân ' 35
46 ncı B â b
B u B â b A n ı B ey a n E der k im M u rad H a n G azi Edrenede. N ey led i,
A n ı B ild ürü r.
20 Nazım
4 7 nci B â b
48 inci B â b
S ırf k â firi k i cem ' o lınm ış idi, şiirdiler, E dren eye y a k ın geldiler. Ş ah ın
L g la dah i hazır o lan gaziler ilen karşuladı; A h şa m k a ran u sın d a d a v u lb a z 15
k ak d ı. A l ile getürü b a l ile k â firü n üzerine uğradı. K â f ir konm ış, o tu ru r
idi. H em in k i d a v u lb a z ü n in işitd i, k â fir biri birin e dokin dı. A tla rı boşandı,
kaçd ı. K â f ir b iri birin kırdı. M eriç k e n a n n d a y id i. E k se ri s u y a d ö kild i. K ı
rıldı. O ndan sehel k â fir k u rtıld ı. B a zısın y o ld a gaziler kırd ılar. Ş im d i o i
y erü n ad ın a S ırf S ın d u ğı derler. K â f ir h elâk oldı, gitdi. H a n d ahi işitd i kim
k â fir m ünhezim oldı, dön üb h an gerü d evlet ile gene B u r s a y a geldi. O ğ
la n la rın (504) sün net etdi. B u r s a d a ken d üye (505) im â ret yap d ı. V e im a
ret üzerine m edrese yap d ı. Y en i. Şehirde • bir dervişe P o stîn p û ş derler idi.
A n a b ir z â v iy e y a p d ı (506). B ilecü k d e bir cu m ‘a m escidi yap d ı. B u rs a h i
sarın d a kendünün s a ra y ı kap u sın d a bir cu m 'a rnescidi (507) yap d ı. V e 85
K a b lu c a d a bir im â ret üzerinde bir m edrese yap d ı.
50 ncj B â b
B u B â b A m B eya n E d er k im M u ra d H an G a zi G erm iyan oğlıyilen
N ice (50 8) D ü n ü r O ldılar, A nt B ild ürü r.
F : 9
51 iner B â b
Na zım .
B u düğün kim M urad Han etdi kardaş Y ayıld ı sofralar dökildi çok aş
B ir ay tamam yenildi dürlü ni'met F akîr ü ganî ü hem yedi evbaş
30 Alemlü hil‘atin halk geydiler çok Donandı' hep yalıncak rind ü kallâş
(529) .
K azan kaynadı çok koyun bişürdi Öküz kebabın ister oldı ferrâg
‘Atalar eyledi altun, ve akça Hocalar gibi oldı cimri kulmaş
R ızâ buldı kamu bu halk-ı âlem M elûl gitmedi halk olmadı savaş
Düğün kim eyledi o Gazi Hünkâr Y ü k idi (530) Aşikî bil sükkerı baş
35 D u ‘â etdüm o demden bu güne dek Ölünce ederem du'âyı yoldaş
5 2 nci B â b
B u B â b A n ı B eya n E d er kim G elin G etürm eğe K im le ri G öndürdiler
ve A ndan D a h i K im le r G eld i, A n t B ild ürü r.
N a z ım .
-Cihan gâd u gama (542} bir yurt Nice hakanlara cihan gülüpdür (543)
olupdur
G elüb devran sürenler âlem içre H em an arzulan hayal kalupdur.
Cihan halkı tamam murad mı buldı Nedür ol kim muradı olmayupdur
X)oğar ağlar, ölür ağlar türedür , B u devran böylece bil düzülüpdür 20
G ülerem sanur ol yanlış hayaldür -Ne gülmek var melale ermeyüpdür
(S 44 >
54 ü n c ü B â b
B a B â b A n ı B ey a n E der k im M u rad H a n G azi L eşker k im C e m '
■E td i, 01 L eşk er î le N ey led i, A n ı B ild ü ıü r.
20 Nazım
55 incî B â b
56 ncı B â b
Na zım
B u çarh bir dahi devrân etmek ister Nediser ma'‘jûyîlen l>ize göster 20
K ılıçla r çalına kanlar dökile Sünüler ola leşker içre neşter
G aziler şehid ü kâfir kın la Hanı şehid ede b ir hâyın ebter
D ö n e bu âlemün tâli'i bu dem Neler ede göresiz .size ahter
5 7 nci B â b
B u B â b A m B ey a n E d er k im M u ra d H a n G azi L a z K tra lıy ile N e 55
Su ret İle n U ğraşduğunı (5 7 2 ) B ild ürü r.
K â fir le r kim İslâm leşk erin gördiler, hem an. dem gönderlerini d o ğ ru lt-
dılar. Y ü rid ile r. S a ğ ta r a fd a n (585)- B a y a z ıd H a a durdı. V e so l tarafd a rt
10 (586) Y a 'k u b Ç elebi, durdı. G a ziler d a h i tek b ir etdiler. K â fir e k a rşu y ü r i-
diler. İk i n am az o rta sın a değin ceng oldı. S a ğ k o ld a n B a y a z ıd H an , soL
k o ld a n Y a ‘k u b Ç eleb i e yü ceng etdiler. L a z, Y a 'k u b Ç eleb i ta ra fın d a n y a
n a v â k i oldı.. V e o l ta ra fu n leşkeri sındı. V e b u ta ra fd a n M u ra d H a n a k a r-
15 §u M ilo ş K ü p ile (587> derler idi, b ir k â fir v a r idi. S ü n ü sin (588) a rd ın d a
s ü riy ü (589), şa b k ası elinde d o ğ n han a y ü rid i. G a z ile r k a rşu la d ıla r (590).
E y id ü r k i ; “ G id ü n ! B en. el öpm eğe geldüm . V e hem beşarete geldüm . L a z ı
o ğ lıy ile (5 9 1) d u td ılar. 'İgte getüri yü rü rler,, dedi. G a ziler fâ rig oldılar. H e -
m a n k im erişüb o l p elid oğlı p elid h an a y a k ın v a ru b gönderin, çevürdi. M u -
20 ra d H a n ı sancdı. T e z han un üzerine ça d ır d u td ıla r (592). V â k id e L a z o ğ -
■ lın ı o ğ lıy ile d u tm ışla r idi. G etürdiler. H em an k im han un üzerine g e ld i,
gördi k im h an ölm iş. D e d i k im ; “ H a y ! B iz ü m işüm üz b itm iş. N ed elü m ,,
dedi. H em an am dah i o ğ lıy ile it gib i depelediler. A n d a n sonra B a y a z ıd .
h a zır idi, s a n ca k dibin de ko d ılar. Y a ‘k u b Ç e leb i ta r a fı hod k â firi sım ış idi.
25 G eld iler, e yitd iler : “ G e l ! B a b a n seni ister,, dediler. H em an k im geldi, a n ı
da h i b a b a sı gib i etdiler; L a z ı o ğlıyilert getürd iler. A n la rı dah i h a llu h a lın a
y etü rd iler. V e o l gece askere :^dırab düşdi. S a b a h k im oldı. B a y a z ıd H a n ı
k a b u l etdiler. G ö cd iler, E jlren eye tev eccü h etdiler (593). V e h u m âcerânurs
tarih i h icretü n y ed i y ü z d o k sa n birinde (594) v â k i oldı.
Nazım
30 Yin e bir şekl ü gîve dutdı âlem. Teferrüc eder anı âkil âdem
H avalar yeli ■esdi âlem üzre N içe nutk-ı nâtıklar oldı ebkem
Temâgâgâha geldi  şıkî gör Eder sun'ı temâşâ olur epsem
Y a sâni‘ sun'ma mazhar ne etd i B u cem 'iyyete mazhar oldı insan.
58 net B â b
Nazım
Lazun ma'denlerin zabt etdi insan K e hare ede anı bir han u sultan
K â fir kim hükm ederdi ma‘den üzre Anun hâkimi oldı simdi bir han
O kenzi H ak yolm a hare eden kim B ayazıd Handur ol erbâb-ı ihsan
Yaraşur  l-i Osman adi ü bedle B u âli böyle sevdi Gani Subhan ıg
59 uncu Bâb
Nazım
5 Ne va kt eksildi âlem intikali (613) M eğer plmaya halkun Mİ ü kali
B u halkun kîl ü: kali eksük olmaz Husûsâ beglerün çokdur cidâli
Bular âdem yeyen (614) yurda be- B u yurt ac kurt gibi verm ez mecali
nüm der
Ömür gaflet atına bindi gitdi Konağında hazır bulur eceli
Âşıkî dile Hakdan kim Verile B u  l-i Osmana o H ak cemâli
10 60 ncı B â b
•Bu B â b A n ı B eya n E d er k im B a y a zıd H a n E v v e l Ista n bula Varm asına
S ebeb N o ld ı V e-H em A n d a N ey led i, A n ı B ild ürü r.
N a z ı m 3°
B u çarh kim çegzenür pür gamza eyler Kim in Rüstem kimini Hamza eyler
(637)
D olanur her saat bin nakş (683) bağlar Başından tâcın alur gamza (639) eyler
Kim inün ihtiyarın komaz elde H avâlar sahrasında pervaz eyler
. K im i cân u gönül verür cemâle Sahib cemâl cefâyilen (640) naz eyler
K im i dün gün dürişür mankır ister Y o lar sac u sakal başın daz eyler 35
K am u bir ata oğlıdur bu âdem Y a niçün gavgalann dirâz eyler
62 nci B â b
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im B un da n S o m a B a yazıd H an N ey e
M eşğu l O ldı.
5 N a z ı m
Gönülde bin hayal kim arzu soylar K im i sûret bulur hem dili söyler
(643)
KTimi elden gelür dil söylenicek (644) Sebeb olur surilür E l ü boylar
Çıkarur halkı Elinden soyından (645) M elül olur '(646) yasa döner (647) .
o doylar
63 ünc ü B â b
N a z ı m
25
Şarâb u hem kebab meclis kuruldı K â fir kızı gelip kadeh sürüldi
A li Paşa dedi hanum anı gor (655) ■K i ne meclis bu sohbetde olındı
§arab içmeğine (656) Han Bayazıdun A li Paşa kâfir kızı bulındı
Buna dek  l-i Osman içmediler Nola Osman kafirlen çok olındı
64 ü nc ü B â b
B u B â b A n t B ey a n E der k im B a yazıd H an
K ara m an O ğlıyilb (668) N ey led i.
N a z ı m
V e lîd ü r her ne han kim âdil olsa D egü l a yb ı cihan ana ku l olsa
S ü leym an adi edü b dutdı ciham S ü leym an m islidür han âdil olsa
G önül §ehri ad âvetd en y ık ılu r Adâvfet hem y ık a r E l m a'm u r olsa
25 Â §ık î kom a gönlünde a d a v e t B o za r im ânunı (678) ger bil k ıl olsa
65 inci B â b
B u B â b A nt B ey a n E d er k im K a sd a m on ıy ı B a ya zıd H an N e Suret
î le A ld ı, Varduğm B ey a n Eder.
N a z ı m
N eden dostluk um arsın bu işünden A y ıra sın beni sevd ü k eşüm den
B en ü m rahatum olm aya cihanda K i yollar gözleyem y a z u kışum dan
O gu lj k ız a vra tıjm benden cüdâdur Y a le zze t m i bulam ben cünbişüm den 20-
S eb eb sen olasın bu firk atu m a N e d o ğ n iık um arsın bu duşum dan
B a y a zıd , T ah ra tan d an do stluk um m a K i eydü r sen a yırd u n yoldaşum dan
C ih a n bu (685) n e v ‘e sû ret du tm a- C ih an lan oyn ayan lar utm am ışdur
m ışdnr
N e zah ir etm edi bu su fîa -i n îk K im am kara dop rak etm em işdür
V a r im d i bu şiv e y e m ağrur olm a N e gussa v a r sana kim etm em işdiir. 25,
Nazım
Ş ik â y e t ta 'n edüben etm edün sen S eb eb oldun h elâk oldı n içe ten
30 B o zılm ak . bü n yadın etdün T em ü re N içe günahsuzlar te rk etdi v a ta n
D ed iler m al alıpdur y o k k ıy â sı -Nola kim ehlim üzü n gid e yâsı
Oğul, kız, k a vım , Kardaş, E ld e n a yru B u lım a z h alku m uz geye p alası
' U ıiu td ıla r kam u v a rlık larım D ile rle r T an rıd an , b ir baş h alâsı (695)
D e d ile r b iz günah etm edü k ona D egü ld ü r bir kılu m u z ona âsi
K o m a d ı b ir k ara pul elüm üzde G ed âyîle r ye rü r bize yeyesi
35
D e d ile r derdüm üz öküş, d e v a y o k Y ü zü m ü z kalm ad ı h alı deyesi
G en e, biJı dürlü d efter zah ir oldı E z e l ta k d ir ne .yazd ı âhır oldı
D öşend i âlem e zu lm ü d a lâ let M u t ile r cüm le H a k k a n âzır oldı
K a n ş d ı m urdara m üsm il seçilm ez Y e m e ğ e it Ç a ğ a d a y (696) h â zır oldı
.40 D okm d ı daş daşa bu h alk k a ça rla r Ö kü zler yü klem eğe k a tır oldı
A lu k bulmaz, götüre b ir kişi- kim V e ger bulsa b ir eski hâsır oldı
T em ü r m el'un te k eb b ü rlü k edelden N içe a ltu n güm üşler b a k ır oldı (697)
Nazım
İk i kötrü m sebeb oldı fesad a V e hem iblis safâ verü r hasede
H ased (75 2 ) odına yan d ı R û m u N e işîer işled ür oldı şurada 5
§a m gör
V e gerçe bu o sâm ‘ m asnu‘ıd u r S eb eb bu iki kötrü m dü r burada (75 3 )
B u la ru n u yd uğı nefs ü h avâdu r  şık î sen v a r u ym a bu garada (754)
Nazım
K â fir etm ez T em ü r etd ü gi işi K i n eler çekd i erkek ile dişi
Ş eri‘a t ehlin i durm az k ırard ı B ilin m e z n eyid i d u td uğı duşı
H ânkah, m escid, m edrese y ık d ı G eçürdi A y d ın E lin d e o kışı 25
T em ürü n zulm ı çokdu r (762) âlem içre N e ola görm edi zulm ın ı kişi (763)
A y a ğ ı basduğı E lle r y ık ıld ı Y ig id ü n kocanu n kalm ad ı dişi
F : 10
gelm edi, an un içü n K a ra m a n o ğ lın a verd i. V e hem K a ra m a n v ilâ y etin d en
çıkd ı, gitdi. V e b u m âcerân un tarih i hicretün sekiz y ü z dördinde v â k i
o lm dı (768).
68 inci B â b
5 B u B â b A nt B ey a n E d er k im B a y a zıd H an A lla h R a h m etin e k im Vardı,
K a ç O İ h K a ld ı (7 6 9 ) V e H em A n la r N aldılar, Â n ı B ildürür.
30 N az tm
K a d im d en tü redü r kardaşa k ıy m a k A ta y ı anayı gussalu kom ak
K a b il kim H â b ile k ıy d ı ezelden A d e t oldı k i hanlar bun a u ym ak
İsa y â M usa u E m îr S ü leym an İşidün bu tü re ehlid ür ahm ak
F e n â olur cihan içün ne zah m at C ih an da adını k a n lu y a d akm ak
72 nci B ö b
N az tm
E lü n e h er ne girse kısm etün dü r V e ger rah at v e gerçe m ih n etün dü r
D em e k im oğlum ola (826) duta y e rü m N a sîb olm asa an cak n iyyetün dü r
D em ün de fırsatu m sen geçürm e (827) Y e le verm e bu öm ri ni'm etü nd ür
10 73 üncü B â b
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im S u lta n M eh m ed İb n -i B ayazıd H a n
K ard aşı M u sa y ı k im G iderdi, A n d a n Sonra N e y e Meşğal^ O ld ı,
A n ı B ildürür.
Nazım
E y ü d ü r do stluk etm ek han lar ilen M ü d ârâ y â m ah ab b et anlar ilen
30 V e bâri her cih etden söz k a b u l et K u la ğ u n dine ola hem v aru n ilen (834)'
74 ünc ü B â b
Nazım
K ara m a n d a bu lın m az d o ğn b ir y â r V e lîle r çok b ile ku lm aş v e ‘a y y â r
E d er k a v i ü k a râr u ahd u p eym ân İçe r andlar y alan çok eder (847) in k â r jg
B e g i v e kadısı şeyh ü m üderris H iledü r işleri hep çâ r u m ekkâr (848)
K a za n a koysan kaynatsarj bizü m le İliğ i yağ a der karışm a zin har
D e ye sin m ü ‘m in isen dost oıalum C e v â b ıd u r benem m ü‘m;ne gaddâr
H assa kim A l-i O sm andan olasın D ah i ziy â d olur sıfa t-ı ceb bâr
T ek eb b ü r, kel v e foduldur K a ra m a n A n u n çün k a h r edtpdür anı kahhâr. 15
(849)
75 inci B â b
E tra fu n leşk erin cem ‘ etdi. K a ra m a n o ğ lı dah i leşk er cem ' etdi, gön-
d ü rd i.îsfe n d iy a r d am oğlı K a s ım ı tek ra r göndürdi. D e v le t ilen v ilâ y e t-i 20
E fla k a y ü rid i. T u n a kenarın a va rd ı. D a h i a k ın cıla r göndürdi. K e n d ü otur-
dj. Y e rg ö g iy i y a p d ı. A k ın cıla r m ü b a la ğ a (850) d o y u m geldiler (8 5 1). E f-
la k u n begi d ahi e lçiy iie haracın göndürdi. İ t â ‘a t-i k ü llî etdi. V e o ğlan ların
k a p u y a hizm ete göndürdi. S u lta n M ehm ed dahi d evlet ilen gene B u r s a y a
geldi. İsfe n d iy a ro ğlı K a s ım B e g hü n d k âra e y itd i (852) : “ B e n gitm ezin 25
sultan um ,, dedi. “K a p u n d a hizm et ederin,, dedi. H ü n d k âr dah i Isfe n d iy a -
ra elçi göndürdi. E y itd i k im : “ K a rd a ş u m ! K a s ım B ege vilâ y etü n d e n t ı
m ar s a d a k a et. B e n d a h i vereyin ,, (S53) dedi. K a sd am o n ıd â n berü T o s y a -
y ı v ; K â n k ırıy ı ve K a la c u ğ ı ver,, dedi. İsfe h d iy a r B e g d ahi hü ııd kâru n v e
ziri B a y a z ıd P a ş a y a V â ‘ız M eh m ed derler id i bir aziz v a r idi, anı p a ş a y a 30
gön dürdi kim ; “ K erem lu tu f et ! H ü n d k âr hazretin den (854) d ile k et (855)
k im benüm d irlig ü m bu K a s d a m c n ıy ile (856) B a k ır K ü resin d en d ü r (8 57).
B e n hündkâru/î v e ziriy in (858). İm d i K â n k ırıy ı ve K a la c u k ve T o s y a y ı
(859) n ev âh isiy ilen bile verd ü m . L u tu f edüb k a b u l etsünler. V e ben h ü n d
k â ra verü rin . K a s ım a verm ezin,, dedi, “ A n u n içün kim bedbahtdur,, dedi. 35
H ü n d k âr d a h i gerü (860) K a s ım a verd i. K a s ım tâ ölinceye değin a tasın a
va rm ad ı. Â l- i O sm an un hizm etinde kaldı.
Nazım
N ed ü r bu fitn ey i gör çarK-ı gaddâr E d in m ez a ta oğlın k en d ü ye y â r
H avâ yeli cefâ burcından eser Y ık ar mülkin ve es;bâb ile diyâr 40
B u b ir ik i n efes v erü b a lan lar Sor ahi halm ı ol n ice d u y ar (8 6 ı)
Ş un ı anm az k i sora nolısardur B in ü b öm r atın a durm az ha çap ar
A tı y o n lu r u kendü yü rim ez Boğa.zın alu r u b ir iki T a ta r
K a ra m ü lk ü kam m ansıb kara câh B e zild i ta v la s ı gitdi ü k a tar
5 76 ncs 3 â b
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im S u lta n M eh m ed İb n -i B a y a zıd H an
Sam sunt N e Suret İlen A ld ı, A n ı B ildürür.
Nazım
T eb ed d ü l olm ağ içün oldı âlem T eb ed d ü l som bakî oldı A d em
30 C ih an d a ‘â rifâ n y u rt (870) du tm a- B en ü m dem eg ilen ku rıldı n izâm (8 71)
m ışdur
N izâm kim ga fle te m a‘den-i hâsdur O lu p d u r m a‘den -i aklun a rakam (873)
(872)
B u g a fle t tedb irin den geçm edün sen  şık î halun ile yü ri epsem
7 7 nci B â b
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im S u lta n M eh m ed k im Sa m sunı A ld ı,
35 Bursa ya G id er İk en G eld i, îskiH be Uğradı.
Nazım j- g
78 inci B â b
15
79 uncu B â b
Nazım
Nazım
Nazım 20
C ih a n k im seye v e fâ etm em işdür D e kim dür k i gele y â gitm em işdür
H isarda köşki m u tb ak la r yap a n lar K o d ı köşki gid er san yapm am ışd ur
B en em su ltan benem hakan deyenler Y a la n d a V îy ile n m i gitm em işd ür
G elen geçer konan göçer  şık î D u 'âsı m akbu l o’ an geçm ernijdü.'
81 inci B â b 25
Nazım
G en e bin dürlü sûret dutdı âlem K a n ş tn unş olısardur bu âdem (922)
35 Y e n i sözler deyİG erd ü r bu d iller Y e n i d efter y azısard u r bu kalem (923)
D ü zü ld i (924) geldi şâdî ü m elâlet K i her ferah yân ın da yoldaşı gam
C ih a n nakşını n akkaş b ö yle yazd ı N etek im dün ü gün düz olm adı kem
E rin ce kim M urad H a n ol m urâda N içe n u tk-ı n â tık la r oldı epsem (925)
82 nci Bâb
Nazım
40 Y in e (929) n ağm aya (930) âgaz N e v â ü zen gile (932) reh âvî şehnaz
(9 3 1) etd i bu saz
G iderdi p erd eyi âlem yüzind en Ç ü (933) köhne n ev 'arû s gör ne eder
naz
C ih a n kim in k ılâb atm a bin d i H a rek etler kam usı oldı serva2
‘A y â n olm ak diler bil |û r u şerler T a v u k la r jah ın am der ister o kaz
A çıld ı sahra urıldı (934) saraylar Y ık ıld ı kap u la r bozıldı d ervaz (935)
83 üncü B â b 5
Nazım
F ik irlü tedbirü n ko ta k d ire b a k K i ku dret göstere ilm inden o H a k
O k ıy u b anlam adun ilm -i H akd an F en ad an alm adun (942) m ı ders ü
sabak
S en um duğun bu kapuda bu lın m az A besd ü r k e p u kakduğun o ta k ta k
V a r îzm iro ğ lı söz sazına (943) u ym a D e m eyeler k a ça n M u s ta fa y a bak 30
84 ün cü B â b
i 85 inci B â b
Nazım
Önümde iki deryâ sedd olupdur Biri hayret, -birisi âb olupdur
B u hayret yavlak aldı beni benden (956) Mededgîriim hemin Allah olupdur 15
Murad-bahş, sen murâdm ver M ura- Ümîdüm yâ İlâh sana kalupdut
dun
E lin dut ben yetîm ün yâ İlâhî D ile maksûdum murad olupdur.
87 nci Bâb
B u B â b A n ı B ey a n E d er k ia ı S u lta n M u ra d R u m E lin e
N e Suret ile n G eçdi. . 20
88 inci B â b
Nazım
P a şa la r bu n calayın te d b ir etdi V e lî ne kim olur bil ta k d ir etdi
K o d ıla r E vren ü zo ğlın ı ucda (964) B u y u rd ı han ana k im a k ın etdi
25 D ah i E fla k tem errüd etse k a tı F iriz B e g dahi E fla k a yas etdi
H em îşe E fla k işi egrilikd ür F iriz anun içün çok akın etdi
09 uncu Bâb
\
B u B â b A n ı B eya n E der k im S u lta n M urad , D ü zm ey i Bertaraf
E d in ce B u Y a n a K ard aşı N ey led i, A n ı B ild ürü r.
Nazım
B eg ü n kim ola yan ın dağı h a y ın H ıyâ n e tle n geçür« y ılın ayın
D e y e kim fırsa tın bulam bunun ben K i y ü z in düşüre k a rv a y a (975) p âyın
D ile r kim dutuban (976) elin a ya ğın U şada okların v e siya y a y ın
C ıh an un (977) kende p ilin oyn ayan lar B u n u n gib i kodı erkân u âyin 20’
F e ra g a t em r-i H a k erkân u dinden D ile r ken d ü yi ede dünye b a yın
Ş arabd ar İly a s ol hayırdık etdi G iderdi M u stafan u n h û y u hâyın
90 ınc) B â b
Nazım
İk i m ecnun biri birin i bu ld ı B irisi ön biri hem ssn ra öldi
B u la ru n ölm esi bil ne ölüm dür İk i ahm ak biri birine ne kıld ı 35
B u la rd u r begü m ü ze doğrı y ü riz G ün âh a b ir hile edüb y o y ıld ı (979)
F : 11
sâ k it oldı. O ğla n ı aldı, gitdi. H ü d a v en d k â ra k a rşu iletd i (9 8 1). K a rd a ş ı
d ah i b u y u rd ı cellad a. O d a h i b u y ru ğ ı yerine y etü rd i (982). B u rs a y a , a ta sı
y a n ın a göndürdiler. B u r s a k a v m ı S ah i k a n û n -ı §er‘ ile defn etdiler. D u ‘â la r
edüp döndiler, gitdiler.
5 - N a z ı m
Y in e b ir dahi nakş bağladı a k lı G etü rd i fik rin e hem niçe n akli
A ra d a n getü rü r m ihr ü m ah abb et D ü z e b ir dahi düzen boza şekli
K ıy a r eşi v e dostı kardaşın a D e m e z H a k d a n ne ola ban a bed ii (983)
G ü n ah dedükleri gelm ez önine E d iııü r hoş tem essü k h âl-i (984) cehli
10 N izâm -ı âlem ed ür bu sebebdü r K a b a h a t görm ez özine o fi'li
N a za r etsen bu f i lü n fâilin e E zeld en şö yle yazm ış bum M e v lî
Ve Lehû
C ih a n m ezd ü günâh ilen y a p ıld ı İkisin ü n dahi ehli dapıldı
K u rıld ı bu cihan haym e-i h â li Y in e te zcek o hajmaeler dürüldi
15 V elî h aym e kuran k a y ım m akam du r H ezârân h aym eler ku rdı bozuldı
B u e y v a n kim görürsin a y karın daş K a m u b ir sân i‘ün sun‘ı görindi
Nazım
D e d i kim göz yu m ub gitm ek gerekdü r G ele n hoş gelm eyene hem dilekd ür
Ç ü n işdür başa düşdi n eyleyelü m H a k u n lu tfı bize m uhkem direkd ür
40 ^ u r im di îs fe n d iy a r ben v a ra y ın (997) M u k a b il olm ağa erde yürekd ür
Babarri u dedem ülen çok çalışdun H ele şim di beni görm ek gerekdür
92 nci B â b
Nazım
N azar et nakş-ı âlemde neler v a r H ayâl ü mekr ü Hem çok fitneler var 25
“Çü (1014) gaflet bağı ziynet eyleyipdür Şirin ü telh dürlü m eyveler var
Biri da‘v î eder bostan benümdür Yalancı dellâl u pür-şîveler var
TTnutma Âşıkî yaz bir menâkıb İşâretdür sözümde kim yalar var
95 ünc ü B â b
jo 94 ünçü B â b
30 Nazım
G erekd ür L a za m ahbûbı gele çok O la gazilerü n gönli gözi dok
N îk ö bri ü Sem en dire alm a V ilâ y e t A m a v u d a terkü m ü z y o k
G a zi M urad H a n k im ede gazalar K ın la Ü n gü rü z d u tıla İzo m o k
Nazım
K im e §âdî kim e gam yordı â le m ,(1034) K i bİT dem b in §ive gösterdi âlem
M is â l-i gece gündüz k im senünle D olaşu b d e v r eder nisterdi âlem 5
B u d ü n yâ âlem -i k e v n -i fesad bil B u , ta v ra b ö yle bü n yâd oldı âlem
95 inci B â b
Nazım
C ün eydü n d efterin i y ırtd ı (1062) H isarın aldı öm rin y ık d ı H am za
H am za
A n u n ku rd oğlım b il koyu n (1063) A n ı b ir d ilk ü ye boğdurdı (1064) H am za;
etdi
M u rad H a n h â y ın u dü zm eye v ard ı A n u n üg kan ım kim dökdi H am za
Nazım
Ü ve y s, A h m ed tım arın gör el, a y a k bağlu dem ürde
B ala b a n m ülke hü km eder gönül v a r kü rki sam urda lO
B u la r, b egzâdeier diler halâs olm ak bu zindandan
D a h i anm azıd uk m ansıb olursa gün bu öm ürde
Y a la n c ı şîve lü âlem b ize g a fle t ip in dakdı
A k ıb e t zindan içind e halu m uz oldı bu sırda
Nazım
N e le r gördi cihanda m iskin insan N e y i kim kısm at etm iş ana subhan
Çeke geldi cihanda dürlü mihnet Belâyı müşkil etdi ana nisyan 40
V e İlkin (10 8 1) p adişahlar m ihn eti ço k Ç e k erler sanki bu gurbetde m ihm aıı
A d ı beg, kendü bir m ü flis olupdur A besd ü r gördügi asker v e dîvan
§ u n a değme.' dv alar b a ğla y ala r E d e ler (1082) öm rinün v a rım noksan
98 inci B â b
99 un cu B â b
B u A m a s iy y e v e T o k a t v ilâ y e ti d â y ım o l K ız ıl K o c a o ğla n la n n u n
T ü rk m a n la rm d a n h iç ra h a t o lm azla r idi. B ir şehirden b ir şehire y o lcıla r
25 g a la b a o lm ay ın ca gidem ezler idi. V e hem gitd ü k leri v a k tin dah i anlarun
h a ra m zad a lık la rı e k sü k degül id i. Y ö rg ü c b ir gün b u n lara b ir hîle etdi :
P a d iş a h ağzından b ir elçi d ü z d i.' M ü b a la ğ a a rm a ğa n la r ile d ö rt k a rın d a
şına bile m ektu b yazd ı. V e e yitd i k im : “ L a la m Y ö rg ü c ilen kerem edün,
siz bile va ru n . Y o ld a ş lık edün. A lp A rsla n C en igin i urun. A n d a n doğrı A r-
30 tu k O v a y a gelün. Q 1 sizün tım aru n u z olsun,, ddei. V e hem Y ö rg ü c dahi
h ü n dkârun e lçisiyile bile elçi gön dürdi ; geldiler (1086), K ız ıl K o c a o ğ la n
la rın ı Ç o ru m lu (1087) v ilâ y etin d e bu ld ıla r. Y ö rg ü cü n elçisi m ektubın ı
(1088) verd i. V e hü n d k ârd an gelen elçin ün h abarm verd i. H ü n d k âr elçisi
d a h i geldi. O l dah i arm a ğa n la rın v e m ektu b ı verd i ( ıo 8 g ) . B u n lar; dah i
35 şad o ld ılar. Sevin diler. M e k tu b ı (1090) o kıd ıla r. N e k a d a r k im T ü rk m a n
h a râ m zad a sı v a r ise cem ‘ oldılar. K ız ıl K o c a o ğ la n la n n u n d ö rt karın d aşı
d a h i b ir yere bile va rd ılar. E lç i ya n la rın d a y ik e n ( l o g ı ) d ö rt y ü z k işi cem*
oldı. B u T ü rk m a n u n gayetd e y a r a r v e ba h ad ır erleriyidi. İc ara b u dört
k arın d aş ittifa k etdiler k im Y ö r g ü c P a ş a b u n lara k a rşu gelecek o lu r ise
40 k ılıç k o y a la r. B u n la rı k ira la r v e m em leketi uralar. B u ittifa k ile yüridiler.
