ZARZĄDZANIE RUCHEM

LOTNICZYM

17.03.2007 r. Robert Sasim 1

 ZARZĄDZANIE RUCHEM
LOTNICZYM

(AIR TRAFFIC MANAGEMENT)

ATM

17.03.2007 r. 2
 ZARZĄDZANIE RUCHEM
LOTNICZYM
ATM
AIR TRAFFIC
MANAGEMENT

ASM ATFM ATS

AIRSPACE AIRTRAFFIC FLOW AIR TRAFFIC
MANAGEMENT MANAGEMENT SERVICES

17.03.2007 r. 3
 ZARZĄDZANIE RUCHEM
LOTNICZYM
ATM obejmuje trzy zasadnicze funkcje:

Zarządzanie Przestrzenią Powietrzną

– ASM – Airspace Management

Zarządzanie Przepływem Ruchu Lotniczego

– ATFM – Air Traffic Flow Management

Zapewnienie Służby Ruchu Lotniczego

– ATS – Air Traffic Services

17.03.2007 r. 4
 AIR SPACE MANAGEMENT

(ZARZĄDZANIE PRZESTRZENIĄ
POWIETRZNĄ)

ASM

17.03.2007 r. 5
 ZARZĄDZANIE PRZESTRZENIĄ
POWIETRZNĄ
Oparte na koncepcji
„Elastycznego Użytkowania Przestrzeni Powietrznej” –
FUA – The Flexible Use Of Airspace

Przestrzeń użytkowana elastycznie wg potrzeb w

danym dniu.
Wydzielenia przestrzeni mają charakter czasowy.
Elastyczne elementy przestrzeni aktywowane w czasie
rzeczywistym.
17.03.2007 r. 6
 ZARZĄDZANIE PRZESTRZENIĄ
POWIETRZNĄ
ASM realizowane na trzech poziomach:

- ASM 1 – strategiczne – nowe przestrzenie, zmiany

klasyfikacji przestrzeni, planowanie przedsięwzięć na długo przed
ich wprowadzeniem (ćwiczenia wojskowe, zawody, pokazy)
- ASM 2 – przed taktyczne – zbieranie i analiza
zapotrzebowań na elementy przestrzeni oraz ich przydzielanie.
Publikacja AUP (Airspace Use Plan)
- ASM 3 – taktyczne – aktywacja i dezaktywacja elementów
przestrzeni w czasie rzeczywistym, monitorowanie wykorzystania.
Publikacja UUP (Updated AUP)

17.03.2007 r. 7
 ZARZĄDZANIE PRZESTRZENIĄ
POWIETRZNĄ
Organem zarządzającym elastycznymi elementami
przestrzeni powietrznej jest
ASMC – Airspace Management Centre.
W skład ASMC wchodzą:
- Ośrodek Planowania Strategicznego – OPS
(Strategic Planning Unit – SPU)
realizuje zadania ASM 1
- Ośrodek Zarządzania Przestrzenią Powietrzną – OZPP
(Airspace Management Cell – AMC)
realizuje zadania ASM 2 i 3
17.03.2007 r. 8
 AIR TRAFFIC FLOW MANAGEMENT

(ZARZĄDZANIE PRZEPŁYWEM RUCHU

LOTNICZEGO)

ATFM

17.03.2007 r. 9
 ZARZĄDZANIE PRZEPŁYWEM
RUCHU LOTNICZEGO

Dla zapewnienia optymalnego przepływu ruchu

lotniczego do i przez przestrzenie powietrzne,
gdzie w pewnych okresach potrzeby ruchu
przekraczają możliwości przepustowe systemu
kontroli ruchu lotniczego zaczyna działać służba
zarządzania przepływem ruchu lotniczego.
Wielkość ruchu nigdy nie powinna przekraczać
przepustowości deklarowanej przez właściwą władzę .

