Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir olayı tam Ana düşünce bazen yazının başında, bazen

olarak anlatabilmek için bir araya getirilen sonunda, bazen de parçanın geneline yayılabilir.
cümleler topluluğuna paragraf denir.
Ana fikir paragrafın tamamını kapsayan en
PARAGRAFTA BAŞLIK geniş yargıdır. K onu genel ana düşünce özeldir.

Paragrafta anlatılanları en iyi özetleyen Yazar konudan hareketle ana düşünceye ulaşır.
sözcük ya da sözcük grubudur. Konuyu en iyi
Ana fikir parçadan çıkarılacak sonuçtur.
şekilde kapsayıp yansıtan ve birkaç sözcükten
oluşan sözcük grubuna başlık denir.

Ana düşünceyi çağrıştırır. Konu ile bilgi verir.

Paragrafın tamamını kapsar. İlgi çekici ve
düşündürücüdür.

PARAGRAFTA KONU

Yazarın üzerinde durduğu olay, durum ya da

düşünce paragrafın konusunu oluşturur. Yazar
parçada neden söz ediyorsa konu odur. Konu
genelde bir iki sözcükten oluşur. Konu
paragrafın yazılma nedenidir.

PARAGRAFTA YARDIMCI FİKİR

Paragraftaki ana düşünceyi ortaya çıkarıp

destekleyen yardımcı düşüncelerdir.

Ana düşüncenin daha iyi açıklanmasını sağlar.

*Yazar bu paragrafta neden söz etmektedir?
* Yazar bu paragrafta neyi anlatmaktadır?
PARAGRAFTA ANA FİKİR(ANA
DÜŞÜNCE)
Parçada okuyucuya verilmek istenen asıl
düşünceye ana düşünce denir. Okuyucuya
verilmek istenen mesajdır.
*Bu metin hangi amaçla yazılmıştır?
Ana fikir bir taneyken yardımcı düşünce birden
fazladır. Yardımcı fikir soru kalıpları genellikle
olumsuzdur. Her paragrafta, Bir ana düşünce,
birden çok yardımcı düşünce bulunur. Yardımcı
düşünceler okuru, ana düşünceye götürür.
Bir yardımcı düşünce; konu dışına çıkar, ana
düşünceye ya da yardımcı düşüncelerden
herhangi birine ters düşerse paragrafın anlatım
akışı ya da paragrafın konu bütünlüğü bozulmuş
olur.

*Okuyucuya verilmek istenen mesaj nedir?”