/ M e r z ifo n o va sın a (1092) yetd ile r (1093). Y ö rg ü c gelm edi. B u n la r sordılar
k im : “ Y ö rg ü c kam ? N içü n gelm edi?,, (1094). E y itd ile r ; “ G a y e td e (1095)
h oş degüldür,,. V a rd ıla r, A m a s iy y e y e girm elü o ld ılar. Y ö rg ü cü n oğlı k a rşu
geld i (1096). M e lü l-sû re t e y itd i : “ M a ‘zur dutasız. B a b a m h o şrak d e gü l
dü r. İn şa lla h siz dah: şehirde bir k a c gün eglenün v e hem dinlenün. Sizün
ile y eyelü m , içelü m b ab am hoş alın ca. B e lk i sizün ile ben bile gidem . Siz 5
yetersiz eğer b a b am hoş o lm az ise de. V e leşkerü/2 dah i v a r ı S o n u sad a
ce m ‘ o lu b h azırlard u r (1097) anda,, dedi. B u n la r ı ta 'zîm ile iletdiler. K o n -
du rd ılar. B u dört ka rın d a şı b ir â lî eve kon durdılar. N ih a y e tsü z n i'm etler
h a zır etdiler. V e y ü k le r ile süciler bile harızlan m ış idi. B ım la ra iletdiler.
B ö lü k b ö lü k g a y rı yaren lerin dahi ko n d u ru b cem i'isine bu n i'm etleri ver- 10
d iler. Y em eğe, içm eğe m eşgu l oldılar. Ç ü n kim gece oldı. B u n la r sarhoş
o lu b y a tm a ğ a b a şla d ıla r (109S). O l d ö rt ka rın d a şı b ir yerden k a rv a d ıla r.
V e hem a d am la r hazır o lu b d u ru r id i (1099). B u n la r b ir m-ikdar yerde
k o n d ılar idi. B u n la ru n d ö rt y ü zin dah i d utdılar. C e m i'isin şo y d ılar. B e rk
ba ğlad ıla r. O l d ö rt k arın d aşu n b a şla rın kesdiler. B u dört y ü z kişi, eli b a ğ- 15
lu , cem i'isin i bir bir zin d an a getürdiler. B ir i birin ün üzerine a td ıla r ( ı ı o o ) .
K ırıld ı. T ez k ırılsu n d e yü tü tü n etdiler. Zın danun k a p u sın ya p d ıla r. İçinde
zındanu n tü tü n d en kırıld ılar. B iris i k u rtu lm ad ı. H e lek oldı.
Nazım
Ş a ra b içdi bu T ü rkm an sarhoş oldı E v in d e a vra tı olan boş oldı 20
Y e d i içd i dökildi yatd ı T ü rkm an K a z a y a uğradı her k i duş oldı
D ed iler Yörgücü.n kon u kluğıdu r A n u n n i'm eti zeh r-i ( ı ı o ı ) m âr şiş oldı
K ız ıl K o ca lu la r (110 2 ) E lle r yık ard ı Y ık ıld ı öm ri k a yg u lu iş (110 3 ) oldı
D a ğ ıld ı E llere a v ra t v e eri Sorar b ir' birine k im ne iş oldı
K a n ı bu dört beg oğlı han larum uz K ır ıld ı çarem ü z noh t savaş oldı 25
Nazım
G erek d ü r düşm ana kim ola ted b îr E d e gör ted b iri sen etm e (1 1 1 0 ) taksir
K i te d b ir H a k sebeb kodı irâde V e lî d ik k a t ( ı ı ı ı ) gerekdür ona ( 1 1 1 2 )
te fk îr
Nazım
B u âdem hayra, şerre m azh ar oldı C ih a n m a‘m ur, v iran âdem len oldı
5 B en üm , senün deyen ol âdem îler B en ü m dedügi bu anlar ne oldı
V e bu kârhân ed e çok iş olupdur İşi hod söylenü r işçi ne oldı
100 üncü B â b
B u B â b A n t B eya n E d er k im H aydar B e g O l K o ca K a ya sm u n
Sa h ib iy id i, A n u n A h v â li N o ld ı, A n ı B ildürür.
101 İ.TÎC8 B â b
B u B â b A n ı B eya n E d er k im A lp Aralan C en iğini Y ö ğ ü c Pasa
N ice F e th E td i (1 1 2 3 )
40 Y ö r ''ü c P a ş a d ü g 'm eyledi. A lp A rs la n o ğlın ı düğüne okıdı. A lp A r s -
la n o ğlı d u y d ı Y ö rg ü cü n hilesini, h a b ar gön dürdi Y ö rg ü ce k im : “ M a k s u
dun uz bü m ıd u r kim benüm elü m deki b u o rm an ları a lm a k istersiz? îm d i
gelün. T ım a r edün. B e n h ü n k âra v a ra y m . H ü n k â r sağ olsun . B a n a d ahi
tım a r eder (112 4 ) „ dedi. V e hem Y ö rg ü cü n hevesi dah i b u y id i kim ahun
üzerine v a r a y id i. A lp A rsla n oğlı, Y ö rg ü ce h ab ar gön dürdi ; “ Sen gelm e. 5.
B e n v a ru rın (1 12 5 ) „ dedi. V e hem geldi. Y ö r g ü c dah i d u td ı; hü nkâra
gön dürdi (1 12 6 ). B u r s a y a d u tsa k geldi. B u rs a hisarın da b ir evde habs et-
diler. B ir niçe zam a n geçdi (1 1 2 7 ) . V e evi, horendesin dah i Y ö r g ü c A m a -
s iy y e y e gö tü rd i. S e k le ld i. A lp A rsla n o ğlı d ahi b ir gece k e n d ü y i b ekleyen
k iş iy i berk b ağlad ı. T ed a rik in etm iş idi. İp ile kend ü h isardan a şa ğa in di 10
(1 12 8 ). A tla r hazır etm işler id i (1 1 2 9 ). B in d i gitd i. İ k i y ıld ın sonra gerü
k end üsi h ü n k âra geldi. H ü n k â r d a h i R u m E lin d e e y ü tım ar verd i. V e h o
rendesin dah i y an ın a getürdiler.
N a z tzn
O rey’i ted b iri gör ne olur duş Ne ta k d ir iş eder (113 0 ) sen ol hâm uş 15
K a ç a n kim sen ü b en lik ola halun B e lâ gelü r başuna sen sen ü hoş (113 2 )
(113 1)
A ş ık î y a z m en âkıb ibret olsun K a ça n kondı bu d sğ a uçm adı kuş
103 üncü B â b
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im G erm iyanoğlı Y a 'k u b B eğ K e n d ü
V ilâ y etin d en G e lü b S u lta n M urada îta 'a t E td ü ğ in B ild ürü r.
20 104 üncü B â b
105 nci B â b 5
Nazım
Nazım 5
G erek d ü r ga y re t-i İslâm gazilerde K i sö yleye dil anı gazilerde
H ü nerd ür g a y re t-i din sakla anı A n ala r d ayım anı d illüler de
-G aziler sorusuz (119 9 ) C en n ete girdi S o n v erd i §ehid olduğı dem de
G a zile r se y f-i İslâm saldı her dem M ak a m -ı M ah m u d d o ğn yazılard a
107 inci B â b
B u B â b A m B eya n E d er k im K aram anoğlı, k â fir i M u 'in E d in d i,
E h l-i îslâ m u n Üzerine Y ü rid i, S u lta n M u rad H an G a zi D ah i
K aram ana N e Suret İle n V a rub în tik a m m A lu r, A n ı B eya n Eder. 15
108 inci B â b
B u B â b A n t B ey a n E d er k im S u lta n M u ra d H a n Karam an Seterinden 40
k im G e lice k ( ı s ı o ) N e y e M e şğ u l O ldı.
Nazım
25
Y in e b ir dürlü sû ret dutdı âlem K i bâtın nakşını göstere âdem
H ezârân ted b iri bağladı fikri K im in gündüz ede, kim in i ahşam
V ezirler ted b iri hana eder arz V e lî han der k i dınm a şim di epsem
K i fırsat el vere, düşm anı bulam K esem başını, dilin edem ebkem
E d em ana elüm e gire fırsa t N o la etsün bana ol dürlü ibrâm
30
110 uncu B â b
Nazım
'G azâ kim bunlar etdi Hakdan oldı İnâyet hâklmri mutlakdan oldı
F : 12
B u âlündür g a zâ v e t b il cihanda A ta n v e hem deden G ö k A lp d a n oldı
B u la ra han d ed iler hânı ( 1 2 3 1 ) boldur ‘A tâ v e hem kerem bu nlardan oldı
M u rad H anu m , M uh am m ed, B a y a z ıd M u rad u O rhan u O sm andan oldı
H an ,
İlâ h î fa zi u ihsânu/ı bu âle M ü eb b ed et ‘atâsı senden oldı.
5 111 in c i B â b
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im E v ren ü z O ğh İsa B e ğ A ın a v u d d a
N e y led i ( 13 3 3 ) .
Nazım
Ş arâ b -ı rahm et içd i b il şehidler S ıra tı ku§ gib i geçdi §ehidler
F e n â m ülkin de eğlenm edi anlar (1240) B a k a sarayın a göçdi şehidler
T e c e llî o z â t bun larun oldı A n un çü n öm rini bicd i şehidler
30 112 n c i B â b
Nazım
G a zile r d oyum oldı v a r B elg ıra d B o zıld ı bağu nu z ne bel, n e ırgad
Senün feryad laru n h eb gazi kırd ı D ö g ü n sen a y k ıra l şabkam te z a t
Sen ün m ahb ub larun İslam a geldi O larun hüsni oldı ışka m ir'at
1 1 3 üncü B â b 20
25 Nazım
Z u lm e t-i k ü fri cihandan h eb bo zar ‘O sm âniler
H a k T a 'â lâ bunları d ayım bu ihsanda diler.
K a h r -ı k â fird en gid erm ek H a k bana etd i nasîb
H em n izam -ı şer‘i gör kim ne düzer ‘O sm âniler
20 H a k T a 'â lâ bu n ları rahm ete m azhar eyled i
E şiğin d e k u l olupdur âlem -i su ltan iler
114 üncü B âb
Nazım
A ç ıld ı m a ‘den-i genc-i v ilâ y e t K itn A l-i O sm ana oldı h id â y e t ^5
V ilâ y e t-i M ora zu lm etd eyiken S aa d e t güni doğdı (1269) hoş beşaret
B u A l-i Osm anun fe th i hesabsuz K i H a k bunlara etm işdü r in ay e t (1270)
V e b u feth ü n ta rih i hicretün sekiz y ü z k ırk ikisin d en sehel geçm edi
k im v â k i o lındı S u lta n M u ra d H a n G a z i elinden.
115 İn c i B â b
B u B â b A n t B ey a n E der k im K u la Şahm k im M e zid B eğden Sonra
E ila k d a N e Suret î le M ü n h ezim O ld ı, A nt B ild ürü r.
25 Nazım
B u dem tâ li' ne bürcden tü lû ‘ etdi K i k â fir tâ li'in i galifa etdi
M u 'în oldı K a ram an , k â fire gör Y ü z i kara, özini m ağbûn (1282) etdi
O dem de kü frin e hükm etd i İslâm K i İslâm E lin i yık d ı v e gitdi
116 ncı 3 â b
Nazım 15
-Fesada kim seb eb olsa K a ra m a n O bilm ez ne olur dîn ü y a îm an
F e sa d olur hasedden m a h lû k içre H ased (128 7) d ü r b il K a ra m a n işi
hem an
1 1 7 nci B â b
Na zım
Oğullar ataya yürek yağıdur Oğulun eyüsi gussa dağıdur
Oğul kim atanun hemsâzı ola Safâlu bağı, bostanı, bağıdur
15 Oğul kim mukbil (1295) olub du‘â alsa Atanun devleti, yüzi ağıdur
H e r oğul kim ol u ym az atasın a R e su le m üdde'î, H a k k a y ağ ıd u r
118 in c i B â b
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im S u lta n M u ra d H an G a zi O ğlınt
T ahta G eçü rü b K e n d ü M a 'n isa ya V a tu b O turduğından
20 Sonra N eler Zuhura G eld i, A n ı bildürıir.
Nazım. 25
G a za la r kim edü bdü r  l-i Osrrian V ilâ y e t k â firin etdi m üsülm an
K a ça n ı kom adıl'ar y ağ ılard a D ile y en e dahi v erd iler sm an
B u âl k im âlem içre gazi oldı B u âlün m ü ştakı oldı S üleym an
'H u r i v ü ins cinn ü v ah ş u tu yû r, ( 1 3 1 7 ) B u âle oldılar cüm lesi ferm an
M uh am m ed üm m etin ün h a slan d u f B u âldü r k im eder i ‘lâ l (1318) -i îm an 30-
119 uncu
15 Nazım
S ip â h (i3 8 2 )-ı dîn -i İslâm  l-i O sm an B u la ru n m eddahıdur cüm le suitan
B u âlün din k ılıcı v a r elinde G a zâ y ı ana (1383) v erd i gani Subh an
B u âlün ihsanı dutdı cihanı ‘A ta sı bahrinde b ir ka tra um m an
B u âlündür fa zile t âlem içre M ü câh id d ü r dedi â y â t-ı K u r'a n (138 4)
20 Â şık î, Y a h y a , S elm an âşıka v a r ( i3 8 s ) K i M uh lis, İly a s hem v e re burhan.
N a z I ra
25 G a za la r etdi gitdi G a zi H ü n d kâr M u k a b il olm adı d e c c â l(i3 8 6 )-ı m ekkâr
G a zâ v e td e bil ol sâh ib kıran du r Z a fe r bu lm az anun kadrine gaddar
N e dutsa H a k ana nusrat v erib d ü r M u 'în id ü r anun b il G an i G a ffa r
G ün ahı m ağfiretd e (138 7) gark K c m a d ı a yb ın anun G an i Settâr.
olup dur
inci B â b
Nazım
H a re ola m ülke m âl ü h azin eler (1398) S orm aya kiroseneye noldı direm
B u h isâl cüm le  l-i O sm anda M ahsus bu âled ür sâna derem
Nazım 30
Nazım
20 122 nci B â b
223 ü n c ü B â b
B â b A n ı B eya n E der k im S u lta n M eh m ed H an G azi k im K a ra - 40
m andan D ö n ü b G eld ü kd en Sonra N e y led i, N e Suret İlen
B in a E td i, A n t B ildürür.
Nazım
5 C ih a n ı m a'm u r eden âdil han lar V e ge r zulm etse hem dökile kanlar
S eb eb kodı bu hanı H a k cihana K i H a k k a d o ğ n gide cüm le can lar
Ş erî'atu n n izâm ı han elinde K o d ı H a k kim ola şer‘i b eyan lar (1485)
D in ü dünyânı m a‘m ur olm ağa b il S eb eb d ü r şer'i d u ta cüm le han lar
A şık î y a z m en âkıb -ı A l-i Osm an K i bu âle du‘â ede ‘ayan lar (1486)
10 N e kim ede (148 7) kişi, kalm az y a - B u lu r y a oğul, k ız datlu canında
nında
M eseldü r b u siJîsüm denür ezelden Y a z ılu r cüm le âkil divan ın da
N e sanursın bu h a lka sen y a v u zlu k K o m a z bil H a k anı cüm le (1488) ca-
m nda
B u m u k a ta ‘a sebebinden h a lk (1489) Ista n b u lu n im âretin den ka çm a ğa
b a şlad ılar.
15 Naztm
N e tâ li‘ d u td ı İstan b u l cihanda K i h ü km i berkarar olm az bu handa
(1490)
T e le v v ü n olsa padişah sözinde O lu r m em leketi d â y ım ziyan d a
H u sû sâ kim k â fir ola v e ziri (14 9 1) Z arar ister olur d â y ım im anda
125 inci B â h
■ Nazım 25
İnizde (1532) yandı çerâg-ı İslâm hoş G azi han gördi am kıldı hurûş
Dedi dün, gün gazâ edem cihanda Deyeler mest-i ‘ışk oldı bu aarho§
K iram Hak düşmanın, alam diyarın Kaçalar gazilerden hemçü serpuş
 fık î yaz menâkıhın hu (1533) hanun K î verm işdür {1534) sana çok zerr ü
mücüş
126 n cı Bâb 30
Na zım
B u han kim fazl-ı H ak yoldaş edindi Kam u halk bil am kim baş edindi
B u hana düşman olan âlem, içre Belâ vü zehr-i m ân aş edindi
30 Bu h^hun nesline kim du‘â etmez Başına bil külahın daş edindi
Muhammed Han bu Osman  li içre Cihan hanlarını kardaş edindi (1555)
Sa'âdet tâcın urdı H ak bu hana Zuhûr-ı hikmete nakkaş edindi
Âşıkî yaz menâkıbın bu hanun K i berri, bahri cümle bahş edindi.
12 7 n BĞb
Nazım
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im S u ltâ n M eh m ed H an G a zi O ğlanlarına
(1 5 7 8 ) N e Suret İle Sün net E y led i k im (1 5 7 9 ) B iri Bayaztd H andur
V e B ir i M u sta ia Ç elebid ü r V e H em O l D ü ğ ü n N e Y erd e O lındı.
30 N^zım
B u dem kim §ah oğullar sünnet rtd i F a z ılla r izze t ile g?fdi, gitdi
Y e n ild i dü rli n i'm e t le zze t ile n G ıd â -y ı ruhanîler akla yetd;
O dem de  ş ık î çok 'gekker aldı N iç e k a d ıy ı şekker ham m al etdi.
Nazım
D ü ğ ü n eden görinür m ıkd arınd an K i m ah abb et ere sev d ü k yarından
G örü rler şâdide dost biri b irin G erü ( j5 g 5 ) hare olısar d ü n ya varın d an 5
§ u la r k im hisset ile düğün etd i H aberd âr olm adı nâm us ‘arından
A şık î bu düğün kim han edübdür N içe ler geldi hem B a ğ d a d şarından.
V e bu m u b â rek düğün ün tarih i hicretün sekiz y ü z a ltm ış birinde v â k î
olındı. E drenede M eriç su y ın u n arasın da, ad ad a v â k i olındı.
129 uncu S â b 10
Nazım
M uh am m ed H an a kira H a k m u ‘in oldı G a zile r cüm lesi bil m ün'im oldı
B u han kim k â fire saldı k ılıcın K a m u k â fir cihanda m ağbun oldı
2^ B u hanun k e y b e ti dutdt ciham B u han kam u handan kay, m uhsin oldı
S alâ b e tin işiden heb selâtîn D ağ ıld ı aklı bun lar m ecnun oldı
Ç ü doldı şarka, garba adli, bedii (1629) M en â k ıb -ı Â l-i Osm an m evzun oldı
B u hana k im m u ti' oldı cihanda S â'â d e t buldı, tâ li‘ m eym un oldı
A şık î A l-i Osm ana du 'âcı D u ‘â ehli cihanda m akbu l oldı.
131 in c i B â b
Nazım
g T em âm et İslâm lıü k m etd i L a za T em errü d k â firi heb kaçd ı (16 5 9 ) saza
Y ü rid i şe v k et-i İslâm ol (1660) E ld e L a zu n m a h b u b lan başladı naza
D u v a y k o Y u v a n o c M u y a L eb ü m der K i L u b im bağladı gönülde râza
Sem endirede kondı Y e n içe ri A za b la r akça sa y ar oldı kaza
B u ( ı 56ı ) L a zı za b t etdi H an M u - S en im di  şık î ta rih i y aza
ham m ed
10 S e k iz jm z altm ış dört buna tarih S ın aba du t k u la k gelen a vâ za
V e hem A m asrıya han him m eti v a r G id e kış kim gem iler ere yaza.
132 rtc! B a b
Nazım
B u İslâm bu cağın da k ü fr ü zu lm et A m a sn olm ış id i dâr-ı zillet
V e lî b ir b u r k a 'î. kalm ıgdı an cak G etü re han anı kim dege n ö v b et
Bu han zulm ete (1680) v arsa nûr  §ıkî H a k k a şükr et cana m innet.
eder bil
133 ü n c ü B â b
Nazım
G ör ne ted b ir hîle (1 7 1 2 ) eder âdem î Y a ‘ni kim m ü lk adine her âlem i (1713)
30 S a n u ( i7 i4 ) k a lu r kend üye m ü lki hem in A ssı oldur kim çeker bunca gam ı
A k ıb e t b ir ar§uri y e r m ü lkidü rü r K o d ı gitdi saltan at ilen demi.
Nazım 30
B ir ik i gün olan cihana kalm a Z iyan d u r sevgü si ziyan a kalm a
Sen ün adun fa la n söylenü r an cak H em in b ir sözdür ol fala n a kalm a
Y a la n d u r d a 'v isi gü ler yü zün e Ş ive si p ü r yalan sözine kalm a
|- V e L eh û
• B ild ü h m i cihan kim selere neyledi netdi 35
G ü ld i yü zin e b ir ik i gün aldadı y etd i
U çu rd ı anı sah raya o hırs ü hevesden
G a fle t du zağın ku rm ış id i te z anı dutdı
i G ird i bu cihan bâgın a kim bir ^ l i n ala
H an çer gibi diken i gör canına batdı
H e r nesneyi kim kendünün o sandı cihanda
K im sanuyim iş ancak anun gayrisi gitdi.
A şık î h a y a l atına sen binm e cihanda
K im b in d iyise gör anı k im ‘ âh;rı r.etdi.
134 ü nc ü B o b
Nazım
Dediler ahmak u mecnundur ol er İk i nesneyi kim ol heves eder
B iri geçmiş ola giden ko (1759) gitdi B iri muhal olanı durmaz, umar.
30 '35 mci B â b
^ Nazım 30
C ih a n d a ne ola kim olm am ışdur Y a k u la k işid ü b göz görm em işdür
B i r insan ne kim eder h a yr u şerden N e ola ol kim insan gelm em işdür
(1787)
Y a v u z lu k eden h ayvan d an ednâ D en ild i bel adal mı olm am ışdur
V e hem bil bu azab kim ne güruhdur N iç e a y la r (178 8 ) yü zin i yum am ışdur
Nazım
B i f seferde ü c v ilâ y e t fe th eden su ltan budur
K â y in a td a lu tf-ı ihsan bezi eden su ltan budur
M azh a r-ı lu tfı v ü kahrı H a k bu ham eyled i
F e th eden iklim lere (1807) adli eden su ltan budur
B il bu  l-i Osm an içre her gelen artu k (1808) gelür
B il bu d evran içre kim artu k (1808) olan sultan budur.
i 37 nci B â b
B u B â b A n ı B eyâ n E der k im M eh m ed H an Ga^i E tla k a N e Suret
İle G eçd i V e A nda N ey led i (ı8 o g ).
Nazım 3°
N e hîle etdi V o y vo d a K a zık lu Neçis ü murdar u la'net azıklu
Dırakula oğlı ol bedbaht murdar Kırar demez sevabludur yazıklu.
158 incî B â b
Padişah bildi kim ol mel'un kâfirün bunun gibi hileleri vardur ( 1812),
padişah dahi islâra çerisin cem‘ edüb niyyet-i gazâ deyüb yüridi. Hucum
edüb Tuna suymı geçdi. E flâ k vilâyetine girdi. Cemi' Eflakun V ilâyeti hal-
F : U
kı gelüb tap dı. P a d işa h a m u ti' ve m ü n kad oldılar. V e b u K a z ık lu V ojrvod a
belü rsü z oldı. P a d iş a h bir nice zam a n (18 13 ) v ilâ y e t-i E fla k d a y ü rid i.
N â g â h bir gece bir ta ra fd a n bir ga la b a belürdi. H em an p ad işah u n gazi k u l
la rı h a zırlar idi. G erd iler kim b u gelen g u lu v o l m el'u n K a zık lu n u n leşke-
5 ridür. K e n d ü bile. G elm işler kim dün b ask u n edeler. G a z ile r-d ın m a d ıla r
(18 14 ). K o d ıla r. T â o rd u y a y a k ın geldi. T â kim tam a m a ra lığ a girdi. G a
ziler de tek bir getürü b şö yle k ırd ılar kim gelen k â firü n y a ru sı k u rtılm ad ı
(1 8 1 5 ). E lh â s ıl-ı kelâm sab a h a değin k ü ffâ rı kırd ılar. V e bu K a z ık lu V o y
v o d a başın ı güc ile ku rtardı. S a b a h o lıcak (18 16 ) A li B e g i ardın ca göndür-
30 diler. V e ol leşk er kim K a z ık lu V o jrv o d ay ile bile gelm işdi, a n lar kim v ilâ
y e ttin sip ah i k â firle riy id i (1 8 1 7 ), cem ‘ o lu b geldiler. A m a n d ile y ü b p a d işa
hun a y a ğın a dökildiler. V e kendüleri p ad işa h a esirliğe teslim etdiler. V e
b u K a zık lu n u n bir kiçi karın d aşı v a r idi. P a d iş a h yan ın d a o lu r idi. H iz
m et eder idi. P a d iş a h E fla ğ u n begligin i an a verd i. V e v ilâ y e tin ü n beglerin
35 an a y o ld a ş etdi (18 18 ). Y o ld a ş koşdı. V e m em leketden her ne k im diler
ise aldı. D ön di. D e v le t ilen gerü tah tın a geldi. V e bu gazân un tarih i h icre
ttin sek iz y ü z a ltm ış altısın d a v â k i ohn dı S u lta n M ehm ed H a n G a z i elinde.
Nazım
Z eh î sultan k i hüRmine m üsehhar oldı âlem ler
20 C e m î‘i m eddahı anun m elekler, cinn ü âdem ler
• N a za r etse kuru daşa o gevh er k ıy m a tm bulur
F e rah olur kam u âlem eser bu lm az dahi gam lar
A y a ğ ı basduğı yerler m isâl-i C enn et olm ışdur
Y ü zitı gören gedâyiler olurlar gark-ı' en'am lar
25 Â şık î nesl-i Osm anun ‘atâsı âlem e doldı
A cab d u r kim ele gire o han devrin deki demler.
139 uncu B â b
30 0 1 v a k it kim E dren eye geldi, leşkere (1S20) destu r verm.edi (18 2 1).
A n d an doğrı G e lib o lıy a vard ı. H ü kın etdi kim : “ T ez d utun ! V aru n , Ista n -
b u lu n ve G elib o lın u n gem ilerini donaduîj. G aziler doldurun. M id illi ga zâ-
sm a giderüz,, dedi. H em an dem o l a y d a gem ileri m ü h ey y â o lındı (1822).
M id illi üzerine n iy y e t-i gazâ deyü. yüridiler. K a ra d a n hü ndkâr d a y ü rid i.
3'5 A ya zm a n d a vardı. K o n d ı. G em iler dâhi M id illi hisarını k u şatd ılar. D o p la r
k u n ld ı (1823). C en g -i su ltan iler u ru ld ı (1824). V e b u hisarun k â firleri
kim S u lta n M ehm ed H a n ı gördiler, am an dilediler. A m an verdiler. H isa -
Tun te k v ü ri geldi, D a ş ra çıkdı. P a d işa h u n veziri M a h m u d P a ş a y a vard ı.
T e k v ü r eyitd i ; “ U şde (1825) ben bir başu m aldum . H a n a geldüm . B â k î
41a oğlum v e ‘ kızum , a vratu m ve m alum , gcncüm cem i'isini her ne kim v a r-
'dur, hisarda kodu m . P a d işa h u n ih tiyarın d an g a y rı m urad um k a lm a d ı „
cdfdi. M a h m u d P a ş a dahi bu tck v ü rü n sojîüni p adişaha dedi. P a d işa h eyit-
di : “ V a r. ol tek v ü ri getür,, dedi (1826). T e k fü ri getürd iler (18 2 7). T e k v ü r
geldi. P a d işa h u n a y a ğ ın a düşdi (1828). P a d iş a h d ahi b u te k v ü ri h ira tla d ı.
M a h m u d Pa§an u n çadırı yanıncja bunun içün bir çad ır k u rd u rd ı. P a d işah ,
M a h m u d P a ş a y a e yid ü r : “ V a r, b u hisarun m alın ı za b t et. V e ce m i‘ h a l
k ın ı defter eyle. S ip ah isin i y e şeh irlüsin i ve kö y lü sitıi ve her kişin ü n ne 5
k a d a r n ak d i vardur, v e g a y rı cins k u m aşla rın bile za b t -eyleyüb' b an a b il-
d ü r„ (1829) dedi. M a h m u d P a ş a dahi çadırın a geldi (1830). E m in ler ve
y a z ıcıla r göndürdi. P a d işa h u n em rini tam am , b îk u su r yerine g e tü rd i.'G e l
di, p ad işa h a arz eyledi. P a d iş a h d a h i ken d üye lâ y ık n eyise esirden v e m a l
d a n ve gayrı" e n v â ‘-ı ku m aşla rd a n aldı. B â k is in gazilere ve u le m â y a v e 10
"îu k a râ ya verdi. V e b u şehirün sip ah ilerin i her b ir ta r a fa dağıtd ı. V e şehir
Ihalkınun dahi çık a rm alu sın çıkard ı. V e i'tim a d etdü klerin gerü y erlü y e
rinde kodı. V e b ir ka d ı dâh i n asb etdi. Şehirün h âlî k a la n evlerin i ih tiy â -
rıy ile gelen m ü sü lm an lara m ü lk lü ğe verdi. V e niçe k iliseleri m escidler et-
■diler. V e bir ku lın a dahi san cağı begligin verdi. Şehiri m a 'm u r etdi v ilâ - 15
y e tiy ile bile. V e andan d evlet ele gelüb gitdi.
Nazım
Teveccüh etse bil bu han cihana Ola her fi‘li âlemde nişane
G er etse bir işaret cümle hana Meyan-beste g e le . kamu divâna
Temerrüd ehli cümle bâtıl oldı K âfirler kamust erdi ziyana 20
Sa'âdet. nür-ı İslâm doldı âlem Gelelden Han Muhammed bu ‘ayâna
-Aşıkî bu menâkıb kim yazarsın . Yakındur kim. ere cümle beyâna
Okıyan, dinleyenler ola hayran A killer bu işe ola divâne.
140 ın c ı B â b
• B u B â b A n ı B eyan E der kim V ilâyM -i B osn a N e Suret İlen F e th
O hud t V e H em P a d işah D a h i O l V ilâ yetd e N eyled i.
Nazım
M uh am n ıed H an ki B osna feth in etdi O dem de H ersek ilen n iy y e t etdi
D e d i A rn avu d a İsken d eriyye N içe • E llerd e dahi him m et etdi
N e y e kim n iy y e t etse gazi sultan D ah i varılm ad ın H a k k ısm at etdi 20
B u hanun ta li'i dâyım felekd e N e bürce erdiyise (1864) şe v k et etdi
■Gazâ-yı din yolın d a H a k bu hana 'A ta la r H a k bu âle m ü rv et etdi
H usûsâ kim bu han gör âlem içre Ne devran lar (1865) sürüb ne devre
gitdi.
N a Z'i m
Y in e bin şive ler gösterdi âlem - K a rış m urış cihan hem B en i A dem
■Ocaklar söyünüb (1869) e vle r y ık ıla O la m ü lk-i K a ra m a n m esken-i gam
N e tu rfa tu rfa nakşı v a r cihânun G eh î gû yâ eder halkı geh ebkem 35
B u ta k d ir ku d reti gör âlem içre N e h ü km i cârid ür m uhkem , m üsellem
A ş ık î y a z m en âkıb ih tisâ n K i a k lı ibret alub ola epsem (18 70 ).
Nazım
A cab d u r değm eler kim ahda durm az Ş u lar kim ahdi yokd ur rahat olm az
H a ku n hod ahdıria v a r v a ‘deler hem İnanur'm ü'rrıin olan dahi dıh m az (1903)'
f""-—
m
142 rc! B â b
P a d işa h leşk er-i islâm i cem ‘ edüb vard ı. V ilâ y e t-i A rn a v u d a girdi. V e
hem her ta r a fa a kın cıla r saldı. G aziler kim E li u rm ağ a b a şla d ıla r (1906),
A rn av u d u n b a zı'b e g le ri gelüb m u ti‘ oldılar. V e bazısı ka çu b nâbedid ol-
dılar. P a d işa h dahi anda bir hisar yap d u rd ı (1907) v ilâ y e t-i A rn av u d u n
ortasın da (1908). O l hisarur; adım E ! B a sa n kodılar. V e ol hisard a gaziler 15
kodılar. E tra fu n k â firlerin e (1909) gazâ ederler idi. V e bu fethü n tarih i
h icretün sekiz y ü z yenmişinde v â k i ohn dı S u lta n M ehm ed H an G azi elifi-
de. V e S u lta n M ehm ed H an kim bu gazâd an döndi (ıg ıo )-, R u m M ehm edi
v e zir oldı.
