Jakie są rodzaje korozji?

Wprowadzenie
Przeczytaj
Symulacja interaktywna
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Jakie są rodzaje korozji?

Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Słowo korozja, czyli procesy powodujące niszczenie materiałów, pochodzi od słowa

corrosio (z łac. „zżeranie”). W przypadku metali, rozróżnia się korozję chemiczną
i elektrochemiczną. Czy wiesz, że największe straty gospodarcze przynosi korozja
elektrochemiczna? Z tego powodu, każdego roku ulega zniszczeniu nawet jedna trzecia
światowej produkcji stali? Co gorsza, przyczyn zachodzenia korozji elektrochemicznej nie
sposób zlikwidować. Czy wiesz, że procesowi korozji może ulegać także żelbeton, a nawet
drewno?
Twoje cele

Wyjaśnisz, na czym polega zjawisko korozji.

Wymienisz elektrochemiczne rodzaje korozji.
Określisz rodzaj korozji na podstawie opisanych zniszczeń materiału.
Przeczytaj

Do czego odnosi się pojęcie „korozja”?

Pojęcie „korozja” jest stosowane w odniesieniu do niszczenia struktury:

metali – mechanizm elektrochemiczny lub chemiczny;

materiałów niemetalicznych, np. betonu i żelbetu – chemiczne i fizykochemiczne
niszczenie spoiwa i kruszywa, elektrochemiczna korozja zbrojenia;
drewna (zgnilizna korozyjna drewna) – procesy mikrobiologiczne i chemiczne;
skał, szkła, tworzyw sztucznych – topnienie, rozpuszczanie, ługowanie.

Rodzaje korozji metali

W zależności od rodzaju środowiska, wyróżniamy kilka typów korozji.

Korozja chemiczna

Zachodzi w suchych gazach, przy wysokich temperaturach oraz w cieczach, które nie są
elektrolitami, jak np. ropa naftowa, benzen, fenol (niszczenie łopatek turbin w zetknięciu
z gorącymi gazami spalinowymi, korozja zbiorników, przewodów, powodowana działaniem
gazów: H2 S, H2 , CO, CO2 ).
Przykładem korozji chemicznej jest czernienie srebra:

4 Ag + O2 + 2 H2 S → 2 Ag2S + 2 H2 O

Korozja elektrochemiczna
Korozja elektrochemiczna powstaje wskutek działania krótko zwartych ogniw na styku
metalu z elektrolitem. Ogniwa te powstają w rezultacie niejednorodności chemicznej (lub
fizycznej) metalu – np. na styku różnych metali bądź z powodu niejednorodności
krystalicznej w strukturze metalu.

Korozja metali to proces spowodowany różnymi czynnikami. Największe straty gospodarcze

przynosi elektrochemiczna odmiana korozji. Niszczy ona stopy żelaza (czystego żelaza,
które koroduje stosunkowo powoli, nie używa się jako materiału konstrukcyjnego). Stopy
żelaza, różne gatunki stali i żeliwa zawierają dodatek grafitu. Kryształy grafitu, a także
kryształy cementytu (Fe3 C) tworzą z żelazem mikroogniwa galwaniczne. W obecności
elektrolitu (woda wraz z rozpuszczonymi gazami i solami), powodującego zamknięcie
obwodu, zaczynają zachodzić niekorzystne procesy korozyjne.

Żelazo w mikoroogniwie jest zawsze anodą (elektrodą ujemną), natomiast grafit lub
cementyt, które mają wyższe potencjały niż żelazo, są katodami (elektrodami dodatnimi).

Na anodzie żelazo ulega utlenieniu.

Anoda (-): Fe
2+
Fe → Fe + 2 e−

Na katodzie redukcji ulega tlen rozpuszczony w wodzie.

