ARALIN 2: UNANG YUGTO NG IMPERYALISMONG KANLURANIN
nagwakas ang Reconquista
ika-15 siglo – nagsimula ang dakilang panahon ng eksplorasyon o
paghahanap ng mga lugar na hindi pa nararating ng mga Europeo
eksplorasyon – nagbigay-daan sa kolonyalismo o ang pagsakop ng isang
makapangyarihang bansa sa isang mahinang bansa.
Tatlong motibo para sa kolonyalismong dulot ng eksplorasyon:
(1) paghahanap ng kayamanan;
(2) pagpapalaganap ng Kristiyanismo; at
(3) paghahangad ng katanyagan at karangalan.
ika-15 - ika-17 siglo – unang yugto ng Imperyalismong Kanluranin
imperyalismo – ang panghihimasok, pag-impluwensiya, o pagkontrol ng
isang makapangyarihang bansa sa isang mahinang bansa. Maaari itong
tuwiran o di-tuwirang pananakop
 Sa kabuuan, ang panahon ng eksplorasyon ay naging dahilan upang
ang mga karagatan ay maging daan tungo sa pagpapalawak ng mga
imperyong Europeo.
MGA MOTIBO AT SALIK SA EKSPLORASYON
The Travels of Marco Polo (circa 1298) – Mahalaga ang aklat na ito
sapagkat ipinabatid nito sa mga Europeo ang yaman at kaunlarang taglay
ng China. Hinikayat nito ang mga Europeo na marating ang China.
 Samantala, itinala ng Muslim na manlalakbay na si Ibn Battuta ang
kanyang paglalakbay sa Asya at Africa.
 Nakadagdag ang mga tala nina Marco Polo at Ibn Battuta sa hangarin
ng mga Europeo na maghanap ng mga bagong ruta patungo sa
kayamanan ng Asya, lalo pa at ang rutang dinaraanan sa Kanlurang
Asya sa panahong ito ay kontrolado ng mga Muslim
 Sumang-ayon ang panahon sa mga manlalakbay at mangangalakal na
ito nang matuklasan ang compass at astrolabe.
 Kapwa malaki ang tulong ng dalawang instrumentong ito sa mga
manlalayag
 compass – nagbibigay ng tamang direksiyon habang naglalakbay
 astrolabe – gamit upang sukatin ang taas ng bituin
Portugal at Spain – dalawang bansa sa Europe na nagpasimula ng
paglalayag at pagtuklas ng mga bagong lupain
Portugal – Nanguna sa mga bansang Europeo dahil kay Prinsipe Henry
the Navigator na naging inspirasyon ng mga manlalayag sa kaniyang
panahon.
Prinsipe Henry the Navigator
- siya ang nag-anyaya sa mga dalubhasang mandaragat na magturo
ng tamang paraan ng paglalayag sa mga tao
- Sukdulan ang kaniyang pangarap, ang makatuklas ng mga bagong
lupain para sa karangalan ng Diyos at ng Portugal.
ika-16 na siglo
- limitado lamang sa Spain at Portugal ang paglalayag ng mga
Europeo
- ito ang panahon kung saan naitatag ang unang pinakamalaking
imperyo ng mga Europeo
- Ang mga imperyong ito ang nagpasimula ng mga dakilang pagtuklas
ng mga lupain
1469 – magpakasal si Isabella kay Ferdinand ng Aragon
Isabella at Ferdinand
- sila ang sumuporta sa pagpapanatili ng kapangyarihan ng mga
dugong bughaw sa Castille
[Type the company address]
- Sa kanilang paghahari rin nasupil ang mga Muslim sa Granada at
ika-17 siglo – naitatag ang mga bagong imperyo sa hilagang Europe,
Great Britain, France at Netherlands. Ang mga ito ang nagbigay-lakas sa
mga Europeo upang palakihin ang pakikipagkalakalan at pagpapalaganap
ng mga produktong galing sa Silangan.
Ang Paghahanap ng Spices
Spices
- ginagamit nila bilang pampalasa sa kanilang mga pagkain at upang
mapreserba ang mga karne
- Ginagamit din nila ito para sa kanilang mga pabango, kosmetiks at
medisina.
Pinangunahan ng Portugal ang Paggagalugad
Portugal – ang kauna-unahang bansang Europeo na nagkaroon ng interes
sa panggagalugad sa Karagatan ng Atlantic upang makahanap ng mga
spices at ginto
1420-1528 – nakapaglayag ang mga mandaragat na Portuges hanggang
sa Kanlurang bahagi ng Africa upang hanapin ang rutang katubigan
patungo sa Asya
Agosto 1488 – natagpuan ni Bartholomeu Dias ang pinakatimog na
bahagi ng Africa na naging kilala sa katawagang Cape of Good Hope. Ang
paglalakbay ni Dias ay nagpakilala na maaaring makarating sa Silangang
Asya sa pamamagitan ng pag-ikot sa Africa.
Vasco da Gama – pinamunuan niya ang paglalakbay ng apat (4) na
sasakyang pandagat mula Portugal hanggang India noong 1497
 Ang nasabing ekspedisyon ay umikot sa Cape of Good Hope, tumigil
sa ilang mga trade post sa Africa upang makipagkalakalan at
nakarating matapos ang 10 buwan sa Calicut, India.
 Dito natagpuan ni Da Gama ang mga Hindu at Muslim na
nakikipagkalakalan ng mahuhusay na seda, porselana at panlasa na
pangunahing kailangan ng mga Portuges sa kanilang bansa.
 Hinimok niya ang mga Asyanong mangangalakal na magkaroon ng
direktang pakikipagkalakalan sa kanila nguni’t di siya gaanong
nagtagumpay dito.
 Sa bansang Portugal ay kinilala siyang isang bayani at dahil sa kaniya
ay nalaman ng mga Portuges ang yaman na mayroon sa Silangan at
ganoon din ang maunlad na kalakalan.
Ang Paghahangad ng Espanya ng kayamanan mula sa Silangan
 Ang pagpapakasal nina Haring Ferdinand V ng Aragon at Reyna Isabella
I ng Castille noong 1469 ay naging daan upang ang Espanya ay
maghangad din ng mga kayamanan sa Silangan.
 Ang pinagsanib na lakas ng kanilang kaharian ay naging dahilan sa
pagpapadala nila ng mga ekspedisyon sa Silangan na ang una ay
pinamunuan ni Christopher Columbus
Christopher Columbus
- isang Italyanong manlalayag
- Noong 1492 ay tinulungan siya ni Reyna Isabella na ilunsad ang
kaniyang unang ekspedisyon na ang kaniyang adhikain ay
makarating sa India na ang gagamiting daanan ay ang pakanluran
ng Atlantiko
- Ang kaniyang ekspedisyon ay nakaranas ng maraming paghihirap
gaya ng walang kasiguraduhan na mararating nila ang Silangan,
ang pagod at gutom sa kanilang paglalakbay, at ang haba ng
panahon na kanilang inilagi sa katubigan
 - Nguni’t naabot niya ang mga isla ng Bahamas na sa kaniyang
pagkakaakala ay ang India dahil ang kulay ng mga taong
naninirahan ay gaya ng mga taga-India kaya tinawag niya ang mga
tao dito na Indians.
- Tatlong buwan pa ang inilagi nila sa kanilang paglalakbay
hanggang maabot nila ang Hispaniola (sa kasalukuyan ay ang mga
bansa ng Haiti at Dominican Republic) at ang Cuba.
- Marami siyang natagpuang ginto dito na makasasapat na sa
pangangailangan ng Espanya nguni’t sa tingin niya ay di pa rin
niya tunay na narating ang mga kilalang sibilisasyon sa Asya.
- Pagbalik niya sa Espanya ay ipinagbunyi siya sa resulta ng
kaniyang ekspedisyon at binigyan ng titulong Admiral of the
Ocean Sea, Viceroy at Gobernador ng mga islang kaniyang
natagpuan sa Indies.
- Tatlong ekspedisyon pa ang kanyang pinamunuan bago siya
mamatay noong 1506 at narating niya ang mga isla sa Carribean
at sa South America nguni’t di pa rin siya tagumpay sa
paghahanap ng bagong ruta patungo sa Silangan.
Amerigo Vespucci
- isang Italyanong nabigador
- noong 1507, ipinaliwanag niya na si Columbus ay nakatagpo ng
Bagong Mundo
- ang lugar na ito nang lumaon ay isinunod sa pangalan niya kaya
nakilala ito bilang America at naitala sa mapa ng Europe kasama ang
iba pang mga bagong diskubre na mga isla.
