GENEL HAZIRLIK MALZEMELER I. n Sorular: 1. a. b. c. . d. e. f. leyeceimiz metin neyin nesi? Manzm mu? Mensr mu? Kim yazm?

Hangi sebeple yazm olabilir? Bu biliniyor mu? Bir sipri mi? lhm mahsl m? ekli ne? Tr ne? Bu ekil ve trn, Trk Edebiyt trhindeki yeri, ortaya k sebebi, geliimi veya mnferid olup olmad husslar hakknda neler dnyorsun? g. Ananev (geleneksel) bir ekil ve tr m? . Eer byleyse, metinde orijinallik, yazar veya irine mahss birtakm katklar sz konusu mu? h. Yazar vey irin, bu ekil ve tr terchi, kasd- mahssa sonucu mu, yoksa sradan bir terch olarak ekillenmi? . Metin, ekil ve tr olarak benzerleri arasndan syrlp ders kitabna niin girmi olabilir? i. Yazar vey irin konu (tema) ve ekil terchleri iinde bu metnin zel bir yeri var m? j. Eser, hangi dnemin mahsl? k. Yazld dnemin siys, sosyal, ekonomik, kltrel ve halk-aydn zihniyeti bakmndan zellikleri hakknda neler sylenebilir? l. Terch edilen trn, dneminde bir moda olduu sylenebilir mi? m. Metni, umm Trk edebiyt iinde deerlendirirsek, etkilendii veya etkiledii ekol, kii, ekil-tr veya anlaytan sz edilebilir mi? II. Bu metni niin okutuyorum? III. Metni nce ben anlayabiliyor muyum? IV. Metni ve ir-yazarn, tanyor, anlyor muyum? V. Sakn metindeki incelikleri, gndermeleri yeterince kavramyor, hissedemiyor olmayaym? VI. Bu metnin, talebeye ne gibi bir faydas olacak? VI. Talebe bunu anlar m? a. Mfredta konduuna gre besbelli ki anlar O zaman ben nasl anlatmalym ki anlayabilsin? b. Kitapta mevcd sorular, yeterli ve gerekli mi? c. Baka sorular hazrlayabilir miyim? d. Hangi soru, hangi talebenin bilgi, temyl, ilgi ve ahsiyetine uygun grnyor? VI. Metnin dili, slbu, zevk ve fikr muhtevs hakknda neler syleyebilirim? Bunlar nasl tesbt edeceim? VII. Yazar/ir hakknda kaynaklarda neler yazyor? VIII. Hangi kaynaklara bakmalym? Yeni Trk Edebiyt Mahslleri in: 1. niversitedeki Ders notlar. 2. Resimli Trk Edebiyt: Nihad Sami Banarl.

3. 4. 5. 6. 7. 8.

Trk Edebiyt Trihi: Vasfi Mhir Kocatrk. iir Tahllleri: Prof. Dr. Mehmed Kaplan. XIX. Asr Trk Edebiyt; Prof. Dr. Ahmed Hamdi Tanpnar. Modern Trk Edebiytnn Ana izgileri: Prof. Dr. Kenan Akyz. Bat Tesrinde Trk iiri Antolojisi: Prof. Dr. Kenan Akyz. Metnin iinden seildii kitap.. nsz ve umm muhtevs.

Halk Edebiyt Mahslleri in. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Metin shibinin kitap veya kitaplar. Resimli Trk Edebiyt: Nihad Sami Banarl. Halk Edebiytna Giri: Prof. Dr. kr Elin. Folklr ve Edebiyt (3 Cild): Prof. Dr. Pertev Nil Boratav. k Edebiytna Giri: Yard. Do. Dr. Doan Kaya. niversitedeki Ders Notlar.

slmiyet ncesi Trk Edebiyt in 1. Resimli Trk Edebiyt: Nihad Sami Banarl. 2. Balangcndan XIII. Yzyla Kadar Trk Nazm ve Nesri; Prof. Dr. Ahmet Bcan Ercilasun; Byk Trk Klsikleri; I. C. 3. Trk Edebiyt Trhi; Prof. Dr. Fuad Kprl. 4. niversitedeki Ders Notlar. Klsik Trk Edebiyt Mahslleri in. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Lgatler: 1. 2. 3. 4. Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lgat; Ferid Develliolu. Lgt-i Trk; emseddin Sm Efendi. rnekleriyle Trke Szlk; (3 Cild); Mill Eitim Bakanl. Trke Szlk; Trk Dil Kurumu. Fuzl Dvn Tahlli; Prof. Dr. Ali Nihad Tarlann tahll Notlar. Trkden Gazele; Prof. Dr. Ceml Kurnaz. Adna Ak Dediler; Yard. Do. Dr. Kmil Akarsu. Metin shibinin dvn. eitli dvn tahllleri ki bunlar ummiyetle doktora tezi olarak hazrlanmlardr. Resimli Trk Edebiyt; Nihad Sami Banarl. Harbtn nsz; Ziy Paa. Eski Trk Edebiyt; Prof. Dr. Cemal Kurnaz. Trk Edebiyt Giri Cildi; gh Srr Levend.

Pe pee ve bir rpda kaydedilmi bulunan yukardaki yorumlar, insan eitiminde gzel sanatlerin ve bilhssa edebiyt eitiminin ehemmiyeti hakknda sizlere bir fikir vermi olmaldr. nsan akl, sdece kabuunda yedi milyar nrolojik hcre bulunduran beynin.. i

ksmlar ilim lemi iin bir mechller lemi olan beynin fonksiyon ve kbiliyetler silsilesidir. Her bir beyin hcresinin, komu hcrelerle 33 000 balants bulunduunun ve beyindeki elektrik seyyliyetinin, l0 000 karanlk oday prl prl aydnlatacak iddet ve kuvvette bir elektrifikasyon barndrdnn farknda olmak lzmdr. Bir tek beyin hcresinin teferrut, btn bir galakside mevcd imtizc ve ihtimn emslidir. stelik beyin, rendike genileyen bilgi depolaryla dolmak ve doymak bilmez. Allh, hibir kulundan bu ikrmn esirgememiken, karmzdaki talebeye dersimizin teorik ksmn retmekte zorlanmak ve bu muazzam mekanizmay kullanmamann inanlmaz bir kfrn- nimet olacan belletememek, ancak kendisi ahmak ve duygusuz hocalarn vasf- mmeyyizidir. eyh Glib ne kadar zek Bu konuda ne diyor, bakalm: Hoa bak ztna kim zbde-i lemsin sen Merdm-i dde-i ekvn olan demsin sen (Kendine, takdr nazaryla bak Kendini yeterli ve erefli bil Nefsini hakr grme- nk sen, lemin zsn yaayan 7 milyar ve lmlerle belki 500 milyar insann her biri, teferrutyla btn bir lem-i kevne eittir Sen, btn yaradlmlarn gz bebei olan insansn! (Herhlde sona, hitb olarak rahmetlinin bir Ey kz! koymas pek uygun olacakt). Liseye gelmi ocuklarn binde birine kendi cevheri hissettirilmi midir, hissettirilmemi midir; bunu vicdnlarmza sormamz art. Dzeltiyorum: .. hatt niversitelilere retmek bir yana Siz u kymet hkmlerini hissettirebilseniz, ortada hibir problem kalmadn grecek ve u millete binlerce insan yetitireceksiniz demektir. ocuk o gn almam almadysa can sa olsun Yazlya hazrlksz girmi Okumuyor Anlamad iddisnda Sevmiyor Dersi sevmiyor Hocasn sevmiyor Hi mhim deil; nk onu, hasretinizi ekecek bir muhabbetle kendinize balamak, size id problemdir. ocuun bu konuda teebbse geip gemiyor oluu, size id bu probleme belki pek kk bir messiriyette bulunabilir. Yukardan beri ben ne anlatp duruyorum Sevgiyse, anlatld karnca karrnca Anlamamak?.. Bunun mazereti, olsa olsa hocann aczidir ve anlamamak deil, olsa olsa anlatamamak sz konusudur. Bunu kabl, ncelikle hocann, keml klmine ataca ilk admdr. Bu adm atmaktan korkmayn ve Ya ben byle konuunca adm Cumhriyet ve liklik dmanna kartrlarsa diye de endelenmeyin Bilin ki Vandan Edirneye, ders vereceiniz talebenin yzde 99unun velsi, size krn duygular besleyecektir. Yzde birin de can cehenneme!..Ucunda ahs kar veya kn bulunmayan sz, insan deil kpek bile anlar. Anlayamayan, insan ftratyla tensb ve murefe itibryla alkasn, en azndan askya alm durumdadr ve ylesi, ancak toprakta durulur. Byleleri iin ne gzel bir beyit sylenmitir: Ne kendi etdi rhat, ne kimseye verdi huzr Yklp gitdi nihyet, dayansn ehl-i kubr Her meslek gibi retmenliin de incelikleri vardr. yle bir tebhte bulunabilirim Bir sakatt, eline ald bir dana bacan dizinden krmak iin nce sivri ve keskin bir bakla diz alt balarn keserek iki ucundan tutar ve ters ynde bir diz darbesiyle krar. Satrla

olmaynca baltayla ben de krmaya almtm bir zamanlar Sonunda kaldrp atmtm pe; nk lme lme olmutu Elimize aldmz bir metni de o sakatt gibi tutabilmemiz arttr. u metnin banda, birtakm ipular vermeye almtm. Sakatt nasl kelleye ayr, paaya ayr, ikembeye ayr mumelede bulunuyorsa, biz de elimize aldmz metnin, nce neyin nesi olduunu bilmeliyiz. Nesir ise roman paras m, hikye mi, masal m, efsne mi, destn paras m, deneme mi, fkra m, makle mi, mensr iir mi?.. Bunu bilmeden bak kullanmaya kalkrsak, sonunda o metni ziyn ettik demektir Hele metin bir iirse Bit-tecrbe biliyorum ki Trkoloji talebeleri, byk lde nazm ekillerini ve vezin-kfiye meselesini bile tam kavram durumda deiller. u ders veslesiyle, bu noksan tamamlamak niyetindeyim. Elinize verilecek olan metinler, bu amacn istihsline yetecektir. iirde Tr: Batda, aadaki tasnfle geni direler hlinde yaplan tr tasnfi, liselerimizde de tatbk edilir. Epik: Destn ve destn konular ileyen iirler. Bunlarn lk, drtlk v.s nazm birimleriyle yazlm olmas, Epik karakterini etkilemez. Kasde eklinde bile yazlm olsa, yine bu muhtevdaki iire Epik iir denir. Lirik: Duygusal muhtevl iirlere biilen tr elbisesinin umm addr. Temann ak, gurbet, hasret, sevin, mutluluk, hzn, feryd olmas, lirik karakteri deitirmez. Pastoral: Tabat temas zerine bin edilmi iirlerin trdr. Narratif: Manzm hikyelerin id olduu trdr. Satirik (Satirique): roni yoluyla ve ver gibi yermeye dayal iirlerin trdr. Dramatik: Manzm tiyatro eserleridir ki rnei bizde azdr. Hmidin manzm-mensr ve manzm tiyatrolar ve Y. Nbi Nayrn Metesi, rnek olarak saylabilir. Burada dikkat edilecek olan, bazen ayn iirde epik ve pastoral, lirik ve pastoral unsrlarn bir arada olabilecei hussudur. iir, aka epik olabilir; fakat iinde yer yer lirik syleyiler bulunabilir. NAZIM EKLLER Edebiyt retmeninin, nazm ekilleri ile ilgili noksanlar da mevcddur. nce umm olarak nazm ekilleri zerinde duralm: Bat kaynakl olanlar, dikkat ekicidir

l. Terzarima: Bir talyan nazm eklidir ve lkler zerine bin edilmi iirlerin eklidir. Bize, Servet-i Fnn dneminde gemitir. 1400 ylnda Dante tarafndan yazlm bulunan lh Komedya, bu nazm ekliyle kaleme alnmtr ve zamn iinde grd ilgi de lh Komedyann nazm ekli olmasyla alkaldr. Kfiye sistemi: aba, cdc, e, dfd. 2. Ottavarima: talya kaynakldr ve bize kinci Dnem Tanzmtlar zamnnda gemitir. En mhim temsilcisi A. H. Tarhandr. Orijinalitesi, 8 msradan ibret bir iir olmasdr. Fakat Hmidin bu nazm ekline dayal olarak yazd Makber, 285 bendlidir. Orijinal kfiye dzeni: abababccdir. Ama Makberin kfiye sistemi aabbaaxadr. Byle olunca, Makberin nazm ekli iin, Ottavarimadr denmemesi, ancak Ottavarimadan bozmadr denmesi mmkn olur. Bu kfiye sistemi ile veya bendlerin tekl ekilleriyle oynama, Tanzmt, Servet-i Fnn ve Fecr-i tde ok rastlanan bir durumdur. Sonnet (sone): Alt alta iki adet drtlk ve daha sonra yine alt alta iki adet lkten meydana gelen bir talyan nazm eklidir. Edebiytmza, Servet-i Fnn dneminde girmitir. Kfiye sistemi: Drtlkler sarmal kfiyelidir (abba); lk kfiyesi ise ccd ededir. Eer Servet-i Fnn irlerinin iirlerini inceleyecek olursak bu kfiye sistemiyle de, snrl ve sbit sayda bend msr saylaryla da oynandn grrz. Bu tr iirlerin ekli iin, Sonnetten bozmadr demek uygun olur. Halk iiri: Halk iirinde doru drst bir kat ekil belirlemesi, olduka zordur. Arza zenen ve ynelenleri.. kalem uarsn bir tarafa brakarak bakacak olursak temel nazm eklinin Koma olduunu rhatlkla syleyebiliriz. Zten ilk temsilcisi XVI. Asrda yaam ksz k olarak kabl edilen bu edebiyt mensblar, XVII. Asrdan itibren zendikleri arz sebebiyle yoldan kmlardr. Halk iirinde en ok kullanlan hece vezni, 7li hece veznidir. 4+3 ve 3+4 durayla kullanlan bu vezinde, 5+2ye de rastlanabilir. Ama bu duraklarn, bir tek msrda dahi bozulmas durumunda.. yan 4+3 durayla yazlm l2 msrlk bir iirin bir tek msranda 3+4 durann kullanlmas hlinde bile o iirin vezni iin duraksz tabrini kullanmak, bir gelenektir. Okumas yazmas kt cnk yazarlarnn hatlarna yklenebilecek kusrlar, her zaman grlebilir. 7li heceden sonra en ok kullanlan vezinler, 8li ve 11li hecedir. 8liler, 4+4, 5+3 durayla sylenebildikleri gibi yukardaki mantk muvcehesinde duraksz da olabilirler. 11 heceli halk iirlerinin yaygn dura 6+5tir. 4+4+3 dura, daha ok aydn irler tarafndan kullanlmtr. nk eline sazn alp da bir keye kurulan n, yle uzun vakti yoktur. ok zaman iirini zerine bin edecei kfiye veya redif bile kendisine o anda verildiinden, dinleyici huzruna pek zavall ekilde km durumdadr. Ummiyetle ona,

redif olarak kullanaca bir msr pek elzemdir. lk drtl, o msran anlamyla mtensib bir msr ile eletirebilirse, daha yukardaki iki msran kusruna baklmaz Bu yzden de ok zaman halk iiri drtlklerinin ilk iki msra, anlamsz veya tuhaf olur. Derler ki Karacaolan bir mecliste sazn eline, dinleyenleri karsna alm ve yle mutantan bir koma sylemeye kalkm. Kafasna o anda taklan msr, Deli gnl bir gzelin yesiri imi (yesir: esir). Gel gr ki yesiri ile kfiyeli kelime bulmak zor nsanlar, onu ilnihye bekleyecek deiller ya! En byk kurtarcs, akordu bozuk bir telle yarm dakka szde oynamak olan Karacaolan, iin iinden kamaynca, Hesiri de deli gnl hesiri diye bir msr uyduruvermi. 72,5 milletin lugat kitaplarn kartrsak, hesiri diye bir kelimeye rastlamamz mmkn deildir. Ama bir ataszmzn fehvs tecell etmek zorundaym: Grdn pilav olmad, dndr lpaya. Temel nazm ekli, koma. Ama atalarn ly fazla yursan, osuruklu edersin hkmnce, bu temel ekil, epeyce dourtturulmutur. Cemate uyarak biz de bunlardan bahsedelim: Komann ekli belli Pe pee sylenmi 3-5 drtlk Vezni 11li hece ve dura 6+5. Ama bazen 4+4+3 dura ile sylenmi msrlara da rastlayabiliriz. Bu bizi yanltmamal, nk bu msrlar, ayn zamanda 6+5 durana da uymak zorundadr. 4+4+3 durakl komalar, zahmetlidir. Trke syleyie de uygun dmemektedir. 6+5 daha kestirme ve daha kolay bir duraktr. Komann kfiye dzeni eit eit olaca ve birok komada ilk drtln 2., 3. msrlar ayndr.. redif msradr. Bu msr, sonradan gelen drtlklerin sonunda tekrarlanr. Tekrarlanmyorsa, n ii zorlamtr. Zr ortada, baya mkiltl bir ekil bulunmaktadr ve k, 3-5 drtl samalamadan tamamlamak iin epeyce ter dker. Eer redif msra kullanacak olursa, katlanaca klfet, en azndan yzde elli azalr. Komann Trleri: Gzelleme, Koaklama, At ve Talamadr. Bu trlerdeki ortak vasf, 11li hece ile sylenmi olmalardr. 8 heceli msrlardan meydana gelen Sem, Gzellemenin ta kendisidir. Yine 8 heceli Varsa da, apak bir Koaklamadr Fark, hece saylar itibryladr. Klsik Mninin, etimolojik ve semantik yaps bile bilinmez. Maniheizmin kurucusu Mani adl adamn adndan m tredi? Arapa man kelimesine mi dayanr, bilen yoktur. Eski yaz imlsnda ayn harfi bulunmad iin Arapa man ile akrabl olmadn sanyorum. Ama mni kltrnn hkim olduu yrelerde, man kelimesinin doru imlsn biliyorlar myd? . Klsik mni, 7 heceli olur. 3. msr serbest, dierleri kfiyelidir ve ummiyetle son msrda grlen anlam, bazen 3. msrada da yaktrlr. Bahelerde balkabak Alr tabak tabak Sen beenmedin beni Aldn kabaa bak!

