Professional Documents
Culture Documents
bansa
Bourgeoisie - isang sistema na ang pangunahing mga layunin ay politikal
- Ang mga layuning ito ay ang magkaroon ng malaking kitang
- iniuugnay sa mga mamamayan ng mga bayan sa medieval France
magbibigay-daan upang ang hari ay makapagpagawa ng mga
na binubuo ng mga artisan at mangangalakal
barko, mapondohan ang kaniyang hukbo, at magkaroon ng
- Sa pag-usbong ng mga bayan at lungsod, ito ay ginamit upang
pamahalaang katatakutan at rerespetuhin ng buong daigdig
tukuyin ang gitnang uri ng France at iba pang mga bansa sa
Europe Bullionism
Artisano – mga manggagawang may kasanayan sa paggawa ng mga - doktrinang sentral sa teorya ng merkantilismo
kagamitang maaaring may partikular na gamit o pandekorasyon lamang - Sa ilalim ng doktrinang ito, ang tagumpay ng isang bansa ay
masusukat sa dami ng mahahalagang metal sa loob ng
Landlord – panginoong may lupa at nasa ilalim naman nila ang mga
hangganan nito
magsasaka
- Hango ang ideyang ito sa karanasan ng Spain na yumaman at
naging makapangyarihan dahil sa mahahalagang metal na
Malaki ang pagkakaiba ng pamumuhay ng mga bourgeoisie sa
nanggaling sa mga kolonya nito sa South America at Central
pamumuhay ng aristokrasya, mga magsasaka, o ng mga pari
America
Ang daigdig nila ay hindi ang manor o simbahan kundi ang
Ang isang bansang walang kakayahang makakuha ng ginto at
pamilihan
pilak nang madalian ay dapat na mas paunlarin pa ang kalakalan
Hindi nakatali ang mga kasapi ng uring ito sa mga panginoong
nito sa iba pang bansa
may lupa
Kung titiyakin lamang ng pamahalaan na mas marami ang
Ang kanilang yaman ay hindi nanggaling sa lupa kundi sa
iniluluwas kaysa inaangkat, mas maraming ginto at pilak ang
industriya at kalakalan. Ang mga artisan, halimbawa, ay
papasok sa bansa. Sa gayong paraan, mapananatili nito ang
naninirahan sa mga nabuong pamayanan
kalamangan sa balance ng kalakalan.
Hindi sila nakadepende sa sistemang piyudal at binanayaran sila
sa kanilang paggawa. Nasyonalismong Ekonomiko
Ika-17 siglo – naging isang makapangyarihang puwersa ang bourgeoisie sa - Isang elemento ng merkantilismo na nakatulong sa pagkabuo at
Europe. Binubuo sila ng mga mangangalakal, banker (nagmamay-ari o paglakas ng mga nation-state
namamahala ng bangko), mga shipowner (nagmamay-ari ng mga barko), - kayang tustusan ng isang bansa ang sarili nitong pangangailangan
mga pangunahing mamumuhunan, at mga negosyante sa pamamagitan ng pagtataas sa dami ng iniluluwas na produkto,
hindi na aasa ang bansa sa mga produktong dayuhan
Ang kapangyarihan ng bourgeoisie ay bunga ng kayamanan at
pakikipag-alyansa sa hari laban sa mga landlord PAGTATATAG NG NATIONAL MONARCHY
Subalit ang kanilang kapangyarihan sa nasabing panahon ay
pang-ekonomiya lamang - Ang hari na dating mahina ang kapangyarihan ay unti-unting
Maiuugat ang English Revolution, American Revolution, at French namayagpag sa pamamagitan ng pagpapalawak ng teritoryo at
Revolution sa pagnanais ng bourgeoisie na palayain ang sarili pagbubuo ng matatag na sentralisadong pamahalaan
mula sa anino ng piyudalismo, sa pakikialam ng monarkiya sa - Humirang siya ng mga mamamayang nagpatupad ng batas at
