Professional Documents
Culture Documents
● bourgeoisie - terminong ay iniuugnay sa mga mamamayan ng mga bayan barko, mapondohan ang kaniyang hukbo, at magkaroon ng pamahalaang
sa medieval France na binubuo ng mga artisan at mangangalakal. katatakutan at rerespetuhin ng buong daigdig.
✓ Malaki ang pagkakaiba ng kanilang pamumuhay sa pamumuhay ng ● Ang doktrinang - ay sentral sa teorya ng merkantilismo. Sa ilalim ng
aristokrasya, mga magsasaka, o ng mga pari. doktrinang ito, ang tagumpay ng isang bansa ay masusukat sa dami ng
✓ Ang daigdig nila ay hindi ang manor o simbahan kundi ang pamilihan mahahalagang metal sa loob ng hangganan nito. Ibig sabihin, kung mas maraming
✓ Hindi nakatali ang mga kasapi ng uring ito sa mga panginoong may lupa ginto at pilak ang makukuha ng isang bansa, mas maraming pera ang malilikom nito
✓ Ang kanilang yaman ay hindi nanggaling sa lupa kundi sa industriya at bilang buwis. Nangangahulugan ito na mas magiging mayaman at makapangyarihan
kalakalan ang naturang bansa.
✓ Sa huling bahagi ng ika-17 siglo, naging isang makapangyarihang puwersa ang ● Hango ang ideyang ito sa karanasan ng Spain na yumaman at naging
bourgeoisie sa Europe. Binubuo sila ng mga mangangalakal, banker makapangyarihan dahil sa mahahalagang metal na nanggaling sa mga kolonya nito
(nagmamay-ari o namamahala ng bangko), mga shipower (nagmamay-ari ng sa South America at Central America. Gayundin, kinailangan nila ng mga kolonyang
mga barko), mga pangunahing mamumuhunan, at mga negosyante. Hindi na magkakaloob ng mga ginto at pilak.
kabilang sa kanila ang mga artisano na sa panahong ito ay maiuuri na sa mga ✓ Ang isang bansang walang kakayahang makakuha ng ginto at pilak
manggagawa. Ang kapangyarihan ng bourgeoisie ay bunga ng kayamanan at nang madalian ay dapat na mas paunlarin pa ang kalakalan nito sa iba pang
pakikipag-alyansa sa hari laban sa mga landlord. Subalit ang kanilang bansa. Kung titiyakin lamang ng pamahalaan na mas marami ang iniluluwas
kapangyarihan sa nasabing panahon ay pang-ekonomiya lamang. Maiuugat kaysa inaangkat, mas maraming ginto at pilak ang papasok sa bansa. Sa
ang English Revolution, American Revolution, at French Revolution sa gayong paraan, mapananatili nito ang kalamangan sa balance ng kalakalan.
pagnanais ng bourgeoisie na palayain ang sarili mula sa anino ng piyudalismo, ● nasyonalismong ekonomiko - Isang elemento ng merkantilismo na
sa pakikialam ng monarkiya sa personal na kalayaan, at sa karapatan sa nakatulong sa pagkabuo at paglakas ng mga nation-state. Ibig sabihin nito, kayang
kalakalan at pagmamay-ari. tustusan ng isang bansa ang sarili nitong pangangailangan. Sa pamamagitan ng
✓ Nagkaroon lamang ng politikal na kapangyarihan ang mga bourgeoisie pagtataas sa dami ng iniluluwas na produkto, hindi na aasa ang bansa sa mga
pagdating ng ika-19 na siglo. Nagkamit sila ng karapatang politikal, produktong dayuhan.
panrelihiyon, at sibil sa pamamagitan ng pagtataguyod ng liberalismo.
● artisan - mga manggagawang may kasanayan sa paggawa ng mga PAGTATATAG NG NATIONAL MONARCHY
kagamitang maaaring may partikular na gamit o pandekorasyon lamang. Malaki ang naitulong ng pagtatatag nito sa paglakas ng Europe. Matatandaan
✓ naninirahan sa mga nabuong pamayanan na sa panahon ng piyudalismo, walang sentralisadong pamahalaan. Mahina ang
✓ Hindi sila nakadepende sa sistemang piyudal at binabayaran sila sa kanilang kapangyarihan ng hari. Ang naghahari ay ang mga noble na sila ring mga panginoong
paggawa. maylupa. Ang hari ay itinuturing lamang na pangunahing panginoong may lupa.