lk iki msraa bakp da Efendim, k, vuslat demek olan evlilik dnnn yapld yaz mevsiminde, ortal saran kabak ieklerine bakarak. diye sze balayp ilk iki msraa anlam yklemeye alrsa, ancak imdi ayp olacak diyerek yryp gitmemek mmkn olabilir. Bahalarda mor meni Verem etdin sen beni Ya sen slm ol Ahik, Ya ben olam Ermeni diyen k, baya kanl-canl bir insan Byk bir acarlk gstererek son msrada anlam btnln yakalayabilmi. Bir baka trkde daha rastladm bu Ahik ismi, anlalyor ki Ermeni vatandalarmzn sevdikleri kz isimlerinden biri. Be Hececilerden, mni yazmaya zenenler kmtr ki aadaki mni, Orhan Seyfi Orhona iddir: Gzlerin mvi mine Vuruldum peremine Akn beni evirdi Aslnn Keremine stanbul mnileri (bunlarn bir ksm davulcu mnisidir) ve Kerkk hoyratlar, 4 msr kalbna uymayabilirler. Bunlar Ayakl mni diye adlandrlrlar. Cins sanatine dayandrldklarndan, cinsl mni demek de bunlar iin uygun bir tesmiye olacaktr. Fakat mahall syleyile horyatlar, Rumeli trkleri gibi bir hsrnl saf muhtevl olmalaryla derhl ayrt edilirler. Iklmleri gz nne alnrsa, stanbul ve Kerkkn, klsik iir ve mziimizin kuvvetli kaynak meknlar olduklar grlecektir. Bu tr mnilerde bu yzden cins vkas zuhr etmitir. desek yeri vardr. Trk: Pek ok kfiye sistemi ve nazm birimiyle sylenmi trklerin, umm bir adla trk nazm ekli hkmyle kaydedilmesi, makl deildir. klar, omuzlarna sazlarn vurmu, guruldayan mideleriyle ortalkta dolamakta bulunan irlerdir. Pr elinden, Hz. Muhammed elinden, Yr elinden bde ierek dillerinin zlmesi eklinde yorumlar iin, Allah hidyet nasb etsin! diyebilirim. Renberlik, int ameleliinden sonra, dnynn en ar iidir ve hasad zamnlar, bu insanlarn elleri ok zaman bo kalr. Renc, Farsa eziyet, -ber ise tayan, stnde bulunan demektir. Yan bu i, eziyen ekme iidir. k Veyselin Benim sdk yrim kara topraktr redifli gzellemesine pek kulak asmamaldr. nk ya fazla yamur, ya fazla gne, ya nadas isteyen toprak, rencberi en ge iki senede bir, yar a yar toklukla inim inim inletir. Bu yzden de bu meslei bir tanamaz kambur olarak gren ve az lf yapan, gelip giden klar tarafndan ifl edilmi kyl genler, ocuk yata bir eyler tngrdatmaya, kendi kendine drtlkler sylemeye balarlar. ou adamakll bir iki sopa yeyince bu zentiden tevbe-kr olup tarlann, bahenin yolunu tutmak zorunda kalrken ya sopaya dayankl veya iyice zpr tipler, bir gn ile ocandaki para ve ykte hafif bahda ar eyleri koynuna sokup ou ksa zamanda splm pklm geri dnmek zere dalara bayrlara atlrlar. Onlar, klardan ok, kendileriyle elenen ve ferin lan zpr! Ne gzel uyduruyorsun!

diyerek azdran TVsiz, radyosuz, Karagzsz kyller yoldan karmlardr. Bu tip genler, Aha ben de ne gzel sylyorum dedikleri an, gzlerini ufuklara dikerler Bylece belki yzde biri, belki de binde biri k sfatn hak eden kim bilir ne kadar ok genc kyl dada bayrda telef olmutur ok zaman bu genler, bir usta yannda srter dururlar Usta izin verinceye kadar da sdece dinleyicilik eder, tecrbe kazanrlar. Ne zaman ki ustalar onlarn olgunlatklarna inanr, o zaman onlar da atmalar ve deyilerle kendilerini gstermeye balarlar. aylarda karnn doyuracak bir ky arayan cerr mollalar gibi, klar da bitmez tkenmez dolamalar srasnda, gh dne, gh lme denk gelirler. Sz kesimi, nian, hasat, ekim zamanlar da onlar iin kendilerini gsterme frsatlardr. k, ulat menzildeki sosyal-psikolojiye ve hle uygun olarak alp sylemek durumundadr. Gfteyi de, besteyi de sazn eline alp bir iki tngrdatma sresi iinde seslendirmek zorundadr ki bu, hi kolay deildir. Hele atmalarda, karsnda bir rakb bulunup da dinleyicilerin o anda bulup verecekleri kfiye/redif zerine pek ok drtl, karsndakini pes ettirinceye kadar kurmak, byk ustalktr. k syler ve yrr gider TV ekranlarnda da bir ok k deyi ve atmas dinliyoruz. Aklmzda ne bir tek drtlk, ne de ezgi kalyor Ama eer gfte salamsa ve o anda yaplm beste kuvvetliyse, hfzamzda bir iki drtln kalmas mmkn olabiliyor. te yryp giden n ardnda, bu tarzda gfte ve beste kalabildiyse ve dinleyenler arasnda kla meyyl kii veya kiiler varsa, okunan yz drtlkten bir ka, kimi bir gn, kimi bir hafta, kimi birka ay, kimi ise yllarca tekrarlanarak yaatlabiliyor. Merakllar, ksz meclislerde, hatrlarnda kalan bu drtlkleri seslendirebiliyorlar. Zaman, ok kuvvetli bir erozyon vstasdr. Bu erozyona ramen, syleyip geen n htras drtlkler yaayabildiyse, hfzalarda kalabildiyse, onlar trkleiyorlar. Artk anonim zevk, kltr ve kbiliyetle bu ezgi ve gfteler, bazen tannmayacak hle gelebilirler veya byk deiikliklere urayabilirler. Yaklak son 60 yl iinde, Muzaffer Sarszenin Radyo tekltna duhlyle, derleme almalar balamtr. Sarszen ve onu takb eden talebesi, yre yre gezip dolaarak hfzalarda kalm, zaman zaman sylenen kim bilir ka on yl veya asrn htras deyileri, onlarda bir kymet-i harbiyye grdkleri takdirde notaya ekmiler ve bylece binlerce trklk arivler meydana getirilmitir. Bu noktada, byk bir problem mevcddur. Derleyiciler, urlu birer edeb terbiye alm kiiler olmadklar takdrde, kayda geen trklerin szlerinde aksamalar ortaya kar Hele trk okuyucular, kendi akllarnn ermedii msrlar szde dzeltirken, onulmaz gfte kusurlar meydana getirirler. Szde std olular, muakkiblerinin de ayn hatlar perinlemesine sebep olur. Bir trk vardr: Evlerinin n yoldur Yoldan geen karakoldur Karakol kelimesinin arkaik ekli, karavuldur ve kkteki kara- fiili, gnmz Ortaasya lehelerinde eln grlecei zere, bakmak, gzetmek anlamna gelir. Karavul, gece

bekisi demek iken, yerleik syi birimlerinin olumas esnsnda, ortaya kan binlar karakol diye adlandrlmlardr. Dolaysyla yukardaki trknn ikinci msra, Yoldan geen karakoldur olmak zorundayken, chil okuyucular, artk karakoldan, bin anlamn karma gafletleri yznden Yolun sonu karakoldurda karar klm bulunuyorlar. IV Murd Hnn kinci Badat Seferi srasnda ordu irleri arasnda yer alan Kul Mustafa tarafndan sylenmi Genc Osmn Destnn hatrlayalm Son drtlk yle idi: Kul Mustafa karakolda gezerken Glle-kurun yamur gibi yaarken Yklas Bdd, seni dverken ehdlere serdr oldu Genc Osman Buradaki karakolda gezmenin, devriyeye kmak olduu aktr. Trk szleri, hfzalarda doru olarak kalmayabilir. Hatt bazen, anonim kltr, trkye katt mill hasletlerle, sz de ezgiyi de gzelletirebilir. Ama hatl syleyiler, derleme nnda dzeltilecekken derleyicinin kltrszlk ve bilgisizlii sebebiyle olduu gibi arivlere girince, dzeltilmesi neredeyse mmkn olamyor. ki Rumeli trksnden balayalm Birincisi tek kelimelik bir gafleti hv Yanl kelime, geymi kelimesidir ki giymi telffuzunun yanlln kime, nasl anlatalm? Gemi kalkar, sulara akar Kara kal yr bana bakar Giymi/ (Emi) mor fesini Sleyman Agam Bak canlar yakar Bu asrlk hicz trknn, srf Sleyman Demirelin ad sebebiyle 40 yldr okunmay, mill bir aybmzdr dedikten sonra mezkr kelime ile ilgili tenkd ve dzeltmeye gelelim Fes, o dnemde, herkesin bandayd. Rumelinden bahsediyoruz, veya Dou Anadoludan deil. stelik herkes mor fes giyiyor Ama klhanbeyi tipler, bu fesi, herkesten farkl giyerlerdi.. eerlerdi. Kollar sval, simli, siyah cepken stnde.. gste birka dme ak ve bataki fes eilmi olurdu. Faa denen bak ve ustura yaralarnn kalc izleri, bu ak blgelerde sergilenirdi. Onlar, mahallenin nms bekileri olup balarn kaldrarak cumbalardan kendilerini gzleyen gen kzlara bakmay zll addederlerdi. Yiit delikanllard Bunlar, bir emi kelimesi ihss ettirmektedir. O kelime giymi edilince, trknn bys bozulur. kincisi, gnmzde de ok sylenen bir gelin addr. Besbelli ki muhtemelen 20-30 km. uzaktaki bir baka shil kyne gelin giden l5-16 yalarnda bir gelinin addr bu. Bu yol, devrin ulam artlarnda, pek uzun ve zahmetlidir. Rumelinde, yat gelenei yaygndr ve gelinler, sk sk baba evlerine yatya gnderilirler. Bu, hakkel-yakn bildiim bir husstur. Kz babas, gelin olmu kzn ok ender ziyret eder. Ziyret, genlere yakr. Rumeli deti O yataki gnmz gen kz, henz babasnn omzundan kucana nazlanarak inerken, Rumeli kz, ele karmtr ve Ele karmak, yere karmaktr oralarn anlaynda. Aadaki drtlkte bin-, a- ve bil- kelimelerinin kfiye olarak kullanldn gryoruz. Bunca zaman yaama baars gstermi bulunan bu trk, u kfiyelerle ayakta kalmamalyd Ama derleyicinin belki de bilerek bozduu gfte, herhlde bu kfiyelerin u-, a- ve se- olmas gerektiriyor. nk ata binildii gibi, binerek

uulur da Yol bilmek ne kadar makl ise, yol semek de en az o kadar makldr. Dolaysyla bu drtln orijinali, kuvvetle muhtemeldir ki Babamn bir at olsa, usa da gelse Annemin yelkeni olsa, asa da gelse Kardelerim yollar sese de gelse Uan kulara malm olsun ben annemi zledim Hem annemi hem babam ben kym zledim. eklindedir. XVI. Asr mutasavvf irlerinden Kul Nesmnin mehr athiyesinin ilk drtl ise, profesyonel TRT sanatlar tarafndan bile katlediliyor. nk melmet kelimesini hi duymam grnen okuyucular, melanet ekline getiriyorlar bu kelimeyi Bu melmet hrkasn kendim geydim enime msr, bylece tepetaklak bir anlam kazanm oluyor.. daha dorusu rezl hle geliyor. Kadir Mevlm senden bir dileim var: Beni muhannete muhtc eyleme . Eyilik etmeden bana kakar Yukardaki trk msrlar da bahtsz gftelerdendir. nk bir ahmak kyor ve muhannet (muhnet: baa kakc)i Muhammed ediyor. Ya da son kelime olan kakar, kalkara eviriveriyor. Adamn ya da kadnn baa kakmak deyiminden haberi yok Sanki Brad Pitt ve Angelina Jolly mbrekler Trkeden haberleri yok. Trk kelimesinin anlamna bakalm Aslnn trk olduu ak ve sondaki y-y nisbettir. Anlam, Trke id, Trke benzer, Trk gibi, Trkn olan ey olarak tebellr ediyor. Bu anlamlar gz nne alnnca Trk kelimesi iin akla gelen, Trke id her ey olabilecei gibi Trke id her trl msk dnda bir kavram olamaz. Birinci anlam, semantik olarak ar ve umm bir genilik tad iin, ikinci anlamda karr klmak, daha makldr. Bu ereve iinde bir terminolojik anlam yklediimizde, trknn, Ozanlarn syledii her trl ezgili gfte anlam kuvvet kazanmaktadr. Ozanlar, zten ezgisiz iir okumazlar Bu mantkla dnnce, trk tesmiyesinin, bir nazm ekline deil, kalc msk eseri anlamna geldiini iddi edebiliriz. Trknn, krk hava ve uzun hava eklinde iki icr tarznn bulunuu ve saz akortlarnn da yreden yreye farkllk arz edii, bu eserlerin ok deiik renkler ve figrler ihtiv etmesi sonucunu dourmutur. Biraz ilgilenenler, ilk defa duyduklar bir trknn kayna olan ehri tam olarak bilemeseler de yresi hakknda yanlmazlar. Krk havalar, hareketli trklerdir ve standart bir nota sistemleri vardr. Uzun havalar ise, ok zaman irticl bile okunabilirler. Standart okunular, zaman iinde ve byk stdlar takldle kazanlabilir. cr ve slbuna eitli ekillerde

ulalabilecek stdlar arasnda, rahmetli Cell Gzelses, Rci Alkr, Mkerrem Kemerta, Aysun Gltekin, Hayl Has ve Muzaffer Ertrk saylabilir. Bu noktada, yresel zevk, kltr ve estetik anlay n pilna kmaktadr. Urfa, Diyarbakr yrelerinde, yksek, tiz ve uzun hava muhtevl trklerin bol oluu, herhalde coraf evredeki dzlk ile birlikte halkn retme mecbriyeti sebebiyle tarla-taban, bahe, su, gbreleme gibi problemlerinin yok denecek kadar az olmasyla zh edilebilir. Zaman bol Karadeniz trklerindeki kvraklk ve oyunbazl ise, Karadenizin dalgal ve deiken havas ve ondleli coraf yap salamtr. Rumeli trklerinin en kvrak olanlarnda bile derin bir hzn ve keder verici bir istikbl muhsebesi hissedilir. Bu trkler, sdece ak, sla duygusu, uzak ehirlerde rzk peinde komann getirdii bir vuslat hasreti muhtevl olmayp geride braklan sevgili, ebeveyn ve evld gzden karml ve bedeni her n bir ok ya da kl darbesiyle heder olacak durumdayken bile vatan-devlet ve cihd urunun mevcdiyetini hissettirir. Estergon Kalas bre dilber aman.. suba durak Kemirir gnlm bre dilber aman.. bir sinsi firak Gnl yr peinde bre dilber aman.. yr ondan rak Akma Tuna, akma bre dilber aman.. ben bir derdliyim Yr peinde aman gezer dolar, yandm kara bahtlym Dalar dalar.. vrn dalar Yzm gler, kalbim alar Yreime kanlar damlar Mir olaydn.. mir olaydn Ne olur benim olaydn veya Mayadadan kalkan kazlar Al topuklu, beyaz kzlar Yrimin yrei szlar Elenemem, aldanamam Ben bu yerlerde duramam diyen ozan, klkuyruk bir miskin deil, atnn sarsnda grzyle, omzunda yayyla, belinde eper ve klcyla gelir gzlerimizin nne Hassstr, cengverdir, asldir; gnln istl eden ak duygusunu bir tarafa atacak kadar mill ura shibdir. Tebhlerinde dahi edeblidir Zr o, Osmanlnn seerek serhad boylarn beklemeye gnderdii ilelerin ahfdndandr. Onun, Bahaya biber ektim Ne zaman kabaracak Senin o zalm kocan Ne zaman geberecek