ANLATIM BİÇİMLERİ
AÇIKLAMA
Temel amaç, okuyucuya bilgi vermektir.
Düşünce yazılarında sıkça karşımıza çıkar.
Açıklayıcı anlatımda yazar, duygularına yer
vermez, nesnel bir anlatım hâkimdir. Karşıt
görüşlere yer verilmez. Gerçeklik taşımalı açık
anlaşılır özellikte olması gerekir.
ÖRNEK PARAGRAFLAR
* “Önemli bir teknolojik buluş olan otomobilin
tarihi 19. yüzyılda enerji kaynağı olarak buharın
kullanılmasıyla başlar ve içten yanmalı
motorlarda petrolün kullanılmasıyla devam eder.
Günümüzde ise alternatif enerji kaynaklarının
bulunmasıyla otomobil alanındaki gelişmelerin
hız kazanması sağlanmıştır.”
* “Bulut, havanın yüksek tabakalarında çeşitli
yığınlar halinde toplanmış su buharıdır. Bunlar
güneşin sıcaklığıyla havada yükselmeye başlar.
Yükseldikçe daha soğuk hava tabakalarına
rastlar. Böylece su buharı, su damlacıkları
haline gelir. Bulutların havada durmasını düşme
hızlarının az olması sağlar. Ağırlaşınca düşenler,
sıcak hava ile karşılaşınca yeniden buharlaşıp
yükselir.”
TARTIŞMA
Yazarın kendi doğrularına okuyucuyu
inandırmak, onu kendi gibi düşündürmek için
kullandığı anlatım tekniğine tartışma denir.
Yazar, düşüncelerini sanki karşısında okuyucu
varmış da onunla konuşuyormuş gibi ele alır.
Kendi görüşünü ortaya koyar, karşıt görüşün
dayanaksız olduğunu örnekleri ile gösterir.
Temel amaç, okuyucuyu ikna etmeye
çalışmaktır. İki farklı düşünce olur ve bu
düşüncelerden biri yazar tarafından
desteklenir.
Yazar, savunduğu düşünceyi genellikle
ispatlamaya çalışır. Öznel anlatım ön plandadır.
ÖRNEK PARAGRAFLAR
*“Şaşıyorum her sanat eserinde derin mesaj
arayanlara. Onlara göre her roman, her şiir
doğrudan bir mesaj vermeli. Onlara göre her
roman, her şiir doğrudan bir mesaj vermeli.
Onlara dediğim şey hep aynı: Sanatın inceliğini
ve zarifliği sizin ona yüklemek istediğiniz
yükleri kaldırmaz.”
* “Yalnızlıktan sıkılıyorum.” diyen insanlara
şaşıyorum. İnsanın yalnızlığını gideren yalnızca
diğer insanlar mıdır? Kitaplar da insanların
arkadaşları değil midir? Onlar sıkıntıyı yok
eden en etkili ilaçlardır. Kendinizi bir kitabın
kucağına bıraktığınızda o sizi alır götürür yeni
ufuklara. Kitapların arasında sıkılmak mümkün
değildir.”
BETİMLEME (TASVİR ETME)
Temel amaç; varlıkları okuyucunun zihninde
canlandırmaya çalışmaktır. Gözlem esastır ve
olay yazılarında sıkça karşımıza çıkar. Yazar
betimlemeye kendi yorumunu katabilir.
Betimlemeler insanı konu alıyorsa bu tip
betimlemelere portre denir.
Kişinin dış görünüşünün, fiziksel özelliklerinin
anlatıldığı betimlemelere fiziksel portre;
kişinin iç dünyasının ve karakter özelliklerinin
anlatıldığı betimlemelere ise ruhsal
portre denir.
ÖRNEK PARAGRAFLAR
*“Kapıda yaşlı bir adam belirdi. Üzerinde biraz
eski, açık mavi bir takım elbise vardı. Ceketin
üst cebinde üçgen şeklinde kıvrılmış mendil,
kravatıyla aynı renkteydi. Yer yer ağarmış
saçlarını sol tarafa yatırmış, hâlâ siyahlığını
koruyan bıyıklarını üst dudağının üzerini
kapatacak şekilde bırakmış. Ayağında yıllar
önce gençlerin oldukça rağbet ettiği ucu sivri
ucu küt biçimli ayakkabılar vardı.”
*“Minibüsle, sabahleyin yola çıktık. Yeşilin,
açığından koyusuna değin bütün tonlarıyla
bezenmiş ağaçların süslediği yamaçlardan,
tepelerden geçtik. Şırıl şırıl akan derecikleri
aşa aşa sonunda yeryüzü cennetine vardık.
Çevresini irili ufaklı ağaçların kuşattığı mavi,
duru, büyük göle bakan bir yamaçta durduk.