personal na kalayaan, at sa karapatan sa kalakalan at pagmamay- nagsagawa ng paglilitis at pagpaparusa sa korte ng palasyo
ari - Bilang resulta, ang katapatan ng mamamayan ay lumipat mula sa
panginoong may lupa tungo sa pamahalaan na may kakayahang
Ika-18 siglo – Sinuportahan ng bourgeoisie ang mga prinsipyo ng protektahan sila
konstitusyonalidad at likas na karapatan (natural right) laban sa banal na - Handa silang magbayad ng buwis para sa proteksiyong ito
karapatan (divine right) at laban sa pribilehiyong tinatamasa ng - Sa pamamagitan ng buwis, nagkaroon ng pondo ang hari upang
aristokrasya magbayad ng mga sundalo
- Dahil dito, nakalaya ang hari mula sa proteksiyon na dating
Konstitusyonalidad – Isang kondisyon kung saan ang isang tao, grupo ng
ibinibigay ng mga knight ng panginoong maylupa
tao, o bansa ay kumikilos batay sa isinasaad ng konstitusyon o saligang
- Dahil ang katapatan ng mga sundalo ay nasa hari, maaari silang
batas
gamitin ng hari laban sa mga knight ng panginoong maylupa kung
Likas na karapatan – Unibersal na karapatan gaya ng karapatang mabuhay kinakailangan
at karapatang mabuhay nang may kalayaan - Bukod dito, maaari nang humirang ang hari ng mga edukadong
mamamayan bilang kolektor ng buwis, hukom, sekretarya, at
Banal na karapatan – Nagtatakda na ang hari ay hindi napapasailalim sa administrador
anumang kapangyarihan niya ay nanggagaling sa diyos
PAG-USBONG NG MGA NATION-STATE
Ika-19 siglo – Nagkaroon lamang ng politikal na kapangyarihan ang
bourgeoisie. Nagkamit sila ng mga karapatang politikal, panrelihiyon, at Nation State
sibil sa pamamagitan ng pagtataguyod sa liberalismo
- tumutukoy sa isang estado na pinananahanan ng mga
Liberalismo – Paniniwalang nag-ugat sa Europe na binibigyang-diin ang mamamayan na may magkakatulad na wika, kultura, relihiyon,
karapatan ng indibidwal. Dapat magkaroon ng kalayaan ang indibidwal sa at kasaysayan
larangan ng pag-iisip at lagyan ng limitasyon ang kapangyarihan ng - Bukod sa pagiging nasyon, isa rin silang estado sapagkat
pamahalaan at relihiyon nananahan sila sa isang tiyak na teritoryo at may pamahalaan
silang may soberanidad o kasarinlan
MERKANTILISMO - Isa silang nagkakaisang lahi na may katapatan sa kanilang bansa
1
pagkakaroon ng sentralisadong pamahalaan sa ilalim ng isang sistema ng pagbubuwis sa England
pambansang monarkiya na may kakayahan at kapangyarihan na
magpatupad ng batas sa buong nasasakupan -FRANCE-
May mga bagong institusyon na umusbong bunga ng pagiging
771 CE – napasakamay ni Charlemagne ang kaharian ng France
nation-state. Isa rito ang pagkabuo ng isang hukbo ng mga
propesyunal na sundalo na tapat sa hari.
ginawa ni Charlemagne ang lahat upang mapanatili ang
Tungkulin ng hukbo na palawigin ang teritoryo at kapangyarihan kasarinlan ng France at mapalawak ang teritoryo nito sa
ng monarkiya kahit mangahulugan ito ng digmaan. pamamagitan ng kanyang hukbong military
Nagsimula rin ang institusyon ng burukrasya sa mga opisyal o si Charlemagne ang naglunsad ng unang kontra-atake laban sa
kawani na may kasanayan para patakbuhin ang pamahalaan ayon mga Muslim sa Spain
sa kautusan ng monarkiya.