demesi mmkn deildir. Onun derdi, Konya yresi nn derdine benzemez Konyal n derdi, bir ya da birka ifteyi oynatrken alp syledii jandarmadan korkmama yiitliini gstermektir olsa olsa: Hadi gzm yandan yandan yandan Biz korkmayz jandarmadan derken, karsnda bir ehl-i salb ordusu yoktur. O hal ordusunu, onunla ilk hamlede kapacak olan Rumelili gz-k dnebilir. stelik bu hazarda bile taptze kalan teyakkuz ve 5 asr sren bu kapmalar sebebiyle, cengver hayt, Rumeli nn akna bile sinmitir. Trklerimizi, ibretle ve hrmetle dinlemeden hakk Trk olmamz mmkn deildir. Yukardaki Rumeli trklerinin nazm zelliklerine baklnca, drtlk dzeninin bozulduunu gryoruz. Buna karlk Karadeniz trklerinde esas unsur, mnidir. Trk drtlkleri ok zaman mni drtlklerinden oluur. stelik hareketli ve tell hayt ve denizcilik sebebiyle grgsn ok arttrm bulunmas, Karadeniz insann tekellfsz klm ve bu zellik, yre mnilerine, gnmzde bile aknlk uyandracak derecede rahatlk kazandrmtr. Hatt denizcilik hasletleriyle grg, bilgi ve yeni det kazanma imknna shib bulunan Karadeniz insan, ayp kavramn bile ok zaman bir tarafa atabilir. rnek olarak zikredeceim mni, yakndan tandm torun-tosun shibi Aynur Hanmn, u andaki kocas Ahmete szllk dneminde att bir mnidir: Oda yaptm blmeden Yri grsem lmeden gn sarlp yatsak Yandan yana dnmeden Hem de bir gen kz dilinden atlan bu mnideki creti grnce, insann Vay edepsiz vay! diyesi geliyor. Bilvesle Karadeniz Blgemizde, mni atmalarn bir vaka-i diye olduunu da zikretmek uygun olacaktr. klar dinlersiniz.. satlerce sterseniz gnlerce, aylarca dinleyin; onlar ekip gittikten sonra aklnzda pek az msr kalacaktr; nk bu zahmete deecek olan msrlar, ancak o kadar olacaktr. Eer aklnza yattysa, yerletiyse, o gfte ve ezgi, hi deilse ileride trkleip kalmaya aday demektir. Yoksa bilhssa ezgisi nho bir deyi, dinleyeni sadece tiksindirecektir. Fakat yle trkler vardr ki gnmz insan onda, ancak yakld a kestirebiliyorsa, bir anlam bulabilir ve szlerindeki hikmet, gerek ve psikolojiyi fark eder. Bu muhtevda szler arasnda dikkat ekici iki rnei zikretmek gerekirse, bir Karadeniz trksnn bir tek beytiyle bir Muzaffer Sarszen derlemesinden sz edilebilir: Paadan emir gelse Seven seveni alsa

Bu paa kim ki? Bir vl mi? Yoksa inklblar dillere destn olan Mustafa Keml Paa m? Bu Paann,, Rakbin lmesine re yokdur Meer ola Sultn Selme sadrazm diyen XVI. asr nn son md kaps olarak grd Yavuz Sultn Selm gibi kudretli biri olduu ak. Glib, bu Paa, Atatrk kinci trk, aka hissediliyor ki yolu, mlk mirin bulunduu nhiye, kaz veya ehre dm bir kylnn duygularn yanstyor. Nhiye mdr, kaymakam veya vlnin, birer efsne olduu dnemlerde halkn, herhalde onlarn meslerini grdkleri binnn nnden gemilii bile bir eref kabl ettikleri dnemlerdir bu trknn yakld yllar. bretli msr u: Hkmetin nnden getim. Hkmetin nnden getim All da emsiyem atm Ben yrimi grnce Yavuklumdan vazgetim Ozann kazand erefe, ulat ikble, ibretle bakmamak mmkn deil Hkmet, belli ki devlet Mlk mir ise, devletin o yredeki eli Kyl, o eli pemese de, onunla tokalaamasa da yaklam ya Bu ikbl, bir trknn domas iin yeterli gurr ve duygulanmaya vesle olmu bulunuyor. ehre gelip de akln elecek bir sr gzel gren ozann, yoldan kmas ise kuvvetle muhtemel bir ihtimldir. Bu yorumlardan hareketle trknn, bir nazm ekli deil, kalclam bulunan ve ezgisiyle btnlemi gfte olduunda karr klmak makl grnyor. Fakat gnmzde, Trk nazm eklinin deiik biimleri yledir diye sze balayp krk eit trk metni sralamak da mmkn ve mreccah grlyorsa da bir nazm eklinin bu kadar eitlilik arz ediyor oluu asl makl deildir. Gevherden (XVII. Asr) balayarak halk irlerinin arza ynelmeleri, mstezd (kalender) ve dvn ad verilen ve arz f i l tn f i l tn f i l tn f i ln kalbyla sylenen bir eit trkleri ortaya karmtr. (Kalender tabri, klsik Trk mziine de gemi bir tesmiyedir. En parlak rnei, II. Mahmd Hnn mehr Hicz Kalendersidir: Ebrlerinin zahm nihndr cierimde Gl ruhlerinin handeleriyse ierimde) Lebdemezi de unutmamak gerekir ki duda arasna bir ine koyup da dudak konsonantlarn azna almadan trk syleyen klarn hneri olan bu uygulamann, bir baka kltrde bulunmad muhakkaktr. Ama bu tr trklerin, snrl kelimelerle ekillendirilme mecbriyeti, anlam sakatlanmalarn ister istemez dourur. Mstezd (kalender), mef l me f l me f l fe ln mef l fe ln kalbyla yazlm iirlere denir. rticl olarak dzlp sylenmesi, son derece gtr. Mstezd, bu veznin hsl ettii stn heng sebebiyle, klsik Trk mzii gftelerinin de byk ounluunun kalbdr. Bu yzden mstezd kalbna ark kalb demek uygundur. TRKLERN YAI

Naylonun ve akabinde naylon ipin cd trhi, 1938mi ve kl kadar ince, elik kadar salam olan bu ipten ilk orabn yaplmas, 1939da gereklemi. Hatt naylonun mcidi, ok nemli bir dl de kazanm bu cdyla (glib Nobel Fizik dl). Sonra arkadan boylamasna dikili naylon oraplar Holivudun anl-anl aktrislerinin filmlerdeki tehrleriyle btn dnyya yaylrken, Trkiyeye hicretle ilk krk yl nce klliyen, sonra sonra tedrcen, ama iktisdliiyle yle bir yerlemi ki prospektslerinde ad zikredilmeyerek baz kuma ve oraplardaki saltanat hl gizli gizli devm ediyor. Telffuzundaki metatezle eskiden ummiyetle naylon diye zikredilen orap, gmlek, kazak ve bulzlarn tems etmedii Trk teni, neredeyse henz dnyya gelmemi bulunuyor. Hele Mulen Oharann, Marlin Monronun, Kim Novakn, Elizabet Teylrn bacaklarndaki naylon oraplar, Holivud filmlerinin bilhssa mzikal olanlar kanalyla Trk kadnlarnn da deli gibi naylon oraba saldrmalar sonucunu intc etmiti. Cildin shhati demek olan teneffs hssasn felc ettii ok ge fark edilen bu musbet nesneden yaplan giysiler, eskimek bilmemesi sebebiyle ne ok terch edilirdi!.. Sonra dny naylonu kaldrp atsa da biz atmadk.. atamadk onu. Hatt besbelli ki kyn, uzaydan gelmiesine czib ve kibr erkek retmenine tutulmu bir kyl kz azyla, ona trk bile yakm bulunuyoruz: Naylon orap giyemedim retmene varamadm. Bu trknn en fazla 75 yllk bir gemii olduu, kolayca grlebiliyor.. Smerbank basmasna yaklan trk gibi. Ama Estergon Kalas bre dilber aman, Yine de ahlanyor aman kolbann yandm da kr at, Ferhdir kzn ad Ferh, Ben giderim Batuma Batumun batana veya Sar belune belune Trabelus kuai trklerine doum trihi bimek, gnmzde en az bir asrlk hat yapmaya sebep olabilir (Son trknn Trabzon kuana dndrlen ibresini doru sanmak, en hafif deerlendirmeyle densizliktir. Mehr Trablus kua, denizcilik sebebiyle gitmedii liman kalmam bulunan Karadeniz insannn grgsyle girmitir bu trkye. Anlalyor ki Karadenizli tccr, Trablusta grd bu kuan tantanasna hayrn olup memleketine de getirmi. Derleyiciler ve yorumcular, eer akllar, kltrleri yetmiyorsa, byle densizlikleri mbh grme gafletindedirler ve bu densizlikler, saylmakla bitecek gibi de deildir). Read Nri Gntekin, trklerdeki endzesiz ifdelere, Hdayda / Fidayda denen Ankara havasnn aadaki msran rnek olarak verir 500 altn yedirdim bir ayda. Eski Ankaral tarla-taban shibi mrasyedi zibidilerin, bir ie boma raknn coturmas ve bir oyun havas aldrp oynayabilmek iin, shibi olduklar tarlay balayverdikleri gibi bir sama gr vardr bazlarnda ki hi makl olmayan bu mantk, yukardaki trk msranda da grlyor. R. Nrinin alk, ktlk ve yokluktan karnn zor doyuran k krk yamal kylnn, 500 altn rysnda bile gremeyecei iin byle bir hovardal asl yapamayaca, bu 500n, ok ok 5-l5 altn olabilecei eklindeki gr, son derece isbetlidir. Mavala det a ve endzesiz atanlarn yorumlarn hi muhkeme etmeden kable hazr Trk insan, Lle devrinde, Hollandadan getirilen bir tek lle soannn, bazen 5000 altna alc bulduu eklindeki zrvalar bile kabl, Cce Pigmeleri bile gldrecek samalk rneklerimizin yaygnlna ibret verici bir nmne olarak zikredilmelidir. stanbul sz konusu olduuna gre, orann uyank halkn bile byle bir yalana inandrmak, stelik bu szde knayc zrvay trh kitaplarna yazarak on milyonlarca Trk ocuk ve gencini atalarndan nefret ettirecek tarzda eitmek, herhalde yalnz bize mahss bir hynettir. Bu ve benzeri mukayyed ve szde mdellel hynetleri dnnce, bir ozann tutup da Vermem

seni ellere Ordu stme kalksa diye horozlanmasn mazr grmemek mmkn deil.. ki ordu kelimesinin, hem Ordu vilyeti, hem de Osmanl ordusu anlamna iret eden tevriyeli kullanm aktr. Bir zer trks vardr: Yazn evvelinde Gence lnde kler yine de dize lleler O gzel yemyeil yaprahlarn Sererek dereye dze lleler Hayalmdan neler gelir de geer Yaz gelir ellere durnalar ger Bulahlar semavar, a dalar eker Benzler yine de kze lleler Ekim Devriminden nce, Trk zer Ahskal ayrm m vard?.. Lle rengi ve ovalliiyle neye benzer? Ki bu llenin gelincik olduu bilinmelidir nce l9l7de balayan karde blnmesinin, Trke ynelik srgn ve katlimlarn saysz rnei vardr da bunu bir zamanlar anmak bile su idi Trkiyeye snan 400 ksr zer rejim muhlifinin, devrin mill efi tarafndan kuruna dizilmek zere Rusa idesini ka Trkiye Trk bilir? te bu trkdeki lleler (gelincik tarlalar) Trk bayra ve Redin Haylmdan neler gelir de geer dedii gnler, Anadolu-Kafkas yresindeki Trk kardelerin mterek sadet devirleridir. ir, btn ark Trkler gibi, sevgili Dadalarmz gibi ay tirykisidir l ve sahr, Trkiye dndaki btn velerde, ova anlamna gelir Bahrla etrf kzla boyayan gelincikler ortaya knca, bu kzllk, tek bayra.. (tiksindirici mitingcilerimiz yznden artk prestiji pek zayflam da olsa) Trk bayran hatrlatyordu zerlere O emeleri semver, mermerleri ay ekeri olan gzel Gencenin.. ir Ali Akban, ad ynetimce deitirildii iin Adn unutan ehir dedii Gencenin ovalarn saran gelincik tarlalar, ir Redin gzn-gnln ferahlatmak bir yana, artk el olan Trkiyenin sevgili bayran hatrlatt iin, birer kz (kor)e dnm.. m. Ne diyebiliriz? Bu duygular, artk bizim iin birer maval klnm Bahr gelmi, turna g balamtr. Kanad olan bu hr kular iin bugn zerbaycan, yarn stanbul, problem deildir Hrriyetini kaybetmi zer ise, ancak onlara imrenerek bakabilir.. mi. O zaman bu trknn yakl trhi hakknda uzun uzun dnmeye hcet var m? Bir trk vardr; Tokat trks Hey on beli.. on beli Tokat yollar tal On beliler gidiyor Kzlarn gz yal Gnmzde kr kr oynanr bu trknn ezgileriyle Oysa bu, anakkale Savana, artk l3l5 doumlu (1899) oluk ocuk da bir haftalk eitim sonrasnda gnderilmeye balaynca

yaklan bir asker atdr. Hesb kt olanlar iin bu ocuklarn l5-l6 yanda olduklarn belirtmek lzm gelebilir. Anlalyor ki baz trklere ya bimek, ok kolay Ama sdece bazsna

KLSK NAZIM EKLLER Bu ekiller iinde mesnev, kasde, gazel, terkb-i bend ve terc-i bend, akllarmzda yer etmi olanlardr. Dier nazm ekilleri ile ilgili olarak unlar unutulmamaldr: Kta: Kat (kesme) masdarndan tredii iin basit anlam iin, blok hlde kesilmi olan ey denebilir. Yaygn olarak trh drmelerde kullanlan bu nazm eklinin, lk beytinin msrlar musahhar olmayan gazeldir diye tarfi mmkndr. Anlalyor ki matla beyitsiz gazel grnl olan ktalar, gazele gre daha mahhas konular ilemesiyle fark edilirler. Kta kelimesinin drtlk anlamyla kullanlmas, bel derecesinde yanl bir tasarruftur Edebiyt terminolojisinde, yukardaki anlam yannda ktann, bir iiri meydana getiren blmlerin her biri olma anlam tad da unutulmamaldr. Bu yzden iir blmlerini eer bu blmlerin her biri ayn sayda msr muhtev iseler, lk, drtlk, belik, on belik olarak tesmiye, en uygun olandr. Kta kelimesinin, ille de drtlk olduu zann, ortaretimde son derece yaygndr. Rb: Adndan da anlalaca zere drt msrdan ibret bir iir ekli olan rb, daha ok felsef muhtevs ve l2erlik iki guruptan ibret zel 24 kalbyla farkllk arz eder. Tuyug: Dvn iirinin mill (sdece Trk irlerinin kulland) nazm ekillerindendir. Bu da bir tek drtlkten ibrettir ve kalb mutlak f i l tn f i l tn fi ln dr ark (ark): lk rnei Nil-i Kadmde ( XVII. Asr) grlen, Nedm ile yaygnlaan ve en fazla sayda rneini Endernlu Vsfn verdii bir mill nazm eklidir. Kfiye sistemi, ufak tefek farkllklar arz edebilir. Aaaa, bbba, ccca Aaa N bbbN cccN

aNaN bbbN cccN aaxa bbba ccca (N: Nakarat msr olan redif msr). ark, bestelenme niyetiyle yazld iin, heng ynne dikkat edilirdi Deiik kalplarla yazlabilen arklarn bestelenmeye en uygun olan kalb, mstezd kalbdr. Hatt modern zannedilen birok arknn dahi bu kalpla yazldn, ancak dikkatli dinleyici fark eder.