17.03.2007 r. 10
 ZARZĄDZANIE PRZEPŁYWEM
RUCHU LOTNICZEGO

W strukturze ATFM znajdują się następujące

jednostki:
- CFMU – Central Flow Management Unit – Centralna
Jednostka Zarządzania Przepływem Ruchu Lotniczego,
która ma swoją siedzibę w Brukseli,
- FMP – Flow Management Position – Jednostki
Zarządzania Przepływem, które znajdują się w
poszczególnych krajach.

17.03.2007 r. 11
 ZARZĄDZANIE PRZEPŁYWEM
RUCHU LOTNICZEGO

Nadrzędnym celem systemu ATFM jest takie

planowanie ruchu statków powietrznych w danym dniu
aby nie zostały przekroczone przepustowości dróg
lotniczych w poszczególnych krajach.
Jednostki FMP w danych krajach mają za zadanie tak
wpływać na kształtowanie się ruchu lotniczego w danym
okresie czasu aby kontroler ruchu lotniczego nie został
przeciążony sprawowaniem kontroli nad zbyt dużą
ilością statków powietrznych w podległym mu obszarze.

17.03.2007 r. 12
 ZARZĄDZANIE PRZEPŁYWEM
RUCHU LOTNICZEGO

POJEMNOŚĆ SEKTOROWA
Możliwość przyjęcia i obsłużenia ruchu lotniczego
podczas normalnej aktywności, przez jednostkę ATC
wyrażona jest w ilości statków powietrznych na
jednostkę czasu.

Np.: 20 ac/h

17.03.2007 r. 13
 ZARZĄDZANIE PRZEPŁYWEM
RUCHU LOTNICZEGO

SLOT

Obliczony przez komputer czas startu (CTOT) taki, żeby

samolot znalazł się w objętym restrykcjami obszarze o
odpowiednim czasie

Samolot musi wystartować: -5’ CTOT +10’

17.03.2007 r. 14
 SŁUŻBA RUCHU
LOTNICZEGO

(AIR TRAFFIC SERVICE)

ATS

17.03.2007 r. 15
 SŁUŻBA RUCHU LOTNICZEGO

Świadczenie usługi w zakresie wykonywania

określonych zadań lotniczych uczestnikom
ruchu lotniczego.
ATS pełniona wobec:
- a/c podczas lotu
- a/c który jeszcze nie wystartował, lecz podjął
działania związane ze startem
wykorzystując: łączność telefoniczną/radiową lub
sygnały wzrokowe.

17.03.2007 r. 16
 SŁUŻBA RUCHU LOTNICZEGO

SŁUŻBA RUCHU LOTNICZEGO

Wyrażenie ogólne oznaczające odpowiednio:

1) służbę informacji powietrznej,

2) służbę alarmową,
3) służbę doradczą ruchu lotniczego
- w FIR EPWW nie pełniona
4) służbę kontroli ruchu lotniczego.

17.03.2007 r. 17
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
ATS
AIR TRAFFIC
SERVICE

ATC FIS
ALRS
AIR TRAFFIC FLIGHT
CONTROL INFORMATION ALERTING
SERVICE SERVICE SERVICE
17.03.2007 r. 18
 SŁUŻBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO

(AIR TRAFFIC CONTROL SERVICE)

ATC

17.03.2007 r. 19
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO

Służba ustanowiona w celu:

a) zapobiegania kolizjom:
1) między statkami powietrznymi w locie, i
2) statków powietrznych na polu manewrowym:
z przeszkodami i innymi statkami
powietrznymi; i
b) usprawniania i utrzymywania
uporządkowanego przepływu ruchu lotniczego.
17.03.2007 r. 20
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO

Służba kontroli ruchu lotniczego jest zapewniona:

- wszystkim lotom IFR w przestrzeni powietrznej klas:

A, B, C, D i E;
- wszystkim lotom VFR w przestrzeni powietrznej klas:
B, C i D;
- wszystkim lotom specjalnym VFR;
- całemu ruchowi lotniskowemu na lotniskach
kontrolowanych.
17.03.2007 r. 21
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
W celu zapewnienia służby kontroli ruchu lotniczego, organ
kontroli ruchu lotniczego powinien:
- otrzymywać informacje o zamierzonych ruchach każdego
statku powietrznego lub o zmianach tych zamierzeń oraz
bieżące informacje o postępie lotu każdego statku:
- ustalać na podstawie otrzymanych informacji pozycje
znanych mu statków powietrznych względem siebie;
- wydawać zezwolenia i instrukcje oraz udzielać informacji w
celu zapobiegania kolizjom statków powietrznych
znajdujących się pod jego kontrolą oraz w celu
usprawnienia i utrzymania uporządkowanego przepływu
ruchu lotniczego;
- koordynować według potrzeb zezwolenia z innymi
organami.
17.03.2007 r. 22
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO

Zezwolenie kontroli ruchu lotniczego

(Air traffic control clearance)

Upoważnienie dowódcy statku powietrznego do

postępowania zgodnie z warunkami określonymi przez
organ kontroli ruchu lotniczego.

17.03.2007 r. 23
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO

Zezwolenia i instrukcje wydawane przez organy kontroli

ruchu lotniczego zapewniają separację między:

- wszystkimi lotami w przestrzeni powietrznej klas A i B;

- lotami IFR w przestrzeni powietrznej klas C, D i E;
- lotami IFR a lotami VFR w przestrzeni klasy C;
- lotami IFR a lotami specjalnymi VFR;
- lotami specjalnymi VFR.

17.03.2007 r. 24
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO

Separacja powinna być zapewniona przez organ kontroli

ruchu lotniczego, przez zastosowanie jednego z
rodzajów separacji:

- PIONOWEJ uzyskiwanej przez przydzielenie różnych

poziomów lotu,

- POZIOMEJ - PODŁUŻNEJ: czas lub odległość

- BOCZNEJ: różne trasy

17.03.2007 r. 25
 Kategorie typów a/c zgodnie
z poświadczoną maksymalną masą do startu

CIĘŻKI /H/ – wszystkie typy a/c o masie

136 000 kg lub więcej

ŚREDNI /M/ – typy a/c o masie mniejszej niż 136 000

kg, lecz większej niż 7 000 kg
LEKKI /L/ – typy a/c o masie 7 000 kg lub mniej

17.03.2007 r. 26
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
Separacja w warunkach turbulencji w śladzie
aerodynamicznym – a/c odlatujące:

Należy stosować separację wynoszącą 2 minuty

w stosunku do startujących a/c:
- L i M za H
- L za M

17.03.2007 r. 27
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
Separacja w warunkach turbulencji w śladzie
aerodynamicznym – a/c odlatujące:

Należy stosować separację wynoszącą 3 minuty

w stosunku do startujących a/c:
- L i M za H
- L za M
gdy korzystają z pośredniej części tej samej drogi
startowej
17.03.2007 r. 28
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO

1. SŁUŻBA KONTROLI LOTNISKA

AERODROM CONTROL - TWR

2. SŁUŻBA KONTROLI ZBLIŻANIA

APPROACH CONTROL

3. SŁUŻBA KONTROLI OBSZARU

AERA CONTROL - ACC
17.03.2007 r. 29
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO

SŁUŻBA KONTROLI LOTNISKA

AERODROM CONTROL

DEL DELIVERY
GND GROUND
TWR TOWER

17.03.2007 r. 30
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
SŁUŻBA KONTROLI LOTNISKA

17.03.2007 r. 31
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
SŁUŻBA KONTROLI LOTNISKA

17.03.2007 r. 32
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
SŁUŻBA KONTROLI LOTNISKA

17.03.2007 r. 33
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
SŁUŻBA KONTROLI LOTNISKA

17.03.2007 r. 34
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
SŁUŻBA KONTROLI LOTNISKA

17.03.2007 r. 35
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
SŁUŻBA KONTROLI ZBLIŻANIA

17.03.2007 r. 36
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
SŁUŻBA KONTROLI ZBLIŻANIA

17.03.2007 r. 37
 SŁUZBA KONTROLI RUCHU
LOTNICZEGO
SŁUŻBA KONTROLI OBSZARU

17.03.2007 r. 38
 SŁUŻBA INFORMACJI POWIETRZNEJ

(FLIGHT INFORMATION SERVICE)

FIS

17.03.2007 r. 39
 SŁUZBA INFORMACJI
POWIETRZNEJ

Służba ustanowiona w celu udzielania

wskazówek i informacji użytecznych dla
bezpiecznego i sprawnego wykonywania
lotów.