1 4 3 üncü B â b
B u B â b A n ı B eyan Eder kim K aram anoğlı ( ı.ç)i2) P ir A h m ed N ey led i
kim P a d işah A n u n Ü zerim Vardı ve Üzerine V arub A nda N ey led i. 25
İ4* üncü B â b
Nazım
Z i han kim âlem i etdi müne-vver K im anun tâ li‘i sa‘d-i m u sa vv er
V iran la r (1938) m a'm u r oldı m ak- Y ü z in gören halâs olur o gam dan
dem inden
B u hanun d âyım â d evleti a ‘lâ B un un k ısm etidü r her hayr-ı e vlâ
B u âlündür k ıyâm etd e fa zile t B u hanun m ahkû m ıd ur cüm le m ille t 40
İlâ h î bu âl üzre tâ k ıy âm et E re (1939) lü tf-ı in âyetü n hid âyet.
V e b u fethü n ve bu gazânun tarih i hicretün sekiz y ü z y etm iş dördinde
v â k i Dİındı S u lta n M ehm ed H an G a z i elinden.
145 in c i B â b
25 Nazım
F esâd etdi ziyâd e çarh nişanı (1946) D ö k ile kanlar ola çok ziyâm
B u ehl-i İslâm içre dökilen kan N içelerün gide dîn ü im ânı
Z iy â d e ola h arablık cihanda B u sözüm e sakın dutm a gümâtı:
Y ık ıld ı K aram an bozıldı E lle r B ü rü d i âlem i zulm un dum anı. .
147 nci B â b
Nazım
149 uncu B â b
İ50 nci B â b
Nazım
Ç e r inün serveri kim âkil olm az N e denlü (2020) çok ola, düşm ana durm az
Ana kim akl ü d ev let y a r degüîdür Öninde dağlar olsa gözi görm ez 30
,Mur£:d P aşa belürsüz oldı gitdi H ana bir ku l dahi hiç eksük olm az.
151 inci B âb
Nazım
H aşan kim kend üyi k e y er sanurdi Ç a ğ a ta y d a , A cem d e uzanurdı
■ V e hem derdi Ç ıta k ile bulışsam (2040) Ç ü rü k i'tik a d ın a inanurdı
B u lışdı hem Ç ıta k bin bir görindi Ö nince kaçıb an ha dolanurdı
40 D a h i andurm az ol H aşan Ç ıta ğ ı Ç ıta k aralsa H aşan u tahurdı
Ç ıta k urdı H aşan başm a yu m ru k V e ger ku rtılsa bilün (2041) uslanurdı.
Nazım
Z i d evran kim ne devran lar sürüldi M uh am m ed H an ‘a d û lan sürüldi
Ç ü şe v k eti erişdi şarka, garba T em errü d ehli kalm adı, sürüldi 15
B u âlün geleni olur ziyâ d e B u âle hükra-i H a k bile sürüldi
B u la rd a adi ü bedl ü lu tf u in sâf B u lın d ı (2042) tâ k ıy a m et kim sürüldi
M ü ebb eddü r bu haslet b il b u âlde N e v a la r oldı bu âlde sürüldi.
13S' S. Cİ Böb
B u B â b A n ı B ey a n E d er k im S u lta n M eh m ed H a n G azi, K u h G ed ü k
(ı^ ^ 3 ) Ahmcidi (304^) K e ie n ü n F e th in e G ön dürdi, O l dahi K e fe y i 30
N e Surat İ h F e ıh E td i V e A nda D a h i V ilâ yetler F e th O lın d ı,
A n ı B ild ürü r.
Nazım
N eler feth etdi gör han kulı Ahmed Getürdi mâl ü rii'met (2065) hana A h
med
V e hem m ahbublan kim yüzleri mâh Niçeler hana kim yetürdi (2066) Ahmed
B u işler kim bu Ahmed Paşa etdi N eyi kim han buyurdı, etdi Ahmed 25
B u ' Ahmed kim gedüklerün eridür N içe gedükleri berkitdi Ahmed.
153 ü n c ü B â b
B u B â b A n ı B eya n E d er k im S u lta n M eh m ed H an G azi K a ıa B uğd an 30
G a zâsm ı N b Suret İle n E td i V e H em B u ğ d an u n T ek v ü riy ile N ey led i,
A n ı B ild ürü r.
25 N a z ı r.î
155 İnci 8 â b , 20
N az m ı
20 F e th oldı (2089) görün İsk e n d eriyy e Y a k ın h isa n oldı (2090) berre, bahre
A m H a k v erd i gazi şâh hana Ü m id dü r k im döne F ire n k b eriyye.
156 ncı B â b { * }
157 Rci B âb
A n ı B ey a n E d er k im B u P a dişahlar k im M a l C e m ‘ E td iler,
 h ır N aldılar.
Nazım
Nazım
N e han kim dü n yadan adi ile gitdi 01 ‘ukbâd a dahi bil ta h ta gitdi
F en â m ülkin de su ltan âdil oldı B a k a m ülkin e m ahbûb, p â k gitdi.
E v v e l H a y re d d in P a ş a : K im o l B i- E v v e l H a y re d d in P a ş a : K im o l O r
le c ü k k a d ısıy id i. Â h ır İzn ik ka d ısı han zam an ın d a B ile c ü k k a d ısıy id i.
oldı. G a z i H ü n k â r k a rd aşı S ü le y m an V e hem A k . Y a y a y ı O rhan G a z i an a
P a ş a d a n sonra R u m Eline- geçdügi yazd u rm ış idi. O l zam an d a y a y a
v a k tm H a y re d d in i k a d ı-a sk er edin lığa y a z ılm a ğ içü n e yü peşkeşler, 35
di. A ld ı, R u m E lin e bile gitdi. Â h ır a t gib i v e k a tır gibi, v erü rler idi.
H a y re d d in P a ş a dediler. A n u n üç B iz i y a y a lığ a y a zu n derler idi. B u
oğlı k a ld ı : B ir i A li P a ş a ve biri İ b H a y re d d in P a ş a dedügüm .üz İzn ik
rahim P a ş a v e b iri îly a s P a ş a . A li k a d ısı oldı. V e G a z i H ü n d k âru n k a -
Nazım
Oğul bedbah t ola b î-sa ‘âdet
Ona m al kom ak oldı zişt âdet
K ir a anı h are ede fisk a fücura
Y e y e hız c^lan y â k ah be a v ra t
H a vâ y ile, h eb âyile dun ışdun
G idersin sana yoldaş âh ü zillet
Y e d ü r m alı, hare et H a k yolm a
K i budur h âki k alan öm r ü devlet.
 sâ r-ı M u s ta fa P a ş a ; E rm en i B a -  ş â r-ı M u s ta fa P a ş a : E rm en i B a -
z a n n d a b ir im â ret v e b ir m edrese zarın da b ir im âret y ap d u rd ı. Â hır,
v e b ir cu m ‘a m escidi yap d ı. b ü h ta n ile şehid oldı.
 s â r-ı G e d ü k A h m e d P a ş a : K a r a 10
H isa rd a b ir im â ret v e b ir m edrese
yap d ı. Â h ır p ad işa h a san duğı ken-
d ü b aşın a geldi.
 sâ r-ı M eh m ed :  l- i O sm an k a p u -  sâ r-ı R u m M eh m ed :  l- i O sm a-
sm d a o l vezir o lın ca y a değin ‘atebe-i nun kap u sm d a tâ o l v e z ir o lın ca y a
‘ü iy â y a gelen ü lem â ve fu k a ra y a pa- değin teşrîfü n bazısın o l kesdürdi. 35
d işah d an teş rîf-i sad ak a -o lu r idi. K i Ü sk ü d a rd a b ir im â ret v e b ir m edre
m ine so f v e kim in e çu k a v e kim in e se yap d u rd ı. V e âh ır g a y n vezirlere
a k ça verü rler idi. H em an k im R u m san d u ğı kendü b aşın a geldi.
M eh m ed geldi, ve zir oldı, bu sad ak a
kesildi. M en n â ‘ li 1-h a y r oldı. A h ır
it gib i boğdılar. A sıl m en âkıbın İs
ta n b u l b ab ın d a d e yü b dururın. V e
âhır Ü sk ü d a rd a b ir in iâret v e bir
m edrese yap d ı, gitdi.
 s â r - ı H a lil P a ş a : Ista n b u ld a b ir 35
c u m 'a m escidi v e b ir m edrese y a p -
<iı. V e Izn ikde b iî cu m 'a m escidi
y a p d ı.
 s â r-ı Y a 'k u b P a ş a : A m â s iy y e d e
şeyh in ü n üzerine b ir so fıh ân e yap d ı.
 s â r-ı D e rv iş M u s ta fa P a ş a : Istan -
b u ld a b ir m escid v e b ir m edrese v e
10 b ir h am am y a p d ı. V e su d ahi g e tü r
di. V e b ir so fıh ân e yap d ı.
15 N a z ım
K a n j bu n lar kim suret bağlam ışdu r K a n ı bu n lar k i suret bağlam ışdı
B u la rd a n n ice gü lüb ağlam ışdur B u la rd a n n içe gülen ağlam ışdı
B u n la r m ü lki kendünün sanurdı B u la r m ü lk kendünün oldı (214 5 ) sa-
nurdı
Y a la n h ayâle gönül bağlam ışdu r Y a la n h a y âle gönül bağlam ışdı
B u la r gitdi h a y â li zinde kaldı B u la r gitd i h a y âli bunda (2146) kaldı
B u h a y a l n ice can lar dağlam ışdur B u h a y al n içe can lar dağlam ışdı
A şık î bu m en âkıb ı k i y azd ım  şık î bu m en âkıb ı k i yazdu n
N ice ler bunâ ta rih bağlam ışdur. N içe ler buna ta rih bağlam ışdı.
Nazım 15
G arezsüz söyîeyen ier H a k kelâm ın Kimiler v a r anun alm az selâm ın
A d ı câhil olur yâh u d günahkâr S özi hak sö yled igiyçü n tam âm ın
M ü z e v v ir olsa dinlerler sözin.’ E d erler yâ kad ı y a halk im âm ın
Ü m iddür .H an B a y a z ıd eyyam ın da B u la hem bu âlem şer‘ün nizâm ın
A sık ı et beyan erbâb-ı h ayrı K i vereler m üsâfirün la'âm ın . 20
^6! inci B â b 35
Nazım
10 M u rad îar çok lu ğı gör şeyh e n etdi K u şan d ı sa fay içü n ceh le gitdı
K u şan d ı ihram ı saraya gitm ek ’ K i yu m d ı gözin i ol k ü fre gitdi
H usûsâ bu şim diki şeyh ü m üridîer K am um ırî ‘iîeî heb kıîa. b îr nice gitdi
On ik i te rk deyü b geyd i o şeyh ler M ü rid leri kam u y o k sev d a y a gitdi
A şık i sen ol b eg ile böiügl ' K o ord u h ian ra fza gitdi.
F a S î İ .( * )
Nazım
S O N
N o t :
§ M etn in son tarailarında ğeçen ik in c i B ayazıdın adı ile İk in c i B ayazıd çağının
vezirleri ve vu kuatı, başlangıçta izah ettiğim ğibi, kitaba sonradan so ka ıturu l-
m uştur. B u sokuşturm aların çoğu, b izza t A şıkpaşaoğlunun yazdıklarıyla âdeta k e
n etlenm iş olduğundan, tarafım dan çıkarılm am ıştır.
§ M eselâ b enim m etnim in ı 6 ı inci babının başlığı İk in c i Bayazıdın adını zikrettiği
gibi için d ek i vukuatın bir kısm ı da yin e ik in c i B ayazıd çajın sn ilâveleridir. B u
bkbda S a iev îlerin başlangıcı h akkın daki m alûm attan H aydarın ölüm üne kadar
olan parçayı Aşıkpaşaoğlu yazm ıştır. Ç ün kü IJaydarın ölüm ü 883 hicridedir. F a k a t
b elli k i bundan aşağısı, sonradan m üstensihler veya zey il yazanlar tarahndan e k
lenm iştir. F a k a t ben m etne itişm iyerek tasliyeyi ilim erbabına bıraktım .
§ A n cak, i4 g uncu b abın başında 877 h icri vukuatından bahsolunurken, d e s e bas
m asında “ R û m padişahına ya‘ nx S ultan Bayazıda habar ğöndürdiler k im ” ibare
sin deki “ S u lta n B ayazıd,, k elim eleri p ek fe c i bir m üstensih ilâ vesi olduğundan ve
bu ilâve İsta n b u l basmasında bulunm adığından, taralım dan çıkarılm ıştır. .
§ İsta n b u l ve G iese basım larının, aralarında b ü y ü k farklar bulunduğu için karşılıklı
. olarak aynen verilen bâblarında, İstanb ul basım ına ait sütunlar, N ikolsburğ nüs
hasının da p e k az farkla aynıdır. Z a ten G iese, N ikolsburğ nüshasının b u parça
larını ken di basım ının sonuna ayrıca ve aynen almıştır.
N O T L A R
şöyledir : Hazsrsüzdür başı yollarda ka (16 0 ) İstan bu l basm asında bu mısra
lan. şöyledir ; Harâb eylediler kiiirün diyarın.
(12 7 ) İstan bul ; Gla-Flanor: M ordt- ( 1 6 1 ) İstan bul : Halk.
ınann : Gi-Klanoz. (16 2 ) G iese : Altı yüz seksen doku-
(12 8 ) İsta n b u l'; Ulu. zında; M ordtm ann : Altı yüz seksen se
( i2 g ) İstan bu l : SaçaluMar. kizinde.
(130 ) İstan bu l : Kavrayalar. (16 3 ) İstan bul : Kanurun ve.
(13 1) İstan bu l : Şevkine. (16 4 ) İstan bul : Kişi.
(13 2 ) İstan bu l : Biz. (16 5 ) İstan b u l : Dedi.
(13 3 ) İstan bu l : Kavrayalar. (16 6 ) İstan bu l : Altımun.
(13 4 ) İstan bu l basm asırıda bu m ısra (16 7 ) İstan bu l : Alırsın.
şöyledİT :■Mıhal tedbiri kendüye ne etdi. (16 8 ) İstan bu l :. Vakıtda.,
(13 5 ) Ista n tu l : Erişdiir. (16 9 ) D resden v e M ordtm an n ’da bu
(13 6 ) İstan bu l : Hatunıyile. cüm le şöyledir : Ve her kim bu kanuni
(13 7 ) İstan bu l : Bilecük te:klüri. bozsa (D resden : bozar ise) Allah andan
(138 ) ■İstan bu l ; Etdi. razı olmasun.
( ı g g ) İstan b u l : Gün (17 0 ) İstan bu l basm asında bu mısra
(140 ) İstan bu l '.Adamlar ile. şöyledir : Bu resmi kodi ol kanuni Os
(1 4 1 ) G iese : Gazileri baş bezleriyile man.
ye'-ine ğazi haş bilmezleri. ( 1 7 1 ) İstan bu l : Osman; 'Viyana, N i-
kolsbu rg : Saltan. (202) G ie s e ; Ç avdar . Tatarı^-.^^^^^ç
(17 2 ) G iese : V erildi, Tatar Çavdarı, _ ^
' (17 3 ) İstan bu l : Sancağın kim . (203) İ s ta n b u l; Küke.
(17 4 ) İstan bu l : A liy e. (204.) İstan b u l : Kara Cpy^§
(1 7 5 ) İstan bu l : Durğud. İP.05) M ordtrnann : F e th efİe.
(17 6 ) B u cüm le y a ln ız İstan b u l b a s (206) İstan b u l ; Gazi kim.
m asında var. (207) İstan b u l : GazâsL
( 1 7 7 ) G iese D.apan vilâyeti y erin e (208} G iese : Bu ğazî.. , , , ,
V ilâ y eti dapdı: , . (209) G i e s e Biirci.
(178 ) U p sala ; Sern o s. İsta n b u l bas- (2 10 ) İ s ta n b u l; K a ra , C eyü şe.
masînda-^yok..' -, ■ / ( 2 1 1 ) G ie s e : Orada,
. Xi'79)- i'Stanbul : T â ara o l 'arad^ıily6:^ (.212) İstanbul ; Arkasında,
rine b iz huni feu aradan. U psala ; O va- ■(2 13 ) İstan bu l : Hep.
dan. . _ (2 14 ) İstan bu l ; Varalum.
(ı-8o) İstan bu l : K arşu yüridi. (215) İstanbul :_Basaluın.
(İ81.) G iese : Yankulansa. . (2 16 ) . İsta n b u l : Çıkartmayaİum.
(18 2 ) İstan bu l : İled ü b. , ( 2 1 7 ) -İstan b u l: Ap Şuyı yerin e A h a .
(18 3 ) İstan bu l ; Çovürürler. (2 18 ) İstan bu l ; Kara Ceyüşi.
(1.84) İstan bu l basmas'ında bu cüm le ■ (2 19 ) İstan bu l : A h Sayım.
ş e y le d ir : A llâku T a‘âlâ inayetinde §ifâ (220) İ s ta n b u l: BurğuscukS .
bulur. ■■ (2 2 1) İsta n b u l : Azarukdur.,
( ı8 g ) ■
İstan bu l D iıiboz. (222) İ s ta n b u l; Adla.. . . .
(ı8 6 ) G iese.: Payın (ve. b elki d e : (223.) İ s ta n b u l: Ergürdi.
P â y ın ). ■ . -. (224) İsta n b u l : Bulışdı. ■
(18,7) G iese ;■ .: (225 ) , İstan b u l : Kara Ceyüşe.
(188)' İstan bu l basm asında bu m ıs (226) G iese : İşlenür.
ra şöyledir : Bursa tekiü ri kaçm adı h e . (227) İsta n b u l basm asında bu mısra
ladan. • . ş ö y le d ir ; V eli A k Yazıda düz hasar oldı.
( ı8 g ) İstan bu l ; D in boz. Ç228) G ie se : Bildi. .
(190 ) İstan bu l : D ahi. (229) İsta n b u l ,; İfa' ğece yerin e ge
( 1 9 1 ) İstan bu l : L eblüy ici. cesiyle. . . . ..
(19 2 ) G iese : B yitd i. (230) İstan b u l ;, .D urgud.
(19 3 ) G iese ; V ilâ y eiin uralum y e (2 3 1) İsta n b u l ; Uçdı.
rine vilâyetim bozaluo-i. .(232) İsta n b u l ; Yerinde, '■
(1-94) İsta n b u l.: M ıh a l kira habarı (233) İsta n b u l ; Ortasmda.,
işitd i yerin e MıHala kim habar erigdi. - (234) İstan bu l : Neler etdi. . . _ .
(19 5 ) G iese. basm asında bu cüm le (235) Istan biıl : .Himmet alfn- yetine
şö yled ir : Ey'ii aflar ve eyii kılıçla r pe§- himmeti çok.
k eşker çekildi. (236) G iese basm asında bu m ısra
( 1 9 7 ), M ordtm an n ; E te k ile. şö yled ir ; Çu kalayı ki Bursş anı ^ördi.
(19 8 ) G iese : L eblü y ici. (237) İsta n b u l basm asında bu mısra
(19 9 ) İstan b u l basrnasında bu cüm le Şöyledir ; .Asân oldı Barsa. ol gaziye.
şö yled ir : Ş im d i dahi ol âranun köyin e (238) İsta n b u l ; Baras tekyüre y e
Ç avu ş k öyi derler. rin e Bursa tektürine.
■(200) İstan bu l : K ara Ciş. (239) İsta n b u l ; Baras iekviir yerine
(20 1) İstan bu l ; K u rd . Bursa tektürî.
(240) İstan b u l : D egm esün. (273) Giese ; V a ra yu m .
(2 4 1) İstan b u l : K a v i. (274) Giese ; E d e y ü m .
(242) G iese basm asında bu b e y it (275) Dresden ; B a ş ıd u r ; İstanbul,
şö yled ir : Giese - S e r v e r id ü r (Y u k a n k i şekil M ordt
Dedi kim bana başumı ğerek mann ve Oksford nüshalanndadır).
Yerümde edüniiz ay Tiirkler cetes. (276) İstanbul : G e ld i.
(243) İsta n b u l : Girmeğe başladılar. (277) İstanbul : B ilü r .
(244) İstan b u l : Varm tş idi. (278) İstanbul ; E y id ü r .
(245) İstan bu l : K od t. (379) İstanbul, Dresden ; N e ed e-
(246) İstan bu l : M em lek et. lü m .
(247) İstan bu l : O l K ite tekvüriyidi
(280) Giese ; H e m a n sa‘at.
y erin e yine ol tekiür idi.
(281) İstanbul : M u n ta zır .
(248) İstan bu l ; D eğül.
(282)-; Giese basmasında bu mısra
(249) İstan bu l : Bize.
şöyledir ; B u ğ a zt o la n u s e r v e tle r i ğör.
(250) İstan bu l ; D aht,
(283) İstanbul, Giese ; O la n (Y u
(2 5 1) İstan bu l, G iese : N e çok (Y a -
kan ki şekil Dresden ve Mordtmann nus-
k a rık i şekil y a ln ız M ordtm an n ’d a d ır).
halanndadır).
(252) G iese : Ohndı.
(253) G iese : O h n d t. (284) Giese basmasında bu mısra
(254) İstan bu l : Ş ev ket bulsun der şöyledir : O l e r d e o la n (Upsala : O lın u r )
idi yerin e S en ğazâ eyle der. ' m a zh a rla rt gör.
(255) G iese basm asında bu mısra (285) İstanbul ; G a zile r .
şöyledir : G er alsct nasihat olmaya kemter. (286} İstanbul ; E r â i an d an yerine
(256) İstan bu l : Söyleye. y e tiş ü b .
(257) B erlin , M ordtm an n : Bilür ki (287) Mordtmann : G ü z â lm .
şiye. (288) G iese : Ç ö z i ld i sancağı yerine
ç ö z iib sa n ca kla rın .
(258) M ordtm ann, N ik o lsb u rg : ib â
(285) Berlin, Mordtmann : B a y a z ıd -
det.
(259) İstan bu l basm asında bu m ısra da.
şö yled ir : H em an bozar düzer âdem i ol- C290) İstanbul, Dresden, Mordtmann;
dı. B i r i k i yerine b ir.
(260) İstan bu l basm asında b u m ısra (zg z) İsta n b u l: Etdi.
şöyledir : Dilinde söylenenler assı kılmaz. (292) İstanbul : K ü n b e d ü n .
(2 İ5 1 ) V a tik a n : Ass/. (293) İstanbul : V a rd ı. A n d a n .
(262) G iese ; Gör. (294) İstanbul basmasında buraya
(263) İstan bu l : E d ici ol. kadar olan kelimeler yerine : Ç iin k im a -
(•264) İstan bu l : Kara Ç işe. tası g itd i.
(265) İstan bu l : Suyına. ^295) İstanbul : Âlnr.
(266) İstan bu l ; Uğraşdıtar. (296) Giese : O h n d ı.
(267) İstan bu l : Dem. (297) İstanbul : Tekeltisi.
(268) İstan bu l : G ecede. (298) İstanbul ; Y ü ğ rü k .
(269) İstan bu l : Gündüzde. C299) İstanbul : E y e r d e p ü n g ü s i b a
(270) İstan bu l -; Çıkmaz. tın d ı y e r in e ö k ü z i d a h t irar id î.
(2 7 1) G iese basm asında b u m ısra (300) Giese : Yok.
şöyledir : A şık i ışk m a'ni ik i vatdur. (301) İstanbul : Kısm at.
(272) İstan bu l : Vardı. (302) İstanbul E delürrt.
(303) İstanbul ; Bu büyruğı yerine den : B ir ğün ya'nî âhar darzda olttb.
hunı^ İstan bu l basm asında bu kelim e yök;
(304) İstanbul : K i ^ (337) İstan b u l : S en ü n askeründe
(305) İstanbul : Kurada. y e rin e senün leşkerüne.
(306) Upsala, Mordtmann ; D e l ki. (338) İstan bu l : K oyalum .
(307) İstanbul : Dönmeğ içündür. (339) İstan bu l ; Leşkerde.
(308) İstanbul ; Izniğatide. (340) G iese ; D üzdiler; M ordtm an n :
{309) İstanbul : Izniğmidl. B ükdürdiler.
(.310) Istanbiil ; Vardılar. (3 4 1) G iese : V ilâyetden.
( 3 1 1 ) İstanbul : Ab. {342) İstan bu l ; C en dereli (b u k e li
(3 12 ) İstanbul ; ‘Ayan. m e Candarah şeklin d e de oku nabilir).
(3^3) İstanbul : İzniğmide. (3.43) B u kelim eden ta'âlâ’ya kadar
(3 14 ) İstanbul ; Balkonda. olan ibare y a ln ız M ordtm an n nüshasının
(3 15 ) İstanbul ; Kalbon. s a y fa kenarında var.
(3 16 ) İstanbul : Öldürür isek. (344) D resd en : H ışm ı idi.
(3 17) İstanbul : E tm ek ğerek yerine (345) İstan bu l ; Çtksun.
eksük olmaz. (346) İstan bu l ; Hay.
(3 18 ) İsta n b u l:, B u halkun. (347) G iese : Olmış:
(3 19 ) İstanbul, Mordtmann ; Kendii- (348) İstan bu l : O nev'aya yerin e
nün ğerek olsun yerine kendü elinde ol o l n ev‘ e.
sun. (349) Ist&nbul ; Sözini.
(320) Mordtmann, Nikolsburg : Ol- (350) İstan bu l ; K ıv r a n ır .
mazuz. (3 5 1) İsta n b u l ; Şebkü lâ h.
(3 2 1) İstanbul : İzniğmide. (352) İstan b u l : .Şebkülâh.
(322) İstanbul : İzniğmide. (353) İstan b u l basm asında b u k e li
(323) İstanbul : Medresesi vardar m e yok.
yerine medresedür. ' (354) G iese : Ora ik tizâ yerine iktidâ
(324) İstanbul : Vilâyete ta'addî et- ant.
mesünler yerine vilâyet urmasun deyü. (35 5) İstan bu l ; Padişah h ışm etdü -
(325) İs ta n b u l: Yaztdam. ğinün y erin e K a ça n b ir kişiye padişah
(326) İstanbul : Tahtalu. h ışm eylese.
(327) İstanbul : A k Paşaya. (356) G iese : Müsülmanlığa.
(328) İstanbul : Geliyüzde. (3 5 7) G iese : Zevada.
(329) Mordtmann, Dresden ; M ağ (358) U p sala, M ordtm ann, D resden ;
rur olma yerine da'vi etme. V ereler idi; B e rlin : Verelerdi.
(330) İstanbul : Peşiman; Upsala, (3 5 9 ) İstan b u l : Aya K elso s; M ord t
Nikolsburg : Peşman. m an n; D resd en : E b kelo s; N ik o lsb u rg :
(3 3 1) İstanbul : Oldukdan sonra ne İlk ü s; V a tik a n : E ykelse.
ğeydi ve ne ihdas etdi kim o yerine ol- (360) İsta n b u l ; Karştı geldiler y e ri
dukda ne ğeydi ve ne asti iğ işledi kim ol. ne karşuladılar.
(332) Giese basmasında bu mısra (3 6 1) İsta n b u l : H ûb sûretlü.
şöyledir : Ya kendü ğüvene ya ğayra ola. <362) G iese ; Ter.
(333) Upsala ; Düzğü, (363) U p sa la ; Zakanlar.
(334) Giese ; Asârı. <364) İstan b u l : ' Yedi yüz oiuzında.
(335) Giese ; Budur. (.365) G iese : İz n ik ilen.
(3 3 6 ) M ord tm an n : B ir ğün; Dres (3 6 6 ) G iese : Cum ‘a mescidi.
(367) İstan bu l ; Y e n i Ş e h ir k a p u sı (397) Mordtmann : Müridterinden-
ç ik d u ğ ı y er d e y erin e Y e tti Ş e h ir d e ç ık a dür.
c a k k apu d a, ■■(398) İstanbul : K od ı.
( 3|58) G iese : O kındt h u tb e-i. (399) Giese : Girdiler.
(369) İstan bu l : Kortarla (B u n u n ( 400) M o r c itm a ıın ! Gjidi.
yan lış olduğu m u h a k k ak plm akla beraber (401) Giese : G iderdiler;. Upsala :
bu gekli ile v ezn in doğru olm ası d ik k a te G iderdürdi.
değer). (402) İstanbul : B en ü m de sözüm i
yerine benden §u söz/.
(370) G iese basm asında bu m ısra
(403) İstanbul basmasında hu mısra
şö yled ir : Ş eri'â t kökine k ö k bunlar oldı;
şöyledir ; D ile n der H ak d ilen m akbul
B erlin v e M ordtm an n nüshalarında şö y
edeyin.
le d ir : Ş eri'a t kök in e ğ ü l bunlar oldı,
(404) İstanbul : Yapdı. •
(3 7 1 ) İstan bu l : I z n iğ m id i.
(405) Giese : G ey ik li B aba T ek y esi
C372) İstan bu l ; D arakh.
yerine G ey ik B aba Zaviyesi.
(373) G iese : H â k im .
(406) İstanbul : E yledi.
(374 ) İstan bu l ; H a n a m d u r u n y e r i
(407) Giese : T efek k ü r e vardun ye
ne d u ra lu m hanum .
rine fikrü n ü z vardur.
(375 ) İstan bu l ; B erd em ic.
(408) İstanbul : G eçem ki.
(376) İstan b u l ; O tarafı y erin e ve
(409) İstanbul ; Olmaya.
ora taraiım .
(410) İstanbul : H anum ğörsiin ye
(3 77) B erlin , M ordtrılann : Bilüyür.i. rine ğörelüm .
(378) İstan bu l : Kaletnastorya. ( 4 1 1 ) İstanbul : Y erler vardur kim
(379) İsta n b u l : M ıh a lıc . yakındur. G eçec ek yerlerdür yerine bun
(380) İstan bu l : Ederler. da b ir yer vardur kim ö te ' geçm eğe ya-
(3 8 1) İstan bu l : Alm tş. ktndûr,
(382) İstan bu l : Föri! (412) İstanbul : K enarındadur.
(383) İstan bu l basm asında bu m ısra (4 13 ) İstanbul : Çin.
şö yled ir : Sürüld i Karası tedb iri ğitdi. (4 14 ) İstanbul : H em andem .
(384) G iese basm asında bu m ısra (4 15 ) Mordtmann : Hisarunuza gir
şö yled ir : Y a zıld ı d efter ü Orhan dutdı. meğe.
(385) B erlin , M ordtm an n : K ad rin i (4 16 ) İstanbul : Siziin hisarunuzda
(386) G iese : K e n d e p ile . yer var m ıdur kim k ü ffâ r duym adan içine
(387’) M ordtm ann, D resd en : k e m e n ğirevüz. B iz i kim se görm eye yerine siziin
d in . hisarunuza nice ğirevüz k i b izi kim se gör
(388) İstan bu l basm asında bu m ısra m eye.
şöyledir : Dürild: d efteri. Karası b itdi. (4 17 ) Giese : K o y ay um.
(389) İstan bu l basm asında bu m ısra (4 18 ) Mordtmann : Kac.
şö yled ir ; Y e n i d efterde ğazi d efter etdi. (4 19 ) Mordtmann : Bağladılar.
(390) İstan bu l : Oldı. (420) İstanbul : Yarar er yerine yol
(3 9 1) İstan bu l : F lü sn i, daş.
(392) İstan bu l : Âdem .. (4 2 1) İstanbul : Tez.
(393) Gietee : V ilâyetind e. (422) Mordtmann ; K ayıld ıla r.
(394) İstan bu l : Arasında. (423) İstanbul : Limanında.
(395) İstan bu l : Durğud. (424) İstanbul ; Liman.
(396) İstanbul : Durğas. (425) İstanbul : Geçürdiler.
(436) G iese : G ördiîet. (449) Mordtmann : Kaçarak.
(427) G iese : B ir ik i günün içinde (450) Mordtmann : im iş.
yerin e b ir nice ğünde. (4 5 1) İstan bu l : Verdiyidi.
(428) G iese : i k i bin er ğeçürdiler (452) G iese ; G azilere üleşdürdiler
y erin e ik i binden ziyâde adam çem ‘ oldı. yerin e mal v e n i‘’m et verdiler; İstanbul,
(429) İstan bu l : M ü tte iik aldılar y e D resd en : M a l ve ğanîm et verdiler.
rine ittifa k eylediler. (453) İstan bu l ; Taraf dan.