Kameramızı çıkarıp bu manzarayı görüntüledik.”
ÖYKÜLEME
Tasarlanmış veya yaşanmış bir olayın
başkalarına anlatıldığı anlatım
biçimine öyküleme (hikâye etme) denir.
Öykülemede olaylar, kişi veya kişilerin
başından belli bir yerde ve belli bir zamanda
geçer. Betimlemede ise kişi veya kişilerin
başından geçen herhangi bir olay söz konusu
değildir.
ÖRNEK PARAGRAFLAR
* “Derse geç kalmıştım. Hemen bir taksi
tuttum. Taksici beni derse yetiştirmek için
biraz hızlı sürdü. Önümüzde giden araç ani fren
yapınca ona arkadan çarptık. Bereket, taksici
hemen frene basmıştı da çarpışma hafif oldu.
Tabi ben de derse yetişemedim.”
* “Tavşan ile kurbağa başlama işaretiyle
başlamışlar yarışa. Tavşan hızla koşmuş. Bir
havuç tarlası görünce birkaç havuç yemiş
derken uyuyakalmış. Uykudan uyanınca bakmış
ki kaplumbağa yarışı bitirmek üzere…”
DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI
TANIMLAMA
Bir kavram veya varlığın ne olduğunun
açıklanmasına tanımlama denir. Tanım, “Bu
nedir?” Bu kimdir sorusuna cevap verir.
Genellikle açıklama metinlerinde kullanılır.
ÖRNEK PARAGRAFLAR
*“Ansiklopedi, birden çok konuda özlü ve
bilimsel bilgiler veren yapıttır. Ansiklopediler,
bilgilerin harf sırasına göre dizildiği, akademik
yönü olan yapıtlardır. Ansiklopedi, kişinin
dilediği her konuda özlü bilgiye, en kısa yoldan
ulaşmasını sağlayan bir el atlı kaynağı, ev ve iş
yeri kitabıdır.”
* “Destanlar, tarihten önce ve tarihin
başlangıcı sırasında bir milletin geçirdiği
maceraları, yetiştirdiği kahramanları; doğa,
evren ve toplum olaylar hakkında düşündüklerini
ve bunlar karşısında aldığı vaziyetleri anlatan
din ve kahramanlık hikâyeleridir.”
KARŞILAŞTIRMA
Birden fazla varlık ya da kavram arasındaki
benzerliklerin ve karşıtlıkların kıyaslanmasıdır.
Varlıkların farklı ya da ortak yönleri ele alınır.
ÖRNEK PARAGRAFLAR
*“Röportajla öykü arasında kimi benzerlikler
vardır. İkisi de yaşamın gerçekleriyle beslenir
Röportajın gerçekliği belgelere, kanıtlara,
somut olay ya da olgulara dayanmasından ileri
gelir. Öyküde ise bunlar hayal gücüyle yeni bir
renk, yeni bir görünüm kazanır Öte yandan
bütün anlatı türleri için geçerli olan dilin güzel
ve etkili kullanımı, röportaj ve öykü için de söz
konusudur.”
* “Film izlemek, insanın hoşça vakit
geçirmesine, bir süreliğine de olsa zihindeki
sorunlardan uzaklaşmasına yardımcı olur. Fakat
tiyatro bütün bunların yanında insana daha pek
çok yarar sağlar. Bir kere tiyatroda güncel
olaylar yer alır. Bu nedenle insanlar, sahnede
bire bir yaşadıkları olayları kendi iç
dünyalarıyla birlikte görür, nerelerde hata
yaptığının farkına varır. Sinemada böyle bir
durum söz konusu olmaz. Filmin sona ermesiyle
beraber herkes evinin yolunu tutar ve filmin
kareleri salonun kapısından dışarı çıkamaz.”
ÖRNEKLENDİRME
Bir düşünceyi somutlaştırmak için örneklerden
yararlanmaya denir. Amaç düşüncenin
anlaşılmasını sağlamaktır.
ÖRNEK PARAGRAFLAR
*“Toplumda insanlar arası güvensizlik,
iletişimsizlik ve bencillik artarak devam ediyor.
İnsanlar arsındaki uçurum her gün artıyor. Bu
tablo karşısında derin bir ümitsizliğe
düştüğümüzde bazen öyle insani olaylarla
karşılaşıyoruz ki birden bire yüreğimizdeki
kireçler çözülüyor; umutsuzluklar çiçek açan
umutlara dönüyor. Bir sanatçımız için
düzenlenen konser de bunlardan biri. Amansız
bir hastalığa yakalanan bu müzisyeni
iyileştirmek, onun tedavi masraflarını
karşılamak için bütün müzisyen arkadaşları