Katoda (+): C lub Fe3C

−
2 H2 O + O2 + 4e− → 4 OH

Sumarycznie równanie reakcji wygląda następująco:

2 Fe + 2 H2 O + O2 → 2 Fe(OH)2

Wodorotlenek żelaza(II) ulega utlenieniu pod wpływem tlenu atmosferycznego do połączeń

żelaza(III) o brunatnym zabarwieniu, czyli rdzy:

− −
O2 + 2 H2 O + 4 e → 4 OH

−
4 OH + 2 Fe2+ → 2 Fe(OH)2
 4 Fe(OH)2 + O2 → 2 Fe2O3 ⋅H2 O + 2 H2 O

Schemat powstawania korozji metali

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W zależności od rodzaju i charakteru zniszczenia korozyjnego, rozróżnia się:

Korozję ogólną

Korozja ogólna to rodzaj korozji elektrochemicznej. Przy bardzo małych rozmiarach

ogniw, metal ulega korozji równomiernej, wówczas na całej powierzchni występują
miejsca anodowe i katodowe. Miejsca te zmieniają swoje położenie w czasie. Gdy
produkty korozji nie przechodzą do roztworu, to wydzielają się one równomierne na
całej powierzchni metalu.
Korozję galwaniczną

To korozja wywołana kontaktem dwóch elementów metalowych o różnym potencjale

elektrochemicznym, połączonych ze sobą w sposób ciągły, w obecności elektrolitu.

Korozję szczelinową

Korozja szczelinowa to miejscowa korozja we wnękach, szczelinach metali.

Rozprzestrzenia się ona w postaci nitek, głównie pod niemetalowymi powłokami
ochronnymi. Strefy te są bardzo małe i trudno dostępne dla wody.
Korozję wżerową

Korozja ta występuje tylko w pewnych miejscach w postaci plam lub wżerów, często
sięgając głęboko w materiał. Polega na tworzeniu lokalnych wżerów w wyniku
zainicjowania reakcji anodowej przez jony aktywujące i reakcji katodowej w obecności
czynników utleniających. Dno wżeru jest anodą i zachodzi tam utlenianie metalu.

Korozję międzykrystaliczną

Przebiega na granicy ziaren metalu, powodując spadek jego wytrzymałości

i ciągliwości. Rozwija się wzdłuż granic ziaren metalu lub stopu. W bezpośrednim
sąsiedztwie granic ziaren tworzą się ogniwa korozyjne, w których granice ulegają
rozpuszczeniu i zostaje naruszona spójność metalu. Korozja ta zachodzi w stalach
chromowo-niklowych. Postępuje ona bardzo szybko, atakując głębiej położone
warstwy, co czasem jest przyczyną katastrofalnych zniszczeń. Korozja
 międzykrystaliczna występuje często w nieprawidłowo obrabianej cieplnie stali
kwasoodpornej i duralowych stopach glinu.

Korozję naprężeniową

Ten rodzaj korozji wynika z połączonego działania naprężenia mechanicznego

(zginanie, rozciąganie) i środowiska korozyjnego. Każdy z tych parametrów sam nie
miałby tak znaczącego wpływu na odporność metalu, a może nawet w ogóle.

Erozję

Korozja spowodowana erozją występuje w ruchomych mediach. Ten rodzaj korozji jest
związany z prędkością przepływu płynu. Prowadzi to do miejscowego przerzedzenia
 metalu, co powoduje zadrapania, wpusty i pofalowania, które są zawsze zorientowane
w tym samym kierunku, a mianowicie w kierunku przepływu.

Korozję biologiczną

Tutaj istotną rolę odgrywa działanie organizmów żywych (często bakterii). Zarówno
beztlenowce, jak i bakterie, które używają tlen, powodują korozję biologiczną. Może
wystąpić wszędzie tam, gdzie znajdują się drobnoustroje, woda i składniki odżywcze.
Na przykład niektóre bakterie redukują w środowisku beztlenowym siarczany do
siarkowodoru i siarczków, co przyczynia się do niebezpiecznej korozji niektórych
metali, w tym np. stali nierdzewnej. Beztlenowe bakterie, redukujące siarczany(VI),
inicjują i przyspieszają elektrochemiczną korozję kadłubów statków morskich,
platform wiertniczych i podziemnych rurociągów. W przemyśle na korozję bakteryjną
narażone są często wymienniki ciepła, instalacje rurowe, zbiorniki wodne itp.
Bakterie mogą tworzyć osady na metalowych ścianach, pod którymi wytwarza się
korozyjne (czasem bardzo korozyjne) środowisko.
 Korozja elektrochemiczna stali w warunkach beztlenowych i z udziałem bakterii
redukujących siarczany(VI) (BRS).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik
stop

substancja składająca się z dwóch lub więcej pierwiastków chemicznych, z których co

najmniej jeden, ale występujący w przeważającej ilości, jest metalem
stopy żelaza

stopy, których głównym składnikiem jest żelazo, a dodatkami stopowymi są różne

pierwiastki metaliczne i niemetaliczne
cementyt

węglik żelaza Fe3 C; składnik strukturalny wielu stopów żelaza

Bibliografia
Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 1987.

