Компјутерски Мрежи Chapter1

Andrew S.
Tannenbaum Computer Networks Chapter 1
Computer Networks
CHAPTER 1
Вовед
Во секој од последните три века доминираше по една технологија.18-тиот век
беше ера на механичките системи придружувајќи ја индустриската технологија.19-
тиот век беше ера на парната машина. Во 20-тиот век клучна тахнологија беше IT.
Во овој век се случи и инсталацијата на телефонската мрежа, пронаоѓањето на
радиото и ТВ, раѓањето на компјутерската индуструја, како и лансирањето на
комуникациските сателити.
Со брзиот технолошки напредок, овие области брзо конвергираа и разликата
меѓу собирањето, транспортот, складирањето и обработката на информациите
исчезна.
И покрај тоа што компјутерската индустрија е млада во споредба со другите
индустрии, компјутерите доживеја спектакуларен прогрес. Во првите две декади од
нивното постоење тие беа централизирани, сместени во големи простории. Средно
големите компании и универзитетите имаа по еден или два вакви компјутери, а
големите институции и повеќе.
Спојувањето на компјутерите и комуникациите имаше битно влијание на
начинот на кој компјутерските системи се организирани. Концептот на еден
компјутер кој се грижи за сите обработки во една организација е застарен и заменет
со нов модел со голем број на посебни но поврзани комјутери. Овие системи се
наречени компјутерски мрежи.
КМ (компјутерска мрежа) е колекција од автономни компјутери меѓусебно
поврзани со единствена технологија. Два компјутери се умрежени ако се способни
да разменуваат информации. Повзувањето може да биде преку: бакарна жица,
оптички кабли, микробранови, инфрацрвени бранови и комуникациски сателити.
КМ може да бидат со различна големина и форма. Всушност Интернетот не е КМ
туку мрежа од мрежи, Web е дистрибуиран систем што работи над Интернет.
Има голема конфузија помеѓу КМ и дистрибуиран систем. Во дистрибуиран
систем колекцијата од независни компјутери се претставува кон корисниците како
еден кохерентен систем.Често за оваа имплементација на овој модел е одговорен
еден слој од софтверот на врвот од оперативниот систем наречен middleware.
Познат пример за дистрибуирана систем е WWW каде се изгледа како документ.
Додека во КМ оваа кохерентност, модел, софтвер се отсутни.Корисниците се
изложени на самите машини, без системот да се обидува да да направи машините
да изгледаат кохерентно. Ако машините имаат посебен хардвер и оперативни
системи, тогаш тоа е ведливо и за корисниците, и ако корисник сака да изврши
некој програм на друга машина тој треба да се логира и да го извши таму
Дистрибуираниот систем е софтверски систем кој е изграден над мрежата, и
затоа разликата помеѓу мрежата и дистрибуираниот систем е во софтверот
Анчев Благој Компјутрески Мрежи 1

Andrew S. Tannenbaum Computer Networks Chapter 1
(посебно во оперативниот систем), а не во хардверот. Сепак има големо

преклопување помеѓу овие два субјекти.
Користењето на КМ
Бизнис примена
Многу компании имаат голем број на компјутери. Така една компанија може
да има посебни компјутери за следење на производството, водење на попис, платни
списоци итн. Нека секој од овие компјутери може да работи независно еден од
друг, сепак ке се јави момент кога ќе треба да земат информациите за компанијата.
Овде станува збор за делење на ресурси, и идејата е да се направи сите
програми, опрема, и поважно податоци да бидат достапни за секого на КМ без
разлика на неговата локација и ресурсите што тој ги има. Еве еден многу
распространет пример за ова. Група од вработени делат принтер. Наместо да има
многу принтери има еден мрежен принтер со што штеди на пари, одржување и
воедно се зголемува брзината.
Покрај ова делање на физички ресурси има и друго поважно а тоа е делење на
информации. Секоја средна и поголема компанија се повеќе зависи на
компјутеризирани информации, како што се записи за клиенти, пописи, сметки,
финансиски извештаи и многу друго. Ако на една банка паднат сите компјутери таа
не би издржала ни пет минути, ако во една фабрика со компјутерско-контролирано
производство падне тој компјутер производството би застанало. Сите овие примери
за многу зависни на КМ.
Во малите претпријатија компјутерите најверојатно ке бидат во иста
просторија, но кој големите можат да бидат рарфрлани на повеќе локации па дури
и згради. Сепак се јавува потреба некоја личност од Скопје да пристапи кон базата
на податоци во Сиднеј што е на илјадници километри одалечена Идејата на КМ
може да е и да се стави крај на “тиранијата на географијата”.
Да замислиме дека еден информациски систем на една компанија се состои од
една или повеќе бази на податоци, и одреден број на вработени кои имаат потреба
да пристапат кон нив од далечина.Во овој модел податоците се сместени на моќни
компјутери наречени сервери, кои се одржувани од систем администратор, и
вработените имаат поедноставни машини наречени клиенти, со кои тие
пристапуваат кон податоците. Понекогаш на човекот корисникот ќе мислиме како
на клиент, а не на неговиот комјутер. Клиентските и серерските машини се
поврзани со КМ како што е прикажано на долната слика. Овде сме ја претставиле
КМ едноставно без нејзините детали.

слика 1 мрежа со два клиенти и еден сервер
Овој модел што е прикажан на сликата е наречен клиент-сервер модел. Овој

модел е широко распространет и е основата на употребата на КМ. Овој модел може
да се употреби кога клиентот и серверот се во иста зграда (мала фирма), но и кога
тие се значително одалечени меѓу себе.Пример за ова е кога некој човек од дома ќе
пристапи кон страна на WWW. Во многу случаеви серверот може да опслужи
повеќе клиенти.
Ако го погледнеме овој модел подетално ќе видиме дека тука учествуваат два
процеси, еден на клинтската машина и друг на серверот. Комуникацијата се одвива
така што клиентскиот процес му праќа порака преку КМ на серверскиот процес и
потоа клиентскиот процес чека одговор од серверскиот процес. Серверскиот
процес го прима барањето и ги извршува бараните операции и ги праќа побараните
податоци кон клиентскиот процес. Овие пораки се прикажани на долната слика.
слика 2 клиент-сервер модел
Втората цел на местењето на КМ е во врска со луѓето, а не со информациите

или пак компјутерите.КМ може да обезбеди моќен медиум за комуникација не само
меѓу вработените туку и меѓу други луѓе. Скоро секоја компанија со повеќе
компјутери има e-mail со кој се врши голем дел од дневната комуникација.
Но со e-mail не е единсвениот вид на подобрена комуникација со помош на
КМ. Со една мрежа сега е многу полесно повеќе луѓе кои работат оделно да
напишат извештај заедно. Кога некој вработен ќе направи измена на некој

документ, истиот е веднаш достапен на сите учесници наместо да чекаат со денови

да го добијат.Ваквото забрзување ги прави компаниите многу поуспешни.
Друг вид на комункација со помош на компјутер е видеоконференција. Со
една ваква технологија вработените можат да држат состаноци иако се на поголемо
растојание еден од друг. Видеоконференцијата е моќна алатка со која се елиминира
трошокот и времето потребни за патувања.
Друга цел на се повеќе компании е изведувањето на бизнисот електронски со
други компании (особено со купувачите и снабдувачите). Така на пример некој
производител на одредена стока кои купува друга стока од различни снабдувачи
која му е потребна за производство може да ја изведува со помош на КМ, со што се
зголемува неговата ефикасност.
Друга цел што со текот на времето станува се поважна и актуелна е
изведувањетио на биснисот преку интернет. Авио-компании, книжарници, музички
продавници открија дека многу од муштериите сакаат да купуваат преку интернет.
Па така се повеќе компании имаат онлајн каталози и примаат нарачки преку
интернет. Ова се повеќе растечка појава е наречена електронска трговија (e-
commerce).
Домашни примени
Во последно време причината што луѓето што купуваат компјутери за
домашна употреба не е само за ворд процесирање и игри туку се повеќе за
користење на интернет. Еве некои попопуларни користења на интернет за домашна
употреба :
1. Пристап кон одалечени информации
2. Лице-кон-лице комуникација
3. Интерактивна занимација
4. Електронска трговија
Пристапот кон одалечени информации може да дојде во повеќе форми. Може
да биде сурфање на WWW заради информации само за забава. Ова може да
вклучува уметност, готвење, бизнис, политика, историја, здравје, хоби, рекреација
наука, спорт, патување, итн.
Многу весници станаа он-лајн и можат да се персонализираат. Така на
пример можно е да му кажеме на еден весник кои теми не интересираат, а кој не не
интереситаат и тој да ни ги доставува само оние теми кои не интересираат, па дури
е и можно тие да се преземат од интернет на нашиот компјутер за време на ноќта и
истите да се отпечатат пред нашиот доручек. Со ова ќе се елеминира
дистрибуцијата која секогаш била тесно грло за весниците.
Покрај ова можеме да имаме и он-лајн дигитална библиотека. Ваков е
примерот со ACM, IEEE кои веќе имаат многу списанија и конференции кои се он-
лајн. Овој тренд го следат и многу други и поради тоа каки и цената, големината,
печатените книги може да се исфрлат.
Сите претходно наведени примени вклучуваат интеракција меѓу одалечена
база на податоци и личност. Втора голема употреба на мрежите е лице-кон-лице
комуникација, што стана одговор на употребата на телефонот во19-тиот век. E-

mail-от веќе е огромно користен дневно низ целиот свет и се повеќе се користи. Се
повеќе се користи и аудиото и видео за комуникација.
Се повеќе се користи instant messaging кои има основи од UNIX-овиот talk
програм со кои се овозможува комуникација преку пораки меѓу две лица во реално
време. Мултиверзија на ова е Chat room во која повеќе лица пишуваат пораки кои
се гледаат од страна на сите.
Друга многу популарна работа се news групите кои дискутираат за сите
замисливи теми. Во овие дискусиони групи пораката од едно лице може да се чита
од сите зачленети лица и да се коментира истата. За раслика од chat room кај news
групите комунукацијата не е во реално време.
Друг вид на лице-кон-лице комуникација чеесто се нарекува peer-to-peer
комуникација. Таа се разликува од клиент-сервер моделот. Тука индивидуите кои
формираат лабава група можат да комуницираат со други во групата. Ова е
покажано на долната слика. Во принцип секое лице може да комуницира со еден
или повеќе други лица, и тука не постои фикасна поделба во клиенти и сервери.
слика 3 peer-to-peer систем
Peet-to-peer многу се проучи во 2000-тата со сервисот наречен Napster, со кој

во едно време дури над 50 милиони луѓе менуваа музика и тоа веројатно беше и
најголемиот скандал со авторски права во историјата. Идејата веше во тоа што
членовите ја регистрираа музика што ја поседуваа на нивните хард дискови во една
централизирана база со податоци. Корисниците портоа пребаруваа низ базата за
одредена музика и Napster ги упатуваше каде таа се наоѓа без притоа да чува
музика кај себе. Но и покрај ова судовите рашија дека ова претставува кршење на
авторските права и Napster престана со ваквото работење, по што по кратко време
тој банкротираше.
Но во следната генерација на peer-to-peer системи се елиминираше
ценрализираната база со податоци со тоа што секој корисник има своја локална
база, како и овозможува листа на луѓе кои се во близина и корисници на овој
систем. Со ова се избегнаа правните проблеми и излегоа огромен број на вакви
системи кои го замениа Napster. Ваквата peer-to-peer комуникација како и друг вид
на peer-to-peer комуникација се очекува да се рашири во иднина.
И електронскиот криминал е подложен на законите за авторски права.
Електронското коцкање една жешка тема. Бидејќи комјутерите од самиот нивни

почеток симулираат одредени рабори зашто тогаш не би ги симулирале и слот

машините, рулерите итн. Во некои држави ова е дозволено (Англија), а во други
тоа не е.
Друго користење на интернет е например со апликациите за телефонски
јавувања, видео телефон, интернет радио и други кои земаат се поголем замав. Тука
спаѓа и учењето од далечина.
Третата категорија е забавата, која е голема и растечка индустрија. Се повеќе
филмови и квизови се достапни он-лајн и стануваат интерактивни. Се е
позастапена живата телевизија на интернет. Се повеќе игри се достапни он-лајн и
може да се инраат он-лајн.
Четвртата категорија е електронската трговија. Купувањето од домашниот
комјутер веќе е многу популарно и зема голем процент, особено во САД.
Корисниците ги разгледуваат каталозите што се на веб сајтовите и порачиваат од
нив со помош на кредитни картички или на некој друг начин.
Друг аспект на електронското работење кое во мементов се случува е
плаќањето на сметките, управувањето со банкарската сметка преку интернет. Ова
само ќе се зголеми со станувањето на мрежите побезбедни. Потоа произлезе и еден
друга аспект на електронскато траговија кој никој не ја предвиде се он-лајн
аукциите. За разлика од традиционалната е-трговија која го користи моделот на
клиент-сервер, овде станува збор за peer-to-peer комуникација.
На долната табела се прокажани некој од попопуларните облици на е-
трговија.
таг цело име пример

B2C Business-to-consumer Порачка на книги он-лајн
B2B Business-to-business Производител нарачува од снабдувач
G2C Govermment-to-consumer Владата дистрибуира образци за данок
C2C Consumer-to-consumer Аукција на продукти он-лајн
P2P Peer-to-peer Размена на датотеки
Без сомнеж можеме да кажеме дека опсегот на користењето на КМ ќе расте

многу бргу во иднина. КМ може да станат многу важни зз луѓето кои се геогравски
поодалечени, давајќи им го истиот пристап на информации и услуги како и на
луѓето од градовите. Потоа учењето од далечина може да има голем ефект врз
луѓето како и посматрањето на пациентите од далечина.
Мобилни корисници
Еден од најбрзите растечки сегменти во компјутерската индустрија е

производството на мобилни компјутери. Многу сопственици на вакви компјутери
поседуваат desktop машини во своите канцеларии и домови и сакаат да бидат
поврзани со својата домашна база дури и кога се некаде на пат. Бидејќи жичената
конекција е невозможна во автомобилите и авионите се јавува голем интерест за
безжичното мрежно работење.