Prinsipe Henry
- anak ng Haring Juan ng Portugal
- ang naging pangunahing tagapagtaguyod ng mga paglalayag sa
pamamagitan ng pag-aanyaya ng mga mandaragat, tagagawa ng
mapa, matematisyan at astrologo na mag-aaral ng siyensiya ng
nabigasyon sa bansa
- siya ang naging patron ng mga manlalakbay kaya ikinabit sa
kaniyang pangalan ang katawagang Ang Nabigador
- sa kaniyang mga itinaguyod na paglalakbay ay nakarating ito sa
Azores, isla ng Madeira at sa mga isla ng Cape Verde
Paghahati ng Mundo
 Dahil sa lumalalang paligsahan ng pagpapadala ng mga ekspedisyon
ng Portugal at Spain ay humingi sila ng tulong sa Papa sa Rome upang
mamagitan sa kanilang mga paglalabanan
line of demarcation
- isang di nakikitang linya mula sa gitna ng Atlantiko tungo sa
Hilagang Pola hanggang sa Timugang Pola
- Iginuhit ng Papa noong 1493
- ipinaliliwanag nito na lahat ng mga matatagpuang kalupaan at
katubigan sa Kanlurang bahagi ng linya ay para sa Spain at sa
Silangang bahagi ng linya ay para naman sa Portugal
 Nagduda ang mga Portuguese sa naging kinalabasan ng kanilang
pagtatanong kaya nagpetisyon sila na baguhin ang naunang linya ng
dapat mapunta sa kanila at sa Spain.
 Nakikita nila na baka lumawak ang paggagalugad ng Spain sa kanluran
at maaaring maapektuhan ang kanilang mga kalakalan sa Silangan.
Kasunduan sa Tordesillas
- Sa pamamagitan nito ay nagkasundo sila na ang line of demarcation
ay baguhin at ilayo pakanluran noong 1494
[Type the company address]
- Ipinakikita dito na noong panahong iyon ay pinaghatian ng lubusan
ng Portugal at Spain ang bahagi ng mundo na di pa nararating ng
mga taga-Europe
Pope Alexander VI – siya ang naglabas ng papal bull na naghahati sa
lupaing maaaring tuklasin ng Portugal at Spain
Ang Paglalakbay ni Ferdinand Magellan
Ferdinand Magellan
- Isinilang noong 1480 sa Sabrosa, Portugal
- Isang Portuges
- Ama: Rui de Magalhaes
- Ina: Alda de Mesquita
1519 – magsimula ang ekspedisyon ni Ferdinand Magellan, na ang
paglalakbay ay pinondohan ng Spain.
- Nilakbay ng kanyang ekspedisyon ang rutang pakanluran tungong
silangan.
- Natagpuan nila ang silangang baybayin ng South America o bansang
Brazil sa kasalukuyan.
- Nilakbay din nila ang isang makitid na daanan ng tubig; ang Strait of
Magellan ngayon, pinasok ang malawak na Karagatang Pasipiko
hanggang marating ang Pilipinas.
- Sa haba ng paglalakbay, nakaranas sila ng pag-aalsa ng mga
miyembro, gayon din ng taggutom.
- Ngunit nalagpasan nila ang lahat ng ito at nakatagpo ng malaking
kayamanang ginto at mga pampalasa.
- Naging matagumpay din sila sa kumbersyon sa Katolisismo ng mga
katutubo.
- Sa pangkalahatan, nagpatunay ang ekspedisyon na maaaring ikutin
ang mundo at muling bumalik sa pinanggalingan.
- Pinatunayan ito nang ang barkong Victoria ay nakabalik sa Spain
kahit pa napatay si Magellan ng isa sa mga tauhan ng katutubong si
Lapu-lapu.
- Ito ang unang circumnavigation o pag-ikot sa mundo.
- Itinama nito ang lumang kaalaman ng mga Europeo na ang mundo ay
patag.
- Naitala sa mapa ang iba pang kalupaan sa Silangan at lalong nakilala
ang mga yaman nito
Ang mga Dutch
ika-17 siglo – napalitan ng mga Dutch ang mga Portuguese bilang
pangunahing bansang kolonyal sa Asya.
Dutch
- Inagaw nila ang Moluccas mula sa Portugal at nagtatag ng bagong
sistemang plantasyon kung saan ang mga lupain ay pinatamnan ng
mga tanim na mabili sa pamilihan
- Ang naging epekto nito ay sapilitang paggawa na naging patakaran
din ng mga Español sa Pilipinas.
Henry Hudson
- English na manlalayag
- Pinangunahan niya ang kolonya sa North America na naglakbay
para sa mga mangangalakal na mga Dutch
- sa kaniya ipinangalan ang Ilog ng Hudson sa Manhattan, USA
- Napasok niya ang New York Bay noong 1609 at pinangalanan
itong New Netherland.
trade outpost
- isang o himpilang pangkalakalan ang itinatag noong 1624 sa rehiyon
na pinangalanang New Amsterdam
- Ito ngayon ay kilala bilang New York City
 Kung ihahambing sa pananakop ng mga Dutch sa America, mas
nagtagal ang kanilang kapangyarihan sa Asya dahil sa pagkakatatag
 ng Dutch East India Company o Vereenigde Oostindische Compagnie
(VOC) noong 1602
 Ang mga daungan nito ang nagbigay ng proteksiyon sa monopolyo
ng mga Dutch sa paminta at iba pang rekado.
Boers
- mga magsasakang nanirahan sa may Cape of Good Hope
- Nagtatag ng pamayanan sa Africa ang mga Dutch sa pamamagitan
nila
ika-17 siglo – humina ang kapangyarihang pangkomersiyo ng mga Dutch
at ito’y pinalitan ng Inglatera bilang pinakamalakas na imperyong
pangkatubigan ng Europe
Kahalagahan ng mga Paglalayag at Pagtuklas ng mga Lupain
ika- 15 at ika-16 na siglo – nagbunga ng pagbabago ng mga ruta sa
kalakalan ang pagtuklas at paglalayag.
 Nawala sa dating kinalalagyan ang Italy sa kalakalan na kaniyang
pinamunuan sa Medieval Period.
 Naging sentro ng kalakalan ang mga pantalan sa baybay-dagat ng
Atlantic mula sa Spain, Portugal, France, Flanders, Netherlands at
England.
 Sa pagkakatuklas ng mga lupain, higit na dumagsa ang mga kalakal at
spices na nagmula sa Asia; sa North America, kape, ginto at pilak; sa
South America, asukal at molasses; at sa Kanlurang Indies, indigo
 Ang mga produktong ito ang nagpalawak sa paglaganap ng mga
salaping ginto at pilak na galing sa Mexico, Peru at Chile.
 Ito ang nagpasimula ng pagtatatag ng mga bangko. Sa dami ng mga
salapi ng mga mangangalakal, kinailangan nilang may paglagyan ng
kanilang salaping barya.
 Kaya ang salaping papel ang kanilang ginamit at ipinakilala sa mga
mangangalakal.
 Ang salapi ring ito ang nagbigay-daan sa pagtatatag ng kapitalismo,
ang sistema kung saan mamumuhunan ng kaniyang salapi ang isang
tao upang magkaroon ng tubo o interes
 Sa Medieval Period, hindi alam ng mga tao ang pag-iipon ng salapi.
 Nasisiyahan na sila kung sapat ang kanilang kita sa kanilang
pangangailangan.
 Ngunit sa pag-unlad ng kalakalan, dumami ang kanilang salaping
naipon. Hindi nila ito itinago. Bagkus, ginamit nilang puhunan para
higit na lumago ang kanilang salapi.
Epekto ng Unang Yugto ng Kolonisasyon
Maraming mahahalagang epekto ang unang yugto ng kolonisasyon.
1. Ang mga eksplorasyon na pinangunahan ng mga Español at
Portuguese ang nagbigay-daan sa malawakang pagkakatuklas
sa mga lupaing hindi pa nagagalugad at mga sibilisasyong hindi
pa natutuklasan. Ito rin ang nagpalakas ng ugnayan ng Silangan
at Kanluran.
2. Nakapukaw rin ng interes sa mga bagong pamamaraan at
teknolohiya sa heograpiya at paglalayag ang mga eksplorasyon.
3. Sumigla ang paglaganap ng sibilisasyong Kanluranin sa Silangan
dahil sa kolonisasyon.
4. Nagdulot ng maraming suliranin ang kolonisasyon sa mga
bansang sakop tulad ng pagkawala ng kasarinlan, paninikil ng
mananakop at pagsasamantala sa likas na yaman ng mga
bansang ito.
[Type the company address]
5. Nagkaroon ng pagbabago sa ecosystem sa daigdig na
nagresulta sa pagpapalitan ng hayop halaman, sakit sa pagitan
ng Old World at New World
Ang Rebolusyong Siyentipiko
scientia – nangangahulugang “kaalaman”
ika-15 siglo – ang pag-unawa ng mga Europeo tungkol sa mundo at
sansinukob ay batay sa aral ng mga Kristiyano at pilosopiya ni Aristotle
ika-16 at ika-17 siglo
- ang hudyat sa pagpasok ng Rebolusyong Siyentipiko
- Ito ang simula ng panahon ng pagsisiyasat sa pamamagitan ng
eksperimento bunga ng kanilang pagmamasid sa sansinukob
 Ang bagong ideyang siyentipiko ay instrumento sa pagkakaroon ng
panibagong pananaw sa kaalaman at paniniwala ng mga Europeo
 Ang dating impluwensiya ng Simbahan sa pamumuhay at kaisipan ng mga
tao ay nabawasan at humina dahil sa mga paglalathala ng mga bagong
tuklas na kaalaman na pinatunayan ng “bagong siyensiya”
 Naging tulong ang panahon ng katuwiran (age of reason) upang
magkaroon ng bagong liwanag ang mga tradisyunal na ideya at bigyan ng
bagong paglalarawan at redepinisyon ng lipunan.