Bogdańska Zarembina A., Matusewicz E. I., Matusewicz J., Chemia dla szkół średnich,
Warszawa 1995.

Kaczyński J., Czaplicki A., Chemia ogólna, Warszawa 1974.

Litwin M., Styka–Wlazło Sz., Szymońska J., Chemia ogólna i nieorganiczna, Warszawa 2002.
Pazdro K. M., Chemia. Podręcznik do kształcenia rozszerzonego w liceach, Warszawa 2009.

Surowska B., Wybrane zagadnienia z korozji i ochrony przed korozją, Lublin 2002.
Symulacja interaktywna

Symulacja 1

Zapoznaj się z poniższą symulacją. Na przykładzie żelaznych gwoździ sprawdź, co przyśpiesza,

a co hamuje postęp korozji, oraz jak ten proces przebiega. Następnie rozwiąż ćwiczenia
sprawdzające.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem h ps://zpe.gov.pl/a/Dtb2HhzDs

Symulacja interaktywna pt. „Jakie są rodzaje korozji?”

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1

Na podstawie powyższej symulacji określ typ korozji, jakiej uległ gwóźdź w pierwszej
probówce.

 erozja

 korozja biologiczna

 korozja naprężeniowa

 korozja elektrochemiczna

Ćwiczenie 2

Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz „Prawda'', jeśli zdanie jest prawdziwe, lub
„Fałsz'', jeśli jest fałszywe.

Twierdzenie Prawda Fałsz

Chlorek wapnia nie chroni gwoździa przed korozją.  
Dodanie oleju do probówki z wodą destylowaną, w której
znajduje się gwoźdź, wpływa hamująco na postępowanie  
w nim korozji.
Za korozję w probówce pierwszej odpowiedzialne są
 
bakterie tlenowe.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Co oznacza słowo korozja?

 wytrącanie

 brązowienie

 zżeranie

 osadzanie
Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz, co przedstawia poniższy rysunek.

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

 proces powstawania rdzy

 ogniwo paliwowe

 rodzaj ogniwa elektrochemicznego

 przebieg korozji żelaza

Ćwiczenie 3 輸

Uzupełnij poniższe równanie reakcji.

4 Fe(OH)2 + O2 → +2 H2 O

Fe2 O3 ·H2 O 3 FeO ·H2 O 2

Ćwiczenie 4 醙

Jaki rodzaj korozji przedstawia poniższy rysunek?

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

 korozję erozyjną

 korozję chemiczną

 korozję galwaniczną

 korozję mikrobiologiczną

Ćwiczenie 5 醙

Która korozja jest spowodowana przez gazy lub takie rozpuszczalniki, jak fenol czy benzen?

 korozja międzykrystaliczna

 korozja elektrochemiczna

 korozja chemiczna

 korozja wżerowa
Ćwiczenie 6 醙

Poniższy rysunek przedstawia przykład, jakiej korozji?

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

 Przedstawia przykład korozji biologicznej.

 Przedstawia przykład korozji naprężeniowej.

 Przedstawia przykład korozji chemicznej.

 Przedstawia przykład korozji ogólnej.

Ćwiczenie 7 難

Wymień elektrochemiczne rodzaje korozji.

Odpowiedź:
Ćwiczenie 8 難

W jakich warunkach oraz gdzie mamy do czynienia z korozją biologiczną metali?

Odpowiedź:
Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Maćkiewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Jakie są rodzaje korozji?

Grupa docelowa: Uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres

podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie
podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.

Wymagania szczegółowe

Poziom podstawowy

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

4) pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu
(dla Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (dla Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (dla Na, K,
Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), przewiduje i opisuje słownie przebieg reakcji rozcieńczonych
i stężonych roztworów kwasów: azotowego(V) i siarkowego(VI) z Al, Fe, Cu, Ag.

Poziom rozszerzony

IX. Elektrochemia. Ogniwa i elektroliza. Uczeń:

5) wyjaśnia przebieg korozji elektrochemicznej stali i żeliwa; pisze odpowiednie równania

reakcji; opisuje sposoby ochrony metali przed korozją elektrochemiczną.