Организаторите на денешните компјутерски конференции поставуваат

безжична мрежа во областа каде се одржува конференцијата. На тој начин му
овозможуваат на секој со notebook компјутер и безжичен модем да биде поврзан на
Internet со самото вклучување на компјутерот. Оваа идеја ја имаат искористено и
некои универзитети. Поствувајќи безжична мрежа во областа на кампусот им
овозможуваат на студентите да се консултираат со каталогот на библиотеката и да
си ги читаат своите електронски пошти седејќи под дрвата во паркот. Постојат
уште многу примери каде безжичните мрежи се од голема вредност.
И покрај тоа што безжичното мрежно работење и мобилното компјутерство
се често поврзувани тие не се индентични. Во табелата е покажана разликата меѓу
фиксни безжични и мобилни безжични компјутери. Дури и notebook компјутерите
се понекогаш жичено поврзани. На пример ако некој го приклучи својот notebook
компјутер на телефонската линија во хотелската соба, има мобилност но не и
безжично мрежно работење.
Безжичност Мобилност Апликации

Не Не Desktop компјутер во канцеларија
Не Да Notebook компјутер користен во хотелска соба
Да Не Мрежи во стари згради без жици
Да Да Подвижна канцеларија;PDA за чување податоци
Табела 1.
Од друга страна пак некои безжични компјутери не се мобилни. Битен

пример е компанија која поседува стара мрежна инфраструктура во зградата и сака
да ги поврзе своите компјутери. Инсталирањето безжична мрежа може да чини
многу помалку отколку да се ангажира работник за поставување жици во зградата.
Секако постојат вистински мобилни безжични импликации, започнувајќи
од преносна канцеларија до минијатурни PDA кои луѓето ги користат за шопинг.
Паеалелно со брзиот раст на безжичната технологија расте и бројот на
сферите од секојдневниот живот во кои таа зазема голема улога. Како пример каде
се има најдено примена можеме да ги споменеме следните случаи: кај апаратите
поставени во близина на паркинг плацовите кои го контролираат времето
дозволено за паркирање, кај апаратите за продавање на најразлични артикли така
наречените „vending machines“, кај детекторите за чад кои го вклучуваат
протвпожарникарскиот аларм и т.н.
Друга интересна област на безжичното мрежното работење е очекуваниот
спој на мобилните телефони и PDAs во мали безжични компјутери. Првиот обид
бил мал безжичен PDA кој можел да прикаже Web страници на својот тенок екран.
Овој систем наречен WAP 1.0 (Wireless Application Protocol), бил неуспешен
најмногу поради малите екрани, ниската бранова должина и слабите услуги. Но
поновите уреди и сервиси ќе бидат многу подобри со WAP 2.0 .
Движечката сила позади феноменот наречен m-commerce (mobile commerce)
се состои од цел тим на производители на бежични PDA и мрежни оператори се со
цел да се земе што е можно поголем дел од питата на електронскиот бизнис. Една
идеа да се користат бежичните PDA како еден вид на електронски паричници

наместо кредитни картички и кеш, притоа наплатата се врши на сметката на

мобилниот телефон. Од гледна точка на продавачите ова и не е така позитивно
бидејќи муштеријата може да провери на кои се места може да го најде бараниот
производ и по која цена. Друга идеја се мобилните мапи, а цела низа на апликации
се појавуваат со се поголемата раширеност на овие уреди.
IBM веќе има произведено часовник со оперативен систем Linux кој има
бежична конекција на Internet за испраќање и примање на електронска пошта. Во
иднина луѓето ќе можат да разменуваат бизнис картички само со покажување на
своите часовиници. Користејќи wearable wireless computers ќе можат да пристапат
во заштитени соби на ист начин како што тоа денес го прават со магнетните
картички. Едноставно можностите се неограничени.
Социјален аспект
Широката распространетост на мрежното работење наметнува цела низа од

нови социјални, етички и политички проблеми. За да се наведат сите би требало да
се испише цела книга затоа би навеле само некои од нив.
Популарна опција на многу мрежи се така наречените newsgroups или
огласни табли каде луѓето разменуваат мислења и пораки со своите
истомисленици, користејќи го лесниот пренос на неограничен текст, фотографии
во боја со висока резолуција па и кратки вдео клипови. Кога темите на кои се
дискутира би се однесувале само на технички прашања, или некое хоби како што е
градинарството на пример, не би се појавиле толку многу проблеми. Проблемите се
јавуват кога се дискутира на осетливи теми како политика, религија или секс, при
што јавно се напаѓаат држави и религии, се прикажуваат порнографски снимки.
Некои луѓе сметаат дека ова е едноставно неприфатливо и некои работи мораат да
се цензурираат. Дебатата секојдневно расте, зашто во различни држави постојат
различни и конфликтни закони во однос на ова прашање.
Постојат многу случаи мрежните оператори да бидат тужени под обвинение
дека се одговорни за содржините што ги пренесуваат, исто како што се весниците
или списанијата. Во своја одбрана тие се споредуваат со телефонските компании и
поштите велејќи дека неможат да го контролираат секој корисник што ќе рече или
испрати. Доколку се нафатат да ги цензурираат сите пораки што се разменуваат ќе
треба да го бришат и најситното нешто што би можело да даде повод за тужба, а со
самото тоа им го скратуваат правото на своите корисници за слободен говор.
Спорни случаи се јавуваат и во компании каде работодавците си даваат за
право да ги проверуваат па дури и цензурираат пораките и електронските пошти на
работниците вклучувајќи ги и оние кои им се испратени од домашните компјутери
после работното време. Сите работници не се согласуваат со ваквите постапки.
Многу сличен е случајот со универзитетите и студентите, средните
училишта и учениците. Сметајќи дека материјалите кои се разменуваат кај некои
newsgroups се несоодветни за учениците помали од 18 години училиштата го имаат
укинато пристапот до нив. Меѓутоа ова наидува само на негативни реакции.
Овде не може а да не се спомене односот меѓу владите и граѓаните. На
многу Internet сервис провајдери има инсталирано системи кои душкаат во сите

примени и испратени електронски пошти со цел и надеж дека ќе се дојде до

информации за некои нелегални активности.
Друга многу користена опција која ја нудат компјутерските мрежи е
испраќањето анонимни пораки. Тоа им овозможува начин на студентите,
војниците, работниците, граѓаните да го искажат својот револт за илегалните
активности на некои од професорите, офицерите, надлежните, политичарите, без
никаков страв од репресии.
Секогаш со доброто доаѓа и некоја лоша страна. Internet нуди можности за
неверојатно брзо наоѓање на информациите кои ни се потребни, но секогаш треба
да се има во предвид веројатноста дека тие информации може и да не се точни.
Можеби се напишани од добитник на Нобелова награда, а можеби од некој
тинејџер што го напуштил средното училиште.
Треба да се води сметка и за електронските пораки кои што содржат
извршни програми кои што се извршуваат на машината на примачот, бидејќи
голема е опасноста истите да содржат вируси кои можат да предизвикаат
вистински хаос.
Многу од горе наведените проблеми можат да се решат доколку
компјутерската индустрија ја сфати посериозно компјутерската заштита. Ако сите
пораки се криптирани, многу потешко ќе може некому да му се нанесе штета.
Проблемот е во тоа што произведувачите на хардвер и софтвер се свесни дека со
вградувањето на некои доплнителни безбедносни опции цената на нивните
производи значајно би пораснала а нивните потрошувачи не ги ни бараат тие
безбедносни опции. Исто така голем број од проблемите се јавуваат како резултат
на „незакрпен“ софтвер, што се јавува бидејќи произведувачите продолжуваат со
додавање се повеќе и повеќе опции на своите програми, што истовремено значи
поголем код а со тоа и повеќе грешки.
Хардвер за компјутерски мрежи

Кај компјутерските мрежи, генерално две димензии најчесто се важни.А тоа
се: трансмисиона технологија и самата големина на мрежите. Притоа подетално ќе
дадеме осврт на секоја од нив. Кај трансмисионата технологија, постојат два типа
кои се во широка употреба:
1.Емисиони поврзувања;
2.Од место до место поврзувања;
Емисионите мрежи (Broadcast networks) имаат само еден комуникациски

канал.Притоа помеѓу машините закачени на мрежа, се разменуваат мали пораки,
наречени пакети. Секој пакет притоа се прима од секоја машина на мрежата. Секој
пакет исто така содржи адреса на машината, според која машината го препознава
пакетот што треба да го прими, додека останатите што не се упатени до неа, ги
отфрла.
Емисионите системи истотака можат да го пратат пакетот така што сите
машини на мрежата, да можат да го примат, или пак можат да го пратат пакетот до

одредена подмрежа. Притоа најчесто се користи еден бит за да го означи ова,

додека останатите битови се користат да ја означат машината во дадената
подмрежа.
Секоја машина истотака може да се “пријави” на било која подмрежа. За
разлика од ова “Од место до место”(point to point) мрежи се состојат од повеќе
конекции до машините што се на мрежата. Притоа пакетот некогаш треба да
помине низ неколку машини што се на патеката на преносот на пакетот, пред да
стигне до крајната машина. При ова многу битно е и која патека ќе се одбере, за да
преносот биде што пократок.
Затоа најчесто емисионите мрежи се користат за поврзување на помал број
машини кои се наоѓаат во потесно географско подрачје. ”Од место до место” пак
врската, најчесто се користи кај поголеми мрежи. Поврзување во кое има само еден
предавател и еден примател, се нарекува униформно поврзување.
Кај поделбата по големина, мрежите ги делиме според реалната физичка
големина. Тука спаѓаат персоналните мрежи, наменети за еден човек. Пример:
бежичното поврзување на тастатура или глушец со компјутерот.
Понатаму следат поголемите мрежи, како што се: локалните мрежи, мрежи
на градско ниво, и широко распространети мрежи. Кога постои поврзување помеѓу
повеќе различни мрежи, велиме дека постои меѓу-поврзаност на истите.Пример за
една таква мрежа е Интернетот.
Локални мрежи
Најчесто локалните мрежи се приватни мрежи, сместени во една зграда,
институција и најчесто се распростираат во големина од неколку километри.
Пр: Се користат во фабрики и институции, за да ги поврзат серверите или пак
штампачите со останатите компјутери.
Локалните мрежи имаат три главни карактеристики:
1.Нивната големина;
2.Технологијата на пренос;
3.Нивната топологија.
Локалните мрежи се ограничени со нивната големина, а во поглед на тоа
може да се пресмета и најлошото време на пренос на еден пакет.
Локалната мрежа може да користи технологија на пренос, која се состои од еден
кабел, на кој сите останати машини се приклучени. Кај стандардните локални
мрежи, брзината на пренос се движи во граници од 1 Mbps до 100Mbps, и при
преносот има доста мал број на грешки. Поновите генерации на локални мрежи
имаат брзина на пренос и до 10Gbps.
Во поглед на топологија, најчесто се користени две топологии:
“bus”-каде постои во секој момент по еден “господар” на “bus”-от. Притоа сите
останати компјутери на мрежата се воздржуваат од пренос на податоци.
Постои и еден друга, но децентрализирана “bus” топологија, т.е. стандард IEEE
802.3, или подобро позната како Ethernet, каде компјутерите можат да праќаат кога

тие “сакаат”, а доколку се случи два пакета истовремено да се пратат, тогаш двете
машини чекаат произволно време и пак праќаат.
Вториот вид на топологија е “ring” топологија. Ваму и самото име кажува
дека податоците кружат во еден круг. За успешна комуникација, се користат
методи на секоја машина да чека на својот ред. Познат стандард е IEEE 802.5,
познат и под името “IBM token ring” и постигнува брзини од 4 до 16 Mbps. “FDDI”,
е истотака пример на “ring” топологија.
Емисионите мрежи, според начинот на алокација на каналот за
комуникација, можат да се поделат на статични и динамични.Статични значи дека
алокацијата на каналот се врши во точно одредени временски интервали. Притоа се
применува стратегија на “round-robin”. Постои и динамична алокација на каналот
за комуникација, која пак може да биде централизирана ини децентрализирана.
При централизирана динамична алокација, постои арбитер на мрежата кој
определува во зависност од барањата на машините, кој ќе биде следниот.
При децентрализирана алокација, секоја машина определува кога таа треба
да комуницира преку каналот(ова се разрешува со неколку вида алгоритми).
Мрежи на градско ниво

Најпознат пример на градска мрежа е кабловската телевизиска мрежа. Таа
најпрвин била создадена да обезбеди добар прием на каналите во руралните
средини, каде главната антена се поставувала на едно повисоко место. Подоцна
оваа мрежа се специјализира и за пренос на сателитски канали, каква што е позната
денес кабловската телевизија. Со развој на интернетот, дел од дистрибутивниот
спектрум кај овој вид на мрежа почнува да се користи и како дистрибутер на
интернет конекција до домовите на корисниците на кабловската телевизија. Притоа
на едниот крај на оваа мрежа се поставува главниот систем за дистрибуција, на кој
сите останати се приклучуваат. Во поново време, како мрежа на градско ниво, се
повеќе се користи и бежичниот пристап до интернетот.
Широко распространети мрежи

Овие широко распространети мрежи завземаат широка територија на
простирање, и тоа често во ранг на континенти. Се состои од колекција на
компјутери-домаќини (hosts), кои се повржани преку комуникациски подмрежи
(communication subnets). Компјутерите најчесто се приватни, додека
комуникациската подмрежа е најчесто поседувана од некој интернет провајдер или
телефонска компанија. Притоа комуникациската подмрежа служи само за пренос
на податоци помеѓу компјутерите-домаќини. Оваа подмрежа се состои од: линии за
пренос и преклопни елементи (switching elements). Линиите за пренос можат да
бидат бакарни жици, коаксијални каблови или пак оптички каблови. Додека пак,
преклопните елементи се специјализирани компјутери кои одредуваат, кога
податоците ќе дојдат на една линија, по која линија да се препратат. Овие
специјализирани компјутери, најчесто се нарекуваат и рутери (routers). Значи,
сумирано рутерите и линиите за пренос, ја сочинуваат комуникациската подмрежа.

Доколку пак, два рутера не се поврзани со директна комуникациска линија,

а сакаат да комуницираат меѓусебно, тие тоа ќе го прават индиректно, т.е. преку
други рутери. Притоа пакетот што се праќа од еден рутер пристига до другиот
рутер, а овој понатаму го сочувува додека комуникациската линија не биде
слободна и го препратува понатаму. Овој концепт е познат и како сочувај и
препрати (store and forward) или пакетно преклопна (packet switched) подмрежа.
Кога пакетите се со иста големина, се нарекуваат ќелии (cells). Овој принцип
на пакетно преклопна комуникација е доста значаен. Притоа еден компјутер-
домаќин кога сака да комуницира со друг компјутер домаќин, пораката што сака да
ја испрати најпрвин ја дели на пакети, а потоа ги праќа пакетите во редослед.
Рутерот што ги прима пакетите во една од влезните линии, одлучува по која
најкратка патека да ги прати (на излезна линија), за да ги добие сметачот до кој се
упатени. За ова постојат дополнителни алгоритми за рутирање.
Но сепак не сите широко распространети мрежи се пакетно преклопни. Така
на пример при сателитски систем, секој рутер има сателитска антена преку која
може да праќа и да прима податоци. Понекогаш рутерите се приклучени и на
некоја “од место до место” (point to point) подмрежа, на која само еден од
компјутерите има врска до сателитската антена.
Безжични компјутерски мрежи

Дигиталните безжични комуникации не се нова идеја. Со прва
апроксимација безжичните мрежи можат да се поделат во три категории:
• Заемна врска на елементите од системот со него (System Interconecting).

• Безжични LAN.
• Безжични WAN.
System interconecting (сл.1 (а)) се постигнува со помош на short-rate radio т.е.

кратки радио сигнали. Скоро кај секој компјутер мониторот, тастатурата, глувчето
и печатачот се поврзани со помош на кабли со куќиштето, при чие поврзување се
губи време. Но има случаеви кога повеќето корисници и не можат да се снајдат во
тоа и овој проблем го решаваат со помош на техничари кои одат во нивниот дом.
Повеќето компании после извесно време рамислување и консултирање
околу овој проблем решиле поврзувањето да го направат безжично, а таквите
безжични мрежи ги нарекле Bluetooth. Таквите безжични мрежи овозможуваат
поврзување на компонентите на компјутерот (печатач, глувче, тастатура, камери,
скенери) со централната единица само со нивно вклучување и без инсталација на
драјвери . Таквиот начин на поврзување претставува големо олеснување за многу
луѓе. Кажано на поинаков и попрост начин безжичната врска во системот
употребува master-slave (господар-слуга) парадигма. Централната единица (master)
кажува на компонентите (slave) која адреса да ја употребат, кога и колку долго
можат да работат (замрзнуваат во случај кога не им дозволува), која фреквенција
можат да ја употребуваат итн.