Subalit nabago ang katayuan ng monarkiya sa tulong ng mga bourgeoisie. Ang
MERKANTILISMO hari na dating mahina ang kapangyarihan ay unti-unting namayagpag sa pamamagitan
● Ang pag-unlad ng isang bagong doktrinang ito ay nakatulong din sa ng pagpapalawak ng teritoryo at pagbubuo ng matatag na sentralisadong pamahalaan.
pagkabuo at paglakas ng mga nation-state sa Europe. Humirang siya ng mga mamamayang nagpatupad ng batas at nagsagawa ng paglilitis at
● Nabuo ang prinsipyo upang itaguyod ang kaunlarang pang-ekonomiya at pagpaparusa sa korte ng palasyo. Bilang resulta, ang katapatan ng mamamayan ay
kapangyarihang politikal ng isang bansa. lumipat mula sa panginoong maylupa tungo sa pamahalaan na may kakayahang
● Bagama’t kadalasang ikinakategorya bilang patakarang pang-ekonomiya, protektahan sila. Handa silang magbayad ng buwis para sa proteksiyong ito.
ito ay isang sistema na ang pangunahing mga layunin ay politikal; ang magkaroon
Sa pamamagitan ng buwis, nagkaroon ng pondo ang hari upang magbayad ng debosyon. Sa loob mismo ng Simbahan ay tinuligsa ang pang-aabuso ng mga hari na
mga sundalo. Dahil dito, nakalaya ang hari mula sa proteksiyon na dating ibinibigay ng naging dahilan upang lalong lumakas ang kapangyarihan ng Papa.
mga knight ng panginoong maylupa. Dahil ang katapatan ng mga sundalo ay nasa hari, Sa pagsapit ng 1073, naging mas makapangyarihan ang Simbahan nang itakda
maaari silang gamitin ng hari laban sa mga knight ng panginoong maylupa kung ni Papa Gregory VII na ang lipunan ay bahagi ng kaayusang banal na napapasailalim sa
kinakailangan. Bukod dito, maaari nang humirang ang hari ng mga edukadong batas ng Diyos. Bilang pinakamataas na lider-espiritwal at tagapagmana ng Simbahang
mamamayan bilang kolektor ng buwis, hukom, sekretarya, at administrador. Katoliko mula kay San Pedro, ang Papa ang may pinakamataas na kapangyarihan sa
pananampalataya at doktrina. Kaugnay nito, ang lahat ng Obispo ay dapat na
mapasailalim sa kanya, gayundin ang mga hari na ang kapangyarihan ay dapat lamang
diumanong gamitin sa layuning Kristiyano. May karapatan ang Papa na tanggalin sa hari
PAG-USBONG NG MGA NATION STATE ang karapatang mamuno kung hindi tumupad ang hari sa kanyang obligasyong
Sa pagbabago sa konsepto ng monarkiya. naitatag na rin ang mga batayan ng Kristiyano.
mga nation-state sa Europe. Ang nation-state ay tumutukoy sa isang estado na Ang Investiture Controversy ay sumasalamin sa tunggalian ng interes ng
pinananahanan ng mga mamamayan na may magkakatulad na wika, kultura, relihiyon, Simbahan at pamahalaan kaugnay ng mga ideya ni Papa Gregory VII. Hindi nagustuhan
at kasaysayan. Dahil sa kanilang pagkakahalintulad na kultural, ang mga mamamayan ng Haring German na si Henry IV ang ideya ni Papa Gregory VII. Para kay Henry, ang
ay isang nagkakaisang lahi. Bukod sa pagiging nasyon, isa rin silang estado sapagkat relihiyong panatisismo ni Papa Gregory VII ay tuwirang nakaapekto sa mga kaugalian at
nananahan sila sa isang tiyak na teritoryo at may o kasarinlan. Isa silang nagkakaisang usaping politikal sa Germany. Dahil dito, humingi ng tulong ss Henry IV sa mga obispong
lahi na may katapatan sa kanilang bansa. German na pababain na sa puwesto ang Papa. Bilang tugon, idineklara ng Papa na
Mahalagang katangian ng nation-state sa panahong ito ang pagkakaroon ng ekskomulgado si Henry IV sa Simbahang Katoliko. Hiniling ng hari na alisin ang
sentralisadong pamahalaan sa ilalim ng isang pambansang monarkiya na may ekskomulgasyon sa kaniya. Nang hindi ito gawin ng Papa, tumayo si Henry IV nang
kakayahan at kapangyarihan na magpatupad ng batas sa buong nasasakupan. May mga nakayapak sa labas ng palasyo ng Canossa sa hilagang Italya ng tatlong araw noong
bagong institusyon na umusbong bunga ng pagiging nation-state. Isa rito ang pagkabuo 1077. Hiniling niya na alisin na ang parusang ekskomulgasyon.
