BEZPIECZEŃSTWO

PRZETACZANIA KRWI I JEJ

SKŁADNIKÓW
40-70% powikłań i błędów związanych

z transfuzją stanowią błędy popełniane

przez personel medyczny.

„Transfuzjologia kliniczna” pod red. J. Korsak i M. Łętowskiej, Warszawa 2009 r.

 Najczęstsze błędy

Zła identyfikacja chorego.

Nieprawidłowe oklejenie probówek.
Pomyłki próbek w laboratorium.
Brak kontroli zgodności danych na wyniku z
pojemnikiem.
Przetoczenie krwi bez identyfikacji chorego.
 Dokumentacja przetoczenia:

Informacja o zabiegu przetoczenia i niepożądanych

zdarzeniach i niepożądanych reakcjach, mających

miejsce w trakcie przetoczenia lub bezpośrednio po
przetoczeniu, odnotowuje się w historii choroby, książce
transfuzyjnej, karcie informacyjnej z leczenia szpitalnego
oraz księdze raportów pielęgniarskich
 Dokumentacja przetoczenia:

Książka transfuzyjna
- wpisów dokonuje pielęgniarka lub położna;
- każdy wpis jest sprawdzany przez lekarza odpowiedzialnego
za przetoczenia i potwierdzany. Potwierdzenie obejmuje
wskazanie imienia, nazwiska lekarza, tytułu zawodowego,
specjalizacji, numeru prawa wykonywania zawodu oraz jego
podpis
Dokumentacja dotyczącą leczenia krwią i jej
składnikami
musi umożliwić prześledzenie losów przetoczenia
i związanych z tym badań;
przechowywana co najmniej przez 30 lat (licząc od końca
roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego
zapisu);
wpisy nie mogą być usuwane;
poprawki w dokumentacji:
• czytelne;
• umożliwiające jednoznaczne odróżnienie danych
zmienionych od wpisanych po raz pierwszy;
• opatrzone podpisem osoby wraz z datą dokonania
poprawki;
 O przetoczeniu decyduje lekarz
prowadzący leczenie pacjenta
po uprzednim poinformowaniu tego
pacjenta o konieczności przetoczenia oraz
po uzyskaniu jego ustnej zgody na
przetoczenie.
Brak zgody wymaga pisemnego
oświadczenia pacjenta.
Postępowanie przed przetoczeniem:

Sprawdzić, czy w dokumentacji medycznej

pacjenta znajduje się wynik badania grupy krwi,
wyniki innych badań immunohematologicznych
oraz informacje dotyczące poprzednich
przetoczeń.
 Postępowanie przed przetoczeniem:
Potwierdzonym wynikiem grupy krwi będącym podstawą wypisania
zamówienia indywidualnego na krew i jej składniki może być
wyłącznie wynik grupy krwi oparty na dwóch badaniach wykonanych
z dwóch próbek krwi pobranych od tego samego pacjenta,
każdorazowo zidentyfikowanego, w różnym czasie, z dwóch różnych
miejsc wkłucia.
Za potwierdzony wynik grupy krwi uznaje się:
➢ wpisany w karcie identyfikacyjnej grupy krwi;
➢ wpisany w legitymacji służbowej żołnierza zawodowego;
➢Pochodzący z pracowni immunologii transfuzjologicznej zawierający
wpisy o dwóch zgodnych oznaczeniach wykonanych w różnym
czasie (jeżeli wynik pochodzi tylko z badania jednej próbki, lekarz
zleca wykonanie oznaczenia grupy krwi przed wydaniem składnika
krwi).
 Postępowanie przed przetoczeniem:

W przypadku braku wyniku grupy krwi, jeżeli przetoczenie jest pilne

albo w przypadku trudności w pobraniu krwi, w celu wykonania
dwóch oznaczeń grupy krwi i uzyskaniu potwierdzonego wyniku
dopuszcza się jednoczasowe pobranie dwóch próbek krwi, pod
warunkiem udokumentowanego przeprowadzenia identyfikacji
pacjenta poprzez złożenie czytelnego podpisu na zleceniu
wykonania badania grupy krwi przez dwie osoby przeprowadzające
identyfikację.
 Jeżeli badanie grupy krwi nie zostało
przeprowadzone lub wynik jest niewiarygodny:

na podstawie wypełnionego i podpisanego przez

•

lekarza zlecenia na badanie grupy krwi należy

pobrać próbkę krwi od pacjenta
Na podstawie wyniku badania grupy krwi lekarz
•

wypełnia zmówienie indywidualne na krew i jej

składniki, które przekazywane jest do banku krwi.
Jeśli w podmiocie leczniczym nie ma banku krwi,
•

zamówienie przekazywane jest bezpośrednio do

właściwego centrum krwiodawstwa.
W przypadku pilnego przetoczenia lekarz może podjąć
decyzję o przetoczeniu KKCz lub KPK zgodnych w
układzie ABO i RhD przed wykonaniem próby zgodności
na podstawie potwierdzonego wyniku grupy krwi.
 Przy braku potwierdzonego wyniku grupy krwi lekarz podejmuje decyzję o
przetoczeniu:

- KKCz grupy 0

- W przypadku pacjentów z alloprzeciwciałami anty-D, dziewczynek

oraz kobiet w wieku rozrodczym KKCz grupy 0 RhD ujemny, K

ujemny – jeżeli u pacjentki nie wykryto lub nie badano antygenu K

- W przypadku braku KKCz 0 RhD ujemny K ujemny, u

pacjentów bez przeciwciał anty-D lub anty-K, dopuszcza się

przetoczenie KKCz grupy 0 RhD dodatni

- Osocza grupy AB

- rekonstytuowanego KKP grupy 0 zawieszonego w osoczu AB albo w

roztworze wzbogacającym albo KKP grupy AB

 W takim przypadku do banku krwi
przekazywane jest zamówienie na wydanie
krwi do pilnego przetoczenia przed
wykonaniem próby zgodności.

Następnie lekarz wypełnia zlecenie na

badanie grupy krwi (jeśli nie ma wyniku)
oraz zlecenie wykonania próby zgodności.
 W takim przypadku do banku krwi
przekazywane jest zamówienie na krew i
jej składniki do pilnego przetoczenia.

Następnie lekarz wypełnia zlecenie na

badanie grupy krwi (jeśli nie ma wyniku)
oraz zlecenie wykonania próby zgodności.
 Pobieranie próbek do badań:
• Krew żylna, a wyjątkowych przepadkach
krew tętniczą lub pępowinową w sposób i na
zasadach określonych przez pracownię
immunologii transfuzjologicznej (od niemowląt,
małych dzieci oraz dorosłych pacjentów)
• Bezpośrednio przed pobraniem osoba
pobierająca dokonuje jednoznacznej
identyfikacji i weryfikacji tożsamości pacjenta
 Opisywanie próbek:
bezpośrednio po pobraniu krwi;
w obecności pacjenta;
wpisać (na podstawie danych uzyskanych od
pacjenta, a jeśli to niemożliwe, z danych
uzyskanych na podstawie stosowanego w
podmiocie leczniczym znaku identyfikacyjnego) na
etykiecie probówek:
– nazwisko i imię (wielkimi literami);
– numer PESEL pacjenta, a w przypadku braku numeru
PESEL – datę urodzenia pacjenta;
– datę i godzinę pobrania próbki krwi.
 Postępowanie w przypadku
pacjenta NN:

na zleceniu na badania i na etykiecie

probówki:
• wpisać symbol NN, płeć oraz numer
księgi głównej lub niepowtarzalny
numer identyfikacyjny pacjenta
 Postępowanie po pobraniu krwi:

sprawdzić zgodność danych pacjenta z danymi na etykiecie

probówki oraz zleceniach na badania;

złożyć czytelny podpis na zleceniach i wpisać datę oraz

godzinę pobrania;

pobraną próbkę niezwłocznie dostarczyć do pracowni

immunologii transfuzjologicznej razem ze zleceniami.
Kontrola krwi przeznaczonej do
przetoczenia:

kontrola zgodności biorcy z każdą jednostką

przeznaczoną do przetoczenia

przeprowadzana w obecności pacjenta

.
Kontrola krwi przeznaczonej do przetoczenia:

Identyfikacja pacjenta oraz porównanie imienia i nazwiska, numeru

PESEL lub daty urodzenia z danymi zawartymi w wyniku grupy krwi i
wyniku próby zgodności
Porównanie wyników grupy krwi pacjenta z grupą krwi na etykiecie
pojemnika oraz w przypadku przetaczania KKCz, KKP i KG,
dodatkowo z grupą krwi zawartą w wyniku próby zgodności
Porównanie numeru donacji krwi lub jej składnika z numerem donacji
zawartym w wyniku próby zgodności, jeżeli jest wymagany
Sprawdzenie, czy jednostka krwi lub jej składnika została
przygotowana zgodnie ze specjalnymi zleceniami wpisanymi w karcie
zleceń lekarskich
Sprawdzenie daty ważności krwi lub jej składnika
Sprawdzenie daty ważności próby zgodności zawartej w wyniku
zgodności
Porównanie wyniku grupy krwi pacjenta z grupą krwi na etykiecie
składnika (w przypadku przetaczania KKP, osocza lub krioprecypitatu)
 Lekarz i uprawniona do tego pielęgniarka,
położna, którzy dokonali oceny zgodności
krwi lub jej składnika z grupą krwi biorcy,
składają swój podpis na wyniku próby
zgodności wraz z datą i godziną dokonania
oceny lub na innym dokumencie wydanym
przez bank krwi jednoznacznie wskazującym,
dla kogo dany składnik jest przeznaczony.
Dokonują ponadto oceny wizualnej krwi lub
jej składników
Wynik próby zgodności oraz wynik grupy
krwi musi być dostępny podczas
przetoczenia.
W przypadku przetaczania składnika krwi
niewymagającego przed podaniem
wykonania próby zgodności (FFP, KKP
krioprecypitat), lekarz i uprawiona do tego
pielęgniarka lub położna składają swój
podpis na druku wydania, który jest
wydany ze składnikiem krwi, z datą i
godziną rozpoczęcia przetoczenia
Wpisać datę i godzinę rozpoczęcia przetoczenia
zawartości każdego pojemnika:
- w książce transfuzyjnej
- na wyniku próby zgodności
- w karcie znieczulenia ogólnego (jeżeli
obowiązuje)
- w karcie obserwacji (na oddziale intensywnej
terapii) oraz w dokonanej ocenie zgodności z
wynikiem grupy krwi
 Wykrycie rozbieżność podczas kontroli
zgodności krwi lub jej składnika:

nie przetaczać tej jednostki krwi lub jej składnika;

zwrócić do banku krwi (z protokołem zwrotu
i wynikiem próby zgodności, jeżeli jest wymagana),
o możliwości ponownego wydania krwi lub jej
składnika decyduje kierownik banku krwi lub osoba
przez niego upoważniona,
sporządzić raport o wystąpieniu niepożądanego
zdarzenia
Przetaczanie krwi i jej składników:

lekarz odpowiedzialny za przetoczenie jest obecny w

chwili rozpoczęcia przetoczenia zawartości każdego
pojemnika z krwią lub jej składnikiem.
planowane przetoczenia powinny odbywać się w
okresie pełnej obsady lekarzy i pielęgniarek
(położnych) oddziału szpitala.
 Przetoczenie KPK, KKCz, KG

rozpocząć nie później niż w ciągu 30 minut od ich wydania

z banku krwi,

Jeżeli bank krwi jest zlokalizowany poza podmiotem leczniczym,

to przetoczenie należy rozpocząć nie później niż w okresie
30 minut od ich otrzymania

wyjątkowo dopuszcza się przechowywanie krwi na oddziale

 Warunki przechowywania krwi na
oddziale:

• dopuszczana wyjątkowo (gdy przewiduje się dłuższy czas do

rozpoczęcia transfuzji),

• w przeznaczonej wyłącznie do tego celu chłodziarce, w której

proces przechowywania został poddany walidacji

• w temperaturze od 2°C - 6°C,

• temperaturę w lodówce należy sprawdzać i zapisywać co 8

godzin.
Przetoczenie KKP, rozmrożonego
osocza i krioprecypitatu

Rozpocząć niezwłocznie po ich

otrzymaniu.
Zasady toczenia składników krwi:
stosować jednorazowe sterylne zestawy,

pojedyncze jednostki krwi lub jej składników należy

sukcesywnie pobierać z banku krwi

nie przetaczać KKP i płynów infuzyjnych przez zestaw użyty

do przetaczania KPK lub KKCz,

nie dodawać produktów leczniczych do przetaczanej krwi,

nie przetaczać 1 j. KPK lub KKCz dłużej niż 4 godziny,

a 1 j. KKP , osocza lub krioprecypitatu - dłużej niż 30 minut.