Nicolaus Copernicus
- Isang Polish
- nagpasimula ng kaniyang propesyong siyentipiko sa Pamantasan ng
Krakow, Poland noong 1492
- Sa panahong ito ay nagpasimula na si Copernicus ng mga pagtatanong
tungkol sa pangunahing paniniwala at tradisyon ng mga tao
- Batay sa kaniyang mga ginawang pananaliksik nalaman niya na ang mga
ideyang itinuturo at pinaniniwalaan ng mga tao noong panahon na iyon
ukol sa Sansinukuban ay may mga pagkakamali
- Binigyang diin niya na ang mundo ay bilog taliwas sa naunang
paniniwala na ito ay patag at kapag narating ng isang manlalakbay ang
dulo nito ay posible siyang mahulog
Teoryang Heliocentric
- ito ay ukol sa pag-ikot ng mundo sa sarili nitong aksis habang ito’y
umiikot sa araw
- ang araw ang nasa sentro ng Sansinukuban na taliwas sa itinuturo ng
Simbahan na ang mundo ang sentro ng Sansinukuban
- Ang kaisipang ito ni Copernicus ay di niya kaagad inilathala sa dahilang
posibleng ito ang maging daan sa mga puna mula sa Simbahan at
nangangahulugan ng persekyusiyon, ekskomunikasyon o pagsunog ng
buhay sa pamamagitan ng Inquisition
Mga Bagong Teorya Ukol sa Sansinukuban (Universe)
Johannes Kepler
- isang Aleman na astronomer, natural scientist at mahusay na
matematisyan
- ang nagbuo ng isang pormula sa pamamagitan ng matematika tungkol
sa posibleng pag-ikot sa isang paribilog ng mga planeta sa araw na di
gumagalaw sa gitna ng kalawakan. Ito’ y tinawag niyang ellipse
- Dinagdag pa niya na ang mga planeta ay di pare-pareho sa bilis sa
kanilang paggalaw nguni’t mabilis ang kanilang paggalaw kung papalapit
sa araw at mabagal kung ito’y palayo
- Nagkaroon ng mga pagtatanong si Kepler sa mga pinuno sa academics
at Simbahan ng panahon na iyon
- Hindi siya nagkaroon ng pag-aalinlangan sa kaniyang mga hinuha at
pagsusuri at maging sa pagtatanong sa Simbahan dahil siya’y kabilang sa
Kilusang nagprotesta tungkol sa Simbahan sa panahong iyon
1609 – nabuo ni Galileo ang kaniyang imbensiyong teleskopyo at naging
dahilan ng kaniyang pagdidiskubre sa kalawakan.
 Ang pagtanggap ni Galileo sa teoryang itinuro ni Copernicus ay ginamit na
dahilan upang siya’y mapailalim sa isang imbestigasyon ng mga pinuno ng
Simbahan.
  Ang pagdidiing ito sa kaniya ng Simbahan ay naging daan upang bawiin
niya ang ibang resulta ng kaniyang ginawang mga pag-aaral at di maging
daan ng pagtitiwalag sa kaniya ng Simbahan
 Matapos ang retraksiyon ay nagpatuloy pa rin siya sa mga siyentipikong
pagtuklas na naging basehan ng pagbubuo ng mga unibersal na batas sa
pisika.
Ang Panahon ng Enlightenment
Panahon ng Kaliwanagan (Enlightenment)
- gamitin ang pamamaraan upang mapaunlad ang buhay ng tao sa
larangan ng pangkabuhayan, pampolitika, panrelihiyon, at maging sa
edukasyon
- Nagsimula ito sa batayang kaisipang iminungkahi ng mga pilosopo
- tumutukoy sa pilosopiyang umunlad sa Europe noong ika-18 siglo
- maaari ring sabihing ito ay isang kilusang intelektuwal
- binubuo ng mga iskolar na nagtangkang iahon ang mga Europeo mula sa
mahabang panahon ng kawalan ng katuwiran at pamamayani ng
pamahiin at bulag na paniniwala noong Middle Ages.
Enlightenment
- binubuo ng mga iskolar na nagtangkang iahon ang mga Europeo mula
sa mahabang panahon ng kawalan ng katuwiran at pamamayani ng
pamahiin at bulag na paniniwala noong Middle Ages
- Ang ambag ng mga intelektuwal na ito ang nagsilbing pundasyon ng
mga modernong ideyang may kinalaman sa pamahalaan, edukasyon,
demokrasya, at maging sa sining
- Ang mga intelektuwal na ito ay nakilala bilang mga philosopher o
pangkat ng mga intelektuwal na humikayat sa paggamit ng katuwiran,
kaalaman, at edukasyon sa pagsugpo sa pamahiin at kamangmangan
Thomas Hobbes
- Ginamit niya ang ideya ng natural law upang isulong ang paniniwala na
ang absolutong monarkiya ang pinakamahusay na uri ng pamahalaan
- pinaniniwalaan niya na ang pagkakaroon ng kaguluhan ay likas sa tao
kaya dahil dito ay kailangan ng isang absolutong pinuno upang supilin
ang ganitong mga pangyayari
- binigyan niya ng pagdidiin na ang tao ay kinakailangang pumasok sa
isang kasunduan sa pamahalaan na kailangang iwanan niya ang lahat ng
kaniyang kalayaan at maging masunurin sa puno ng pamahalaan
- dahil sa kasunduang ito, pangangalagaan at poprotektahan ng pinuno
ang kanyang nasasakupan
Leviathan
- Aklat ni Hobbes na nailimbag noong 1651
- ay inilarawan niya ang isang lipunan na walang pinuno at ang posibleng
maging direksiyon nito tungo sa magulong lipunan
John Locke
-isa sa kinilalang pilosopo sa England
- may parehong paniniwala gaya ni Hobbes na kinakailangang magkaroon
ng kasunduan sa pagitan ng mga tao at ng kanilang pinuno
- nguni’t naiiba siya sa paniniwala na ang tao sa kaniyang natural na
kalikasan ay may karapatang mangatuwiran, may mataas na moral at
mayroong mga natural na karapatan ukol sa buhay, kalayaan at pag-
aari
- sinasabi niya na ang tao ay maaaring sumira sa kaniyang kasunduan sa
pinuno kung ang pamahalaan ay di na kayang pangalagaan at ibigay ang
kaniyang mga natural na karapatan
[Type the company address]
- binigyang-diin din niya na kung ang tao ay gumamit ng pangangatuwiran
ay makararating siya sa pagbubuo ng isang pamahalaang mabisang
makikipag-ugnayan at tutulong sa kaniya
- ang ideya niya ang naging basehan ng mga Amerikano na lumaya sa
pamumuno ng Great Britain
Two Treatises of Government
- mga ideya ni Locke na kaniyang isinulat noong 1689
- ang kaniyang sulatin ay naging popular at nakaimpluwensiya sa kabuuan
ng Europe at maging sa kolonya ng England, ang Kolonyang Amerikano
Deklarasyon ng Kalayaan
- isinulat ni Thomas Jefferson ay naging mahalagang sulatin sa paglaya ng
Amerika sa mga Ingles
- halaw sa mga ideya ni Locke ukol sa kasunduan sa pagitan ng mga tao at
ng pamahalaan
Baron de Montesquieu
- Isa pa sa kinilalang pilosopo sa larangan ng politika
- Isang Pranses
- naniniwala sa ideya ng paghahati ng kapangyarihan sa isang
pamahalaan
- Hinati niya sa tatlong sangay ang pamahalaan:
 lehislatura – pangunahing gawain ay ang pagbubuo ng mga
batas
 ehekutibo – nagpapatupad ng batas
 hukuman – tumatayong tagahatol
Voltaire
- Francois Marie Arouet sa tunay na buhay
- isang Pranses
- nagsulat ng ilang mga lathalain laban sa Simbahan at Korteng Royal ng
France
- Ito ang naging dahilan ng kaniyang dalawang beses na pagkakabilanggo
at nang lumaon siya ay napatapon sa Inglatera
- Pinagpatuloy niya ang pagsusulat dito at patuloy niyang binigyan ng
pagpapahalaga ang pilosopiya ni Francis Bacon at siyensiya ni Isaac
Newton
ANG REBOLUSYONG INDUSTRIYAL
Rebolusyong Industriyal
- 1700 at 1800
- nagkaroon ng malaking pagbabago sa aspektong agrikultura at
industriya sa mga bansa sa Europe at sa United States
- pinalitan nito ang gawaing manwal sa mga kabukiran ng mga bagong
imbentong makinarya
- Nagbigay ito ng malaking produksiyon sa mga bansa, karagdagang kita
at pamilihan ng kanilang mga yaring produkto
- Maraming mga naninirahan sa mga kabukiran ang lumipat ng tirahan sa
mga siyudad at namasukan sa mga industriya upang kumita nang malaki
- nakatulong din sa pagbibigay ng maraming oportunidad sa
paghahanapbuhay sa mga tao
ANG PAGSISIMULA NG REBOLUSYONG INDUSTRIYAL
1760 – pinasimulan ang pagbabago sa pagprodyus ng tela sa Great Britain
Sistemang Domestiko (domestic system) – dati sa ilalim nito, ang trabaho sa
pagproprodyus ng tela ay ginagawa sa mga tahanan
 Ang namumuhunang mangangalakal ay hinahati-hati ang trabaho sa mga
pamilya sa kanilang lugar hanggang sa makabuo ng isang tapos na
produkto na kaniya namang pinagbibili at pinatutubuan
 Ang mayayaman lamang ang may oportunidad na magkaroon ng
maraming damit at ang paggamit ng kurtina at ilan pang gamit sa tahanan
na gawa sa tela ay itinuturing na luho lamang ng panahong iyon
 Dahil sa pag-iimbento ng maraming makinarya ay naging madali ang
pagprodyus ng mga tela at mura na itong bilhin ng mga tao
 spinning jenny – isang makinarya na nagpabilis sa paglalagay ng mga
sinulid sa bukilya nang mabilis at sa maraming sisidlan. Ang dating
ginagawa ng walong manggagawa ay maaari nang gawin ng isang
manggagawa sa tulong ng nabanggit na makinarya.