(430) İstan bu l : ^ y a s Lonca. (454) G iese basm asında bu mısra
(4 3 1), M ordtm ann ; V e G azi Fazıla şöyledir : K i R u m oldı saray u hem ha
yoldaş koşdılar yerin e ' G azi Fazılı- yoldaş zîne.
koşdılar. (455) İstan bu l : Başladı.
(432) İstan bu l basm asında, bu m ısra (456) İstanbul-: Urddar.
şöyledir : M elâletleri oldı cüm le bıhû§. (457) İstan bu l : Süleym an .P a ş a -A l
(433 ) İsta n b u l,: H im m etü n . ile. lah h ükm in e vardı yerin e S üleym an Paşa
(434) İstan bu l : R u m E lin i ie th o l ■b ile düşdi. O l arada şehid oldı.
m aklığa sebeb olındı yerin e Rurn E li ieth (4 5 8 ) İsta n b u l : V âki oldı yerin e v e
alınmağa- sebeb sh n d ı fa t etdi. • ■
(435) İstan bu l : Z eb u n olındı yerine (459) İstan bu l : V efa t etdi.
zebundur. (460) İstan bu l : G üler.
(436) İstan bu l : Ola. ' (4 6 1) İstan bu l : Cenderelü.
(4 3 7) İ s ta n b u l: Taraidan; G ie s e ; (462) V a tik a n ; M antoz.
Tarata ( y u k a n k i şekil M ordtrnann v e (463) M ordtm ann ; D oyu m aldılar
D resden nushalarm dadır). yerin e d oyum luk oldı.
(438) M ordtm an n : K a b u l etdi y e (464) İstan bu l ; S ilivri.
rine işidü b ğayetde ferah aldı. (465) İstan bu l ; Sultan.
(439) İstan bu l : Kara Arab (466) İstan bu l : Üleşdürdi-
(440) İstan bu l : Olğelğel (O lğ lğ l im (467) İstan bu l ; L û tf-ı.
lâsı ile yazıld ığın d an O lgülgü l dahi oku (468) İstan bu l : D eniz.
n ab ilir). . (469) İstan bu l : K ü çü cü k .
(4 4 1) İstan bu l : G elenleri yurt tu- ■(470) U p sala : Begini.
tub yerin e her gelen yurt dutub. (4 7 1) M ordtm an n -. Seker im iş yerin e
(442) İstan bu l : K a n k ı tarafa varsa ■had casuslan^ış imiş.
lar y erin e her neye varsalar: M ordtm ann; (472) İstan bu l : İdi.
kankı tarafa yürıyüh ikdam etseler. (473) G iese basm asında . bu m ısra
(443) İstan bu l ; K im . şöyledir : Z i hoş dem d ev let-i ğuzzât a-
(444) İstan bu l : K e bu taraf da kim çıldı.
G eU bohyı Y a 'k u b E c e hisar ’e düb eğir- (474) İstan bu l basm asında bu m ısra
dürler idi y erin e ve bu tarafda G elib olı şöyledir : Bularun yöni yalı H akka doğrı.
hisarı üzerine Ya'kub, E c e düşüb eğirtüb (475) İstan bu l : M enziller.
dururlar idi^ (476) G ieşe ; Girdi.
(445) İstan bu l : E d er idi. (477) İstan bu l ; Vardı ■'
(4<^.) İstan bu l : M artalus. (478) U psala, N iko lsb urg : K aç.
(447) M ordtm an n : B ir T ü rk dutdı (479) İstan bu l : Adam ı.
yerin e T ürkden bir adam duidı. (480) İstan bu l ; B drenede cem ' al
(448) M ordtm an n ; K en d ü hisarına m ışlar idi y e tin e E dreneye varub cem ‘
döndi yerin e döndi kim hisarına ğire. almışlar.
■ (481) İstan bu l ; Lalası Şahına leş- ( 5 1 1 ) U p sala : A ltu n lu kum aş.
ker ‘Verdi yerin e Şahın Lalaya leşker (5 12 ) İstan bu l ; A lta n , ğümiiş az idi
koşdı. y erin e altun, ğümiiş, kum aş az olur idi.
(482) İstan bu l : Ünğürüse. ■ (5 1 3 ) İstan bu l : A lem lü ak yerine
(483) İstan bul ; H al duyuldı yerine ak alernlü.
halı duydılar. (S r4 ) İstan bu l : İflâdisin.
(484) İstan bu l ; C enderelii. (5 1 5 ) İstan bu l : Sancak.
(485) İstan bu l : B dersiz. ' ( s r 6 ) M ordtm an n :■K a v il ve karar
(486) İstan bu l : A lm azsız. m u hkem alındı yerin e kavi ü kararı m u h
(487) İstan bu l : D ediler. kem etdiler.
(488) İstan bu l : C enderelii.
(5 1 7 ) G iese : Alıverür.
(489) İstan bu l : E td i
(5 1 8 ) İstan bu l : E sba bı .tamam o-
, (490) M ordtm ann : B unları dahi ç e
Iındı yerin e esbâb tamam oldı.
ri edelüm yerin e sonra ğetürelüm . Y en i
(519) Upsala-: Kastam onıya.
çeri olsun.
(520) İstan bu l : G eldi.
(4 9 1) M ordtm an n : Hanlarına bit y e
(5 2 1) İstan bu l : K atırlar He.
rine hanlarla bile.
(522) İstanbul, G iese : M ertebesine
(492) İstan bu l : H abuda; ' M ordt-
göre yerin e yerlü yerine (Y u k a rık i şekil
m ann, D re sd en .: H ep iid e; V atikan : H e-
M ordtm an n n u sh a sın d a d ır).
hiîde.
(523) İstan bu l, G iese ; D estu r (yu -
(493) İstan bu l : E yledi. kanki şekil M ordtm ann nushasm dadır).
(494) G iese : Dardılar. (554) İstan bu l : Verdielr.
(495) G iese : G elm ek. (525) İstan bu l : G üm üş.
(496) İstan bu l : Yanına. (526) İsta n b u l,' G iese ; V erdi (yu -
{497.) İstan bu l : Er. karıki şekil M ordtm an ıı n ushasın dadır).
(498) İstan bu l : Yâğm adur' dediler
(527) İstan bu l G etürm işdür.
y erin e yüriiyiş ediib yağma dediler.
(528) İstan bu l : K om adı.
(499) M ordtm an n : V e evlerine m ü-
(529) İstan bu l ; K im a ş (haşiyede
sülmanlar sâkin aldılar yerin e ve evlerin
“ nâma'kuİ,, anlam ına gö steriliyor).
dahi ım isülm anlar m esken edindiler.
(530) G iese ; Y ü kü n d i (y u k a rık i şe
(500) İstan bu l ; O ldı.
k il M ordtm ann v e B erlin nüshalarında-
(s o ı) İstan bu l : O ldı. '
dır).
(502) İstan bu l : G eldiler. G en e y e
(5 3 1) İstan bu l ; A k Sungur.
rine ğelüb.
(532) İstan bu l : Kapa kullarından
. (503) İstan bu l basm asm dâ bu bâb
dahi bin yarar sipahi b ile ğöndürdiler
.y o k . .
yerine kapu kullarından yarar sipahi A k
(504) M ordtm an n : Oğulların.
Sungura, b ile koşdılat.
(505) M ordtm ann, N ikb lsb u rg : Bur-
sada ken düye y erin e Y en i Ş ehirde bir. (533) İ s ta n b u l; A k Sungurun.
■ (506) M ordtm an n : Yabıverdi. (534) İstan bu l : K ü ta h iy y ed e etm iş
(507) M ordtm ann : C um 'a m escidi idi yerin e G erm iyanda etd i kim ol K ü -
y e rin e cami. tah ify edü r.
(508) G iese : N e suret ilen. (53 5) İstan bu l basm asında bu cüm
(509) İstan bu l : D iler m isin. le şöyledir : V e k on uklu k getüren kişile-
(510 ) İstan bu l : S izü n elüniizde ye-, rün dahi bunlar gönlin hoş etdiler.
Tİne sent/n eljünde. (536) İstan bu l : A k Sungurun
(53 7) Giese : B ayazıd H anun yerine ie th etm iş id i y erin e bunlar- ie th etm işler
H ündkârun. îdi.
(538) İstanbul : Paşacuk. (565) İstan bu l : Göndürürler idi.
(539) İstanbul : P aşacuk ağayt B a- (566) U p sala : V eziri k i delü.
ya zıd H ündkar kayın atasından yerine' (567) İstan bu l ; Pâdişâhı.
Paşacuk Ağayı B ayazıd H ündkârun kızı (568) U psala : H ayreddin kim o y e
anasınd&n. rine H ayreddih o kim .
(540) İstanbul : K en dü ye. ■(569) G iese : R ü şv eti.
(54 1) İstanbul ; O E lvanu n yerine (570) G iese : R ü şvet.
E lv an Beğ. (5 7 1) G iese : R ü şveti.
(542) Mordtmann, Berlin : Şâd u (57 2 ) İstan bu l : Uğraşdı anı.
ğama yerine şâdiye, ğama. (573 ) İstan bu l : G elsün.
(543) İstanbul basmasında bu mısra (5 7 4 ) İstan bu l : Aluram .
şöyledir : N ic e hanlar bu cihana ğelüb- (575) Giese : Ola.
diir. (576) İstan bu l : Olur ise.
(544) İstanbul : D eğm eyübdiir. (5 7 7 ) G iese : H oş ğörelüm.
(54 5) Bu tarih cümlesi yalnız Mordt- (578) İstan b u l : E y itm iş idi kim y e
mann nüshasında vardır. rine ey itm iş kim .
(546) İstanbul : Satdı. (579) İstan bu l : G elesin.
(54 7) İstanbul : Durrmşam. (580) İstan bu l : D em iş.
(548) İstanbul : Eyledi. (58 1) M ordtm ann, D resden : Karşu-
(549) Mordtmann, Dresden : Ügiyi lan n; İsta n b u l : Karşularam,
len dördi arasında. (582) İstan bu l ; Anun.
(550)' Giese : Ohnış. (583) İstan bu l basm asında bu mısra
(551) İstanbul : G a zi E v r e n ü z,, Lala şö yled ir : B uhşm asında oldı şim di sözler.
Ş ahın Rum E lin ün leşkeriyile geldiler. (584) İstan bu l : H azrete..
E vren ü zi Şahına koşdılar. Yüridiler-, F ire , (585)' İstan bu l ; Taraim da.
üzerine vardılar. D e{‘î F irey i ie th etdi- (586) İstanbul : Taraim da.
1er yerine G a z i E vren üz ile Lala Ş ahım ın (58 7) İstan bu l basm asının bu, cü m
ikisin e R u m E lin ün leşkerini koşdılar. lesinde b ir k a rışık lık v ard ır v e isim “ B/ş
Yüridiler. M a'alkarayı ie th etdiler. K ü b ile ; ,, “ M ilo ş K a b ile ,, şeklinde ik i de
(552 ) İstanbul : B ülışdı. fa geçm ektedir.
(553) İstanbul : Bılanya. Cs88) M ordtm ann, B erlin : G önde-
(554) İstanbul : Daslar. rih.
(555) İstanbul : B uh nd ı. (589) G iese : Sürür.
(556) İstanbul : Ağac. (590) M ordtm an n : Arkurı vardılar.
(55 7) İstanbul : Verdi. (5 9 1) İstan bu l : La zı oğhyile yerine
(558) Mordtmann^ Nikolsburg : Ol- Las ağlını.
mışdur (592) M ordtm an n ; Kardılar,
(559) Nikolsburg ; D ibind e. (593) İstan bu l : B ayazıd H anı kabul
(560) Giese ; M urad H an yerine pa etdiler. G öçdiler. E d reneye teveccü h et
dişah. d iler y erin e Bayazıd H an Edreneye te
(5 6 1) Giese : Oturdı. veccü h etdi.
(562) İstanbul : B ü zey i. (594) İstan bu l : Yedisin de.
(563) İstanbul ; Işieky ey ey i. (595) G iese : Tasarrui.
(564) İstanbul : M arulyayı, bunları (596) M ordtm an n : S eğirdim etdi.
(59 7) İstan bu l ; Hayra. yerin e : K âfirün ardın aldı.
(598) İstan bu l : M ukabelesin de. (629) İstan bu l basm asında bu kelim e
(599) İstan bu l : M üdârâ ediib. yan lış olarak hep “ Bursaya,, d iye geçiyor
(600) G iese ; D edi. (630) İstan bu l : Ş eki.
, (60 1) İstan bu l ; Yasak etdi yerine (6 3 1) İstan bu l : Ü zeründe otururın
yasaklar ile ğitdi; G iese : Yasağ ile ğitdi. y trin e üzeriîne vardum.
(602) İstan bu l ; Alm adılat. (632) İstan bu l basm asında bu cüm le
(603) İstan bul : Hisarun. söyledir : C em ili içini altun^ güm üş ile
(604) İstan bul : K â iir k i yerine kâ doldurmış. ,
firler. (633) İstan bu l basm asında bu cüm le
(605) İstan bu l : Işitd iiet. yerin e şu v a r : S ö zi kesen, d ili dutandur.
(606) İstan bul : Eidiler. (Ö34') İstan bu l basm asında bu cüm le
(607) İstan bu l : Oldı. şöyledir : B ir m ahalle etdi ve b ir me'scid
(608) İstan bu l : Kullar. yapdı.
(609) İstan bu l : Nişanı. (635) B erlin : Ü çiyile dördi arasında.
(610 ) G iese : Nişaru. (636) İstan bul : Oldı.
(6 1 1 ) D resden ; İlhak. (637) İstan bu l basm asında bu mısra
(6 12 ) M ordtm arin, D resden : V e beğ- şöyledir : Bu çarh benzenür bir ğamza
lerinün ba‘ zısı. eyler.
(6 13 ) İstan bu l basm asında bu m ısra (638) İstan bu l : Bağça.
ın doğru şekli şöyle olacak : N e va kt e k (639) U psala, Berlin,' M ordtm ann :
sildi bu âlem niiâkı. N im ze,
(6 14 ) U p sala : Yalan. (640) G iese ; S a fâ y ilen r İstan bul :
'( 6 1 5 ) İ s ta n b u l: Adam ğöndürmişler Safâ ile.
idi yerine habar ğondürmişle/dür. (6 4 1) Giese : Silisreyi.
(6 16 ) İstan bu l : D eyü. (642) M ordtm an n : Salı verdi; İs
(617), İstan bu l : E tm ek gerek yerine tan bu l : A kın cılar ğöndürdi yerin e akın
edeliim , lar verdi. ■
(618) İstan bu l ; Üzerine. (643) . İstan bul basm asında bu m ısra
( 6 ıg ) İstan bu l ; M ancınıklar. şöyledir : G önü lde bin hayal kim arzu
(620) İsta n b u l : D o p iğen bilm ezler sever.
idi y erin e iğen de dop olm az idi. (644) İstan bu l : S öyleyicek.
(6 2 1) İstan bul ; M urad ile ve y e ri (645) İstan bu l basm asında bu m ısra
ne M urad. şöyledir : Ç ıkarur eli köyinden sayından.
(622) İstan bu l : Oldı. (646) İstan bu l : Oıub.
(623) İstan bu l : H ündkâr dahi y e (647) U p sala : D o m u z ( y şek
rine öyle olsa. linde yazılan bu kelim eyi b elki başka
(624) İstan bu l : M ancınıkları. tü rlü de oku m ak m üm kündür. E ğ e r “ do
(625) İstan bu l ; Urdılar. m uz,. oku m ak doğru ise ozam an e vv elk i
(626) G iese ; i k i b ölük olm ış idi k elim ey i de “ yese,, d iye oku m ak gerekir).
y erin e bölinm iş idi. (648) İstan bu l : D eyü.
(627) İstan bu l basm asında bu cüm le (649) G iese : Anası.
yerin e : O l kâfirler gazileri araya aldılar; (659) G iese Anasınun.
M ordtm an n ; Ardına geldiler y erin e orta (6 5 1) M ordtm ann G üze/; ' İstan bu l :•
ya aldılar. K ü çü cek ; G iese basm asın daki “ gök
(628) İstan bu l basm asında bu cüm le çek,, ten bozm a olacak..
(652) İstan bu l : Dura. (684) İstan bul : Lârende.
(653) İstan bu l : E y le. (685) G iese : Bir.
(654) G iese ; Niğeboruyı. (686) İstan bul : Oldı.
(655) G iese basm asında bu mısra (687) G iese : Vilâyetine.
şö yled ir : A li Paşa dedi han bir ara ğör. (688) G iese : Em rini.
M ordtm an n n ü sh asın d a. şöyledir : AU P a (689) B u m ısra bütün . nüshalarda
şa dedi han anı ğözle. yan lıştır. 'G ie s e basm asında : " V e ğer nt
(656) İstan bul : içm esin e. halk incinür ol seferd en" , İstan bu l bas
(657) İstan bu l basm asında bu cüm le m asında ; “ V e ğerçe halk incinür ol se
şöyledir : Bunlardan h iç bir nâm eşru' nes ferd en ” , M ordtm ann, D resden v e N ikols-
ne olm ış değüldür. bu rg n üshalarında ; “ V e ğer ni halk in ci
(658) İstan bu l : C enderelü. nür ev v el scierd e” şeklindedir. V e zin v e
(659) G iese : M üsâhibleri dahi y e ri m ânâ bakım ın dan y u k a n k i şekilde olması
ne eks6r' m ürebbileri de. gerekeceğin i ' düşünerek dü zelttim .
(660) İstan bu l : B eğ Şehrinde. (Ogo) D resden ; Olsan. '
(6 6 1) İstan bu l : Ö kutdı. (6 9 1) M ordtm an n : G irm iş idi.
(662) G iese : Farem . (692) İstan bu l : Oldı.
(663) G iese : Varayum. (693) İstan bul : İsibili.
(664) G iese : D ileyim . (694) G iese basm asında bu cümle
(665) İstan bul : Okutdı. şöyledir : İsiendiyarun elçisi- Tahratan
(666) B erlin, Mordtnrıann : D öşeleği. nökerleriyils vardı.
(667) İstan bu l : O ldı. (695) İstan bu l basm asında bu mısra
(668) İstan bu l : Oğlına. şöyledir ; Diler., hep T.anrıdan bir baş ha
(669) İstan bu l : Urrziış idi. lâsı.
(670) G iese :• Varayum. (696) İstan bu l : Çığaday
(6 7 1) G iese : G etüreyüm . . (697) G iese basm asında bu m ısra ■
(672) İstan bu l basm asında bu cüm le şöyledir : N iço aitun, ğüm üş ad bakır oldı.
şöyledir : G eld i ki Karamana çıka. ( 6g8) İstan bu l : Beğ.
(673) İstan bu l basm asında bu cüm le (699) İstan bu l : Beğdiitr
ş ö y le d ir : Vezirin i, hisar beğini v e 's u b a - (700) İstan bu l : Yardım.
şını h ile bunları dutdı. Isili hisarına habso (70 1) M ordtm ann, D resden : D iled i
koydı. ola.
(674) İstan bu l ; Düğdi. (703) U psala, N ikolsb urg : D apu kı-
(675) İstan bu l : M uradlarınca; B e r 1un y erin e dapun.-
lin, M ordtm an n : İnsalınca. {703) M ordtm ann, D resden : D er ola: '
(676) İstan bu l : Şehirz. İstan bu l : D ed i ela.
(677) G iese : Olındı. ■
(704) İstan bu l : Vararın.
(678) G iese : B ozar imânunı yerine (705) M ordtm ann, JDresden : D er
harâb eder seni ola.
(679) İstan bu l : K urı. (706) U psala : S iz bunlarun yerine
(680) İstan bu l ; Isiendiyart. siz onun.
(681) İstan bu l basm asında bu m ısra (70 7) -Giese : Göndureyüm .
şöyledir : Ciğerler kana ğark oldı elem (708) İsta n b u l': Şahun.
den. (709) İstan bul : Ya giderler mi.
(682) İstan bul : K ü çiicek (71Ö) M ordtm ann : Cevabnâm e.
(683) İstan bu l : Oldi. (7 11) İstan bu l : Elçinün^ .
(7 13 ) İstan bu l Eylen. (748) İstanbul : Sarıldılar.
(7 1 3 ) İstan bu l : G idelüm . (749) Mordtmann : D u tu b.
{7 14 ) M ordtm an n : Çıkartm azın. (750) Giese ; İm denğerü; M ord t
(7 15 ) İstan bu l : D edi. mann : im d i.
(7 16 ) M ordtm an n : A li Paşa yerine (751) Mordtmann : Otursun.
.paşalar. - (753) İstanbul : Pesad.
( 7 1 7 ) İstan bu l : Vereviiz. (753) İstanbul : D ü r burada yerine
■(718) İstan bu l L eşkerini. bu arada.
1(719) İstan bu l ; L â iım . (754) İstanbul basmasında bu mısra
'(720) İstan bu l : Barusım . şöyledir : ■
A şık l var uyma sen bu m ura
■(721) M ordtm ann : D ey ü Tetnü're da. Upsala nüshasında son -kelime “ kara
h abat ğeldi T em ür dahi yerin e t e m ü r bu da” dır ki “ ğaraza" nın Türkçe söylenişi
habart işidicek. dir.
İ722) Çjiese : M ecn u n D abak. (755) İstanbul : Bileyim iğ.
(723) G iese i.H a y ın olduğı sebebden (756) İstanbul : Sakladı.
y erin e hıyaneti sebebinden. (757) İstanbul : Eyitdi.
(724) İstan bu l ; Ö m er ibn>~i M unzur. (758) Mordtmann : Arasında.
(72 5 ) U pSala : C em i'isi ekseri; D res- (759) İstanbul : K en d ü öninde yeri
den : E k le r i cem ili. ne k en dü yi önince.
. (726) M ordtm an n : Aman. (760) İstanbul : Verdi.
(727) İstan bul : Şam taralından. (761) İstanbul basmasında buradan
(728) İstan bu l : M ezarını. manzumeye kadar olan kelimelerin y e
(729) M ordtm ann : Buldurdı. rine : F a k ir bu h ikâyeyi andan işitdüm .
(730) İstan bu l : Söneklerini. (762) İstanbul ; Ç okdı.
(731). İstan bu l : 'Mezarına. (763) İstanbul basrriasında bu mısra
(732) İstan bu l : K arşu vardı yerine şöyledir :■K i öyle zulm ı görm edi h iç bir
•karşuladı. kişi. Bunun âoğrusu“ ki öyle zulm ı hiç
(733) İstan bu l ; G eldi. görm edi k iş i’’ olmalıdır, ■
(734) İsta n b u l : Yüridi. (764) İstanbul ; E tdüm .
(73 5 ) İstan bu l : Ç ıkardı. (765) . İstanbul : D edi.
(736) İstan bu l ; Ç ıkardı.. (766) İstanbul : M aslahatını.
(73 7) İstan bu l basm asında bu cüm le (767) Mordtmann : Oğlanlarından:
■şöyledir : R u m E lin den Serahur çıkar İstanbul : Oğlanlarından.
m ak B a y sztd H andan ihdas oldı. (768) İstanbul : Oldı,
(738) M etin d e b ö y le ise de “ atasın (769) İstanbul : Var idi.
d an ’'’ olm ası daha doğru gözüküyors (770) Giese : N âm a'lûm .
(739) İstan bu l ; E tm ez idiın. (771) Giese : G itm eğe; Mordtmann;
(740) İsta n b u l ; K oy ar idiin. _ ■ K a sd etdiler.
(7 4 1) İstan bu l : D e r idiin, (772) Upsala : K a d ın idi; İstanbul:
(7 4 2 ) İstan bu l : Sözler, H atundur.
(743) İstan bu l : Güc. (773) Mordtmann, Dresden : E tm e
(744) İstan bul K a ç. ye. ' '
(745) İstan bu l ; Urmağa. (774) İstanbul : E m î’r üm.
(746) İstan bu l : Eyidür. (7 7 5 ) İstanbul, Giese : Em irüm .
{747) G iese : Adam lar üşdıVer y e ri Mordtmann nüshasında Em rem . Bunun
n e ayrıldılar. ağabeğ demek olduğu anlaşılıyor.
f (776 ) G iese : Ederin. (801) İstan bu l : M ıh a lı dutdılar y e
(7 7 7 ) G iese : Gferii. rine M ıh a l Oğhru dahi.
(778 ) İstan bu l, M ordtm an n : B eğ lik - (802) İstan b u l : F e th aldı yerin e iiâ -
den. ‘at etdi^
(779 ) G ie s e ; Silsireye. (803) İstan bu l : H abis.
(780) G iese ; D uvıcatan. (804) İsta n b u l': V e hem halk dahi
(781) İstan bu l : R ahm etine. anun ğibi y erin e v e hem dahi öyle.
(782) İstan bu l, D resd en : Olan. A sıl
(805) İstan b u l : Lâğım .
m etin deki “ olur” kelim esi “ o/r” im lâsı
( 8o5) İstan bu l ; Lağım cıları.
ile yazılm ış olduğundan “ o/ar” d iye de
(807) M ordtm an n : Karam an Oğh-
okunabilir. B u takd ird e de b ir m ânâ ifade
nun ol um duğı dahi k esild i yerin e K ara
eder. ’
man O ğlınan ol. üm idini kesdi; Istan buU
^ (783) M ordtm an n : D ah i ziyâde A -
K aram an O ğhn un ol ü m id i kesildi.
m âsiyye vilâyeti etinde, im d i bu yana
(808) D resd en : K iırı.
R u m E lin d e M usayt y erin e E m ir S ü ley
(8og) İstan bu l : Harabesine.
man A m âsiyyeye h ü k m etm eyidi. B u hod
(810) G iese : Kara.
evv eld en h ükm etm iş idi. O l dahi elinde.
(8 1 1 ) G iese : Varayum.
G eld ü k bu. taraida M usanun rey ü ted
(8 12 ) G iese ; B afışdırayum .
biri nedür?
(8 13 ) M ordtm an n nushasm dan baş
(784) İstan bu l : Y in e Vidini.
ka bütün n üshalarda “ ğelür ise ” yerirfp^
(785) B erlin ; O hçabolıyı; M o rd t
"ğelür”
mann : O cçabohyı.
. (814) I-.Iordtmann : D okuzında.
(786) İstan bu l : G eld i.
• (8 15 ) İstan bu l basm asında bu mısra,
(787) İstan bu l : M an tazır
şöyledir :■O hna hali olma şâdî olma m ah
(788) İstan bu l basm asında bu m ısra
zun. M ordtm aiîn v e D resden n ushalanıı-
şöyledir : M usanun h im m eti bu kim duta
da : Ola hali olm.a şâdi olma m ahzun.
cüm le âlerni. M ordtm an n nüshasında
(8 16 ) İstan bu l basm asında bu mısra,
“ stdkı" yerin e “ iik r i” .
şö yled ir : A n u n ğönli karanlığı yeter pes..
(789) U p sa la : Bozar.
(8 17) İstan b u l basm asında bu mısra
(790) M ordtm ann, D resden : O n al-
şöyledir : K aram ılukda kaldı hor u mağ-
tısmda. İstan bu l basm asında bu cüm le
m un; D resd en nüshasında : Karanlukdar
yok. 813 y alm z î^psala nushasındadır.
kaldı nârı m ecnûn,
(7 9 1) IstanM ',1 : G eldi.
(792) İsta n b u l : Çare. (8 1S ) G iese : K a b u l etm ezlendi.
(793) İstan bu l ; G eğbüze, ( 8 ıg ) İstan b u l : Oğlanı,
(794) G iese : G eldi. (830) r.Iordtm ann : Istanbula çıkdı.
(795) İstan bu l : T ek v ü re söz neyise E fla ka ğ iim ek istedi yerin e B ila k d a n
alındı yerin e tekfüre n eyise söylendi. çıkdı. G itm e k istem edi. ■
(796) İstan bu l : D ahi etdiler yerine (823) .İstanbul : Oğlanun ğönli ğözi-
eyledi. ni acdı. Dünya ğ ö îin i örf d i ' yerin e sö z le
(79 7) M ordtm ann, B erlin , U p sala: rin çıkartdurub. ■ '
Köyde. (824) İstan bu l ; Çardak K öy i.
(7gJ^ G iese ; K en d ü y e ğeli yürür (825) İstan bu l : Oğlını ğetürdür idî
yerin e ğelür im iş. y erin e ağlın ğetürür idi.
(799) İstan bu l : M ıh a l oğlı. (826) İstan b u l : Olsun.
(800) İstan bu l : D üşdi. (827) U p sala nüshasında bu mıs-ra
şöyledir : Deırıünde fırsatum sen de hoş E d esiz. ^
gör. (856) G iese : Kasdam om dan.
(838) İstan bu l : Üşde. (857) G iese ;' B akır K üresindendür
(829) İstan bu l : Varurın. y erin e V e Gerededendür.
(830) M ordtm ann, D resden, V a ti (858) B u cüm le y a ln ız İstan bu l bas-
k an : Göndüresin. ,» m asındadır.
(831), İstan bu l : LeşkcrLine. varayum (859) B u k elim e y aln ız M ordtm ann
yerine' leşkerüm ile vatayın. ve D resden nushalanndadır.
(S32) G iese : G öndiireyünı. (860) İstan bu l : Yine.
(833) M ordtm ann : Varmadı. (861) İstan bu l basm asında bu m ısra
(834) İstan bu l basm asında bu m ısra şöyledir : Sorira her hal m ı ol nice- dayar.
sö yledir': Ku lağu n dine -ola hem anlar (862) İstan bul -basmasında bu iki
ile. cüm le şöyledir : K â tir Sam suAt yaranda
(835) Bu cüm le G ieos basm asında M üsülm an 'Sarhsunıhı .almak kolay oldı;
vardır. İstan bu l basm asında yoktur. U psala nüshasında ise şöyledir-: K â lir
(83Ö, 837, 838, 839, 840), B u cüm le-- Sam sanı y'andı. M üsülm an 'Samsunitu al
1er İstan bu l basm asında vard ır. G iese bas mağa kolay- oldı.
m asında yoktur. (863) M ordtm an n : B eğ var idî y e- ■
(841, .842, 843) B u cüm leler G iese rine beğ idi:
basm asında vard ır. İstan bu l basm asında (864) İstan bu l : T eslim ctd i yerine
yoktur. verdi.
(844) G iese : C em aze kizarını; D re s (865) İstan bu l : H acez; V a tik a n :
den Cem ada. G iese buiıun "C em â le" Hacer.
veya "C a n b a z" olduğu kanaatind ed ir (866) M ordtm an n : D ostİüğam uz.
(M ord tm ann , A natolien, 517 v c 518 ). İ s (867) M ördtm arin ; K â z; İstan bu l :
tan bu l basm asının haşiyesinde (s. 88) Tavuğun,.
■'her ik i nüshada (ya n i İstan bul v e V a (868) İstan bul : O l'e y iid i y erin e H ı-
tik a n n üshalarında) C em a ze" y azılı oldu zlr B eğ daht dedi kim .
ğunu m ernum  li B eğ sö;,'lüyor. -F s k a t (869) Istşn b u l : Duramazam.
n ifiıı “ Çam Ard:" d iye dü zelttiğin i b il (870) U psala : Yer.
dirm iyor. (8 71) İstan bu l basm asında bu m ısra
(845) Ys>- T U psala nu:.hasında. şöyledir : Beniim. dem eğe karıldı hu ni
(846) İstan bu l Ba::l:ra. ' zâm. ' ■
(847) İstan bu l ; B y lef. (872) İstan bu l basm asında bu mısra
(848) İstan bu l basm asında bu mısra şöyledir ; N izâm k i âlem e ğaflet-i hasdar.
'şöyledir : H iîed ür işleri hem har ü m ek- (873) İstan b u l : Erkam ; M ordtm enn,
kâr. ' B erlin :Erkâm.
(849) M ordtm ann nüshasında bu (874) İstan bu l ıSamağar.
m ısra şöyledir : T ek eh p ü r ye foduldur (875) U p sala : O kudı.
b il Karaman. (876) İstan bu l : G eçürdi.
(850) İstan bu l : G ayet. (8 77) M ordtm an n : Yöresine.
(8 5 1) İstan bu l : Oldı. (878) İstan bu l : Yolm a.
(852) İstan bu l : Eyidür. (879) İstan bu l : Y ü reklü ce. '
(ÎÎ53) G iese : Vereyüm . (880) U p salada bu k elim e daim a :
(854) İstan bu l : H azretlerinden. Izanık.