Tardiyye : Dvn iirine, eyh Glibin (Hsn Ak iinde rnekleyerek) hediye ettii bir nazm eklidir. Beliklerden meydana gelen bir nazm eklidir. lk belik de dhil olmak zere btn beliklerin ilk drder msr kendi aralarnda kfiyelidir. Btn son msrlar da kendi birbiriyle kfiyeli olacak ekilde dzenlenmitir. Aaaaz bbbbz ccccz ddddz

Musammat ekillerinden muhammesi andrr. Musammat: Bu, genel bir addr. 4lk, 5lik, 6lk, 7lik, 8lik, 9luk, l0luk msrlardan meydana gelmi bendlerle ekillenmi btn iirler, musammattrlar. Murabba, muhammes, mseddes, msebba, msemmen, mtess, muaer: 4 msrl, 5 msrl, 6 msrl, 7 msrl ve 8 msrl, 9 msrl ve l0 msrl bendlerden meydana gelen MUSAMMATlar, bu adlarla anlrlar. Bu nazm ekillerinin hepsi mzdevic veya mtekerrir olabilirler. Mzdevic olanlar: Bu tr musammatlarn ilk bendlerinin btn msrlar musahhardr ve dier bendlerin son msrlar, ilk bendle kfiyeli olurlar. Dier msrlar ise, kendi aralarnda kfiyelidirler. Mtekerrir olanlar: Bu tr musammatlarn btn bendlerinin son msralar redif olarak tekrarlanr. YEN NAZIM EKLLER Bu konu, ya Naslsa bunu herkes bilir denilerek veya bo verilerek zerinde pek durulmayan bir husstur. Dvn iirinde deiik nazm ekli hevesleri, ok snrldr. Tuyug ve ark yannda Ben de yazabilirim gayretkeliiyle kaleme alnm olan, kimi irin Trkiyt (trkler) balyla (Rumelili Zaf) dvnna yerletirdii hece vezinli iirleri, bu bbda zikredilebilir. eyh Glibde ilk defa grlen tardiye, yukarda anlatlmt. Tanzmtlar, nce klsik nazm ekilleriyle, sosyal muhtevl iirler yazmay denediler. ins ve Nmk Kemlde, bunun mislleri grlr Hrriyet Kasdesi, Vatan ve hibir ekle tam uymayan V-veyl Nmk Kemlin iirleri arasnda, bu tarza uygun olanlar diye sz edilebilecek rneklerdir. insnin Mustafa Paa iin yazd kasde, Mnct, gelenee uymayan muhtevdadrlar. Ayrca ilk dnem Tanzmtlarda, bu tarz gazellere bile rastlanr. kinci dnem Tanzmtlar, Sanat iin sanat yapma sulamasyla mnsebetsiz ekilde tenkd edilirlerse de iir teorileriyle nem arz ederler. Klsik nazm ekillerini deil, ummen iiri, ekil ve kalp ynnden det yerden yere arpan Hmid, gnmz serbest iirinin, ilk temsilcisidir. Ama merhm kifin dedii gibi Ya gklerde uar, ya yer altnda gezer Bir trl ayaklar yer yzne demez Azametli konularda iir yazarken, bakarsnz muhteem bir tahtn yanna, krk-dkk bir tabure yerletirmitir. Aristokratlktan seflete, yurt dndaki yksek memriyetlerden isizlie; sdk kocalktan, ecneb kadnlarla birlikte yaamaya kadar renklilik ve farkllk gsteren hayt, iledii eitli

temalar da inanlmaz farkllklara vardrmtr. Bu durum, tepetaklak ettii nazm ekillerine de siryet etmi bulunmaktadr. Hmidle arzun yanna hece de kullanlr olmu, arzla yazlm iirlerinde uzunlu-ksal msrlar, ksa sre sonra zuhra gelecek olan Servet-i Fnn Edebiyt irleriyle doduu sanlan Serbest Mstezd haber vermitir. Makberde kulland Ottavarima nazm ekli, ana gre byk bir yeniliktir. Bata Fikret, Cenb, Hseyin Sret olmak zere Servet-i Fnn irleri, serbest mstezd, terzarima ve sonnet (sone) nazm ekillerini yerletirmiler ve bilhssa sonnet ile, sarmal kfiyenin de kullanlmasna ncelik etmilerdir. Bu arada Servet-i Fnn devrinde hret bulmalarna ramen bu akma dhil olmayan kif, M.Emn ve Rz Tevfk arasnda M.Emnin belki de son derece zayf (ama son derece samm ve cokulu) iirlerinin, zaman zaman 20 heceyi mtecviz msrlardan meydana gelmi olmas, hece veznine byk esneklik kazandrm, sonradan zuhr edecek olan Be Hececilere, nemli bir rehber olmasn salamtr. Mill Edebiytlar, heceyi kullanrlarken, arzdan tammen vazgemi deillerdir. Bunlar iinde zayf bir ir ve Ogust Comt muakkibi bir sosyolog olarak Ziy Gkalp, yaad devrin iir deil ur devri olduunun idrkinde bir eitimcidir. Zayf da olsa iirleri, ideolojik ynden muakkibler hsl etmitir. Be Hececiler, arz terbiyesiyle yetimilerdir. Bu sebeple mesel F. Nfiz, ayn zamanda ok baarl ve arzla yazlm iirlere shibdir. Ayn ustal, Orhan Seyfide de grmek mmkndr. Be Hececilerin, gazel ve kasde benzeri ve hece ile yazlm iirler yazmalar, dikkat ekici bir huss ise de yetitikleri dnemin klsik Trk iiri kltr, elbette onlar da etkilemitir. Merhm Kenn Akyzn, ir snfna katmayarak antolojisine almad Garbciler, onlara gelinceye kadar bilhssa Hmid ve Servet-i Fnncularla ivisi km olan klie iir geleneini, det berhav etmilerdir. O yllarda, rahmetli N. Fzl, Aa dergisini karyordu. kafadar, Necb Fzla bir iirlerini yolladlar. std, hem yaynlamad, hem de ide etmedi. Mektup yazarak iirlerini geri isteyen l, kendilerini ocuk gren stda ve devrin iir anlayna, ocuka tepki vererek Aa iirini yazdlar: Aaca bir ta attm Aa tam vermedi Tam isterim Tam isterim Her eye ramen, Garbcilerin serbest nazm eklinde (ekilsizliinde) yazdklar baz iirlerin, shib bulunduklar i heng ile ite iir budur denecek kadar gzel olduklar inkr edilmemelidir. stanbul Trks, Aacm, Anlatamyorum, stanbulu Dinliyorum ve Sereserpe gibi iirler, bu trdendir. Bu vgye bakarak gemiin inkr gerekmez; nk ayn Orhan Vel, mkemmel gazeller yazarak balamt iire Arzun gnmz edebiytsna uygulamas g ve eski grnme

sebebi, kltrszlktr.. zevksizliktir. Klsik olan hibir eser irkin, eksikli ve baarsz olamaz. Bu, klsik teriminin mansna aykr olup insan ftratnn asletiyle badamaz. MANZME VE R Nazm, dizme, dzme, hizya sokma, dzenleme anlamlarna gelir. Manzm tabri, dzenli sz; istifli sz;szn, boyu birbirine eit msrlardan oluan bir yazl-szl ifde metni hlinde, vezin ve kfiye unsurlaryla desteklenerek kulaa ho gelecek bir d henkle tanzm edilmi eklidir.. iir ise, manzmenin bu ekl ve mekanik zelliklerine shib olsun olmasn, tad i henk, ince man muhtevs ve dilin net anlaml kelimelerini lugatlere ind, ok zaman huss anlamlarla istiml ederek semantik ynden flletiren yazl-szl edeb eserlerdir. iirselliin mhiyetini kavrayabilmek ve onu sradan manzmeden ayrt edebilmek iin, R. Mahmd Ekremin Talm-i Edebiytn, Hmidin Makber Mukaddimesini ve Ahmed Himin iir Hakknda Baz Mlhazalarn okumak yeterlidir.

HEM-REM N (Bu iir, Fikret 4-5 yalarndayken evlenip Arabistana kocasyla birlikte giden ablas iin yazlm bir at muhtevl iirdir. Bir ikyetlenme ve kahr haykrdr. Zlim ve hin diye lanetledii enitesi, Ahmed Hikmet Mftolunun abisidir. Ayn Ahmed Hikmet Bey, Fikretten ok sonra Robert Kolejde Edebiyt dersi verirken, selefleri arasnda Fikreti de saygyla anmtr. Ama Fikret, kolay kahrolup asl ho grmezdi stelik tesbtinin doruluu, dim mnkaaya akt Bir er-fal gibi gelin olan ablasnn arkasndan dkt gzyalarn, bir nsezi kabl edii, tuhaf bulunsa yeri vardr. nk her ocuk bu durumda alar). Biz ocuktuk, seni defn eylediler B-vef kumlara, b-kayd eller. O zamandan beri, mtk- zebn, Ne zaman kbleye dnsem dil-hn, Seni bir mahfede pyn grrm.. Sonra kumlarda pern grrm. Bir diken belki dell-i kabrin, Develer belki ziyretilerin; Kim bilir, belki de p-ml-i gubr, Ne diken var, ne ziyret, ne mezr.. Ne de sen Bense bugn derdimle Seni inletmeye geldim, dinle Dinle her nerde isen, her ne isen Toz, bulut, rh, melek, ta ya diken Bunlarn hepsini giryn edecek Bir cinyet ki cinyet gerek! Bir cinyet ki kavnn, edyn

Koymam ismini, lkin vicdn O byk hkim, o knn- mbn Veriyor hkmn: Lanet! Nefrn! Bu lanetiyle fakat muztarib mi vicdnn? Sorun fazleti tahkr eden esfilden, Sorun tabati terzl eden erzilden; Bu lanetiyle, evet, muztarib mi vicdnn? Sorun u ismeti tesmm eden o ktilden. Zavall kardeim! nsan tasavvur ettike Sonunda kara toprak olan ser-gzet-i mlimini, u on sekiz senelik dehet-i mezhimini, Tahamml etmiyor Artk bu byle gittike im zehirlenecek yd edip mekrimini. Koard p-i mehsinde dim hevesin, Kklnde henz mil-i fezildin. Uluvv-i kalbe, uluvv-i hayle nildin En ibtid bana telkn-i ir eden sendin; ocukluunla berber zarf kildin. Zarf kil idin, dmesen bu ileye Kalrd belki kadnlkta bir byk ydn, Yaard belki onun glgesinde ahfdn. Sen inmedin, seni indirdiler o mezbeleye, Sen lmedin, seni ldrdler, zavall kadn! ldrdler.. bu hem de bu gn, imdi olmad; oktan gmld hsn-i ebbn, zarfetin, Kalbin, kadnln, erefin, istirhatin. Bir n didiklemekten o hin yorulmad, Bittin amurlu trna altnda glzetin. Trnak, amur, tokat Bu senin ksmetin deil Ey ismet-i mbreke, ey hsn-i z-hicb, Ey hande-i tul- hay, bikr-i gl-nikb Trnak, amur, tokat sonu bir mr-i mbtehil, Trnak, amur, tokat sonu mahv- ebed, trb! Elbet deil nasbi mezellet kadnln, Elbet deil melekliin mmdi zulm er Elbet sefl olursa kadn alalr beer. Lkin bu gn hep onlara id yn yn Endeler, kederler, eziyetler, ineler! B-re kardeim, ezilip bittin, yle mi? En sonra ezdiler seni, ldrdler seni. Ben ykmak istedim yaplrken bu medfeni, Lkin hat.. brakmad: Muzlim, cehennem

Bir kuvvetin elinde, mzehher fakat den Bir kabr olan muhtine grdm nzln; Cebr, srklenir gibi indin adm adm. Arkanda ben bu hle, bilirler.. ok aladm. Kaldnd bir ufukta ki hatt ufln Islak nazarlarmla uzaktan selmladm. Bilmem ki imdi hangi tecellne alasak: Bir tze mahv olup gidivermek, bu bir keder; Mahv olmann sebebleri hep ayr darbeler; Lkin bu tzenin ebed aka mstehak Bir kalb iken ezilmesi.. mahv olmadan beter! Bazen felketin de olurmu hayrls; Kurtuldun ite.. lhzada bin kere lmeden. ldrdler.. fakat beni yalnz bu titreten: lmek deil, bu ldrl en kahrls; ektiklerinle muztaribim en ziyde ben. Nmnla, ey vcdunu tezll eden sefl, Kaldr tandan olsun o jeng-i hacleti; Glgen karartacak bu cebn-i ehdeti Ey karha-i hayt olan melanet, ekil, Toprakta bri inlemesin rh- ismeti. Siz toplann banda bu na-i mkerremin, Siz, ey kadnln ebed itiklar, Ey zaf zilletin mtevahhi bklar; Siz toplann.. ve alaalm.. siz, bu mtemin En doru, en yakn, en asl inlar!.. 1902. ZLER (iire adn veren izler, iyna bahe komusu olan Robert Koleje, derse gidip gelen Fikretin, kestirmeden ve kendi bahesinden gidip gelirken ham toprakta brakt bir eit patikadr. yle kocaman kocaman anlamlar vehm ederek okurken, bunu da bilmek faydal olur. Fikreti severim; ama bana bu iir, kn ez-kaz gren kedinin, Vay be! Amma byk yaram varm benim?!. deyiindeki kof hikmeti hatrlatr). Yrrdm biraz g, biraz b-huzr Dikenlik, etin, tal bir shadan; nm bir yoku, hep akl, hep diken Yrrdm fakat ben muannid, sabr. Bu yol byle siddi bir minbere: Cevnib, mehbetli bir makbere; Fezsnda al bir gne mtebessimdi Mbeer admlarla ettim mrr.

Demin muztarib getiim shadan, Yolum ayni ey: Hep akl, hep diken; Yrrdm fakat ben mbeer, vakr. Geerdim basp birtakm izlere; Eildim, biraz dikkat ettim yere: Bu izler benim, hep benim izlerimdi 6 Mart 1901 MLLET ARKISI (Bu iir, II. Mertiyet l-y vl ile iln edilince, sihirli bir atmosfer iin hrriyet, adlet, eitlik, kardelik sloganlar yetecek sanan Fikretin, ttihd ve Terakkyi var gcyle alklamasdr. nsan, ister istemez kifin bu deiime nasl baktn dnyor. O, bu Cemiyyete ye olurken bile hemen yelik formunu imzlamam, Bu ne biim madde? deyivermiti Talat Paaya Mertiyetin iln kutlamalarnda da kolayca kekleiveren necb halkmzn amatalarna bakarken, dnk zilli kpeklerin, o gn birer kahraman olularndan ikillenmiti Fikret ise, epey sonra uyand ve aada okuyacanz iki uzun iirle isyn etti) inendi yeter, varlmz cehl ile kahre Dorand mbrek vatann bar sebebsiz. Birlikte bu gn bulmalyz derdine re Cn kardei, kan kardei, n kardeiyiz biz. Millet yoludur, hak yoludur tuttuumuz yol; Ey hak, yaa, ey sevgili millet, yaa.. var ol! Gel kardeim, annen sana muhtc; ona komak.. Komak ona, kurtarmak o b-baht.. vazfen. Karnda gs bar ak, lgn yatyor, bak! Onsuz yaamaktansa berber l, ehven. Her n o gzel sneyi hanerliyor eller; mddna komazsak eer mahv mukarrer. (N.Keml: V veyl.. 2. bende baklmal) Zulmn topu var, gllesi var, kalas varsa, Hakkn da bklmez kolu, dnmez yz vardr. Gz yumma gneten, ne kadar nru kararsa, Snmez ebed, her gecenin gndz vardr. Millet yoludur, hak yoludur tuttuumuz yol; Ey hak, yaa, ey sevgili millet, yaa.. var ol! Vaktiyle baban, kimseye minnet mi ederdi? Yok, kalmad h sana zillet pederinden. Dnyda ereftir yaatan milleti, ferdi; Silkin, u mezellet tozu usun zerinden. nsanl p-ml eden alakl yk, ez! Billh yaamak, yerde srklenmeye demez!