Kabilang sa katungkulan ng mga opisyal at kawani ang 814 CE – namatay si Charlemagne
pangongolekta ng buwis, pagpapatupad ng batas, at
pagkakaloob ng hustisya. Louis the Pious – anak ni Charlemagne na pinamanahan niya ng kanyang
Nabuo sa Europe ang mga bagong institusyong pampolitika, imperyo
panlipunan, at pang-ekonomiya.
Ang paglakas ng Europe ay nagbigay-daan din sa pagpapalawak Treaty of Verdun – sa pamamagitan nito, ang tatlong anak ni Louis ang
nito ng impluwensiya. naghati sa imperyo ni Charlemagne
Naganap ito sa panghihimasok at pananakop ng mga Europeong
dahil sa alitan ng mga apo ni Charlemagne, humina ang
nation-state sa Asya, America, at nang kinalaunan, sa Africa.
imperyong itinatag niya
-ENGLAND- tuluyang bumagsak ito sa pagdating ng mga bagong mananalakay
sa Europe – ang mga Magyar, Muslim, at Viking
1066 – sinakop ng mga Norman ang Anglo-Saxon England napalawak ang teritoryo ng France mula kay Louis VI hanggang
kay Philip Augustus
William the Conqueror
Louis IX - lalo pang napatatag ang kapangyarihan ng hari sa ilalim niya
- duke ng Normandy
- gumawa ng paraan upang makapagtatag ng kapangyarihan sa sa pamamagitan ng digmaan at pagpapakasal ay nadagdagan
bagong nasasakupan pang lalo ang lupain ng kaharian
- ginawa niya ito sa pamamagitan ng pag-angkin sa 1/6 na bahagi upang madagdagan ang kaban ng yaman, nagpatupad din ng
ng kabuuang lupain habang ang nalalabi ay ipinamahagi niya sa sistema sa pagbubuwis kung saan pati ang Simbahan ay
mga noble na Norman na nangako sa kanya ng katapatan at binubuwisan
proteksiyon napalawak din ang kapangyarihan ng hari dahil ang mga away ng
- upang matiyak na hindi siya malalamangan ng mga noble sa hari at ng mga vassal ay nilitis sa mga hukumang itinatag ng hari
kapangyarihan, pinanatili niya ang ilang administratibong
tradisyon tulad ng paghahati sa teritoryo sa mga shire PAG LAKAS NG SIMBAHAN AT PAPEL NITO SA PAGLAKAS NG EUROPE
shire – administratibong distrito na pinamumunuan ng sheriff o ahente ng 1073 - naging mas makapangyarihan ang Simbahan nang itakda ni Papa
hari Gregory VII na ang lipunan ay bahagi ng kaayusang banal na napapasailalim
sa batas ng Diyos
upang malaman kung gaano karami ang makukuha mula sa mga
mamamayan, ipinag-utos ni William ang pagsasagawa ng sensus Papa
sa mga tao at ari-arian sa bawat pamayanan
- may pinakamataas na kapangyarihan sa pananampalataya at
Domesday Book doktrina
- ang lahat ng Obispo ay dapat na mapasailalim sa kanya, gayundin
- makikita ang resulta ng sensus ang mga hari na ang kapangyarihan ay dapat lamang diumanong
- nakalista dito ang bilang ng mga magsasaka, hayop, at kagamitan gamitin sa layuning Kristiyano
sa pagsasaka - May karapatan ang Papa na tanggalin sa hari ang karapatang
mamuno kung hindi tumupad ang hari sa kanyang obligasyong
1215 – nag-alsa ang mga panginoong maylupa upang matiyak na hindi Kristiyano
magmamalabis sa kapangyarihan ang hari at pinilit ang hari noon na si John
na lagdaan ang Magna Carta Investiture Controversy – sumasalamin sa tunggalian ng interes ng
Simbahan at pamahalaan kaugnay ng mga ideya ni Papa Gregory VII
Magna Carta
Henry IV
- dokumentong ginawang panuntunan at batayan ng mga English
sa lahat ng usapin patungkol sa kalayaan at mga karapatan ng - Hindi nagustuhan ng Haring German na si ang ideya ni Papa
mga mamamayan Gregory VII
- nakasaad dito na hindi maaaring makulong ang isang tao nang - Para sa kanya, ang relihiyong panatisismo ni Papa Gregory VII ay
hindi dumaraan sa angkop na paglilitis tuwirang nakaapekto sa mga kaugalian at usaping politikal sa
- hindi rin maaaring itaas ng hari ang buwis nang hindi Germany
pinahihintulutang ng Great Council - Dahil dito, humingi siya ng tulong sa mga obispong German na
pababain na sa puwesto ang Papa
Great Council – institusyon na nagpapatibay ng mga plano ng hari tungkol
sa pagbubuwis, ito ay binubuo ng mga baron at Obispo Bilang tugon, idineklara ng Papa na ekskomulgado si Henry IV sa
Simbahang Katoliko
1295 – naitatag ang Parlamento na nahahati sa House of Lords (Obispo at
Hiniling ng hari na alisin ang ekskomulgasyon sa kaniya
nobility) at House of Commons (kabalyero at bourgeoisie)
2
2. bilang panahon ng transisyon mula sa Middle Ages tungo sa
1077- tumayo si Henry IV nang nakayapak sa labas ng palasyo ng Canossa Modern Period o Modernong Panahon.