ng isang hukbo ng mga propesyunal na sundalo na tapat sa hari. Bagaman pinatawad din kalaunan ng Papa si Henry, ang nasabing insidente ay
Tungkulin ng hukbo na palawigin ang teritoryo at kapangyarihan ng monarkiya lalong nagpatibay sa kapangyarihan ng Simbahan. Kalaunan, upang malutas ang
kahit mangahulugan ito ng digmaan. Nagsimula rin ang institusyon ng burukrasya sa nasabing isyu, nagkaroon ng kompromiso sa pagitan ng Simbahan at ni Henry V. Ito ang
mga opisyal o kawani na may kasanayan para patakbuhin ang pamahalaan ayon sa tinatawag na Concordat of Worms noong 1122 na kumilala sa dalawang tungkulin ng
kautusan ng monarkiya. Kabilang sa katungkulan ng mga opisya at kawani ang Obispo bilang liderespiritwal ng Simbahan at panginoong maylupa. Kinilala nito ang
pangongolekta ng buwis, pagpapatupad ng batas, at pagkakaloob ng hustisya. Simbahan bilang isang nagsasariling institusyon na pinamumunuan ng Papa na hindi
Dahil sa makapangyarihan ang mga nation-state, nagpakita ng ibayong lakas napapasailalim sa sinumang hari.
ang Europe. Nabuo sa Europe ang mga bagong institusyong pampolitika, panlipunan, at
pang-ekonomiya. Ang paglakas ng Europe ay nagbigay-daan din sa pagpapalawak nito Ang simbahan ang pinakamakapangyarihang institusyon sa panahon ng Middle
ng impluwensiya. Naganap ito sa panghihimasok at pananakop ng mga Europeong Ages. Malawak ang lupang pag-aari nito. Ito ang nagtakda sa Europe ng pamantayan ng
nation-state sa Asya, America, at nang kinalaunan, sa Africa. paguugali at moralidad. Ito rin ang namahala sa edukasyon. Maging ang mga hari ay
kaya niyang utusan o pasunurin. Dahil sa kapangyarihan ng Simbahan, mahalaga ang
PAGLAKAS NG SIMBAHAN AT PAPEL NITO SA PAGLAKAS NG EUROPE naging papel nito sa paglakas ng Europe. Sa pangunguna ng Simbahan, nabuo ang
Habang nababawasan ang katapatan ng ordinaryong mamamayan sa mga imahen ng Europe bilang isang malawak na kabuuang Kristiyano – ang Republica
panginoong maylupa, nakikita naman nila ang Simbahan bilang bagong sentro ng Christiana na pinamumunuan ng mga hari sa patnubay ng Papa. Sa kabuuan, ang
Europe sa simula ng ika-11 siglo hanggang sa ika-13 siglo ay lumakas. Lumaki ang
populasyon, nanumbalik ang dating siglang pangkalakalan, umusbong ang mga lungsod ● Mahalagang papel ang ginampanan ng mga unibersidad sa Italy,
at kalaunan ay mga nation-state, at lumakas ang kapangyarihan ng Simbahan. Ang mga naitaguyod at napanatiling buhay ang kulturang klasikal at ang mga teolohiya at
salik na ito ang nagbigay-daan sa paglakas ng Europe at sa kaganapan sa mga susunod pilosopiyang kaalaman ng kabihasnang Griyego at Romano
na panahon.
ANG MGA HUMANISTA
PAG-USBONG NG RENAISSANCE Sa pagtatapos ng Middle Ages, nagkaroon ng bagong kapangyarihan ang mga
Sa pagtatapos ng Middle Ages sa huling bahagi ng ika-14 na siglo, isinilang ang hari samantalang ang kapangyarihan naman ng Simbahan ay sinimulang tuligsain. Ang
Renaissance. Ang Renaissance ay nangangahulugang “muling pagsilang” o rebirth. mga digmaan, epidemya, at suliraning pang-ekonomiya ay tuluyan nang nagwakas.
Maaari itong ilarawan sa dalawang paraan. Una, bilang kilusang kultural o intelektuwal Nagbigay-daan ang mga kaganapang ito sa pagsilang ng bagong pananaw na dulot ng
na nagtangkang ibalik ang kagandahan ng sinaunang kulturang Greek at Roman sa interes sa pag-aaral ng sinaunang Greece at Rome, ang humanismo.
pamamagitan ng pag-aaral sa panitikan at kultura ng mga nasabing sibilisasyon. Ang humanismo ay isang kilusang intelektuwal noong Renaissance na
Ikalawa, bilang panahon ng transisyon mula sa Middle Ages tungo sa Modern Period o naniniwalang dapat pagtuunan ng pansin ang klasikal na sibilisasyon ng Greece at
Modernong Panahon. Rome sa pag-aaral dahil naglalaman ito ng lahat ng aral na dapat matutuhan upang
Dahil sa pag-unlad sa agrikultura bunga ng mga pagbabago sa kagamitan at magkaroon ng isang moral at epektibong buhay.