 Zasady toczenia składników krwi:

zestaw należy zmienić jeśli po toczeniu podaje się płyny

infuzyjne

Krew lub jej składniki niewykorzystane w całości nie mogą

być przetoczone innemu pacjentowi
 Zasady toczenia składników krwi:

nie można po odłączeniu ponownie podłączać biorcy krwi tego samego

zestawu lub tego samego pojemnika z krwią lub jej składnikiem

przez jeden zestaw można przetaczać podczas jednego zabiegu 1 j. krwi lub
jej składnika

W przypadkach wymagających szybkiego przetoczenia kilku albo kilkunastu

jednostek KKCz, KKP, KPK oraz osocza (masywna transfuzja), dopuszcza się
przetoczenie użyciem jednego zestawu do przetaczania, pod warunkiem, że
przetoczenie będzie przeprowadzone przy użyciu specjalistycznego sprzętu

Dopuszcza się przetaczanie podczas jednego zabiegu przetoczenia kilku

jednostek krioprecypitatu przez jeden zestaw do przetaczania
Przetaczanie krwi i jej składników
u noworodków i niemowląt:

do przetoczeń stosować specjalne zestawy,

jeżeli składnik krwi jest podawany strzykawką, należy

zastosować specjalny filtr.

używane pompy muszą posiadać oznakowanie CE i

instrukcję producenta, jak należy je stosować
 Ogrzewanie krwi:
wyłącznie w specjalistycznym urządzeniu zaopatrzonym
w termometr i system alarmowy (temp. nie wyższa niż 37
stopni),
zalecane w przypadku:
• dorosłych - jeżeli szybkość przetoczenia
przekracza 50 ml/min;
• dzieci - jeżeli szybkość przetoczenia przekracza
15 ml/min;
• noworodków - w przypadku przetoczenia
wymiennego;
• biorców z klinicznie znaczącymi przeciwciałami
typu zimnego.
Postępowanie po przetoczeniu:
pojemniki z pozostałością krwi lub jej składnika razem z
zestawami do przetoczeń opisane datą i godziną
przetoczenia należy przechowywać w temperaturze 2-6 °C
przez 72 godziny w specjalnie do tego celu przeznaczonej
chłodziarce, a następnie zutylizować.
pojemniki należy zabezpieczyć przed rozlaniem i wtórnym
zakażeniem.
chłodziarka do przechowywania pojemników po przetoczeniu
musi podlegać wstępnej i okresowej kwalifikacji, a proces
przechowywania systematycznej walidacji.
pomiar i rejestracja temperatury (3 razy w ciągu doby – co 8
godzin) .
 Kontrola stanu biorcy:

Przed przetoczeniem, po 15 minutach od rozpoczęcia

toczenia każdej jednostki oraz po zakończeniu toczenia
należy zmierzyć i zarejestrować ciepłotę ciała, tętno i
ciśnienie tętnicze krwi pacjenta.
Lekarz odpowiedzialny za przetoczenie lub wyznaczona
przez niego pielęgniarka (położna) oraz lekarz przejmujący
opiekę nad chorym są obowiązani do obserwacji pacjenta
podczas przetoczenia i przez 24 godziny po jego
zakończeniu.
Lekarz może podjąć decyzję o krótszej obserwacji pacjenta,
jednak nie może ona być krótsza niż 12 godzin.
 Kontrola stanu biorcy:

Pacjenta należy pouczyć o konieczności

niezwłocznego zgłoszenia każdego
niepokojącego objawu, a w szczególności:
dreszczy
wysypki
zaczerwienienia skóry
duszności
bólu kończyn lub okolicy lędźwiowej
 Pacjenci nieprzytomni:
pogorszenie stanu ogólnego szczególnie w ciągu 15-
20 minut od rozpoczęcia przetaczania każdej jednostki
składnika krwi może być objawem reakcji
niepożądanej.
spadek ciśnienia tętniczego, nieuzasadnione
krwawienie, będące następstwem rozsianego
wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, hemoglobinuria
lub oliguria mogą być pierwszym objawem ostrej
hemolitycznej reakcji poprzetoczeniowej.
W przypadku wystąpienia niepożądanej
reakcji:
natychmiast przerwać przetoczenie
powiadomić lekarza odpowiedzialnego za
przetoczenie
odłączyć pojemnik ze składnikiem krwi wraz z
zestawem do przetaczania (zabezpieczyć do
ewentualnych dalszych badań)
zmierzyć pacjentowi ciepłotę ciała, tętno i ciśnienie
tętnicze krwi
utrzymać wkłucie do żyły
przetaczać powoli przez nowy sterylny zestaw 0,9%
NaCl lub inny płyn fizjologiczny do czasu wdrożenia
odpowiedniego leczenia
W przypadku wystąpienia niepożądanej
reakcji:
sprawdzić:
• dane na wszystkich pojemnikach z przretaczaną krwią lub
jej składnikiem
• wyniki próby zgodności, jeżeli dotyczy i grupy krwi
pacjenta
• dane identyfikujące pacjenta
• Dane na druku wydania KKP, osocza lub krioprecypitatu
przez bank krwi, wskazujące, dla jakiego biorcy był
wydany składnik krwi
powiadomić pracownię immunologii transfuzjologicznej, która
wykonywała badania przed przetoczeniem (pracownia dokonuje
kontroli dokumentacji i powtórnie wykonuje badania grupy krwi
biorcy i krwi dobranej do przetoczenia i przekazuje wyniki do
lekarza odpowiedzialnego za przetoczenie)
W przypadku wystąpienia niepożądanej
reakcji:

pobrać próbki krwi od pacjenta z innego miejsca

wkłucia niż miejsce, w którym dokonywano
przetoczenia w celu wykonania badań:
• immunologicznych zgodnie z wymaganiami
ustalonymi z CKiK (5 ml na antykoagulant, co
najmniej 5 ml na skrzep)
• bakteriologicznych (na posiew – zgodnie z
wymaganiami pracowni bakteriologicznej)
• dodatkową próbkę krwi w przypadku
podejrzenia TRALI
W przypadku wystąpienia niepożądanej
reakcji lub niepożądanego zdarzenia:

Powiadomić właściwe centrum, pod którego nadzór

merytoryczny podlega dany podmiot leczniczy

Właściwe centrum powiadamia centrum, z którego

otrzymano składniki krwi
 W przypadku wystąpienia poważnej niepożądanej
reakcji:
Przesłać do działu lub pracowni immunologii
transfuzjologicznej właściwego centrum:
• wszystkie próbki krwi pacjenta oraz krwi dobranej do przetoczenia
próbki krwi pacjenta pobrane do badań immunohematologicznych po
•

przetoczeniu
wszystkie pojemniki z resztkami przetaczanej krwi lub jej składników
•

(przesyła pracownia mikrobiologiczna po pobraniu z pojemników próbek

krwi)
wypełnione przez lekarza odpowiedzialnego za przetoczenie zgłoszenie
•

niepożądanej reakcji
W przypadku wystąpienia duszności poprzetoczeniowej:
przeprowadzić badania w celu diagnostyki TRALI – badanie
radiologiczne klatki piersiowej, badanie peptydu natriuretycznego
(BNP lub NT-pro BNP) oraz badanie CRP
Czuwanie nad bezpieczeństwem
krwi
zestaw procedur nadzoru stosowanych
w przypadku:
• ciężkich niepożądanych zdarzeń
• ciężkich niepożądanych reakcji u dawców
lub biorców
• podczas kontroli epidemiologicznej
dawców
 Niepożądane zdarzenia

Wszystkie przypadki związane z otrzymywaniem,

przechowywaniem, badaniem i wydawaniem składników,
które mogłyby:
doprowadzić do śmierci
stanowić zagrożenia dla życia
spowodować uszkodzenia ciała lub rozstrój zdrowia
pacjenta
Np: niewykrycie czynnika zakaźnego, błąd w oznaczeniu
grupy krwi w układzie ABO, błąd w etykiecie składnika
krwi lub pobranej próbki krwi
Należy zgłaszać do właściwego
centrum:
Każde ciężkie niepożądane reakcje obserwowane u
biorcy krwi podczas przetoczenia lub po jego
zakończeniu, które można przypisać jakości lub
bezpieczeństwu krwi i jej składników.
błędy związane z zabiegiem przetaczania
błędy związane z pobieraniem próbek, badaniem,
przechowywaniem i wydawaniem składników krwi
(w tym usunięte przed przetoczeniem)
 Należy zgłaszać do właściwego
centrum:
wczesne i opóźnione niepożądane reakcje
(przesyłane do właściwego centrum raporty)

zakażenia biologicznymi czynnikami zakaźnymi

przenoszonymi przez krew

alloimmunizację antygenami elementów

morfotycznych krwi