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

5) pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu
(dla Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (dla Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (dla Na, K,
Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), rozcieńczonego i stężonego roztworu kwasu azotowego(V) oraz
stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) (dla Al, Fe, Cu, Ag);

6) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik pozwoli porównać aktywność

chemiczną metali; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

określa, na czym polega zjawisko korozji;

wymienia i omawia elektrochemiczne rodzaje korozji;
określa rodzaj korozji na podstawie zniszczenia metalu.

Strategie nauczania:

asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

dyskusja dydaktyczna;
tworzenie chmury wyrazowej;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
symulacja interaktywna;
technika gadająca ściana;
technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:
 komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;
zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, kreda, pisak;
rzutnik multimedialny;
aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Przed lekcją

Metoda lekcji odwróconej. Uczniowie zapoznają się z treściami zawartymi w e‐materiale

w sekcji „Przeczytaj” dotyczącymi różnych rodzajów korozji. Następnie wyszukują w swojej
okolicy przykłady korozji danego typu i tworzą z tego portfolio, dokumentują zdjęciami.

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje i pytania zawarte we

wprowadzeniu do e‐materiału.
2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Tworzenie chmury wyrazowej wokół
rodzajów korozji. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem
smartfonów/tabletów. Efektem powinny być podanie przez uczniów różnych rodzajów
korozji.
3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele
lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

Na lekcji uczniowie prezentują swoje zdjęcia obrazujące rodzaje korozji z otoczenia.

Pozostali uczniowie odgadują podczas prezentacji zdjęć, jaki to rodzaj korozji.
Zadaniem ich jest również uczniów charakterystyka danego rodzaju korozji
z uwzględnieniem warunków, jakie muszą być spełnione by dany rodzaj korozji
wystąpił, co ulega danemu rodzajowi korozji. Pozostali uczniowie mogą włączać się do
dyskusji, jak również zadawać pytania.

2. Nauczyciel odwołuje uczniów do symulacji interaktywnej. Uczniowie zapoznają się

z poleceniem i wykonują ćwiczenia w parach.
3. Uczniowie dzielą się sami na trzy grupy. Zadaniem każdej grupy będzie przypisanie
każdemu ze zdjęć, jaki to rodzaj korozji, znalezienie definicji rodzaju korozji oraz
wyjaśnienie, dlaczego uważają, że to ten rodzaj korozji.

Grupa I:
Plik o rozmiarze 117.01 KB w języku polskim

Odpowiedź: korozja galwaniczna dwa różne metale.

 Grupa II:
Plik o rozmiarze 148.72 KB w języku polskim

Odpowiedź: korozja ogólna, ponieważ cały obiekt jest równomiernie rozłożony na metalu.

Grupa III:
Plik o rozmiarze 146.79 KB w języku polskim

Korozja wżerowa, ponieważ widać miejsca, wżery na metalu nierównomiernie rozłożone.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania.

Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym
przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się,
a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na
tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje
pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne
kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania,

np. co 5‐10%, zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które
wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest
naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej
wiedzy.
2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które
uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

Przypomniała/łem sobie, że...

Co było dla mnie łatwe...
Dziś nauczyłam/łem się...
Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‐materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie
zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Multimedium może być wykorzystane przez ucznia w fazie przygotowania do lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje arkusze papieru A3, mazaki, glutaki oraz wydrukowane

zdjęcia przedstawiające różne rodzaje korozji, które są zawieszone w scenariuszu
w fazie realizacyjnej. 2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je
na niewielkich kartkach):

Wyjaśnij pojęcie korozji.

Jakie rodzaje materiałów mogą ulegać korozji?
Jak dzielimy korozję w zależności od rodzaju i zniszczenia korozyjnego?
Korozja ogólna, jaki to rodzaj korozji pod względem środowiska korozyjnego?
Jaki warunek musi być spełniony by zaszła korozja galwaniczna?
Na czym polega korozja szczelinowa?
Jakie są objawy korozji wżerowej?
Jaki rodzaj stali często ulega korozji międzykrystalicznej?
Z czego wynika korozja naprężeniowa?
Gdzie występuje korozja spowodowana erozją?
Na skutek czego występuje korozja biologiczna?