pamamaraan sa pagtatanim, umunlad ang produksiyon sa Europe noong Middle Ages. Ang mga iskolar na nanguna sa pagaaral sa klasikal na sibilisasyon ng Greece
Humantong ito sa paglaki ng populasyon at pagdami ng pangangailangan ng mga at Rome ay tinawag na humanist o humanista, mula sa salitang Italian na
mamamayan na natugunan naman ng maunlad na kalakalan. Ang mga lungsod-estado nangangahulugang “guro ng humanidades, partikular ng wikang Latin.” Pinag-aaralan sa
sa hilagang Italy ay nakinabang sa kalakalang ito. Noong ika-11 hanggang ika-12 siglo, Humanities o Humanidades ang wikang Latin at Greek, Komposisyon,
umunlad ang mga ito bilang sentrong pangkalakalan at pananalapi sa Europe. Retorika, Kasaysayan, at Pilosopiya, at maging ang Matematika at Musika. Sa
Monopolisado rin ng hilagang Italy ang kalakalan sa pagitan ng Asya at Europe. Ilan sa pag-aaral ng mga ito, napagtanto ng mga humanista na dapat gawing modelo ang mga
mga lungsod-estadong umusbong ay ang Milan, Florence, Venice, Mantua, Ferrara, klasikal na ideyang matatagpuan sa mga asignaturang ito
Padua, Bologna, at Genoa. Ang yaman ng mga lungsod-estado na ito ay hindi
nakasalalay sa lupa kundi sa kalakalan at industriya. Sa katunayan, kung
nangangailangan ng pera ang Papa, hari, o panginoong maylupa, nanghihiram sila sa MGA AMBAG NG RENAISSANCE SA IBA’T IBANG LARANGAN
mga mangangalakal at banker ng mga lungsod-estado na ito. Ang mga Medici sa Sa Larangan ng Sining at Panitikan
Florence ay halimbawa ng isang pamilya ng mangangalakal at banker. 1. Francesco Petrarch (1304-1374). Ang “Ama ng Humanismo”.
Pinakamahalagang sinulat niya sa Italyano ang “Songbook,” isang koleksiyon ng
BAKIT SA ITALY? mga sonata ng pagibig sa pinakakamahal niyang si Laura.
● Itinuturing na isa sa maraming dahilan kung bakit naging tunay na 2. Goivanni Boccacio (1313-1375). Matalik na kaibigan ni Petrarch. Ang
sinilangan ng Renaissance ang Italy, ay magandang lokasyon nito. Dahil dito, kaniyang pinakamahusay na panitikang piyesa ay ang “Decameron”, isang tanyag
nagkaroon ng pagkakataon ang mga lungsod dito na makipagkalakalan sa na koleksyon na nagtataglay ng isandaang (100) nakatatawang salaysay
Kanlurang Asya at Europe. 3. William Shakespeare (1564-1616) Ang “Makata ng mga Makata.” Naging
● Italy ang pinagmulan ng kadakilaan ng sinaunang Rome at higit na may tanyag na manunulat sa Ginintuang Panahon ng England sa pamumuno ni Reyna
kaugnayan ang Italyano sa mga Romano kaysa Pagtataguyod ng mga maharlikang Elizabeth I. Ilan sa mga sinulat niya ang mga walang kamatayang dula gaya ng:
angkan sa mga taong mahusay sa sining at masigasig sa pag-aaral. Julius Caesar, Romeo at Juliet, Hamlet, Anthony at Cleopatra at Scarlet.
4. Desiderious Erasmus (c.1466-1536). “Prinsipe ng mga Humanista.” 2. Galileo Galilei (1564-1642). Isang astronomo at matematiko, noong 1610.
May-akda ng “In Praise of Folly” kung saan tinuligsa niya ang hindi mabuting gawa Malaki ang naitulong ng kaniyang na imbentong teleskopyo para
ng mga pari at mga karaniwang tao. mapatotohanan ang Teoryang Copernican.
5. Nicollo Machievelli (1469-1527). Isang diplomatikong manunulat na taga 3. Sir Isaac Newton (1642-1727). Ang higante ng siyentipikong Renaissance.