sa hilagang Italya ng tatlong araw. Hiniling niya na alisin na ang parusang
ekskomulgasyon BAKIT SA ITALY?
Monopolisado rin ng hilagang Italy ang kalakalan sa pagitan ng MGA AMBAG NG RENAISSANCE SA IBA’T IBANG LARANGAN
Asya at Europe
Ilan sa mga lungsod-estadong umusbong ay ang Milan, Florence, -Sa Larangan ng Sining at Panitikan-
Venice, Mantua, Ferrara, Padua, Bologna, at Genoa
Ang yaman ng mga lungsod-estado na ito ay hindi nakasalalay sa Manunulat Naambag
lupa kundi sa kalakalan at industriya “Ama ng Humanismo”
kung nangangailangan ng pera ang Papa, hari, o panginoong Francesco Petrarch Pinakamahalagang sinulat niya sa Italyano ang
maylupa, nanghihiram sila sa mga mangangalakal at banker ng (1304-1374). “Songbook,” isang koleksiyon ng mga sonata ng
pag-ibig sa pinakakamahal niyang si Laura
mga lungsod-estado na ito
Matalik na kaibigan ni Petrarch. Ang kaniyang
Medici sa Florence – halimbawa ng isang pamilya ng mangangalakal at pinakamahusay na panitikang piyesa ay ang
Goivanni Boccacio
banker. “Decameron”, isang tanyag na koleksyon na
(1313-1375) nagtataglay ng isandaang (100) nakatatawang
salaysay
“Makata ng mga Makata”
Renaissance Naging tanyag na manunulat sa Ginintuang
William Shakespeare Panahon ng England sa pamumuno ni Reyna
- nangangahulugang “muling pagsilang” o rebirth (1564-1616) Elizabeth I. Ilan sa mga sinulat niya ang mga walang
- isinilang sa pagtatapos ng Middle Ages sa huling bahagi ng ika-14 kamatayang dula gaya ng: Julius Caesar, Romeo at
na siglo Juliet, Hamlet, Anthony at Cleopatra at Scarlet.
“Prinsipe ng mga Humanista.”
Desiderious Erasmus May-akda ng “In Praise of Folly” kung saan tinuligsa
Maaari itong ilarawan sa dalawang paraan: niya ang hindi mabuting gawa ng mga pari at mga
(c.1466-1536).
karaniwang tao.
1. bilang kilusang kultural o intelektuwal na nagtangkang ibalik ang Nicollo Machievelli Isang diplomatikong manunulat na taga Florence,
kagandahan ng sinaunang kulturang Greek at Roman sa (1469-1527). Italia. May-akda ng “The Prince.”Napapaloob sa
aklat na ito ang dalawang prinsipyo:
pamamagitan ng pag-aaral sa panitikan at kultura ng mga
“Ang layunin ay nagbibigay matuwid sa
nasabing sibilisasyon pamamaraan.”