Hakszln envn grdk Bu mu knn? En gaml sefletlere dtk Bu mu devlet? Devletse de, knnsa da artk, yeter olsun! Artk yeter olsun bu den zulm cehlet Millet yoludur, hak yoludur tuttuumuz yol; Ey hak, yaa, ey sevgili millet, yaa.. var ol! (Son bend, Atatrkn uydurma Bursa Nutkuna ilhm vermi bence) 8 Temmuz 1908 DOKSAN BEE DORU (95, 1295tir ki Birinci Mertiyet Meclisinin, II. Abdlhamd Hn tarafndan datld yldr). Bir devr-i emet: Yine inendi yemnler; inendi, yazk, milletin mmd-i blendi! Knn diye topraklara srtld cebnler; Knn diye, knn diye knn tepelendi Beyhde fignlar, yine beyhde yemnler. Eyvh! Otuz yl o zehir giryeleriyle, Hsrnlar, buhrnlar, ehvli, melli, ml devhsi ve sulh u seferiyle Bir sel gibi akm, mtevekkil, mtehl Yazsn bunu trh-i iber hatt- zeriyle. Ey bir dem-i ruy gibi gemi kara gnler, Bir lhza edin seyr-i cahmnizi tekrr; Dnsn bize mz, o derin nazra-i muber Heyht! Otuz yl, otuz yl btn ekdr; Heyht! Ne bir ders, ne de bir fikr-i mukarrer! Silmez fakat elvhn trh-i munid; Doksan Bei a: Glgesi bir tc- harsin, Saklar mtel, mtereddid, mtemerrid Evz- eb-engzini bir bm- habsin; Hl o vesvis, o desyis, o mefsid. Hl o ebin zeyl-i temdsi bu ezlm; Hl o cehlet, o techl ve o techl; Hl vatann hissesi bir tde-i lm; Hl dnen balara hep ltma-i tenkl, Hl srtan dilere hep lokma-i inm.

Hl tarafiyyet, hasebiyyet, nesebiyyet; Hl Bu senindir, bu benim! ksmeti cr; Hl gazab altnda hakkatle hamiyet Hep dnk terennm, saydan, saygdan r; Son namesi yalnz: Yaasn sevgili millet! Millet yaamaz, hakka tahassrle solurken Sussun diye vicdnna yumruklar inerse; Millet yaamaz, Meclisi mstahkar olurken fl ile, tehdd ile titrer ve sinerse, Millet yaamaz maer-i millet boulurken! Knn diyoruz; nerde o mescd- muhayyel? Dman diyoruz; nerde bu? Hricde mi, biz mi? Hrriyyetimiz var diyoruz.. anl, mbeccel; Dman bize knn mu, ya hrriyyetimiz mi? Bir hamlede biz, bunlar kahr ettik en evvel. Bir hamle-i mahmm- tegallble deitik, Hrriyyeti, ahsiyyete, knnu gurra. Heyht! Otuz yl geri dtk ve bu mhlik Yoldan u nedmetli ve gafletli mrra B-bhe o humm-y cnn oldu muharrik. Ey millete bir sille olan darbe-i mnker, Ey hrmet-i knnu tepen sadme-i b-dd; Milliyyeti, knnu mukaddes tanyan her.. Vicdn, seni lanetle, mezelletle eder yd Dsn sana meyyl-i tahakkm- eilen ser, Kopsun seni bir hak diye- alklayan eller!.. 19 Ocak 1912 HN-I YAM Bu sofrack, efendiler -ki iltikma muntazr.. Huzrunuzda titriyor- u milletin haytdr; u milletin ki muztarib, u milletin ki muhtazr! Fakat sakn ekinmeyin, yiyin, yutun hapr hapr. Yiyin efendiler, yiyin; bu hn- itih sizin! Doyunca, tksrnca, atlayncaya kadar yiyin! Efendiler, pek asnz.. bu, ehrenizde bellidir; Yiyin, yemezseniz bugn.. yarn kalr m, kim bilir? u ndi-i nim, bakn.. kudmunuzla mftehir; Bu hakkdr gaznzn, evet.. o hak da elde bir! Yiyin efendiler yiyin, bu hn- z-saf sizin; Doyunca, tksrnca, patlayncaya kadar yiyin! Btn bu nazl beylerin, ne varsa ortaklkta, say:

Haseb, neseb, eref, ataf, oyun, dn, konak, saray; Btn sizin efendiler.. konak, saray, gelin, alay; Btn sizin.. btn sizin Hazr hazr.. kolay kolay Yiyin efendiler yiyin, bu hn- itih sizin! Doyunca, tksrnca, atlayncaya kadar yiyin! Bykln, biraz ar da olsa hazm, yok zarar. Gurr- ihtim var.. srr- intikm var. Bu sofra iltiftnzdan ite b tb umar. Sizin u ba.. u beyin cier.. btn u kanl lokmalar Yiyin efendiler yiyin, bu hn- cn-fez sizin; Doyunca, tksrnca, patlayncaya kadar yiyin! Verir zavall memleket, verir.. ne varsa: Mlini, Vcdunu, haytn, mdini, haylini Btn ferg- hlini, olanca evk- blini.. Hemen yutun.. dnmeyin harmn hellini. Yiyin efendiler yiyin, bu hn- itih sizin; Doyunca, tksrnca, atlayncaya kadar yiyin! Bu harmann gelir sonu; kaptrn giderayak Yarn, bakarsnz sner bu gn trdayan ocak! Bu gn ki mideler kav, bu gn ki orbalar scak Attrn, tktrn kap kap, anak anak Yiyin efendiler yiyin, bu hn- pr-nev sizin; Doyunca, tksrnca, patlayncaya kadar yiyin! Hazran, 1912 (Dikkat edilmeli ki, Millet arks, bir destek ve vg iiri ttihd ve Terakkye destek. Ama sonraki ikisi, gene ayn partiyi lanetleme iirleri. Dsn, sana meyyl-i tahakkm eilen ser Kopsun seni bir hak diye alklayan eller! eklindeki beytin kahredilen ahmak, bizzat Fikrettir. Duygusall sebebiyle, gene apa oturmu gryor kendisini Hn- Yama (Yama Sofras)da ise, ir apak bir afallama durumunda. Gelen gideni aratr derler Ama gidene o kadar ok kt sz sylemitir ki resiz geleni seyretmektedir) CENB AHBEDDN (Fikretten 3 ya kk ama o ldkten sonra l934e kadar yaam. Hakk bir ir ve Fikret gibi Servet-i Fnncu Bir armonik (mzikal) iir ustas ve Himle birlikte bu baarsyla zirvede K ezgileri.. k arklar.. k nameleri diye anlalr klabileceimiz aadaki iirin ad, tatbk ettii armonik muhtevya pek uyan Elhn- itdr. Sisiyle pusuyla, tatl ve hafif.. yhud frtnal boranl yayla karl ve buz gibi bir k anlatlr bu iirde iirin en arpc almet ve srr, tedler olduu cihetle, okuyup anlamaya alrken tedyi karmamak lzm geldii unutulmamal. heng unsuru, arzun deiik kalplar ve hatt bazen tek bir tefilesinden oluan msrlarda, hokkabazla asl dmeyen bir kalb rperi ve emekle tclanan ustalktan kaynaklanmtr. Bilgi, tecrbe, duyu, piln, kudretli bir dil ve hepsiyle at ba yryen bir zevk. Anlayamayanlar, . Sadri, B. Gke ve bil-umm arlatan grhu, ak kollaryla bekliyorlar Yakalayp bomak.. sonra soymak iin). ELHN-I T

Bir beyaz lerze, bir dumanl uu, Eini gib eyleyen bir ku Gibi kar Geen eyym- nev-bahr arar. Ey kulbun srd- eyds.. Ey kebterlerin nedeleri.. O bahrn.. bu ite ferds: Kaplad bir derin skta yeri.. Karlar Ki hamne dem-be-dem alar. Ey uarken dp len kelebek.. Bir beyaz re-i cenh- melek Gibi kar Seni solgun hadkalarda arar. Sen aarken iekler stnde.. Ufack bir iekli yelpze, Nan stnde imdi, ey mrde, Balad para para pervze Karlar Ki semdan der der alar. Utunuz.. gittiniz siz ey kular; Kck, ser-sefd baykular Gibi kar Sizi dallarda, lnelerde arar. Gittiniz.. gittiniz siz ey mrgn; imdi bo kald ser-te-ser yuvalar. Yuvalarda yetm-i b-efgnSon kalan mi tyleri kovalar Karlar Ki hevda uar uar alar. Destinde ey sem-y it tde tdedir.. Berg-i semen, cenh- kebter, sehb- ter Dk ey sem.. revn- tabat gundedir.. Hk-i siyhn stne sf kfeler. Her h-sr imdi ne yaprak, ne bir iekBir tde-i zll siyeh-reng n-md Ey dest-i smn- it .. durma.. durma.. ek.. Her h-srn stne bir srte-i sefd. Gklerden emeller gibi rzn oluyor kar. Her sda haylim gibi pyn oluyor kar. Bir bd- hamun per-i sfnda sayklar.. Tarznda durur bir aralk, sonra uarlar

Soldan saa, sadan sola lerzn girzn.. Gh umada tyler gibi, gh olmada rzn. Karlar.. btn elhn mezmr-i sktun. Karlar.. btn ezhr riyz- melektun. Dk hk-i siyh stne ey dest-i sem, dk Ey dest-i sem, dest-i kerem, dest-i it, dk Ezhr- bahrn yerine berf-i sefdi.. Elhn- tuyrun yerine samt- mdi. (1897) SLEYMN NAZF (1869-1927) (Mtekebbir; bin kii iinde de olsa, Bir vli paa zrriyeti olduu hussunu, bu tekebbryle derhl ihss eden; sevdiine lf syletmeyen, tanmadan hi kimseyi sevmeyen; iddetli slb shibi bir ir ve milliyetperver M.kif ve Abdlhak Hmid Tahran k kif onu, 9 ubat 1919 da Fransz askerlerinin stanbula girmesi ve Fransz donanma toplarnn ehre evrili vaziyette dizilmeleri zerine C. ehbeddn ile kard Hdist Gazetesinde.. siyah ereve iinde yaynlad Kara Bir Gn adl maklesi sebebiyle akla sevmitir mrnce mnl, ama cellli bir tip kif gibi deil Bu yzden de Hasb- Hlleriminde, yekten isyna varan kahrl szler mevcd. Yksn dilerim arn mmetlerin h! Sen adni bize dzah- yes ettin lh! bile diyor adam. (L-havle Sanki karmda mecbr sz ve iir mtehasss astrofizikiler varm gibi davranyorum. Sizler, alt taraf birer Trke ve Edebiyt retmenleri olacanz iin, bunlarla niye ilgilenesiniz ki Sizin iiniz, kelle gezdirmektir. Ali okula gitti cmlesinin tahlli, size ok bile yle Ne zaman?, Niin?, Neyle?, Nereden? sorular bile lzmsuz teferrut sizlere Cehennemin dibine gitsin!.. Aklma bir olmu olay(!) geldi u anda Vka bir hdise, astrofizikilere Onlar, eek gibi anlamallar S.Nazf, Sinop vllii de yapan Fik l Ozansoyun abisiymi Sinopa gitmi kardeinin yanna bir ara Dn gn, hava bozunca, tecrbeli kardei ona, Abi, gitme!.. Hava kt!.. Sonra dnersin stanbula dediyse de bizimki dinlemeyip gemiye atlam Frtna kudurup gemi batma tehlikesi geirerek zor-er Sinopa dnebilmi Bir hafta sonra gllkglistanlk bir gn, havada hibir problem gremeyen Nazf merhm, kardeine sormu: Fik l, imdi hava nasl? Bugnk vapurla gidebilir miyim? Yukardaki beyitle, kfr kapsna dayanan, belki de krp geen Nazf, ayn iirin son bendinde ise, kuyruunu toplayp lh adlete teslm olursa da bu teslmiyet biimi, kife mehr bir cevb dzeltme manzmesi yazdracaktr. Bendeki beyitlerden bir-ikisini yazaym: Nevmd-i vekyi srnen aczime lanet! Eyym- musbet geecektir yine elbet! mdime, mnm olur eh-per-i merret Bin tvbe eer yes ile oldumsa nagam-sz

Rhum benim olduka bu manla berber yz sene.. drt yz sene.. be yz sene bekler kif, anlalyor ki Kadr ve Kahhr olan Cenb- Hakk, ona gre ok daha iyi tanyor ve Ey Tek Kara Gn Dostu dedii Nazfe, uzunca bir nashat veriyor: Ey, tek kara gn dostu bu hicrn-zede yurdun! Sen milletin lmn dnyya duyurdun. En korkulu gnlerde o mdhi kaleminle Takds ederiz nmn Lkin dinle: .. . oktan beridir bekledi.. bekler diye millet, Asra m srsn bu seflet, bu mezellet? slm ilinin sde esret mi nasbi? Sen, yoksa unuttun mu o mz-i mehbi? Etrfa bakp sarslacak yerde mdin.. Vicdnn, mnn bir dinlemeliydin. .. . Mdm ki Hakkn bize vad ettii haktr arkn ezel fecri yakndr, doacaktr. Saldrsa da krk Ehl-i Salb ordusu kol kol.. Drt yz bu kadar milyon esr olmaz, emn ol! (Dorusu, bir ince ayarszlk var bu ikincisinde nk isterdim ki kif, bir nazre zarfetiyle, Nazfin kulland arz kalbn kullanm olsun Byle olsa, btn sosyal, iktisd, ekonomik, psikolojik travmalar eitken.. iirlerin ekli de tam bir ekl arz etmi olurdu ve deien, sdece birinin Nazflii, dierinin kiflii olurdu. Ama emnim ki kif benim dndm, elbette dnmtr Becereceinden de emnim Fakat bunu, bir eit yar havasna sokmak istemedi rahmetli muhakkak Bu fikrimi ucuz ve tilkice bulup tatbk etmedi Adamlar tanyorum Sebep bu.. bu nsan, dost ile yarr m? kife bu mantk tarz yakr m?) Ds-sla da, yukardaki kahr iiri gibi merhm Nazfin, igl kuvvetleri tarafndan srld Maltada yazd bir iirdir. Duygulanlar, okuyana Ynusu, Karacaolan bile hatrlatabiliyor yer yer DS-SILA Bu eb de ci-i ydnla aladm, durdum Gel kerme-i trh olan gzel yurdum. Ufuklarn nazarmdan nihn olup gideli, Bu hk-dn- fennn karard her ekli. Gzmde kalmad yer, gk; batar kar giderim -Zemne mnkesirim.. smne muberim-

Gelir bu cevv-i kebdun seririnde gler ocukluumdaki ruyya benzeyen gzler. Zevhirin beni tazb eden gzelliine, Taaccb etme, mellim durursa bgne. Dumanl dalarn alar, gzmde tttke, Olur mehsin-i gurbet de baka ikence. Bizim diyr- tahassrden etmemi mi gzer, Aceb neden yine l-kayd eser nesm-i seher? Verirdi belki tesell bu mr-i meysa, ieklerinden uan tra in olsa. Demek bu mahbes-i ml iinde ben ebed Yabancym.. bana her ey yabancdr imdi: Ne rzgrnda emm-i ciblimizdir esen, Ne dalgalarda haber var bizim sevhilden. Garbiyim bu yerin evki yok, harreti yok; Doan-batan gnein gnlerimle nisbeti yok. Olunca ydma hasret-fiken fez-y vatan, Sem-y ark sul eylerim bulutlardan.

FK L OZANSOY (1876-1950) Ne Gzel ey Yldzl semlardaki hamet ne gzel ey! Meh-tba dalp yr ile sohbet, ne gzel ey! Dnymzn stnde btn rhlar uyurken.. Yldzlarn altnda ibdet ne gzel ey! Fn ve advetlere maher bu cihanda, Bir bitmeyecek ak u mahabbet ne gzel ey! Dnyda senin kn olmak ne sadet! Allh ile h- bu rekbet ne gzel ey! Ltfen bana gldn gzelim, mltefit oldun cb- necbet bu.. necbet ne gzel ey! Ey hilkatin emsli yok ibd- kemli! Senden bana bir zerre inyet ne gzel ey! Hsnndeki man-y semv ne ilh.. Akmdaki reng-i ebediyet ne gzel ey! (1950) CELL SHR EROZAN (1883-1935)

(Aadaki iirin bence nemi, Chid Sdkya, Ziy Osmana kadar uyuup kalacak olan kaliteli ak iiri .. ki bu hakk iirdir.. geleneinin, gzel bir nmnesi olmasdr. Ama byle eylere sarf edeceiniz bo vaktiniz azdr sizin Aha buram aryor anneyi dinlemek.. (Okuyan adamn yle zrvalarla ii ne?.. Koy CDyi bir lete.. dinle! Ne kadar pratik!..) sonra sadaka verecek bir ingene ocuu aratrarak gezmek.. bulunca ona markette gemeyen iki tane 5 kuruu ifte koarak vermek, adam cennetlik de ediyor naslsa ). RZGRLA BA BAA Nerden geldin rzgr.. bu ne Keskin ysemn kokusu? Dorusunu sylesen e: Yr evinden getin yine.. Syle: Rhat m uykusu? Syleme rzgr, syleme! Tahammlm yok eleme. Rzgr! Onu yatanda Grdn sen; yle mi kuzum?!. Rhu bir ruy banda, Gller am yananda.. Bense onsuz.. uykusuzum!.. Syleme rzgr, syleme! Tahammlm yok eleme. Penceresi ak myd? At m yoksa kanadn? st ak sak myd? Salar kark myd? Sen mi usulca taradn? Syleme rzgr, syleme! Tahammlm yok eleme.