Eli Whitney
- isang Amerikano
- naimbento niya ang cotton gin noong 1793
cotton gin
- ito ay nakatulong para maging madali ang paghihiwalay ng buto at iba
pang mga materyal sa bulak na dati ay halos ginagawa ng 50
manggagawa
- dahil dito naging mabilis na ang nasabing proseso at nakatulong ito sa
malaking produksiyon para sa paggawa ng tela sa United States.
Ang Paglago at Paglaki ng Rebolusyong Industriyal
steam engine – ay naging daan para maragdagan ang suplay ng enerhiya na
magpapatakbo sa mga pabrika
 mas marami pang mga sumunod na imbensiyon na ginawa ang tao na
karaniwang gawa sa bakal gaya ng mga makinarya sa bukid, baril,
sasakyang dumaraan sa mga riles
 Nakatulong ito sa mabilis na pagdadala ng mga produkto sa iba’t ibang
lugar at ugnayan sa pamamagitan ng makabagong telekomunikasyon.
 Alexander Graham Bell – imbentor ng unang telepono
 Thomas Alva Edison – nagpakilala ng lakas ng elektrisidad upang nang
lumaon ay makatulong para ang isang buong komunidad ay maliwanagan
nito at patakbuhin pa ang mga makabago nilang kasangkapan
 Samuel B. Morse – pinakilala ang telegrapo na nakatulong para
makapagpadala ng mga mensahe sa mga kakilala, kaibigan at kamag-
anakan sa ibang lugar
 Newcomen steam engine (1705) at Watt steam engine (1760) –
nakatulong sa pag-pump ng tubig na ginamit para makapagsuplay ng tubig
na magbibigay ng enerhiyang hydoelectric na nagpatakbo ng mga
makinarya sa mga pabrika.
EPEKTO NG INDUSTRIYALISMO
 Nagpabago sa pamumuhay ng tao ang industriyalismo
 Dumagsa sa lungsod ang mga taong taga-probinsya
 Nagdulot ito ng pagdami ng tao sa lungsod at naging squatter
 Sa kawalan ng hanapbuhay marami ang naging palaboy
 Maging ang mga bata ay napilitang magtrabaho
 Isa ito sa naging napakabigat na suliraning panlipunan at pang-ekonomiya
 Nagdulot din ito ng hidwaang pampolitika
 pagkakaroon ng tinatawag na gitnang uri ng lipunan o middle class society
 Nagbunga ito ng pagtatatag ng mga unyon ng mga manggagawa hanggang
noong kalagitnaan ng ika-19 na siglo
 Sa pag-unlad ng industriyalisasyon, higit pang nagsikap ang mga
Kanluranin sa pananakop ng mga kolonya
 Ito ay dahil sa pangangailangan nila ng mga hilaw na sangkap na
maibibigay ng mga kolonya
 Ito rin ang mga nagsisilbing pamilihan ng kanilang mga produkto
IKALAWANG YUGTO NG IMPERYALISMONG KANLURANIN
[Type the company address]
Ang Pananakop sa Makabagong Panahon
 Nagsimula ang pananakop ng mga Kanluraning bansa sa ibang lupain nang
pumalaot ang mga barkong Europeo
 Isa-isang nanakop ng lupain ang Portugal, Spain, Netherlands, France at
Britain at nagtayo ng mga kolonya sa Asia at America.
 Ngunit lahat ng mga imperyong ito ay bumagsak bago nagsimula ang ika-
19 na siglo. Nawalan ng kolonya sa North America ang Netherlands at
France.
 Matagumpay na nakapag-alsa laban sa pamahalaan ang 13 kolonya ng
Britain sa America, ang Timog Canada at ang pinakamagandang kolonya ng
Spain at Portugal
ika-19 na siglo – Nabuo ang mga makabagong imperyo
1871-1914 – ay panahon nang mabilis na paglawak ng pagkakanluranin o
Westernization ng ibang lupain.
Dahilan, Uri at Lawak ng Pananakop
 Manifest Destiny – Ayon sa doktrinang ito may karapatang ibigay ng Diyos
ang United States na magpalawak at angkinin ang buong kontinente ng
Hilagang America
 White Man’s Burden – Paniniwala ditto na tungkulin ng mga Europeo at ng
kanilang mga inapo na panaigin ang kanilang maunlad na kabihasnan sa
mga katutubo ng mga kolonyang kanilang sinakop.
 protectorate – pagbibigay sa kolonya ng proteksiyon laban sa paglusob ng
ibang bansa
 concession – pagbibigay ng espesyal na karapatang pangnegosyo.
Samantalang ang
 sphere of influence – isang lugar o maliit na bahagi ng bansa kung saan
kontrolado ang pamahalaan at pulitika ng makapangyarihang bansa.
 Bunsod ng pangangailangan sa hilaw na mga sangkap, pagsunod sa
sistemang kapitalismo at paniniwalang karapatan at tungkulin ng mga
Kanluranin na magpalawak ng teritoryo at ipalaganap ang kanilang
kabihasnang naganap ang Ikalawang Yugto ng Pananakop.
 Maraming pagbabagong politikal, kultural at pangkabuhayan ang naganap
sa mga bansang sinakop. May mga mabuti at hindi mabuting dulot ito sa
mga kolonya.
 Ang dahilan ng iba ay upang sanayin ang sarili sa pamamahala at marami
pang pagbabalat-kayo.
 Iba-iba rin ang uri ng kolonyang itinatag batay sa katayuan ng
mamamayan. May nagtayo ng kolonya, protectorate, concession o sphere
of influence. Sa mga mananakop, pinakamalawak ang imperyo ng Britain.
Ang Pag-aagawan sa Africa ng mga
Paggalugad at Pag-aagawan sa Gitnang Africa
 Hindi gaanong kilala ng mga Europeo ang Africa sapagkat mahirap
marating ang kaloob-looban nito
 Hindi maaasahan ang mga ilog dahil marami sa mga ito ang malalakas ang
agos at lubhang mapanganib
 Madilim ang gubat dito at maraming hayop na naglipana
 Nagkaroon lamang ng kaalaman dito nang marating ito ng isang
misyonerong Ingles, si David Livingstone
David Livingstone
- 1854 – ginalugad ni Livingstone ang Ilog Zambesi
- Siya ang unang dayuhan na nakamasid sa magandang talon ng Victoria na
ipinangalan sa reyna ng England
- Nakita rin niya ang lawa ng Nyasa at Tanganyika
- Dito siya namatay dahil sa sakit
 Sa loob ng 30 taon, ang dating hindi kilalang mga pook ay naangkin lahat
ng mga Kanluraning bansa
 Nakuha ng Belgium noong 1885 ang pinakamalaking bahagi ng Congo
Basin sa pamumuno ng pinakatusong mangangalakal ng Europe, si Haring
Leopoldo I
 Pinaghatian ng France, Britain, Germany, Portugal at Italy ang ibang
bahagi.
Ang Pag-aagawan sa Africa ng mga Bansa ng Europe
 Nahahati sa 3 rehiyon ang kontinente ng Africa - ang hilagang bahagi na
nakaharap sa Dagat Mediterranean, ang pinakagitnang bahagi ng tropiko o
mainit na bahagi at ang malamig na bahagi sa may timog.
 Madaling marating mula sa Europe ang unang rehiyon sa pamamagitan ng
Dagat Mediterranean.
 Ngunit matapos bumagsak ang imperyo ng Rome, nahiwalay ito sa Europe
hindi lamang sa pamahalaan kundi maging sa relihiyon man.
