KP

Publiczna Służba Krwi jest ściśle określona przepisami prawa.

 Ustawa o publicznej służbie krwi z dnia 22sierpnia1997roku

 (Dz.U. 2019 poz. 1222)

 Ustawa określa:
1.organizację i zadania publicznej służby krwi

M

 2.zasady:
 -oddawania oraz pobierania krwi i jej składników w celach określonych w ustawie
 -badania i preparatyki pobranej krwi i jej składników
 -zapewnienia jakości pobranej krwi i jej składników
C
 -czuwania nad bezpieczeństwem krwi i jej składników
 -przechowywania, wydawania, zbywania oraz przywozu na terytorium Rzeczypospolitej
 Polskiej krwi i jej składników
 3. organizację krwiolecznictwa
©
 KP
 •Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie leczenia krwią i jej
składnikami w podmiotach leczniczych wykonujących działalność
leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia
zdrowotne(Dz.U.2019poz.1441)

M
•Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie warunków pobierania
krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi
(Dz.U.2017poz.1741)
C
 •Obwieszczenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań dobrej
praktyki pobierania krwi i jej składników, badania, preparatyki,
przechowywania, wydawania i transportu dla jednostek
©
organizacyjnych publicznej służby krwi (Dz.U.2019poz.25)
 KP
 Rozporządzenie Ministra w sprawie oznakowania krwi i jej składników
(Dz.U.2016poz.1845)

 •Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie minimalnych wymagań dotyczących

systemu zapewnienia jakości oraz dopuszczalnych wyników pomiaru jakości, w
zakresie krwi i jej składników (Dz.U.2017poz.646)

M
•Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szkolenia pielęgniarek i położnych
dokonujących przetaczania krwi i jej składników(Dz.U.2017poz.1026)

•Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 18marca2020r. W sprawie wymagań

C

dobrej praktyki przechowywania i wydawania krwi i jej składników dla banków
krwi oraz badań z zakresu immunologii transfuzjologicznej wykonywanych w
zakładach leczniczych podmiotów leczniczych innych niż regionalne centra,
Wojskowe Centrum lub Centrum MSWiA(Dz.Urz.MZ2020poz.25)
©
 KP
 Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie określenia wysokości
opłat za krew i jej składniki w 2019r.(Dz.U.2019poz.1611)

 •Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie określenia rzadkich

grup krwi, rodzajów osocza i surowic diagnostycznych, których
uzyskanie wymaga przed pobraniem krwi lub jej składników

M
wykonania zabiegu uodpornienia dawcy lub innych zabiegów, oraz
wysokości rekompensaty (Dz.U.2017poz.235)
C
 •Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowego wzoru
zamówienia indywidualnego na produkty krwiopochodne,
rekombinowane koncentraty czynników krzepnięcia oraz
desmopresynę (Dz.U.2018poz.2414)
©
©
C
M
KP
©
C
M
KP
 KP
Pracownia musi zapewnić gotowość do wykonywania
badań immunohematologicznych przez całą dobę,
gwarantując bezpieczeństwo biorców krwi, w tym
noworodków zagrożonych chorobą hemolityczną.

M
§ 2. Leczenie krwią w podmiocie leczniczym organizuje się w sposób zapewniający:
1) niezwłoczne, całodobowe zaopatrzenie jednostek lub komórek
organizacyjnych zakładu leczniczego w krew i jej składniki;
C
©
 KP
 §25.
 1.Kierownikiem pracowni immunologii transfuzjologicznej może być
diagnosta laboratoryjny–specjalista w dziedzinie laboratoryjnej
transfuzjologii medycznej lub lekarz specjalista w dziedzinie
transfuzjologii klinicznej.
 1a. Kierownik podmiotu leczniczego jest obowiązany powołać kierownika

M
pracowni immunologii transfuzjo-logicznej.
 2.Kierownik pracowni immunologii transfuzjologicznej musi posiadać
zaświadczenie upoważniające do samodzielnego wykonywania badań
immunohematologicznych i autoryzowania ich wyników wydane przez
kierownika jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi, o której mowa
C
w art. 4ust. 3ustawy,oraz co najmniej dwuletnią praktykę w wykonywaniu
badań immunohematologicznych
©
 KP
 3.Kierownik organizuje pracę pracowni w sposób
zapewniający gotowość do wykonywania badań
immunohematologicznych przez całą dobę,
gwarantując bezpieczeństwo biorców krwi, w tym
noworodków zagrożonych chorobą hemolityczną


M
wynikającą z konfliktu serologicznego.
4.Kierownik pracowni immunologii transfuzjologicznej
C
sporządza SOP obowiązujące w pracowni, które
zatwierdza kierownik podmiotu leczniczego.
©
 KP
Wszystkie wyniki badań wydawane z pracowni immunologii
transfuzjologicznej muszą być autoryzowane przez diagnostę
laboratoryjnego lub lekarza posiadających zaświadczenie
upoważniające do wykonywania badań i autoryzacji wyników
w zakresie immunologii transfuzjologicznej.

M
C
©
 KP
 2.W ramach nadzoru właściwe centrum:
 1)opiniuje liczbę niezbędnych do zatrudnienia osób w zależności od
zakresu i liczby wykonywanych badań;
 2)szkoli pracowników pracowni przed dopuszczeniem do samodzielnego
wykonywania badań i autoryzacji wyników;

M
 3)wydaje zaświadczenia uprawniające do samodzielnego wykonywania
badań i autoryzacji wyników;
 4)przeprowadza dodatkowe szkolenia dla pracowników w przypadku
przerwy w wykonywaniu badań dłuższej niż 2 lata;
C
 5) przeprowadza, co najmniej raz na dwa lata, okresowe kontrole
organizacji pracy, stosowanych metod i procedur oraz wyposażenia i
warunków pracy;
©
 KP
 6)wydaje zalecenia pokontrolne oraz nadzoruje ich wykonanie w
przypadku stwierdzenia nieprawidłowości;
 7)zaleca wprowadzenie uzasadnionych zmian w funkcjonowaniu
pracowni oraz modyfikację metod badań immunohematologicznych
i dokumentacji;
 8)zaleca przeprowadzenie dodatkowego szkolenia pracowników, w

