Безжични и мобилни системи (ИМБ)

Безжични и мобилни системи (МТ)

Проф. д-р Соња Филипоска

Проф. д-р Анастас Мишев
Летен семестар 2021/2022
 Воведни поими

• Терминологија
• Факти и бројки
• Регулација и регулаторни тела
 Зошто мобилни комуникации?
• Најголемиот интегриран систем од хардвер, софтвер и
мрежи
• Најголем број на претплатници
• Мобилните уреди доминантен начин за конзумирање
на Интернет содржини
• Нови можности, нови проблеми
• Длабоко интегрирана технологија во сечии живот,
постојано, насекаде
Компјутерите во следните децении?
Компјутерите се интегрирани (95% вградени системи)
• Мали, ефтини, портабилни, заменливи – се помалку се посебни уреди

Технологијата е во позадината
• Компјутерите се свесни за околината и соодветно се адаптираат
(“location awareness”)
• Компјутерите ја препознаваат локацијата на корисникот и соодветно се
однесуваат (пример: call forwarding, fax forwarding, “context awareness”))

Технолошки напредок
• Повеќе пресметувачка моќ во помали уреди
• Рамни, лесни екрани со мала потрошувачка
• Нови кориснички интерфејси заради малите димензии
• Повеќекратни безжични интерфејси: WLAN, WWAN, телекомуникациски мрежи ...
(„overlay networks“)
 Мобилни комуникации
• Два аспекти на мобилноста:
– Корисничка мобилност: корисникот комуницира (безжично) “секогаш, секаде
и со секого”
– Преносливост на уредите: уредите можат да се поврзат на мрежата секогаш и
секаде
– Безжично vs. мобилно Примери
û û декстоп компјутер
û ü лаптоп во хотел
ü û безжична LAN во историска зграда
ü ü Smartphone
• Зголеменото побарување за мобилни комуникации креира потреба од
интегрирање на безжичните мрежи во постојната мрежна
инфраструктура
– Локални мрежи: стандардизација на IEEE 802.11
– Интернет: Mobile IP проширување на стандардниот IP
– WAN: примери спојување на GSM и ISDN, VoIP преку WLAN и POTS
 Примени I
• Возила
– Пренос на вести, состојба на патишта, временска прогноза,
мултимедија преку DAB/DVB-T
– Лични комуникации преку GSM/UMTS/LTE
– Позиционирање преку GPS
– Локални и ад-хок мрежи помеѓу блиски возила за избегнување на
незгоди, наведување, редундантност
– Податоци за возилото се пренесуваат до сервис заради рано
утврдување на проблеми и одржување

• Итни служби
– Рано пренесување на податоците за пациентите кои се
превезуваат до болницата заради подобра припрема за прием,
рана дијагностика
– Замена на фиксната инфраструктура во случај на природни
непогоди
– Кризи, војни, ...
Типична примена: патен сообраќај

UMTS, WLAN, c
DAB, LTE, GSM, ho
ad
cdma2000, TETRA, ...

Smartphone,
Laptop, Tablet, LTE,
GSM, UMTS, WLAN,
Bluetooth, NFC ...
 Мобилни и безжични сервиси –
секогаш наjдобро поврзани
LTE LAN
DSL/ WLAN GSM/GPRS 53 kbit/s 10 Mbit/s 1 Gbit/s,
50 Mbit/s Bluetooth 500 kbit/s WLAN
300 Mbit/s

UMTS
2 Mbit/s

GSM/EDGE 384 kbit/s,

DSL/WLAN 3 Mbit/s
UMTS, GSM
GSM 115 kbit/s, 384 kbit/s
WLAN 11 Mbit/s
 Примени II
• Директен пристап до податоците за клиентите во централната локација
• Конзитентност на податоците за сите агенти
Трговски • Мобилни канцеларии
патници

• Оддалечени сензори, метеоролошки, сеизмолошки

• Флексибилност, пр. саеми и други собири
Замена за • Локална мрежа во историски згради
фиксна мрежа