(а) (б)
Сл.1
Втората категорија на безжични мрежи се LAN мрежите (сл.1 (б)). Оваа
категорија на мрежи поседува системи такви што секој од нив има радио модем
(модем со кој секој со секој систем комуницира на релативно мала оддалеченост) и
антена со што се овозможува взаемна комуникација. Ваквата комуникација се
остварува со помош на рутерот (базна станица). Доколку овој систем е доволно
изолиран тогаш може да се воспостави директна комуникација помеѓу одделните
системи (без посредништво на рутерот). Таквиот тип на комуникација се нарекува
peer-to-peer (врсник-со-врсник). Безжичните LAN најчесто се употребуваат во мали
канцеларии и домови каде инсталацијата на Интернетот претставува поголем
проблем како што е во постарите канцелариски згради и на многу други места.
Стандардот за безжичните LAN е наречен IEEE 802.11 кој што повеќето системи
го имплементираат и кој станува широко распростанет.
Третиот вид на безжични мрежи е широко распростанет тоа е WAN. Low-
bandwidth безжичниот систем употребува радио мрежа. Овој систем исчезна пред
три генерации. Првата генерација пренесуваше аналоген звук,втората дигитален
звук, додека третата беше наменета за пренесувње на дигитални податоци и
дигитален звук. Безжичните LAN можат да имаат опсег (rate) повеќе од 50Mbps на
растојанија од десетина метри. Cellural системите пмалку од 1Mbps од базната
станица до компјутерот подобро на растојание од неколку километри отколку на
неколку метри.
Како доплнување на овие low-speed мрежи се high-bandwidth широко
распространети мрежи. Главната намена на овие безжични мрежи е брзиот и
безжичен пристап до Интернет од домовите и канцелариите. Таквите мрежи го
користат стандердот IEEE 802.16.
Скоро сите безжични системи имаат пристап до датотеките и базите
податоци поставени на Интернет. Таквите конекции се реализираат на повеќе
начини. Пр (сл.2):

(а) (б)
Сл.2
Во еден авион сите патници имаат компјутери со модеми така што секој
индивидуално е поврзан со земјата (сл.2 (а)), но исто така изводливо е и сите
компјутери во авионот да бидат поврзани во LAN (сл.2 (б)), а рутерот кој има радио
линк воспоствува комуникација со рутер од земјата и притоа менувајќи ги рутерите
при подолго патување.
Домашни компјутерски мрежи

Главната идеја е во иднина сите домови да бидат поствени на мрежа.
Секој апарат во домот ке биде способен да комуницира со секој друг и сите ќе
имаат пристапност до Интернет. Ова е само еден од визионерските концепти при
што никој не би барал повеќе (како далечинско управување на телевизорот и
мобилни телефони). Но денес никако не можат луѓето да си замислат како би се
живеело без нив.
Апарати кои можат да се постават на мрежа се:
- Компјутерите (desktop PC, notebook PC, PDA, shared peripherals).

- Телевизор, DVD, VCR, камера, стерео итн.
- Апаратите за телекомуникација (телефони, мобилни телефони,
факс).
- Најчесто применливите апарати (ладилникот, часовникот,
шпоретот, ламбите).
- термостатот, алармот.
Домашните компјутерски мрежи се скоро на прагот на откривање. Многу

музика и филмови може да се симнуваат од Интернет со што има побарување
радијата и телевизорите да се поврзат со компјутерот. Исто така луѓето сакаат да ги
делат нивните видеа со пријателите. Телекомуникациите се остваруваат со
поврзување во надворешниот свет. Но наскоро тие ќе бидат дигитални и на
Интернет. Менувањето на часовниците двапати во годината би се осварувало
автоматски доколку бидат на Интернет. Повеќе родители потрошуваат пари за да
купат монитор за да ги надгледуваат нивните деца дури спијат. Поради сите тие
причини се појавила идејата за интегрирање на секоја апликациска област во една
мрежа.
Домашните мрежи имаат различни можности од другите типови на мрежи.

Како прво мрежите и апаратите треба да бидат лесни за инсталирање.

Второ мрежата и апаратите треба едноставно да се користат.
Трето ниската цена е неопходна за да успее сето ова.
Четврто главната апликација треба да вклучува мултимедија.
Петто мора да се овозможи постепено ширење на мрежата.
Шесто безбедноста и доверливоста се најбитни.
Се поставува прашањето дали домашните мрежи ќе бидат безжични или не.
Највеќе од домовите веќе имаат инсталирано неколку мрежи: електрична,
телефонска, за вода, телевизиска, гасна. Додавањето на уште една не претставува
тешкотија. Проблемот со безжичноста е дека радио брановите не се доволно добри.
Домашните мрежи нудат многу можности. Повеќето од нив имаат потреба
да бидат лесно управувани, независни и безбедни, поконкретно обичните
корисници да ги управуваат рачно, а истовременото праќање на податоците има
високи перформанси за ниска цена.
Интернет функционирање
Во светот постојат повеќе мрежи со различен хардвер и софтвер. Луѓето
поврзани на една мрежа најчесто сакаат да комуницираат со луѓе поврзани на друга
мрежа. Реализацијата на ова побарува овие различни и некомпатибилни мрежи да
се поврзат со помош на машините наречени порти (gateways) прават конекција и го
спроведуваат потербниот пренос. Збирот на заемноповрзаните мрежи е наречен
Интернет функционирање или само Интернет.
Поопшто Интернет е колекција од LAN-ови поврзани од WAN.
Единствената реална техничка разлика помеѓу subnet и WAN (сл.1-9 од
претходната глава) е кој од двата системи е присутен. Ако системот содржи само
рутери тогаш имаме subnet, а ако содржи барем два рутери и host-ови (домаќини)
тогаш имаме WAN.Постои забуна помеѓу subnets, безжичните мрежи и Интернет.
Subnet е најмногу чувствителен во контекс на WAN, каде се однесува на
колекција од рутери и комуникациски линии обединети од мрежниот оператор.
Аналогно телефонскиот систем состевен од телефони, помеѓу поврзаните
канцеларии функционира со многу брзи линии, а до куќите со слаби линии. Овие
линии, се управувани од телефонска компанија, (ова претставува форма на subnet
во телефонскиот систем). Телефоните (аналогно host-овите) не се дел од subnet
мрежата. Во LAN нема subnet.
Интернет функционирањето започнало со поврзување на рзлични мрежи, од
наш поглед поврзувањето на LAN и WAN, или поврзување на два LAN-а.
Софтвер за компјутерски мрежи

При дизајнот на првите компјутерски мрежи повеќе се водело сметка за
хардверската инплементација.Кај денешните компјутерски мрежи пак повеке се
води сметка за софтверската инплементација.Мрежниот софтвер што се користи кај
нив е високо структуриран.
Повеќето мрежи се организирани како стек од нивоа, поставени едно над
друго.Секое ниво му врши услуги на нивото над него, без да му го соопшти

начинот на кој ја остварува таа услуга. Тоа е еден вид на витуелна машина кое му
служи на нивото над него.
Множеството нивоа на една машина комуницира со множеството нивоа на
друга машина. Правилата и договорите кои се користат при комуникацијата се
нарекуваат протоколи на множеството нивоа,односно, протокол е договор помеѓу
две единици кои комуницираат, како таа комуникација да се одвива.
На сликата е реализирана мрежа помеѓу две машини од по пет нивоа.
Host1 Layer 5 protocol Host 2
Layer 5 Layer 5
Layer 4/5 interface
Layer 4 protocol
Layer 4 Layer 4
Layer ¾ interface
Layer 3 protocol
Layer 3 Layer 3
Layer 2/3 interface
Layer 2 protocol
Layer 2 Layer 2
Layer ½ interface
Layer 1 protocol
Layer 1 Layer 1
Physical medium
Во стварност, податоците не се пренесуваат директно од к-тото ниво на

едната машина до к-тото ниво на друга машина, туку секое ниво го пренесува
податокот и контролната информација на нивото што се наоѓа под него, се додека
не стигне до најниското ниво.Под најниското ниво се наоѓа физички медиум,преку
кој настанува комуникацијата. На сликата виртуелната комуникација е прикажана
со испрекинати линии, а физичката комуникација со целосни линии.

Помеѓу секој пар од соседни нивоа постои интерфејс.Интерфејсот дефинира

кои примитивни операции и услуги пониското ниво му ги предава на повисокото
ниво. При одлучувањето на мрежните дизајнери колку нивоа да вклучуваат во
мрежите, и што треба да прави секое ниво, заклучиле дека е најважно дефинирање
на чист интерфејс помеѓу секое ниво.Ова значи дека секое ниво треба да се состои
од лесно разбирливи функции.
Множеството од нивоа и протоколи се нарекува мрежна архитектура.
Спецификацијата на архитектурата мора да содржи доволно информации кои ќе му
овозможат на инплементерот да напише програма или да изгради хардвер за секое
ниво така што тоа ќе го задоволува соодветниот протокол. Деталите за
инплементацијата и спецификацијата на интерфејсот не се дел од
архитектурата,бидејќи тие се скриени и не се видливи од надвор. Не е неопходно
интерфејсот на сите машини од мрежата да биде ист. Листата на протоколи кои се
користат од даден систем се нарекува стек на протоколи
Повеќенивоската комуникација ќе ја објасниме со примерот за двајцата
филозофи(паралелни процеси од третото ниво). Едниот од нив го зборува јазикот
Урду и Англискиот јазик, а другиот Кинески и Француски јазик. Бидејќи немаат
заеднички јазик тие најмуваат преведувачи(паралелни процеси од второто
ниво).Првиот филозоф сака да му пренесе порака на вториот филозоф. За таа цел
тој ја испраќа пораката преку 2/3 интерфејсот на преведувачот. Преведувачите
комуницираат на неутрален Дански јазик. Изборот на јазикот е протокол на
второто ниво, и се однесува на процесите од тоа ниво.Преведувачот и ја дава
пораката на секретарката за да ја испрати. Таа пораката ја пренесува на
секретарката на другиот филозоф по факс. Секретарките се процесите од првото
ниво,а факсот е протокол на првото ниво. Секретарката ја предава пораката на
преведувачот.Тој ја преведува на Француски и ја предава на филозофот преку 2/3
интерфејсот.Секој протокол е независен од останатите нивоа, се додека
интерфејсите не се променуваат. Преведувачот на пример може да избере наместо
Дански, Фински јазик доколку другиот преведувач го знае Финскиот јазик. Слично
секретарките наместо факс можат да користат е-маил или телефон без да ги
информираат за тоа останатите нивоа. Секој процес може да додаде информација
наменета само за паралелниот процес на неговото ниво.
Сега да разгледаме еден технички пример. Како да се обезбеди
комуникација помеѓу најгорните нивоа на пет нивовската мрежа прикана на
следнава слика

Порака М се испраќа од процесот кој што се извршува на петото ниво на

првата машина,и му се дава на четвртото ниво за да ја пренесе понатаму. Нивото 4
и става обележје(хедер) на пораката за нејзина идентификација, и ја прнесува на
подолното ниво. Обележјето содржи контролна информација како на пример
последователни броеви за да може нивото 4 на целната машина да ја добие
пораката во точен редослед. Кај некои нивоа обележјата можат да содржат
информација за големината, времето или други контролни информации.Кај многу
нивоа не постои граница за големината на пораките кои се пренесуваат со
протоколот на четвртото ниво, но скоро секогаш постои граница зададена со
протоколот од третото ниво. Затоа третото ниво мора да ја подели пораката на
помали делови, обезбедувајќи обележје за секој дел. Во нашиот случај пораката М
е поделена на два дела, М1 и М2. Нивото три одлучува кои излезни линии ќе ги
употреби за да ѓи прати деловите од пораката до второто ниво.Нивото два покрај
обележја им доделува и опашки на пораките, и ги испраќа на првото ниво за
физичка трансмисија. Кај целната машина пораката се пренесува од пониските кон
повисоките нивоа, со намалување на обележјата од ниво на ниво. Пораката која
стигнува на првото ниво нема обележја.
Важна работа која треба да се разбере со овој пример е врската помеѓу
виртуелната и актуелната комуникација, и разликата помеѓу протокол и интерфејс.
На пример , на паралелните процеси од четвртото нивокомуникацијата им изгледа
хоризонтална, преку протоколот на четвртото ниво. Секој од нив би можел да има
процедура ИспратиДоДругатаСтрана и ПреземиОдДругатаСтрана,а всушност
комуникацијата е преку пониските нивоа,преку ¾ интерфејсот, а не со другата
страна. Абстракцијата на паралелните процеси се применува во целиот мрежен
дизајн.

Дизајнерски проблеми
На секое ниво му е потребен механизам кој ке ги идентификува испраќачот
и примачот. Бидејќи мрежите покриваат покриваат повеќе компјутери од кои некои
со повеќе процеси, потребно е адресирање за да може процесот од една машина да
назначи со кој процес од другата машина сака да комуницира.
Друг проблем се правилата при преносот на податоците. Кај некои системи
податоците се пренесуваат во една насока, кај други во две насоки. Протоколот
исто така мора да назначи колку логички канали одговараат на поврзувањето, и кои
се нивните приоритети. Повеќето мрежи обезбедуваат најмалку два логички
канали,еден за нормални податоци и еден за поважни податоци.
Контролата на комуникацијата е исто така важен дел, бидејќи физичата
комуникација не е совршена. Многу кодови за детекција и корекција на грешки
постојат,но двата краја кои комуницираат мора да се согласат кои од нив ќе ги
користат. Примачот мора да му каже на испраќачот кои пораки ги добил ,а кои не.
Прпблемот што се јавува кај секое ниво е како да се спречи преплавувањето на
бавниот примач со податоци испратени од брзиот испраќач. Постојат повеќе
решенија за тоа. Некои од нив вклучуваат известување на испраќачот за
моменталната состојба на примачот. Сличен проблем е и испраќањето на повеќе
мали пораки чие одделно испраќање е неизводливо. Решението на овој проблем е
нивно заедничко испраќање во голема порака.
Кога е неисплатливо и скапо одделна конекција за секој пар процеси кои
комуницираат, се користи заедничко поврзување за сите нивоа.
Конекционо-ориентирани и неконекциони сервиси
Layers (м. з. обвивки, повекеслојно) овозможуваат два типа на сервиси кон

layers околу нив: конекционо ориентирани и неконекциони сервиси. Следи описот
и разликите помеѓу овие два сервиси.
Конекционо-ориентираните сервиси се креирани врз база на телефонскиот
систем. Кога се користи телефон за да се зборува со некого, ја зимаш слушалката,
го вртиш бројот, зборуваш и потоа ја спушташ слушалката. Слично е кога се
користат конекционо-ориентирани сервиси, корисникот првен воспоставува врска,
ја користи врската и на крај ја ослободува врската. Основната работа кај
воспоставувањето на врска е тоа што целата работа наликува на цевка(канал).
Имено испраќачот ги испраќа објектите(битовите) од една страна, а примачот ги
превзима од другата страна. Во повеќето случаи редоследот на примање на
битовите е ист со оној со кој се испратени.
Во некои случаи кога врската ќе се воспостави, испраќачот, примачот и
subnet (м. з. подмрежа, во случајов оној кој ја контролира комуникацијата) можат
да преговараат околу параметрите кои ќе се користат, како што се максималната
големина на пораката, квалитетот на бараните сервиси и друго. Обично една од
страните може да предложи, а друга да прифати, одбие или да дополни или
промени одреден предлог.