 M
przypadku gdy przyczyną niepożądanego zdarzenia lub
niepożądanej reakcji był błąd pracownika pracowni immunologii
transfuzjologicznej;
9)w przypadku niezrealizowania przez kontrolowany podmiot, w
C
wyznaczonym terminie, zaleceń , o których mowa w pkt 6,
powiadamia wojewodę właściwego dla siedziby kontrolowanego
podmiotu leczniczego.
©
 KP
Laboratorium opracowuje procedury pobierania materiału do badań
uwzględniając
•Sposób pobrania (autoprzeciwciała typu zimnego)
•Rodzaj sprzętu jednorazowego użytku
•Sposób postępowania ze sprzętem, utylizacja
•Rodzaj

•Obowiązki
M
informacji umieszczanej na probówce
osoby pobierającej materiał
C
©
 KP
 Do pobierania krwi stosować probówki jednorazowego użytku,
zaopatrzone w trwałą etykietę.
 Materiał pobierany do badań należy traktować jako potencjalnie zakaźny.
 Sposób pobierania materiału do badań nie może zmieniać jego
właściwości.



M
Nie należy pobierać próbek krwi z miejsca wkłucia, do którego
podawane są płyny infuzyjne, leki, składniki krwi.
Nie wolno przysyłać próbek krwi, z których były wykonywane już
jakiekolwiek inne oznaczenia diagnostyczne. Próbki pobrane w celu
C
wykonania badań immunohematologicznych nie mogą być przekazywane
do innych pracowni diagnostycznych ze względu na obowiązek ich
archiwizacji przez 72 godziny od momentu pobrania.
 10
©
 KP
 Wstępem do właściwego pobrania próbki krwi jest przygotowanie i podpisanie
zlecenia na badanie; za tę czynność odpowiedzialny jest lekarz.
 Za pobranie od pacjentów próbek krwi do badań immunohematologicznych
odpowiedzialna jest pielęgniarka lub położna.
Od pacjenta pobiera się:
- krew żylną,

M
- w wyjątkowych przypadkach krew tętniczą lub pępowinową ,
do probówek jednorazowego użytku zaopatrzonych
w trwałą etykietę:
C
- do badań metodą automatyczną – probówka
z napylonym EDTA,
- do badań metodą manualną - sucha probówka
lub z napylonym EDTA.
©
 KP
• Bezpośrednio przed pobraniem osoba pobierająca dokonuje jednoznacznej
identyfikacji i weryfikacji tożsamości pacjenta.

• Po pobraniu, na etykiecie probówki, w obecności pacjenta, na

podstawie danych uzyskanych od pacjenta, a jeżeli to niemożliwe – danych
uzyskanych na podstawie stosowanego w podmiocie leczniczym znaku
identyfikacyjnego wpisuje się dane pacjenta:

M
– Imię i nazwisko,(wielkimi literami)
– Numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL datę ur.
– Datę i godzinę pobrania próbki krwi
C
W przypadku osób nieposiadających numeru PESEL na zleceniu należy umieścić
©
nazwę i nr dokumentu stwierdzającego tożsamość.
 KP
 W przypadku braku możliwości uzyskania danych personalnych
pacjenta, na etykiecie i na zleceniu na badanie grupy krwi należy
wpisać symbol:
- "NN„ płeć, numer księgi głównej lub niepowtarzalny numer
identyfikacyjny pacjenta (ID).

M
Jeżeli funkcjonuje system elektroniczny, probówkę należy okleić
C
etykietą z kodem kreskowym i danymi pacjenta.
©
 KP
 Po opisaniu probówki i pobraniu próbki krwi, osoba
pobierająca sprawdza, czy dane pacjenta są zgodne
z danymi na etykiecie probówki i zleceniu na badanie, a następnie
składa na zleceniu:
- czytelny podpis oraz wpisuje datę i godzinę pobrania próbki.

•
M
Laboratorium opracowuje procedury transportu materiału do badań uwzględniając
Bezpieczeństwo transportu
Czas i temperaturę transportu
C
• Sposób zabezpieczenia materiału
• Opis opakowań zbiorczych (oznakowanie „materiał zakaźny”)
©
 KP
Dopuszczalny czas i temperatura podczas przechowywania i
transportu próbek krwi na badania immunohematologiczne

M
C
©
 próbki krwi czytelnie opisane ( imię,
nazwisko, PESEL, data i godz.

KP
pobrania- litery drukowane)
 prawidłowo i czytelnie wypełnione
skierowanie
 po otrzymaniu próbek sprawdzenie
zgodności danych na probówkach i
skierowaniu



książkach

M
rejestracja próbki w odpowiednich

nadanie kolejnego numeru

numer badania wpisujemy kolejno w
C
książce, na probówce i na skierowaniu
 w przypadku automatyzacji badań na
probówce z kodem kreskowym
dodatkowo imię i nazwisko pacjenta
©
U biorców wielokrotnych i u kobiet w ciąży należy:

KP
 zapoznać się z dokumentacją dotyczącą poszukiwania i identyfikacji przeciwciał,
zgłoszonych powikłań poprzetoczeniowych

 sprawdzić rejestr biorców immunizowanych

Jeżeli dane na probówce są niezgodne z danymi na skierowaniu należy:


M
wyjaśnić przyczynę rozbieżności

w razie potrzeby zażądać ponownego pobrania krwi

Jeżeli materiał jest źle pobrany lub warunki transportu były niewłaściwe:
C
 można odmówić wykonania badania

 fakt ten odnotować w dokumentacji (rejestr próbek odrzuconych)