Florence, Italia. May-akda ng “The Prince.” Napapaloob sa aklat na ito ang Sang-ayon sa kaniyang “Batas ng Universal Gravitation,” ang bawat planeta ay
dalawang prinsipyo: “Ang layunin ay nagbibigay matuwid sa pamamaraan.” “Wasto may kaniya-kaniyang lakas ng grabitasyon at siyang dahilan kung bakit nasa
ang nilikha ng lakas.” wastong lugar ang kanilang paginog. Ipinaliwanag niya na ang grabitasyong ito
6. Miguel de Cervantes (1547-1616). Sa larangan ng panitikan, isinulat niya ang dahilan kung bakit bumabalik sa lupa ang isang bagay na inihagis pataas.
ang nobelang “Don Quixote de la Mancha,” aklat na kumukutya at ginagawang Tinatayang ang pag-usbong ng Renaissance ay hindi natatapos sa panahon na
katawa-tawa sa kasaysayan ang kabayanihan ng mga kabalyero noong Medieval kung saan nakilala ang mga nabanggit na siyentipiko bagkus ito ay
Period. nagpapatuloy magpakailanman hangga’t ang tao ay naghahanap at
naghahangad ng kasagutan sa kaniyang mga tanong.
Sa Larangan ng Pinta at PintorSining
1. Michelangelo Bounarotti (1475-1564). Ang pinakasikat na iskultor ng Ang ika-14 hanggang ika-16 na siglo ang sinasabing panahon na kung saan kakikitaan
Renaissance, ang una niyang obra maestra ay ang estatwa ni David. Sa ng mga pagbabago mula sa madilim na anino ng kalagitnaang panahon patungo sa
paanyaya ni Papa Julius II ipininta niya sa Sistine Chapel ng Katedral ng Modernong Panahon. Ang mga pangyayaring naganap sa panahon ng Renaissance ay
Batikano ang kuwento sa Banal na Kasulatan tungkol sa pinagmulan ng nagbigay daan sa pagyaman ng kabihasnan ng daigdig dulot ng malawak at maunlad na
sandaigdaigan hanggang sa pagbaha. Pinakamaganda at pinakabantog niyang mga pag-aaral, pagmamasid at pananaliksik. Ang transisyong ito ay nagbigay daan rin
likha ang La Pieta, isang estatwa ni Kristo pagkatapos ng Kaniyang sa pag-usbong ng Rebolusyong Intelektuwal at malawak na kaalaman sa daigdig bunsod
Krusipiksyon. ng malayang pag-iisip at pagpapahayag ng bawat indibidwal. Ang pagbabagong dulot ng
2. Leonardo da Vinci (1452-1519). Ang hindi makakalimutang obra maestra yugtong ito ay nakatulong sa pagsulong at pagbubuklod- buklod ng mga bansa sa
niyang “Huling Hapunan” (The Last Supper), na nagpakita ng huling hapunan ni katotohanang ang pagpapahalaga sa kalayaan at kabutihan ay nauukol sa
Kristo kasama ang Kaniyang labindalawang disipulo. Isang henyong maraming sangkatauhan.
nalalaman sa iba’t ibang larangan. Hindi lang siya kilalang pintor, kundi isa ring
arkitekto, iskultor, inhinyero, imbentor, siyentista, musikero at pilosoper. ANG KABABAIHAN SA RENAISSANCE
3. Raphael Santi (1483-1520). “Ganap na Pintor”, “Perpektong Pintor”. Sa panahon ng Renaissance, iilang kababaihan lamang ang tinanggap sa mga
Pinakamahusay na pintor ng Renaissance. Kilala sa pagkakatugma at balanse unibersidad o pinayagang magsanay ng kanilang propesyon sa Italy. Gayunpaman, hindi
o proporsiyon ng kanyang mga likha. Ilan sa kaniyang tanyag na gawa ang ito naging hadlang upang makilala ang ilang kababaihan at ang kanilang ambag sa
Obra Maestrang “Sistine Madonna”, “Madonna and the Child” at “Alba Renaissance. Halimbawa ay si Isotta Nogarola ng Verona na may akda ng Dialogue on
Madonna.” Adam and Eve (1451) at Oration on the Life of St. Jerome (1453) na kakikitaan ng
kaniyang kahusayan sa pag-unawa sa mga isyung
Agham sa Panahon ng Renaissance teolohikal. Nariyan din si Laura Cereta mula sa Brescia na bago mamatay sa gulang na
1. Nicolas Copernicus (1473-1543). Inilahad ni Nicolas ang Teoryang 30 ay isinulong ang isang makabuluhang pagtatanggol sa pag-aaral na humanistiko para
Heliocentric; “Sa pag-ikot ng daigdig sa aksis nito, kasabay ng ibang planeta, sa kababaihan.
umiikot ito sa paligid ng araw.” Pinasungalingan ng teoryang ito ang tradisyonal Sa pagsulat ng tula, mahahalagang personalidad ng Renaissance sina Veronica
na pag-iisip na ang mundo ang sentro ng sansinukob, na matagal ding Franco mula sa Venice at si Vittoria Colonna mula sa Rome. Sa larangan ng pagpipinta,
tinangkilik ng simbahan. nariyan sina Sofonisba Anguissola mula Cremona na may likha ng Self-Portrait (1554) at
si Artemisia Gentileschi, anak ni Orazio, na nagpinta ng Judith and Her Maidservant with kapangyarihan ng mga hari o namumuno na malayang pumili ng relihiyon ang kanilang
the Head of Holoferness (1625) at Self-Portrait as the Allegory of Painting (1630). nasasakupan.