Спротивно, неконекционите сервиси се моделирани врз основа на

поштенскиот систем. Секоја порака во себе ја носи адресата на своето одредиште и
секоја се рутира низ системот зависејќи од сите останати. Кога две пораки се
испратени со иста адреса, првата која што е испратена ќе биде прва која што ќе
стигне. Но, можно е и да првата која е испратена да биде избришана така да втората
стигне прва.
Секој сервис може да биде карактеризиран со квалитет на сервисот. Некој
од сервисите(доверливи сервиси) се карактеризираат со можноста да никогаш не
изгубат податок. Најчесто кај доверливите сервиси испраќачот прима потврда од
примачот дека секоја порака што е испратена е примена.
Типична ситуација во која доверливите конекционо-ориентирани сервиси се
применети е при трансверот на датотеки. Сопственикот на датотеката сака да биде
сигурен дека сите битови се пристигнати во оној редослед во кој и биле испратени.
Многу е мал бројот на корисници за трансвер за датотеки кои преферираат сервиси
кои на некој начин ќе губат неколку битови, дури и ако тие се побрзи од
доверливите сервиси.
Доверливите конекционо-ориентирани сервиси имаат две карактеристики
кои можат да се менуваат: должина на пораката и поток на бајти. Во претходниот
случај, големината на пораката е зачувана. Кога две пораки од по 1024 бајти ќе се
испратат, тие ќе пристигнат како две различни пораки од по 1024 бајти секоја,
никогаш како порака од 2048 бајти. Во принципот на пошта, врската едноставно
преставува поток од бајти во кој не е зачувана големината на пораката. Така кога
2048 бајти ќе пристигнат до примачот, тој не е во состојба да одреди дали тоа е
една порака од 2048 бајти или две пораки од по 1024 бајти.
За некои апликации, каснењето во преносот при потврдувањето на приемот
е неприфатливо. Една таква апликација е преносот на дигитализиран глас.
Поприфатливо е за телефонските корисници да слушнат “шуштење” во линијата од
време на време, отколку да искусат чекање за потврда на приемот. Слично при
преносот на видео, имањето на неколку грешни пиксели не е проблем, но
постоењето на “немирна” слика иритира.
Сите апликации не бараат врска. На пример, бидејќи електронската пошта
стана се почеста, електронското ѓубре станува се почесто исто така. Најважно во
целата работа е да се најде начин да се испрати порака со голема веројатност на
пристигнување, но без гаранција. Неконекционите сервиси без потврда обично се
нарекуваат datagram сервиси, аналогно на телеграм сервисите кои исто така не
враќаат потврда на приемот до испраќачот.
Но, постојат и datagram сервиси со потврда на приемот. Кај нив целата
постапка се одвива на тој начин што испраќачот испраќа одредено писмо и бара
потврда од примачот дека го примил. Кога потврдата ќе се врати назад, испраќачот
е сигурен дека писмото пристигнало на своето одредиште.
Постои уште еден сервис, тоа е барање-одговор сервисот(request-reply
service). Во овој сервис испраќачот испраќа datagram кој содржи барање и потоа се
праќа одговор на барањето. Барање-одговор сервисот(request-reply service) најчесто
се користи кај комуникацијата клиент-сервер: клиентот поставува барање и
серверот му одговара. Следната табела ги дава типовите на сервиси.

Сервиси Пример
доверлив покот од пораки секвенца од страници
доверлив поток од бајти оддалечен приклучок
недоверлива конекција дигитализиран глас
недоверлив datagram електронска junk mail
datagram без потврда регистрирана пошта
request-reply database query
Првите три сервиси се конекционо-ориентирани, а друѓите три се

неконекциони сервиси.
Концептот на користење на недоверливи комуникации може да биде
збунувачки на прв поглед. Секој би се прашал зошто би сакал некој да користи
недоврливи комуникации кога може доверливи?Како прво, доверливите
комуникации (во нашиов случај оние со потврда) може да не бидат слободни. На
пример Итернет не овозможува доверлива комуникација. Пакетите можат на некој
начин да бидат оштетени при преносот. Потоа чекањето да се овозможи доверлив
пренос може да биде неприфатливо, поготово во real-time апликациите како што е
мултимедијата. Поради овие причини двете, и доверливата и недоверливата
комуникација се користат.
Примитивни (операции) на сервиси

Сервисот формално е определен со множество од примитиви (операции)
достапни до корисничкиот процес за да се пристапи до сервисот. Овие примитиви
му кажуваат на сервисот какви акции да извршува или му даваат известување за
предходно извршена акција од некој ентитет. Ако стекот на протоколот е лоциран
во оперативниот систем, каде што најчесто и е, примитевите се нормален
системски повик. Овие повици можат да предизвикаат јамки во kernel mode, при
што би можело контролата врз системот да се префрли врз оперативниот систем.
Примитивите за конекционо-ориентираните сервиси се различни од оние на
неконекционите сервиси. Едноставен пример на примитиви кои можат да бидат
имплементирани во доверлив поток од бајти во клиент-сервер комуникација е
преставено во следната табела.
Операции Значење
LISTEN блокот чека на влезна конекција
CONNECT се воспоставува конекција со ентитет од исто ниво
RECEIVE блокот чека влезна порака
SEND испраќа порака на ентитет од исто ниво
DISCONNECT прекинува конекција

Овие операции можат да се користат на следниов начин. Првен, серверот ја

извршува LISTEN за да покаже дека е спремен да започне конекција.
Наједноставен начин да се имплементира LISTEN е да се направи така да
преставува системски повик за блокирање. Откако ќе се изврши операцијата,
процесот на серверот е блокиран се додека барање за конекција не се појави.
Потоа корисничкиот процес ја извршува CONNECT за да воспостави
конекција со серверот. Во овој повик се бара да се наведе кон кого се воспоставува
врска. Оперативниот систем тогаш испраќа пакет до ентитетот од исто ниво со
барање дали сака да воспостави конекција. Корисничкиот процес е суспендиран се
додека нема одговор. Пакетот пристигнува до серверот доставен преку
оперативниот систем. Кога системот ќе види дека пакетот бара конекција, тој
проверува дали постои слушач. Ако постои, тој ќе изврши две работи: ќе го
деблокира слушачот и ќе испрати назад потврда. Откако ќе пристигне потврдата се
ослободува клиентот. И клиентот и серверот меѓусебно се натпреваруваат. Важно е
да се напомене дека примањето на потврдата е генерирано од самиот код на
протоколот, а не е во одговорност на примитивот корисник-ниво. Ако конекцијата
бара пристигнување и непостои слишач, тогаш резултатот не е дефиниран.
Очигледната аналогија помеѓу овој протокол и вистинскиот живот е
воспоставување на телефонска врска помеѓу клиент и менаџерот за услуги на
дадена компанија. Процесот започнува со тоа што менаџерот се наоѓа блиску до
телефонот во случај тој да ѕвони. Тогаш клиентот го бира бројот, телефонот ѕвони,
менаџерот ја крева слушалката и на тој начин се воспоставува врската.
Во следниот чекор серверот ја извршува RECEIVE за да подготви да се
прифати првото барање. Нормално, серверот го извршува ова веднаш пред да биде
ослободен од LISTEN, пред потврдата да се врати кај клиентот. RECEIVE повикот
го блокира серверот.
Тогаш клиентот ја извршува SEND операцијата за да го испрати барањето
следено од извршувањето на RECEIVE за да се добие одговор.
Пристигнувањето на пакетот со барање до сервер машината, го деблокира
процесот на серверот така да може да се одговори на барањето. Откако ќе ја заврши
работата, тој ја користи SEND за да го испрати одговорот до клиентот.
Пристигнувањето на овој пакет го деблокира клиентот од кој сега може да се
очекува одговор. Ако клиентот има дополнителни барања, тој може да ги достави
сега. Ако е завршен, ја искористува DISCONNECT за да ја прекине врската.
Вообичаено, DISCONNECT е повик за блокирање. Таа го суспендира клиентот и
испраќа пакет до серверот со кој го информира дека повеќе нема потреба од
постоење на врската. Кога серверот ќе го прими пакетот, тој исто така ја
искористува DISCONNECT за себе потврдувајќи му на клиентот и ослободувајќи ја
врската. Кога пакетот на серверот ќе пристигне назад до машината на клиентот,
процесот на клиентот се ослободува и врската се растура. Во глобала, конекционо-
ориентираните комуникации функционираат на овој начин.
Меѓутоа, не е се толку едноставно. Тајмингот може да биде грешен (на пр.
CONNECT се извршува пред LISTEN), пакетите може да се изгубат и други
недостатоци.

Нека имаме 6 пакети кои бараат да пополнат одреден протокол и се користи

конекционо-ориентиран протокол. Некои би се запрашале зошто да не се искористи
неконекционен протокол?Во идеални ситуации би можело да се искористи кога би
требале само два пакета: еден за барење и друг за одговор. Но кога имаме огромни
пораки (документ во мегабајти), грешките при преносот и изгубените пакети ја
менуваат ситуацијата. Ако имаме одговор составен од стотици пакети а дел однив
се изгубиле при преносот, како клиентот ќе знае дека некои делови
недостасуваат?Како ќе знае дека последно пристигнатиот пакет е навистина
последен?Да претпоставиме дека клиентот ја сака втора датотека. Како ќе му каже
на пакетот1 од втората датотека од изгубениот пакет1 од првата датотека дека
наеднаш го нашол својот пат до клиентот?
Врска помеѓу сервиси и протоколи

Сервисите и протоколите се различни концепти. Оваа разлика е многу важна
така да мора да се спомене. Сервисот е множество од примитиви (операции) што
layer ги овозможува на layers околу себе. Сервисот определува кои операции layer е
спремен да ги изврши на своите корисници, но не кажува ништо како овие
операвии ќе се извршат. Сервисот се поставува како интерфејс помеѓу два layers, со
понизок layer како сервер и повосок layer како корисник на услуги.
Протоколот, во спротивно, преставува множество од правила со кои се
раководи големината и значењето на пакетите, или пораките кои се разменуваат
помеѓу ентитети на исто ниво без layer. Ентитетите користат протоколи за да се
имплементираат заклучоците од сервисите. Тие имаат слобода во изборот на
протоколот кој ќе го користат.
Аналогијата кај програмските јазици вреди да се спомене. Таму сервисот
преставува апстрактен тип на податок или објект во објектно-ориентираните
јазици. Тој ги дефинира операциите кои можат да бидат изведени врз објектот, но
не кажува како да бидат изведени. Протоколот е поврзан со имплементацијата на
сервисот, така да тој не е видлив за корисникот.
Многу други протоколи не прават разлики помеѓу сервисите и протоколите.
На пример, одреден layer може да има сервисна операција SEND PACKET со
покажувач овозможен од корисникот кон пакетот. Целата постапка овозможува да
секоја промена во протоколот да биде видлива за корисникот.
OSI модел
OSI моделот (без физичкиот медиум) е прикажан на сл.1-20. Овој модел е

основан врз основа на понуда што е развиена од Организацијата за меѓународни
Стандарди (ISO- International Standards Organization) како прв чекор кон
меѓународната стандардизација на протоколите користени во различни слоеви (Day
and Zimmermann, 1983). Тоа беше изменето во 1995 (Day, 1995). Моделот е наречен
ISO OSI (Open Systems Interconnection) Reference Model бидејќи тоа е договор со

поврзаните отворени системи-тоа се, системи што се отворени за комуникација со

други системи. Накратко ќе го употребуваме поимот OSI модел.
OSI моделот има седум слоеви. Правилата што се применуваат за да се
пристапи кон седумте слоеви, се следните:
1. Еден слој треба да биде креиран онаму каде што е потребна различна
апстракција.
2. Секој слој треба да изврши добро дефинирана функција.
3. Функцијата на секој слој треба да биде избрана со поглед кон

дефинираните меѓународни протоколи за стандардизација.
4. Граничниот слој треба да биде избран така што ќе го минимизира

протокот на информации преку интерфејсот.
5. Бројот на слоеви треба да биде доволно голем за да одредени

потребни функции не бидат фрлени заедно во еден ист слој, надвор
од потребното, и доволно мали така што архитектурата да не стане
гломазна.
Подолу ќе зборуваме за секој слој, почнувајќи од дното. Да забележиме дека

OSI моделот сам по себе не претставува мрежна архитектура бидејќи не е
назначено точните услуги и протоколи да бидат користени во секој слој. Овој
модел само одредува што треба да работи секој од слоевите. Меѓутоа, ISO има
произведено стандарди за сите слоеви, иако тие не се дел од карактеристиките на
самиот модел. Секој од нив е објавен како посебен меѓународен стандард.
Физички слој
Физичкиот слој се грижи за пренесување на изворни битови преку

комуникацискиот канал. Основа на дизајнот е да се биде сигурен дека кога на една
страна се праќа бит 1, на другата страна се прима како бит 1, а не како бит 0. Тука
се поставуваат неколку прашања:
• Колку волти треба да се употребат за да се претстави бит 1, а колку за

0?
• Колку наносекунди трае еден бит?
• Дали пренесувањето може да се проследува во двата правци?
• На кој начин е поставена почетната врска?

• Колку пинови има мрежниот конектор и за што се користи секој од

нив?
Тука, основите на дизајнот во главно се зададени со механички, електрични,

и временски интерфејс, и физички пренос на медиум кои лежат под физичкиот
слој.
Слој на податочна врска
Главна задача на овој слој е да го олесни пренесувањето на податоците во

линија во која што не се појавуваат грешки при пренесувањето податоци кон
мрежниот слој. Оваа задача се решава со тоа што испраќачот го прекинува влезот
на податокот во податочните рамки (неколку стотици или неколку илјади бајти) и
рамките ги пренесува секвенцијално. Доколку оваа услуга е сигурна, примачот го
потврдува точниот прием на секоја рамка со испраќање на рамка на признание
(acknowledgment frame).
Друг проблем кој што се јавува во слојот на податочната врска (и исто така
најголем број од повисоките слоеви) е како да се зачува брз пренесувач од губење
на бавен примач на податоци. Понекогаш честопати е потребен некоков механизам
за регулирање на сообраќајот со цел да му укаже на пренесувачот колку бафер
простор има примачот во моментот. Често, оваа проточна регулација се интегрира
со решавањето на грешката.
Мрежите на пренос третираат уште едно прашање во слојот на податочната
врска: како да се контролира пристапот до заедничкиот канал. Со овој проблем се
занимава посебен подслој на слојот на податочната врска, подслојот на средниот
контролен пристап.
Мрежен слој
Слојот на мрежата ја контролира операцијата на подмрежата. Клучниот

проблем го определува патот на пакетите од изворот до дестинацијата. Патиштата
можат да бидат базирани на статични табели кои што се „вклопени во“ (wired into)
мрежата и ретко се променуваат. Исто така можат да се определуваат на почетокот
на секоја конверзација, на пример, терминална сесија ( пр. логин до далечинска
машина). Конечно, тие можат да бидат високо динамични, со тоа што повторно се
определуваат за секој нов пакет за да го рефлектираат полнењето на тековната
мрежа.