Fsldadn m adm Kk.. penbe kulana? Duymad.. uyanmad m? Aramad.. yanmad m Bakp soluna, sana? Syleme rzgr, syleme! Tahammlm yok eleme. (1928) MEHMED KF ERSOY (1873-1936) Bir Arza (Bu iir, stanbul Heybeliadadaki yazlnda bulunan Msr Hdvi Abbas Halm Paaya yazlmtr. Tarz, Dvn tarz ise de slb, kifedir Daha dorusu, Rumeli insanna mahss her trl musbet ve bely bile latfeye vurabilecek kadar zarf bir yre kimliinden kaynaklanan grmlk-bilmilik tavr Hakkaten aklmza gelebilecek btn eski Rumeli irlerinde, inanlmaz derecede tatl, delimen, gven ve grgden kaynaklanan bir ekiver kuyruunu slbu vardr. Bakasn titretecek, korkutacak hl ve tehlikeler, Rumeli insan ve hatt irleri iin ok zaman glp geebildikleri ilkel, basit tecelllerdir. Bu tavr iin bakalar Bunun sebebi bilinemez deseler de ben hissediyorum ki bu haffe alc slb, asrlar sren hudd bekilii; Osmanly temsl erefi ve ayan yere salam basp olur olmaz nimet ve klfete eyvallah dememe karakterinin tezhrdr. Yre insannda, kaybetmeye tahamml deil, kaybetmeyi tasavvur dahi sz konusu olamazd. Kfrle restlemelerde, sonuna kadar gitmek; bir santim olsun geriye adm att takdrde, telfsiz kayplara anak tutacan bilmek, ar bir psikolojik baskdr ve bu duyguyu, rakbi sadece rysnda

grebilenler anlayamazlar Rumeli insan, Ben ldm, bittim, yandm, mahvoldum! diyemez. Byle bir teslmiyet ve malbiyeti, 5 asrdr tanmam, iitmemitir. Can verilecekse verir; can alnacaksa alr Ama her n ve ebediyyen sbit-kadem olma kararllndadr. Zr Rumeli, emneti zihniyetiyle durulabilecek bir yer deildir nsan, her n namlu ucunda olduunun urunda bulunmak ve ona gre hayt ve yaay teferrutn dzenlemek mecbriyetindedir. Bilei, yrei, akl, tahsl ve her trl hneri, karsndaki ebed rakblerine gre stn olmak durumundadr. stelik bu muhtara iinde, en ve tr olmak zorundadr; nk rakb, hem hudd tesindedir, hem de ayn mahallede ikmet etmektedir. Onlar sevindirecek bir znt, keder, kahr, mdsizlik, Rumeli Mslmanlarnn semtine urayamaz Rumeli, birok ilim, kltr ve sanat merkezleriyle bezelidir. Nitekim doan ocuun belinde hokka, elinde kalem, dilinde iir vardr. latfesi, Vardar iin sylenmitir. Bir Arza, kif gibi bir adamn, Msr-Hilvanda yaarken scaktan cayr cayr yandn, Remle ky kentine gitmesine msade edilirse, biraz nefes alabileceini zor-er ve ancak espriye vurarak iirletirdii bir dilekedir. Postacs, kuzeye doru esmekte olan rzgr, muhtab ise Heybeliadada sayfiyede bulunan Hdv Abbas Halm Paadr imdinin gencine ihtiyrna, Msrn dne kadar Osmanlnn bir vilyeti olduunu nasl anlatacaksam?.. kif, mrnce kimseden ve hibir ey istememi biridir ki u arza, bu sebeple mhim bir anlam tar. Nasl oldu da bir mddet Remlede tatl diledi, ardm syleyebilirim Ama nasl sz ustal yaparak arzann son beytinde azndaki baklay ne kadar glkle kard ortada) Ey bd- sab, urayacaksn ya imle Bilmem.. bir iim var, sana etsem mi havle? Vatk ki sekiz yz mili bir nefhada getin; Vatk ki bizim yerleri ry gibi setin.. Dikkatle bakn.. Marmarann gsne yatm.. Srtndaki rtyse btn zmrde batm.. Bir .. Heybeli derler.. bileceksin- ada vardr; Etrf da az ok ona benzer adalardr Grdn ya!.. Evet; imdi bu shilde biraz dur; Herkes gibi Abbs Paann kkne ba vur! Sen yolcu adamsn.. bakan olmaz ki kusra Arz ettirerek ismini, ktn m huzra, Hilvanllarn hepsinin ihlsn ilkin.. Bir bir sayver Bitti mi defter, de ki: Lkin, Mevzn drr samay bir sama adam var.. Manzm sayklar gibi manzme sayklar! Zannm.. mtekid uardan olacak ki.. Hibir yenilik yok.. herifin her eyi eski Hl ne sakaldan geebilmi, ne byktan sr da memnun grnr khne klktan. Hicr.. Kamer aylar ezber sayar amm.. Yirminci asr zihnine smaz.. ne muamm (!) Mamre-i dnyy dolatysa da yer yer.. Son son.. Hadi sen kumda biraz oyna! demiler.

Y h! Sorunuz bir: Bakalm tkati var m? Kaynarken adam, oynamak ister mi? Sarar m? Ey Heybeli klmine ktan ekilenler! Ey Afrika temmzunu efsne bilenler! Ey ya gibi ifte kayklarla kayanlar, Ey Maltepeden Pendiki bir hamle sayanlar! Ey amlarn altnda serilmi.. uzananlar! Ey her nefes aldka mrler kazananlar! Siz, camlar rter.. saknrken cereyndan, Biz, bodruma sarkar da kaarken galeyndan, Siz, mercann alsn attka ierken; Biz, kumda irozlar gibi pitike pierken.. Siz, Marmara fkn drbnle szerken; Biz, poyraz grsek diye damlarda gezerken; Siz yelkeni am, suyun stnde akarken Biz kplere binmi.. size hasretle bakarken (Hasret: Hem zlem, hem hsrn) nsf ediniz.. kopmayacak ey mi kymet?!. Elbette kopar Dinle paam.. ceddine rahmet: Ben Heybeliden vazgeerim imdilik.. ancak, be gn iin pek ho olur Remlede kalmak. Hilvan; l Austos 1345(1929)

HEM-REM N (Bu iir, Fikret 4-5 yalarndayken evlenip Arabistana kocasyla birlikte giden ablas iin yazlm bir at muhtevl iirdir. Bir ikyetlenme ve kahr haykrdr. Zlim ve hin diye lanetledii enitesi, Ahmed Hikmet Mftolunun abisidir. Ayn Ahmed Hikmet Bey,

Fikretten ok sonra Robert Kolejde Edebiyt dersi verirken, selefleri arasnda Fikreti de saygyla anmtr. Ama Fikret, kolay kahrolup asl ho grmezdi stelik tesbtinin doruluu, dim mnkaaya akt Bir er-fal gibi gelin olan ablasnn arkasndan dkt gzyalarn, bir nsezi kabl edii, tuhaf bulunsa yeri vardr. nk her ocuk bu durumda alar). Biz ocuktuk, seni defn eylediler B-vef kumlara, b-kayd eller. O zamandan beri, mtk- zebn, Ne zaman kbleye dnsem dil-hn, Seni bir mahfede pyn grrm.. Sonra kumlarda pern grrm. Bir diken belki dell-i kabrin, Develer belki ziyretilerin; Kim bilir, belki de p-ml-i gubr, Ne diken var, ne ziyret, ne mezr.. Ne de sen Bense bugn derdimle Seni inletmeye geldim, dinle Dinle her nerde isen, her ne isen Toz, bulut, rh, melek, ta ya diken Bunlarn hepsini giryn edecek Bir cinyet ki cinyet gerek! Bir cinyet ki kavnn, edyn Koymam ismini, lkin vicdn O byk hkim, o knn- mbn Veriyor hkmn: Lanet! Nefrn! Bu lanetiyle fakat muztarib mi vicdnn? Sorun fazleti tahkr eden esfilden, Sorun tabati terzl eden erzilden; Bu lanetiyle, evet, muztarib mi vicdnn? Sorun u ismeti tesmm eden o ktilden. Zavall kardeim! nsan tasavvur ettike Sonunda kara toprak olan ser-gzet-i mlimini, u on sekiz senelik dehet-i mezhimini, Tahamml etmiyor Artk bu byle gittike im zehirlenecek yd edip mekrimini. Koard p-i mehsinde dim hevesin, Kklnde henz mil-i fezildin. Uluvv-i kalbe, uluvv-i hayle nildin En ibtid bana telkn-i ir eden sendin; ocukluunla berber zarf kildin. Zarf kil idin, dmesen bu ileye Kalrd belki kadnlkta bir byk ydn, Yaard belki onun glgesinde ahfdn.

Sen inmedin, seni indirdiler o mezbeleye, Sen lmedin, seni ldrdler, zavall kadn! ldrdler.. bu hem de bu gn, imdi olmad; oktan gmld hsn-i ebbn, zarfetin, Kalbin, kadnln, erefin, istirhatin. Bir n didiklemekten o hin yorulmad, Bittin amurlu trna altnda glzetin. Trnak, amur, tokat Bu senin ksmetin deil Ey ismet-i mbreke, ey hsn-i z-hicb, Ey hande-i tul- hay, bikr-i gl-nikb Trnak, amur, tokat sonu bir mr-i mbtehil, Trnak, amur, tokat sonu mahv- ebed, trb! Elbet deil nasbi mezellet kadnln, Elbet deil melekliin mmdi zulm er Elbet sefl olursa kadn alalr beer. Lkin bu gn hep onlara id yn yn Endeler, kederler, eziyetler, ineler! B-re kardeim, ezilip bittin, yle mi? En sonra ezdiler seni, ldrdler seni. Ben ykmak istedim yaplrken bu medfeni, Lkin hat.. brakmad: Muzlim, cehennem Bir kuvvetin elinde, mzehher fakat den Bir kabr olan muhtine grdm nzln; Cebr, srklenir gibi indin adm adm. Arkanda ben bu hle, bilirler.. ok aladm. Kaldnd bir ufukta ki hatt ufln Islak nazarlarmla uzaktan selmladm. Bilmem ki imdi hangi tecellne alasak: Bir tze mahv olup gidivermek, bu bir keder; Mahv olmann sebebleri hep ayr darbeler; Lkin bu tzenin ebed aka mstehak Bir kalb iken ezilmesi.. mahv olmadan beter! Bazen felketin de olurmu hayrls; Kurtuldun ite.. lhzada bin kere lmeden. ldrdler.. fakat beni yalnz bu titreten: lmek deil, bu ldrl en kahrls; ektiklerinle muztaribim en ziyde ben. Nmnla, ey vcdunu tezll eden sefl, Kaldr tandan olsun o jeng-i hacleti; Glgen karartacak bu cebn-i ehdeti Ey karha-i hayt olan melanet, ekil, Toprakta bri inlemesin rh- ismeti.

Siz toplann banda bu na-i mkerremin, Siz, ey kadnln ebed itiklar, Ey zaf zilletin mtevahhi bklar; Siz toplann.. ve alaalm.. siz, bu mtemin En doru, en yakn, en asl inlar!.. 1902. ZLER (iire adn veren izler, iyna bahe komusu olan Robert Koleje, derse gidip gelen Fikretin, kestirmeden ve kendi bahesinden gidip gelirken ham toprakta brakt bir eit patikadr. yle kocaman kocaman anlamlar vehm ederek okurken, bunu da bilmek faydal olur. Fikreti severim; ama bana bu iir, kn ez-kaz gren kedinin, Vay be! Amma byk yaram varm benim?!. deyiindeki kof hikmeti hatrlatr). Yrrdm biraz g, biraz b-huzr Dikenlik, etin, tal bir shadan; nm bir yoku, hep akl, hep diken Yrrdm fakat ben muannid, sabr. Bu yol byle siddi bir minbere: Cevnib, mehbetli bir makbere; Fezsnda al bir gne mtebessimdi Mbeer admlarla ettim mrr. Demin muztarib getiim shadan, Yolum ayni ey: Hep akl, hep diken; Yrrdm fakat ben mbeer, vakr. Geerdim basp birtakm izlere; Eildim, biraz dikkat ettim yere: Bu izler benim, hep benim izlerimdi 6 Mart 1901 MLLET ARKISI (Bu iir, II. Mertiyet l-y vl ile iln edilince, sihirli bir atmosfer iin hrriyet, adlet, eitlik, kardelik sloganlar yetecek sanan Fikretin, ttihd ve Terakkyi var gcyle alklamasdr. nsan, ister istemez kifin bu deiime nasl baktn dnyor. O, bu Cemiyyete ye olurken bile hemen yelik formunu imzlamam, Bu ne biim madde? deyivermiti Talat Paaya Mertiyetin iln kutlamalarnda da kolayca kekleiveren necb halkmzn amatalarna bakarken, dnk zilli kpeklerin, o gn birer kahraman olularndan ikillenmiti Fikret ise, epey sonra uyand ve aada okuyacanz iki uzun iirle isyn etti) inendi yeter, varlmz cehl ile kahre Dorand mbrek vatann bar sebebsiz. Birlikte bu gn bulmalyz derdine re Cn kardei, kan kardei, n kardeiyiz biz. Millet yoludur, hak yoludur tuttuumuz yol;

Ey hak, yaa, ey sevgili millet, yaa.. var ol! Gel kardeim, annen sana muhtc; ona komak.. Komak ona, kurtarmak o b-baht.. vazfen. Karnda gs bar ak, lgn yatyor, bak! Onsuz yaamaktansa berber l, ehven. Her n o gzel sneyi hanerliyor eller; mddna komazsak eer mahv mukarrer. (N.Keml: V veyl.. 2. bende baklmal) Zulmn topu var, gllesi var, kalas varsa, Hakkn da bklmez kolu, dnmez yz vardr. Gz yumma gneten, ne kadar nru kararsa, Snmez ebed, her gecenin gndz vardr. Millet yoludur, hak yoludur tuttuumuz yol; Ey hak, yaa, ey sevgili millet, yaa.. var ol! Vaktiyle baban, kimseye minnet mi ederdi? Yok, kalmad h sana zillet pederinden. Dnyda ereftir yaatan milleti, ferdi; Silkin, u mezellet tozu usun zerinden. nsanl p-ml eden alakl yk, ez! Billh yaamak, yerde srklenmeye demez! Hakszln envn grdk Bu mu knn? En gaml sefletlere dtk Bu mu devlet? Devletse de, knnsa da artk, yeter olsun! Artk yeter olsun bu den zulm cehlet Millet yoludur, hak yoludur tuttuumuz yol; Ey hak, yaa, ey sevgili millet, yaa.. var ol! (Son bend, Atatrkn uydurma Bursa Nutkuna ilhm vermi bence) 8 Temmuz 1908 DOKSAN BEE DORU (95, 1295tir ki Birinci Mertiyet Meclisinin, II. Abdlhamd Hn tarafndan datld yldr). Bir devr-i emet: Yine inendi yemnler; inendi, yazk, milletin mmd-i blendi! Knn diye topraklara srtld cebnler; Knn diye, knn diye knn tepelendi Beyhde fignlar, yine beyhde yemnler.