©
 niezwłocznie zawiadomić zleceniodawcę
 KP
 do 48 godz. możemy „ dokrzyżować ” dodatkowych dawców bez potrzeby
ponownego pobrania krwi od chorego oraz oznaczania przeciwciał

 powtórzenie badania w przypadku podejrzenia powikłania poprzetoczeniowego

 przechowywanie surowic z przeciwciałami w celu użycia ich do kontroli

M
wewnętrznej (w stanie zamrożenia)
C
©
 KP
Należy prowadzić dokładne protokoły wszystkich wykonanych badań oznaczając
w nim znakiem „+” reakcję aglutynacji, znakiem „−” brak aglutynacji. Celowe
jest odnotowywanie nasilenia aglutynacji przy zastosowaniu następujących
symboli:
 4+ (lub ++++): aglutynacja kompletna, w postaci jednego zlepu krwinek,
 3+ (lub +++): kilka dużych zlepów krwinek,
 2+ (lub ++): średniej wielkości zlepy, mikroskopowo widać wolne krwinki,

M
 1+ (lub +): drobne aglutynaty, mikroskopowo widać liczne niezlepione
krwinki.
C
-------------------------------------------------------------------------------------------------
•Protokoły muszą być czytelne
•W razie pomyłki nie wolno używać korektora, gumki czy też nalepek
•Błędny zapis przekreślamy i składamy podpis przy korekcie
©
 KP
 Oznaczanie grupy krwi układu ABO i antygenu D z układu Rh,
 Badanie na obecność nieregularnych przeciwciał
odpornościowych skierowanych do antygenów krwinek
czerwonych,
 Wykonanie próby zgodności serologicznej pomiędzy dawcą i

M
biorcą krwinek czerwonych
C
©
 KP
 Identyfikacja przeciwciał odpornościowych, czyli ustalenie
swoistości i innych cech serologicznych przeciwciał (np.
amplituda cieplna reakcji, klasa immunoglobulin –IgG, -IgM),
 Określanie fenotypów w zakresie różnych układów
grupowych,


M
Diagnostyka serologiczna konfliktu matczyno-płodowego i
choroby hemolitycznej płodu i noworodka (ChHPN) łącznie z
profilaktyką w zakresie antygenu D.
C
©
 KP
 Diagnostyka laboratoryjna niedokrwistości
autoimmunohematologicznych (NAIH),

 Wyjaśnianie przyczyn hemolitycznych reakcji

 M
poprzetoczeniowych,

Badania immunohematologiczne związane z przeszczepianiem

C
komórek krwiotwórczych (KK).
©
 KP
Celem badań immunohematologicznych wykonywanych przed
transfuzją jest:
 oznaczenie grupy krwi z układu ABO i antygenu D z układu Rh u
biorcy,
 badanie surowicy biorcy na obecność przeciwciał odpornościowych,


M
dobranie krwi dawcy zgodnej w układzie ABO oraz w zakresie
antygenu D z biorcą, bez antygenu wobec którego biorca wytworzył
przeciwciała odpornościowe.
C
©
 KP
testy bezpośredniej aglutynacji w roztworze NaCl

testy antyglobulinowe

testy enzymatyczne

M
C
©
 KP
manualne półautomatyczne i
automatyczne
•szkiełkowe •mikrokolumnowe
•na mikropłytkach

M
•probówkowe

•mikrokolumnowe
- z użyciem fazy stałej
- z wykorzystaniem
namagnetyzowanych
krwinek
C
•na mikropłytkach
©
 KP
Zasada testu: przeciwciała kompletne klasy IgM wiążą się z
antygenami krwinek czerwonych powodując aglutynację, bez
udziału surowicy antyglobulinowej

Wykonanie:

M
*Środowisko reakcji: roztwór 0,9%NaCl
*Krwinki zawiesza się w 0,9% NaCl (najlepiej buforowany PBS
o pH 7,2) i dodaje się do badanej surowicy/ lub przy oznaczaniu
antygenów do odczynnika monoklonalego.
C
 Wykonywane zawsze zgodnie z zaleceniami producentów
odczynników monoklonalnych oraz kart mikrokolumnowych
©
 KP
*oznaczanie grupy krwi w układzie ABO zarówno antygenów jak
i przeciwciał anty-A, anty-B
*oznaczanie większości antygenów krwinek czerwonych przy
zastosowaniu przeciwciał monoklonalnych
*wykrywanie i charakteryzowanie zimnych autoaglutynin

M
*ustalenie swoistości niektórych alloprzeciwciał (np. anty-M,
anty-N, anty-P1)
*oznaczanie miana izohemaglutynin u biorców i dawców
C
przeszczepu KKM
©
 KP
 Badanie grupy krwi obejmuje :
- określenie grupy krwi układu ABO –
 badanie krwinek czerwonych na obecność antygenów układu ABO,
 badanie w surowicy/osocza obecności naturalnych, regularnych

M
przeciwciał anty-A i anty-B,
- oznaczanie antygenu D z układu Rh,
- badanie przeglądowe na obecność przeciwciał
C
odpornościowych.
©
 KP
• Grupę krwi ABO określa się
na podstawie obecności lub
braku aglutynacji krwinek
badanych z odczynnikami

M
diagnostycznymi oraz
obecności lub braku
C
aglutynacji krwinek
wzorcowych A1 i B pod
wpływem badanej surowicy.
©
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
 KP
Każda próbka powinna być badana przy użyciu dwóch
odczynników monoklonalnych anty-D:
•odczynnika monoklonalnego anty-D IgM,
•odczynnika monoklonalnego anty-D IgM pochodzącego

M
z innego klonu lub odczynnika anty-D IgM+ IgG (Blend).
Stosowane odczynniki anty-D powinny wykrywać
większość przypadków o słabej ekspresji antygenu D
C
(dawne mianownictwo Du) oraz większość kategorii
antygenu D, w tym D VI
©
 KP
 Wykrycie silnej reakcji ( ≥ 2+ w teście szkiełkowym, a ≥ 3+ w teście probówkowym,

mikrokolumnowym lub innym ) z obydwoma odczynnikami anty-D kwalifikuje

pacjentów do grupy RhD+

M
Uzyskanie ujemnych lub słabo dodatnich z obydwoma lub z jednym z odczynników

anty-D określa pacjenta jako RhD-

C
©
W badaniach technikami automatycznymi producent testów ustala

KP
nasilenie reakcji, które kwalifikuje pacjenta jako RhD + (dodatni) lub
RhD – (ujemny).