Слика: 1-20. OSI модел
Доколку во исто време повеќе пакети се присутни во подмрежата, тие ќе

формираат пречки (bottleneck). Контролата на ваквото натрупување исто така
припаѓа на мрежниот слој. Поопшто, квалитетот на обезбедената услуга
(одложување, време на пренос, отстапување итн.) исто така е проблем на мрежниот
слој.
Кога еден пакет треба да патува од една мрежа до друга со цел да стигне до
својата дестинација, можа да се појават многу проблеми. Адресирањето кое што го

користи втората мрежа може да биде различно од првото. Втората мрежа може
воопшто да не го прими пакетот бидејќи е премногу голем. Протоколите може да
се разликуваат и така натаму. Зависи од мрежниот слој да ги надмине сите овие
проблеми со цел да дозволи хетерогени мрежи меѓусебно да се поврзат.
Во мрежите на пренос, проблемот на патеката е едноставен така што мрежниот слој
честопати е тенок или дури можеби и непостоечки.
Траспортен слој
Основната функција на транспортниот слој е да ги прифати податоците горе

наведени, да ги подели на помали единици доколку е потребно, да ги пренесе до
мрежниот слој и да се осигура дека единиците ќе пристигнат точно на другиот крај.
Понатаму, сето ова може да се прави ефикасно и на начин на кој што ги изолира
горните слоеви од неизбежните промени во хардверската технологија.
Транспортниот слој исто така определува каков вид на услуга да спроведе
до слојот на сесијата и конечно до корисниците на мрежата. Најпопуларниот вид
на транспортно поврзување е error – free point –to – point каналот кој што пренесува
пораки или бајти по редослед по кој што се испратени. Како и да е, други можни
видови на транспоортна услуга се транспортирањата на изолираните пораки, без
гаранција за редоследот на испораката, и преносот на пораки до повеќе дестинации.
Кога врската ќе се воспостави се определува видот на услуга. ( Гледано од страна,
невозможно е да се постигне error – free канал; она што се подразбира под овој
термин е дека стапката на грешка е доволно ниска за да се игнорира во пракса. )
Транспортниот слој е вистински крај со крај слој, цело време од изворот до
дестинацијата. Со други зборови, една програма од машината на изворот
продолжува конверзација со слична програма од машината на дестинацијата,
користејќи ги насловите на пораките и контролните пораки. Во пониските слоеви,
протоколите се наоѓаат помеѓу секоја машина и нејзините непосредни соседи, а не
помеѓу последниот извор и машините на дестинација, кои што можат да бидат
одделени од повеќе правци. Разликата помеѓу слоевите 1 до 3 кои што се поврзани,
и слоевите 4 до 7, кои што се крај со крај, е покажана на сликите од 1-20.
Слој на сесијата
Слојот на сесијата им овозможува на корисниците на различни машини да

воспостават сесии помеѓу нив. Сесиите нудат различни услуги, вклучувајќи
контрола на дијалогот (запишување на оние на кои што им е ред да пренесуваат),
доказен менаџмент (заштитување на двете страни од обидот за иста критичка
операција во исто време), и синхронизација (долги преноси на проверната точка да
им дозволи да продолжат од онаму каде каде што биле после ударот.)

Презентационен слој
Различно од пониските слоеви, кои што најчесто се грижат за поместување

на битовите наоколу, презентациониот слој се грижи за синтаксата и семантиката
на пренесената информација. Со цел да биде достапна за компјутери со различна
презентација на податоци за комуникација, за да се променат структурата на
податоците може да се дефинираат на абстрактен начин, покрај стандардот на
енкодирање да се користи „жичен“. Презентациониот слој управува со овие
абстрактни структури на податоци и допушта дефинирање и промена на структури
на податоци на повисоко ниво ( пр. банково запишување).
Апликациски слој
Апликацискиот слој содржи мнозинство од протоколи кои што честопати се

користат од корисниците. Еден широко употребуван апликационен протокол е
HTTP , кој што е основата за WWW (World Wide Web). Кога пребарувачот има
потреба од веб страна, го испраќа името на страната која што му е потребна до
серверот користејќи HTTP. Тогаш серверот ја праќа страната назад. Другите
апликациони слоеви се користат за трансфер на датотеки, електронска пошта и
вести од мрежата.
TCP/IP модел
Во овој дел ќе дадеме кратка историја на ARPANET. ARPANET е наследник
на широко распространетата мрежа Интернет. Таа била истражувачка мрежа
спонзорирана од DoD (Американското министерство за одбрана). Поврзувало
стотици универзитети и институции, користејќи телефонски линии. Подоцна кога
биле внесени сателитите и радио мрежите, постоечките протоколи имале тешкотии
да работат со нив, па биле потребни неколку нови архитектури. Способноста да се
поврзат повеќе мрежи била една од главните дизајнирачки цели.
Оваа архитектура подоцна станала позната како TCP/IP модел. Прво бил
дефиниран од Cerf и Kahn во 1974 година. А подоцна од Leiner во 1985 година.
DoD сакал поврзување со останатите машини што финкционирале, дури и со оние
машини или поврзувачки линии кои одеднаш биле ставени во операција. Како и да
е, оваа флексибилна архитектура била потребна уште многу порано.
Интернет ниво
Сите овие потреби водат кон изборот на пакет-испраќачката мрежа базирана
на нивото поврзано со работата на интернет мрежата. Ова ниво се вика интернет
ниво, и е клин кој ја држи целата архитектура заедно. Неговата работа е да им
дозволи на домаќините да внесат пакети во мрежата кои ќе патуваат независно од
дестинацијата(потенцијално на различна мрежа). Тие може да пристигнат во
различен редослед отколку кога биле испратени. Да се забележи дека "интернет"

овде се користи во општа смисла, иако ова ниво е присутно во Интернет.

Аналогијата овде е со (полжав) пошта систем.Личноста може да напише
писма од интернационални карактери во поштенското сандаче во една држава, и со
малку среќа, повеќето од нив ќе бидат пренесени на точните адреси во целните
држави. Писмата ќе патуваат низ една или повеќе интернационални поштенски
порти. Освен тоа, секоја земја (секоја мрежа) има свои сопствени марки,
вообичаени пликоа и правила на испорачување кои се тајни за корисниците.
Интернет нивото дефинира официјален пакет формат и протокол кој се вика
IP (Internet Protocol). Работата на интернет нивото е да испорачува IP пакети.
Спроведувањето на пакетите е водечка одлука. Во оваа смисла разумно е да се
каже дека TCP/IP интернет новото е слично по функцијата на OSI мрежното ниво.
Сликата 1,21 го покажува ова претставување.(Слика)
Транспортно ниво
Нивото над интернет нивото во TCP/IP моделот е познат како транспортно
ниво. Дизајнирано е да им овозможи на изворниот и целниот домаќин да
воспостави комуникација, исто како во OSI транспосртното ниво. Овде се
дефинираат два крај-до-крај (end-to-end) транспортни протоколи. Првиот,
TCP(Transmission Control Protocol) е за конектирачки ориентиран протокол кој
дозволува да се создаде тек на бајт кој ќе се пренесе без грешка на било која
машина на интернет. Го фрагментира дојдениот тек на бајт во одвоени пораки и
делови, секој на интернет ниво. На целта, примaчкиот TCP процес ги составува
примените пораки во надворешен тек. TCP исто така раководи со текот на
контролата, за да биде сигурен дека брзиот испраќач не може да го "поплави"
примачот со многу пораки, кои не е способен да ги прими.(Слика)
Вториот протокол во ова ниво, UDP (User Datagram Protocol) е несигурен,
поврзувачки протокол за апликации кои не ги сакаат TCP распоредувањата или
текот на контролата и сакаат да создадат свои сопствени. Широко се користи за
еден-удар, клиент-сервер тип, барање- одговор тип и апликации во кои брзата
испорака е повеќе важна од прецизната испорака, како емитување говор или слика.
Релацијата на IP, TCP и UDP е прикажана на сликата. Додека моделот се развивал,
IP бил имплементиран во многу други мрежи. (Слика)
Апликациско ниво
TCP/IP моделот нема сесии или нивоа за презентирање. Нема потреба тие да
бидат запазени, затоа и не се вклучени. Искуството со OSI моделот докажа дека
ваквиот став е исправен: има мала употреба за малку апликации. На врвот на
транспортното ниво е апликациското ниво. Тоа ги содржи сите високо слојни
протоколи. Прво биле вклучени виртуелниот терминал (TELNET), пренос на
податоци (FTP) и електронска пошта (SMTP) прикажани на сл. Виртуелниот
терминален протокол му овозможува на корисникот од една машина да се
приклучи на друга и да работи на неа. Протоколот на пренос на податоци
овозможува ефикасно движење на податоци од една до друга машина.

Електронската пошта во почетокот била само еден вид пренос на податоци,

но подоцна специјализираниот протокол (SMTP) се развил како продукт од FTP.
Многу други протоколи биле додадени на овој протокол подоцна: DNS (Domain
Name System) за мапирање на имињата на домаќините во нивните мрежни адреси,
NNTP протокол за превземање на страници на World Wide Web, и многу други.
Домаќин-до-мрежно ниво
Под интернет слоевите има голема празнина. TCP/IP моделот, всушност не
кажува многу за тоа што се случува таму, освен дека домаќинот е поврзан на
мрежата и користи некој протокол со кој може да се праќа IP пакети. Тој протокол
не е дефиниран и варира од домаќин на домаќин и мрежа до мрежа. Книгите за
TCP/IP моделот реално го дискутираат.
Споредба на OSI и TCP/IP моделот

OSI и TCP/IP моделот имаат многу заедничко. Базирани се на концептот на
низа на независни протоколи. И финкционирањето на нивоата е слично. На пример:
во двата модели нивоата се слободни и вклучувајќи го транспортното ниво
обезбедуваат крај-до-крај, мрежен-независен транспортен сервис на процесите кои
сакаат да комуницираат. Овие нивоа формираат транспортен провајдер. Повторно
во двата модели, слоевите над транспортот се апликациски ориентирани корисници
на транспортниот сервис.
Покрај овие фундаментални сличности, двата модела исто така имаат многу
разлики. Важно е да се спомене дека ги споредуваме апстрактните модели. За
самите протоколи ќе се дискутира подоцна. Три концепти се централни за OSI
моделот:
• Сервиси
• Интерфејси
• Протоколи
Најголемиот придонес на OSI моделот е да се прави разлика меѓу овие три

концепти. Секое ниво извршува некои сервиси за нивото над него. Дефиницијата за
сервис ни кажува што прави нивото, а не како ентитетите над него пристапуваат до
него или како нивото работи. Ја дефинира семантиката на нивото.
Интерфејсот на нивото кажува како процесите над него пристапуваат кон
тоа ниво. Специфицира кои се параметрите и кои резултати се очекуваат. Не
кажува ништо околу тоа како нивото работи внатре. Може да се користи било кој
протокол, се додека тој протокол си ја извршува работата (пр.обезбедува порачани
сервиси). Може исто така да се промени протоколот без влијание на програмската
опрема во повисоките нивоа.
Овие идеи добро се согласуваат со идеите за објектно- ориентираното
програмирање. Објектот, како нивото, има збирка од методи(операции) кои
процесите надвор од објектот може да ги повика. Семантиката на овие методи

дефинира збирка од сервиси кои може да ги понуди објектот. Параметрите и

резултатите на методите го формираат интерфејсот на објектите. Кодот кој се наоѓа
внатре во објектот е негов протокол и не е видлив. TCP/IP моделот не се разликува
јасно од сервисот, интерфејсот и протоколот, исто така луѓето се трудат да го
одвојат пред да направат повеќе за OSI моделот. На пример, само вистинските
сервиси нудат од интернет нивото ПРАТИ IP ПАКЕТ и ПРИМИ IP ПАКЕТ. Како
последица, протоколите во OSI моделот се подобро сокриени отколку во TCP/IP
моделот и може да се заменат релативно лесно.
OSI моделот бил поделен пред да бидат пронајдени претставените
протоколи. Ова значи дека моделот не бил базиран една вообичаена збирка од
протоколи. Бил направен доста општо. Лошата страна на овој редослед е дека
дизајнерите немаат многу искуство со субјектот. На пример, податочниот
поврзувачки слој е зададен само со точка-до-точка мрежи. Кога
испраќачките(broadcast) мрежи доаѓаат, новото субниво се сецка во модел. Кога
луѓето почнале да градат вистински мрежи не се совпаѓале со потребната сервисна
спецификација (чудо над чудата) , па конвергенцијата на субнивоата се пресадила
во модел кој обезбедува место за страничење преку разликите.
Со TCP/IP спротивноста станала вистина: протоколите дошле први и
моделот бил навистина само опис на постоечките протоколи. Немало проблем
протоколите да одоговараат на моделот. Единствениот проблем бил дека моделот
не одговарал на ниеден друг слој на протоколот. Очигледната разлика меѓу двата
модела е бројот на слоевите: OSI моделот има 7 слоеви и TCP/IP има 4 слоеви.
Двата имаат мрежа, пренос и апликациски нивоа, а другите нивоа се различни.
Друга разлика е во областа на поврзувањето против поврзувачката
ориентирана комуникација. OSI моделот го подржува и поврзувањето и
поврзувачка-ориентирана комуникација во мрежното ниво, но само поврзувачка-
ориентирана комуникација во транспортното ниво, бидејќи транспортниот сервис е
видлив за корисниците. TCP/IP моделот има само еден начин во мрежното ниво
(поврзувањето), но ги подржува и двата нажина во транспортното ниво, давајќи им
на корисниците избор. Овој избот е посебно важен за едноставниот протокол на
барање- одговор.
Критика за OSI моделот и протоколите

Ниту OSI моделот и неговите протоколи , ниту пак TCP/IP моделот и
неговите протоколи се одлични. Во оваа лекција накратко ќе се изложат:
• Лошо време
• Лоша технологија
• Лоша имплементација
• Лоша политика
Лошо време
Времето во кое стандардот е утврден, станува апсолутно критичен за него за

неговиот успех. David Clark од M.I.T. има теорија на стандарди кои ги нарекува
апокалипса на два слона, која е илустрирана на сликата.(Слика) Оваа слика ја
покажува количината на активности која го заобиколува новиот субјект. Кога
субјектот е прв откриен распрскување на истражувачки активности во форма на
дискусии, хартии и состаноци. По некое време оваа активност опаѓа, корпорациите
го откриваат субјектот и се наидува на билиони долари инвестиција.
Битно е дека стандардите се напишани во коритото меѓу двата "слона". Ако
стандардот е напишан порано, пред да заврши истражувањето, субјектот може
уште да биде слабо разбирлив: резултатот е лоши стандарди. Ако се напишани
подоцна, многу компании може да направат големи инвестиции на различни
начини во правење на работи така што стандардите се ефикасно игнорирани. Ако
интервалот меѓу двата слона е многу кус (секој сака прв да тргне), развивањето на
страндардите може да се уништи.
Значи изгледа дека стандардот на OSI протоколот е уништен.
Компетентните TCP/IP протоколи се се уште распространето користени од
истражувањата на универзитетите, но со текот на времето се појавува и OSI
протоколот. Додека билион долари инвестиции се уште не направиле голем успех,
академскиот пазар бил доволно голем така што многу продавачи ги нудат TCP/IP
производите. Кога OSI пристигнал, не сакале да подржат втор протокол додека не
биле принудени, па немале претходни понуди.
Лоша технологија
Втората причина дека OSI никогаш не се наметнал е дека двата модела и
протоколи се грешка. Изборот на 7 нивоа бил повеќе политички отколку технички,
и две од нивоата(сесија и презентација) се скоро празни, додека други две
(податочен линк и мрежа) се преполни.
OSI моделот е екстраординарно комплексен. Печатените стандарди заземаат
важна поделба на метарот од хартија. Исто така тешко е да се имплементира и
неефикасност во операцијата. Во овој контекст,поставената загатка од Paul
Mockapetris цитирана (во Rose,1993) гласи:
Q: Што добиваш кога ќе станеш член на организирана банда со интернационален
стандард?
A: Ќе разбереш кога некој ќе ти даде таква понуда.
Друг проблем со OSI е дека некои функции, како адресирање, текот на
контролата и контрола на грешки, се појавуваат повторно и повторно во секое
ниво. На пример, (Saltzer во 1984) кажал дек аконтролата на грешки мора да биде
на највисоко ниво, па повторувањето се повторува во секое пониско ниво, кое е
непотребно и неефикасно.
Лоша имплементација
Дадената голема сложеност на моделот и протоколите, не изненадува дека
почетната имплементација била огромна и бавна. Не им требало долго време на
луѓето да го поистоветуваат "OSI" со "лош квалитет". Во спротивно, една од првите
имплементации на TCP/IP била дел од Berkeley UNIX и била прилично добра.