• Интернет пристап на отворен простор

• Интелигентни туристички водичи со ажурни информации соодветни на тековната
Забава, локација
едукација, ... • Ад-хок мрежи за игри за повеќе играчи
History
Info
 Локациски зависни сервиси
Сервиси свесни за локацијата
• Кои сервиси постојат во локалната околина (печатачи, факсови, сервери итн. )

Follow-on сервиси
• Автоматски call-forwarding

Информациски сервиси
• “push”: пример тековна понуда во супермаркет
• “pull”: каде е најблиската аптека?
Сервиси за поддршка
• Кеш, меѓурезултати, информации за состојбата итн.

Приватност
• Кој смее да знае за локацијата?
 Мобилни уреди
ПДА Laptop/Notebook
Пејџер
• графички екрани • целосна функционалност
• само за прием
• препознавање на симболи • стандардни апликаци
• мал екран
• кратки текст • едноставен WWW
пораки
Сензори,
вградени
контролери

Мобилни телефони
• глас, податоци
• едноставни графички екрани
Паметни телефони
• мала тастарутра
• поедноставени верзии на
стандардни апликации

перформанси
Се губи границата на можностите на типовите на уреди
(пр. паметни телефони, вградени PC-а, …)
Ефекти од портабилноста на уредите
Потрошувачка на енергија
• Ограничена пресметувачка моќ, понизок квалитет на екрани, мал простор за складирање
заради ограничен капацитет на батериите
• CPU: power consumption ~ CV2f
• C: internal capacity, reduced by integration
• V: supply voltage, can be reduced to a certain limit
• f: clock frequency, can be reduced temporally

Губење на податоци
• Поголема веројатност, треба да се предвиди уште во дизајнот (пр., дефекти, кражба)

Ограничен кориснички интерфејс

• Компромис помеѓу преносливост и големина на прстите
• Интеграција на препознавање на симболи или говор, гестикулација
Ограничена меморија (во споредба со PC)
• Флеш меморија и други алтернативи
 Споредба на безжични и фиксни
мрежни
Поголема загуба заради интерференции
• Мотори, громови

Ограничено со регулатива на фреквенциите

• Фреквенциите треба да бидат координирани, голема зафатеност на искористливите фреквенции

Помали брзини на пренос

• Локални-стотици Mbit/s, регионални пр., 53kbit/s with GSM/GPRS, 150 kbit/s со EDGE, 40 Mbit/s со HSDPA, уште повеќе
со LTE

Поголеми доцнење, поголем jitter

• Воспоставување врска со GSM – неколку секунди, неколку стотини милисекунди кај други безжични системи, неколку
милисекунди кај LTE

Помала безбедност, поедноставни напади

• Радио интерфејсите се видливи за сите, базните станици можат да бидат симулирани и да привлекуваат повици од
мобилните телефони

Етерот е секогаш споделен медиум

• Безбедните механизми за пристап се од особена важност
 • Рана историја: чад, светло,
знаменца
• 19. век – електромагнетни
бранови, Фарадеј, Максвел,
Херц

Кратка • Маркони, 1896, безжичен

телеграф

историја • Почеток на 20. век, транс

атлански врски, гласовна
комуникација преку
континент, телефони во
возови, телевизија,
фреквентна модулација
 Кратка историја 2

1958 • аналогна мобилна телефонија во Германија

1982 • почеток на GSM спецификацијата

1983 • аналогна мобилна телефонија во САД

1992 • почеток на GSM имплементација

1997 • WLAN спецификација

 Кратка историја 3
1998 • спецификација на наследници на GSM

1999 • дополнителни WLAN стандарди

2000 • зголемени податочни брзини на GSM

2001 • 3G

2005 • WiMAX како DSL алтернатива

2010 • LTE во поголемите градови

2014 • LTE Advanced проби

2017 • 4.5G - 5G
Безжични претплатници низ светот
(предвидување од 1998)
700

600

500
Americas
400 Europe
Japan
300 others
total
200

100

0
1996 1997 1998 1999 2000 2001

2014 more than 7 billion subscriptions – be aware: this includes

many devices!
 Мобилни телефони на 100 луѓе во 1999
Germany
Greece
Spain
Belgium
France
Netherlands
Great Britain
Switzerland
Ireland
Austria
Portugal
Luxemburg
Italy
Denmark
Norway
Sweden
Finland
0 10 20 30 40 50 60