3
“Wasto ang nilikha ng lakas.” Kababaihan sa Renaissance Naambag
Sa larangan ng panitikan, isinulat niya ang nobelang may akda ng Dialogue on Adam
“Don Quixote de la Mancha, aklat na kumukutya at and Eve (1451) at Oration on the
Miguel de Cervantes
ginagawang katawa-tawa sa kasaysayan ang
(1547-1616). Life of St. Jerome (1453) na
kabayanihan ng mga kabalyero noong Medieval Isotta Nogarola ng Verona
Period kakikitaan ng kaniyang kahusayan
sa pag-unawa sa mga isyung
teolohikal
-Sa Larangan ng Pinta at Sining- bago mamatay sa gulang na 30 ay
isinulong ang isang makabuluhang
Laura Cereta mula sa Brescia
pagtatanggol sa pag-aaral na
humanistiko para sa kababaihan.
Naambag Veronica Franco mula sa Venice at Sa pagsulat ng tula, mahahalagang
Pintor
- pinakasikat na iskultor ng Renaissance
si Vittoria Colonna mula sa Rome personalidad ng Renaissance
- ang una niyang obra maestra ay ang estatwa ni Sofonisba Anguissola mula Pintor
David Cremona may likha ng Self-Portrait (1554)
- sa paanyaya ni Papa Julius II ipininta niya sa Pintor
Sistine Chapel ng Katedral ng Batikano ang anak ni Orazio, na nagpinta ng
Michelangelo Bounarotti
kuwento sa Banal na Kasulatan tungkol sa Judith and Her Maidservant with
(1475-1564). pinagmulan ng sandaigdaigan hanggang sa Artemisia Gentileschi
the Head of Holoferness (1625) at
pagbaha
- Pinakamaganda at pinakabantog niyang likha ang
Self-Portrait as the Allegory of
La Pieta, isang estatwa ni Kristo pagkatapos ng Painting (1630)
Kaniyang Krusipiksyon.
- “Huling Hapunan” (The Last Supper) – ang hindi
makakalimutang obra maestra, na nagpakita ng Ang Repormasyon
huling hapunan ni Kristo kasama ang Kaniyang
labindalawang disipulo
Leonardo da Vinci (1452- tawag sa mga kaganapan na yumanig sa kakristyanuhan mula ika-14
- Isang henyong maraming nalalaman sa iba’t ibang
1519) larangan
hanggang ika-17 na dantaon na humantong sa pagkakahati ng
- Hindi lang siya kilalang pintor, kundi isa ring simbahang Kristiyano
arkitekto, iskultor, inhinyero, imbentor, siyentista, Dito nagsimula ang paghihiwalay ng mga Protestante sa simbahang
musikero at pilosoper Katoliko Romano
- “Ganap na Pintor” sinimulan nila ang pagbabago sa sariling relihiyon nang hindi binabago
- “Perpektong Pintor” ang kanilang doktrina.
- Pinakamahusay na pintor ng Renaissance
Raphael Santi (1483- - Kilala sa pagkakatugma at balanse o proporsiyon ng
Martin Luther
1520) kanyang mga likha
- Ilan sa kaniyang tanyag na gawa ang Obra
Maestrang “Sistine Madonna”, “Madonna and the Ama ng Protestanteng Paghihimagsik
Child” at “Alba Madonna.” Isang mongheng Augustinian at naging Propesor ng Teolohiya sa
Unibersidad ng Wittenberg
Ipinanganak noong Nobyembre 10, 1483, sa Eisleben, Germany
Ama: Hans Luther – isang magsasaka na naging minero ng tanso
-Agham sa Panahon ng Renaissance- Ina: Margareth Linderman – mula sa isang pamilyang kabilang sa gitnang
uri
Siyentista Naambag
- Inilahad ang Teoryang Heliocentric; nabagabag at nagsimulang magduda nang mabasa niya ang kaibahan ng
- “Sa pag-ikot ng daigdig sa aksis nito, kasabay ng ibang katuruan ng simbahan sa katuruan ng Bibliya tungkol sa kaligtasan….