Słaba ekspresja antygenu D u pacjenta może powodować rozbieżność

wyników w zależności od techniki badania. W takich przypadkach
zalecane jest wykonanie badania metodą biologii molekularnej, w celu

M
ustalenia podłoża molekularnego słabej odmiany antygenu D.
Do skierowania na badanie musi być dołączona świadoma zgoda
pacjenta na wykonanie badania na poziomie DNA.

Wykrycie alleli RHD*01W.1, RHD*01W.2, RHD*01W.3 upoważnia do

C
określenia pacjenta jako RhD dodatni
©
©
C
M
KP
 KP
M
C
Aglutynacja jest dobrze widoczna w testach probówkowych
©
©
C
M
KP
 KP
 Żele lub kuleczki szklane wypełniające mikroprobówki, posiadają
zdolność dokładnego izolowania krwinek z otaczającego je
środowiska. Zatrzymują surowicę wraz z nadmiarem
niewykorzystanych w reakcji przeciwciał, co ma szczególne znaczenie
w teście antyglobulinowym.
 Proste, bezpieczne i wygodne w stosowaniu.

M
 Bardzo czułe - wykrycie b. słabo reagujących przeciwciał.
 Szybkie wykonanie wielu badań z małej objętości krwi.
 Eliminują wiele reakcji nieswoistych np. rulonizację.
C
©
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
 KP
Test mikrokolumnowy -
technika manualna
•Odwrócona karta

•Błędne odczytanie wyników

reakcji

•Śmiertelne
M
• Nieprawidłowy wynik

powikłanie
C
©
 KP
Badanie u biorcy:
Wypisany wynik: O
RhD+(dodatni)
•Błąd: Nie sprawdzenie w rejestrze
wcześniejszych wyników

M
Rzeczywista grupa krwi
•A2 RhD+(dodatni)
•obecne alloprzeciwciała anty-A1
C
Przyczyna:
Depresja antygenu A w przebiegu
ostrej białaczki szpikowej
©
 KP
• W wyniku przetoczenia krwinek czerwonych oraz przebytej ciąży może dojść
do wytworzenia przeciwciał odpornościowych o dowolnej swoistości w
zakresie antygenów czerwonokrwinkowych.

• Przeciwciała odpornościowe należą do klasy IgG. Zasada ich badania polega na

M
tym, żeby wykryć nawet najsłabsze reakcje swoistych przeciwciał. Jeżeli uzyska
się wynik lub wyniki dodatnie w badaniu surowicy z krwinkami czerwonymi
służącymi do wykrywania przeciwciał, należy określić ich swoistość.
C
• Biorcom, u których wykryto przeciwciała odpornościowe w aktualnym badaniu
lub w przeszłości, dobiera się krwinki czerwone niezawierające
odpowiadającego im antygenu oraz zgodne fenotypowo w układzie Rh i
antygenie K z układu Kell.
©
 KP
Pozwalają na wykrycie przeciwciał niekompletnych (klasy IgG,
rzadko IgA) oraz składników komplementu związanych z krwinkami
czerwonymi.

Zasada testu:
 w celu spowodowania aglutynacji krwinek opłaszczonych

M
przeciwciałami lub składnikami dopełniacza stosuje się odczynniki
antyglobulinowe, zawierające przeciwciała skierowane do
fragmentów Fc ludzkich cząsteczek Ig i do składników C3
dopełniacza.
C
 W następstwie reakcji przeciwciał zawartych w odczynniku
antyglobulinowym z globulinami zaabsorbowanymi na powierzchni
krwinek czerwonych dochodzi do ich aglutynacji.
©
 KP
1) BTA – bezpośredni test antyglobulinowy – służy do
wykrywania przeciwciał i/lub składników dopełniacza
związanych z krwinkami czerwonymi in vivo

2) PTA – pośredni test antyglobulinowy – służy do

M
wykrycia przeciwciał obecnych w surowicy/osoczu

-w pierwszym etapie adsorbuje się je na krwinki (wzorcowe lub dawców)

-w drugim etapie wywołuje się reakcję przeciwciał zaadsorbowanych na krwince
C
z odczynnikiem antyglobulinowym
©
©
C
M
KP
©
C
M
KP
 KP
Zastosowanie:
 u noworodków z podejrzeniem choroby hemolitycznej
ChHPN
 u chorych z podejrzeniem niedokrwistości
autoimmunohemolitycznej NAIH

M
 u biorców krwi w badaniach powikłań poprzetoczeniowych
 u chorych po przeszczepieniu komórek macierzystych
C
©
Zastosowanie:

KP
 do wykrywania i identyfikacji alloprzeciwciał odpornościowych u
dawców i u biorców KKCz
 w próbie zgodności serologicznej między surowicą biorcy
i krwinkami dawcy
 do wykrywania alloprzeciwciał odpornościowych u kobiet w ciąży
 w ocenie autoprzeciwciał w NAIH



M
w ocenie reakcji poprzetoczeniowej
badania antygenu D z układu Rh wyłącznie u dawców
oznaczania antygenów na krwinkach za pomocą odczynników
aktywnych w tym teście
C
©
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
 KP
Przyczyny wyników fałszywie dodatnich:
 zbyt szybkie lub zbyt długie wirowanie z odczynnikiem antyglobulinowym

 obecność w surowicy kompletnych przeciwciał aktywnych w 37 C

o
 zanieczyszczenia bakteryjne krwinek lub surowicy

Przyczyny wyników fałszywie ujemnych:

 zbyt krótkie lub zbyt wolne wirowanie z odczynnikiem antyglobulinowym

 zobojętnienie odczynnika antyglobulinowego śladami ludzkiej surowicy

(złe przemycie)