2005: 70-90% во западна Европа, 2009 (десет години подоцна): > 100%!
 Глобален ИКТ развој

Global ICT developments, 2001-2019*

108.0
Mobile-cellular telephone subscri pt ions
100
Individuals using the Internet

Fixed-telephone subscripti ons 83.0

80 Activ e mobi le-broadband subscriptions

Fixed-broadband subscriptions
Per 100 inhabitants

60
53.6

40

20 14.9

12,1

0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019*

Note: * Estimate
Source: ITU World Telecommunication /ICT Indicators database
 Мобилни претплатници

Global mobile-cellular subscriptions,

total and per 100 inhabitants, 2001-2019*
9.000 120
Mobile-celullar subscriptions (millions)

8.000
Subscriptions (in millions) 100
7.000
Per 100 inhabitants

Per 100 inhabitants

6.000 80

5.000
60
4.000

3.000 40

2.000
20
1.000

0 0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019*
 Мобилни широкопојасни
претплатници

Active mobile-broadband subscriptions per 100 inhabitants, 2007-2019*

140

Developed 121.7
120
World

100 Developing
Per 100 inhabitants

83.0
80
75.2
60

40

20

0
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019*
 Мобилни претплатници по региони

Mobile-cellular subscriptions per 100 inhabitants, 2019*

160
140,1
140

118,4
120 111,7 110,1 108,0
100,6
100
80,1
80

60

40

20

0
CIS** Europe Asia & Pacific The Americas World Arab States Africa

Regions are based on the ITU BDT Regions, see: http://www.itu.int/ITU-D/ict/definitions/regions/index.html

Note: * Estimate ** Commonwealth of Independent States
Source: ITU World Telecommunication /ICT Indicators database
 Развиени и земји во развој

2000 2005
2017*

Developing
Developed
Developed Developed
Developing

Developing
Total 719 million
Total 2.21 billion
The developed/developing country
classifications are based on the UN M49, see:
http://www.itu.int/en/ITU-
D/Statistics/Pages/definitions/regions.aspx.ht

Total 7.7 billion

 Статистики
(09/2002 / 12/2004 / 04/2006 / Q4/2007 / Q1/2012 / Q1/2016/Q1/2019)
• Total Global Mobile Users
• 869M / 1.52G / 2G / 3.3G / 7,5G/8.9G
• Total Analogue Users 71M / 34M / 1M
• Total US Mobile users 145M / 140M / 341M
• Total Global GSM users 680M / 1.25 1.5G / 2.7G
• Total Global CDMA Users 127M / 202M
• Total TDMA users 84M / 120M
• Total European users 283M / 343M
• Total African users 18.5M / 53M / 83M
• Total 3G users 130M / 130M / 130M (China with
820k base stations)
• Total 3G/UMTS users 1G
• Total South African users 13.2M / 19M / 30M
• European Prepaid Penetration 63%
• European Mobile Penetration 70.2%
• Global Phone Shipments 2001 393M / 1G 2008
• Global Phone Sales 2Q02 96.7M
www.cellular.co.za
www.gsmworld.com
www.cellular-news.com
Бројките варираат, во зависност од изворот!
• #1 Mobile Country China (139M / 300M / 1.3G)
• #1 GSM Country China (99M / 282M / 483M)
• #1 SMS Country Philipines
• #1 Handset Vendor 2Q02 Nokia (37.2%)
• #1 Network In Africa Vodacom (6.6M / 11M)
• #1 Network In Asia Unicom (153M)
• #1 Network In Japan DoCoMo
• #1 Network In Europe T-Mobile (22M / 28M)
• #1 In Infrastructure Ericsson
• SMS Sent Globally 1Q 60T / 135G / 235G / 650 G
• SMS sent in UK 6/02 1.3T / 2.1G
• SMS sent Germany 1Q02 5.7T
• GSM Countries on Air 171 / 210 / 220
• GSM Association members 574 / 839
• Total Cost of 3G Licenses in Europe 110T€
• SMS/month/user 36
• 25 G apps downloaded by 315 M Apple devices
На глобално ниво
Македонија
 Истражувачки предизвици
Безжични комуникации
• Квалитет на пренос (bandwidth, error rate, delay)
• Модулација, кодирање, интерференции
• Пристап до медиумот, регулација
• ...