(8 55) İstan bu l : E diin; M ordtm ann: (881) İstan bu l : B u.
_(882) İstan bu l : Yiireklüceniin. (g ro ) N iko lsb urg ; Hal.
(883) İstan bul : Yiireklüceyile. ( g r i ) İstan bu l E tm ek ğerekdür y e
(884) İstan bu l : V e oğlı M urad H a rine edelüm .
n ı b ile ğöndürdi yerine oğh M urad H an ( g i2 ) İstan bu l : Apadolt beğler be-
j!e b ile ğöndürdi. ğisi birle yerine-- Anadoiı leşkeriy ile ve
(885) İstan bu l : Yüraklüceyi. beğler begim ile.
(886) İstan bul : . T e ftiş . etdiler; (9 13 ) -İstan bu l'; B ulîşsun.
M ordtm an n , N ik o lsb u rg : Z a b t etdiler. (9 14 ) İstan bu l : Ç ıkıla.
(887) M ordtm ann : Bana verildi. (9 15 ) İstan bul : Beğlerine.
(888) N ik o lsb urg : Soiulardur.
(91,6) İstan bu l, G iese : Etm eğiçiin
(889) İstan bu l basm asında bu m ısra
yerin e ed elüm derler.'
şö y le d ir : K ılu r namaz eder niyaz H akka,
(9 17) İstanbul, N iko lsb u rg : D urm az.
(890) İstan bu l ; C evâb ıdu r k i yerinç
(918) M ordtm ann : T a'cil. dut.
cĞvâbı der .kî.
(9 19 ) İstan bu l : İSeğümüz.
(891) İstan bu l ; Serüze.
(92.0) İstanbul, . V a tik a n : K ürdezen .
(802) İstan bu l : G öndürdiier.
(9 2 1) İstan bu l basm asında b û cüm le
(893) M ordtm an n : Ahvâli.-
şöyledir : K oy m azsız padişahı ki e y ü .
(S94) İstan bu l : Eyidür.
ola.
(895) İstan bul ; -Ve.
(922) J^stanbul : Eyyâm .
(896) İstan bu l : Önfr>e.
(923) İstan bul : Eyyâm .
(897) İstan bu l : Z en ki; V a tik a n ;
Z an kı. (924) V a tik a n : D ürüldi; N ik o ls
(898) Istanbulundur dediler yerine bu rg : D erildi.
G iese : Istanbulu n ridilürler; N ikolsburg; (925) G iese : E b kem .
Jstanbutun didilürlar'; V a tik a n ; Istanhu- (g26) İstan bul :OlJ:
1un didülürler. (927) İstan bul : Belürrneğe; N iko ls
burg ; Yağmağa.
(899) N ik o lsb u rg ': Anaru.
(goo) Istan bn l basm asında bu cüm le (928) İstan bu l ■
; H er birine y tıin e
şöyledir : B irisi G eğibüzedü r H arekeden cem i‘ beğisre.
ariaru. (929) İstan bu l ; N ice.
( g o ı) İstanbul, N ikolsb urg : D arucı- (930) M ord tm an n ,-V a tikan : Nağma-
duT. yı- ■'
(902) İstan bu l ; lt â ‘at etd i yerine (9 3 1) Vatilcan : Âvaz.
verdi. (932) İstan bu l : N ev â ii zenğtle y e
(903) İstan bu l : Oldı. rine nevâyi renğile.
(904) G iese : D ünya sarayından y e (933) İstan bul : B u.
rine .âlem-i ienâdan. (934) G iese : Sahra ürıldt yerine
(905) İstan bu l : E td üği va ktin y e ri sahra var oldı. . '
ne etdi. (935) N ik o lsb u r g ; Z J ırp a z;' İstanbul,
(906) İstan bu l : Hetnan. M ordtm ann ; D ıvar.
(907) İstan bu l : K urtılm aztn. (936) İstan bu l : Söğündür.
(908) İstan bu l : Dokışu'r: N ikolsburg: (937)İstan bu l ■
; V ezirliği yerinde
D okınur. durdı yerin e vezirliğinde oldı.
(909) İstan bu l, N ikolsb urg-: Vaiâtu- (939) İstan bu l : R u m E lin d e sipahi
m ı duyurm ayasız yerin e' vetâtum duyul adlu kim se yerin e R u m E lin ün sipahi ad-
maya. lu kimser.esin. ■
■ 'A
(940) İstan bu l : G öz y a m d ı yerin e (975) İstan bu l : Kavraya.
H em a n . (976) İsta n b u l : D utayın.
(9 4 1) İstan bu l : E td ile r . (9 77) U p sala -..Cihanda.
(942) M ordtm an n ; A rd ad a n . (978 ) İstan bu l : Edeler.
(943) İstan bu l : S ö z sa zın a yerin e (979) Bu m anzum e y a ln ız U p sa la
söze saza. nüshasında vard ır.
(944) İsta n b u l : G e ld i. (980) İstan bu l ; Ileteyin .
(945) İstan bu l ; Başında. (9 8 1) G iese : G etürdi.
(946) İstan bu l : M ıh a lo ğ h M e h m e d (982) İstan bu l : G etürdi.
B e ğ T o k a t h a b s in d e n g e liib y erin e M ıh a l- (983) M ordtm an n ; B ezli.
o ğ lım T o k a t h a b s in d e n ğ e tü r d iler . (984) U psala : Halı.
(947) İstan b u l : T u r h a n . (985) İstan bu l : D eğ iil midür.
(948) G iese : M e jd in e . (986) M ordtm an n : B ir.
(949) İstan bu l : N a 'ra . (987) İstan bu l : R ahai.
(950) İstan bu l : Kâğıda. (988) İstan bu l ; Oldı.
(9 5 1) İstan bu l ; T a v c ıla r . (989) İstan bu l, N iko lsb urg : K a m ış
(952) İstan b u l : B/7ürs/n. lar.
(953) İstan b u l : K a ıu '. (990) İstan b u l : Oirraşdar.
(954) İstan bu l : O ld i. ( g g ı) G iese : G idereyüm .
(955) İstan bu l ; A ğ ır h ğ ı. , (992) İstan bu l : Tem ür Taş.
(956) U psala : E ld e n . (993) İstan bu l : Verdi.
(9 5 7) İstanbul : B u r u n ın d a n . (994) G iese ; Oturayum.
(958) İstan bu l ; G e lm iş d ü r ; G i^ e :
(995) G iese ; Göreyüm .
G e ça ıiş d ü r . (996) İstan bu l : D üşdı.
(959) İstan bu l : H a lk ta m a m yerin e (997) G iese ; Varayum.
c e m i' h a lk . (998) İstan bu l, G iese : Adına. Y u -
(960) M ordtm ann, N iko lsb urg : i p i karki şekil ya lm z U psalada.
ni.
(g g g ) İstan bu l : B olın un
(9 6 1) İstan bu l : ‘A r z n â m e . (1000) İstan bu l : ÇenğIer.
(962) G iese : G ö n d iir e y ü m . (lo o ı) İstan bu l ; Oldı.
(963) G iese ; V e r e y im . (1002) B u cüm le G iese basm asında
(964) İstan bu l basm asında, M ordt- şö yled ir : L eşk er-i Jsiendiyar m ünhezim
manrı v e B erlin n üshalarında bu m ısra oldı; U p salad a şöyledir : L eşk er-i İsien -
jö y le d ir ; K oraldi E v ren ü z Oğlı acında.' diyar âhır daym edi, m ü nhezim oldı.
(965) İstan bu l ; D u rğ ud lu d art.
(1003) U p sala : B o z doğan.
(966) G iese ; Ş e h r e d e.
(1004) İstan bul ; Sinoba.
(967) İstan bu l : Ş â y e d k i.
(1005) U psala : in d i.
(968) İstan bu l : Y ık a la r ; M o rd t
( ıo o 6 ) İstan bu l : İstedi.
m ann : H a ra b ed ele r.
(1007) İstan bu l : Tarakkî etm ede. -
(9S9) G iese : V ara lar.
(1008) Giese : Vereyün\.
(970) G iese : Göcdi.
(9 7 1) İstan bu l : M a s â lih . ( lo o g ) G iese ; Leşkerüm ile var ayın.
684 (= 12 8 5 ) O s m a n Ga zi ni n K u l a c a Hi s a r ı y a ğ m a et mes i .
68 5 {= 12 8 6 ) O s m a n Gazi ni n R u m l a r l a İ ki zce s a va ş ı .
68 7 (= 12 8 8 ) O s m a n Ga zi ni n K a r a c a Hi s a r ı a l m a s ı . .
68 7 (= 12 8 8 ) O s m a n Gazi ni n S a m s a Ça v uş kı l a vuz l uğu ile S o r k un , Gö y n ü k ve T a r a k ç ı ,
Y e n i c e akı nı .
6 9 9 ( = 13 0 0 ) O s m a n Gazi ni n Bi l e ci k, Y a r H i s a r ve I negöl ü al mas ı .
70 2 { = 130 2) O s m a n Gazi ni n Di nbo z s a v a ş ı ve Ki t e Hi s a r ı n ı al mas ı .
70 4 ( = 130 4) Mı h a h n mü s l ü ma n o l ma s ı ve O s m a n Gazi ni n Le bl e bi c i , Le f ke , Çadı rl ı , Me-
kece , T e k f ü r P ı n a r ı hi s a r l a r ı n ı al mas ı .
705 ( = 13 0 5 ) Or h a n B e ğ k u ma n d a s ı n d a k i k u v v e t i n K a r a Çepi ş, Ap Suyı , K a r a T e g i n
h i s a r l a r ı nı al ma s ı .
72 6 ( = 1 3 2 6 ) B u r s a n ı n a l ı n ma s ı v e Ay d o s u n f et hi .
731 1 3 3 1 ) Or h a n Ga zi ni n î zni ği al mas ı .
735 ( “ 13 3 5 ) K a r a s ı El i ni n al ı nmas ı .
75 8 ( = 135 7) S ü l e y ma n P a ş a k uv v e t l e r i n i n Ru me l i y e g e ç me s i ve Ci mbi , A y a ş ı l o n y a
h i s a r l a r ı nı a l mas ı .
75 8 ( — 1 3 3 7 ) S ü l e y ma n P a ş a n ı n ve Or h a n Gazi ni n öl üml er i .
761 { = 1360 ) Bi r i nc i Mu r a d ı n Edi r n e y i al mas ı .
7 6 6 ( = 1 3 6 5 ) B i g a n ı n al ı nma s ı .
783 ( = 13 81) Yı l d ı r ı m B a y a z ı d m Ge r mi y a n o ğ l u S u l t a n Ha t u n l a . evl e nme s i ve K ü t a h y a n ı n
çehi z o l a r a k O s m a n h l a r a ver i l mes i .
7 8 3 / 4 ( = 1 3 8 1 - 1 3 8 2 ) H a m i d El i nde n Ak ş e hi r , B e ğ ş e h i r , Seydi ş e hi r , Yal vaç- , K a r a a ğ a ç ve
I s pa r t a n ı n s a t m al ı nma s ı .
7 87 ( = 1 3 8 5 ) Ma n a s t ı r ı n zapt ı ve Se l a ni k yör e s i n i n t ahr i bi .
791 ( = 138 9) Bi r i nc i Mu r a d ı n K o s o v a d a Sı r p o r d u s u n u b o z m a s ı ve ş ehi t ol ma s ı . Y a k u b
Çel ebi ni n i damı ve Yı l dı r ı m Ba y a z ı d ı n t a h t a geçme s i .
7 92 ( = 13 9 0 ) Al a ş e hi r i n ve Aydı n, S a r u h a n , Me n t e ş e El l e r i ni n al ı nma s ı .
793 ( = 1 3 9 ! ) Yı l dı r ı m B a y a z ı d ı n İ s t a n b ul u k u ş a t m a s ı ve Ma c a r l a r ı A l a c a h i s a r d a bo zmas ı .
793 ( = 139 1) Yı l dı r ı m B a y a z ı d ı n i s t a n b u l u i ki nc i de f a k u ş a t ma s ı . Si l eni n a l ı n ma s ı ve
Bi z a n s ı n h a r a ç v e r me s i , ş ehi r de T ü r k ma h a l l e s i ve k a dı s ı b u l u n d u r ma s ı
ş a r t ı ile bar ı ş .
7 9 7 / 8 ( = 1 3 9 5 - 1 3 9 6 ) Yı l d ı r ı m Ba y a z ı d ı n K a s t a m o n u y u ve T a r a k l ı B o r l u' y u al mas ı .
798 ( = 13 9 6 ) Yı l dı r ı m Ba y a z ı d ı n A m a s y a , S i v a s , Er z i n c a n , Ma l a t y a , Da r e nde , Di vr i k
ve B e h i s n i y i al mas ı .
8 0 4 ( = 1 4 0 2 ) T e mü r l e s a v a ş . Yı l dı r ı mı n e s a r e t ve i nti harı .
805 ( = 1403 ) E m î r S ü l e y m a n m R u me l i n de y e r l e ş me s i v e Bi z a n s l a b a r ı ş i çi n k a r de ş l e r i
F a t m a ve K a s ı m ı rehi n gönder mes i .
813 ( = 1410 ) E m î r S ü l e y m a n m ö l ü mü ve Mu s a Çel ebi ni n Rume l i n de t a h t a geç me s i .
8 1 6 ( = 1 4 1 3 ) Mu s a Çel ebi ni n i da mı ve B i r i nc i Me h me d i n t a h t a geçme s i .
8 1 6 ( = 1413 ) Ka r a ma n l ı l a r ı n B u r s a y a hüc u mu. § e h r i y a k ma s ı . Ot u z b i r gün k a l e k u ş a t
m a s ı n d a n s o n r a a l a ma y ı p çeki l mes i .
824 ( = 14 21) B i r i nc i Me h me di n öl ümü, i ki nc i Mu r a d ı n t a h t a geçme s i .
825 ( = 142 2) U l u b a t K ö p r ü s ü b a ş ı n d a İ k i nc i Mu r a d l a Düz me M u s t a f a a r a s ı n d a k i k a r
ş ı l a ş ma v e Düz me ni n k a ç ma s ı .
8 2 8 / 9 ( = 1 4 2 5 - 1 4 2 6 ) İpsi l i hi s a r ı nı n a l ı n ma s ı ve İ zmi r oğl u Cüne yd B e ğ l e oğl u K u r t H a
ş a n ı n i damı .
âl2
83 1 142 8)
83 1 ( = 142 8)
83 2 ( = 142 9)
me s i ve O s m a n h t â b i i y e t i n e gi rmesi .
833 İ k i nc i Mu r a d ı n Se l â n i ğ i a l mas ı .
1430 )
83 7 {= Ru
1 433) me l i B e ğ l e r b e ğ i s i S i n a n B e ğ l e Vi di t ı S a n c a k B e ğ i S i n a n B e ğ t a r a f ı n da n
G ö ğ e r c i n l i k t e Ma c a r l a r ı n bo zul mas ı .
83 9 (: ^ 143 5) i k i nc i Mu r a d ı n K a r a m a n l ı l a r l a ç a r p ı ş m a s ı ve i ki t a r a f ı n el çi gön de r e r e k
b a r ı ş y a pma s ı .
840 ( = Î436)
641 ( ,1437)
842 { = 1438)
842 ( = 143 8)
844 (== 1440)
8844 6 ( = 14 42) E v r e n üz o ğ l u î s a Be ğ i n A r n a v u t l u k t a a k ı n c ı l a r ı y l a bi r l i kt e ş e h i t ol mas ı .
1442)
84 7 ( = 1443)
85i ( = 1447)
8 5 2 ( = 1448) 1
855 ( = Î 4 5 1 )
855 ( 16 m u h a r
857 ( - 14 5 3 )
8 5 7 / 8 ( = 1 45 3-
858 ( ~ 1454)
860 ( = 145 6)
gör ünmes i .
861 ( —• 1 457 )
861 (= 145 7)
864 (— 1.460) Mo r a d a Mi s e vr i , L e v ü n d ü r e ve Yı l dı z hi sarlarının al ı nmas ı ,
864 (= 146 0) ki nci Me h me d i n Semendi rej ^i al mas ı .
864 (= 1460)
864 .( = 1460 )
865 146İ)
86 6 (= 1462 )
86 6 (= 14 62)
8 67 (= 1463 )
869 (= 1465) F
870 (= 14 65)
872 (= 1467)
874 (= 1469 )
876 (= 14 7 1 )
877 (= 1 472)
877 (= 1472)
878 (= 147 3)
880 i= 1475 )
881 (= 14 7 6 ) :
88 3 i~ 1478 )
885 (= 1480)
 ş ık p a ş a o ğ lu n a g ö r e O s m a n l ı l a r m
S o y K ü tü ğ ü
N uh
, Y â fe s
M a ç in
Ç in
D u r f n ış = K u r m ış = D u r t m ış
Y a n te m ü r = = B a Y s n tu r = Y a tm u r = Y a n tu r
K a r ! t iğ a = B a r iu 'a
K a ra h u l= ^ K a ra c u l
S ü le y ^ c ın ş a h
'Am uda
K a ra c a
i
K u r tu l m ı ş = K csr ta i m İŞ
Ç ar B u ğ a = Ç u r Buğa
[ M uğ )
Sevünc (S e v in e y e r in e ) S | > V a r iy a n t
( Doğan)
B a Y b u s = B a Y s u ğ = B a \s u s
i
B aş B u ğ a
314 --------------------------------------------------------------------- —------------ ÂşıkpaşaofliE
Y a m a k = 'A k a
K ız ıl B u ğ a
K a m a r ı= K a n
B aY Sub=B aY zub
K a ra H an
Tuzak
A y K u t l u k = A Y k ıl T e li
K a ra H a n
O ğuz
i
G ök A lp
B asuk=^B asak
T ok T e m ü r= B a k Tem ür
S u ğ a r= S u n k a r
B akı
S u n k u r = S u ğ a r t ın
K a Y t u n = K ı n t u r = K ın t u n
T o ğ a r= D o ğ a n
A y k u lu k ^ A y k u l u ğ
B a y ın tu r
K ız ıl B u ğ a
K a y a A l p = K a v A lp
S ü le y n ıa n ş a h
i
i ^ I
S u n k u r T e g in Er D u n r ıl G ün D oğdı
O sm an G ündüz S a r u Y a tı(= = S a v c ı)
?
A lâ a d d in Paşa O rh a n Ay Doğdı A k D em ür B a y H o ca
S ü le y m a n Paşa M u ra d
Y ıld ır ım B a y a z ıd Y a 'k u b Ç e İe b
iI I
I
m
?T N c c Ş - S n n n n n n n
m ^ m C
7T
i n -
Q O.
F a tih M e h m e d E rk e k
S Ö Z L Ü K
 şıkp aşaoğlun daki sözlerden açıklanm ası gerekenler aşağıda liste halinde v erilm iş
tir. B u n lard an arap ça olan ların yan ın a ( a .), farsça olanların yan ın a (f.) işareti kon
muş, kelim elere m etin deki ku llan ılışların a göre m ânâ verilm iştir. K a rşılığ ım b u la
m adığım kelim eler sözlüğe alınm am ış, b u n lar oku yu cu ların araştırm aların a b ırak ıl
m ıştır. A ra p ça v e y a farsça olup da şeklin i v e m ânâsını değiştiren, ahenk kaidesine
u ya ra k T ü rk çeleşen sözlerin yan ın a ( a .), (f.) işaretleri konm am ıştır.
A c â y ıb : Ç ok , fevk alâ d e. B ig i: G ib i.
A d i ( a . ) : A d alet. B ile ; B erab er, b irlikte, ile.
‘A d û ( a .) : D üşm an. B i l i ; B ilg i, m alûm at.
A ğn am ak : B i r aşağı, b ir yu k a rı gezip do B ilişm e k : T an ışm ak,
laşm ak. B îte k e llü f ( a . ) : D üşünm eksizin.
A ğru k : A ğ ırlık , eşya. B iv e ch in m in e l-v ü cû h ( a . ) : H içb ir su-
A ğ u ; Z e h ir . - retle, asla.
A l: H ile. B o lg a y : Ola.
A l ( a . ) ; A ile , ocak, soy. B ö rk ; T ü rk kalp ağı.
‘A le tta 'c il ( a . ) : Ç ab u cak , acele ile. B u la = B o la : Y en ge.
A lım : A lacak. B u la m a k : K irletm e k .
A lu k : A lın a c a k şey. B u n ca la yın : B u kadar, bunun gibi.
‘A lîm ( a . ) ; B ijici, her şeyi bilen. B u s u : Pusu.
A l-i' S elçu k v an ; Â l-i Selçuğum , S elçuk B ü t ( f . ) ; P u t.
ailesindenim . B ü th ân e ( f .) : Pu th an e.
 m en n â bih î v e saddaknâ bih î ( a . ) : Ona Cim ri:. G ayn m em n u n
in an dık v e onu doğru bulduk. Ç a ç : B u ğ d a y v e y a arpa tanesi yığın ı.
‘A rsa-i ‘arasât ( a . ) : M ah şer m eydanı. Ç a lıc ı: Ç alg ıcı.
 sa n lık : K o la y lık . Ç a p m a k : H ızla a t sürm ek.
A ssı: F a y d a , kâr, kazanç. Ç aşu tlam ak : C asuslam ak.
A v r a t; K a d ın , zevce. Ç e tr: Ç a d ır ( B u k elin ie “ Ç ad ır,, ın far^-
A y : E y , hitap edatı. çalaşm ış şe k lid ir).
‘A y y â r (a.^ : Serseri. Ç ığ ır: Ç ığ ın a çtığ ı yol.
A y ru k : B aşka, diğer. Ç ığn am ak : Ç iğnem ek.
A z ı k : E rza k, yiyecek , Ç ık a r m a lu ; Ç ık arılm a sı gereken.
B a ğ ç a : B ah çe. Ç ö k e l; B o zu k , kötü.
B ala m a r: P alam ar, gem ileri k a ra y a bağ- Ç ön kelm ek; Ç en tilm ek.
lıy a n k alın halat. D a d : T a t.
B a şa k d ü şm ek : B ask ın edip üzerine düş D âd ( f . ) ; A d a let, doğruluk.
m ek. D a h i; D aha.
B a za r: P azar, p an ayır. a D a n ık ; T an ık, şahit.
B ecin e — B ecen e: G izli, saklı. D ap m a k ; T â b i olm ak.
B ed b a h t ( f . ) : K ö tü , fena. D a p u ; H u zur, ita at, in kıyâd .
B ed b a h tlık ( f . ) : K ö tü lü k , fen alık. D a rb iu : Sert.
B e d l ( a . ) : M a l verm e, cöm ertlik (A ra p ça - D aşra; D ışarı.
da bu an lam d aki k elim e “ bezi,, ise D a v ıla : T a v la , ahır.
de m etinde daim a “ bedl,, şeklinde D a v u lb a z = D a v lu n b a z; D avu l.
geçm ek ted ir). D a z : K e l, dazlak.
B e rk ; Sağlam . D e p re n m ek : H a re k et etm ek.
B e y n es-selâteyn ( a .) : İ k i n am az arası, D ep ü n gü ; Ü zengi.
ik in d i v e akşam n am azları arası. D il: E sir. ,
D ın m ak : A ldırm ak, ehem m iyet verm ek. H e le k : H elak.
D izd a r: K a le kum andanı. H o d: D e = D a, dahi, kendi.
D ire g ü m e n : T ercüm an. H orende ( f . ) : A ile, ze vce v e çocuklar.
D o h ta tm a k : A raştırm ak, gözden geçir Is: Sahip.
m ek, te ftiş etm ek. Işık : Sünnî olm ıyan derviş.
D on : E lbise. Iv ra n ı: B ir n ev i iy i çuha.
D o y : Z iy a fe t. İgen : A sla, daim a.
D u rgu rm ak : K u rm a k , yapm ak. İ ‘lâ l-i îm an ( a . ) : D in i asım a götürm ek,
D u r u r a k : D urarak. dini düzeltm ek.
D u ru şm a k; K a lk ışm ak , kalkınm ak. . İm d i: Ohalde.
D u ş: H iza , karşı. İrtelem ek : T a k ip etm ek, ardın a düşm ek.
D u v ıc a : B ir sın ıf asker. İste v re t: M ü ce vh erat (?).
D ü len m ek = D ölen m ek; D ü zelm ek, y a İstim âle t ( a . ) : G ön ül alm a.
tışm ak. K a ç a n : N e zam an, v a k tâ k i.'
D ü n le : G eceleyin . K a k ım a k : Ö fkelen m ek, kızm ak, h id d et
D ürm ek: T op lam ak. lenm ek. ■
D ü ş: R ü ya. K a la : K a le.
D ü şe lek : H isse, p a y, maaş, K a llâ ş ( a . ) : B a ta k ç ı, h îlek â r (A rap çala ş-
D ü y m ek : M u k te d ir olm ak, dayanm ak. mış bir farşça k elim ed ir).
E d ü k : Ç izm e. K a m u : H ep , hepsi, bütün.
E f'â l ( a .) : İş. K a n ca ru : N ereye.
E ğ ird im : K u şa tm a , m uhasara. K a n d alığ ın : N erede olduğunu.
E ğ irtm ek : K u şa tm a k , m uhasara etm ek. K a n ı: H ani.
E m m ü : D a y ı. K a ra n u : K a ra n lık .
E m re ; A ğa b ey . K a ra tıraş: S av aşta alınan p ara v e m ü
E n ü k = E n ik : K ö p e k yavru su . cev h e ra t (?).
E p sem : Susan, sükûtî. K a r a v a ş : K ö le, cariye.
E rte : Y a rın . K a ra v u l: Öncü, öncü karakol.
E rzâ n î ( f . ) : M üstehak, lâ y ık . K a n ş m u n ş: K arm akarışık.
E sb a b ( a .) : H a zırlık , levazım . K a rv a m a k : K a v ra m a k , yakalam ak.
E slem ek : A ld ırış etm ek, k u la k asm ak, K a t: Y a n , huzur.
ehem m iyet verm ek. K a y u : K a y g ı, düşünce, endişe.
E v e r m e k : E vlen d irm ek. K e n d e ( f . ) : K okm u ş.
E y it m e k : Söylem ek, dem ek. K eriz ( a . ) : H azine.
F errâş ( a .) : H izm etçi. K e y : Ç ok, çok iyi.
F ilö ri: Para. K ığ ırm a k : Ç ağırm ak.
G a la b a : K a la b a lık , yığın ak. K ığ ırtm a k : Ç ağırtm ak.
G a ltâ n ( f .) : T ekerm eker, yu varlan arak. K ırk u n : K ırgın .
G an î ( a . ) : Zengin. K orn alu: B ırakılm ası gereken.
G a r a d : G arez, istek. K u l: K u l, köle.
G eç e: T a ra f, y ak a , yan. K u lm a ş: A k ılsız, serseri, bayağı adam .
G a d â y î ( f . ) : D ilenci. K ü n c ( î . ) : K ıy ı bucak.
G en : Geniş. L a k ım : Lâğım .
G erü : Sonra, geri. L en ger ( f . ) : G em i dem izi. '
G e y ü rm e k : G iyd irm ek. L o t: B ir n ev i yem ek.
G ö çk ü n : Y ü k , göç eşyası. M ağb u n ( a .) : Aldanm ış.
G ö k çek : G üzel. M â l-i am ânî ( a .) : C a n kurtan-nak için.
G ön der: K a rg ı, m ızrak. düşm ana v eilen mal.
G ö n d ü rm e k : G önderm ek. M asâlih ( a . ) : İş.
G ön dü rm elü : G ön d erilecek olan, gönderil M a rta lu z: C asus, hain.
m esi gereken. M eym u n ( a . ) : Uğurlu.
G ussa ( a .) : T asa, K a y g ı, M e y y it ( a . ) : Ölü.
H an am : (B e n ) hanım . M ü b ala ğa : Ç ok.
H a ra m ı: Ç ap u lcu , akıncı, baskıncı. M uh assar ( a . ) : K u şatılm ış.
H a ra m ilik : Ç ap u lcu lu k , akın cılık, bas- M u ra y ılık : M ü railik.
kın cılık. M u ştu lam ak : M ü jd elem ek.
H a y ın : H ain M u ştu lu k : M ü jd e.
M u tta sıl ( a .) : B itişik . Sürgün : İrsâlât, m al gönderm e.
M ü cü ş: E ğ ri boyunlu ibrik, değerli ibrik. Ş ev k ü le : K ü lâh .
M ü fsid ( a . ) : B ozgun cu. Ş ölen: Z iy a fe t.
M ü ft: B ed ava. T a r fe t ü l-‘ayn ( a . ) : G ö z yu m u p açın ca-
M üh m el ( a . ) : Y a k ışık sız, kötü. y a k ad ar geçen zam an.
M ü h m e llik : Suç. T a n şla m a k : Y a ğ m a etm ek.
M ün âdî ( a .) : B ağıran . T efah h u s ( a .) : in ce d e n in ceye araştırm a.
M ü r ü v v e t ( a . ) : E rlik , 3riğitlik. T e lh ( f .) : A cı.
M üsm il ( a . ) : T em iz. U dlu: U tandıran.
M ü tem ek k in ( a . ) : Oturan. U ğru k : A ğırlık , eşya.
M ü v e cc a h ( a . ) : D oğru. U m u : İstek, um ulan şey.
N âgâh ( f . ) : B irden bire, ansızın. U şa tm ak : K ırm ak , u fa k p arçalara bölm ek.
N ö k e r: M a iy e tte k i adam , hizm etkâr. U tm ak : O yunda kazan m ak, yutm ak.
O d; A teş. Ü leşd ürm ek; Ü leştirm ek, p aylaştırm ak.
O ğu rlam ak: U ğrulam ak, çalm ak. - ■ Ü n : Ses.
O k u m ak = O k ım ak : Ç ağ ırm a k, d a ve t V a rta ( a . ) : F e lâk e t.
etm ek. V erm elü : V erilm esi gereken.
O lıcak : Olunca. Y a ğ ı; D üşm an.
O run: Y e r, m ekân. Y a h ş i: İy i, güzel.
Ö gd ü l: Y a rış m ü kâfatı. Y a lın c a k ; Ç ıp lak .
O ge t: İyi. Y a n a d ın ; Y and an .
Ö greb: A t sürüsü. Y a n c u k : T orb a, a t yan ın a asılan torba.
Ö k ü ş : Ç ok. Y a p d u rm a k : Ö rttü rm ek, kap attırm ak.
Ö zg e; B aşka. Y a p m a k ; Ö rtm ek, kapam ak.
P a çan ak ; B acan ak. Y a ra k ; H azırlık.
P a r a : P arça, pâre. Y a ra m a z lık ; K ö tü lü k.
P ıra n k ı: T op güllesi. ' Y a rm a k : P ara.
R ü sv a y lık : R e zillik . Y a ra y ın c a : Y a ra y ın c a y a kadar.
Saçu : H ediye. Y a sılm a k ; E ğrilm ek.
S âh ib -k ıran ( a . ) : B ü y ü k hüküm dar. Y a v la k ; F en a halde, çok.
S a lâ ( a . ) ; C u m a n am azın a davet. Y e g : İyi.
Sanu: Zan, hayal.
S â y e ( f . ) : G ölge, him aye. Y e ğ re k ; D ah a iyi.
S e ğ ird im ; H ücum , akın. Y e n ile ; A z önce, yeni.
Y e r yerin ; Y e r yer.
Sehel ( a . ) : A z.
Y e y e ş i; Y iy e c e k şey.
Serehor: B ir sın ıf asker.
S ım ak : K ırm ak , yenm ek. Y e y n e lm e k : H a fiflem ek .
S ırta k te k e le: B ir n evi elbise. Y iğ it ; G enç.
Ş erir ( a .) : Y a ta k . Y iğ it lik ; G en çlik.
Y itü b d ü r ; K a y b o lu r, kayb olm aktad ır.
S esm ek: A cı du ym ak, ızd ırap çekm ek.
Sirarlem.ek: A tın b a cak sinirlerini kese Y o y ılm a k ; K ö k ü kazınm ak.
rek çökertm ek. Y ö re : C iv a r, etraf.
Sokm an : K a b a d a v ı, yiğit. Y u n d : A t.
Sokran m ak: M em n u n iyetsizlikle m ırıldan Y u n m a k ; Y ık a n m ak .
m ak. Y ü rü tü m : H ücum .
S ö n ü k : K em ik . Y ü rü y iş = Y ü riy iş : H ücum .
Söyün d ürm ek; Söndürm ek, teskin etm ek. Z e v a d ( a .); Ö teberi.