seferber olmuşlar.”
* “Bir yerde sabit cıvata gibi dönüp duranların
ne kendilerine faydaları vardır, ne
çevredekilere. Oysa dünyaya bakalım; her şey
değişir, durmadan yol alır. Su, buhar olur,
yağmura dönüşür; tohum, baş verir, çiçeğe
durur; civciv, pek cılız doğar, kocaman bir
horoz olur. Dünyada hiçbir şey durmaz. Bu
doğanın bir parçası olan insan neden dursun?”
TANIK GÖSTERME
Yazarın ya da konuşmacının düşüncesini kabul
ettirmek, savunduğu düşüncenin doğru olduğu
konusunda okuyucuyu veya dinleyiciyi
inandırmak için tanınan ve görüşlerine itibar
edilen kişilerin sözlerinden alıntı
yapılmasına tanık gösterme denir.
Kişi belirtilmeden yalnızca kişinin sözünü
kullanarak da tanık gösterme yapılabilir.
ÖRNEK PARAGRAFLAR
* “İnsan ilk önce kendi hatalarını bulup onları
düzeltmeye çalışmalıdır. Kendimizi düzeltmeden
başkalarını düzeltmemiz mümkün olmayacaktır.
Montaigne: “Bir kere siz, kendi hayatınızı
düzeltmeyi, çevirmeyi bildiniz mi? Eğer bunu
bildiyseniz bütün işlerin en büyüğünü bildiniz
demektir.” demiştir. Bu düşünceye katılmamak
mümkün değildir.”
*“A. Gide bir yazısında şöyle der: “Sanatçının
konusu insandır. Bir insanın yaşamı o insanın
düşlerinin de kaynağıdır.” Bu söze katılıyorum.
Çünkü yaşananlarla düşler iç içedir. Sanatçı,
yazar ozan da insan yaşamını, insan düşlerini bir
yapıtta gerçeğe dönüştürendir. Başkasına,
geleceğe bakandır. Kendi yaşadıklarına,
düşlerine herkesi ortak edendir.”
SAYISAL VERİLERDEN YARARLANMA
Sayısal ve istatistiksel bilgilerden,
anketlerden veya grafiklerden yararlanılarak
savunulan düşüncenin kanıtlanmaya çalışılması
amacıyla başvurulan yollara sayısal verilerden
yararlanma denir. İstatistikî veriler rakamlarla
belirtilebileceği gibi yazıyla da belirtilebilir.
ÖRNEK PARAGRAFLAR
* “Ormanlar, dünyamızın akciğerleri gibidir.
Ağaç ve ormanın insan hayatına doğrudan ve
dolaylı o kadar çok faydası vardır ki… Aklıma
gelen birkaçını sıralayayım isterseniz. O zaman
ne demek istediğimi daha iyi anlamış olursunuz.
Tabiatın harika, sessiz süpürgeleri ormanlar
yaratılmasaydı yaşadığımız dünya tozdan
geçilmeyecekti. 1000 m² ladin ormanı yılda 32
ton, kayın ormanı 68 ton ve çam ormanı ise 30-
40 ton tozu çabucak emebilir ve havadaki
zehirli gazları da filtre eder.”
*“Başka dillerden Türkçeye kelime geçtiği gibi
Türkçeden de başka dillere kelimeler geçmiştir.
Bugün, Çincede 300, Farsçada yaklaşık 3.000,
Urducada 227, Arapçada yaklaşık 2.000,
Rusçada yaklaşık 2.500 olmak üzere çok sayıda
Türkçe kelime başka dillerde kullanılmaktadır.”
BENZETME
Aralarında ilgi bulunan iki kavramdan birinin
diğerine benzetilmesidir. Savunulan düşünceyi
pekiştirmek, somut hale getirmek için iki varlık,
kavram, olay ya da durumun aralarında
benzerlik kurularak anlatılmasına
benzetme denir.
ÖRNEK PARAGRAFLAR
*“Birikimsiz yazarlık saman alevi gibidir. Saman
alevi çabucak tutuşup yine çabucak söner.
Yazmak için yeterli donanıma sahip olmayan
birikimsiz yazarlar da parlamış olsalar bile
elbet bir gün saman alevi gibi sönüp giderler.”
* “Toroslar, Çukurova’nın bereketli topraklarını
İç Anadolu’nun bozkırlarından ayırır.
Çukurova’yı bir at nalı biçiminde kuşatmış bir
duvardır sanki. Ovadan bakılınca çelikten dev
bir testere ağzını andıran tepeler, yaz kış ışıl
ışıldır. Toroslar öylesine sarp ve yüksektir ki
kolay kolay geçilmez. Tren bile Toroslar’ı
geçerken tünelin birinden çıkıp ötekine girer.”
