Professional Documents
Culture Documents
Testy laboratoryjne
ROZDZIAŁ
4
Immunohematologia
i przechowywanie
preparatów krwi
OMAWIANE BADANIA
Oznaczanie grup krwi w układzie AB0 122 Pośredni test antyglobulinowy (pośredni odczyn
Oznaczanie czynnika Rh 124 Coombsa) 127
Bezpośredni test antyglobulinowy (bezpośredni od- Test antygenów ludzkich krwinek białych (HLA)
czyn Coombsa) 126 128
TYPOWANIE W UKŁADZIE AB0 który nie występuje we krwi własnej (patrz tab.
4–1). Z tego względu u osoby, która ma grupę
Głównymi antygenami w układzie AB0 są anty- krwi A w osoczu pojawiają się przeciwciała
geny A i B. Osoba, która ma antygen A ma gru- anty-B, a z kolei u osoby z grupą krwi B wy-
pę krwi A, osoba z antygenem B ma grupę krwi twarzają przeciwciała anty-A.
B. Jeśli u kogoś występują obydwa antygeny, to U osób z grupą krwi AB nie powstają żadne
ma on grupę krwi AB, osoby bez żadnego przeciwciała, a z kolei u osób z grupą krwi 0
z tych antygenów mają grupę krwi 0. Geny de- występują obydwa przeciwciała. Przeciwciała
cydujące, który antygen posiadamy znajdują się powstają w wyniku kontaktu z substancjami
na chromosomie 9.2 W wieku 6 miesięcy zaczy- chemicznymi zbliżonymi w budowie do antyge-
nają wytwarzać się przeciwciała dla antygenu, nów grupowych (np. bakterie). Jednakże nie po-
Rozdział 4. Immunohematologia i przechowywanie preparatów krwi 123
Za zgodą z: Sacher R.A., McPherson R.A.: Widmann’s Clinical Interpretation of Laboratory Test, wyd. 11.
FA Davis, s. 268, Philadelphia 2000.
wstają przeciwciała dla swoich własnych z taką samą grupą krwi, gdyż w jej osoczu krą-
antygenów.3,4 żą przeciwciała anty-A i anty-B. Wraz z rozwo-
Przeciwciała anty-A i anty-B to bardzo silne jem dożylnych płynów koloidowych (np. dek-
aglutyniny powodujące szybką destrukcję z wy- stran), niezgodną grupowo krew podaje się co-
korzystaniem układu dopełniacza (patrz rozdz. raz rzadziej.
3). Większość przeciwciał anty-A i anty-B po- Odwrotnie jest z osobami z grupą krwi AB.
chodzi z klasy IgM, tylko niewielka ich część Są oni nazywani uniwersalnymi biorcami krwi,
należy do klasy IgG. Przeciwciała anty-A i -B gdyż mogą otrzymać krew od osoby z grupą
z klasy IgG pokrywają krwinki, nie prowadząc krwi A, B i 0. Wynika to z tego, że w ich krwi
do natychmiastowego ich uszkodzenia. Jako że nie ma przeciwciał anty-A i anty-B.
mają zdolność przenikania przez łożysko, mogą Typowanie krwi odbywa się przez mieszanie
doprowadzić do choroby hemolitycznej nowo- próbki badanej krwi z surowicą z przeciwciała-
rodków. Osoby z grupą krwi 0 mają znacznie mi anty-A i anty-B, i obserwuje się aglutynację.
więcej przeciwciał w klasie IgG niż osoby Następnie procedurę odwraca się – osocze pa-
z grupą krwi A lub B. Z tego względu choroba cjenta jest mieszane z odpowiednimi krwinkami
hemolityczna noworodków dotyczy głównie A i B, i obserwuje aglutynację. Przed przystą-
dzieci, których matki mają grupę krwi 0.5 pieniem do przetaczania krwi należy wykonać
Jeśli chory wymaga przetoczenia krwi, to po- próbę krzyżową. Próbkę krwi biorcy miesza się
daje mu się krew zgodną w układzie grupo- z krwią dawcy. W ten sposób możemy wykryć
wym, co zabezpiecza przed efektami reakcji an- przeciwciała występujące we krwi biorcy, które
tygen – przeciwciało. Jednak w wyjątkowych skierowane są przeciwko krwinkom dawcy. Za-
sytuacjach można przetaczać krew niezgodną pobiega to powstawaniu reakcji potransfuzyj-
w układzie grupowym. Związane jest to z tym, nej, która jest wynikiem rozpadu krwinek prze-
że np. krew 0 nie ma żadnych antygenów na po- toczonych choremu.6
wierzchni krwinek, dlatego można ją przetaczać Istnieją jeszcze inne testy mogące oceniać
osobom z grupami A, B i AB. Z tego względu ryzyko wystąpienia reakcji potransfuzyjnej.
krew grupy 0 nazywa się krwią uniwersalną. Leukoaglutyniny to przeciwciała we krwi daw-
(Sformułowanie to jest znacznym uproszcze- cy, które mogą reagować z leukocytami krwi
niem. Poza stanem zagrożenia życia nie wolno biorcy. Prowadzi to do gorączki, kaszlu, dusz-
przetaczać krwi grupy 0 osobom mającym inne ności oraz innych powikłań płucnych pojawia-
grupy krwi – przyp. tłum.). Z kolei osoba z gru- jących się w zależności od ciężkości reakcji po-
pą krwi 0 może otrzymać krew tylko od osoby przetoczeniowej. W takich sytuacjach należy
124 Część I. Testy laboratoryjne
toczyć krew ubogą w leukocyty. Badanie prze- w tym przypadku może mieć decydujące zna-
ciwciał dla płytek krwi chroni przed ryzykiem czenie dla życia pacjenta. Jednym z najczęst-
wystąpienia małopłytkowości jako reakcji na szych błędów przy oznaczaniu grup głównych
przetoczenie. jest pomylenie próbek krwi.8
Wartości referencyjne
POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
z Wynik negatywny (brak aglutynacji). PO ZABIEGU
WSKAZANIA DO WYKONANIA
Tabela 4–3 Choroby związane z HLA BEZPOŚREDNIEGO ODCZYNU COOMBSA
Choroba Antygen
z Ocena zgodności tkankowej pomiędzy daw-
Zesztywniające zapalenie stawów B27 cą a biorcą przeszczepu tkankowego, szcze-
kręgosłupa
gólnie pod względem grup krwi.21
Zespół Reitera B27 z Ocena zgodności tkankowej pomiędzy daw-
Cukrzyca B8, Bw15 cą a biorcą przeszczepu tkankowego w dłuż-
Stwardnienie rozsiane A3, B7, B18 szym okresie czasu.
z Pomoc w diagnostyce chorób ściśle związa-
Ostre zapalenie błony naczyniowej B27
przedniego odcinka oka nych z antygenami HLA (patrz tab. 4–3).
z Ustalanie rodziców biologicznych dziecka.
Choroba Gravesa-Basedowa B8
Młodzieńcze zapalenie stawów B27
Celiakia B8 POSTĘPOWANIE PIELĘGNIARSKIE
Łuszczyca B13, Bw17 PRZED ZABIEGIEM
Miastenia B8
Opieka pielęgniarska jest taka sama jak przed
Opryszczkowe zapalenie skóry B8 jakimkolwiek pobraniem krwi obwodowej
Aktywne przewlekłe autoimmuno- B8 (patrz Dodatek I).
logiczne zapalenie wątroby