Isa sa itinuturing na maimpluwensyang philosophes si Francois Marie Arouet na Pagpapalaganap ng Ideyang Liberal
mas kilala sa tawag na Voltaire. Siya ay nakapagsulat ng higit sa 70 aklat na may Pinalaganap ni Denis Diderot (dee DROH) ang ideya ng mga philosophe sa
temang kasaysayan, pilosopiya, politika at maging drama. pamamagitan ng pagsulat at pagtipon ng 28-volume na Encyclopedia na tumatalakay sa
Madalas gumamit ng satiriko si Voltaire laban sa kaniyang mga katunggali tulad iba’t ibang paksa. Naglayon siyang baguhin ang paraan ng pag-iisip ng mga tao sa
ng mga pari, aristocrats at maging ang pamahalaan. Dahil sa tahasang pagtuligsa sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga bagong kaisipan sa mga usaping pamamahala,
mga ito, beses siyang nakulong. Matapos nito’y ipinatapon siya sa England ng dalawang pilosopiya at relihiyon.
taon at kaniyang nasaksihan at hinangaan ang pamahalaang Ingles. Binatikos nila ang kaisipang Divine Right at ang tradisyunal na relihiyon. Bilang
Nang makabalik ng Paris, ipinagpatuloy niya ang pambabatikos sa batas at tugon, pinigil ng pamahalaan at Simbahan ang pagkalat ng Encyclopedia at binantaan
kaugalian ng Pranses at maging sa relihiyong Kristiyanismo. Nagkaroon man siya ng ang mga Katolikong bibili at babasa nito.
maraming kaaway dahil sa kanyang opinyon, hindi siya huminto sa pakikipaglaban Sa kabila ng mga pagpigil na ito, humigit-kumulang na 20,000 kopya ang
upang matamasa ang katuwiran, kalayaan sa pamamahayag at pagpili ng relihiyon, at naimprenta sa mga taong 1751-1789. Nang ito ay maisalin sa ibang wika, naipalaganap
tolerance. ang mga ideya ng Enlightenment o Rebolusyong Pangkaisipan hindi lamang sa kabuuan
ng Europa kundi maging sa Amerika at kalaunan ay sa Asya at Africa.
Bukod sa magkataliwas na ideya ni Thomas Hobbes at John Locke tungkol sa
katangian ng pamahalaang nararapat na mamuno sa mga mamamayan, isa pang Mga Kababaihan sa Panahon ng Enlightenment
philosophe ang tumalakay sa pamamahala at siya ay si Jean Jacques Rousseau Ang islogang ‘kalayaan at pagkakapantay’ ay tinitignan ng mga philosophes na
(roo-SOH). hindi akma sa mga kababaihan. Naniniwala sila na limitado lamang ang karapatan ng
Nagmula sa isang mahirap na pamilya, si Rousseau ay kinilala dahil sa kababaihan kung ihahambing sa kalalakihan.
kahusayan sa pagsulat ng mga sanaysay na tumatalakay sa kahalagahan ng kalayaang Unti-unting nabago ang pananaw na ito sa kalagitnaan ng ika-18 siglo (1700’s)
pang-indibidwal (individual freedom). nang magprotesta ang ilang kababaihan sa ganitong uri ng pagtingin. Kinuwestiyon nila
Taliwas sa nakararaming philosophe na nagnanais ng kaunlaran, siya ay ang paniniwalang mas mababa ang uring kababaihan kaysa kalalakihan.
naniniwala na ang pag-unlad ng lipunan o sibilisasyon ang siyang nagnakaw sa Pinangunahan nina Catherine Macaulay at Mary Wallstonecraft ang laban ng
‘kabutihan’ ng tao. kababaihan. Sa kaniyang akdang A Vindication of the Rights of the Woman, hiningi niya
Ayon sa kaniya, ‘likas na mabuti ang tao’. Nagiging masama lamang ang tao na bigyang pagkakataon ang kababaihang makapag-aral sapagkat ito ang paraan upang
dahil sa impluwensya ng lipunang kaniyang kinabibilangan. Mauugat ito nang umusbong magkaroon ng pagkakapantay ang kalalakihan at kababaihan.
ang sibilisasyon at sinira ang kalayaan at pagkakapantay-pantay na siya namang Mahabang panahon bago binigyang-pansin ang ideyang ito. Ngunit isa ang
katangian ng sinaunang lipunan. Binigyang-diin niya na ang kasamaan ng lipunan (evils malinaw: naisatinig sa Panahong Enlightenment ang diskriminasyon laban sa
kababaihan.