DUYULARDAN YARARLANMA
Görme, tatma, dokunma, duyma ve
koklama duyularından biri ya da birkaçından
yararlanarak düşünce ve duyguları etkili
anlatma çabasıdır. Metinde birden fazla
duyulara yer verilmesidir.
ÖRNEK PARAGRAFLAR
*Akçakavakların, dişbudakların arasından
geçerek yeşil çam ormanına giriyorum. Yoğun
bir reçine kokusu duyuyorum. Çevrem yeşilin
değişik tonlarıyla donanmış. Az ileride kalın
gövdeli, yaşlı bir çam ağacı görüyorum. Altına
oturuyorum. Kekik kokuları geliyor burnuma.
* Ağaçtaki ekşi eriklerden koparıp ağzına
atınca yüzünü buruşturdu. Tuttuğu dalı bırakıp
az ötedeki sedire oturdu. Hava sıcaktı ama
ağaçlarla dolu bu bahçedeki hafif esinti insanı
ferahlatıyordu. Tam sedire uzanmıştı ki bahçe
kapısının gıcırtısı duyuldu. Yerinden doğrulup
meraklı gözlerle kimin geldiğini anlamaya çalıştı.
ANLATICI TÜRLERİ
BİRİNCİ KİŞİ AĞZIYLA ANLATIM
Yazar kendi başından geçen ya da içinde
bulunduğu bir olayı anlatır. Anlatıcı
karakterlerden biridir. Anlatıcı kendisine "ben"
ve /veya "biz" olarak hitap eder.
* Daha yeni yola çıkmıştım ki birden evde
cüzdanımı unuttuğumu far kettim. Arabadan
indim ve eve gidip cüzdanımı aldım.
* Dağların yamaçlarına doğru koşarken birden
ayağım büyük bir taşa takıldı. Önce ne olduğunu
anlamadan sendelesem de daha sonra
tepetaklak yere düşünce anladım. Canım çok
yanıyordu. Elim ayağım titriyor, korkuyordum.
Çok şükür ki kimseler görmemişti beni.
ÜÇÜNÇÜ KİŞİ AĞZIYLA ANLATIM
Üçüncü kişi ağzından anlatımda ise yazıyı
anlatan kişi olayın kahramanı değildir. Sadece
başkasını gözlemleyerek veya öyle yaptığını
veya söylediğini hayal ederek
yapılan anlatımdır. 1. kişi de [ de dı di ] ekleri
3. kişi de ise [ mış miş muş ] ekleri kullanılır.
Bu anlatımda sanki yazar tüm olayları yukarıdan
görüp, bütün karakterlerin ne düşünüp,
ne söyleyip, ne hissettiklerini bilmektedir.
* Köşedeki gazete bayiinden eline ilk gelen
gazeteyi aldı. Aslen hiç okuyası yoktu. İş yerine
koltuğunun altında bir gazeteyle girmek onu
rahatlatıyordu. “Kağan Bey kültürlü adam günün
gazetesini okumayı hiç ihmal etmiyor”
dediklerini duyuyor gibiydi. Bu sırada müdürün
sekreteri yan odada toz içerisindeki evraklar
arasında Kaan’ın sicil dosyasını arıyordu. Esmer,
hafif balıketli biraz da sinirli bir kadındı.
Yıllardır aynı iş yerinde çalışmanın verdiği
alışkanlıkla neredeyse gözlerini hiç kullanmıyor
adeta el yordamıyla iş yapıyordu.”
*O gün Kaan gerçekten mutsuz görünüyordu
oysa daha bu sabah evden çıkarken artık hayata
olumlu bakacağına dair kendi kendine söz
vermişti. Aslında Arif Bey ile karşılaşana kadar
sözünde de durmuştu ama Arif Bey’in o insana
üstten bakan bakışları yok muydu? İşte kendine
olan tüm güveni yine uçup gitmişti.
İLAHİ BAKIŞ AÇISI
Bu bakış açısında anlatıcı, olayların
gelişiminden kahramanların neler düşündüğüne
kadar her şeyi bilir.
KAHRAMAN BAKIŞ AÇISI
Olayların, kahramanlardan biri tarafından
anlatıldığı bakış açısıdır.
GÖZLEMCİ BAKIŞ AÇISI
Bu bakış açısında olaylar bir kamera
tarafsızlığıyla anlatılır.
ANLATIM ÖZELLİKLERİ
ÖZGÜNLÜK
Anlatımda herhangi birini taklit etmeme,
tamamen kendine has bir üslup sahibi olmaktır.
Farklı, yeni, alışılmışın dışında olmaktır.
SADELİK(YALINLIK)
Karmaşık olmama durumudur. Yalınlık,
cümlede süslü kelimelerin bulunmamasına
denmektedir. Duruluk ise, aynı anlamdaki
kelimelerin kullanılmamasıdır.
İÇTENLİK
Anlatımın yürekten, candan, samimi olmasıdır.
DURULUK