M
 zła proporcja krwinek i surowicy

 zły czas inkubacji

 przerwy w toku wykonywania czynności we wszystkich etapach testu,

zwłaszcza w czasie przemywania

C
©
©
C
M
KP
 KP
Zabezpiecza przed wynikami fałszywie ujemnymi, które są
następstwem niedokładnego przemywania krwinek po etapie
inkubacji
 dodanie słabo uczulonych krwinek do probówek z prawdziwie
ujemnym wynikiem testu spowoduje ich aglutynację, przez
niezużytą w reakcji surowicę antyglobulinową (dwie

M
populacje krwinek)
brak aglutynacji po dodaniu uczulonych krwinek wskazuje na
ujemny wynik testu; surowica antyglobulinowa zużyła swoje
przeciwciała na reakcje z nieodpłukanymi białkami badanego
C
osocza
©
 KP
Technikę można stosować do przeprowadzenia wszystkich
rodzajów testów serologicznych

Stosuje trzy typy żelu:

•z odczynnikiem monoklonalnym do oznaczania antygenów

M
krwinek czerwonych
•zawierające surowicę antyglobulinową do testu
antyglobulinowegto
C
obojętny żel do testów w NaCl i enzymatycznych
©
©
C
M
KP
 KP
zastępują prawie wszystkie testy wykonywane technikami
szkiełkowymi i probówkowymi
umożliwiają szybkie wykonanie badań z niewielkiej objętości

krwi
są bardzo czułe, pozwalają na wykrycie słabo reagujących

przeciwciał

M
eliminują niektóre reakcje nieswoiste np. rulonizację

test antyglobulinowy nie wymaga etapu przemywania

C
wyniki badań można odczytać po dłuższym czasie
©
 KP
Stosowane jako dodatkowe testy przy identyfikacji przeciwciał do
zróżnicowania ich swoistości.

Wykonuje się je z użyciem enzymów proteolitycznych:

 papaina,
 bromelina,



trypsyna,
ficyna,

M
α-chymotrypsyna
C
Zasada działania: redukują ujemny ładunek krwinek czerwonych przez
obcinanie reszt kwasu sjalowego z powierzchni błony komórkowej
erytrocytów, przez co krwinki zbliżają się do siebie i nawet cząsteczki IgG
mogą spowodować aglutynację.
©
 KP
 odsłaniają determinanty antygenowe układu Rh

 zwiększają ekspresję niektórych antygenów jak ABO, H, P1, I

 ujawniają antygeny głębiej położone w błonie jak


M
kryptoantygeny T, Tk

niszczą antygeny M, N, znacznie osłabiają Duffy

C
©
 KP
Niepotwierdzony

Wynik wydany na podstawie jednego oznaczenia

Potwierdzony

Wynik oparty na dwóch badaniach, wykonanych z dwóch próbek krwi

M
pobranych od pacjenta, każdorazowo zidentyfikowanego, w różnym czasie, z
dwóch różnych miejsc wkłucia
C
©
 KP
1.Dwa zgodne wyniki badań grupy krwi
2.Wynik zawierający wpisy o dwóch zgodnych oznaczeniach grupy krwi
3.Wynik wpisany w karcie identyfikacyjnej grupy krwi
4.Wynik wpisany w legitymacji służbowej żołnierzy zawodowych

M
C
©
 KP
• Wynik potwierdzony:
– W postaci papierowej,
– W postaci krewkarty lub legitymacji służbowej
żołnierza zawodowego

M
• Wynik niepotwierdzony:
– Z jednego oznaczenia,
C
– Wyłącznie w postaci papierowej.
©
 KP
W przypadku trudności w pobraniu krwi lub jeżeli przetoczenie jest
pilne dopuszcza się jednoczasowe pobranie dwóch próbek krwi, pod
warunkiem udokumentowanego przeprowadzenia identyfikacji
pacjenta przez dwie osoby
W przypadku noworodków z niską masą urodzeniową dopuszcza się

M
wydanie potwierdzonego wyniku grupy krwi na podstawie oznaczenia
grupy krwi z krwi pępowinowej oraz z jednej próbki krwi żylnej
C
©
©
C
M
KP
 KP
W przypadku pacjentów po przeszczepieniu krwiotwórczych komórek
macierzystych w niezgodności ABO, pracownia immunologii
transfuzjologicznej po przeprowadzeniu badań wydaje wynik opisowy,
określający zalecenia odnośnie zamawiania poszczególnych składników krwi
do przetoczenia

M
C
©
©
C
M
KP
 KP
 Podstawą wypisania zamówienia indywidualnego na krew lub jej
składniki, może być wyłącznie wynik grupy krwi oparty na:
dwóch oznaczeniach wykonanych
z dwóch próbek krwi pobranych od
tego samego pacjenta w różnym czasie

M
C
©
 KP
• Lekarz wypisuje zamówienie indywidualne na krew i
jej składniki na podstawie:
– Potwierdzonego wyniku badania grupy krwi pacjenta
– Informacji dotyczących poprzednich przetoczeń

M
– Szczególnych wskazań dotyczących krwi lub jej
składnika
C
©
 KP
 Próba serologicznej zgodności biorcy i dawcy obejmuje zestaw
badań przed przetoczeniem KKCz, KPK lub innych składników krwi
zawierających domieszkę krwinek czerwonych w ilości powyżej 5 ml:
Próba zgodności składa się z poszczególnych etapów:
- u biorcy - kontrolne badanie antygenów z układu ABO oraz antygen D z układu Rh,