Nicolas Copernicus planeta, umiikot ito sa paligid ng araw.” ”Ang pagpapawalang sala ng Diyos sa mga tao ay nagsisimula sa
(1473-1543) - Pinasungalingan ng teoryang ito ang tradisyonal na pag- pananampalataya, at naging ganap sa pamamagitan ng
iisip na ang mundo ang sentro ng sansinukob, na pananampalataya” (Roman 1:17).
matagal ding tinangkilik ng simbahan Ang pag-aalinlangan at pagdududa ni Martin Luther sa bisa at
- Isang astronomo at matematiko, noong 1610
kapangyarihan ng mga relikya ay kaniyang napatunayan sa pagdalaw
Galileo Galilei - Malaki ang naitulong ng kaniyang na imbentong
teleskopyo para mapatotohanan ang Teoryang
niya sa Rome noong 1571
(1564-1642)
Copernican. Nagpasiklab ng galit ni Luther ang kasuklam-suklam na gawain ng
- Ang higante ng siyentipikong Renaissance simbahan, ang pagbenta ng indulhensiya, kapirasong papel na nagsasaad
- Sang-ayon sa kaniyang “Batas ng Universal at nagpalabas na ang grasya ng Diyos na maaaring ipagbili at bilhin para
Gravitation,” ang bawat planeta ay may kaniya- sa kapatawaran at kaligtasan ng tao
kaniyang lakas ng grabitasyon at siyang dahilan kung Ang hindi pagsang-ayon ni Luther sa patakaran ng simbahan tungkol sa
bakit nasa wastong lugar ang kanilang pag-inog. pagkamit ng indulhensiya, ang nagtulak sa kaniya para ipaskil sa pintuan
- Ipinaliwanag niya na ang grabitasyong ito ang dahilan
Sir Isaac Newton ng simbahan, noong ika-31 ng Oktubre, 1517 ang kaniyang “Siyamnapu’t
kung bakit bumabalik sa lupa ang isang bagay na
(1642-1727) inihagis pataas limang Proposisyon” (Ninety-five theses)
- Tinatayang ang pag-usbong ng Renaissance ay hindi
natatapos sa panahon na kung saan nakilala ang mga
nabanggit na siyentipiko bagkus ito ay nagpapatuloy Kumalat sa iba’t ibang bayan ng Alemanya ang kapangyarihan ni Luther
magpakailanman hangga’t ang tao ay naghahanap at
1529 – nagbigay ang mga sumusuportang estado at bayang Aleman ng
naghahangad ng kasagutan sa kaniyang mga tanong
isang “protestasyon”
Protestasyon – ang pinagmulan ng salitang “Protestante” sa emperador
ika-14 - ika-16 na siglo – sinasabing panahon na kung saan kakikitaan ng ng Banal na Imperyong Romano na nananawagan sa pagwawakas sa
mga pagbabago mula sa madilim na anino ng kalagitnaang panahon paghihimagsik ng simbahan
patungo sa Modernong Panahon Protestante – ang mga sumasalungat sa mga mamamayang Katoliko
Pagkatapos ng ilang taong alitan ng Protestante at Katoliko Romano na
Ang mga pangyayaring naganap sa panahon ng Renaissance ay
hanggang humantong sa digmaan
nagbigay daan sa pagyaman ng kabihasnan ng daigdig dulot ng
Charles V – tinapos niya ang panrelihiyong digmaan sa pamamagitan ng
malawak at maunlad na mga pag-aaral, pagmamasid at
paglagda sa “Kapayapaang Augsburg” noong 1555
pananaliksik.
Kapayapaang Augsburg – Nasasaad sa dito na kilalanin ang
ANG KABABAIHAN SA RENAISSANCE kapangyarihan ng mga hari o namumuno na malayang pumili ng
relihiyon ang kanilang nasasakupan
4
KONTRA-REPORMASYON
St. Ignatius de Loyola – itinatag niya ang Society of Jesus noong 1514.