Cümlede gereksiz sözcük kullanmamaktır.
Düşünceyi yeterli sözcük ya da sözcük öbeği
kullanarak anlatmadır.
AÇIKLIK
Anlatılmak istenenin kolayca anlaşılması
demektir.
AKICILIK
Yazının kolay okunabilmesi ve rahatsız eden
kelimelerin kullanılmamasıdır.
ÖZLÜLÜK
Anlatımda az sözle çok anlam ifade
edebilmektir.
TUTARLILIK
Anlatımda birbiriyle çelişen düşünceler ileri
sürmeme, sık sık düşünce değiştirmemektir.
EVRENSELLİK
Yazıda bahsedilen konunun toplumun sadece
belli bir kesimi değil tüm insanlığı ilgilendirecek
şekilde anlatılmasıdır.
SÜRÜKLEYİCİLİK
Anlatılanların okurun merakını sürekli canlı
tutmasıdır. Okuyucunun ilgisini canlı tutmak,
okuyucuyu esere bağlamaktır.
ETKİLEYİCİLİK
Okunan eserin kişinin hayatında değişiklik
meydana getirmesidir.
ÇAĞDAŞLIK
Çağının gerisinde kalmamak, çağına uygun
özellikler taşımaktır.
PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ
GİRİŞ CÜMLESİ
Genelde tek cümleden oluşan giriş bölümünde
parçada anlatılacak konu verilir. Kendinden önce
de bir cümle varmış gibi bir izlenimi
uyandırmamalıdır. Bu yüzden giriş bölümü
cümlesinde, sanki giriş cümlesinden önce bir
cümle varmış anlamını verebilecek olan “bu
yüzden, bundan dolayı, kaldı ki, yine de, ama,
fakat, oysa, çünkü, bunun için, ise, de …” gibi
bağlayıcı ifadeler yer almaz. Tanımlama,
açıklama, soru cümlesi biçiminde kurulabilir.
* Sanatçı, toplumun sorunlarına duyarlı
olmalıdır.
* Bazı yazarlar, yazdıklarını anlayabilmek için
okurların çaba harcamasını isterler.
* Merak, her yeni buluşun temelini oluşturur.
* Hoşgörülü insanlar çevrelerine huzur verirler.
* Her insanın bir amacı olmalıdır.
* Türkçeyi özenle kullanmayan insanlara çok
kızıyorum.
GELİŞME CÜMLESİ
Giriş cümlesinden sonra gelen ve onu açıklayan,
girişte belirtilen konunun ayrıntılarıyla ele
alındığı bölümdür. Ana düşüncenin geliştirilip,
işlendiği bölümdür. Gelişme bölümündeki
cümlelerden her biri, dil ve düşünce yönünden
kendisinden önceki ve sonraki cümleye bağlıdır.
Örneklerden benzerliklerden, karşıtlıklardan,
tanık göstermelerden yararlanılır.
*
Tiyatronun görevi yeni kelimeleri tanıtmak
ve dile yerleştirmek değildir... (Giriş
bölümü)
Bu görev televizyon gibi yayın araçlarına
düşer. Özellikle gerçekçi oyunlarda yeni
türetilen ve halkın henüz kullanmadığı
kelimelerin kullanılmasına karşıyım.Şinasi:
Tiyatroda kişilerin, kişiliklerine göre
konuşması gerektiğini söylerken en doğru
ilkeyi göstermişti. Alışılmamış kelimeler
sahnede kullanıldığında halkta tepki
yaratıyor. Bugün Türkçeyi çok iyi kullanan
yazarların yanı sıra, aşırı ve öz Türkçe
kelimelerle dolu eserlerle de karşılaşıyoruz.
Tiyatro eserlerinde bunu yapamazsınız.
Tiyatroda rol alan her oyuncu, kahramanın
mensup olduğu toplum kesimine uygun
biçimde konuşur...
(Gelişme bölümü)
* Cimrilerin paraya düşkünlüğünde, temiz,
Yazarken, kitapları bir yana bırakır,
aklımdan çıkarırım; kendi gidişimi aksatır
diye.
(Giriş cümlesi)
Gerçektende iyi yazarlar üstüme fena
abanır, yüreksiz ederler beni. Hani bir
ressam varmış, kötü horoz resimleri yapar ve
uşaklarına, dükkana hiç canlı horoz
sokmamalarını sıkı sıkı tembih edermiş, ben
de öyle... Hatta çalgıcı Antigenides'in
bulduğu çare benim daha çok işime gelirdi
Antigenides bir şey çalacağı zaman,
kendinden önce ve sonra halka uzun süre
kötü şarkılar dinletirmiş...
(Gelişme bölümü)
SONUÇ CÜMLESİ
Gelişme bölümünde anlatılan olay, düşünce ya
da duyguların bir sonuca bağlandığı bölümdür.