Eyvh! Otuz yl o zehir giryeleriyle, Hsrnlar, buhrnlar, ehvli, melli, ml devhsi ve sulh u seferiyle Bir sel gibi akm, mtevekkil, mtehl Yazsn bunu trh-i iber hatt- zeriyle. Ey bir dem-i ruy gibi gemi kara gnler, Bir lhza edin seyr-i cahmnizi tekrr; Dnsn bize mz, o derin nazra-i muber Heyht! Otuz yl, otuz yl btn ekdr; Heyht! Ne bir ders, ne de bir fikr-i mukarrer! Silmez fakat elvhn trh-i munid; Doksan Bei a: Glgesi bir tc- harsin, Saklar mtel, mtereddid, mtemerrid Evz- eb-engzini bir bm- habsin; Hl o vesvis, o desyis, o mefsid. Hl o ebin zeyl-i temdsi bu ezlm; Hl o cehlet, o techl ve o techl; Hl vatann hissesi bir tde-i lm; Hl dnen balara hep ltma-i tenkl, Hl srtan dilere hep lokma-i inm. Hl tarafiyyet, hasebiyyet, nesebiyyet; Hl Bu senindir, bu benim! ksmeti cr; Hl gazab altnda hakkatle hamiyet Hep dnk terennm, saydan, saygdan r; Son namesi yalnz: Yaasn sevgili millet! Millet yaamaz, hakka tahassrle solurken Sussun diye vicdnna yumruklar inerse; Millet yaamaz, Meclisi mstahkar olurken fl ile, tehdd ile titrer ve sinerse, Millet yaamaz maer-i millet boulurken! Knn diyoruz; nerde o mescd- muhayyel? Dman diyoruz; nerde bu? Hricde mi, biz mi? Hrriyyetimiz var diyoruz.. anl, mbeccel; Dman bize knn mu, ya hrriyyetimiz mi? Bir hamlede biz, bunlar kahr ettik en evvel. Bir hamle-i mahmm- tegallble deitik, Hrriyyeti, ahsiyyete, knnu gurra. Heyht! Otuz yl geri dtk ve bu mhlik Yoldan u nedmetli ve gafletli mrra B-bhe o humm-y cnn oldu muharrik. Ey millete bir sille olan darbe-i mnker,

Ey hrmet-i knnu tepen sadme-i b-dd; Milliyyeti, knnu mukaddes tanyan her.. Vicdn, seni lanetle, mezelletle eder yd Dsn sana meyyl-i tahakkm- eilen ser, Kopsun seni bir hak diye- alklayan eller!.. 19 Ocak 1912 HN-I YAM Bu sofrack, efendiler -ki iltikma muntazr.. Huzrunuzda titriyor- u milletin haytdr; u milletin ki muztarib, u milletin ki muhtazr! Fakat sakn ekinmeyin, yiyin, yutun hapr hapr. Yiyin efendiler, yiyin; bu hn- itih sizin! Doyunca, tksrnca, atlayncaya kadar yiyin! Efendiler, pek asnz.. bu, ehrenizde bellidir; Yiyin, yemezseniz bugn.. yarn kalr m, kim bilir? u ndi-i nim, bakn.. kudmunuzla mftehir; Bu hakkdr gaznzn, evet.. o hak da elde bir! Yiyin efendiler yiyin, bu hn- z-saf sizin; Doyunca, tksrnca, patlayncaya kadar yiyin! Btn bu nazl beylerin, ne varsa ortaklkta, say: Haseb, neseb, eref, ataf, oyun, dn, konak, saray; Btn sizin efendiler.. konak, saray, gelin, alay; Btn sizin.. btn sizin Hazr hazr.. kolay kolay Yiyin efendiler yiyin, bu hn- itih sizin! Doyunca, tksrnca, atlayncaya kadar yiyin! Bykln, biraz ar da olsa hazm, yok zarar. Gurr- ihtim var.. srr- intikm var. Bu sofra iltiftnzdan ite b tb umar. Sizin u ba.. u beyin cier.. btn u kanl lokmalar Yiyin efendiler yiyin, bu hn- cn-fez sizin; Doyunca, tksrnca, patlayncaya kadar yiyin! Verir zavall memleket, verir.. ne varsa: Mlini, Vcdunu, haytn, mdini, haylini Btn ferg- hlini, olanca evk- blini.. Hemen yutun.. dnmeyin harmn hellini. Yiyin efendiler yiyin, bu hn- itih sizin; Doyunca, tksrnca, atlayncaya kadar yiyin! Bu harmann gelir sonu; kaptrn giderayak Yarn, bakarsnz sner bu gn trdayan ocak! Bu gn ki mideler kav, bu gn ki orbalar scak Attrn, tktrn kap kap, anak anak Yiyin efendiler yiyin, bu hn- pr-nev sizin;

Doyunca, tksrnca, patlayncaya kadar yiyin! Hazran, 1912 (Dikkat edilmeli ki, Millet arks, bir destek ve vg iiri ttihd ve Terakkye destek. Ama sonraki ikisi, gene ayn partiyi lanetleme iirleri. Dsn, sana meyyl-i tahakkm eilen ser Kopsun seni bir hak diye alklayan eller! eklindeki beytin kahredilen ahmak, bizzat Fikrettir. Duygusall sebebiyle, gene apa oturmu gryor kendisini Hn- Yama (Yama Sofras)da ise, ir apak bir afallama durumunda. Gelen gideni aratr derler Ama gidene o kadar ok kt sz sylemitir ki resiz geleni seyretmektedir) CENB AHBEDDN (Fikretten 3 ya kk ama o ldkten sonra l934e kadar yaam. Hakk bir ir ve Fikret gibi Servet-i Fnncu Bir armonik (mzikal) iir ustas ve Himle birlikte bu baarsyla zirvede K ezgileri.. k arklar.. k nameleri diye anlalr klabileceimiz aadaki iirin ad, tatbk ettii armonik muhtevya pek uyan Elhn- itdr. Sisiyle pusuyla, tatl ve hafif.. yhud frtnal boranl yayla karl ve buz gibi bir k anlatlr bu iirde iirin en arpc almet ve srr, tedler olduu cihetle, okuyup anlamaya alrken tedyi karmamak lzm geldii unutulmamal. heng unsuru, arzun deiik kalplar ve hatt bazen tek bir tefilesinden oluan msrlarda, hokkabazla asl dmeyen bir kalb rperi ve emekle tclanan ustalktan kaynaklanmtr. Bilgi, tecrbe, duyu, piln, kudretli bir dil ve hepsiyle at ba yryen bir zevk. Anlayamayanlar, . Sadri, B. Gke ve bil-umm arlatan grhu, ak kollaryla bekliyorlar Yakalayp bomak.. sonra soymak iin). ELHN-I T Bir beyaz lerze, bir dumanl uu, Eini gib eyleyen bir ku Gibi kar Geen eyym- nev-bahr arar. Ey kulbun srd- eyds.. Ey kebterlerin nedeleri.. O bahrn.. bu ite ferds: Kaplad bir derin skta yeri.. Karlar Ki hamne dem-be-dem alar. Ey uarken dp len kelebek.. Bir beyaz re-i cenh- melek Gibi kar Seni solgun hadkalarda arar. Sen aarken iekler stnde.. Ufack bir iekli yelpze, Nan stnde imdi, ey mrde, Balad para para pervze Karlar Ki semdan der der alar. Utunuz.. gittiniz siz ey kular;

Kck, ser-sefd baykular Gibi kar Sizi dallarda, lnelerde arar. Gittiniz.. gittiniz siz ey mrgn; imdi bo kald ser-te-ser yuvalar. Yuvalarda yetm-i b-efgnSon kalan mi tyleri kovalar Karlar Ki hevda uar uar alar. Destinde ey sem-y it tde tdedir.. Berg-i semen, cenh- kebter, sehb- ter Dk ey sem.. revn- tabat gundedir.. Hk-i siyhn stne sf kfeler. Her h-sr imdi ne yaprak, ne bir iekBir tde-i zll siyeh-reng n-md Ey dest-i smn- it .. durma.. durma.. ek.. Her h-srn stne bir srte-i sefd. Gklerden emeller gibi rzn oluyor kar. Her sda haylim gibi pyn oluyor kar. Bir bd- hamun per-i sfnda sayklar.. Tarznda durur bir aralk, sonra uarlar Soldan saa, sadan sola lerzn girzn.. Gh umada tyler gibi, gh olmada rzn. Karlar.. btn elhn mezmr-i sktun. Karlar.. btn ezhr riyz- melektun. Dk hk-i siyh stne ey dest-i sem, dk Ey dest-i sem, dest-i kerem, dest-i it, dk Ezhr- bahrn yerine berf-i sefdi.. Elhn- tuyrun yerine samt- mdi. (1897) SLEYMN NAZF (1869-1927) (Mtekebbir; bin kii iinde de olsa, Bir vli paa zrriyeti olduu hussunu, bu tekebbryle derhl ihss eden; sevdiine lf syletmeyen, tanmadan hi kimseyi sevmeyen; iddetli slb shibi bir ir ve milliyetperver M.kif ve Abdlhak Hmid Tahran k kif onu, 9 ubat 1919 da Fransz askerlerinin stanbula girmesi ve Fransz donanma toplarnn ehre evrili vaziyette dizilmeleri zerine C. ehbeddn ile kard Hdist Gazetesinde.. siyah ereve iinde yaynlad Kara Bir Gn adl maklesi sebebiyle akla sevmitir mrnce mnl, ama cellli bir tip kif gibi deil Bu yzden de Hasb- Hlleriminde, yekten isyna varan kahrl szler mevcd. Yksn dilerim arn mmetlerin h! Sen adni bize dzah- yes ettin lh! bile diyor adam. (L-havle Sanki karmda mecbr sz ve iir mtehasss astrofizikiler varm gibi davranyorum. Sizler, alt taraf

birer Trke ve Edebiyt retmenleri olacanz iin, bunlarla niye ilgilenesiniz ki Sizin iiniz, kelle gezdirmektir. Ali okula gitti cmlesinin tahlli, size ok bile yle Ne zaman?, Niin?, Neyle?, Nereden? sorular bile lzmsuz teferrut sizlere Cehennemin dibine gitsin!.. Aklma bir olmu olay(!) geldi u anda Vka bir hdise, astrofizikilere Onlar, eek gibi anlamallar S.Nazf, Sinop vllii de yapan Fik l Ozansoyun abisiymi Sinopa gitmi kardeinin yanna bir ara Dn gn, hava bozunca, tecrbeli kardei ona, Abi, gitme!.. Hava kt!.. Sonra dnersin stanbula dediyse de bizimki dinlemeyip gemiye atlam Frtna kudurup gemi batma tehlikesi geirerek zor-er Sinopa dnebilmi Bir hafta sonra gllkglistanlk bir gn, havada hibir problem gremeyen Nazf merhm, kardeine sormu: Fik l, imdi hava nasl? Bugnk vapurla gidebilir miyim? Yukardaki beyitle, kfr kapsna dayanan, belki de krp geen Nazf, ayn iirin son bendinde ise, kuyruunu toplayp lh adlete teslm olursa da bu teslmiyet biimi, kife mehr bir cevb dzeltme manzmesi yazdracaktr. Bendeki beyitlerden bir-ikisini yazaym: Nevmd-i vekyi srnen aczime lanet! Eyym- musbet geecektir yine elbet! mdime, mnm olur eh-per-i merret Bin tvbe eer yes ile oldumsa nagam-sz Rhum benim olduka bu manla berber yz sene.. drt yz sene.. be yz sene bekler kif, anlalyor ki Kadr ve Kahhr olan Cenb- Hakk, ona gre ok daha iyi tanyor ve Ey Tek Kara Gn Dostu dedii Nazfe, uzunca bir nashat veriyor: Ey, tek kara gn dostu bu hicrn-zede yurdun! Sen milletin lmn dnyya duyurdun. En korkulu gnlerde o mdhi kaleminle Takds ederiz nmn Lkin dinle: .. . oktan beridir bekledi.. bekler diye millet, Asra m srsn bu seflet, bu mezellet? slm ilinin sde esret mi nasbi? Sen, yoksa unuttun mu o mz-i mehbi? Etrfa bakp sarslacak yerde mdin.. Vicdnn, mnn bir dinlemeliydin. .. . Mdm ki Hakkn bize vad ettii haktr arkn ezel fecri yakndr, doacaktr. Saldrsa da krk Ehl-i Salb ordusu kol kol..

Drt yz bu kadar milyon esr olmaz, emn ol! (Dorusu, bir ince ayarszlk var bu ikincisinde nk isterdim ki kif, bir nazre zarfetiyle, Nazfin kulland arz kalbn kullanm olsun Byle olsa, btn sosyal, iktisd, ekonomik, psikolojik travmalar eitken.. iirlerin ekli de tam bir ekl arz etmi olurdu ve deien, sdece birinin Nazflii, dierinin kiflii olurdu. Ama emnim ki kif benim dndm, elbette dnmtr Becereceinden de emnim Fakat bunu, bir eit yar havasna sokmak istemedi rahmetli muhakkak Bu fikrimi ucuz ve tilkice bulup tatbk etmedi Adamlar tanyorum Sebep bu.. bu nsan, dost ile yarr m? kife bu mantk tarz yakr m?) Ds-sla da, yukardaki kahr iiri gibi merhm Nazfin, igl kuvvetleri tarafndan srld Maltada yazd bir iirdir. Duygulanlar, okuyana Ynusu, Karacaolan bile hatrlatabiliyor yer yer DS-SILA Bu eb de ci-i ydnla aladm, durdum Gel kerme-i trh olan gzel yurdum. Ufuklarn nazarmdan nihn olup gideli, Bu hk-dn- fennn karard her ekli. Gzmde kalmad yer, gk; batar kar giderim -Zemne mnkesirim.. smne muberimGelir bu cevv-i kebdun seririnde gler ocukluumdaki ruyya benzeyen gzler. Zevhirin beni tazb eden gzelliine, Taaccb etme, mellim durursa bgne. Dumanl dalarn alar, gzmde tttke, Olur mehsin-i gurbet de baka ikence. Bizim diyr- tahassrden etmemi mi gzer, Aceb neden yine l-kayd eser nesm-i seher? Verirdi belki tesell bu mr-i meysa, ieklerinden uan tra in olsa. Demek bu mahbes-i ml iinde ben ebed Yabancym.. bana her ey yabancdr imdi: Ne rzgrnda emm-i ciblimizdir esen, Ne dalgalarda haber var bizim sevhilden. Garbiyim bu yerin evki yok, harreti yok; Doan-batan gnein gnlerimle nisbeti yok.

Olunca ydma hasret-fiken fez-y vatan, Sem-y ark sul eylerim bulutlardan.

FK L OZANSOY (1876-1950) Ne Gzel ey Yldzl semlardaki hamet ne gzel ey! Meh-tba dalp yr ile sohbet, ne gzel ey! Dnymzn stnde btn rhlar uyurken.. Yldzlarn altnda ibdet ne gzel ey! Fn ve advetlere maher bu cihanda, Bir bitmeyecek ak u mahabbet ne gzel ey! Dnyda senin kn olmak ne sadet! Allh ile h- bu rekbet ne gzel ey! Ltfen bana gldn gzelim, mltefit oldun cb- necbet bu.. necbet ne gzel ey! Ey hilkatin emsli yok ibd- kemli! Senden bana bir zerre inyet ne gzel ey! Hsnndeki man-y semv ne ilh.. Akmdaki reng-i ebediyet ne gzel ey! (1950) CELL SHR EROZAN (1883-1935) (Aadaki iirin bence nemi, Chid Sdkya, Ziy Osmana kadar uyuup kalacak olan kaliteli ak iiri .. ki bu hakk iirdir.. geleneinin, gzel bir nmnesi olmasdr. Ama byle eylere sarf edeceiniz bo vaktiniz azdr sizin Aha buram aryor anneyi dinlemek.. (Okuyan adamn yle zrvalarla ii ne?.. Koy CDyi bir lete.. dinle! Ne kadar pratik!..) sonra sadaka verecek bir ingene ocuu aratrarak gezmek.. bulunca ona markette gemeyen iki tane 5 kuruu ifte koarak vermek, adam cennetlik de ediyor naslsa ). RZGRLA BA BAA Nerden geldin rzgr.. bu ne Keskin ysemn kokusu? Dorusunu sylesen e: Yr evinden getin yine.. Syle: Rhat m uykusu? Syleme rzgr, syleme! Tahammlm yok eleme. Rzgr! Onu yatanda Grdn sen; yle mi kuzum?!. Rhu bir ruy banda, Gller am yananda.. Bense onsuz.. uykusuzum!.. Syleme rzgr, syleme! Tahammlm yok eleme. Penceresi ak myd? At m yoksa kanadn? st ak sak myd? Salar kark myd? Sen mi usulca taradn? Syleme rzgr, syleme! Tahammlm yok eleme.