M
-u dawcy - kontrolne badanie antygenów z układu ABO, w przypadku biorcy RhD-
(ujemnego) również antygen D,
- kontrolne badanie przeglądowe przeciwciał odpornościowych u pacjenta,
C
- próba krzyżowa czyli reakcja surowicy/osocza biorcy z krwinkami dawcy
(donacji).
©
 KP
•Próbę zgodności wykonuje się z próbki krwi biorcy , specjalnie tylko w tym
celu pobranej
•Jako krew dawcy służy próbka zawarta w segmencie drenu połączonego z
pojemnikiem z krwią
•Przed

etykiecie pojemnika
•Do
M
odcięciem drenu należy porównać numer donacji z numerem na

badania muszą być dołączone odpowiednie skierowania

C
©
 KP
U biorców systematycznie leczonych krwią oraz u osób, którym
przetaczano krew w okresie ostatnich 3 miesięcy, bezwzględnie
należy przestrzegać czasu ważności próby zgodności, który –
liczony od momentu pobrania próbki krwi od pacjenta – wynosi
48 godzin.

M
C
©
©
C
M
KP
©
C
M
KP
 KP
•autokontrola

(surowica biorcy+krwinki biorcy)

•identyfikacjaprzeciwciał

M
(rozszerzony panel krwinek wzorcowych)
C
•ustalenie fenotypu biorcy
©
©
C
M
KP
©
C
M
KP
 KP
•alloprzeciwciała

•autoprzeciwciała

•autoprzeciwciała (+ alloprzeciwciała)
•przeciwciała

M
z układu HLA-reakcje z pozostałościami HLA na
erytrocytach (antygeny Bg)
C
•reakcje nieswoiste
©
 KP
•z układu ABO anty: -A, -B
•z układu Rh anty: -D, -E, -c, -e, -C
•z układu Kell anty: -K, -k,
•z

•z

•z
M
układu Kidd anty: -Jka, -Jkb
układu Duffy anty: -Fya, -Fyb
układu MNS anty: -S, -s, -M
C
©
Układ Swoistość Prawdopodobne Zalecenia do transfuzji*

KP
znaczenie
kliniczne
ABO Anty–A1 Nie Próba krzyżowa zgodna w PTA 37°C
Rh Anty–D, –C, –c, –E, –e Tak Krew bez antygenu do którego chory wytworzył przeciwciała **
Rh Anty–Cw Nie Próba krzyżowa zgodna w PTA***
Kell Anty–K, –k Tak Krew bez antygenu do którego chory wytworzył przeciwciała**
Kell Anty–Kpa Nie Próba krzyżowa zgodna w PTA***
a b
Kidd Anty–Jk , –Jk Tak Krew bez antygenu do którego chory wytworzył przeciwciała**
MNS Anty–M (aktywne w 37°C) Tak Krew bez antygenu do którego chory wytworzył przeciwciała***
MNS
MNS
MNS
Duffy
P
Anty–N
Anty–S, –s, –U
Anty–Fya, –Fyb
Anty–P1 M
Anty–M (nieaktywne w 37°C) Nie
Nie
Tak
Tak
Nie
Próba krzyżowa zgodna w PTA 37°C
Próba krzyżowa zgodna w PTA 37°C
Krew bez antygenu do którego chory wytworzył przeciwciała**
Krew bez antygenu do którego chory wytworzył przeciwciała**
Próba krzyżowa zgodna w PTA 37°C
C
a b a+b
Lewis Anty–Le , –Le , –Le Nie Próba krzyżowa zgodna w PTA 37°C
a
Lu Anty–Lu Nie Próba krzyżowa zgodna w PTA 37°C
a
Diego Anty–Wr Tak Próba krzyżowa zgodna w PTA***
H Anty–IH (pacjenci grupy A1 i A1B) Nie Próba krzyżowa zgodna w PTA 37°C
©
Pozostałe Inne aktywne w PTA 37°C Tak Konsultacja z RCKiK bądź IHIT
*Krew bez antygenu do którego chory wytworzył przeciwciała, zgodna w próbie krzyżowej
** Należy dobierać również krew zgodną z fenotypem Rh i antygenem K z biorcą

*** Zalecenia te dotyczą sytuacji, gdy tym alloprzeciwciałom nie towarzyszą przeciwciała o dodatkowej swoistości
 KP
Surowica chorego reaguje ze wszystkimi dostępnymi
krwinkami dawców, brak reakcji z własnymi krwinkami:
•Alloprzeciwciała wieloswoiste - skierowane do kilku
antygenów

M
•Alloprzeciwciała do antygenu powszechnego – skierowane do
antygenu występującego w populacji z częstością > 99,8%
C
©
 KP
Przykłady
Biorca: Fenotyp zgodnego dawcy:
1. anty-c+E+K+Jka+Fya DCCee K- Jk(a-) Fy(a-)

2. anty-e+ Jka
M DccEE Jk(a-) K-
C
3. anty-C+D+Fyb+s dccee Fy(b-) SS K-
©
Częstość w/w fenotypów < 1%
 KP
 Próba zgodności dla biorców, którym przetaczano KKCz,
KPK, KG w okresie ostatnich 3 miesięcy ważna jest 48 godzin
od momentu pobrania próbki krwi od pacjenta.