Bazen ana düşünce sonuç bölümünde verilebilir.
Sonuç bölümünde “sonuç olarak, özetle,
bundan dolayı, kısaca…” gibi bağlayıcı
ifadeler bulunabilir. Paragraf tamamlama
soruları bu bölümle ilgilidir. Paragrafta
anlatılan konuyu özetleyen nitelikte bir cümle
olmalıdır.
*(Sonuç Bölümü) Herkes çiçekleri sevsin ve
korusun. İşte o zaman doğa çok güzel olur.
Haydi hepimiz güzel bir (bilgi yelpazesi.net)
dünya için çevreyi koruyalım. Başta ormanları
koruyalım ve geleceğimizi riske atmayalım.
* (Sonuç Bölümü) Arkadaşlar size tavsiyem
sizde kitap okuyun. Ve onlarla arkadaş olun. Siz
onları bırakmazsanız onlarda sizi bırakmaz.
* (Sonuç Bölümü) Başarılı bir insan olmayı
herkes ister ama başarıya ulaşmak için
adımlarımızı yerinde ve zamanında atmamız ve
her adımın hakkını vermemiz gerekir. Ancak o
zaman belirlediğimiz hedefe ulaşabiliriz.
katıksız bir sevginin niteliklerini görmüşümdür
hep. Neden derseniz cimriler paranın yalnızca
acısını çekerler, Moliere’in eserindeki Harpogan
gibi sağlayacağı iyiliklere, mutluluklara boş
verirler. Cimriler zengin olmak için değil paraya
olan sevgilerini tatmin etmek için para
biriktirir. Para kazanmayı amaç edinen kişi ile
cimri arasındaki ayrım buradadır. Kısacası cimri
kişilerde her zaman aracın gücü, amacın
değerini aşmaktadır. (Sonuç bölümü)
PARAGRAF OLUŞTURMA
Karışık hâlde verilen cümlelerle bir paragraf
oluşturmak için olay yazılarında olayın
gerçekleşme sırasına; düşünce yazılarında ise
düşüncenin mantık sırasına dikkat edilmelidir.
1. Doğal içgüdüleriyle hemen beslenmeye
başlamış.
2. Bir süre sonra yeterince büyüdüğünde bir
koza örmeye başlamış.
3. Günlerden bir gün evrenin bir noktasında bir
tırtıl gözlerini hayata açmış.
4. Bu kozanın içinde geçirdiği uzunca bir
sürenin sonunda da rengârenk bir kelebek olup
çıkmış.
Numaralanmış cümlelerle bir paragraf
oluşturmak için sıralama 3, 1, 2, 4 şeklinde
olmalıdır.
PARAGRAF TAMAMLAMA
Tamamlayıcı cümle ya da ifade, konuya, ana
düşünceye, yardımcı düşüncelere uygun düşmeli;
parçanın bütünüyle, içine gireceği veya yanında
yer alacağı cümleyle ya da cümlelerle uyumlu
olmalıdır. Boşluktan hemen sonraki ya da önceki
cümlede yer alan bağlaç, zarf, zamir ve benzeri
türlerde sözcükler de dikkate alınmalıdır.
 Benim dinlenme yöntemim, kapıyı kapattığımda
onun ardında kalanı düşünmemektir, --- . Elimde
iş, ev, çocuklar, eş ve onların kilitleri var. Birini
kapar, ötekini açarım. Bu benim yaşam
kuralımdır. Bu parçada boş bırakılan yere
düşüncenin akışına göre aşağıdakilerden han-
gisi getirilebilir?
Hiçbir zaman işteki sorunu eve, evdeki sorunu
işe taşımam.
PARAGRAFI İKİYE BÖLME
İki parçaya ayırmamız istenen paragrafların
numaralanmış cümlelerini okurken konuya ve ana
fikre dikkat etmeliyiz. Cümleleri bir bir okumalı
ilk cümlenin konusundan veya ana fikrinden
uzaklaşan cümlelerle yeni bir paragrafın
başladığını akıldan çıkarmamalıyız.
(I) Ulusal güvenliğin, ekonominin ve zenginliğin
çarkları artık bilgiyle dönüyor. (II) Bilgiyse,
üretilen bir şey. (III) Bilginin değeri
yükseldikçe, onu elinde tutan bireylerin ve
ulusların bahtı açılıyor. (IV) Bilim insanına
hemen her çağda gereksinim duyulmuştur;
ancak bilgi toplumunda bu gereksinim kat kat
artmaktadır. (V) Günümüzde gerçekçi toplumlar
bu gereksinimi karşılamaya çalışıyorlar. (VI)
Yeterli sayıda ve nitelikte bilim adamı olmayan
alanlarda bilim adamı yetiştirme çalışmalarına