Мобилност
• Локациски зависни сервиси
• Локациска транспарентност
• Поддршка за квалитет на сервис (delay, jitter, безбедност)
• ...

Портабилност
• Потрошувачка на енергија
• Ограничена пресметувачка моќ, големина на дисплеј, ...
• Искористливост
• ...
 Референтен модел

Application Application

Transport Transport

Network Network Network Network

Data Link Data Link Data Link Data Link

Physical Physical Physical Physical

Radio Medium
 Организации
§ 3 главни категории:
ú Регулација
Federal Communications Commission (FCC)
Européen Télécommunications Standards Institute (ETSI)
ú Стандардизација
Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE)
ú Компатибилност и сертификација
Wi-Fi Alliance
§ Сите работат заедно и се надополнуваат
§ Зошто се потребни ?
 Тела за регулација
• Дадена организација управува со полисите
и законите за комуникациите и е одговорна
пред владата
– US – FCC
– UK – OfCom (office of communications)
– Australia – ACMA (Australian Communications and
Media Authority)
– MKD - ? Агенција за електронски комуникации
http://www.aek.mk/
 Што се регулира?
• Достапни радио фреквенции
– бесплатни:
• Industrial Scientific Medical (ISM) и
• Unlicensed National Information Infrastructure (U-NII)
– Добри и лоши страни ?
• Нивоа на излезна моќност на сигналите
• Внатрешна и надворешна употреба
– Пример 5.15–5.25 U-NII е ограничен само на
внатрешна употреба
 ITU-R
§ International Telecommunications Union Radio
communication - United Nations
§ Одржува база на доделените фреквенции и
помага во координацијата на ЕМ спектарот
преку 5 административни региони
ú Region A: The Americas
ú Region B: Western Europe
ú Region C: Eastern Europe
ú Region D: Africa
ú Region E: Asia and Australia
§ Го одржува т.н. Master International Frequency
Register кој содржи 1,265,000 доделени земни
фреквенции
 IEEE стандарди
• Institute of Electrical and Electronics Engineers
• 802 – computer data networks
– 802.3 - Ethernet
– 802.11 – WLAN
– 802.16 – WiMAX
– 802.20 – mobile broadband wireless
• Amendments & drafts
 Wi-Fi Alliance - www.wi-fi.org
• Глобална, непрофитна индустриска
асоцијација
– Повеќе од 300 членови
• Wi-Fi - wireless fidelity
• Организација за сертифицирање
– Тестирање и интероперабилност
• Wi-Fi Certified
 Програми за сертификација
WPA2 with
EAP (Extensible
IEEE Protected
Wi-Fi WiGig WPA2™ Authentication
802.11a/b/g/n/ac Management
Protocol)
Frames

TDLS (Tunneled
Miracast™ Wi-Fi Aware Wi-Fi Location Passpoint™
Direct Link Setup)

Wi-Fi Protected WMM® (Wi-Fi

Wi-Fi Direct™ WMM-Power Save Voice-Personal
Setup™ Multimedia™)

WMM-Admission
Wi-Fi TimeSync Wi-Fi Vantage CWG-RF Voice-Enterprise
Control

IBSS with Wi-Fi

Wi-Fi Home Design
Protected Setup
 Накратко

AEK ги прави правилата

IEEE решава како да се работи во

рамките на тие правила

Wi-Fi алијансата се грижи уредите да

се компатибилни