Fsldadn m adm Kk.. penbe kulana? Duymad.. uyanmad m? Aramad.. yanmad m Bakp soluna, sana? Syleme rzgr, syleme! Tahammlm yok eleme. (1928) MEHMED KF ERSOY (1873-1936) Bir Arza (Bu iir, stanbul Heybeliadadaki yazlnda bulunan Msr Hdvi Abbas Halm Paaya yazlmtr. Tarz, Dvn tarz ise de slb, kifedir Daha dorusu, Rumeli insanna mahss her trl musbet ve bely bile latfeye vurabilecek kadar zarf bir yre kimliinden kaynaklanan grmlk-bilmilik tavr Hakkaten aklmza gelebilecek btn eski Rumeli irlerinde, inanlmaz derecede tatl, delimen, gven ve grgden kaynaklanan bir ekiver kuyruunu slbu vardr. Bakasn titretecek, korkutacak hl ve tehlikeler, Rumeli insan ve hatt irleri iin ok zaman glp geebildikleri ilkel, basit tecelllerdir. Bu tavr iin bakalar Bunun sebebi bilinemez deseler de ben hissediyorum ki bu haffe alc slb, asrlar sren hudd bekilii; Osmanly temsl erefi ve ayan yere salam basp olur olmaz nimet ve klfete eyvallah dememe karakterinin tezhrdr. Yre insannda, kaybetmeye tahamml deil, kaybetmeyi tasavvur dahi sz konusu olamazd. Kfrle restlemelerde, sonuna kadar gitmek; bir santim olsun geriye adm att takdrde, telfsiz kayplara anak tutacan bilmek, ar bir psikolojik baskdr ve bu duyguyu, rakbi sadece rysnda grebilenler anlayamazlar Rumeli insan, Ben ldm, bittim, yandm, mahvoldum! diyemez. Byle bir teslmiyet ve malbiyeti, 5 asrdr tanmam, iitmemitir. Can verilecekse verir; can alnacaksa alr Ama her n ve ebediyyen sbit-kadem olma kararllndadr. Zr Rumeli, emneti zihniyetiyle durulabilecek bir yer deildir nsan, her n namlu ucunda olduunun urunda bulunmak ve ona gre hayt ve yaay teferrutn dzenlemek mecbriyetindedir. Bilei, yrei, akl, tahsl ve her trl hneri, karsndaki ebed rakblerine gre stn olmak durumundadr. stelik bu muhtara iinde, en ve tr olmak zorundadr; nk rakb, hem hudd tesindedir, hem de ayn mahallede ikmet etmektedir. Onlar sevindirecek bir znt, keder, kahr, mdsizlik, Rumeli Mslmanlarnn semtine urayamaz Rumeli, birok ilim, kltr ve sanat merkezleriyle bezelidir. Nitekim doan ocuun belinde hokka, elinde kalem, dilinde iir vardr. latfesi, Vardar iin sylenmitir. Bir Arza, kif gibi bir adamn, Msr-Hilvanda yaarken scaktan cayr cayr yandn, Remle ky kentine gitmesine msade edilirse, biraz nefes alabileceini zor-er ve ancak espriye vurarak iirletirdii bir dilekedir. Postacs, kuzeye doru esmekte olan rzgr, muhtab ise Heybeliadada sayfiyede bulunan Hdv Abbas Halm Paadr imdinin gencine ihtiyrna, Msrn dne kadar Osmanlnn bir vilyeti olduunu nasl anlatacaksam?.. kif, mrnce kimseden ve hibir ey istememi biridir ki u arza, bu sebeple mhim bir anlam tar. Nasl oldu da bir mddet Remlede tatl diledi, ardm syleyebilirim Ama nasl sz ustal yaparak arzann son beytinde azndaki baklay ne kadar glkle kard ortada)

Ey bd- sab, urayacaksn ya imle Bilmem.. bir iim var, sana etsem mi havle? Vatk ki sekiz yz mili bir nefhada getin; Vatk ki bizim yerleri ry gibi setin.. Dikkatle bakn.. Marmarann gsne yatm.. Srtndaki rtyse btn zmrde batm.. Bir .. Heybeli derler.. bileceksin- ada vardr; Etrf da az ok ona benzer adalardr Grdn ya!.. Evet; imdi bu shilde biraz dur; Herkes gibi Abbs Paann kkne ba vur! Sen yolcu adamsn.. bakan olmaz ki kusra Arz ettirerek ismini, ktn m huzra, Hilvanllarn hepsinin ihlsn ilkin.. Bir bir sayver Bitti mi defter, de ki: Lkin, Mevzn drr samay bir sama adam var.. Manzm sayklar gibi manzme sayklar! Zannm.. mtekid uardan olacak ki.. Hibir yenilik yok.. herifin her eyi eski Hl ne sakaldan geebilmi, ne byktan sr da memnun grnr khne klktan. Hicr.. Kamer aylar ezber sayar amm.. Yirminci asr zihnine smaz.. ne muamm (!) Mamre-i dnyy dolatysa da yer yer.. Son son.. Hadi sen kumda biraz oyna! demiler. Y h! Sorunuz bir: Bakalm tkati var m? Kaynarken adam, oynamak ister mi? Sarar m? Ey Heybeli klmine ktan ekilenler! Ey Afrika temmzunu efsne bilenler! Ey ya gibi ifte kayklarla kayanlar, Ey Maltepeden Pendiki bir hamle sayanlar! Ey amlarn altnda serilmi.. uzananlar! Ey her nefes aldka mrler kazananlar! Siz, camlar rter.. saknrken cereyndan, Biz, bodruma sarkar da kaarken galeyndan, Siz, mercann alsn attka ierken; Biz, kumda irozlar gibi pitike pierken.. Siz, Marmara fkn drbnle szerken; Biz, poyraz grsek diye damlarda gezerken; Siz yelkeni am, suyun stnde akarken Biz kplere binmi.. size hasretle bakarken (Hasret: Hem zlem, hem hsrn) nsf ediniz.. kopmayacak ey mi kymet?!. Elbette kopar Dinle paam.. ceddine rahmet: Ben Heybeliden vazgeerim imdilik.. ancak, be gn iin pek ho olur Remlede kalmak. Hilvan; l Austos 1345(1929)

M.kif Ersoy
BLBL -Bursann igli zerine yazlmtrBtn dnyya kskndm; dn akam pek bunalmtm. Nihyet, bir zaman krlarda gezmi, kyde kalmtm. ehirden kamak isterken, sular zten kararmt. Pek ssz bir karanlk sonradan vdyi sarmt. Ik yok.. yolcu yok.. ses yok btn hilkat kesilmi ll Bu istirk tek bir nefha olsun etmiyor ihll Mahtin hli insniyetin timslidir sandm; Dnp mzye trmandm, ne hicranlar, neler andm!.. Yaarken harolup beynimden artk bin mselsel yd, Zalmn snesinden fkran memdd bir feryd.. O mstarak, o durgun vecdi ngh yle coturdu.. Ki vdden btn, yer yer eninler alayp durdu. Ne muhrik nameler.. y Rab, ne mevc--mevc demlerdi Aalar, talar rpermiti, gy sr- maherdi!.. -Ein var, iynn var, bahrn var ki beklerdin; Kymetler koparmak neydi ey blbl? Nedir derdin? O zmrt tahta kondun, bir semv saltanat kurdun Cihnn yurdu hep inense, inenmez senin yurdun. Bugn bir yemyeil vd, yarn bir kpkzl glen, Gezersin.. hnmnn en, iin en, kintn en Haznsz bir zemn isterse, yet rh- ser-bzn, Ufuklar.. bud- mutlaklar.. btn mahkm- pervzn. Deil bir kayda.. smazsn kanatlandn m- ebda Haytn en muhayyel gyedir ahrra dnyda. Neden yleyse mtemlerle eyymn perndr? Niin bir damlack gsnde.. bir umman hurndr? Hayr, mtem senin hakkn deil.. mtem benim hakkm: Asrlar var ki aydnlk nedir, hi bilmez fkm. Tesellden nasbim yok.. hazn alar bahrmda.. Bugn bir hnmansz serseryim z diyrmda Ne hsrandr ki: arkn ben vefsz, kansz evld, Serp Garba inettim de ktm hk-i ecdd. Haylimden geerken imdi, fikrim herc merc oldu.. Selhaddn-i Eyyblerin.. Ftihlerin yurdu. Ne zillettir ki: Nks inlesin beyninde Osmnn.. Ezan sussun, fezlardan silinsin yd Mevlnn Ne hicrndr ki: En evketli bir mz serb olsun O kudretler, o satvetler harb olsun, trb olsun! kk bir kubbe kalsn mabedinden Yldrm Hnn.. enatlerle inensin muazzam kabri Orhann Ne haybettir ki: Vahdetgh dnin devrilip ta ta Srnsn imdi milyonlarca mevasz kalan dinda.

Yklm hnmnlar yerde ikenceyle kvransn; Serilmi gvdeler, binlerce, yzbinlerce doransn! Dolasn sonra slmn haremghnda n-mahrem.. Benim hakkm.. sus ey blbl!.. Senin hakkn deil mtem.

ITR

Yahy Keml Beyatl

Byk Itrye eskiler derler: Bizim z mskmizin pri. O kadar halk sevk edip yer yer, O afak vaktinin cihangri.. Nice bayramlarn sabh erken.. G top sesleriyle grlerken.. Sylemi saltanatl Tekbri

(Itr, segh tekbrin bestecisi)

T Budinden Irka, Msra kadar.. Fethedilmi uzak diyarlardan.. Vatan stnde hr esen rzgr.. Ses gtrm btn baharlardan.. O deh yle toplam ki bizi.. Yedi yz yl sren hikyemizi Dinlemi ihtiyar narlardan. Msksinde bir taraftan dn, Bir taraftan btn hayat akm Her taraftan.. Boaz.. o ehryn.. Mavi Tunayla, gr Frat akm Nice seslerle gk ve yerlerimiz.. Hznmz, evkimiz, zaferlerimiz Bize benzer o kint akm. ok zaman dinledim Nev-Kr, Bir terennm ki hem geni, hem h: Dalrken Nevnn esrr Balyor ark ufuklarnda vuzh; Mest olup szlerinde her heceden, Yola dm birer birer geceden Yryor fecre elli milyon rh . Kskanp gizlemi kaz ve kader Belki binden ziyde bestesini. Bize mrs kald yirmi eser. Natdr en mehbi, en derini. Vka ney, kudm gelince dile, Hzlanan Mevlev semyle Yedi kat ara km yni O ki bir ihtiaml dnyya Ses ve tel kudretiyle hkimdi..

(bunlar btn ehitler)

(Mevlevi ayini.. Itrnin)

det benziyor muammya; Ulemmz da bilmiyor kimdi? O eserler bugn defne midir? Ebediyette bir hazne midir? Bir bilen var m nerdeler imdi? yle bir mskyi rten lm, Bir tesell brakmaz insanda. Muhtemel grmyor henz gnlm ok satler geince hicranda, Dlr bir hayle, zevk alnr Belki hl o besteler alnr Gemiler gemeyen bir ummnda

MOHA TRKS

Y.Kemal Beyatl

Bizdik o hcmun btn akyla kanatl Bizdik o sabh ilk atlan safta yz atl. Utuk Moha ufkunda grnmek hevesiyle Canland o mehr ova at kinemesiyle. Fethin daha bir lkeyi parlatt gnd.. Biz uruna can verdiimiz yerde grnd. Gl yzl bir fetti ki her bsesi lle.. Girdik zaferin koynuna, kandk visle. Dnyya ved ettik, atldk dolu dizgin En son koumuzdur bu.. asrlarca bilinsin! Bir bir alrken ge, son defa yartk Allha giden yolda meleklerle kartk Getik hepimiz drt nala cennet kapsndan.. Grdk ebed cedleri bir anda yakndan Bir bahedeyiz imdi.. ehidlerle berber.. Bizler gibi lm o yiitlerle berber. Lkin kalacak doduumuz topraa bizden.. imek gibi bir htra nal seslerimizden. (armonik beyit drt nal sesleri duyuluyor).

SES

Y. Kemal Beyatl

Gnlerce ne grdm.. ne de bir kimseye sordum; Y Rab, hele kalb arlarm durdu! diyordum. His var m bu lemde nekhat gibi tatl? Gnlm bu sevincin halecnyla kanatl Bir tze bahar lemi seyretti felekte.. Mevsim mtehayyir.. vakit akamd Bebekte Akam.. lekesiz.. sf, iyi bir yz gibi akam. T kar bayrlarda tutumu iki cam. Skin koyu, en cepheli kasryla Kksu.. Ardnda vatan semtinin ormanlar kuydu Bir neeli hengmede epevre yamalar Hep ayn tahasssle meyillenmi aalar Dalgn duyuyor rzgarn hengini dal dal. Baktm szlp geti aktan iki sandal. Bir lahzada bir pancur alm gibi yazdan.. Bir bestenin engin sesi ykseldi Boazdan Comu yine bir akn uzak htrasyla, Aksetti uyanm tepelerden srasyla Da da o gzel ses btn etrf gezindi Grm ve geirmi denizin kalbine sindi.

n bir zntyle bu rydan uyandm Tekrr o alev gmlei giymi gibi yandm. Her yerden o.. hem ayn bak, ayn emelde. Bir kanl gl aznda ve mey ksesi elde.. Her yerden o hem ayn gzellikle grnd Sandm bu biten gn .. beni rm ettii gnd. (Herif akn unutmu szde ama bir ark ve manzara, aknn ilk ateini yeniden alevlendirmi her yerde o dedii sevgili grnmekteymi)

ONLAR

rif Nihad Asya

Nerde o alar ki.. Analar kurt doururdu Hilkat.. insan amurunu Destanlarla yoururdu? Nerde o yiitler ki gn.. Sesleri lkeyi brr Yr! dese dalar yrr; Dur! dese dalar dururdu? Yurda, ba dedikleri bir Ar adakla geldiler Ve bu bayraksz dnyya Bayrakla geldiler Kopardlar ay gkten Bir ipek dala astlar Yurt dediler, glgesine.. Ayaklarn bastlar. Onlardan kald bu toprak Biz gezip tozmayalm m? Yabanlar kskanr diye.. Destan da yazmayalm m? Benim.. dedemle yan yana Yazl kalacak adm. Yldzlarn snecei Gne yldzlar sakladm.

ESSELM

Necib Fzl Ksakrek

Gklerde son ilm: Allh bir, bir slm. ekiller: Elif .. lm Esselm.. esselm Yer kk, gk soluk, Diz bkk, sa yoluk. Ne varsa korkuluk. Ne bir harf.. ne kelm: Esselm.. esselm Bu hayt: bir ezber, Hayattan ne haber? Onunla berber Ne bir harf , ne kelm: Esselm.. esselm n ve ard, sa ve sol Bin yolda yol bu yol. Emir: l! Yhud Ol! Ne bir harf .. ne kelm: Esselm.. esselm Elinde almet, zinde selmet, Tek isim Muhammed! Ne bir harf , ne kelm: Esselm.. esselm!

EDEB ESERN SINIFTA NCELENMES

Edebiytn sermyesi dil, vitrini estetiktir. Bu iki temel unsur, edeb yaz veya szn vazgeilemezleridir. Fikir ve duygu ise kaba bir deerlendirmeyle eserin domasna sebep olan ara durumundadr. Edebiyt, dil atnn gsteri alan olarak kabl etmek mmkndr. Posta tatarnn bindii at, hzl ve geni cierli, su veya yk beygiri ise ar ve dayankl olur. Trk kltrnde atn, kullanld yere, yana, kulana, beline, rengine, ba ekline, boyuna, bacaklarna, burun deliklerine, gzlerine, yelesine ve duruuna gre ata taklan ve onun at ismini unutturacak kadar ne kan saysz sfat vardr. Onu, birok vasflar asndan yartrmak mmkndr. Hzl koma, ok uzun mesfeyi dinlenmeden kat etme, hzl yrme (rahvn gidi), hatt dans etme gibi vasflar, eitli at yarlarnn bir kadr. Edebiyt, dil atnn kendini gstermesini, eitli hnerlerini sergilemesini salar. St beygiriyle, polis veya p arabas katanasyla hibir yara girme teebbsnde bulunulamaz. ocuk veya gencin zevk-i selmi, btn gzel sanatler gibi edebiyt ile gelitirilir ve edebiyt ile msk, bu terakkyi salamada, ba ekerler. Zarf nesilleri dikkatle yetitirirken, edebiyt derslerinden istifde etmek arttr. Destn edebiyt, gnmzde bir anlam ifde etmez; bo verelim. Halk edebiyt, kyln zevkine gredir; stnde durulmaya demez. Dvn edebiyt, khne, l, fonksiyonsuz ve bencildir. Belli bir toplum kesimine hitb ettii iin halk bundan bir ey anlamaz. Arz samalktr. yleyse bunlar sdece yle bir gz atp gememizde saknca yok. Tasavvuf edebiyt, tarkat edebiytdr. Tekke ve zviyeleri kapatlm bir memlekette, byle samalklarla uramak, abesle itigldir. Tanzmt edebiyt acem bir bat takldi edebiyttr. Halk aydnlatmay dnen birinci Tanzmtlar neyse de ikinciler bir ie yaramazlar. Servet-i Fnn ve onun devm olan Fecr-i t Edebiytlar anlalr gibi deildirler. Dilleri ardr ve topluma yarar salamaktan uzaktrlar; Mill edebiyt rkdr; Be Hececiler aydn kyllerdir. Yedi Mealeciler toy ocuklardr; Garibcilerin ortaya koyduklarna iir denemez; ada edebiyt anlalamama zerine bin edilmitir. eklindeki yorumlarla hikmet-i vcdunu inkr eden veya kavrayamam bulunan bir edebiyt retmeninden hayr gelmez. Tenkdin teferrutna dalmak ise, bo gayrettir. Edebiyt retmeni, u husslarda dikkatli ve yeterli olmaldr: 1-. Edeb-Trh Kronolojiye Vukf: Ders kitab ve ilenecek olan metin, edebiyt retmeninin temel malzemesidir.