 Islam ang naging malaganap sa hilagang Africa at naging mahigpit na
kalaban ng Kristiyanismo sa Europe.
 Yumaman ang mga lungsod sa bahaging ito tulad ng Tunis at Algiers dahil
sa pangungulimbat sa mga sasakyang-dagat ng mga Europeo.
 Sa simula, interesado lamang ang mga Europeo sa kalakalan ng alipin.
Ngunit sagana sa likas na yaman ang mga pook na ito tulad ng mga
taniman ng ubas, mga punong citrus, butyl at pastulan ng hayop at
magagandang panirahan ng mga Europeo
 Pinaniniwalaang may mina ng bakal ang bundok ng Atlas sa Morocco.
Kahina-hinayang na palagpasin ang ganitong mga pagkakataon at
kayamanan para sa mga Europeo.
Imperyalismong Ingles sa Timog Asia
 British East India Company – naging lubhang makapangyarihan sa
pamahalaan at dinala ang mga kaisipan, kaugalian, edukasyon at
teknolohiya sa bansa. Hindi naglaon, inilipat ang kontrol ng kompanya sa
pamahalaan ng imperyo noong huling bahagi ng 1800
 Tinawag na “pinakamaningning na hiyas” ng imperyo ang India. Sa
Kasunduan sa Paris noong 1763 na nagwakas sa Pitong Taong Digmaan ng
France at Britain, nawalan ng teritoryo sa India ang France.
Ang United States sa Paligsahan ng mga Bansang Mananakop
 Ang tagumpay ng America laban sa Spain ay nagdulot ng pagsakop sa
Guam, Puerto Rico at Pilipinas
 Ayon kay Pangulong William Mckinley, pinag-isipan pa niya kung ano ang
nararapat gawin sa Pilipinas
 Nakuha ng United States ang Pilipinas at iba pang dating mga sakop ng
Spain tulad ng Guam na naging himpilang-dagat patungo sa Silangan at ang
Puerto Rico bilang himpilang-dagat sa Carribean.
 Matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig, nakuha rin nila ang dalawang
teritoryo - ang Samoa na naging mahalagang himpilang-dagat at ang
Hawaii kung saan makikita ang Pearl Harbor, pinakatampok na baseng
pandagat ng United States sa Pacific.
Ang Protectorate at Iba pang Uri ng Kolonya
 Mahihina ang West Indies, Australia, New Zealand at mga bansa sa Central
America at walang pagkakaisa ang mga ito upang maipagtanggol ang
kanilang bansa.
 Ang hukbo ng America ang nagsilbing tagapangalaga sa mga pook na ito
upang mapanatiling bukas ang pamilihan, makakuha ng hilaw na sangkap
at mapangalagaan ang kanilang ekonomikong interes.
 Ang malalaking samahan sa negosyo ng America ay nakakuha ng
malalaking bahagi ng lakas-pangkabuhayan sa pag-aari ng mga minahan,
mga balon ng langis, mga taniman, mga daang-bakal at samahan ng mga
sasakyang dagat.
 Isa pang pook na nakaligtas sa pagkakaroon ng hidwaan ng mga bansang
mananakop ang Australia at ang kalapit na New Zealand dahil matibay
itong hawak ng Great Britain. Dito ipinadala ng Britain ang mga bilanggo
matapos ang himagsikan sa America.
 Nang makatuklas ng ginto sa Australia, maraming Ingles ang lumipat dito
at ito ang simula ng pagtatatag ng mga kolonya sa Australia at New
Zealand. Ito ang isang halimbawa kung paanong ang sakop na lupain ay
magagamit na tirahan ng dumaraming tao.
EPEKTO NG IKALAWANG YUGTO NG IMPERYALISMO AT KOLONISASYON
Epekto Ng Ikalawang Yugto Ng Kolonisasyon sa mga Bansang Nanakop
 Ang mga gawaing pampolitika, pang-ekonomiya, panlipunan at espiritwal
at pangkultura ay ginamit ng mga mananakop upang ganyakin ang mga
bansang sakop na sumunod sa kanilang ipinagagawa tulad ng
pagtatrabaho sa pataniman, pagawaan ng barko at pagsisilbi sa hukbo.
[Type the company address]
Epekto ng Kolonisasyon sa mga Lupang Sakop
Maraming pagbabago ang ibinunga ng kolonisasyon sa lupaing sakop. May
pagbabagong pampolitika, pang-ekonomiya, panlipunan at pangkultura.
Epekto ng Imperyalismo
 Ang imperyalismo sa Africa at sa Asya ay naging daan upang makaranas ng
pagsasamantala ang katutubong populasyon mula sa mga mapaniil na
patakaran ng mga dayuhan.
 Pinagsamantalahan ng mga Kanluranin ang kanilang likas na yaman at
lakas-paggawa. Naging sanhi rin ito ng pagkasira ng kulturang katutubo sa
ilang bahagi ng kolonya dahil sa pananaig ng impluwensiyang Kanluranin.
 Sa usapin ng hangganang pambansa, ang pamana ng mga Kanluranin ay
ang hidwaan sa teritoryo na namamayani pa rin ngayon sa ilang bahagi ng
Africa at Asya bunga nang hindi makatuwirang pagtatakda ng mga
hangganan.
Manifest Destiny, Continued: McKinley Defends U.S. Expansionism
Hold a moment longer! Not quite yet, gentlemen! Before you go I would like
to say just a word about the Philippine business. I have been criticized a good
deal about the Philippines, but don’t deserve it. The truth is I didn’t want the
Philippines, and when they came to us, as a gift from the gods, I did not know
what to do with them. When the Spanish War broke out Dewey was at
Hongkong, and I ordered him to go to Manila and to capture or destroy the
Spanish fleet, and he had to; because, if defeated, he had no place to refit on
that side of the globe, and if the Dons were victorious they would likely cross
the Pacific and ravage our Oregon and California coasts. And so he had to
destroy the Spanish fleet, and did it! But that was as far as I thought then.
When I next realized that the Philippines had dropped into our laps I confess I
did not know what to do with them. I sought counsel from all sides—
Democrats as well as Republicans—but got little help. I thought first we
would take only Manila; then Luzon; then other islands perhaps also. I walked
the floor of the White House night after night until midnight; and I am not
ashamed to tell you, gentlemen, that I went down on my knees and prayed
Almighty God for light and guidance more than one night. And one night late
it came to me this way—I don’t know how it was, but it came: (1) That we
could not give them back to Spain—that would be cowardly and
dishonorable; (2) that we could not turn them over to France and Germany—
our commercial rivals in the Orient—that would be bad business and
discreditable; (3) that we could not leave them to themselves—they were
unfit for self-government—and they would soon have anarchy and misrule
over there worse than Spain’s was; and (4) that there was nothing left for us
to do but to take them all, and to educate the Filipinos, and uplift and civilize
and Christianize them, and by God’s grace do the very best we could by
them, as our fellow-men for whom Christ also died. And then I went to bed,
and went to sleep, and slept soundly, and the next morning I sent for the
chief engineer of the War Department (our map-maker), and I told him to put
the Philippines on the map of the United States (pointing to a large map on
the wall of his office), and there they are, and there they will stay while I am
President!
Source: General James Rusling, “Interview with President William McKinley,”
The Christian Advocate 22 January 1903, 17. Reprinted in Daniel Schirmer and
Stephen Rosskamm Shalom, eds., The Philippines Reader (Boston: South End
Press, 1987), 22–23.