S u v arm ak : Sulam ak. Z e v v a k ( a . ) ; Z e v k e düşkün.
S u ltân ı cen g; B ü y ü k savaş. Z in degân î ( f . ) : Y a şa m a , yaşam a tarzı,
S ü ci: Şarap. ahpaplık.
DüzeltmGİer
S a y fa S a tır Y a n lış D oğru
80 37-38 T arih in de, ihsan aldığın a dair V e p adişahtan b ü y ü k ihsana
b ir şe y söylem ediğin e göre bu n ail olm uştur.
sefer um duğuna erem em iş ol
duğu anlaşılıyor.
93 2 C e 'b e r C a ‘ber
102 36 yard e yerde
107 36 T u rfe t T a r fe t
109 44 İzn ig- İzin g i-
115 32 züm m iras edecek nem üz v ir züm m iras (30 1) edecek nem üz
kim m iras (30 1) edecek n e v a r k im kıs-
m üz v a r kim kıs-
119 29 sey seyr
120 5 D âv u d D â v u d -ı
123 35 (412) (421)
125 S a y fa kenarında, satır gösteren 5 rakkam ı b ir sa tır aşağıya alı-
nacak.
127 4 H isaza H is a r a ,
134 S a y fa kenarında, sa tır göstere n 15 v e 20 ra k k am lan b irer sa-
tır aşa ğıya alınacak.
139 20 döşelegi düşelegi
167 25 S akran u Sokranu
168 30 ddei dedi
188 20 âşıka  şık a
193 41 inci sa tır k alkacak. Y e rin e : C e v a b : R u m M eh m ed P aşadu r
kim sonra anı padişah it gibi
boğdurdı,
196 36 127 n 127 nci
198 II, 12 ad aya A daya
jg g 9 adada A d ad a
201 ı6 sfeerde seferde
204 9 b a kır küresinden B a k ır K ü resin den
212 20 beşuzıuza başunuza
216 4 dişeler desler
225 2 Y ü lü k Y ö lü k
232 30 göfteh or köfteh o r
235 2 dursun D ursun
236 I M eh em m ed-ı M eh em m ed-i
240 S ağ sütunun ik in ci sa tın , sol sütunun ik in ci satırının devam ı
olacaktır.
246 6 G ala ta d a G aladada
252 I E n gü rü ye E n gü riye
U.I
K a ra m a n lı
O sm a n lı Sultanları
Türkçeye çeviren
KonyalI İbrahim H akkı
Çıkaran
T Ü R K İY E Y A Y IN E V İ
İSTA N BU L .
0nsöz:
A ra p ça d a n dilim ize çevird iğim b u eser, O sm an lı su ltan ların ın ilk tarih lerin
d e n birisi, belk i de, m evztıu nu y a ln ız O sm an lIlara h asrettiğ i için, birin cisidir.
Y u r t t a k i b ü tü n kü tü p an elerin İlm î b ir şekilde ta sîıifi y a p ılm a d ığ ı v e ik in ci cihan
s a v a ş ı d o la y ıs ıy la Ista n b u ld a k i değerli yazm a la rd a n b a zıla rı ih tiy a te n y u rd u n iç
ta ra fla rın a k a ld ırıld ığ ı için biz tercüm em ize A y a s o fy a m üzesin in için d ek i B irin ci
S u lta n M a h m u d K ü tü p an esin d e, 3204 n u m arad a k a y ıtlı b u lu n an n ü sh a yı tem el
y a p tık . E serin Istan bu ld a, S ü le y m an iy e K ü tü p an esin d e, Â şir E fen d i k ita p la rı
arasın d a 234 n u m arad a k a y ıtlı ik in ci b ir n ü sh ası d a h a vard ır.
A y a s o fy a n üshasın ın birin ci bölüm ün de S e lçu k lu la rın A n a d o lu y a gelm ele
rinden ve O sm an lı d evletin in ku ru cu su O sm an G azin in aile zincirinden b a şlıy a -
r a k F a tih S u lta n M ehm edin ta h ta o tu rm asın a k a d a r gelip geçen O sm an lı s u lta n
la rın ın haltercüm elerinden, zam a n la rın d a k i fetihlerden v e b a şk a o la y la rd a n k ı
s a c a bahsetm iştir.
M ehm ed P a ş a , k itab ın ın ik i bö lüm ün de de hiçbir k a y n a k gösterm iyor. F a tih
çağın ın , b ilh a ssa Istan b u lu n fethinden sonraki o la y la rın ın içinde b izzat y a şa d ığ ı
için b u hu su sta kendisinden d a h a selâ h iy etli bir k a y n a k düşünülem ez.
M ehm ed P a ş a , kendisinden dah a önce y a z ıla n ve bize k a d a r gelen Iskender-
n âm eyi, B e h ce tü tte vâ rih i v e D ü stu rn â m e y i görm üş, b u n lard an fay d a lan m ıştır.
M eh m ed P a ş a n ın k o ru y u cu su o lan Sa d ıra za m M a h m u d P a ş a a yn ı zam an d a
Ş u k ru lla h ın ve D ü stu rn âm e sah ib i E n v e rî’nin de k o ru y u cu su idi. B u n la r d a ta -
T İ h l e r i n i M a h m u d P a ş a y a s u n m u ş l a r d ı . M a h m u d P a şa n ın m ü şa v iri duru m u n d a
b u lu n a n K o n y a lı P a şa n ın bun ların k ita p la rın ı görm esi k a d a r ta b ii b ir şey o la
m a z. İsken dern âm eyi de oku m u ş o lm ası ço k m uhtem eldir.
M ehm ed P a şa n ın bu üç k ita p ta n b a şk a birço k k a y n a k la rd a n fa y d a la n d ığ ı
m u h a k k a k tır. F a k a t bu k a y n a k la r bugün e k a d a r keşfedilm iş değildir. B e lk i de
b u n lar b ü y ü k yan g ın la rd a y a n ıp gitm iştir.
M eh m ed P a şa n ın b u üç k a y n a k ta n b a şk a kita p la rd a n fa y d a la n d ığ ın ı gö ste
re n d eliller vard ır. M eselâ :
1 — O sm an ın E rtu ğru ld an önceki a ta la rı h a k k ın d a M eh m ed P a şa n ın verd iği
b ilgi diğer üç k a y n a k ta k i b ilg iy e hiç benzem em ektedir.
2 — E rtu ğ ru l G azin in bir fa k ih in evinde K u r a n a k a rşı gösterdiği sa y g ı h i
k â y e s i B e h cetü ttevâ rîh te yo ktu r.
3 — O sm an G azin in ölüm y ılı Ş ü k ru lla h ta 710, M eh m ed P a ş a d a 720 dir.
4 — O rhan G azin in ö lü m ü Ş ü k ru lla h ta 751, M ehm ed P a ş a d a 761 yılın d ad ır.
5 — B irin ci M u rad ın ö lü m ü Ş ü k ru lla h ta 790, M ehm ed P a ş a d a 791 yılın d ad ır.
6 — F a tih in ta h ta çıkışın a k a d a r Ş ü k ru lla h a n ca k 11 o la y ın y ılların ı, M e h
m e d P a ş a ise 30 o la y ın y ılla rın ı ra k k a m la n d ın y o r. A h m ed î’nin İskendernâm esin-
d e ise hiçbir o la y ın tarih i zikred ilm iyo r.
B u n d a n çık a n sonuç şudu r : B u d ö rt tarih çi O sm an lılarm ilk ça ğla rın a ve
so y k ü tü k le rin e a it birço k k a y n a k la rd a n fay d a lan m ışlard ır. F a k a t M ehm ed P a ş a ,
b ir ta rih çi o la ra k ö teki üçünden üstündür.
O sm an o ğ u lla n m n s a ra y d a d eğerli e şy a v e p ara hâzinesinin ( = H a zîn e-i H ii-
m â y û n ’u n ) yan ın d a b ir de “ D efterh ân e H âzin esi „ va rd ı. B u ra d a kanunnâm elerler
her 25 5nlda tek ra rla n m a sı m ecbu rî o lan “ İl Y a z ıc ı D e fte rle ri „ v e değerli v e s i
k a la r sa k lı bulun urdu. B u hâzinelerin a n a h tarları sad ıra za m lard a b u lu n d u ğu n
d an M eh m ed P a ş a d a sad ıra za m lığı sırasında b u rad a k i v e sik a la rd a n p ek â lâ is
tifa d e etm iş o labilir.
M eh m ed P a ş a , k ita b ın ın ik in ci b ö lü m ü n ü F a tih in ta h ta o tu rm asın d an b a ş -
lıy a r a k h icrî 885 y ılm a k a d a r û la n o la y la ra tah sis etm iştir. F a tih in ölümünden*,
v e kend isin in şehid edilm esinden b ir y ıl öncesine k a d a r olan fetihler, in şâ ve
im a rla r v e b a şk a o la y la r b u bölüm de y e r alm ıştır. K ita b ın sonuna k o y d u ğ u m u z
ta k v im i cetvelden de a n la şıla ca ğı gib i M eh m ed P a ş a b u bölüm de tam 28 m üh im
o la y ı y ılla r ıy la verm iştir.
M eh m ed P a ş a bu m ü d d et içinde d iv a n k â tip liğ i, n işa n cılık v e sadırazam lık^'
y a p tığ ı için o la y la rı y a k ın d a n ve iç y ü z le riy le tan ıdı. B ü y ü k d evlet işlerinin iç in
de v e başm d a bulun m ası, b aşk ala rın ın bilm esin e İm kân o lm ıy an birçok şey le ri
ona öğretti. B u n d a n d o la y ı k ita b ın a a ksettird iğ i şeylerin h a k ik a ta tam uygun:
te lâ k k i edilm esi lâzım dır.
O nu n b u k ısa v e v e ciz kitab ı, kendi ça ğın d ak i o la y la rın a y a r taşıdır. K e n
disinin b ir “ ka rn „ d iy e va sıfla n d ırd ığ ı 30 y ıllık zam an ın tarihlerin de tereddüde-
düşünce bu m ihen k taşın a b a şv u rm a k lâzım dır. B u k ü çü k k ita p la b ü y ü k yanlış--
la n d ü zeltm ek k ab ild ir.
M eh m ed P a ş a b ü y ü k p a rla k fetihleri, m uhteşem y a p ıla n ebced h esab ıyla ı
tesb it eden 10 m an zu m ta rih sö ylem iştir. B u m anzum p a rça la r A ra p e d eb iy a tı
için birer güzel örn ek o la ra k verileb ilir. T arih le ri ebced h e sab ıy la m anzum olarakr
gösterilen o la y la r v e im a rla r şu n lard ır r
1 ^ B o ğa zk esen ( = R u m e li) h isarın ın y a p ılm a sı : 856.
2 — A rn a v u tlu ğ u n feth i : 871.
3 — K o n y a feth ed ild ikten sonra A lâ a d d in T ep esin i saran iç kalenin- (E h m e —
d e k ) y a p ılm a sı : 872.
4 — Ista n b u ld a k i y en i kasrın ( = T o p k a p ı saray ın ın ) y a p ılm a sı : 873.
5 — A ğrıb o z k alesin in feth i : 874.
6 — U zu n H a şan a k arşı a çılan s a v a ş ın zaferle sona erm esi : 877.
7 — Şehzade S u lta n M u sta fa n ın ö lü m ü : 878.
8 — Ş a rk î K a ra h is a rm feth i : 878.
9 — Y e n i S a ra y ı saran sûrun y a p ılm a s ı : 883.
10 — İs ta b l-ı Â m ire ’n in y a p ılm a s ı : 883.
K ita b ın ik in ci bölüm ün de b a şk a tarih lerin hiçbirinde ra sla n m ıy a n d e ğ e rli
m a lû m a t v a rd ır. M eselâ :
F a tih in 884 ( = 1479) y ılın d a Ista n b u ld a k a la r a k G ü rcista n ta ra fın a a s k e r
gönderdiği ve b u ra d a k i “ T o ru l,, k a lesi ile “ M a za h ilit,, v ilâ y e tin i tam am en feth et
tiğ i haberi şim d iye k a d a r gördüğüm üz tarih lerin h içbirisin de yo k tu r. G ü rcü d il
kaid esin e göre M a z a h ilit has adım n sonuna eklenen “ it„ k a ld ırılın ca k a la n “ M a -
zahil,, in ü çü n cü harfin i, G ü rcü lerin , dillerin in u cu ndan sö y led ik leri v e bu h a r f
A ra p elifbesin de b u lu n m a d ığı için M eh m ed P a ş a bu h a rfi “ „ ( = S ) ile y a z
m ıştır. T ü rk le r bu n u “ M a çah el,, şeklinde sö y lü y o rla r. B u ad bu gü n Ç o ru h iliniıu
b ir ilçesinde v e Ç oruh ırm ağın ın k ıy ısın d a k i b ir k ö y d e h â lâ ya şa m a k ta d ır. M a -
ca h e l eski O sm an h İdarî teşk ilâ tın d a “ Ç ıld ır = A h ısh a,, eyaletin e b a ğ lı b ir s a n
ca k m erkezi idi.
H icrî 1046 ( = 1636) y ılm d a sad ırazam K e m an k e ş M u s ta fa P a ş a ta ra fın d a n
p a d iş a h a su n u lan lâ y ih a d a v e eski co ğ ra fy a kita p la rın d a b u ad hep M a ca h e l
şek lin d e geçm ektedir.
M eh m ed P a ş a n ın verd iği b u m a lû m a tta n ö ğren iyoru z k i F a tih zam an ın da
O sm an h o rd u ları şim d ik i B a tu m ’un y an ın a k a d a r o la n to p ra k p arçala rın ı O s-
m a n lı sın ırla n içine alm ışlardı. B u h u su sta aşağıd a m etn in n o tla rın d a d a h a geniş
b ilg i verd ik.
M eh m ed P a ş a , F a tih zam a n ın d a 884 ( = 1479) y ılın d a Ç erk ezistan to p r a k
la rın d an K u b a n v ilâ y e tin in de feth ed ild iğin i sö y lü y o r. B a z ı tarih ler F a tih z a m a
n ında Ç erk ezistan to p rak ların d a n A n a p a ’nın feth ed ild iğin i sö y lü y o rlard ı. F a k a t
JKuban’ın feth in i bize M eh m ed P a ş a öğretm ektedir. Ş im d iy e k a d a r d o ğu lu v e b a
s ılı h içb ir ta rih çi b u n d a n bahsetm em iştir.
M eh m ed P a şa n ın verd iği haberlerden, b a şk a tarihlerde b u lu n m ıy a n birisi
de 877 ( = 1472) y ılın d a O tlu k B e lin d e F a t ih ’in U zu n H a s a n ’la y a p tığ ı s a v a ş ta
y a k a la n a n esirler arasın d a bu lu n an ve T em ü rü n to ru n ların d an o lan E m îr M e h
m ed B â k ır ’ın İsta n b u l’d a ölm esidir. B a z ı tarih ler bu s a v a ş ta y a k a la n a n b irço k
esirin İsta n b u l’a getirildiklerin i, sonra b u n ların kend ilerin i sa tın a la r a k serbest
İD irakıldıklanm y a za rla r. F a k a t E m îr M eh m ed B â k ır ’ın Ista n b u ld a öld ü ğü n ü h iç-
“birisi söylem ez.
. M eh m ed P a şa n ın T o ru l feth i m ü n aseb etiyle ve rd iği m a lû m a t H eşt B e h işt
^ b i tarih lerin T o n il h âk im in in sefer esnasm da U zu n H a s a n ’a sığm dığı h akk ın d a
ve rd ik leri haberin düzeltilm eğe m u h ta ç o ld u ğ u n u gösterm ektedir. Ç ü n k ü U zım
H a ş a n bu fetihten ik i y ıl önce ölm ü ştü . H a şan B e y R u m lu d a M eh m ed P a şan m
-verdiği doğru haberi tarih in e geçirm iştir.
M e h m e d P a ş a n ın T a r ih in d e n F a y d a la n a n la r :
M eh m ed P a ş a tarih in i ta m a m la d ık ta n v e F a tih e su n d u k ta n b ir y ıl k a d a r
so n ra şeh it edildiği v e bun dan sonra d a y a p ıla n cin a y e ti h a k lı gösterm ek m a k
s a d ıy la b a şta  şık p a şa o ğ lu o ld u ğ u halde a leyh in d e geniş p ro p ag an d a ya girişil-
'd iği için p aşan m k ita b ı fa z la istin sa h edilm em iş v e dah a geniş m u h ite y a y îlm a
im k â n ın ı bu la m a m ıştır. B u d a şim d iye k a d a r kü tü pan elerim izde a n ca k ik i n ü s
hasın ın m eyd an a çık m a s ıy la sab ittir. E ğ e r M eh m ed P a şa n ın ta rih i fa z la c a y a
y ılm ış o lsa y d ı kendisinden so n ara y a z ıla n O sm an lı tarih lerin de görülen y a n lış
lık la r ın b irçoğu olm azdı.
E d irn eli R u h î v e K e m a lp a şa o ğ lu gib i b azı eski tarih çilerin M ehm ed p aşam n
Tdtabını gö rd ü kleri an la şılm ak ta d ır.
M ü n eccim başın ın ( ı ) n ak le ttiğ i şu sözler R û h î’nin, M eh m ed P a şa n m k it a
bını gö rdüğün ü isp a t eder :
“ ... v e R û h î-i m ü verrih târihin de b ir rivâyet'-i g a y r-ı m eşhûre de irâd eder
Td : K a y ı H a n lı k a b ilesi M o ğ o l hu cu m u n d an n â şî H o rasa n ’d an d iy â r -ı R û m a
aıaklettik lerin d e A n k a ra ku rbü n d e K a ra c a D a ğ d a sak in o lu b o l v a k it h â k im -
D ilim iz e Ç e v ir d iğ im iz N u s h a n m T a v s ifi:
( ı ) M ü k rim in H a lil, M illî tarih im ize dair eski b ir v esik a ( T ü rk T arih E n cüm en i
M ecm uası, N u. 2 ( 7 9 ), on dördiincü sene, ı m art 1340," sa y fa 85).
(a ) Ü stad ım kıyırietli ta rih çi A hm ed T e v h id B e ğ m erhum dan du yduğum a göre
A r if B e ğ bu k ita b ı n eşredilm ek ü zre d ilim ize çevirm işti. Ö lüm ünden sonra E n cüm en r
dek i m asasının gözünden d iğer bazı v esik ala rla berab er alınm ıştır. F erid u n B e ğ m ün
şeatın a a it n otlar da y o k olan bu v e s ik ^ a r arasında iıniş.
(3 ) A slın d a “ 21 in ci „ dir. Ç u n d a y a b ir tercüm e v e yah u t te rtip yan lışı vard ır.
(4) B u ra d a K a ra y ü k ( ) şeklindedir. I
(5 ) N e c ib  sim - M eh m ed  rif, O sm anlı T arih i, 551-552.
zılm ıştır. B u bize eserin su ltan la rın tarih i h a k k ın d a ara p ça y azılm ış, her s a y f a
sın d a 15 sa tır bu lu n d u ğu n u gösterm ektedir.
İk in ci y a p ra ğ ın y u k a n ta ra fın a b a şk a bir t â lik ile ik i satır halin d e ş u n la j
y a z ılm ış tır :
K it a p İ k in c i B a y a z ıd ın K ü tU p a n e s in d e n Ç ık m ış tır :
U i t t i S j (jlâ- — 3
ji-' .“-îi)! ■
— 4
- 5
fU V li C.1Î
B u m ü h ü rler k ita b ın İk in ci B a y a z ıd ’ın ku tü pan esind en çıktığ ın ı gö ster
m ektedir.
K it a p t a H iç Y a n lış Y o k :
7 B 3 C'. 12)
8 A 9 C.*l; ( 3 )
12 B 14 e (4)
15 A 12 UL
17 B I ıj-^ O jj'
19 A oaU
3
19 A 5
K o p y a cı, k ita b ın k en a rla rın a 6 n cı y ap rağ ın A yü zü n ü n 15 inci satınndaİKİ
■
“ „ kelim esin i “ le, g u n cu yap rağ ın B yü zü n ü n 8 in ci satırın d a ki
“ kelim esin i “ £ j-“ „ ve 10 u n cu y ap rağ ın B yü zü n ü n y e
din ci satırın d a k i “ te r k ib in i" j ı'i» ,
şekillerin de izah etm iştir.
N iş a n c ı P aşa Y ir m in c i A s ır B ilg in le r i G ib i D ü ş ü n ü y o r:
1 — Ijj L JS
2 —
3 —
4
5 _
1 —
2 — '.ılj -L?
3
4 —
5 — iji'ujı -aı_,iâ
1 _ JU l
2 (5 ) J
3 —
4 —
g — J V (6 j
6 — ı j }4 £U*j
y A a "\ a ; —
M ü k r im in H a lil Y in a n c 'ın T e rc ü m e s i:
K it a b ın E d e b î D e ğ e r i:
A ra p d ilin in lü g atim ted v in edenlerin ço ğu n luğun u A ra p o lm ıy a n la r teşk il
ederler ( ı ) . A ra p e d eb iya tın ı eski ih tiş a m ıy la y a şa ta n la rın içinde de birço k T ü rk -
lerin b u lu n d u ğu su götürm ez b ir gerçektir.
M eh m ed P a şa n ın k ita b ı, eski bir ifad e ile zarfı m ezrû fu n a u ygu n , y ü k s e k
d eğer ta ş ıy a n b ir edebî eserdir. P a ş a bazı ayetleri, hadisleri, b ü y ü k lerin sözlerini,
sözlerin b ü y ü k lerin i k ita b ın a seci m isk a b ı ile titiz b ir k u y u m cu gib i işlem iştir.
B u k ita p T ü rk lerin A ra p dilin e kazan d ırd ık ları b irço k m u a lla k a la rd a n b irisi o la
r a k alın ab ilir, İfa d e ço k sü slü ve ço k akıcıdır. Ş âiran e v e ço k ince b u lu şla r v a r
d ır. F a tih i överken sö yled iği “ O ö vü lm e sınırlarını o k a d a r a şm ıştır k i en iy i bir
şekilde de ö yü lse san k i a yıp la n m ış olur,, m â n âsın a gelen ş u ik i m ısraın taşıd ığı
m â n â ne k a d a r y ü k s e k tir ;
«jUt •Tjle I)
M e h m e d P a ş a n ın H iz m e ti ve D e ğ e r i:
F a tih İstan b u l gib i m illetlerarası m eşhur bir şehri de sın ırları içine a ld ıktan
ve bu suretle yen i v e altın b ir çağ a çtık tan sonra a n a y a s a y a benziyen bir kanun
hazırlan m ası ih tiy a c ın ı d uym u ştu .
F ilh a k ik a her eya letin d a h a ziya d e ö rfî v e d iv a n î verg ileri ih tiv a eden k a
nun nâm eleri va rd ı. B u ba kım d a n O sm an lı d evleti tam b ir a d em -i m erkeziyet
(ı)A s h şu a y e ttir:
sek harîm in de v u ru ld u . S u lta n O sm an, d a v u l vu ru lu rken , kendi m ertebe
sini y ü k se lte n i u lu la m a k v e gelen h e d iy ey i s a y g ıla m a k için a y a ğ a k a lk tı.
Son ra, gü ç sah ib i T an rm m yard ım m a gü ven erek s u lta n lık tah tın a oturdu.
M ü s lü m a n la r için u ğ u rlu , k â firle r için ko rku n ç o lan b u ta h ta çıkış d o la
y ıs ıy la h a lk k u tlu la m a töreni y a p tı. B u n d a n d o lay ı. Y ü c e T a n rı bun ların S
d e v le t b a y ra k la rın ı kıy a m ete k a d a r y ü ce ltip y er y ü zü n ü onlarsız b ıra k m a
sın, b a zı O sm anlI h ü k ü m d a rla rı için seferlerde su ltan kö sü v u ru lu n ca a y a
ğ a k a lk m a k âdet oldu.
B u k u tlu ta h ta o tu rm a 699 y ılın d a oldu. Y a rh isa r, İnegöl, Y e n işe h ir ve
çevresiy le b irlik te B ile c ü k beld eleri T an rın ın y a rd ım ıy la . S u lta n O sm an ’ın 10
feth ettiğ i yerlerdendir. S e lçu k lu S u lta n A lâ a d d in her in san ın ta ta ca ğ ı şeyi
tad ın ca askerlerinin çoğu S u lta n O sm an ’m - T an rın ın y a rd ım ıy la k o ru
n an - m a k a rn n a geldiler. Ç ü n k ü S u lta n A lâ a d d in ’in a krab asın d an v e ken-
sine tâ b i o lan lard a n h ü k ü m d a rlığ a ve ta h ta lâ y ık b ü y ü k E m îr O sm an ’dan
b a şk a h içb ir kim se kalm a m ıştı. T a n rı onu yarlıgasm . Ç ü n k ü T a n rı y a rlığ a - 15
yıcıdır.
S u lta n O sm an, T an rın ın ta k d ir e ttiği m üd det b itin ceye k a d a r T a n rı
y o lu n d a cih ad ile m eşgul oldu. İzn ik v e B u r s a ’nm k u şa tılm a s ı için asker
gönderdi. B u sırad a öm rü b itti. Ç o lu k ço cu ğu n u v e a rk a d a şla rın ı b ıra k a
ra k T an rın ın y a k ın ın a göçtü. B u 720 y ılın d a oldu. S u lta n lık m ü d d eti y ir- 20,
m i bir y ıld ır. B u tarih te ad i v e ihsan ile m u tta sıf o lan o ğ lu S u lta n O rhan
su lta n lık tah tın a oturd u. D in in sağ la m la ştırılm a sı v e düşm an to p lu lu ğu n u
da ğıtm a h u su sund a şerefli babasın ın izinde y ü rü d ü . B u b ü y ü k him m etli
p ad işa h m zam an ın d a islâm bahçesin in gü zelliği, safa sı, y eşilliğ i, nem ası,
re vn a k ı arttı. A skerlerin in v e a d am ların ın m a lları, gan im etleri çoğaldı. B u 25,
iy i ad am la rd an y o k su llu k , â cizlik v e ih tiy a ç tam am en k a lk tı. Ö y le k i ken
dilerine v â c ib o lan zekât v e s a d a k a y ı verecek, iy ilik y a p a c a k kim se b u la
m ıy o rla rd ı. So n ra - T a n rı onu y a rlıg a sm - 725 y ılın d a , ö vü lm değe değer
u ğ ra şm ala rı sonu nda bü tü n çevresiyle U lu b a tı, 726 y ılın d a - a h a lisi sık ın
tıd an u za k o lsun - B u rs a y ı, 731 y ılın d a İzn ik şehrini, 735 y ılın d a bü tü n 30
K a ra s ı v ilâ y e tin i fethetti. So n ra - T a n rı y a rlıg a sm - İzn ik v e B u r s a şeh ir
lerinde birço k h a y ra t m am ureleri v e bereket ta şa n y a p ıla r y a p tı. B u n la ra
b irço k m ü lk v a k fe tti. B ilgin lere, y o k su lla ra . K u r a n o k u y u cu la ra a y lık ve
a zık ta y in etti.
S u lta n O rh an güzel y ü zlü , iy i ah lâk lı, tüken m ez cö m ertlik ve teb a ası 35
için b itip kesilm ez n im etler sah ib i idi. İk i o ğlu va rd ı. B ü y ü ğ ü S ü le y m an
P a ş a , ö teki S u lta n M u ra d H andı. B ü y ü k o ğlu n a denizden geçerek Rum.e-
lin in feth i ile m eşgul olm asın ı bu yu rd u . S ü le y m a n P a ş a , askerin b ir ta k ım ı
ile denizi geçerek, 751 y ılın d a G e lib o lu ’y u aldı. L a z ( ı ) çerisi M ığ a lk a ra
o va sın d a bazgu n a uğradı. İb sa la, V ize, T ek ü rd ağı, S e y d ik a v a ğ ı ve B u la y ır 40-
g ib i birço k ka lele ri fethetti.
Ş a ş ıla c a k şeylerdendir : S ü le y m a n P a ş a çerisiyle b irlik te R u m e li’y i
feth e yön eldiğin de deniz k ıy ısın d a “ K em er,, denilen yere va rm ışla rd ı. O ra-
li
S u lta n M e h m e d H a n T a r ih i
T an rım ! İh san ların d a n d o la y ı san a ham d, nim etlerinden d o la y ı da
şükred eriz.
P ey ga m b erlerin u lu su M u h am m ed ’e v e onun tem iz o cağın a T an rın ın 30
ihsanın ı, m eleklerin istiğfarın ı, in san ların d u asın ı isteriz.
T a n n m !.. M ü lk ü b ü y ü k b ir h ü kü m d ara verm ek su retiy le âlem lere
ih sa n ettiğin n im etlerinin şükrün ü ifa için senin y ard ım ın a sığınırız.
O m u h a k k a k y ü ce b ir p ad işah ve zam an h ü kü m d arların m e fe n d isid ir.,
O d ü n y ad a gö vd ed eki ruh gibidir. Y u rd u v e din i ko ru m a k, m ü slü m an lığı 35
v e m .üslüm anları gözetm ek işinde y a rış öndüllerini alm ıştır.
B u n d a n dah a m ükem m el bir s a lta n a t sah ibin in üzerine h içb ir güneş
ne doğm uş, ne de batm ıştır. G en iş sınırlı ü lk en in içinde b ir iy ilik ve o lg u n
lu k y o k tu r k i ond an taşm ış ve y a y ılm ış olm asın . B ilim yönü nden d ü n y a
su ltan la rın ın en eşsizi; y u m u şa k lığ ı en b ü y ü k o lan ı; s a tv e t ve ku d ret y ö - 40
n ün den en şid d etlisi; n işan v e a lâm et b akım ın d an h içb ir eğrilik, büğrü-
lük, tü m se k lik o lm ıy an ı v e en d o ğru su ; iy i h u y la r yönü nden en şereflisi;
b ü y ü k lü k itib a r ıy la en yü ce si; iy iliğ i en y a y g ın , y a rd ım ı en çok, şan ve
şerefi en b ü y ü k , a d aleti en tam , fey zi en u m u m î olanıdır. R û m iklim lerin i;
A lla h için “ üçüzdür,, d iyen kâ firle rin m urdarlığın dan v e çirkefin den tem iz
lem iştir.
O n u n k u tlu dedesinin u lu m enkibelerinden b irisi güneşe v e a y a o k u n
sa güneş b ah ar m evsim in de saadete erişm e fey zin i bulur. O nun s a tv e t v e
5 ku d ret h ik âyelerin d en birisi y ıld ıza v e a ğa ca söylen se b ah ar zam an ın da
y eşillen m iş a ğa ç so lm a y a v e k u ru m a y a başlar.
G ö k , onun eteği değdiği için y e r i k ısk a n ır; y ıld ızla r onun atın ın n a lla
rın a ç iv i o lm a y ı candan isterler. D ü n y a onun hü km ü, b u y ru ğ u altm d a b u
lu n m a k la kendisin i tebrike v e k u tlu la m a y a lâ y ık bulur.
10 N im e tle r onun yard ım cıla rın ın zincirlerine d izilm ek için h a zır v a z iy e t
tedirler. O nun şerefli zam an ı, içinden b ü y ü k lü k in cileri v e y a k u tla r ı p a n l-
d ıy a n faziletle r d evri olm uştur.
O nu n aşılm a sı gü ç eşiği en kend ini beğenm iş h ü k ü m d a rla rın d u d a k
ların ın öp tü ğü yerdir. O nu n y ü k s e k k a p ısın ın harim i u lu ve b ah ad ır k iş i-
15 lerin alın k o y d u k la rı d u raktır.
E ğer bilim tarlasın ın üstünde onun h im a yesi o lm asa irfa n ağacı kurur.
E ğer onun lû tfu n u n ışık la rı h ik m et y ıld ızla rın ın üstün e serpilm ese b u
zam an d a hiçbirisi k a f iy e n p an id a m az.
D ü n y a y ı b ö y le bü tü n iy i a h lâ k ı kendisinde to p lıy a n , iy iliğ i ile u fu k la -
20 rm en b ü yü k lerin e kendisin i ü stü n y ap a n , m ü b a re k din i berkiten, âlem leri
v e b ilh a ssa bilgin leri iy i v e gü zel m e ta ’la rla zenginleştiren b ir v a rlık la
şereflendiren T a n rıy a şü kü rler olsun.