17.03.2007 r. 40
 SŁUZBA INFORMACJI
POWIETRZNEJ

Służba informacji powietrznej powinna być zapewniona

wszystkim statkom powietrznym, których te informacje
mogą dotyczyć, a także:

- którym zapewniona jest służba kontroli ruchu lotniczego;

lub
- o których organy służb ruchu lotniczego zostały
zawiadomione.

17.03.2007 r. 41
 SŁUZBA INFORMACJI
POWIETRZNEJ

Przy wykorzystaniu radaru – RIS – Radar FIS

Na lotniskach - AFIS – Aerodrom FIS

17.03.2007 r. 42
 SŁUZBA INFORMACJI
POWIETRZNEJ

Uwaga!

Korzystanie z usług informacji powietrznej nie zwalnia

dowódcy statku powietrznego z żadnej
odpowiedzialności i do niego należy ostateczna decyzja
co do proponowanej mu zmiany planu lotu.

17.03.2007 r. 43
 SŁUZBA INFORMACJI
POWIETRZNEJ
Służba informacji powietrznej powinna zapewniać następujące
informacje:
- SIGMET i AIRMET;
- dotyczące erupcji wulkanicznej i chmur popiołów wulkanicznych;
- dotyczące przedostania się do atmosfery materiałów radioaktywnych
i toksycznych chemikaliów;
- o zmianach dotyczących dostępności operacyjnej pomocy
nawigacyjnych;
- o zmianach stanu lotnisk i ich urządzeń wraz z informacją o zmianie
stanu pól ruchu naziemnego, gdy są one pokryte śniegiem, lodem
lub znaczną warstwą wody;

17.03.2007 r. 44
 SŁUZBA INFORMACJI
POWIETRZNEJ
- o balonach wolnych bezzałogowych;
- o zmianie dostępności przestrzeni powietrznej;
- o warunkach pogody aktualnych na lotniskach odlotu, docelowym i
zapasowym;
- o niebezpieczeństwie kolizji statków powietrznych wykonujących loty
w przestrzeniach powietrznych klasy C, D, E, F i G;
- inne informacje mogące mieć wpływ na bezpieczeństwo lotów.

W miarę możliwości i gdy pilot tego zażąda – dostarczyć wszelkich

dostępnych informacji takich jak: pozycja, geograficzny kąt drogi i
prędkość itp.

17.03.2007 r. 45
 SŁUZBA INFORMACJI
POWIETRZNEJ

Służba automatycznej informacji lotniskowej

ATIS (Automatic terminal information service)

Automatyczne dostarczanie bieżących informacji

przylatującym i odlatującym statkom powietrznym.

Powinna być zapewniona na lotniskach, na których występuje

potrzeba zredukowania korespondencji ATS na kanałach VHF.
17.03.2007 r. 46
 SŁUZBA INFORMACJI
POWIETRZNEJ

ATIS podaje pilotom i zainteresowanym służbom ważne

informacje dotyczące pewnych warunków i zjawisk
atmosferycznych na lotnisku.

Są nimi np. wiatr, temperatura, ciśnienie, pas w użyciu,

prace służb technicznych itp.

Pilot potwierdza odebraną informację ATIS podczas

pierwszego kontaktu z ATC.