ARALIN 3: REBOLUSYONG AMERIKANO
Ang 13 Kolonya
 Ika-17 siglo – ang malaking bilang ng mga Ingles ay nagsimulang lumipat at
nanirahan sa Hilagang Amerika
 Karamihan sa kanila ay nakaranas ng persecution
 Ika-18 siglo – nakabuo na sila ng 13 magkakahiwalay na kolonya na ang
hangganan sa hilaga ay Massachusetts at sa timog ay Georgia
 Bawat isa sa mga kolonya ay may sariling lokal na pamahalaan
 1750 – gumastos ng napakalaking halaga ang British laban sa France upang
mapanatili sa ilalim ng kanilang imperyo ang 13 kolonya
 Nais ng British na ang mga kolonya ay mag-ambag sa kanilang gastusin sa
pamamagitan ng pagdagdag ng buwis
“Walang Pagbubuwis Kung Walang Representasyon”
• Ang mga kolonya ay walang kinatawan sa Parliamento ng British sa London
kaya sila ay nagprotesta sa pagbabayad sa labis na buwis na ipinapataw
Stamp Act
• Ito ay ipinasa ng Parliamento noong 1765 ay nagdagdag ng buwis para sa
pamahalaan ng Britanya
• Naisagawa ito sa pamamagitan ng paglalagay ng mga selyo sa anumang
produkto na dadalhin sa Britnya mula sa mga kolonya
1773
• isang pangkat ng mga kolonista ang nagsuot ng kasuotan ng mga
katutubong Amerikano at nakapasok sa isang pangkalakal na bapor
• Itinapon nila ang tone-toneladang tsaa sa pantalan ng Boston Harbor sa
Masachusetts at tinawag itong Boston Tea Party
Ang Unang Kongresong Kontinental
• Ito ay dinaluhan ng mga kinatawan ng bawat kolonya maliban sa Georgia
• Ang pagpupulong na ito at pag-sasama-sama ng mga kolonya ay isang
pagpapakilala ng kanilang paglaban sa mga batas at polisiyang
ipinatutupad ng mga Ingles
• Setyembre 5, 1774 – 56 na kinatawan ng mga kolonya ang dumalo
• Binigyang diin ng grupo na sa pagkakataong iyon mula sa isang kilalang
kinatawan na si Patrick Henry
• Wala nang dapat makitang pagkakaiba ang isang taga-Virginia,
Pennsylvania, New York, at New England
Ang Pagsisimula ng Digmaan
 Abril 1775 – nagpadala ang Britanya ng tropa ng mga sundalo sa Boston
upang kunin nang puwersahan ang isang tindahan ng pulbura sa bayan ng
Concord
 Paul Revere – Isang Amerikanong panday na naging kasangkapan upang
malaman ng mga tao na may paparating na mga sundalong British
 Sa pamamagitan ng pagsakay sa kanyang kabayo at pagligid sa buong
bayan ay napagsabihan niya ang mga tao na maghanda sa pakikipaglaban
 Kaya mayroong grupo ng mga tagapangalaga at tagapagbantay na
Amerikano ang humadlang sa mga sundalong British na papalapit sa bayan
ng Lexington.
 Nagpalitan ng putukan ang magkabilang pangkat hanggang walong
Amerikano ang napatay. Dito na nagpasimula ang Digmaan para sa
kalayaan ng mga Amerikano.
 Sa Concord naman ay nagkaroon ng pagkakataon ang mga Amerikano na
mag-organisa at puwersahang mapabalik ang mga sundalong British sa
Boston. Dito na nila tuluyang nakubkob ang mga sundalong British sa loob
ng siyudad.
Ang Ikalawang Kongresong Kontinental
 Mayo, 1775 – ang Kongresong Kontinental ay muling nagpulong sa
ikalawang pagkakataon noong at idineklara ang pamahalaan na tinawag
nilang “United Colonies of America” (Pinagbuklod na mga Kolonya ng
Amerika).
 Ang hukbo ng mga militar ay tinawag na “Continental Army” at ang
naatasan na commander-in-chief ay si George Washington.
 Sinubukan ng hukbong militar na makuha ang Boston nguni’t natalo sila sa
Digmaan sa Bunker Hill.
 Maski sunud-sunod ang pagkatalo ng mga Amerikano sa labanan ay hindi
pa rin sila nawalan ng pag-asa hanggat tuluyang napaalis nila ang mga
sundalong British na patuloy na nakukubkob sa Boston noong Marso,
1776.
Ang Deklarasyon ng Kalayaan
 Hunyo 1776 – ay nagpadala ng malaking tropa ang Britanya sa Atlantiko
upang tuluyang durugin at pahinain ang puwersang Amerikano
 Hulyo 4 – na aprubahan ang Deklarasyon ng Kalayaan
Thomas Jefferson
- isang manananggol
- Binigyang diin ng dokumento na ang dating mga kolonya ay di na
kasalukuyang teritoryo ng Britanya
- sa panahong iyon ay kinikilala na bilang malayang nasyon sa
katawagang Estados Unidos ng Amerika.
 Buwan na ng Agosto nang tuluyang nakadaong ang hukbo ng Britanya at
sinakop nila ang siyudad ng Nueba York
 Napilitan ang puwersa ni George Washington na umatras sa labanan
 Ang hukbo ng mga British ay napakalaki na halos bumubuo sa 30,000 mga
sundalo samantalang ang hukbo na pinangungunahan ni Washington ay
nasa 3,000 sundalo lamang ang bilang.
[Type the company address]
 Nagkaroon ng pag-aaral at pagpaplano si Washington kaya noong ika-25
ng Disyembre,1776 ay naglunsad siya at ang kanyang hukbo ng isang
sopresang pag-atake laban sa mga British.
 Ginamit ng hukbo ni Washington ang Ilog Delaware upang maisakatuparan
ang kaniyang balak. Ito ang naging dahilan kung bakit nila napagwagian
ang Digmaan sa Trenton at Princeton nguni’t sila’y di nagtagumpay sa
pagkuha sa New York.
Paglusob mula sa Canada
 1777 – sinimulan ng mga British ang pag-atake sa Amerika mula sa Canada,
ngunit sa bawa’t pagtatangka nila sila ay napipigil ng mga hukbong
Amerikano
 Continental Army – lumaki na sa bilang at umaabot na sa halos 20,000
sundalo ang bumubuo nito
 Oktubre 1777 - nanalo sa Labanan sa Saratoga ang mga Amerikano at ito
ang naging dahilan sa pagwawakas ng mga pag-atake ng mga British mula
sa Canada
 Ang pagsuko ng hukbong British ay mula sa pamumuno ni Heneral John
Burgoyne laban sa hukbong pinamumunuan ni Heneral Horacio
Pagtulong ng mga Pranses sa Labanan
 France – tradisyunal na kalaban ng British at ang mga French ay naging
lihim na taga-suporta ng mga rebeldeng Amerikano simula pa lamang ng
labanan
 1778 – nagsimula nang bigyan ng pagkilala ng pamahalaang Pranses ang
United States of America bilang isang malayang bansa. Nagpadala sila ng
mga bapor pandigma upang matulungan ang mga Amerikano sa kanilang
pakikipaglaban sa mga British
 Disyembre, 1778 ay nakuha ng mga British ang daungan ng Savannah at
nakontrol ng buo ang Georgia. Dahil dito ay naging mahirap sa mga
Amerikano upang muling makuha ang Savannah kahit may tulong na
nagmumula sa mga Pranses
 Kinubkob naman ng mga British ang Continental Army sa daungan ng
Charleston at pinuwersa itong sumuko sa pamahalaan ng British
Ang Labanan sa Yorktown
Heneral Charles Cornwallis
- British commander
- Sa pamumuno niya ay tinangkang sakupin ng Britanya ang Timog
Carolina
- Ngunit sa pamamagitan ng magkasamang puwersa ng mga Amerikano
at Pranses ay natalo ang mga British sa Labanan sa King’s Mountain
noong huling bahagi ng 1780 at sa Labanan sa Cowpens ng mga unang
bahagi ng 1781.
 Nag-ipon ng lakas sa kaniyang hukbo si Heneral Cornwallis kaya
pansamantalang humimpil muna sila sa Yorktown
 May karagdagan pang hukbo ng mga sundalong Pranses ang dumating sa
Amerika na bumibilang sa 6,000 kaya napagpasyahan ni Washington na
talunin nang lubusan ang mga British
 Oktubre 19,1781 – minabuti nang sumuko ni Heneral Cornwallis at dito ay
tuluyan ng nakamit ng mga Amerikano ang kanilang kalayaan.
Paghahangad ng Kapayapaan
 Ang Britain ay itinuturing ng panahong iyon bilang isang malakas na
kapangyarihan na mayroong mahuhusay na sinanay na mga sundalo
 Sa isang kumperensiya sa Paris noong 1783 ay pormal na tinanggap ng
Britanya ang kalayaan ng kanilang dating kolonya, ang Amerika.
Samantalang ang mga nasa Amerika na nagnanais pa ring pamahalaan ng
hari ng England ay lumipat sa Canada na nanatiling kolonya ng Britanya
 Ang Digmaan para sa Kalayaan ng Amerika ay nagbago sa mukha ng
kasaysayan ng mundo sa dahilang ito ang naging dahilan ng pagbuo ng
isang bagong nasyon na umunlad at naging isang makapangyarihang bansa
sa hinaharap
 Ang mga ideyang iniwan ng digmaan para sa kalayaan ay naging simbolo at
inspirasyon sa maraming mga kolonya na nais lumaya sa kanilang mga
mananakop at lalo na sa mga rebolusyonaryong Pranses
 Ang mga rebolusyonaryong Pranses na ito ang naglunsad ng
pagpapabagsak sa rehimen ng absolutong monarkiya sa France noong
1789 at nagbuo ng isang republika nang lumaon
REBOLUSYONG PRANSES: Ang Pamumuno ng Karaniwang Uri

Ang Kalagayan ng Lipunang Pranses noong 1789
 1789 ang France ay pinaghaharian ni Haring Louis XVI, isang Bourbon na
ang pamumuno ay absolute
 absolutong hari – itinuturing na makapangyarihang pinuno ng isang
nasyon sapagkat ang kanilang ginagamit na basehan sa kanilang
pamumuno ay ang divine right theory.