 Jeśli biorcy nie przetaczano nigdy krwi lub jej składników

M
zawierających domieszkę krwinek czerwonych lub biorca nie
otrzymywał ich w okresie ostatnich 3 miesięcy, a kobieta nie
jest w ciąży/nie była w ciąży w ciągu ostatnich 3 miesięcy,
C
wynik próby zgodności jest ważny do daty ważności
składnika.
©
 KP
 Próbę zgodności z pominięciem próby krzyżowej można
wykonać, jeśli spełnione są łącznie dwa warunki:
 a)wszystkie aktualne badania biorcy (grupa krwi ABO i RhD
oraz badanie przeglądowe przeciwciał) wykonywane są
metodą automatyczną przy użyciu odczynników

M
diagnostycznych zgodnie z zaleceniami producenta systemu
automatycznego,
 b)u biorcy nie wykryto alloprzeciwciał odpornościowych
C
skierowanych do antygenów krwinek czerwonych w
aktualnym badaniu przeglądowym ani w przeszłości.
W języku angielskim powyższa procedura nosi nazwę type
©
and screen
 KP
Wynik musi mieć jednoznaczne brzmienie
 Krew dawcy nr..........................zgodna
 Krew dawcy nr..........................niezgodna

M
 Krew dawcy nr..........................serologicznie
niezgodna (autoprzeciwciała),fenotypowo zgodna.
Krew można przetoczyć pacjentowi.
C
©
• W przypadku obecności przeciwciał odpornościowych w wyniku należy wpisać

KP
swoistość przeciwciał i umieścić adnotację z zaleceniami dobierania krwi o
odpowiednim fenotypie, a przy dobranych donacjach zapis fenotypu dawcy
• W przypadku pacjentów z dodatnim wynikiem badania przeglądowego w razie
konieczności pilnego przetoczenia KKCz przed otrzymaniem wyniku identyfikacji
dopuszcza się przetoczenie krwi zgodnej w ABO i RhD z ujemnym wynikiem w
próbie krzyżowej
Wynik należy sformułować: „Krew dawcy nr……..zgodna w próbie krzyżowej” W

M
uwagach należy dopisać: „W surowicy pacjenta wykryto alloprzeciwciała.
Identyfikacja w toku.”
• W przypadku wykrycia u pacjenta alloprzeciwciał skierowanych do antygenów
występujących z wysoką częstością (>99%), np.: anty-H, anty-Rg, anty Yka, anty-
C
JMH, których znaczenia klinicznego nie udowodniono, wynik sformułować: Krew
dawcy nr... niezgodna serologicznie. Krew można przetoczyć pod warunkiem stałej
obserwacji pacjenta podczas i po przetoczeniu w kierunku wystąpienia
niepożądanej reakcji poprzetoczeniowej.
©
©
C
M
KP
 KP
1. Przetacza się krew zgodną w zakresie antygenów układu ABO i antygenu D
z układu Rh.
2.Przetaczana krew nie może zawierać antygenu reagującego z przeciwciałami
biorcy lub antygenu, który był odpowiedzialny za stwierdzaną
alloimmunizację w przeszłości.
3.W celu zapobiegania dalszej immunizacji, chorym, którzy kiedykolwiek

M
wytworzyli alloprzeciwciała odpornościowe i chorym, u których stwierdza się
autoprzeciwciała aktywne w temperaturze 37 °C, należy dobierać krew zgodną
fenotypowo w układzie Rh i zgodną w antygenie K z układu Kell.
4.Osobom płci żeńskiej do okresu menopauzy należy w miarę możliwości
oznaczać antygen K i jeżeli jest on nieobecny, dobierać krew K ujemną.
C
5.Próbę zgodności należy wykonywać również w przypadkach zaleconego
przetoczenia KKP i koncentratu granulocytów z domieszką krwinek
czerwonych (> 5 ml), na którą wskazuje czerwonawe zabarwienie tych
©
składników.
 KP
• Ustalenie wskazań do przetoczenia
• Identyfikacja biorcy i kontrola dokumentacji przed
przetoczeniem
• Zabieg przetoczenia

M
• Prawidłowe udokumentowanie zabiegu
• Sporządzanie raportów o niepożądanych zdarzeniach
i reakcjach, w tym poważnych
C
©
 KP
• Pobieranie próbek od pacjentów
• Identyfikacja biorcy i kontrola dokumentacji przed przetoczeniem
• Obserwacja pacjenta podczas transfuzji i po zabiegu
• Niezwłoczne informowanie lekarza o objawach, które mogą
wskazywać na niepożądaną reakcję podczas i po przetoczeniu
• Przekazywanie zleceń na badania i zamówień na składniki krwi do

M
banku krwi lub RCKiK
• Prawidłowe udokumentowanie przetoczenia
C
©
 KP
Rycina poniżej przedstawia zasady
dobierania KKP zgodnego pomiędzy
dawcą a biorcą

M
C
©
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
Automat – przeprowadza samodzielnie (bez udziału operatora) całą

KP
procedurę badania od pobrania materiału z danej próbki do wydania
wyniku
Zadania:
•prawidłowa identyfikacja próbki
identyfikacja odczynników i utrzymanie ich w stanie gotowym do

użycia
automatyczne wykonanie zawiesiny krwinek

automatyczne naniesienie materiału oraz odczynników do kaset,

mikropłytek

M
automatyczne wykonanie badania, zgodnie z ustalonym algorytmem

automatyczny odczyt i interpretacja badania

C
©
 KP
eliminacja błędów związanych z rejestrowaniem zlecenia i próbki, jak
również z wykonaniem samego badania

 prawidłowa identyfikacja badanej próbki i użytych odczynników

elektroniczna dokumentacja badań – wydruki z komputera analizującego

M
przebieg badania i definiującego wyniki (protokoły reakcji i wynik końcowy)

archiwizacja danych operacyjnych obejmująca: rejestrację zlecenia, przebieg

badania, rodzaj użytych odczynników i protokoły ich kontroli oraz ostateczny
C
wynik badania.
©
 KP
Technika elucji umożliwia odczepienie i uwolnienie przeciwciał
związanych in vivo lub in vitro z krwinkami czerwonymi
Zastosowanie: do charakterystyki przeciwciał związanych z błoną krwinki czerwonej
in vivo

•w

•w

M
NAIH – potwierdzenie obecności autoprzeciwciał typu ciepłego

ChHPN – wykrycie alloprzeciwciał zaadsorbowanych na krwinkach noworodka z

dodatnim BTA
C
•w powikłaniach poprzetoczeniowych – poszukiwanie obecności alloprzeciwciał
zaadsorbowanych na krwinkach dawcy krążących po przetoczeniu
©
 KP
Zastosowanie:
 wykrywanie słabych odmian antygenów, przede wszystkim A, B, D

 identyfikacja przeciwciał wieloswoistych

.
.