Nagkaroon ng mga salon na naging lugar ng talakayan ng mga pilosopo,
Kaisipang Pang-ekonomiya manunulat, artists at iba pang katulad nito. Nagmula sa Paris ang salons noong 1600’s
Maging ang kaisipang pang-ekonomiya ay nagkaroon ng pagbabago sa tuwing nagkakaroon ng pagbasa ng tula ang kababaihan. Sa pagsapit ng 1700’s, ang
panahong ito. Kinuwestiyon ang merkantilismo na matagal na namayani sa Europa at kababaihang mula sa gitnang-uri ay nagkaroon ng kani-kanilang pagtitipon.
kinilala ang polisiyang laissez faire. Binibigyang-diin sa kaisipang ito ang malayang daloy Kalaunan ay naging lugar ito ng pagkikita ng mga middle-class at noble na may
ng ekonomiya na hindi nararapat na pakialaman ang pamahalaan. Taliwas ito sa pagkakaunawaang pantay sila lalo’t higit sa pagtalakay ng mga ideyang liberal.
nakagisnang merkantilismo na pinagbabatayan ng yaman ang dami ng ginto at pilak.
Tinanggap ang ideyang ang lupa ang tanging pinagmumulan ng yaman o Impluwensiya ng Pagkamulat ng Pangkaisipan
nakatutulong sa pagpapayaman. Tinawag na Physiocrats ang mga naniwala at Nagbigay ang ‘pagkamulat-pangkaisipan’ ng ideya at wika na siyang ginamit ng
nagpalaganap nito ng ganitong kaisipan. mga Pranses at Amerikano sa kanilang rebolusyon. Naging epektibo ang impluwensiya
Si Francois Quesnay ay isa sa naniniwala sa doktrina ng malayang ekonomiya. ng pagkamulat sa pagkakaroon ng mga tao ng karapatang makapili ng sariling
Katulad ni Quesnay, naniniwala si Adam Smith na kailangan ang produksiyon upang pilosopiya.
kumita ang tao. Isa siyang ekonomistang British na nagpanukala na ang market o Higit ngang naging mapanuri ang tao at iba’t ibang pananaw ang kanilang
pamilihan ay maaaring dumaloy nang maayos nang hindi pinakikialaman ng natutuhan sa panahong ito. Marami ang natutong magtanong sa mga kaugalian at
pamahalaan. tradisyong matagal na sinunod.
Pangunahin umanong tungkulin ng pamahalaan ang pagbibigayproteksiyon ng Naging mapangahas ang ilan sa pagtuligsa sa estruktura ng lipuan
mga mamamayan, panatilihin ang kaayusan ng lipunan, at pamahalaan ang mga samantalang ang iba ay nagnais na baguhin ang estrukturang ito. Nagbibigay daan ito sa
pangangailangang pampubliko tulad ng pagpapatayo ng mga ospital at pagpapagawa ng isa pang uri ng rebolusyon: Ang Rebolusyong Politikal.
mga tulay at kalsada.
Kung maisasagawa ang mga ito’y higit na madaling magkakaroon ng Sa huling bahagi ng ika-18 siglo, ibang uri ng himagsikan ang lumaganap sa
interaksiyong pang-ekonomiko sa bawat indibidwal na siya namang magpapaangat ng bahagi ng Atlantiko. Ito ay naimpluwensiyahan ng mga ideyang pinalaganap noong
ekonomiya at pamumuhay ng mga mamamayan. Panahon ng Enlightenment. Inilatag nito ang mga pagtatanong tungkol sa absolutong
monarkiya at sa dominasyon ng Simbahan sa mga panlipunan at pampolitikang galaw ng
Sa pulitika, ipinakilala niya ang bagong patakaran sa samahan ng isang mga tao. Ang ganitong kaisipan ay naging daan upang patalsikin ang tradisyunal na
makatarungang pamahalaan. Ito ang pagkakaroon ng tatlong sangay ng pamahalaan- rehimen sa America at France.
tagapangasiwa, tagapagbatas at hukuman- na nagtutulungan at nagsusuri ng kanilang Nagsimula ang digmaan noong 1775 sa pagitan ng 13 kolonya sa Timog
mga gawain. Ang prinsipyong ito ang ginamit ng mga Amerikanong mambabatas tulad America at Great Britain. Ito ang unang himagsikan na naghangad ng kalayaan at
nina Thomas Jefferson at John Quincy Adams bilang batayan sa paggawa ng kanilang pagbabago sa lipunan. Naging daan din ito sa paglawak ng mga prinsipyong
Saligang Batas. rebolusyonaryo sa France at sa isang madugong himagsikan noong 1789.