Луѓето почнале да го користат брзо. Тоа довело кон голема употреба на заедница
која водела кон подобрување, кон подобра заедница.
Лоша политика
Многумина мислеле дека TCP/IP е дел од UNIX. OSI од друга страна, добил
широко мислење да биде состевен дел на министерството за телекомуникации на
Европа, Европскиот Комитет и подоцна на Владата на Обединетите држави. Ова
верување било само делумно точно, но идејата на владините демократи се обидува
да го подбуцнат техничкиот низок стандард надолу во грлото на слабите
истражувачи и програмери, надолу во ровот на актуелните достигнувања на
компјутерсите мрежи, не помогнала многу. Мислењето на некои луѓе за ова
достигнување во ист светло како IBM најавата во 1960 дека PL/I бил јазик на
иднината, или DoD го корегирале ова подоцна со најавување на Ada.
Критика на TCP/IP моделот

TCP/IP моделот и протоколите исто така имаат свои проблеми. Прво,
моделот не го раздвојува концептите на сервис и интернет протокол најјасно. Битна
улога игра раздвојувањето на спецификацијата и имплементацијата. Тоа е нешто
што OSI го прави многу јасно, а TCP/IP не. Затоа TCP/IP моделот не е баш добар
водич во дизајнирање на нови мрежи.
Второ, TCP/IP моделот не е општ и е многу сиромашен во опишување кога
се работи за нешто друго од TCP/IP протоколот. На пример, употреба на TCP/IP
моделот за опишување на Bluetooth e апсолутно невозможно.
Трето, домаќин-до-мрежа нивото и не е баш ниво во смисла како што е
употребено во контекст на нивовски протоколи. Тоа е интерфејс помеѓу мрежата и
податочно поврзувачките нивоа. Дистанцирање меѓу интерјфејс и ново е од голема
важност и не смее да се запостави.
Четврто, TCP/IP моделот не ги раздвојува физичките и податочно
проточните нивоа. Тие се комплетно различни. Физичкото ниво е во тесна врска со
преносните карактеристики на физичките медиуми, бакарна жица, оптички влакна,
безжична комуникација итн. Задачата на податочмото поврзување на податоците
од една до друга страна со по желба повисока поузданост. Правилен модел треба да
ги вклучи и обата слоја како посебни. TCP/IP моделот не го прави тоа.
И покрај тоа што TCP и IP протоколите многу внимателно се обмислени,
конструирани и добро имплементирани, се имаат појавено и многу други
протоколи. Имплементацијата на протоколите била дистрибуирана слободно, без
пари, што резултирало во нивна широка употреба, нивно длабоко вкоренување,
што потоа ги направи тешки за замена. Некои од нив се дури и засрамување.
Виртуелниот терминален протокол (TELNET) бил дизајниран за механички
телетајп терминали по 10 карактери во секунда. Тој нема ништо од графички
интерфејс и глушец. Денес после 25 години се уште е во широка употреба. Се на се
ако ги занемариме неговите проблеми, OSI моделот (без новото за сесија и
презентација) докажа дека е исклучително користен за дискутирање на комјутерски

мрежи. Од друга страна, OSI протоколите никогаш не станале популарни.

Обратното важи за TCP/IP: моделот практично и не постои, но протоколите се
широко во употреба. Ќе го користиме модифицираниот OSI модел со посебен
акцент на современите протоколи како Bluetooth, 802, SONET.(Слика)
1.5.2 Поврзувачко-ориентирани мрежи: X.25, Frame Relay, и ATM
Уште од почетокот на поврзувањето, започна војната помеѓу луѓето кои

поддржуваат неповрзани подмрежи и луѓе кои поддржуваат конекциски-
ориентирани подмрежи. Главната цел на неповрзаните подмрежи доаѓа од
ARPANET/Интернет заедницата. Запаметете дека, оригиналната желба нз DoD во
приложувањето средства и изградбата на ARPANET беше да имама мрежа која ќе
продолжи да функционира дури и по повеќето директни удари од страна на
нуклеарните орудија уништувајќи голем број рутери и далноводи. Оттаму
толеранцијата на грешка, беше високо на нивната листа на приоритети: додека
наплатувањето на муштериите не. Ова сфаќање водеше мкон дизајн без поврзување
во кој секој пакет има независен пат од секој друг пакет. Како последица, ако некои
рутери се повлекуваат за време на сесијата, нема оштетувања се додека системот
може динамично да се реконфигурира самиот себе си, така што наредните пакети
може да најдат некој пат до одредената дестинација, дури и тој да е различен од
оној кој го користел претходниот пакет.
Поварзувачко-ориентираниот камп доаѓа од светот на телефонските
компании. Во телефонскиот систем, повикувачот мора да го избере повикувачкиот
број на странката и да чека конекција пред да зборува или да праќа податоци.
Ваквото поставување на врска овозмоќува пат преку телефонсиот систем кој се
поддржува додека повикот се прекине. Сите зборови или пакети го следат истиот
пат. Ако линијата или вклучувањата на патот се намалуваат, тогаш повикот е
прекинат. Оваа карактеристика е точно таа што на DoD не му се допадна.
Зошто потоа на телефонските компании тоа им се допаднало? Постојат две
причини:
1. Квалитет на сервисот
2. Наплата
Со воспоставување врска однапред,подмрежата може да складира ресурси

како на пример простор за бафер и CPU капацитет на рутерот. Ако е направен
обидот за воспоставување на повик и непотполните ресурси се достапни,повикот е
одбиен и повикувачот добива еден тип на зафатен сигнал. На овој начин, ако
врската еднаш била поставена, конекцијата добива добар сервис. Со мрежата без
поврзување, ако пристигнат премногу пакети на ист рутер во ист момент. Рутерот
ќе ги уништи и најверојатно ќе ги изгуби пакетите. Испраќачот, евентуално ќе го
забележи ова и ќе ги препрати пакетите, но квалитетот на услугата ќе биде
испрекинат и неприкладен за аудио или видео освен ако мрежата не е многу
оптеретена. Непотребно е да се каже дека, овозможувањето адекватен аудио

квалитет е нешто за кое телефонските компании премногу се грижат, од тука

нивното право на првенство за конекции.
Втората причина поради која телефонските компании ја сакаат поврзувачко-
ориентираната услуга е поради тоа што тие се навикнати на надзор за време на
конектирање. Кога правите повици на подолго растојание имате надзор на секоја
минута. Кога мрежите го менуваат правецот тие само автоматски гравитираат во
модел во кој надзорот на секоја минута е лесно да се направи. Ако треба да
воспоставиш врска пред испраѓањето на податоци,тоа е кога времето на
пресметување почнува да врти. Ако не е воспоставена конекција, телефонските
компании не можат да се погрижат за тоа.
Иронично, протоколите за поддржување на сметањето, се многу скапи. Ако
телефонската компанија била за усвојување рамна месечна рата со неограничено
повикување и без сметање или чување на записи, најверојатно би се заштедила
голем износ на пари,без оглед на зголемениот број повици што би фи генерирала
оваа политика. Како и да е, политичкиот,регулативниот и другите фактори тежнеат
против правењето на ова. Доста интересно,услугата со рамна рата егзистира во
други сектори. Како за пример, кабелската ТВ се пресметува врз база на рамна рата
за месец, без оглед на тоа колку програми вие гледате. Би мочело да биде
дизајнирана со `плати за да гледаш` (pay-per-view) но не била дизајнирана на тој
начин, чланарина во делот на чинењето на сметањето (што го дава квалитетот на
повеќето телевизии,факторот на пречки не може целосно да не биде земен во
предвид ).
Тоа ни укажува дека,не треба да претставува изненадување тоа што сите
мрежи дизајнирани од страна на телефонската индустрија имаат конекциско-
ориентирани подмрежи. Нешто што е претпоставуваме изненадување е тоа што
Интернет исто така се усмерува во правец, со цел да овозможува подобар квалитет
на услугата аудио и видео. Но сега дозволете да поминеме на неколку поврзувачко-
ориентирани мрежи.
X.25 I Frame Relay
Нашиот прв пример на конекциски-ориентирана мрежа е X.25, која била

прва јавна мрежа на податоци. Таа била открриена во 1970-те во време кога
телефонската услуга беше насекаде монопол и телефонската компанија во секоја
земја очекувала да биде нивна една мрежа на податоци по земја. За употреба на
X.25, компјутерот најпрвин овозможува конекција со оддалечениот компјутер, што
значи сместување на телефонски повик. Оваа врска го обезбедила конекцискиот
број за да се користи во пакети за трасфер на податоци (поради тоа што врските
можат да бидат отворени во исто време). Пакетите со податоци беа многу
едноставни, составени од 3-бајтен хедер и од 128 бајти податоци и нагоре. Хедерот
се состоеше од 12-битен конекциски број, број на пакетска секвенца, број за
потврда, и неколку разноврсни битови. X.25 мрежи оперираа една декада со
различен успех.
Во 1980-те, X.25 мрежата беше пошироко заменета со нова врста на мрежа
наречена frame relay. Суштината на frame relay е тоа што таа е конекциско-

ориентирана мрежа без контрола на грешки и без контрола на проток на податоци

(тек). Поради тоа штое поврзувачко ориентирана, пакетите беа пренесувани во
редослед (ако деа пренесувани во целост). Особините на пренесувањето вон
редослед, без котрола на грешки и без контрола на тек го прави frame relay сроден
со широката област LAN. Најважна апликација е интерконекцијата на LAN во
многуструките здруженија. Frame relay уживаше најмодерен успех и денес, се уште
е во употреба на некои места.
Асинхрон трансфер мод
Една друга и далеку позначајна, конекциско-ориентирана мрежа е

АТМ(Asynchronous Transfer Mode). Причината за вака чудното име е тоа што во
телефонскиот систем, повеќето преноси се синхрони (во блиска врска со
часовникот), а АТМ не е.
АТМ беше дизајниран во раните 1990-те и пуштена во погон во една
навистина неверојатна (Ginsburg, 1996; Goralski, 1995; Ibe,1997; Kim at al., 1994;
Stallings, 2000). АТМ одеше кон решавање на сите мрежни и телекомуникацоски
проблеми во светот со помош на соединување на глас, податоци, кабелска
телевизија, телекс, телеграф,и се друго во единствен интегриран систем што може
да направи се за секого. Но, тоа не се случи. Во поголемиот дел, проблемите беа
слични со оние кои веќе ги опишавме впорано во однос на OSI, лошо регулирање
на времето, технологија, имплементација и политики. Многу од Интернет
здружението го гледаа АТМ како Интернет против Telcos:Sequel. Но, навистина не
беше, и овој пат упорните фанатици беа свесни дека Интернет квалитетот на
услугата остави многу за да биде посакуван. АТМ беше многу повеќе успешен
отколку OSI, и е широко користен длабоко во границите на телефонскиот систем,
често за движење на IP пакети. Поради тоа што е најповеќе користен од страна на
подвижните ленти за внатрешен транспорт, корисниците често не се свесни за
нивното постоење, но тоа дефинитивно е добро.
АТМ виртуелни циклуси
Откако АТМ мрежите се конекциско-ориентирани, праќањето податоци

побарува најпрвин испраќање пакет за поставување на конекција. Како што пакетот
за поставување е насочен кон неговиот пат низ подмрежата, така сите рутери на
патеката прават влез во нивните внатрешни табели, забележувајќи го постоењето
на конекција и складирајќи било какви ресурси кои се потребни за тоа. Врските т.е.
конекциите често се нарекуваат virtual circuits(виртуелни циклуси), по аналогија
на физичките циклуси кои се користат во телефонскиот систем. Повеќето АТМ
мрежи исто така поддржуваат permanent virtual circuits(постојани виртуелни
циклуси), кои се перманентни конекции помеѓу два власници(хостови). Тие се

слични на позајмените линии во светот на телефоните. Секоја конекција,

привремена или постојана, има единствен идентификатор на конекцијата.
Виртуелниот циклус е илустриран на Слика 1-30.
Рутер Подмрежа
Хост за испраќање Хост за примање
Процес на испраќање Виртуелен циклус Процес на примање
Слика 1-30. Виртуелен циклус
Кога врската еднаш веќе е воспоставена, било која страна може да започне
со пренос на податоци. Основната идеја која стои зад АТМ е пренос на сите
информации во мали пакети со фиксирана големина наречени ќелии. Челиите се 53
бајти долги, од кои 5 бајти се за хедер и 48 бајти за payload, како што е покажано на
fig. 1-31. Делот од хедерот е идентификатор на врската, па праќањето и примањето
на хостови и сите интермедијални рутери може да кажат која ќелија на која
конекција припаѓа. Оваа информација дозволува секој рутер да знае да управува
секоја ќелија која доаѓа. Рутирањето на ќелии е направено во хардверот, со висока
брзина. Со оглед на фактот, главниот аргумент за ќелии со фиксирана големина е
тоа ѓто, лесно може да се изгради хардверски рутери што поддржуваат кратки
ќелии со фиксирана големина. IP пакетите со променлива големина мораат да
бидат усмерени(рутирани) од страна на софтверот, што претставува побавен
процес. Уште една позитивна страна на АТМ е тоа што хардверот може да биде
поставен да копира една пристигната ќелија да мултиплицира излезни линии,
својство кое се побарува за поддршка на телевизиска програма која се прикажува

на повеќе рисивери. Конечно,малите ќелии не блокираат било која линија за

долго,што полесно овозможува загарантиран квалитет на услугите.
Сите ќелии го следат истиот рут до дестинацијата. Пренесувањето на
ќелиите не е загарантирано, но нивниот редослед е. Ако ќелиите 1 и 2 се испратени
во редослед, потоа ако обете пристигнуваат, тие ќе пристигнат во тој редослед,
никогаш прво 2 па потоа 1. Но, било која од обете ќелии или една од нив може да
бидат загубени во текот на петот. Ова е на повисоко ниво од највисоките нивоа на
протоколот за обновување на изгубените ќелии. Забележувате дека иако оваа
гаранција не е перфектна, сепак е подобра од онаа која ја овозможува Интернетот.
Нивните пакети не само што можат да бидат загубени, туку и пренесени надвор од
редослед. АТМ, како контраст, гарантира дека пренесувањето на ќелии надвор од
редослед нема да се случи.
Bytes 5
Header User data
Слика 1-31. l АТМ ќелија
АТМ мрежите се организирани како традиционалните WAN, со линии и

рутери. Најчести брзини за АТМ мрежите се 155 Mbps и 622 Mbps, исто така
поддржуваат и поголеми брзини. Брзината од 155 Mbps беше избрана поради тоа то
е потребна за пренос на телевизии со висока точност(high definition television).
Изборот на 155.52 Mbps е направен за компатибилност со AT&T SONET системот
за пренос. Брзината од 622 Mbps беше избрана за да може четири канали со брзина
од 155 Mbps да бидат испратени преку неа.
АТМ модел на повикување
АТМ има свој сопствен модел за повикување, различен од оној на ОСИ

моделот и исто така различен од TCP/IP моделот.Овој модел еприкажан на сликата
1-32(Fig. 1-32). Се состои од три нивоа, физичко, АТМ, и АТМ адаптибилни нивоа,
плус било што, кое корисникот сака да го стави на врвот од сето тоа.
Физичкото ниво владее со физичкиот медиум: волтажата, регулирањето на
битовите, и други различни конечни излези. АТМ не одредува
партикуларна(посебна) низа од правила, но наместо тоа, се вели дека АТМ ќелиите
можат да бидат испратени преку конец или жица самите себе си,но исто така може
да бидат спакувани внатре во payload-от на другите транспортни системи. Поинаку
кажано, АТМ е така дизајниран да биде независен од медиумот за
трансмисија(пренесување.