M
różnicowanie swoistości przeciwciał
C
©
 KP
 W przypadku bezpośredniego zagrożenia życia, lekarz może
podjąć decyzję o przetoczeniu KKCz zgodnych
(jednoimiennych) w układzie ABO i RhD:
- przed wykonaniem próby zgodności,

M
na podstawie wyniku grupy krwi pochodzącego
z dwóch oznaczeń, z próbek krwi pobranych w różnym czasie
od tego samego pacjenta.
C
©
 KP
• Lekarz podejmuje decyzję o przetoczeniu:
– KKCz grupy O,
– W przypadku pacjentów z p-ciałami anty-D, dziewczynek
lub kobiet w okresie rozrodczym KKCz grupy O RhD
ujemny, Kell ujemny – jeżeli u pacjentki nie wykryto lub
nie badano antygenu K

M
– Osocza grupy AB
– Rekonstytuowanego KKP grupy O zawieszonego w osoczu
AB lub w roztworze wzbogacającym lub KKP grupy AB
C
©
 KP
 W przypadku konieczności przetoczenia krwi przed wykonaniem próby
zgodności, lekarz wypełnia zamówienie na składniki krwi do pilnego
przetoczenia
 Następnie lekarz wypełnia zlecenie na badanie grupy krwi ABO i RhD,
jeżeli brak jest wyniku oraz wypełnia zlecenie na wykonanie próby


zgodności.

M
Po wydaniu krwi do pilnej transfuzji serolog natychmiast przystępuje
do wykonania próby zgodności.
Jeżeli wynik próby zgodności wskazuje na niezgodność, serolog
C
natychmiast powiadamia lekarza.
©
©
C
M
KP
 KP
 Masywne przetoczenie – przetoczenie w ciągu 24 godzin objętości
krwi równej objętości krwi pacjenta (dorośli 8-10 j. KKCz, dzieci 80-
100 ml/kg masy ciała).

 Dla pacjentów, u których nie wykrywa się klinicznie znaczących

M
alloprzeciwciał do przetoczenia należy wydać KKCz zgodny w
układzie ABO i RhD na podstawie wyniku grupy krwi pochodzącego z
dwóch oznaczeń.
C
©
 KP
 Jeśli grupa krwi ABO i Rh D pacjenta jest nieznana należy do
przetoczenia wydać :
- KKCz grupy O,
- w przypadku dziewcząt i kobiet do okresu menopauzy
KKCz grupy O RhD- (ujemny), K- (ujemny).

M
- osocze grupy AB,
- KKP grupy AB.
C
©
 KP
 W przypadku pacjentów z alloprzeciwciałami klinicznie znaczącymi
należy wydać w miarę dostępności, KKCz bez antygenów do których
skierowane są przeciwciała.
 Gdy brak krwi ujemnej antygenowo, zaleca się wydanie krwi z
heterozygotyczną ekspresją antygenów, jeśli taka krew jest niedostępna

M
należy wydać KKCz nieoznaczone fenotypowo
C
©
 KP
 Decyzję o wydaniu krwi niedobranej antygenowo należy podjąć w
porozumieniu z lekarzem.

 Przy wydaniu krwi niedobranej antygenowo należy na formularzu

zamieścić informację o ewentualnym

M
- ryzyku wystąpienia hemolitycznej reakcji poprzetoczeniowej.
C
©
 KP
 Wykonywane w RCKiK lub IHiT w Warszawie.
 Wykonywane w przypadku:
- trudności w określeniu grupy krwi układu ABO i antygenu D z układu
Rh,
- wykrycia przeciwciał odpornościowych w surowicy pacjenta,

M
- niezgodnej próbie krzyżowej,
- konflikcie serologicznym,
C
- wystąpienia powikłania poprzetoczeniowego.
©
©
C
M
KP
©
C
M
KP
 KP
Od stycznia 2019 r. zaczął obowiązywać nowy kalendarz badań dla kobiet w
ciąży, będący częścią nowych standardów opieki okołoporodowej. Zmienił się
m.in. zakres badań diagnostycznych i konsultacji medycznych, które powinny być
wykonywane u kobiet w okresie ciąży.
1.Badania do 10. tygodnia ciąży lub w chwili pierwszego zgłoszenia się:
• Grupa krwi i Rh, o ile ciężarna nie posiada odpowiednio udokumentowanego

M
badania grupy krwi.
• Przeciwciała odpornościowe do antygenów krwinek czerwonych.
2. Badania w 21.-26. tygodniu ciąży:
• Przeciwciała anty-D u kobiet Rh (–).
C
3. Badania w 27–32 tydzień ciąży:
• Przeciwciała anty-D u kobiet Rh (–).
Na wyniku wydawanym kobietom ciężarnym, u których wykryto klinicznie
istotne przeciwciała należy umieścić informację o konieczności wykonania
©
badania dopplerowskiego z oceną przepływu w tętnicy środkowej mózgu
płodu w ośrodku ginekologiczno –położniczym.
©
C
M
KP
©
C
M
KP
©
C
M
KP
 KP
 pulsmedycyny.pl
 Immunohematologia-Fabiańska -Mitek
 Wykłady MedicalUpDate ,Ihit
 Standard Pracy Komitetu Transfuzjologicznego MZ 2017
 Zapewnienie samowystarczalności Rzeczypospolitej Polskiej w krew i jej składniki –publikacje
 Grafika Wikimedia Commons, autor:InvictaHOG
 Schematy badań DiaHem


M
https://slideplayer.pl/slide/440127/
postępy Nauk Medycznych, t. XXV, nr 7, 2012-Jadwiga Fabijańska-Mitek, Agata Gieleżyńska, Katarzyna Koza
C
©
 KP
Dziękuję
Dorota Łakomiec-

M
Królikowska
C
©