T an rın ın b u ş a şıla ca k y a ra d ışı o lm asa b ü tü n o iy i h u y la r lıiçb ir e tte
ve sinirde toplanm azdı.
25 B u şerefli sıfa tla r, gü zel öğü lm üş hasletler, ta v s if edilen in adın ı h a tır
la tm a k ta n in san ı m ü sta ğn i k ılar. Ç ü n k ü b ü tü n b u şerefli h asletlerin ; A ra p
v e A cem h ü kü m d arların ın efendisi, b ilim ve k a lem sah iplerin in kıblesi, g ü
zel adının, a n ılm a sıyla ka lem v e kâğıd ın u ğ u rlu o lduğu, kerem li a v u c u n
dan cö m ertlik v e ihsan çeşm eleri a k a n b ü y ü k su ltan a, en â d il v e en b ilgin
30 h a k a n a has b u lu n d u ğu m alûm dur.
G ün eşin gözü ne k a d a r ih tiy a rla ş a bun un b ir benzerini görem.iye-
cektir.
O nu n u lu lu k v e y ü c e lik lib a sla rı şerefsiz s a y ıla n v e a y ıp la n a n şey le r
den ko run m uştur.
35 İşte bu, u lu v e şerefli padişah, T an rın ın a rslan ı ve çekilm iş keskin
kılıcı, T a n rı y o lu n d a gazi, h a v â v e hevesini kendisine ilâ h y a p a n ı ce za lan
dıran, ö vü lm e sınırlarını aştığı için en güzel şeyle dah i ö vü lse a yıp s a y ıla
ca k olan , su ltan o ğ lu su ltan , y a rd ım cı T a n rıy a güvenen, fa tih v e m u za ffer
S u lta n M ehm ed H an d ır. T a n rı ü lk esin i v e sa lta n a tın ı y aşa tsın . A d a le t ve
40 ihsanın ı âlem lerin üzerine tam ve k â s iil b ir surette y a y sın .
Ü zerim ize v â c ib o lan ı y a p tık ta n sonra şim di sıra b ü y ü k v e y ü ce T a n
rın ın ; olgu n lu k , g ü ze llik v e u lu lu ğ u n bazı kısım la rın ı kendisinde toplam ış
o lan su ltan a verd iği b a zı n im etleri k ısa ca zikretm eye geldi. A lla h d ü n ya
d e va m ettikçe, g ö k d u rd u k ça p a rla k d evletin i s a k la y ıp k o ru su n !
45 D iy o ru z k i : O , s u lta n lık tah tın a 855 y ılı k u tlu m uh arrem a yın ın 16 n cı
perşem be gü nü oturd u. T a n n ü lk esin i d a im a y a şa tsın . O gü zel y ıld a 19
y a şın d a idi. G en çliğin de h ü k ü m d a rlık tacın ı giy d i. H enüz gen çliğinin b a
şında iken m in berler on u n la gıcırdadı (m inbere ç ık tı). N im e tle r onu nla
toplan ır, isteklere on u n la erişilir, gü ze llik ler on u n la kem ale erer. K a d ı
hü ccetleri o n u n la m er’iyete girer.
B u u ğ u rlu cü lû su n güzelliklerinden b irisi de - T a n rı bu cü lû su n bere- 5
ketin i m a l v e o ğ u lla n n fa y d a verm ediği güne k a d a r devam ettirsin - t a
rih i için sö yled iğim iz §u sözdür : <.)! oU- = T a n rı sa lta n a tın ı d aim a
y aşa tsın . B u n d a n b a şk a :
(lj 5i ’.*—J j o
«2 » «1 »
w » OiıdiIL ^
15 f 4) ^ ÜU -Oitç-j IJı»jU
(2) B u mısra ebcede vurulunca şehzadenin ölüm yılını gösteren 878 rak-
kamı çıkar.
(3 Burada adı geçen iskenderiyye, Arnavutluk Iskenderiyyesi yani İş-,
kodradır.
(4) B u kelimeyi M ükrimin H alil Yinanç Zibyak = ıjU j şeklinde yan.;.
lış okumuş ve yanlış kopya etmiştir. Işkodranın ileri ve müstahkem mevki-
lerinden olan ve Işkodraya giden yollardan birisini tutan bu kalenin yaşıyan
adı “ Şabibak,, tır. Türkler bunu “ Jabibak,, okurlardı. Nişancı Mehmed Paşa
eserini arapça yazdığı ve arapçada “j„ harfi bulunmadığı için bunu j La, j =
Zabibak şeklinde yazmıştır.
(5) Mehmed Paşa “ Efrenç kâfirleri,, diyerek Venediklileri kastedmekte-
dir. 883 = 1479 yılında Venedik yenilmişti.
dırdılar. K ız ıl kü lçelerden alın m ış, tam a ya rlı, b ü tü n şeh ir ve k a s a b a
la rd a geçen p a ra la r y o lla d ıla r. S a y ıla n tam v e eksiksiz o la ra k loo.ooo
tan e idi. H e r y ıl a ltın E fren c p arala rın d a n lo.ooo tane cizye verm eğe
z illetle and içtiler. M o ra d a b u lu n a n b ü tü n ka lele ri su ltan hazretlerinin
5 a d am la rın a teslim ettiler. B u altın v e gü m üş p ara işlerini b u rad a a n
m am dan m a k sa t b u y ü ce değerli p ad işah ın gü n o rta sın d a k i güneş d ere
cesine v a ra n ün ün ü v e sanını a n la tm a k değildir. Ç ü n k ü b u p ara onun b ü
y ü k işlere yö n elm iş him m eti yam n d a , suyu, ta tlı u lu denizlere göre tu zlu
v e b a y a ğ ı b ir d a m la d a n dah a h a fif ve aşağıdır. B u n u an m am dan m a k -
lo s a t E fre n cin o na başeğm eğe m ecbu r o lm a la n n ı, u lu lu ğ u önünde k ıy ıc ı
la rın v e m erham etsizlerin eğilm esini, a tılg an lığı karşısın d a kayserlerin
v e k isrâla rın ko rkm asım sö ylem ektir.
S u lta n h azretleri 884 y ılın d a şerefli m erkezinde o tu ra ra k T an rın ın
y a rd ım ıy la d ü şm an ları yen en o rdu sund an k ü ç ü k b ir fırk a y ı G ü rcistan
15 bölgesine gönderdi. O ra d a T o ru l denilen k a le ile b irlik te M a za h ilit ( ı )
ü lk esin i b a şta n b a şa fethettiler. B a ş k a b ir fırk a y ı d a Ç erkez ü lk esi b ö l
gesine gönderdi. B u n la r K u b a n (2 ) v e A n a p a (3 ) ü lk esin i aldılar.
S u lta n hazretlerine p a rla k su ltan lığ ı günlerinden - k i biz göğün k a
p an acağ ı gü ne k a d a r onun d evam ın ı T an rıd an dileriz - geçen otuz k a -
20 m erî y ıl için de m ü yesser o lan p a rla k fetih ler işte bun lardır.
E ğ e r p ad işa h lığın d a k i b ir o tu z y ıl içinde, tev arü sle kendisine gelen
s a v a ş âletlerin in y a rd ım ıy la bu k a d a r fü tu h a t y a p a rs a gelecek o tu z y ıl-
d a k in i - k i onda tev arü sle gelenlerden b a şk a kendisinin elde edecekleri
de birleşecektir - a rtık sen tah m in et !
25 A k ıl sahiplerine gizli k a lm ıy a ca ğ ı üzere onun y a p tığ ı bu işler v e
( ı ) Bilim âlemi şimdiye kadar bu özel isiin ile hiç meşgul olmamıştır.
Mehmed Paşanın şeklinde kaydettiği bu yer, bugün Çoruh ilini
de tamamen içine alan bölgeye eskiden verilen Maçahel adından çıkmıştır.
Maçahel ismi şimdi Çoruh ilinin Borçka ilçesine bağlı olan Maçahel köjründe
hâlâ yaşamaktadır. Ve bir bucağın da adıdır. Gürcüler bu adın ikinci hece
sinin ilk harfini dil ucundan çıkan bir sesle söylerler. Haritalarda da Madsc-
hakal şeklinde geçer. Gürcülerin bu dil ucu harfi arapçada bulunmadığı için
m üellif bunu , harfi yl e yazmıştır. Gürcüler yer isimlerinden birçoklan-
mn sonufta bir “ t„ ekledikleri için buraya da M azahilit, M açahelit diyorlardı.
M açahel’in pek önemli bir kelesi vardı. Maçahel eski Osmanlı İdarî teşkilâ
tında Çıldır = Ahısha eyaletine bağlı bir sancak merkezi idi. E vliy a Çele-
bi’nin yazm a nüshalarında bu == Macehil şeklindedir. B u ad basma
birinci cildin 192 ve ikinci cildin 322 nci sayfalarında tertip yanlışlarıyla çık
mıştır. Mehmed Paşanın verdiği bu değerli bilgiden öğreniyoruz ki Fatih,
Çoruh suyuna kadar bütün bu bölgeyi Osmanlı sınırlan içine almıştı.
(2) M etinde Ll = K b a şeklinde yazılan bu kelimenin ju i —
K ban = Kuban olacağı şüphesizdir.
(3) M etinde u'ı = Anba şeklinde yazılan bu kelimenin de Anapa
olacağı şüphesizdir. Arapçada “ p „ harfi olmadığı için Mehmed Paşa “ b„ ile
yazmıştır.
tedbirler ancak, kendisine k u tlu k u v v e t b ağışlan an kim selere m üyesser
olur.
D o ğ ru la rın im am ı, b ilim su yu n u n ka y n a ğ ı. T an rın ın arslan ı ve çe
kilm iş kılıcı, m ü m in lerin em îri H a zret-i A li k u tlu k u v v e te işaret ederek;
“ V a lla h i ben H a y b e r’in kap ısın ı gö vde gü cü ile değil, m elekû tî k u v v e tle 5
kopardım ,, b u yu rm u ştu r. B u n u n gibi, a d alet ve in sa fla d o ğu ya v e b a
tıy a h ü km eden E frîd û n da ik i k ö tü a lâm e t sah ib i bu lu n an D a h h â k ’e
b ö y le b ir k u v v e tle saldırm ış, u lu v e şe fk a tli h ü kü m d ar K e yh ü sre v, b i
lim ve şeref düşm anı, k ıy ıc ılık v e ö ldürm e dostu, a d alet yo lu n d an s a p
m ış, k ıy ıc ılık v e isra fta son kerteye v a rm ış o lan E fr â s iy â b ’a b ö y le bir 10
k u tlu k u v v e tle m u za ffe r o lm uştu.
B u n d a n sonra, cö m ertlik selleri kab arsın ve d üşm an ların ın yü zleri
k a ra olsun, su ltan hazretlerine “ S a v a ş hiçbir zam a n eye r bıraktırm ad ı
v e d ü n y a o na k o rk u tattırm a d ı,, ( ı ) . H e r ne k a d a r s a y ısı tam y ü z bine
v e y a dah a ço ğa v a ra n b ir erdem liler züm resi ta ra fın d a n destekleniyor- 15
sa d a kend isin in k u tlu va rlığ ı, in an ılm ası gü ç b ü y ü k işlerin v e o na nis-
b et edilen o lağ an ü stü ve güneş gibi a çık şeylerin kendisi tarafın d an y a
p ılm ası için yeter.
Ç ü n k ü “ T a n rı için bütün âlem i b ir tek kişide to p la m a k hiç de güç
değildir,, (2 ). 20
•I» ^
^4İ|
l-'jl -ı! Vj
(2) Tırnak içindeki ibare metinde bir beyittir ki şudur :
J.^1, J (SU)I;..*!
(3) B u üç beytin Türkçesi şudur: “ Sultanımız ululuk, yükseklik ve yü
celik sarayının kale temellerini yükseltti. O, Murad oğlu Sultan Mehmed’dir.
T an n kendisini burada gücü, kuvvetiyle oturtsun. Tanrı, bunun tarihini koy
m ak üzere şunu ilham etti; Tanrı onu nice yücelikler görmek için ebedi
etsin,,.
(4) Bu mısra ebced hesabına vurulunca Topkapı saraj'inı saran sûrun
yapılış tarihi olan 883 rakkamı çıkar.
H er zam an y ü ce olsun , y ü ce sarayın tarihî :
j'- ’j (l) -Jj'i lı
OJİs! j l i t ' U j f ' Û U * c - .i
( 2 ) i i j t . j.^5 j '^ j U UJl J 't
5 K arahisarm fe th i tarihi:
Z ) {^StCİÂ*
SO N
Hi cr î M ilâ d î
656 1258 K a y ık A lp ın A n a d o lu y a gelişi v e K a r a D a ğ a yerleşm esi.
699 1299 O sm an B e ğ in ta h ta çık ışı v e is tik lâ li.
720 , 1320 O sm an B e ğ in ö lü m ü v e o ğlu O rh an B e ğin ta h ta çıkışı.
725 1325 O rh an B e ğ in U lu b a tı v e çevresin i alm ası.
726 1326 O rh an B e ğ in B u r s a y ı alm ası.
731 1331 O rhan B e ğin îz n iğ i alm ası.
735 1335 O rhan B e ğ in K a ra s ı E lin i alm ası.
751 1350 S ü le y m a n P a ş a n ın R u m e liy e geçm esi ve G elib o lu , İp sala,
V ize, T ek ü rd ağı, S e y d ik a v a ğ ı v e B u la y ın alm ası.
755 1354 S ü le y m a n P a şa n ın ölüm ü.
761 1360 O rh an B e ğ in ö lü m ü v e o ğlu M u ra d B e ğin ta h ta çıkışı.
766 1365 B ig a ’nın alın m ası.
783 1381 K ü ta h y a v e b a zı G e rm iy a n k a s a b a la rıy la B eğşeh ri ve A k -
şehirin v e H a m id E li’nin b ir bö lü m ü n ü n alınm ası.
787 1385 D ra m a , Zihne, Siroz, K a ra fe ry e , A n k a ra ve S u lta n Ö y ü ğ ü ’nün
fethi.
791 1389 M u r a d B e ğ in K o s o v a d a şehid o lm ası v e Y ıld ırım B a y a z ıd ın
ta h ta geçm esi.
792 1390 M enteşe, A yd ın , S a ru h an E llerin in alın m ası.
So« 1398 K o n y a , L âren de, A k s a r a y , T o k a t v e S ıv a s m alınm ası.
So ı 1399 M a c a ris ta n seferi ve M a ca rla rın yen ilm esi.
805 1402 Y ıld ır ım B a y a z ıd ın T em ü re yen ild ik te n sonra ö lü m ü v e t a h
ta o ğ lu S ü le y m a n B e ğ in geçm esi.
813 I4 IO S ü le y m a n B e ğ in ö lü m ü v e R u m elid e M u s a Çelebin in, A n a -
d o lu d a M eh m ed Ç elebin in ta h ta geçm eleri.
824 1421 Ç e leb i S u lta n M eh m ed in ö lü m ü ve o ğlu İk in ci M u rad ın ta h
ta geçm esi.
825 1422 İk in ci M u ra d ın R u m elid e b irço k y erler fethetm esi
828 1425 A y d ın v e M enteşe E llerin in alın m ası.
831 1428 C a n iğ in çevresiyle b irlik te alınm ası.
833 1430 S e la n ik kalesin in alın m ası.
834 1431 M a ca rista n a sefer y ap ılm a sı.
841 1437 Sem endirenin alın m ası.
848 1444 Varna savaşı ve kiralın öldürülmesi.
851 1447 M o ra ’n ın b ü y ü k b ir b ö lü m ü n ü n alın m ası.
852 1448 İk in ci K o s o v a zaferi.
855 1451 İk in ci M u rad ın ö lü m ü ve 16 m uh arrem perşem be ( = 18 ş u
b a t 1451) günü~ İk in ci M ehm edin ta h ta oturm ası.
856 1452 İk in ci M ehm edin B o ğa zk esen = R u m eli H isarın ı y ap tırm a sı.
857 1453 Istanbulun alınması.
858 1454 N o vo b e rd e ’nin ve İn oz’un alın m ası.
859 1455 D a y ı K a r a c a B eğin B e lg ra d ku şa tm a sın d a şehid olm ası.
860 1456 Şehzade B a y a z ıd la M u sta fa n ın sürm et düğün lerinin y ap ılm a sı.
861 1457 M e ra d a 30 kalen in fethedilm esi. Sem en direye a sk er gö n d e
rilm esi. M o ra tek fü rü n ü n F a tih S u lta n M ehm ede sığınm ası.
862 1458 İk in ci M eh m ed in Sem endire üzerine y ü rü m esi. Sem endire ve
A m a sra ’nın alın m ası.
863 1459 M o ra d a k i ba şk ald ırm a n ın söndü rülm esi v e yen iden birço k şe
h ir v e ka lelerin alın m ası.
864 1460 K a sta m o n u , Sin op, K o y u lh is a r v e T ra b zo n u n alm m ası. T r a b
zon tek fü rü n ü n F a tih e sığın m ası v e ih an eti yüzün den ö ld ü
rülm esi.
865 1461 E fla k seferi. E fla ğ a y en i b ir beğin ta y in i. M id illin in a lın m a
sı v e tek fü rü n ü n hap sedilm esi. İh an eti yü zü n d en öldürülm esi.
867 1463 Bosnanm alınm ası ve kiralının öldürülmesi.
868 1464 F a tih in B o s n a y a te k ra r sefer etm esi ve geri k a la n kalelerle
şehirlerin alınm ası.
869 1465/5 F a tih in Ista n b u ld a sefer h a zırlık la rıy la m eşgul o lm ası, K a -
ramanoğlu İbrah im B e ğin ö lüm ü. A kşeh ir, B eğşeh iri v e K a y
serinin OsmanlI sınırlan için e alınması. K a ra m a n o ğ lu P ir
A hm edin, F a tih in ad am la rın a sığınm ası. F a tih in P ir A hm ede
askerle y a rd ım ederek kard eşine ka rşı galebesini sağlam ası.
870 1465 F a tih in A rn a v u tlu ğ a y ü rü m esi ve o rad a E lb a sa n k alesin i
y ap m a sı.
871 1466 F a tih in te k ra r A rn a v u tlu ğ a seferi ve geri k a la n kaleleri a l
m ası.
872 1467 F a tih in K a ra m a n seferi. K o n y a , L âren d e şeh irleriyle K e v e le
k a lesin i alm ası. K o n y a d a A lâ a d d in T ep esin in etrafın d ak i iç
k a le y i y ap m a sı. N işa n cı M eh m ed P a şa n ın b u k a le için m a n
zum ta rih söylem esi.
873 1468 F a tih in Ista n b u ld a k a la r a k K a ra m a n a asker gönderm esi.
U çhisar, O rtah isar ve K a r a h is a n alm ası. Y e n i S a ra y ın (T o p -
k a p ı S a ra y ın ın ) y ap ılm a sı.
874 1469 A ğrıb o z v e A tin a ’nın alın m ası. N işa n cı M ehm ed P a şa n ın A ğ -
n b o z feth i için m anzum tarih söylem esi. K a ra m a n a asker
gön derilerek N iğd e, A k s a r a y , E rm en ek v e îç E lin alın m ası.
875 1470 G önderilen askerle A lâ iy e v e çevresinin alın m ası.
876 1471 F a tih in Ista n b u ld a m em leketin id a rî işleriyle uğraşm ası. Ş e h
zade Cem , A b d u lla h v e Şeh in şah ın sünnet düğün lerinin y a
p ılm ası.
877 1472 U zu n H a şan ın T o k a ta hücum u. F a tih in U zu n H a şan ı bozguna
u ğra tm ası. T e m ü r to ru n ların d an M eh m ed B â k ır ’ın tu ts a k ed i
lerek Ista n b u la getirilm esi v e hap iste ölm esi. Şebin K a r a h i-
sar kalesin in alın m ası. N işa n cı M eh m ed P a şa n ın ta rih s ö y
lem esi.
878 1473 K a ra m a n a ask er gönderilerek her tarafın ın işga l edilm esi. K a
ra B u ğ d a n a gönderilen ordunun bozu lm ası. Şehzade M u s ta fa -
nm ölüm ü.
879 1474 K e fe ’nin b ü tü n çevresiyle b irlik te alınm ası.
880 1475 K a r a B u ğ d a n a sefer edilm esi v e za fe r k azam im ası.
881 1476 M a c a r kiralın ın y a p tırd ığ ı kalelerin y ık ılm a s ı için Sem endire
v e B e lg ra d a sefer y ap ılm a sı.
882 1477 A rn a v u tlu k ta Işk o d ra y a sefer edilm esi. D ergoz, L eş, Z a b ib a k
v e A k ça h isa r k alelerin in çevreleriyle b irlik te alınm ası.
883 1478 A rn a v u tlu k ta İşk o d ra ’nm fethi. V en ed iklilerin F a tih e 100.000
altın verg i gön dererek v e y ıld a 10.000 altın cizye verm eği k a
b u l ederek b a n ş y a p m a la rı. Y e n i S a r a y ( = T o p k a p ı S a ra y ı)
çevresine d u v a r y ap ılm a sı. S a ra y a a it ahırın yap ılm a sı.
884 1479 F a tih in Istan b u ld a k a la ra k G ü rc ista n bölgesine ordu gön der
m esi. T o ru l, M a za h e lit, K u b a n ve A n a p a ’nm b ö y lelik le a lın
m ası.
K a ra m a n lı N işancı Mehnn©d P aşaya göre
O snnanlı H anedanının S o ykü tü ğ ü
Nuh
Yafes
Oğuz Han
Kayık Alp
Sarkuk Alp
Gök Alp
Gündüz Alp
I
Ertugrul
Osman
Orhan
Süleym an P a şa I. Mıurad
I
Emir Süleyman Mvısa ÇeleM I. Mehmed Han
I
n. Murad Han
n. Mehmed Han
I I i
n. Boyazıd Mııstafa Cem
Abdullcdı Şahinşcdı
İsimİGr C etveli
isim le rin yan ın d a ki rak k am lar sa y fa la rı, p a ran tez için d e olanlar da satırları gös
te rir. B ir ism in ik i şek li v a rsa bunlftr = iş a re tiy le yanyaria. kon ulm uştur. B u c e tv e l
y a ln ız K a ra m a n lı N işan cı M eh m ed P a şa n ın eserine a it olup m ü tercim tarafındlan
y a z ıla n m u kad dem e v e n otlardaki isim ler alınm am ıştır.
Z a b ib a k ; 359 ( 1 7 - 18 ).
Zeynel (U zu n H aşan ın oğlu) : 338
Ş a m D en izi : 352 ( 7 ). ö ).
Şarafahâne : 343 (29). Zih n e : 346 (2 3 ).
Bayatlı M ahm ud O ğlu Haşan
C â m - ı C e m - Â y in
s a d e le ş tir e n
Kırzıoğlu Fahrettin
Ç IK A R A K
T Ü B K İY E Y A Y IN E V İ
İS T A N B U L
Eser Hakkında Birkaç Söz
“ C â m -ı C e m -Â y în ” , Ista n b u ld a “ M ille t K ü tü p a n e s i” g ib i b ü y ü k b ir k ü ltü r
h â zin esin i kendi em eği v e m a s ra fıy la o rta y a getirerek m illetim ize arm ağan
■eden D iy a rb e k irli m erhum A li E m îrî E fe n d i ta ra fın d a n b u lu n u p 1331 ( = 19 15)
y ılın d a Ista n b u ld a İN evâd ir-d E s lâ f K ü lliy â t ı” a ra sın d a 5 in ci eser o la r a k y a
y ın la n m ıştı. “ D îv â n ü L u g â t it-T ü r k ” gib i en u lu m illî k ü ltü r a n ıtlarım ızd an
b irin i de elegeçirerek y a y ın la n m a sın a sebep o la h ra h m etli A li E m îrî E fen d in in
“ C â m -ı C e m -Â y în ” e y a z d ığ ı m u k ad d em ey i a ld ık
B iz b urada, A li E m îrî E fen d in in Y a n y a vilâ y e tin d e D e lv in e ka zasın d a
"bulduğu y a z m a y a d a y a n a r a k y a y ın la d ığ ı n ü sh a d an fa r k lı v e d a h a iy i o lan
y a z m a b ir n ü sh a y ı esas t u ttu k ve sad eleştirm eyi b u n ü sh ad an y a p tık .
E s a s tu ttu ğ u m u z y a z m a , M ille t K ü tü p a n e sin d e “ T a r ih F ih r is ti” n in
23 sa y ısın d a b u lu n m a k ta d ır ( ı ) . 13x18,3 san tim b o y u n d a 13 er s a tır lık 27
y a p r a k halind e t â lik y a z ıs ıy la y a z ılı b u lu n a n b u n ü sh a n ın ilk y a p ra ğ ı ko p m u ş Ve
so n rad a n b u r a y a eklenen y a p ra ğ ın 1 b y ü zü n ü n e n esihle i lk s a y fa d a k i y a z ı n a k
le d ilm iştir. 2 a s a y fa sın d a k i çerçeve v e v a k fe le r y a ld ız lı o lu p so n rak i s a y f a
la rd a has isim ler v e “ nesir, b e y it, ga zel” g ib i k elim elerle çe rçeve v e v a k fe le r
k ız ıl b o y a ile y a zılm ıştır. Y a ln ız 27 b s a y fa s ın ı iş g a l eden a ra p ça ketebe,
d îv â n î y a z ısıy la d ır.
M etn in sonunda (27 a d a ) E zh er C a m isi k ita p la rın d a n , y a n i m ü e llifin
o rad a b ıra k tığ ı b ir n ü sh a d an n a k il ile 1005 ( = 1596 ) y ılın d a M ısırd a y a
z ıla n a slın d a n a lın d ığ ı (2 ) ve 27 b sa y fa sın d a 1008 ( = 1 5 9 9 ) y ılın d a D iy a rb e -
k ir şehrinde “ K it â b - ı S u ltâ n iy y e ” v e “ H a k a n î Ş eh n âm esi” n in m ü sv ed d esin
den “ Şeh îd î” d iy e m eşhur o la n “ H ü se y in ” e liy le istin sa h edildiğine işa re t e d il
m iştir. A li E m îrî E fen d in in v a k fı b u lu n a n b u n üshan ın “ Câm-|i C e m - Â y în ”
b a sıld ık ta n sonra elegeçtiği b u n d a k i fa rk la rın b a sm a d a gösterilm em esinden
a n la şılm a k ta d ır.
A k k o y u n lu la rın b aşk en ti o lan T eb rizd e k i " S u lta n D e d e Ö m er R û şe n î” der
gâhın da u zu n zam a n bulun m u ş, B a y a t b o y u n d a n b ilg in b ir O ğu z T ü rk ü , 886
( = 1481 ) y ılın d a M ıs ır kölem en lerine tâ b i o la n Ş a m h a cıla rın a k a tıla r a k g ittiğ i
H ica zd a, F a tih in o ğlu S u lta n C em le tan ışm ıştı. O y ıl giriştiğ i p a d iş a h lık s a
v a ş ın d a y en ilerek M ısıra ka çm ış b u lu n a n Ş eh zade C em le h a c sırasın d a m ü n â -
zarad a b u lu n u p do st o la n bu T ü r k b ilgin in in “ C â m -ı C e m -Â y în ” i O tlu k B e li
sa v a şın d a n y ılla r c a sonra y a zm ış o lm ası, a k la gaflecek her h an gi b ir s iy a s î m a k
sad ın asla v â r id o la m ıy a ca ğ m ı gösterir, B a y a t lı H a sa n ’ın beraberinde “ m evcû t
Şîs
^5 H a zret-i M u h a m m ed ’in -o n a selâm v e d u â olsun - k u tlu n u rları b u
nun m ü b a re k alnın a geçtiği için te k doğm uştu r. B e y t - ü l- M a ’m u r haz-
re t-i  dem gö çtü k ten sonda göğe çek ild iği için, ilk in B e y t - i Ş e rif’i (M e k -
^ede) o na benzeterek y a p ıp gö k ten inen S u h u f’a göre hareket ederlerdi.
B u n u n , d o ku z y ü z y ıld a n ço k y a ş a y ıp k ırk ik i j'il h a life lik ettiği
;.20 . m eşhurdur.
Anuş
K ı n an
Mehlâyii
Yezd
Id r is
B u n u n ça ğın d a o so fu ö ld ü v e h a lk ın çoğu p u ta ta p a ra k k a v g a ç ık
m asın a sebep o ld u lar. B u d a d o ku z y ü z y ıld a a ço k y a ş a y ıp , uzun m ü d - ı =;
det h a life lik ederek h a lk ı doğru y o la çağırırdı. B u n u n la u ğ ra şa ra k d ü n
y a d a n göçtü.
Lemek
Nuh
5 Bokas
20 Kays H a n
Kara Han
Oğuz Ha n
Gün Han
Kay! Han
T u rm ış H a n
3 u adı alm ası, anasının lo b u sa o la ca ğ ı sırad a a y a k ta d ururken do-
ğu rm asından dır. B u henüz ço cu k iken b a b a sı öld ü ğü için a k ra b a la rı
k a ğ a n old u derler. M u sa p eygam ber— ona selâm o lsun — çağın d a idi. C eb- 15
bârilerle vu ru şm u ş ve d iv an d a defter tu tm a v a zife sin görm üştür. Y ü z
j'ild a n ço k y a ş a y ıp ölm üştür.
Boy Tem ür
B u a d ı alm ası, anası, y ö rü k (göçebe) yo lcu lu ğ u n d a iken, B a y B e k
a d lı ak ra b a sın ın obasın da bir dem ir s a c a ya ğ ım n y o ld a d ü şü rü ld ü ğü 20
b ir sırada d o ğu rdu ğu içindi. Y ü z seksen y ıld a n ço k y a ş a y ıp ölm üştür.
G e y ik le ri o k la a v la y ıp o y m a k h a lk ı ile yiyii3 içerdi.
B ozdoğan
K o r k u lu
B u adı alm ası, b ab asın ın h azrcti Süleym an— ona selâm o lsun — h iz
m etinden geri dönüp gelişinde doğd uğu için dir. B e ğ liğ i sırasın d a H in -
c?îsfan’de;a kendisine fil gelm iş, b ir gün zincirden b o şan ara k filciVer
5 k o v a la rk e n y etişip h o rtu m u n u ik i eliy le tu ta r a k bağlatm ıştır. Y 'lz
elli y ıl y a ş a y ıp ölm ü ştü . Ç o k a d â le tli v e dindardı.
K ara O ğ la n
Kum aş H an
15 Balçtk Han
20 K o rça k H a n
İCurtuImış
Çar Bağa
Sevinç
B u adın verilm esi, İsken der’in hizm etin den b a b a sı geld iği sırad a doğ- 5
d u ğu için dir. B e ğ o lu n ca, o k a tm a d a p ek u sta ve a v c ı o ld u ğ u için, b ir
o k la ik i ç il k u şu n u v u rd u ğ u m eşhurdur. B ir k a ç y ıl b e ğ lik ederek yetm iş
y a ş ın d a ölm üştür.
B a y S©Y
B u a d ın verilm esi, b ir tü cca rın ca riy e si olan a n a sı bu n u doğurun ca,
ço cu ğ u o lm ıy a n tü cca rın b ü tü n servetin i b u n a h ab er v e rip b a y (zengin)
e ttiği içindir. B e ğ o lu n ca, k a ra c a y ı e k seriya a t üzerinde b o y n u n u geri k ı
ra ra k (3 ) o k la a v la d ığ ı m eşhurdur. P e k a d a le tli id i. E lli y ıl h ü k ü m et e-
derek y ü z y ıld a n a rtık y a ş a y ıp ölm üştür.
Çamur Han IS
Baş B u ğ a
B u adın verilm esi, bun un d ü n y a y a geldiği sırada en b ü y ü k v e seç
m e buğam n ku rb an edildiğindendir. B e ğ oğlun ca, âlem e ko rk u sala n bir
ku d u z ku rtu vu ru p öldürm üştür. B ir esrim iş azgın d e v e y i de ço m a k la
' 5 h akla m ıştır. Y e tm iş y ıl b eğlik edip y ü z y ıl y a ş ıy a ra k ölm üştür.
Yum ak
B u adm verilm esi, anasının k arn ıd a d o ku z a y d a n ço k ka ld ığı için
anası b irk a ç a y y u m a k sara sara doğu rdu ğun dandır. B e ğ olun ca, p ek a -
d â letli v e ihsan sah ib i o ld u ğu n d an b ir y o k s u la b ir y ılk ı a t b a ğışlad ığ ı
m eşhurdur. Y ir m i y ıl b eğlik edip y etm iş y ıld a n ço k y a ş ıy a r a k ö lm üştür.