АТМ нивото владее со ќелиите и транспортот на ќелиите. Ова ниво го

дефинира распоредот на ќелиите и кажува значењето на полето за хедерот. Исто
така управува со воспоставувањето и реализирањето на виртуелниот циклус.
Контролата на преоптеретеност е исто така тука лоцирана.
Слика 1-32. АТМ модел на повикување
Поради тоа што повеќето апликации не сакаат директно да работаат со

ќелии(иако некои можат да го прават тоа), нивото кое што се наоѓа над АТМ
нивото е така дефинирано да им овозможува на корисниците испраќање на пакети
кои се поголеми од дадената ќелија. АТМ интерфејсот ги сегментира овие пакети,
ги пренесува ќелиите индивидуално, и ги реасемблира истите на другиот крај. Ова
ниво е AAL, (ATM Adaptation Layer-АТМ адаптибилно ниво).
За несреќа, на раните дво-димензионални повикувачки модели, АТМ
моделот е дефиниран да биде тро-димензионален, како што е покажано на сликата
1-32(Figure 1-32). Корисничкото ниво (user plane) управува со транспорт на
податоци, контрола на проток, и други функции на корисникот. Како контраст,
нивото на котрола (control plane) се грижи за управување на врската. Функциите
на нивото и степенот на управување (layer management, plane management)
соработуваат со управувањето со ресурси и меѓунивото за координација.

Физичкото и ААL нивото се меѓусебно поделени на две поднивоа, едно на

дното кое ја врѓи работата и конвергенциско подниво на врвот кое овозможува
надлежен интерфејс на нивото кое се наоѓа над него. Функциите на нивоата и
поднивоата се дадени на слика 1-33.
PMD (Phisical Medium Dependent) – нивото зависен физички медиум
одоговара на актуелната кабелска. Тоа ги движи битовите on и off и го
поддржување регулирањето набитовите. А различни подвижни ленти и кабелски
ова ниво ќе биде различно.
Другото подниво на физичкото ниво е TC(Transmission Convergence-
конвергенција на пренос) поднивото. Кога ќелиите се пренесени, TC нивото нив
ги испраќа како низа од битови до PMD нивото. Правењето на ова оди многу лесно.
НМа другиот крај, TC поднивото зема извор на пристигнувачки битови без
примеси од PMD поднивото.Неговата работа е конвертирање на овој извор на
битови во извор на ќелии за АТМ нивото. Тоа ги поддржува сите излези кои се
поврзани со покажувањето каде ќелијата започнува и каде истата завршува во
изворот на битовите. Во АТМ моделот, оваа функционалност е во физичкото ниво.
Во OSI моделот и скоро во сите мрежи, работата на составувањето, што значи
конвертирање на изворот од редици битови во секвенца од рамки или ќелии, е
задача на нивото за поврзување на податоци.
Како ќто споменавме порано, АТМ нивото ги управува ќелиите вклучувајќи
ја генерализацијата и транспортот. Повеќето од интересните аспекти на АТМ се
лоцирани тука. Тоа претставува мешавина од нивоата на мрежи и поврзување на
податоци кај OSI; не е поделено на поднивоа.
OSI ATM ATM
ниво ниво подниво Функционалност
3/4 AAL CS Овозможување стандарден интерфејс (конвергенција)
SAR Сегментација и реасемблација
Контрола на тек
Генерирање на ќелии за хедер/извлекување
2/3 АТМ Виртуелен циклус/управување на патеката
Умножување на ќелии/намалување

Раздвојување на рата на ќелија

Генерирање на проверка на сумата на хедерот и
верификација
2 TC
Генерирање на ќелии
Пакување/отпакување на ќелии од приложениот омот
Генерирање на рамки
Физички
Регулирање на битови
1 PMD Приод до физичката мрежа
Слика 1-33. АТМ нивоа и поднивоа и нивни функции
ALL нивото е поделено на SAR (Segmentation And Reassembly)-

сегментација и реасемблација подниво и CS(Convergence Sublayer)-
конвергенциско подниво. Пониското подниво ги дели пакетите на ќелии на
трансмисионата (пренесувачката) страна и ги става повторно заедно на
дестинацијата. Повисокото подниво прави да биде возможно да имаме АТМ
системи кои нудат различни типови на услуги за различни апликации (трансфер на
датотеки(пренос) и видео имаат различни побарувања вклучувајќи и поддрѓка на
грешки, регулирање на времето, итн).
Како што е веројатно најповеќе во опаѓање за АТМ од сега па натаму, нема
веќе да дискутираме за АТМ во оваа книга. Откако ја имаше инсталирано својата
суштинска база, најверојатно ќе биде присутна најмалку, во следните неколку
години. За повеќе информации за АТМ, погледнете во (Dobrowski,Grise, 2001;
Gadecki, Heckart, 1997)
Етернет
Интернет и АТМ беа дизајнирани за умрежување на широка област (WAN).

Но, многу компании, универзитети и други организации имаат голем број
компјутери што мораат да се поврзат. Потребата од вакво нешто водело до
издигнување на локалната мрежа (LAN). Во овој дел ние ќе зборуваме за
најпопуларниот LAN - етернетот.

Се започнува во убавиот Хаваи во почетокот на 1970-тите. Во овој случај

"убав" може да се интерпретира како "нема функсионален телефонски систем".
Кога човек не се прекинува од телефонски повици цел ден го прави животот
поубав за луѓето што се на излет, но тоа не го правеше животот поубав за
истражувачот Norman Abramson и неговите колеги во универзитетот во Хаваи кои
се обидуваа да ги поврзат корисниците во далечните острва кон главниот комјутер
во Хонолулу. Кабловско поврзување низа океанот не беше опција, затоа тие бараа
друго решение. Едно решение беше радио сигнал со краток домет. Секој терминал
беше опремен со мало радио со две фреквенции НАГОРЕН ПОТОК (до главниот
компјутер) и НАДОЛЕН ПОТОК (од главниот компјутер). Кога некој корисник
сакал да се поврзе со главниот комјутер тој само праќаше еден пакет што содржеше
податоци во нагорниот поток. Ако никој не праќаше во тој миг, пакетот веројатно
успеал да стигне до главниот компјутер и беше потврдено низ каналот на долниот
поток. Ако имало натпреварување за каналот на горниот поток, терминалот би
забележил ако не е потврдени и би пробал повторно. Бидејќи постоеше само еден
испраќач низ долниот поток (главниот комјутер), немаше судири тука. Овој систем
наречен ALOHANET, работеше под услови на намалена комуникација, но
успоруваше многу кога каналот на готрниот поток на комуникација беше
оптоварен. Во исто време студентот Bob Metcalfe дипломира во М.И.Т и потоа ги
продолжува студиите за докторатура ви Харвард. Во текот на неговите студии тој
беше изложен на работата на Abramson. Тој стана толку заинтересиран за тоа т.ш.
после докторатурата тој одлучи да му придружи на Abramson во Хаваи преку
летото пред да почне да работи во Xerox PARC (Palo Alto Research Center). Кога
отиде таму, тој виде дека истражувачите таму направиле нешто што подоцна ќе се
вика персонален сметач (PC), но машините беа изолирани. Користејќи го знењето
од Abramson-овата работа тој и неговиот колега David Boggs го дизајнираат и ја
имплеметираат првата локална мрежа (Metclfe and Boggs, 1976). Тие системот го
нарекоа ETHERNET (етернет) по етерот, преку кој се мислело дека се пренесува
електромагнетската радијација. Кога научникот од 19-тиот век, James Clark
Maxwell откри дека електромагнетската радијација може да се опише со помош на
бранова равенка, наушниците предпоставија дека просторот треба да биде
исполнет со некаков етеричен медиум во кој шт радијацијата би се пренела. (Само
после познатиот експеримент на Michelson - Morley во 1887 физичарите разбраа
дека електромагнетната радијација може да се шири и во вакум.) Преносниот
медиум тука не беше вакумот туку еден дебел коаксиален кабел (етерот) до 2.5 км
долг (со засилуваши на секои 500м). До 256 машини можеа да се поврзат со
системот со транссивери ставени во кабловите, кабелот во се поврзани повеќе
машини паралелно се викаше multidrop кабел. системот пренесуваше на 2.94 Mbps.
Скица на ова аркитеткура е дадена во слика 1-34. Кај етернет се направени
големи подобрувања од ALOHANET, пред пренос, компјутер прво слушаше во
кабелот дали некој веќе пренесува. Ако некој пренесуваше компјутерот се
повлекуваше се додека тековниот пренос не завршуваше. На тој начин се
избегуваше судирот со постоечките преноси, давајќи, на тој начин поголема
ефикасност.

ALOHANET не работеше вака бидејќи беше невозможно за еден терминал

на еден остров да го "чувствува " преносот на некој терминал во некој далечен
остров. Со единствен кабел овој проблем не постои. И покрај тоа што комјутерите
слушаат пред да пренесат, сепак се јавува проблем: што ќе се случи два или повеќе
комјутери чекаат додека не заврши тековниот пренос и потоа сите почнат
одеднаш. Решението е да се направи да секој комјутер слуша додека тој самиот
пренесува и ако детектира пречки на сигналот да го блокира етерот за да ги
алармира сите испраќачи. Потоа да се повлече и чека случајен број единици време
пред да се обиде повторно. Ако се случи пречка случајниот број да се дуплира и
така натаму да се прошираат натпреварувачките преноси и да му се дава шанса
некој од нив да влезе прв.
Етернетот на Xerox беше толку успешен, т.ш. DEC, Intel и Xerox направија
нацрт стандард во 1978 за 10Mbps етернет наречен DIX стандард. Со две мали
измени DIX стана IEEE 802.3 vo 1983.
За жал, Xerox веќе имаше историја на правење на оригинални инвенции
(како што е персоналниот сметач) и потоа доживување на неуспех во нивната
комерциализација, приказна кажана на Fumblin the Future (Smith & alexander, 1988).
Кога Xerox покажал мал интерес за нешто друго освен помошта што ја
даваше за стандардизација на Етернет, Metcalfe ја формира својата компанија 3Com
која продава адаптери за етернет за PC. Има продадено околу 100 милиони.
Етернет продолжи да се развива, и се уште се развива, излезени се верзии на
100 MBps, 1000Mbps и уште поголеми. Истотака каблирањето е усовршено,
свичери и други опции се додадени.
За етернетот во детали ќе се зборува во глава 4. Вреди да се напомене дека
етернет (IEEE 802.3) не е единствениот LAN стандард. Комитетот истотака
стандардизирал магистрален token (IEEE 802.4) и прстен (IEEE 802.5). Потребата
од три помалку или повеќе некомпатибилни стандарди иам малку врска со
технологијата а многу повеќе со политиката. Во тоа време General Motors го
туркаше еден LAN во кој технологијата беше иста како кај етернет (линеарен
кабел) но сметачите водеа ред на пренос пренесувајќи еден мал пакет наречен
token. Сметачот можеше да пренесе само ако го поседуваше токенот, така
избегнувајќи судири. GM изјавуваше дека ова шека е важна за правење коли и не е
направена за ништо повеќе, и покрај ова изјава, 802.4 се губи до видот. Слично и
IBM го имаше својот фаворит: својот token ring. Токенот беше проследуван низ
прстенот и кој компјутер го држеше токенот тој беше дозволен да пренесува пред
да го стави токенот назад во прстенот. За разлика од IEEE 802.4 оваа шема
стандардизирана како IEEE 802.5 е сеуште во употреба во некои погони на IBM но
виртуално никаде надвор од IBM. Но како и да е работата напредува во
гигабитната верзија ( IEEE 802.5v ) но изгледа нема да го стигне етернет. Накратко
битка се водеше помеѓу етернет, token bus и token ring, и етернет победи, повеќе
зашто беше првиот и предизвикувачите не беа толку добри.
Безжични LAN мрежи: 802.11

Набрзо по појавувањето на notebook комјутерите многу луѓе сонуваа да

зачекорат во својата канцеларија, имајќи го својот комјутер конеткиран на
Интернет. Како последица на тоа, различни групи почнаа да работат за да ја
постигнат таа цел. Најпрактичниот начин е да се опремат канцеларијата и
комјутерите со радио испраќачи и примачи со краток опсег за да им се овозможи да
комуницираат. Ова нешто брзо доведе до тоа да безжичните LAN-ови бидат
продавани и купувани од различни компании.
Проблемот беше што ниедни две од нив не беа компатибилни. Овој развој
на стандарди значеше дека комјутерите опремени со марка X радио не би работела
во соба опремена со марка Y базна станица. Конечно, индустријата одлучи дека
безжичнит LAN стандарди би биле добра идеја. Така на IEEE комитетот, кој го
создал жичниот LAN стандард му беше дадена задача да го стандардизира
безжичниот LAN. Стандардот се појави именуван како 802.11. Во вообичаениот
говор името му беше познато како WiFi. Тоа е важен стандард и заслужува почит,
па затоа ќе го викаме со неговото вистинско име 802.11.
Предложениот стандард мораше да работи на два начина:
1. Во присуство на базна станица
2. Во отсуство на базна станица
Во првиот случај сите комуникации мораа да одат низ базната станица

наречена точка на пристап (access point) во 802.11 терминологијата. Во вториот
случај комјутерите би комуницирале еден со друг директно. Овој начин во поново
време е нарекуван и како ad hoc networking. Типичен пример се двајца или повеќе
луѓе кои седат во просторија неопремена со безжичен LAN, имајќи ги компјутерите
кои комуницираат директно. Двата начина се илустрирани на сликите 1а. и 1б.
Сл.1 (a) Безжични мрежи со базна станица. (b) Ad hoc networking.