Samantala, ipinahayag ni George Berkeley na walang laman ang utak ng tao Itinuturing na mas malaki ang naiwang epekto ng Himagsikan sa France sa
kundi mga ideya at naaayon ang katotohanan sa kung ano ang tunay sa pag-iisip ng tao. kabuuan ng Europa at iba pang panig ng mundo sa dahilang iniwan nito ang tatlong
mahahalagang prinsipyo ng pagbubuo ng isang nasyon-estado: ang kalayaan,
Ang Rebolusyong Pangkaisipan ay mabilis na lumaganap sa Europa at iba’t pagkakapantay-pantay at ang kapatiran.
ibang bahagi ng daigdig. Marami sa mga may pinagaralang Europeo ang nagnais na
basahin ang Encyclopedia ni Diderot at iba pang babasahin na tumatalakay sa maling REBOLUSYONG AMERIKANO: SANHI, KARANASAN AT IMPLIKASYON
paniniwala at kaugalian. Ang digmaan para sa kalayaan sa America ay lalong kilala sa katawagang
Rebolusyong Amerikano. Nagsimula ang himagsikan nang ang mga Ingles na naging
mga migrante sa Timog Amerika ay nagrebelde sa labis na pagbubuwis na ipinataw sa Ang mga kolonyang bumubuo sa 13 kolonya ng Great Britain sa Amerika ay
kanila ng Parliamentong Ingles dahil wala silang kinatawan sa Parliamento upang dagling sumaklolo sa naging kinahinatnan ng insidente sa Massachusetts. Binuo nila ang
sabihin ang kanilang mga hinaing. Unang Kongresong Kontinental na dinaluhan ng mga kinatawan ng bawat kolonya
Nagdeklara sila ng paglaya sa mga Ingles noong 1776. Pagkatapos ay nagbuo maliban sa Georgia.
sila ng isang malakas na hukbo na magiging tagapagtanggol sa British. Ang Digmaan Ang pagpupulong na ito at pagsasama-sama ng mga kolonya ay isang
para sa kalayaan ang naging dahilan ng pagbubuo ng United States of America. pagpapakilala ng kanilang paglaban sa mga batas at polisiyang ipinatutupad ng mga
Ingles sa kanila.
Noong ika-5 ng Setyembre, 1774, 56 kinatawan ng mga kolonya ang dumalo
Ang Labintatlong Kolonya dito. Binigyang diin ng grupo na sa pagkakataong iyon mula sa isang kilalang kinatawan
Ang malaking bilang ng mga Ingles ay nagsimulang lumipat at manirahan sa na si Patrick Henry, na wala nang dapat makitang pagkakaiba ang isang taga-Virginia,
Hilagang Amerika noong ika-17 siglo. Karamihan sa kanila ay nakaranas ng persecution Pennsylvania, New York at New England. Dapat na tandaan na sila’y nagkakaisa at
dahil sa kanilang bagong pananamplataya na resulta ng Repormasyon at Enlightenment sama-samang magtataguyod para sa kapakanan ng kabuuang kolonya. Nagkaisa sila na
sa Europa. Sa kalagitnaan ng ika-18 siglo ay nakabuo na sila ng 13 magkakahiwalay na itigil na ang pakikipagkalakalan sa Great Britain at ito’y nagpasimula pagkatapos ng
kolonya na ang hangganan sa Hilaga ay Massachusetts at sa Timog ay Georgia. Bawa’t Setyembre, 1775.
isa sa mga kolonya ay may sariling lokal na pamahalaan. Noong 1750 ay gumastos ng Marami sa mga kolonya ang determinadong bumuo at gumamit ng mga radikal
napalaking halaga ang British laban sa France upang mapanatili sa ilalim ng kanilang na pamamaraan upang labanan ang puwersa ng Great Britain. Sa bawa’t kolonya ay
imperyo ang 13 kolonya. Nais ng British na ang mga kolonya ay mag-ambag sa kanilang bumuo ng magiging kabilang sa boluntaryong army at handang makipaglaban sa
gastusin sa pamamagitan ng pagdaragdag ng mga buwis. pamamagitan ng digmaan.