Kızıl B u ğ a
T u ra ç
B u adın verilm esi, b ab asın ın tu ra ç (çil k u şu ) a v la y ıp eve geldiği s ı
ra d a d ü n y a y a gelm esindendir. B e ğ olun ca, p ek y iğ it v e çok iy i gürz k u lla
n ır olduğund an , Urus ile vu ru şu n ca onların b a şb u ğu n u bo zd oğan (den i-
len ço m a k )la v u ru p ö ldürdüğü m eşhurdur. Y ir m i beş y ıl b eğlik ed ip .alt-
m ış y ıld a n çö k y a ş ıy a ra k ölm üştür.
Çek Tem ür
B u adın verilm esi, İran p eh liv an ı bun un b a b asın a y a y sun un ca g e v
şek ta lim y a y ı gibi çekerek, bu da y a y ın ı pehliva,na verin ce ka tılığın d an
çekem eyip ; “ Ç ek tem ü r” der iken d ü n y a y a geld iği içindir. B e ğ olun ca.
25
(İra n ın e fsa n evî k a h ram a n ların d a n ) N erim a n gib i k ırk k u la ç k em en t
le d ü şm an ı b a ğ la y ıp b ırakıverird i. B u d a b irk aç y ıl b e ğ lik ederek yetm iş
y ıld a n ço k y a ş a y ıp ö lm ü ştü r. A r k a y a b o y u n k ır a r a k dön üp o k a tm a k beğ-
lere m ahsus iken, askerlere de m ü sa ad e ettiğinden, herkes koştururken
30 kendi atın ın n alın ı (o k la ) v u m a ğ a başladı.
Kurt or ı B e g
O rtu k
B n a d m yerilm esi, O r tu k a d lı y a y la d a d ü n y a y a geld iği için d ir B e ğ 5
o lu n ca, b in icilik te ço k u sta o lduğund an , k a ra c a y ı a ta çiğn eterek kargı
ile a vla rd ı. H ü kü m ete ka rşı gelen b ir â siy i de iyilikUe ita a t ettirm iştir.
O tu z y ıld a n ço k b eğlik edip, y ü z y ı l y a ş ıy a r â k ölm üştür.
K ü ç i B eg
B u adın verilm esi doğduğu gece dedesi d üşte görülüp , onun a d ı k o -
jıu lm a sı gerelcen, -saygı gösterip X ü ç i 'B eg detiîlm esindendir. Ç ü n k ü
T ü r k le r ’de ç o cu k la r dedelerinin sa^ lığm da d o ğu n ca , dedeye “ u lu beğ” ,
b a b a y a da “ k ü ç ü k beğ” denildiğinden ölen b a b ala rın ın a d la rı körpe ço
c u k la r a lionuluriken, b u a d la ça ğ rü m a yip :saygı gö stererek “ K ü ç ü B e g ”
d erler (ı)_
T o ğ m ış B@g
T o ğ ru l
Boy Beg
B u adın verilm esi, b abasım n serveti z a y i o lm u şken üzerine g e le »
S 4 ü şm an so ğu k ta n k ırılıp k a ç a ra k b ü tü n m a lla rı ele geçip yen iden zen
gin liğe k a v u ş u n c a d ü n y a y a geld iği için dir. B u d a beğ olun ca, d a ğ k e çisi
a v la m a d a p ek u sta o lduğund an , sü rgü n a v ı v e to k a t u su lü ( ı ) bundart
ka lm ıştır. B ir k a ç y ıl b e ğ lik ederek yetm iş y ıl y a ş a y ıp ö lm ü ştü r.
Y a lv a ç
lo B ö y le adlan ışı, b u n u n Y a lv a ç a d lı yerd e cfoğduğundandır. B a b a
sın d an sonra a m cası h ü k ü m e t ederek, y e tk in ça ğa getird ik ten so n ra b u
n a b ırakm ıştır. B u yü zd en (ö k sü z k a ld ığ ı için ) y o k s u lla rla ö ksüzlere a -
cır v e esiı^erdL B ir k a ç y ıl b e ğ lik edİp elli y a ş ın d a ö lm ü ştü r.
Y a su
15 B u adın verilm esi, ta ş k ın b ir su k ıy ısm d a d ü şm an gelip p u su y a y a t
tığ ı (2 ) sıra d a (şim d i) d o ğa r derken d ü n y a y a geld iği içindir. S u yu rt
göçidinden geçerek düşm an ı basıp B in K jş la ’ya (3 ) g ittile r B e ğ o l
d u ğ u sırad a gece düşü nde gördü k i : A rabista n ta ra fın d a n a y la güneş-
birleşerek kendisine de a yd ın lık erişti. S a b a h o lu n ca, M uham m e< fia—
20 Y ü c e T a n rı’d a n ona senâ v e selâm o lsu n — T a n rı elçiliğ i ile in sa n ları İs
lâ m din ine ça ğırd ığı haberi y a y ılıp , hem en k u rb a n la r kesilip im â n g e tir
di. O tu z y ıl b e ğ lik ederek, seksen y ıld a n ço k y a ş a y ıp ölm üştür.
K a ra H a n
B u ad, O ğu z’u n b a b a sı K a r a H a n ö ld ü k ten sonra a d ı bile u n u tu l-
25 m uşk en b u n u n d o ğd u ğu sıra d a O ğ u z'u n d üşte gö rü lü p (b u a d ı vınutul-
m a k ta n k u rtarın d iy e ) a n la tm a s ıy la ko n u lm u ştu r. B e ğ o lu n ca m ü s lü -
m a n lığ a p ek in an m ış o ld u ğu n d an K o r k u t D e d e ’y i M e d in e -i M ü n e v v e re ’-
y e gönderdi. O d a v a n p h a zreti peyğaaiber’ in — o n a selâm o lsun — y ü z ü
n ü n n u ru n u görüp şereflen d ik ten sonra, S elm â n -i F â risî’nih— T a n rı on-
30 d an ra zı o lsun — O ğuz ka vm in e İslâm şeriatin i ö ğretm ek iç in b irlik te gel
d iği “ O ğu zn âm e” de y a z ılı b u lu n m a kta d ır. Ş u h ald e b u n a h a n la r han ı
den ilm esi m ü n asip tir. E lli y ıld a n ço k b e ğ lik edip, y e tm iş y a ş ın d a ö !-
m ü ştü ştü r.
Ay KııtJug
B ö y le ad lan m ası, “y e n i a y k u tlu o lsun ” d e d iH eri sırad a doğd uğu
İçindir. B e ğ o lu n ca K o r k u t A ta o ğ lu Ö ığ eç D ed e b u n u n la la s ı id i. O n u
lia z re ti O sm an— y ü c e T a n rı on d an ra z ı o lsun — rhizmetine M e d in e -i m ü -
n ev ve re ’y e gön derdiği zam a n B a ğ d a d ’a erişince h azreti O sm an ’n ın şehid
o ld u ğ u n u d u y a ra k K â b e y e gid ip t a v a f ederek geri döndü. Y o ld a R a k -
k a ’da hazreti A lt ile M u â v iy e ’nin birbirine k a rşı k o y u p s a v a ştığ m ı göre 15
rek b ir m ü d d et bekleyip , k a v g a b ittik ten sonra hazreti A l i’den su lh m ek-
ta b u a lıp gelm iştir. B u yü zd en ü lk eler a çan O sm a n oğ u lla n d a u lu dedele-t
r i gibi D ö r t S e çk in H a life y i sevenlerden olu p Y e z id i sevm ekler. B u
d a y irm i y ıl h ü kü m et edip a ltm ış y ıld a n ço k y a ş ıy a ra k , E m e v île r ç a
ğ ın d a h icretin a ltm ış beşinde ölm üştür. 20
Çem endür
B u adın verilm e si, d o ğ a ca ğ ı yere b ir ş e y döşen m eyip ebe k a d ın :
■
“ z iy a n ı y o k b u ra sı çim en dir” d ed iği sıra d a d ü n y a y a geldiğindendir. B e ğ
o lu n ca a d a le t v e ih san sa h ib i v e T a n rı y o lu n d a g a z a y a ça lışır o ld u ( î -
ra n ’m m eşhur k a h ram a n ı) R ü ste m gibi y a b a n i a tla rı y ak ailıy a ra k b in ek 25
a t ı gibi a lıştırıp binerdi. B ö y le c e hareket ederek: k ır k y ıl h ü k ü m et sürüp
seksen y ıl y a ş ıy a ra k , (E m e v î h a life s i) A b d ü lâ ziz oğlu Ö m er çağın d a v e
hicretin y ü z beşinde ■ ölm üştür.
Yasak
B u a d m verilm esi, h a ra ç veren ah alid en b ir ta k ım ta rik a tle re m en
30
su p o lan lara zulm ed en lere: “ Y a s a k o lsu n ” d iy e b u y u ru lu fk e n d ü n y a y a
geldiğin den dir. B e ğ o lu n ca, a d â le tli v e y iğ it o lduğun d an , h içb ir zam a n
ga za d a n geri k alm azd ı. A v la n ıp gezerken b ir k a p la n ın b ir g e y ik üzerine
s ıç ra y ıp çık tığ ın ı gö rü r görm ez o ld a vu ru p k a p la n ı düşü rdü. K a p la n ın
p en çesi ge y iğin böğrüne iliş ip a ğırca y a ra la d ığ ın d a n o n u d a kesip kebap
35
etti. So n ra ge y iğ i old u ğu g ib i b iiy ü k şişe geçirip k a p la n m d a derisin i y ü z
d ü rerek b irk a ç d o ğa n la b irlik te A b b a s î h a lifelerin d en M ansur’ a a rm a
ğa n y o lla y ıp , o n d an gelen te ş rifa t k a fta n ı ile itib a n y ü k se ld i. B u a rm a
ğ a n ı götürene de o sın ır b o y u n u n k u ş b e ğü ğ i (d o ğ an cı b a şılığ ı) verilerek
şereflen d irild i. K ır k y ıld a n ço k .beğlik edip y etm iş y ıl y a ş ıy a r a k hicretin 40
y ü z elli birinde öldü.
Tok Tem ür
15 Sungur
B u tg a y
K ar a Batur
A y K u tiu g
B u adın verilm esi, b ab asm ın y en i a y görün ce: “ A y k u tiu g o lsu n ”
20 d iye sö y len d iği sırad a d ü n y a y a geldiğindendir. B u d a H em ed an ’a g e le
rek H arzem şahltlsr o rta y a çık ın ca bu n u o n la ra e lçi gönderdiler. Y o l
d a giderken b ü y ü k b ir k e rv a n ı e şk iy a la rın b astığ ın ı görüp o k la e şk iy a -
b aşın ı vu ru p öldürerek k e rv a n ı k u rta rd ığ ı v e H arzem şaha gidin ce de
p ek ço k h ü rm et görüp g ö zetild iği m eşhurdur. B u d a seksen y ıl y a ş a y ıp
25 H a cca giderken, A b b a s î halifelerin d en M u zta zh a r-i B illâ h ça ğ la d a h ic
retin dört y ü z doksan y ılın d a .öldü. B u d a M a h a n ’da babasın ın y an m a
göm .ülm üştür.
Bay Tem ür
B u adın verilm esi, dedelerin den o la n B a y T e m ü r’ün o ğu lla rın d a n
30 b ir beğ b u n lara k o n u k iken doğd uğun dand ır. B u d a d e lik a n lı o ld u k
tan sonra, S e lçu k o ğ u lla rın d a n İk in c i E rtoğrul’â h izm et edip, Abba-ı
sî halifelerind en E t-M ü ste n c id -i B illâ h ça ğın a y etişm iştir. H arzem liler-
den A rsla n şa h o ğlu S u lta n şa h ’ın y a n ın a e lçilik le giderek ço k hürm et
v e itib a r görm üştür. A tıc ılık ta p ek u sta olduğund an , H a rzem şa h ’ın y a -
35 n m da a tın ı .k o ştu ru rken b o y n u n u geriye k ır a r a k ken d i bin d iği a tın n alın ı
o k la v u rd u ğ u m eşhurdur. B u d a seksen y a şın d a iken h icretin beş y ü z a lt
m ışınd a ölüp M a h a n ’da göm ü lm üştür..
K ız ıl B u ğ a
B u a d ın verilm esi, K ız ıl B u ğ a a d lı b ir y iğ it b u n lard a k o n u k iken
40 d ü n y a y a geldiği için dir. B u d a b ü y ü y ü n ce H em eda n’a gid erek S e lçu k -
o ğ u lla n ’nm hâs hizm etin de bulun du . M a h a n ’da dedesinin m a likâ n esin e
sa h ip o la ra k oturu rken , Cenğiz H a n m e yd an a çıktı. H arzem şahhlar o-
n un b ir bezirgâm nı haksız yere öldürerek m a lın ı yağ m a la d ık la rın d a n , bu
ik i h ü kü m et ara sın d a k a rg a ş a lık v e k a v g a başgöstrdi. C en giz’in oğlu
T u h H a n b ab asın ın b u y ru ğ u y la H arzem ’e ordu ile gelerek y a p ıla n k a v
ga d a ö ld ü k ten sonra, d ü n y a k arışıp b u n ların a,rasmı dü zeltm ek im k â n - ^
sız o lduğund an , günden güne fitn e k ıv ılcım la rı ço ğa lm a k ta, y a n g ın başr
gösterm ekte' idi. .
B u yü zd en K ız ıl B u ğ a d a yu rd u n u b ıra k a ra k o rd u çekip H a rzem ’e
g id erk en o rta lık ta k i k a rış ık lık ta n y o l b u la m ıy a ra k , çaresiz k a lıp A zerb a y
can'a doğru y ü rü d ü . B u bölgelerde y erleşm ek m ü m k ü n o lm ad ığın d an lo
( A h la t ’ta k i) E rm enşah ülkesine doğru çe k ilip gitti. H en ü z A h la t’a v a r
m a d a n b irk a ç e ş k iy a y a uğradı. B ir o k tepesine ( y a y in citm esin d iy e p a r
m a ğ a ta k ıla n ) o k y ü k sü ğ ü n ü k o y a ra k n işan a lıp o k u b u y ü k s ü ğ ü n i-
çin den geçirerek a tıc ılık ta k i u stalığ ın ı gö sterd iği için, e şk iy a la r kendi-
sne y o l verdi. O E l ve u lu su ile sağ selâ m et geçerek hicretin a ltı y ü z on 15
y e d i y ılın d a V a n ’a y a k ın E rçek gö lü k ıjn sın d a ö ld ü ; y etm iş y ıld a n ço k
y a şa m ıştı.
K aya Aîp
Er T o ğ r u i G a z i
Sulta n O s m a n G a z i
D o ğ u m la rın ın y a k ın la m a o la ra k hicretin a ltı y ü z elli y e d i yılın d a
o ld u ğ u işitilm iştir. B u n u n d e likan lı iken eteğinin tem izliği, erliği, nice S
dü şler görüp Ş e y h E d e B a lı d a h a y ra y o ra ra k b u n ların iy i so n u çlar ve
rip âlem e y a y ıld ığ ı m eşhur o ld u ğ u için, b u h u su sla r .tarihlere bakıldı. H â
sılı ezelî d evlet (O ğ u z H a n ’a h a lef o lan G ü n H a n ’ın b ü y ü k o ğ lu K a y ı ’-
d an tü riyen lerin yen iden h â kim o lu şu ) o rta y a çıkıp 699 y ılı a yla rın d a
Selçu ko ğ u lla rın ’dan kim se k a lm a d ı. B u ra la rd a n S u lta n A lâ a d d in F e r â -
m erz’in ö lüm ün den sonra A n a d o lu ’daki s a lta n a t işleri karıştı, U c b ö lge
lerin d eki ga zile r de hiimmet ederek. m üslüm anlar:;.ı sS zb irliğiyle S u lta n
O sm an s a lta n a t tah tın a geçti. B u n u n ad ın a hutbe okun up p ara k e sild i
ve d evletlerin in güneşi günden güne y ü k se lip a yd ın la n a ra k d ü n y a y ı tu t
tu. ’ '
S a ğ lığ 'iid a s a lta n a tı o ğlu Su lta n O rhan’a bırakıp , 726 y ılı a y la rın
d a B ursa a lın d ık ta n sonra ölüp, o rad aki K u r şu n lu K ü n b e t’te gö m ü lm ü ş
tür. M e za rı p âk olsun.
Sulta n O r h a n G a z i
680 y ılı a yla rın d a doğm uş olu p ta h ta geçişi m erhum b ab ala rın ın 20
göçm esinden sonra 726 y ılın d a is tik lâ lle B u rsa ’da olm uştur.
B u n u n çağın da o ğlu Şehzade Süleym an Paşa, R u m e li’ye geçerek
M a lka ra ’ya, k a d a r fethedip, B u la y tr’ da im a ret yap ıp , T a n rı onu n m eza
rını n urla doldursun, m ü b a rek tü rb esi de ordadır. S u lta n O rhan seksen
bir y ıl y a ş a y ıp , hicretin y ed i y ü z a ltm ış birin de C ennet bahçelerin e göç- 25
m ü ştü r. T ü rb eleri B u r s a ’d a k i im aretlerin dedir. M eza rı p â k olsun. O tu z
beş y ıl sa lta n a t sürm üştür.
Sultan M u r o d G a z i
M ü b a re k d o ğu m ları 726 a yla rın d a olup, ta h ta geçişleri y ed i y ü z a lt
m ış b ir a y la rın d a B u r s a ’da n asib olm u ştu r. B u n u n zam a n ın d a “ k a zas- 30
k e rlik ” v e “ b eğlerb eğilik” m em uriyetlerin e ta y in le r y ap ılıp , A n a d o lu ’da
Ankara v e R u m e li’de F itib e alın ıp feth ed ilm iştir. Y e tm iş d ö rt y ıl y a ş a -'
y ıp o tu z y ıl s a lta n a t sürerek, hicretin y ed i y ü z d o ksan birin de K o so v a
m uharebesinde şehid olu p T a n r ı’nın rahm etine k a vu ştu . B u r s a ’da y a p
tırd ığ ı K a p lıca im aretin d eki m ü b a rek türbelerinde gö m ü lm ü ştü r. M e za - 35
n p â k olsun.
S u l t a n Yîldırım B a v a z i d H a n G a z i
M ü b a re k d o ğu m ları y e d i y ü z a ltm ış b ir y ılı a yla rın d a olup, ta h ta
geçişi y g ı de n asip oldu. A n a d o lu ’da Sivas, Karam an ve M alatya
ülk esin e k a d a r fethedip, R u m e li’de de Sela n ik, B osn a ve Sem endire 40
bölgelerini alm ıştır. İsta n b u l’u d a gelip a lm a k üzere iken T em ü r k a v g a -
sı çıktı. K ır k y ıl y a ş a y ıp on beş y il s a lta n a t sürerek, ka h ro la sı T em ü r
k a v g a sın d a fe lâ k e te uğrıyarakA kşehir’de öldü. B u r s a ’d a k i im aretin in
türbesind e gö m ü lm ü ştü r. M e za rı p â k olsun.
Ç el e b i S u lt a n M e h m e d Ha n G a z i
5 M ubârefc d o ğu m ları y ed i y ü z seksen b ir v e y a d o ksan b ir a yla rın d a
olup, H ü n k â r b ab asın ın göçüşünden sonra sekiz y ü z a ltıd a sa lta n a ta
b aşlad ı. K a h ro la s ı T e m ü r’ü n k a v g a s ı yü zü n d en ülkede b a şk a ld ıra n b ir
k a ç c e lâ liy i tem izledi. Ü lk e y e o rta k çık a n kard eşlerin i de iy i d a v ra n a ra k
o rtad an k a ld ırd ık ta n sonra, R u m e li v e A n a d o lu to p ra k la rın ı elegeçirerek
ro m ü sta k il oldu. D o ğ ru su budu r k i O sm anit ocağın ı yenidien canland ırdı.
K ır k beş v e y a elli beş y ıl y a ş a y ıp on d o k u z y ıl s a lta n a t sürerek,
T a n rı’nın rahm etine k a v u ş tu ^ u r s a ’d a y a p tırd ığ ı im aretin türbesinde
gö m ü lm üştür. M eza rı p â k olsun.
İkinci Sultan M u r a d Ha n G a z i
15 M ü b a re k d o ğu m ları 806 y ılı a y la rın d a olup, ta h ta çık ışı 824 a y la
n d a n asib oldu. B ir ç o k fetihlerden sonra kırk d o ku z y ıl y a ş a y ıp , 855 a y
la rın d a öldü. O tu z altı- y ıl s a lta n a t sürm üştür. Bı/rsa’d a k i im areti tü rb e
sinde göm ü lüdür. M e za rı p â k olsun.
V el î Suttan Bayc^zıd H a n
M ü b a re k d o ğu m ları 851 y ılı a y la rın d a olup , ta h ta çık ışı 886 y ılın
d a n asib oldu. H em en d u rm a d an gidip kard eşi Cerrt S u lta n ’la B ursa y a
n ın d a ki Y en işeh ir o v a sın d a s a v a ş ederek C em S u lta a ’ı bozu p kaçırd ı. O
35 d a kendi san ca ğı o lan K o n y a ’ya gelip, o ra d a n a n l a r ı y l a ç ık a ra k M ısrr’a
v a rd ı.A y n ı y ıld a C em ’e m ü b a re k h ac n asip oldu. B en de
o rad a ken d ileriyle gö rü ştü m ve y u k a rıd a a n la tıld ığ ı gibi, b u eserin y a
z ılm asın a sebep o ld u la r.
S o n rad an ben b irk a ç y ıl o rad a (H ic a z d a ) n efsim i hapsedip ib ad etle
u ğ ra şa ra k Y e m e n E llerin e gitm ek isteğiyle k ald ım . Şehzade C em S u lta n
d a ça b u ca k d ön üp M ıs ır’a giderek K a y ıtb a y ’â&n ald ığı Ş a m v e H a
lep a sk eriyle b irlik te 887 m u h arrem in in son ların da çıkıp b a sk m y ü r ü y ü
şü ile A n a d o lu ’ya gitti. K o n y a ’y ı geçip A nkara y a n la rın a v a rm a d a n y e
niden bo zu lup k a çtı. A n ta ly a ’da gem iye binip, M ıs ır’a gelm eye y o l b u la -
m ıy a r a k R o d o s ’ a ğeçip y a k a la n d ı. O ra d an R o d o s b e y i M ağal M a listo -
l i a d lı pis h erifin R o m a P a p a ’sı y a k a s ın d a k i karcŞeşinin o tu rd u ğu y e rin
de y u rd u n d a y a p tırd ığ ı sağ lam b ir k a le y e k a ly o n ile g ö n
d erilen Şehzade, b irk a ç y ıl b u ra d a hapsedildi. So n ra R o m a P a p a sın a
v erilip , o d a ölünce yerin e k a rd in a li R o m a P a p a ’sı oldu. Fransa k ıra lı
gelerek bun dan k a v g a y la şeh zadeyi aldı. K ir a lın o rd u su n d ak i güzel bir
berberin zeh irli b ıça ğ ıy la şehid o ld u ğ u m eşhurdur. N u r d o lu ta b u tla rı
getirilerek B u r s a ’d a k i M u ra d iy e türbesine gö m ü lm ü ştü r. M e za rı p â k o l
sun. K ita b ın başın da da işaret o lu n d u ğ u gibi, M ıs ır’a geldiğim . sırada. la,
a n a la rın a gönderm iş o ld u k la rı m anzum m ektu p tah m is (beşlem e) e d i
lip h a y ırla a n ılm a k için b u r a y a yazıld ı.
* *
i
1005 y ılın d a £ zfter C a m isi k ita p la rın d a n n ak led ilm iş b u lu n a n aslın
dan alın ıp yazıld ı.
G a n i o lan A lla h ın en z a y ıf k u lu o lu p Şeh id i d iye tan ın an Hüseyrn'--
15 in e liy le ko ru n m u ş D iy a n b e k ir v ilâ y e tin in  m id şehrinde bu k ita b ın y a -
zılm asa b itti. B u k ita p , 1008 y ılın d a “ K it â b ü s-S u ltâ n ijry e ” v e “ H a k a n t
Ş eh n am esi” k a ra la m a s ı a ra sın d a k i n ü sh ad an istin sa h edildi. A lla h y a
zan ın gü n a h la rın ı bağışlasia İ y ilik v e gü ze llik le bitti.
Son
İsimler Cetveli
( i s i ml er i n y a n ı n da k i r a k k a n ı l a r s a y f a l a r ı , p a r a n t e z i çİQdeki l er s a t ı r l a r ı gös t e r i r . Bi r
i s mi n i ki v e y a ü ç şekl İ a y n ı hi zada, — i ş a r e t i y l e a y r ı l a r a k g ö s t e r i l mi ş ve. bi r s a t ı r d a iki
v e y a ü ç de f a t e k e r r ü r edenl e r i ki v e y a ü ç def a g ö s t e r i l m i ş t i r ) .
Ö T a h t - : S ü l e j ma n t e kk e s i : 3 9 4 ( 2 ) .
T a r s u s ; 39 4 ( 5) .
Ömer ( h a l i f e ) ' : 389 (5). T a t a r : 394 ( 2 4 ) .
Ö r g e ç Dede ( Dede K o r k u d u n oğl u ) : 3 89 T e m ü r ( A k s a k ) : 3 95 ( 4 1 ) ; 396 (I. 7).
(II). T e m ü r ( o y m a k beği ) : 3 9 0 ( 2 ) .
T o ğ m ı ş B e g : 3 87 ( 16, 20, 2 2 ) .
I. T o ğ r u l : 3 8 7 ( 2 6 ) .
II. T o ğ r u l : 3 9 2 ( 2 ) .
Pi j e n Ku y u s u : 3 9 8 Mü ) . T o ğ r u l = - Toğrul Muhanı nı e d : 391 ( 1 7 - 1 8 ,
Pu l y a : 3 9 8 ( 2 2 ) . 19, 20 - 21, 23 - 24, 25, 28, 3 2 ) ; 3 92
( 1. 5,- 5 - 6 , 8 , 14, 15) .
Tokş urmak : 390 ( 2 4 ) ; 391 (II).
Tok T e m ü r : 390 ( I ) .
R n k k a : 3 8 9 ( 14 - 1 5 ) . T o r a k Han : 3 89 ( 1) .
R o d o s : 3 9 7 ( 7, 7, 2 2 1 ; 3 9 8 (6 - 7, 17) . Trabzon : 396 (26).
R o m a P a p a ' s ı : 3 7 9 ( 1 5 ) ; 3 9 7 ( 8 , 1 0, 11 ) ; T ur aç : 385 ( 1 6 ) .
3 9 9 ( 1, 2 0 ) . , T u h H a n : 393 ( 4 ) .
Rûm ( T ü r k i y e ) : 378 ( 2 8 ) ; 379 (20) . T ur n ı ı ş H a n : 39 3 (12).
R u m e l i : 395 ( 21, 32, 4 0 ) ; 3 9 6 ( 9, 2 6 ) . T ü r k : 381 ( 3 1 , 3 1 ) ; 3 8 7 ( 1 2 ) .
Rüstem ( İ r a n destanındaki ) : , 389 (25) . T ü r k i s t a n . : 3 8 2 ( 2 3 ) ; 3 8 6 (3/2); 3 9 0 (11.
21, 31, 33, 3 5 ) .
T ü r k i s t a n Kâ f i r l e r i ; 391 ( 1 3 ) .
T ü r k Me z ar ı : 394 ( 7 ) .
Sa. cur : 3 8 7 ( 1 9 , 2 1 ) .
S a f a ( d a ğ ı ) : 3 7 8 ( 13, 3 5 ) ; 3 9 7 ( 3 7 ) . U
S a h n - i S e m â n i y y e m e d r e s e l e r i : 3 9 6 ( 25 ).
Sakl ab ( şahıs ) : 382 (7). Ur u s ( îj ahıs T : 38.2 ( 7 ) .
S a k u r : 391 ( 1, 4, 3 3 ) . Urus ( b o y ) : 386 (19).
S a l ur ( b o y ) : 3 8 5 ( 1 6 ) ; 3 8 7 ( 1 8 ) ; 3 90 Ur u s ül kesi : 3 8 7 (8 - 9) ; 390 (16).
(23).. Uzak Doğ u : 3 8 2 ( 2) .
S â m : 381 ( 29, 29, 3 2 ) .
S â m ( İ r a n d e s t a n ı n d a k i ) : 3 83 (31).
S â m â n o ğ u l l a r ı : 391 (5, 6 ).
V' âlidesi s ul t a n — Va l i de s i ha zr e t l er i ( Svıl-
S a n t a y : 3 8 7 ( 19, 2 2 ) .
S a v c ı B e ğ : 3 9 4 ( 27, . 29, 3 4 ) . t a n C e m’in a n a s ı ) : 3 7 9 ( 13, 2 ! ) .
V a n : 39 3 ( 1 6 ) .
Sebük Tegi n ( S a l u r l u ) = Si nel Te g i n
( Sal ur l u ) : 3 8 7 ( 1 8 - 1 9 , 19) .
S e b ü k T e g i n ( Gazne l i ) : 391 (7).
Sel ani k : 3 9 5 ( 4 0 ) .
S e l ç uk : 391 ( 1 2 , 1 6) . Y a d a l a s ı : 381 ( 3 4 ) ; 3 8 2 ( 2 ) .
Y â f e s : 381 -(29, 30. 32, 3 5 ) ; 3 8 2 ( 1 ) .
S e l ç uk oğ uUa r ı : 391 ( 29, 31, 3 9 ) ; 3 9 2 ( 8 .
Y a l v a ç ( ş a Ms ) : 388 ( 9).
31. 4 0 - 4 1 ) ; 393 ( 3 4 - 35, 3 8 ) ; 394
( 1 2 ) ; 39 5 ( 1 0 ) . Y a l v a ç ( v e r ) : 3 88 ( 1 0 ).
Y a s a k : 389 ( 2 9 ) .
S e l ma n A ğ a : 3 7 9 ( 1 3 ) . Y a s u : 388 (14) .
S e l ma n - 1 F â r i s î : 3 8 8 ( 2 9 ) . • Yeme n : 3 9 7 ( 2 ) .
Se me n d i r e : 39 5 ( 4 0 ) ; 3 9 6 ( 2 6 - 2 7 ) . Yenişehir o v a s ı : 396 ( 3 4 ) .
Sevinç : 385 ( 4 ) . Yezd ( ş a h ı s ) : 380 (31) .
S i v a s : 3 9 4 ( 1 9 ) ; 395 ( 3 9 ) . Y e z d { ş ehi r ) : 381 ( I ) ; 3 8 2 ( 2 4 ) .
S ö ğ ü t ç ü k : 3 9 4 ( 3 5 , 39, 41 ) - 395 ( I ) . ' Ye z i d : 3 8 3 ( 1 8 ) .
S u b h a n D a ğ ı : 39 3 ( 2 2 ) . Yı l dı r ı m B a y a z ı d Han Gaz, : 395 ( 3 7 ) .
S u l t a n Dede Ö m e r Ru ş e n î : 3 7 8 ( 6 ) .
Sultanşah : 392 ( 3 3 ) .
S u n g u r = S u n g u r B e ğ : 3 9 0 ( 1 5, 25, 3 3 ) .
Sungur- T e g i n : 3 9 4 ( 1 4 . 1 5) , Z ç n c j : 381 ( 30ı.
İ ZAHLI OSMANLI TARÎ Hİ
KRONOLOJ İ Sİ
*
Büyük tarihçim iz İsm ail Hâmi Danişmed’in yıllardan beri
hazırladığı ve şimdiye kadar iki cildi neşredilmiş olan bu kıy
m etli eserin üçüncü cildi de yakında çıkacaktır. H er kitabın
sonuna dört m ükem m el endeksle tahlilî bir fihrist ilâve olu
narak, T ürkiyede ilk defa, dünya ilim kitapları çapında bir
âbide vücuda getirilm iştir. A y rıca her cildin ihtiva ettiği ta
rih ler arasm da gelen Sadrazam larm , Şeyhislâm ların, K aptanı-
deryaların izahlı cetvelleri eklenm iştir ki bu kısım başlı başına
h er m ünevverin istifade edeceği bir m ehazdır.
B İR tN C Î C İL T
İK İN C İ C İLT
Ü ÇÜ N CÜ C İL T
750 K uruş