hız veriyorlar.
Bu parça iki paragrafa bölünmek istenirse
ikinci paragraf numaralanmış cümlelerin
hangisiyle başlar?
IV (DÖRT)
PARAGRAFIN AKIŞINI BOZAN CÜMLE
Paragraftaki konuyla, konuya bakış açısıyla
bağlantısı kopmuş ya da çok zayıflamış olan
cümle, düşüncenin akışını bozar. Bu cümleler
genellikle, soru düzenlenirken paragrafa katılır.
Bu cümlenin önceki ve sonraki cümleyle biçimsel
bağlantısı da pek yoktur ya da zayıftır.
Diğer cümlelerde kullanılan ortak öge (ya da
sözcük) bu cümlede yer almaz.
PRATİK BİLGİ
Düşüncenin akışım bozan cümleyi bulmada şu
yöntemi uygulayınız:
Önce parçayı okuyunuz.
Sonra numaralamış kısımlardaki numaraları yok
sayarak parçayı bir daha okuyunuz.
Parçayı okumaya başladığınız andan itibaren
parçanın konusunu bulunuz.
Konudan sapan cümle, akışı bozan cümledir.
Bu işlem oldukça kolaydır ve az zaman alır.
(1) Akılcılık, bilim ve teknoloji arasında sıkı bir
ilişki vardır. (2) Bunlar birbirinin
bütünleyicisidir. (3) Bu değişme ve gelişmelere
ayak uydurmak
gerekir. (4) Akılcılığın olmadığı yerde bilim ve
teknolojiden, bilim ve teknolojinin olmadığı
yerde de akılcılıktan söz edilemez. (5) Olaylara
akılcılıkla yaklaşmayan, bilim ve teknolojiye sırt
çeviren toplumlar hiçbir zaman ilerleyemez.
ÜÇÜNCÜ CÜMLE BOZUYOR.
CÜMLELERİN YERİNİ DEĞİŞTİRME
Cümlelerinin yeri değiştirilmiş bir metnin,
mantık akışına uygun hâle getirilmesidir.
(I) Dünyada İnternet kullanımı arttıkça
güvenlik kaygıları da her geçen gün artıyor. (II)
İnsanlar sanal ortamda paylaştıkları kişisel
bilgilerin gizli tutulup tutulmadığından kaygı
duyuyor. (III) Uzmanlar ise girdiğimiz sitelerin
güvenlik sertifikalarını mutlaka kontrol
etmemiz gerektiğini söylüyor. (IV) Son yıllarda
İnternet siteleri aracılığıyla yapılan
dolandırıcılıklara bakıldığında bu kaygının yersiz
olmadığı görülüyor.
Bu metinde anlam bütünlüğünü sağlayabilmek
için numaralanmış cümlelerden hangileri yer
değiştirmelidir?
3 VE 4 YER DEĞİŞTİRMELİ
PARAGRAF SORULARINI ÇÖZERKEN
NELERE DİKKAT ETMELİYİZ
* Paragraf sorularının dil bilgisi sorularından
daha kolay olduğunu unutmayın. Bu soruların
cevabı içindedir.
*Soru kökünü ve sizden isteneni mutlaka iyi
anlayın. Bazen paragraf kökünde ‘yapılmamıştır’,
‘değinilmemiştir’ gibi olumsuz ifadeler yer alır.
Bunlara dikkat edin.
*Bir paragrafın ana düşüncesi genellikle son
cümlededir. İstisnai durumlar olabileceğini göz
ardı etmeden ana düşünceyi son cümlede arayın.
Son bölümde olmadığı da olabilir.
*Cümleleri sıralama sorularında önce ilk cümleyi
sonra son cümleyi bulun. Bu birçok şıkkı
elemenizi kolaylaştırır.
*Paragraf sorularını çözerken en çok ihtiyacın
olan motivasyonunu korumak. Bunun için de
“yapamıyorum, olmuyor, anlamıyorum” gibi
düşünceleri zihninden atmaya çalışarak
başlaman faydalı olacaktır.
*Özellikle düzenli olarak kitap, dergi, gazete
haberi vb. okumak, her derste anlama ve
yorumlama becerini geliştirecektir.
*Paragraf testi çözmek soru tipleri açısından
aşinalık kazandırır ve bir yerden sonra hızını
sağlama konusunda da büyük faydası olur.

*Önce soru kökünü dikkatlice okuyun.

*Soruda parçaya göre der, size göre değil

*Tüm seçenekleri okumadan karar vermeyin.

*Çözümlü bir soru bankası edinin ve her gün en

az 20 paragraf sorusu çözün.

*Her cümlenin altını çizerek okuma yapmayın.

*Sadece önemli gördüğünüz yerlerin altını çizin.

*Uzun paragraf soruları hem daha anlaşılır hem

de cevabı içindedir.