Првата одука беше најлесна. Сите останати стандарди имаа броеви како
802.1 802.2 802.3 се до 802.10, па безжичните LAN стандарди беа именувани како
802.11. Останатото беше потешко.
Особено, некои од многуте предизвици кои што беа пресретнати беа: да се
најде соодветна фревенција што беше слободна, по можност во светски рамки; да
го решат проблемот кој се однесуваше на радио сигналите кои имаа конечен опсег;
осигурувајќи се на тоа да приватноста на корисниците биде задржана; грижејќи се
за човековата сигурност (дали радио брановите предизвикуваат рак?); да се земе во
предвид мобилноста на комјутерите; и конечно, градење на систем со доволен
пропусен опсег, земајќи ја предвид економичноста.
Процесот на стандардизација започна во средината на 90-тите. Ethernet веќе
доминираше со LAN, па комитетот одлучи да го направи 802.11 компатибилен со
Ethernet над data link layer-от. Особено треба да биде возможно да се испрати IP
пакет низ безжичниот LAN на ист начин како што жичниот компјутер испраќа IP
пакет низ Ethernet. Сепак во физичкиот и data link layer-от постоеја неколку
вградени разлики во врска со Ethernet и мораа да ги решат проблемите во
согласност со стандардите.
На почетокот компјутерот поврзан на Ethernet проверува дали има радио
бранови во етерот пред испраќањето на сигналот. Само ако фреквенцијата е
слободна компјутерот почнува да испраќа сигнали. Со безжичниот LAN таа идеја
не функционира толку добро. Примерот е илустриран на сл.2. Да претпоставиме
дека компјутерот А испраќа сигнал кон компјутерот В, но радио сигналот на
испраќачот на компјутерот А е прекраток за да стигне до компјутерот С. Ако С
сака да испрати сигнал кон В може да провери дали фреквенцијата е слободна, но
фактот дека не наоѓа ништо не значи дека испраќањето ќе биде успешно. 802.11
стандардот мораше да го реши овој проблем.
Сл.2 Опсегот на радио сигналот може да не го покрива целиот систем

Вториот проблем што мораше да се реши беше дека радио сигналот може да
биде рефлектиран од цврсти предмети, така да може да биде примен повеќе пати
(по многу патишта). Оваа интерференција резултираше со она што се нарекува
multipath fading (губење на сигналот поради повеќе патишта).
Третиот проблем беше, мноштвото на софтверот не беше спремно за
мобилноста. На пример, многу word процесори имаат листа на печатачи, од која
корисниците можат да изберат од кој печатач да го испечатат својот документ.
Кога компјутерот чијшто word процесор се стартува е сместен во нова околина,
изградената листа на печатачи постанува неважечка.
Четвртиот проблем е ако notebook компјутерот е надвор од границите на
базната станица што ја користи и се наоѓа во рангот на друга базна станица,
потребно е да се најде најде начин за нивно меѓусебно комуницирање.Овој
проблем се јавува кај мобилните телефони, потребно е да се најде решение за него.
Мрежите се составени од мноштво на келии, секоја со сопствена базна станица, но
базните станици конектирани со Ethernet како што е покажано на сл. 3. Конекцијата
помеѓу 802.11 системот и надворешниот свет е наречена порта (portal).
сл.3 Повеќекелиска 802.11 мрежа
После завршувањето на својата задача, во 1997, комитетот дојде со

стандард што се однесува на овие и други интереси. Во него е опишано дека
безжичниот LAN ќе работи и на 1 Mbps и на 2 Mbps. Набрзо луѓето се пожалија
дека вака е многу бавно, па почна да се работи на побрзи стандарди. Поделеноста
на задачите во комитетот резултираше со тоа што во 1999 беа донесени два нови
стандарди. 802.11а стандардот користи повисока фреквенција и работи на брзина
од 54 Mbps. 802.11b стандардот користи иста фреквенција како и 802.11а, но
користи поинаква техничка модулација и остварува брзина од 11Mbps. Некои луѓе
ова нешто го гледаат како психолошки важно, тоа дека 11 Mbps е побрз од
вистинскиот, жичниот Ethernet. Се насетува дека вистинскиот 1Mbps 802.11 ќе
умре набрзо, меѓутоа не е сеуште јасно кој од овие два стандарда ќе победи.

За да биде покомплицирано отколку што е 802 комитетот се појавува со

уште една варијанта, 802.11g, која користи техничка модулација од 802.11а, но
фреквенцијата на 802.11b.
802.11 денес доведе до револуција во комјутерството, а пристапот кон
Интернет ги премина сите сомнежи. Аеродромите, автобуските станици, хотелите,
трговските центри и универзитетите брзо го поставуваат. 802.11 успеа да ги
направи мобилни notebook компјутерите.
Мрежна стандардизација
Постојат многу мрежни продавачи и снабдувачи, секој со сопствени идеи за

тоа како треба да бидат направени работите. Без координација, би настанал
комплетен хаос и корисниците не би добиле ништо. Единствен начин на излез е тие
да се согласат на некои мрежни стандарди.
Не само да се направи стандардите да им овозможат на различни компјутери
да комуницираат, но тие исто така го зголемуваат пазарот за продукти
пристапувајќи им на стандардите. Поголем пазар води кон мноштво од
производство, економија од искачување во произведувањето и VLSI
имплементацијата.Во понатамошните делови ќе се земе брз поглед за важниот , но
помалку познат, свет на интернационална стандардизација кој пак припаѓа на две
категории de facto и de jure.De facto стандардите се оние кои се случиле, без некој
посебен план . IBM PC и неговите наследници се de facto стандарди за во малите
канцеларии и домашните компјутери затоа што многу производители избираат да
ги копираат машините на IBM. Слично, UNIX е de facto стандард за оперативните
системи во универзитетските одели за компјутерска наука.
De jure стандардите , спротивно , се формално легални стандарди посвоени
од некое авторизирано тело на стандардизација. Авторите на интернационални
стадарди се генерално поделени во две класи : оние изградени по договор помеѓу
националните влади , и оние опфаќајќи доброволни , без договор организации.
Кој е кој во светот на телекомуникациите
Легалната положба на светските телефонски компании варираат од држава

до држава. Како еден екстрем се јавува СА Д , кој има 1500 одделни приватни
телефонски компании. Пред да биде срушена во 1984, AT&T , која во тоа време е
најголема светска корпорација, комплетно доминираше.Тогаш ги спроведуваше
телефонските сервиси на околу 80% од Америчките телефони, ширејќи се низ
половина од географскиот прстор.Уште од распаѓањето , AT&T продолжи да
поддржува сервиси на поголема оддалеченост, натпреварувајќи се со други
компании.

Компаниите во САД кои одржуваат комуникациски сервиси на јавноста се

наречени заднички пренесувачи.Нивните понуди и цени се опишани од документ
наречен тарифа, кој мора да биде одобрен од федералната комуникациона
комисија за внатрешен и интернационален сообраќај и од државната комисија за
внатрешен сообраќај.
Како друг екстрем се земјите во кои националната влада го има
комплетниот монопол во сите комуникации, вклучувајќи пошта ,телеграф,
телефони и често радио и телевизија.Поголем дел од светот припаѓа на оваа
категорија .Во некои случаи авторитетот на телекомуникацијата е национализирана
компанија , која едноставно е гранка од владата вообичаено позната како
ПTT(администрација за Пошта , Телеграф, Телефон).Ширејќи се низ светот ,
правецот води кон либерализација и натпреварување надвор од владиниот
монопол. Повеќе Европски држави сега ги имаат подеднакво приватизирано
нивните ПTT-a , но тој процес на приватизација споро се одвива.
Со големиот број на снабдувачи на телекомуникациски сервиси се појавува
потребата од стандардизација на сервисите. Уште во 1865 година представници од
европските влади се собраа и го формираа денешното ITU (Меѓународна
Телекомуникациска Заедница).
ITU има 3 главни сектори:
1. Радиокомуникациски сектор
2. Сектор за Телекомуникациска Стандардизација
3. Сектор за развој
Ние ќе се фокусираме на ITU-T кој што се занимава со телефонски и

податочни коминикациски системи.
ITU-T има 4 класи членови:
1. Национални влади
2. Членови на сектор
3. Здружени членови
4. Редовни агенции
ITU-T има околу 200 владини членови, вклучувајќи ги скоро сите членови
на ОН.Има приближно 500 членови на сектори, вклучувајќи телефонски компании
(AT&T,Vodafone,WorldCom) , произведувачи на опрема за телекомуникации (Cisco,
Nokia,Nortel), продавачи на компјутери (Compaq, Sun,Toshiba),произведувачи на
чипови (Intel,Motorola,TI), медиумски компании (AOL,TimeWarner,Sony) и други
заинтересирани компании (Boeing, Samsung,Xerox).Различни непрофитни научни
организации и индустриски здруженија се исто така членови на сектори(IFIP и
IATA).Здружените членови се со помала организација и се наоѓаат во посебна
Научна Група. Редовни агенции се народот кој гледа преку телекомуникационите
бизниси, како Федералната Комуникациона комисија на САД.

Задачата на ITU-T е да прави технички препораки во врска со телефон,

телеграф и податочните комуникациски посредници. Овие често стануваат
интернационално признати стандарди, на пример V.24 кој ги опишува местото и
значењето на различни типови на конектори искористени од асинхронични
терминали и надворешни модеми.
Моментално постојат 14 Научни Групи покривајќи теми од телефонски
сметки до сервисите за мултимедија.Научните групи се делат на Работни Групи
кои се поделени на експертни тимови.Еднаш бирократија секогаш
бирократија.Уште од почетокот, ITU-T има произведено скоро 3000 препораки
завземајќи околу 60000 страни хартија. Многу од овие се широко употребени во
праксата . На пример , познатиот V.90 56-kbps модемски стандард е една ITU
препорака.
Кој е кој во светот на интернационалните стандарди
Интернационалните стандарди се произведени и објавени од ISO ,

доброволна организација основана во 1946. Нејзини членови се организации од
национални стандарди од 89 држави членки.Овие членови ги вклучуваат
ANSI,BSI,AFNOR,DIN и уште 85 други.
ISO издаде стандарди на навистина огромен број на субјекти. Преку 13000
стандарди беа издадени , вклучувајќи ги OSI стандардите . ISO има скоро 200
Технички Комитети , изброени по ред на издавање, секој давајќи свој специфичен
субјект.TC97 се справува со процесирање на компјутери и информации .Секој TC
има пододбор поделен на работни групи.
Во работничките групи се вклучени 100000 доброволци, влади и академски
експерти.Со излегувањето на телекомуникациските стандарди, ISO и ITU-T често
соработуваа за да не дојде до создавање на два официјални и взаемни неспојливи
интернационални стандарди.
Представникот на САД во ISO е ANSI , приватна невладина , непрофитна
организација . Нејзини членови се произведувачи ,заеднички носачи, и други
интересни делови. ANSI стандардите брзо се усвоени од ISO како интернационални
стандарди.
Процедурата искористена од ISO за усвојување на стандардите беше
креирана за да оствари консензус колку што е возможно.Процесот почна кога една
од организациите за национални стандарди почувствува потреба за
интернационален стандард во некоја област. Работничката Група е тогаш
обликувана да пристигне со CD (Одбор за Нацрт).Друг главен играч во светот на
стандардите е IEEE , најголемата професионална организација во светот. Во
собирањето на јавни резултати од весници и по стотина конференции секоја
година , IEEE има група за стандардизација која развива стандарди во областа на
електро инжињерство и компјутери. 802-иот комитет на IEEE има
стандардизирано многу видови на LAN.

Кој е кој во светот на интернет стандарди
Широката распространетост на Интернет има сопствен механизам за

стандардизација, многу различен од тие на ITU-T и ISO . ITU-T и ISO средбите се
настанати преку официјална соработка и опслужувачи на владини цивили .Тие ја
гледаат стандардизацијата како Добра Работа и нивните животи им ги посветуваат
на неа.Кога ARPANET беше поставена, DoD креираше еден независен комитет кој
во 1983 беше преименуван во IAB и беше дадено пошироко
представништво.Комуникацијата беше направена преку серија технички извештаи
наречени RFC-а.Многу продавачи ги понудија TCP/IP продуктите и не сакаа да го
сменат само затоа што 10 истражувачи имаа измислено подобра идеја. Во летото
1989 , IAB беше реорганизирана повторно. Подоцна , беше формирано Интернет
здружението исполнето со луѓе кои беа заинтересирани за Интернет. Интернет
заедницата на тој начин беше спoредувана со ACM и IEEE.
Работничката група вклучуваше нови апликации, информации за
корисниците, OSI интеграција , испраќање и адресирање , безбедност, мрежни
поврзувања и стандарди.Како додаток, повеќе формални стандардизации на
процеси беа усвоени,изработени преку ISO .
Мерни единици
За да се одбегне било каква нејасност, вредно е експлицитното објавување

дека , мерните единици се искористени како замена на традиционалните Англиски
единици.Основните мерни префикси се познати.Една отстапка е направена за kbps
за kilobits/sec.
Исто така битно е да се каже дека за мерење на меморијата , дискот,
датотеките и големината на базата на податоци, во заедничката пракса , единиците
имаат различни значења.Едно кило значи 2^10 (1024). Така 1 KB меморија содржи
1024 bytes ,1MB е всушност 2^20, 1GB содржи 2^30 bytes a 1-TB база на податоци
2^40.Како и да е 1-kbps комуникациска линија пренесува 1000 bits per second и 10-
Mbps LAN стартува 100000000 bits/sec.

Компјутерски Мрежи Chapter1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Компјутерски Мрежи Chapter1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Andrew S.

Tannenbaum Computer Networks Chapter 1

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 1

(посебно во оперативниот систем), а не во хардверот. Сепак има големо

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 2

слика 1 мрежа со два клиенти и еден сервер

Овој модел што е прикажан на сликата е наречен клиент-сервер модел. Овој

слика 2 клиент-сервер модел

Втората цел на местењето на КМ е во врска со луѓето, а не со информациите

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 3

документ, истиот е веднаш достапен на сите учесници наместо да чекаат со денови

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 4

слика 3 peer-to-peer систем

Peet-to-peer многу се проучи во 2000-тата со сервисот наречен Napster, со кој

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 5

почеток симулираат одредени рабори зашто тогаш не би ги симулирале и слот

таг цело име пример

Без сомнеж можеме да кажеме дека опсегот на користењето на КМ ќе расте

Еден од најбрзите растечки сегменти во компјутерската индустрија е

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 6

Организаторите на денешните компјутерски конференции поставуваат

Безжичност Мобилност Апликации

Од друга страна пак некои безжични компјутери не се мобилни. Битен

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 7

наместо кредитни картички и кеш, притоа наплатата се врши на сметката на

Широката распространетост на мрежното работење наметнува цела низа од

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 8

примени и испратени електронски пошти со цел и надеж дека ќе се дојде до

Хардвер за компјутерски мрежи

Емисионите мрежи (Broadcast networks) имаат само еден комуникациски

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 9

одредена подмрежа. Притоа најчесто се користи еден бит за да го означи ова,

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 10

Мрежи на градско ниво

Широко распространети мрежи

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 11

Доколку пак, два рутера не се поврзани со директна комуникациска линија,

Безжични компјутерски мрежи

• Заемна врска на елементите од системот со него (System Interconecting).

System interconecting (сл.1 (а)) се постигнува со помош на short-rate radio т.е.

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 12

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 13

Домашни компјутерски мрежи

- Компјутерите (desktop PC, notebook PC, PDA, shared peripherals).

Домашните компјутерски мрежи се скоро на прагот на откривање. Многу

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 14

Како прво мрежите и апаратите треба да бидат лесни за инсталирање.

Софтвер за компјутерски мрежи

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 15

Layer 4/5 interface

Layer 2/3 interface

Во стварност, податоците не се пренесуваат директно од к-тото ниво на

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 16

Помеѓу секој пар од соседни нивоа постои интерфејс.Интерфејсот дефинира

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 17

Порака М се испраќа од процесот кој што се извршува на петото ниво на

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 18

Конекционо-ориентирани и неконекциони сервиси

Layers (м. з. обвивки, повекеслојно) овозможуваат два типа на сервиси кон

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 19

Спротивно, неконекционите сервиси се моделирани врз основа на

Анчев Благој Компјутрески Мрежи 20

Првите три сервиси се конекционо-ориентирани, а друѓите три се

Примитивни (операции) на сервиси