 Divine right theory – ang paniniwala na ang kapangyarihan ng isang hari ay
nagmula sa kanilang mga diyos para pamunuan ang bansa
 Ang lipunang Pranses naman ay nahahati sa tatlong pangkat na tinatawag
na estates:
 unang estate – binubuo ng mga obispo, pari at ilan pang may
katungkulan sa Simbahan
 ikalawang estate – binubuo ng mga maharlikangPranses
 ikatlong estate – binubuo ng nakararaming bilang ng mga Pranses
gaya ng mga magsasaka, may-ari ng mga tindahan, mga utusan, guro,
manananggol, doktor, at mga manggagawa
Ang Pambansang Asemblea
 Upang mabigyang lunas ang kakulangan sa salapi na kailangan ng France
nang panahong iyon ay minabuti ni Haring Louis na magdaos ng isang
pagpupulong ng lahat ng kinatawan ng tatlong estate noong 1789 sa
Versailles
 Hindi nabigyang lunas ang suliranin ukol sa pananalapi dahil hindi
nagkasundo ang mga delegado sa paraan ng pagboto.
 Dati, nagpupulong nang hiwalay ang tatlong estate. Matapos nito’y saka pa
lamang sila boboto.
 Bawat estate ay may isang boto. Karaniwan na magkatulad ang boto ng
una at ikalawang estate laban sa ikatlong estate kaya naman laging talo
ang huli
 Mula sa panukala ni Abbe Sieyes isang pari, idineklara ng ikatlong estate
ang kanilang sarili bilang Pambansang Assembly noong Hunyo 17, 1789
 Dahil na rin sa panunuyo ng ikalawang estate, itinuloy pa rin ni Haring
Louis XVI ang magkahiwalay na pagpupulong.
 Isinara ang lugar na dapat sana’y pagpupulungan ng ikatlong estate kung
kaya’t sila ay nagtungo sa tennis court ng palasyo.
Ang Pagbagsak ng Bastille
 Reyna Marie Antoinette – Noong Hunyo sa pamamagitan ng payo niya,
nagpadala ng mga sundalo sa Paris at Versailles ang hari upang payapain
ang lumalaganap na kaguluhan
 Hulyo 14, 1789 – Isang malaking kaguluhan ang nangyari nang sugurin ng
mga galit na mamamayan ang Bastille.
 Bastille – isang kulungan ng mga napagbintangan at kalaban ng
kasalukuyang monarko sa kanyang pamamahala. Pinakawalan ang mga
nakakulong dito. Ang pagbagsak ng Bastille ay palatandaan na ang mga tao
ay naghahangad ng pagbabago sa pamahalaan
 Lumaganap ang kaguluhan sa iba’t ibang panig ng France at tinawag na
mga rebolusyonaryo ang mga sumama sa pakikipaglaban
 Sila’y binubuo ng mga sundalong sinanay at handang ipagtanggol ang
Asemblea
 Karaniwan silang nakasuot ng mga badges na pula, puti at bughaw na
naging kulay ng rebolusyon. Hanggang sa kasalukuyan ang mga kulay na ito
ay matatagpuan pa rin sa watawat ng bansang France.
Kalayaan, Pagkapantay-pantay at Kapatiran
 Constituent Assembly (1789) – ang bagong katawagan sa Asembleyang
Nasyonal ay nakapagpalabas ng isang bagong saligang-batas.
 Ang pambungad na pananalita ng saligang-batas ay tungkol sa Deklarasyon
ng mga Karapatang Pantao at Mamamayan. Binigyang-diin nito na ang
lipunang Pranses na kinakailangang nababatay sa mga ideya ng kalayaan,
pagkapantay-pantay at kapatiran
 Setyembre 1791 – Makalipas ang dalawang taon ay lubusang napapayag si
Louis XVI na pamahalaan ang Pransiya sa pamamagitan ng bagong
saligang-batas
 Ang kapangyarihan ng mga nasa Simbahan at ng mga maharlika ay
nabawasan din at ang halalan para sa Asembleang bubuo ng mga batas ay
idinaos
PRIMARYANG BATIS NG KASAYSAYAN
 Agosto 27, 1789 – isinulat ng mga Pranses ang Declaration of the Rights of
Man.
Ang Pagsiklab ng Rebolusyon
[Type the company address]
 1792 – nagpadala ang Austria at Prussia ng mga sundalong tutulong upang
talunin ang mga rebolusyonaryong Pranses. Sa mahabang panahon ng
pakikipaglaban ay tinalo ng mga rebolusyonaryo ang mga sundalong
tumulong upang sila’y patigilin
 Ang rebolusyon ay lalong naging malakas at malaki sa pamamagitan ng
pamumuno ng isang abogadong nagngangalang Georges Danton
 hinuli nila ang hari at ang mga sumusuporta sa kanya ay pinatay sa
pamamagitan ng paggamit ng guillotine. Tinawag ang pangyayaring ito sa
Pransiya bilang September Massacres
 Enero 1793 – napugutan naman ng ulo ang haring si Louis XVI. Sa taong
ding iyon ay sinunod naman nila si Reyna Marie Antoinette. Dahil sa mga
sunod-sunod nitong pangyayari ay idineklarang isang Republika ang
Pransiya
Ang Reign of Terror
 Marami sa mga bansa sa Europa kabilang na ang Britanya ay sumama na sa
digmaan laban sa Pransiya.
 Malaking bilang ng mga nakababatang kalalakihan ang pinuwersang
sumama sa hukbong sandatahan upang idipensa ang bagong republika.
 Abril 1794 – binuo ng mga rebolusyonaryo ang isang pansamantalang
pamahalaan sa ilalim ng Committee of Public Safety. Ang pinakamabisa at
aktibong miyembro rito ay ang isang manananggol na si Maximilien
Robespierre, isang masidhing republikano
 Umabot sa 17,000 katao ang pinatay sa pagitan ng 1793 hanggang 1794 at
may 20,000 naman ang mga namatay sa mga kulungan
Ang France sa ilalim ng Directory
 1794 – humina ang kapangyarihan ng mga rebolusyonaryo at nakuha ng
mga moderates ang pamamahala
 Kabilang sa mga pinunong extremists ng Rebolusyon gaya nina Danton at
Robespierre ay pinatay rin sa pamamagitan ng guillotine.
 Napagwagian naman ng France ang kaniyang pakikidigma sa mga bansang
Europa kaya ang mga ito ay lumagda ng kasunduan sa kaniya maliban sa
Britain
 1795 – ang Republika ng Pransiya ay gumamit ng bagong saligang-batas na
ang layunin ay magtatag ng isang Direktoryo na pinamumunuan ng limang
tao na taun-taon ay ihahalal.
ANG NAPOLEONIC WARS
 isinunod sa pangalan ni Napoleon Bonaparte na naging pinuno ng France
noong 1799
 serye ng mga digmaang pinangunahan ni Napoleon Bonaparte.
 Ang digmaan ay nagwakas nang si Napoleon ay natalo sa Digmaan sa
Waterloo noong 1815
 nagsimula sa panahon ng Rebolusyong Pranses.
 Nagtagumpay ang mga rebolusyonaryo na mapaalis at mapahina ang
kapangyarihan ng hari sa France at maitatag ang isang Republika.
 Dahil sa pangyayaring ito ay nagkaroon ng takot ang iba pang mga
monarko sa napipintong paglaganap ng rebolusyon na posibleng
magpabagsak sa kanilang mga pamumuno
 1793 – nagsimulang lusubin ng mga rebolusyonaryong Pranses ang
Netherlands. Upang mapigil ang papalakas na puwersa ng mga Pranses ay
minabuti ng Britanya, Espanya, Portugal, at Russia na sumali sa digmaan
Napoleon Bonaparte
• Isang pinunong Heneral
• Ang tagumpay ng mga digmaang inilunsad ni Napoleon sa Europa ay
naipapanalo niya sa mga labanan sa katubigan at di sa kalupaan
• 1805 – ay nasakop niya ang Hilagang Italya, Switzerland at ang Timog
Germany
• Tinalo niya ang mga Austrians sa Battle of Ulm at ang pinagsanib na
puwersa ng mga Austrians at Russians sa Battle of Austerlitz
• 1806 –dinurug ng puwersa ni Napoleon ang hukbo ng mga Prussian sa
Battle of Jena at sa kabuuan ay kaniyang nasakop ang Gitnang Germany na
nakilala bilang Rhine Confederation
• 1807 – tinalo niya ang puwersa ng mga Ruso sa Battle of Friedland
• Nakontrol din niya nang lumaon ang Poland
• Dahil sa lakas ng kanyang kapangyarihan ay nagtatag siya ng mga bagong
pamahalaan at pinuno
• Karamihan ay miyembro ng kaniyang pamilya
• Isa sa kanyang mga kapatid na lalaki, si Joseph, ay itinalagang hari sa
Naples noong 1806 at hari ng Espanya
• Louis – naging hari sa Holland
Peninsula War (1808)
 1808 – nagkaroon ng mga pag-aalsa laban sa pamamahala ng mga Pranses
sa Espanya at Portugal.
 Nagpadala ng tulong na mga sundalo ang Britanya sa mga rebelde ngunit
tinalo sila ng mga Pranses sa Espanya kaya minabuti ng mga British na
magkonsentreyt na lang sa Portugal.