17.03.2007 r. 47
 SŁUZBA INFORMACJI
POWIETRZNEJ
Jeżeli ATIS nie funkcjonuje, statkowi powietrznemu podaje
się informacje odlotowe / departure information:
● pas w użyciu
● wiatr (kierunek i siła)
● temperatura
● ciśnienie
● RVR – Runway Visual Range

17.03.2007 r. 48
 SŁUZBA INFORMACJI
POWIETRZNEJ

17.03.2007 r. 49
 SŁUŻBA ALARMOWA

(ALERTING SERVICE)

ALRS

17.03.2007 r. 50
 SŁUZBA ALARMOWA

Służba ustanowiona w celu zawiadamiania

właściwych organizacji o statkach powietrznych
potrzebujących pomocy w zakresie
poszukiwania i ratownictwa oraz w celu
współdziałania z tymi organizacjami w razie
potrzeby.

17.03.2007 r. 51
 SŁUZBA ALARMOWA
Służbę alarmową powinna być zapewniona:

- wszystkim statkom powietrznym, którym zapewniona

jest służba kontroli ruchu lotniczego;
- w miarę możliwości wszystkim innym statkom
powietrznym, które złożyły plan lotu lub o których
organy służb ruchu lotniczego zostały zawiadomione;
- statkom powietrznym, o których wiadomo lub
przypuszcza się, że są obiektem aktu bezprawnej
ingerencji.
17.03.2007 r. 52
 SŁUZBA ALARMOWA

W celu sprawowania służby alarmowej

prowadzony jest ciągły nasłuch
na częstotliwości
121,500 MHz

17.03.2007 r. 53
 SŁUZBA ALARMOWA

W celu ułatwienia zapewnienia służby alarmowej i

służby poszukiwawczo-ratowniczej, dowódca statku
powietrznego powinien stosować się do ustaleń
dotyczących
składania,
wypełniania,
zmian,
zakończenia planu lotu.

17.03.2007 r. 54
 SŁUŻBA INFORMACJI LOTNICZEJ

(AERONAUTICAL INFORMATION
SERVICE)

AIS

17.03.2007 r. 55
 SŁUZBA INFORMACJI
LOTNICZEJ

Służba ustanowiona w wyznaczonym obszarze,

odpowiedzialna za dostarczanie
danych/informacji lotniczych niezbędnych dla
zapewnienia bezpieczeństwa, regularności i
efektywności żeglugi powietrznej.

17.03.2007 r. 56
 SŁUZBA INFORMACJI
LOTNICZEJ
- zbieranie i publikowanie informacji mających
zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa, regularności
i wydajności żeglugi powietrznej

- projektowanie instrumentalnych podejść do lądowania

- publikowanie map lotniczych

- druk i roapowszechnianie publikacji

17.03.2007 r. 57
 SŁUZBA INFORMACJI
LOTNICZEJ

Publikacje AIS to m.in.:

AIP
NOTAM
SNOWTAM

17.03.2007 r. 58
 AIP
AERONAUTICAL INFORMATION PUBLICATION

ZBIÓR INFORMACJI LOTNICZYCH

publikacje wydawane przez państwowy organ

zarządzania ruchem lotniczym, zawierająca informacje
o charakterze trwałym, istotne dla żeglugi powietrznej,
dotyczące rejonu informacji powietrznej danego kraju.

17.03.2007 r. 59
 NOTAM

Zawiadomienie, zawierające informacje

o ustanowieniu, stanie lub zmianie
urządzeń lotniczych, służb, procedur lub też istnienia
niebezpieczeństwa dla żeglugi powietrznej,
których podanie na czas personelowi
zainteresowanemu operacjami lotniczymi jest istotne.

17.03.2007 r. 60
 NOTAM
A4236/03 NOTAMN
Q)EPWW/QRDCA/IV/BO/W/000/100/5148N939E250
A)EPWW
B)0312120940 C)0312142150
D)0940-1500 1900-2150
E)DANGER AREA EPD22 (BIEDRUSKO) ACT
F)GND G)FL 100

17.03.2007 r. 61
 SNOWTAM

Specjalna seria NOTAM

informująca o wystąpieniu lub usunięciu
na polu manewrowym lotniska,
niebezpiecznych warunków spowodowanych
śniegiem, lodem, topniejącym śniegiem lub stojącą
wodą.

17.03.2007 r. 62
17.03.2007 r. KONIEC 63