 Ang bahagi na ito ng Napoleonic Wars ay naging kilala bilang Peninsular
War sa dahilang ang Espanya at Portugal ay nasa bahagi ng Europa na
Iberian Peninsula.
Ang Paglusob sa Russia (1812)
 1812 – nagpadala si Napoleon ng 600,000 mga sundalo na binubuo ng
Polish, German, Italyano at mga Pranses upang lumaban sa Battle of
Borodino
 Nakaabot ang hukbo ni Napoleon hanggang sa Moscow ngunit laking gulat
nila dahil wala silang naabutang tao dito nang sila’y dumating
 Setyembre 14 – nagkaroon ng malaking sunog sa Moscow. Ang mga gamit
at tinitirhan ng mga sundalo ni Napoleon ay nadamay sa sunog kaya
nawalan sila ng pananggalang sa malamig na klima.
Ang Pagkatalo ng France
 Napilitan si Napoleon na pabalikin ang kaniyang hukbo sa France dahil sa
nakamamatay na lamig sa Russia.
 Karamihan sa natirang mga sundalo na kaniyang nakasama sa Battle of
Borodino ay namatay naman sa kanilang paglalakbay pagbalik sa France.
 Sila ay namatay dahil sa gutom, sa lamig ng klima o napatay ng mga
Russians.
 Mga 20,000 sundalong Pranses na lamang ang nakabalik nang maluwalhati
sa France
 1813 – nasakop ng mga British ang Timog France at ang pinagsanib na
puwersa ng mga Ruso at Austrian ang sumakop naman sa HilagangFrance
 Napulbos ang hukbo ng mga Pranses sa Digmaan sa Leipzig at unti-unting
bumagsak ang imperyong itinayo ni Napoleon
Pagkamatay ni Napoleon Bonaparte
 Pebrero 1815 – Nakatakas si Napoleon sa Elba at nakabalik sa France
 Bumuo na muli siya ng isang hukbo at nagmartsa patungong Paris upang
agawin ang trono sa haring si Louis XVIII
 Muling nagkaisa ang alyansang unang tumalo kay Bonaparte at naglunsad
ng digmaan laban sa kaniya. Nangyari ang labanan sa Waterloo na
matatagpuan sa Netherlands
 Hunyo 22 – sumuko si Napoleon sa mga British. Natapos na rin ang
kanyang ‘Isang Daang Araw’
 Siya ay ipinatapon sa isla ng St. Helena. Ito ang lugar na kaniyang
kinamatayan noong 1821 na batay sa mga bagong pagsusuri ay dahil sa
arsenic poisoning
Bunga ng Rebolusyon
John B Harrison
- isang mananalaysay
- ‘Tulad ito ng kahon ni Pandora na nang mabuksan ay nagpakawala ng
mga kaisipang nakagimbal at nakaimpluwensiya sa halos lahat ng sulok
ng daigdig.’
PAGSIBOL NG NASYONALISMO SA IBA’T IBANG BAHAGI NG DAIGDIG
Pag-unlad ng Nasyonalismo sa Soviet Union
Soviet Union o Russia
- pinakamalaking bansa sa daigdig
- Isa itong malawak na lupain na sumasakop sa dalawang lupalop ng Asia
at Europe
- Halos doble ang laki nito sa Estados Unidos.
 988 – ipinalaganap ni Vladimir I sa Russia ang Kristiyanismong Griyego
(Orthodox) kaya tinawag siyang Vladimir the Saint
 Tartar o Mongol – dumating sila mula sa Asia at sinakop ang mga
mamamayan ng Russia nang mahigit sa 200 taon noong Ika-13 siglo.
 Nag-iwan ng mga bakas sa pananalita, pananamit at kaugalian ng Ruso ang
nasabing panahon ng pananakop.
 Naging tagapagligtas ng Russia si Ivan the Great, tumalo at nakapagbagsak
sa mga Tartar sa labanan ng Oka
Himagsikang Ruso
 Isa sa mga himagsikang nakagimbal sa daigdig ang rebolusyon ng mga
Ruso na naganap noong unang bahagi ng ika-20 siglo
 ang mga industriya ay nasa ilalim ng pamamahala ng czar
[Type the company address]
 Dahil sa paghihigpit ng pulisya, lumikas ang mga intelektwal na Ruso
patungo sa kanlurang Europe at doon nila nakatagpo ang mga disipulo ni
Karl Marx at Friedrich Engels
 Nagkaroon ng alitan ang pinakamasugid na tauhan- sina Josef Stalin at
Leon Trotsky-tungkol sa kahalili ni Lenin at kung aling alituntunin ang
dapat sundin ng Russia
 Trotsky – ang may paniniwalang dapat ikalat agad ang komunismo sa
pamamagitan ng rebolusyong pandaigdig
 Stalin – hindi ito napapanahon dahil mahina pa ang Russia. Nagtagumpay
si Stalin at napilitang tumakas si Trotsky. Nanirahan siya sa Mexico at doon
namatay noong 1940
 October Revolution – Pinasimulan ng mga komunistang Soviet
 Sa unang pagkakataon, nagkaisa ang mga Ruso, nagapi ang mga czar at
nagwakas ang aristokrasya sa bansa
 Napalitan ito ng diktadurya ng Partido Komunista
 Noong Unang Digmaang Pandaigdig, sumanib ang bansa sa Alyado
 Noong 1923, naging Soviet Union ang pangalan ng bansa
 Namatay si Lenin at naghari si Stalin.
Nasyonalismo sa Latin America
 Ang bawat isa sa 20 bansa sa Latin America ay pinamayanihan ng
makabansang damdamin
 May ilang mga tao ang nagkakamaling tawaging bansa ang Latin America.
 Maraming mga Latin Americans ang nagsasalita ng Espanyol at Katoliko
Romano ang pananampalataya
 Nakatulong ang heograpiya ng Latin America sa pagpapaliwanag kung
bakit ito umunlad bilang hiwa-hiwalay na bansa
 Inihihiwalay ang Chile sa hanay ng Bundok Andes at ng Disyerto ng
Atacama
 Nakalubog ang Paraguay sa malalim na gubat
 Nahahati ng mga talampas at bulkan ang Bolivia mula kanluran
 Nahihiwalay sa isa’t-isa ang Colombia, Venezuela at Ecuador, ng mga
bahagi ng Bundok Andes
 Nakahiwalay ang Argentina sa Uruguay dahil sa Rio de Plata at mga bahagi
nito
 Ang Ilog Orinoci ang naging hangganan ng Colombia at Venezuela. Nasa
timog Brazil ang pinakamalaking ilog sa daigdig, ang Amazon
 Ang mga bundok, gubat, ilog at ang Dagat Caribbean ay nakatutulong na
paghiwa-hiwalayin ang mga ito sa iba’t ibang bansa.
Ang mga Creole
 Creole – mga ipinanganak sa Bagong Daigdig na may lahing Europeo
 Minamaliit ang mga bansang Latin America na creole ang populasyon,
tulad ng Argentina na may populasyong Indian at iba’t-ibang lahi
 Sa magkahalong populasyon, kasama ang mga mestizo (Espanyol at
Indian), zambo (Indian at ibang lahi) at mulatto (puti at ibang lahi)
 Latin Amerikano – nagsasalita ng Espanyol
 taga-Brazil – nagsasalita ng Portuges
 taga-Haiti – nagsasalita ng Pranses
 maraming Indian ang nagsasalita ng kanilang katutubong wika
Simon Bolivar – Isang creole na nagnais na palayain ang Timog Amerika laban
sa mga mananakop
Francisco de Miranda
- isang Venezuela
- siya ay nag-alsa laban sa mga Espanyol noong 1811 ngunit hindi siya
nagtagumpay na matamo ang kalayaan ng Venezuela mula sa Spain
- Noong 1816, namatay na may sama ng loob si Miranda sa isang
bartolina ng mga Espanyol. Matapos nito’y pinamunuan ni Bolivar ang
kilusan para sa kalayaan sa hilagang bahagi ng Timog Amerika
- Noong 1819, pagkatapos na mapalaya ang Venezuela, ginulat niya ang
mga Espanyol nang magdaan sa Andes ang kaniyang hukbo.
- Ang tagumpay niya ay humantong sa pagtatatag ng Great Colombia (ang
buong hilagang pampang ng South America).
- Tinawag siyang tagapagpalaya o liberator at pagkatapos, naging
pangulo
- Limang taon ang nakalipas, tinalo ng kaniyang heneral, si Antonio Jose
de Sucre, ang mga Espanyol sa labanan ng Ayacucho sa Peruvian Andes.
Jose de San Martin (1778-1850)
- ang sumunod sa pagtataboy sa mga Espanyol sa Argentina.
- Katulad din ni Bolivar, namuno siya sa kaniyang grupo sa Andes.
- Tumulong ito sa liberasyon ng Chile, gayundin sa Peru.
- Mayroon din siyang heneral na tulad ni Bernard o’Higgins, isang Chileno.
[Type the company address]